HAFTASONU 15 HAZIRAN 2014

15 // HAZİRAN’14

zete

Editรถr: Cem GELGร N

//

01.

HOLLYWOOD’UN YENİ UZAYLISI SCARLETT JOHANSSON //

02.

GAME OF THRONES, GTA İLE BULUŞURSA… //

03.

NADAL: TARZIM DEĞİŞTİ AMA KAZANMA İSTEĞİM ASLA

//

04.

NEDEN İNGİLTERE KAYBEDER VE DİĞER ÜLKELER KAZANIR? //

05.

AFRODİZYAK BESİNLERİN TARİHİ KÖKENLERİ //

06.

AĞAÇ DALLARIN İÇİNDE GEZMEYE NE DERSİNİZ?

01.

Scarlett Johansson: Dünyayı bir uzaylının gözünden görmek heyecan verici

Scarlett Johansson’u anlatmak için fazla söze gerek yok. İlk çocuğuna hamile olan 29 yaşındaki oyuncu, Joseph Gordon-Levitt’in yanında rol aldığı Don Jon’un ardından, Jonathan Glazer’ın filmi ‘Under The Skin’de bir uzaylıyı canlandırıyor. Hamileliğine rağmen boş durmayan genç aktris, 2014’te ‘Captain America’nın dışında ‘Chef ’ ve ‘Lucy’de, 2015’te ise ‘Avengers’ın son bölümünde yer alacak. Scarlett Johansson, ‘Under The Skin’le yaşadığı tecrübeyi Première dergisine anlattı.

2012’de Avengers’ın çekimleri sırasında, aktrisler için iyi bir rol bulmanın ne kadar zor olduğunu anlatıyordunuz. ‘Under The Skin’deki uzaylı rolü, sabırla bekleyince istediklerimizi elde ettiğimizin bir kanıtı değil mi?

6

Evet herhalde öyle… her ne kadar ilk olarak beni motive eden Jonathan’la çalışma isteği olsa da. Kağıt üzerinde rolüm oldukça basitti, hatta neredeyse biraz sade, ama çekimlerin sunduğu tecrübe ve filmin etrafında dönen

konular oldukça ikna edici oldu. Zamanla, oynadığım karakteri geliştirerek, oldukça karmaşık bir kişilik yarattık.

Peki neden Jonathan Glazer? İşini mi seviyorsunuz?

Evet, kliplerini olduğu kadar filmlerini de seviyorum. Aslında ilk başta proje oldukça farklıydı: biri erkek diğeri kadın olmak üzere, iki ana karakter vardı. Bu karakterler kasaba halkının arasına karışmış, uzaylı bir çift. Hatta Brad Pitt de bir dönem senaryoyla ilgilenmişti. Filmin, bilim kurguya oldukça klasik bir yaklaşımı vardı, ancak ‘Under The Skin’i görünce, Jonathan’ın klişe, klasik bir uzaylı filmi yapmak istemediğini görüyorsunuz. Beş yıl boyunca, kendisini film üzerine kafa yorarken, yön değiştirirken, kendini sorgularken gördüm. Filmde yer almak için herhangi bir kontrat falan imzalamamıştım, sadece oradaydım, yanındaydım. Sabırla bekledim ve ancak çekimlere on ay kala bana gelip “Haa bu arada bu rol senin!” dedi. (gülüyor)

deneyim oldu. Hiçbir şey önceden yazılmış olmadığından, ne olacağını öngörmek mümkün değildi, bu yüzden her duruma adapte Heyecan her zaman devam ediyor. Dünyayı olan, organik bir oyun tarzımız vardı. Bu aynı bir uzaylının gözünden görmek, izleyiciye zamanda hem komik, heyecan verici hem de daha önce hiç yaşanmamış bir deneyim yaşat- korkutucu bir tecrübeydi. mak, başka hiçbir filme benzemeyen bir film sunmak. Jonathan sanırım istediğini elde etti. Under The Skin, son Venedik film festivalinde tepkiyle karşılandı ve yuhalandı. O Under The Skin’in bir bölümünü gizli geceyi nasıl yaşadınız? kamerayla çekme fikri önceden karar verilFilmin bitmiş halini ilk defa görüyordum ve miş bir şey miydi? seyircilerin olduğu bir ortamda gerçekleştiZamanla geldi diyebiliriz. Aslında bu tarz ğinden, o gece kendimi savunmasız hissettim. şeylerin pek alıcısı değil ama neyse, sonuç Hiç Mostra’ya gittiniz mi bilmiyorum ama, olarak kamera o kadar da ‘gizli’ değildi. İkna devasa sinema salonunda gösterim öncesi ve edici bir sonuca ulaştıysak, bunda insanların sonrası bütün gözler sizde oluyor. Kendimi gerçek tepkilerini çekmiş olmamızın büyük oldukça göz önünde hissediyordum. İçinde bir payı var. Çekimlerin nasıl geçeceğine dair kopabilecek fırtınaları bu kadar çok insan en ufak bir fikrimiz yoktu ve sonuç olarak olduğu bir ortamda yaşamak oldukça garip zamanla insanın doğasını keşfettiğimiz bir bir tecrübe oldu. Jonathan ise çok mutluydu, iyi ya da kötü eleştiri olsun, filminin herkearaştırmaya dönüştü. sin ilgisini çekmesini memnuniyetle karşıladı.

Haberleri olmadan çekilen insanların tep- Sanırım hayatının en iyi gecesini yaşadı! (gülüyor) kilerinde sizi en çok şaşırtan neydi?

Bunca yıl düşündükten sonra, ilk baştaki motivasyondan geriye ne kalıyor?

7

Aslında ne kadar açık, meraklı ve cömert olduklarını görmek çok güzel bir deneyim oldu. Küçük bir azınlık da olsa, bazı insanlar daha çok savunmadalardı. Dünya zor bir dönemden geçiyor ve insanların içlerine kapanacaklarını düşünebiliriz ama bu tecrübe bize tersini gösterdi. Çekimleri İskoçya’da yapmış olmak buna önayak oldu, İskoçlar çok sıcak insanlar. Ayrıca bir oyuncu olarak da harika bir

02.

Game Of Thrones, GTA’yla buluşursa

Fransız grafist Mike Wrobel, favori dizisi Game Of Thrones’u, fenomen bilgisayar oyunu GTA’yla (Grand Theft Auto) bir araya getirmiş. Game Of Thrones karakterlerini günümüz modasıyla giydirerek birer GTA karakterine dönüştüren ve bilgisayar oyunun grafiklerini kullanan Wrobel’in işleri, internette en çok paylaşılan sayfalar arasında yer alıyor. Gitar çalan ‘cool’ Drogo, ejderhalarını gelinciklerle değiştiren hayvan dostu Taegerys, hot-dog’cu Theon Greyjoy, grunge takılan John Snow, graffitici Arya Stark… Mike Wrobel’in hayalgücünün GTA ve Game Of Thrones buluşması.

11

12

13

03.

Nadal: Bu seviyede en ufak karars覺zl覺k pahal覺ya patlar!

14

15

Geçtiğimiz pazar, Novak Djokoviç’i finalde 3-1 yenerek dokuzuncu Roland Garros zaferini kazanan İspanyol raket Rafael Nadal aynı zamanda bir turnuvayı beş sene arka arkaya kazanan ilk erkek tenişçi oldu. Yedi aylık bir sakatlık sürecinden geçerek, kortlara her zamankinden daha güçlü dönen Rafael Nadal, turnuva sırasında rakiplerini teker teker saf dışı bırakarak zafere ulaştı. Nadal, Paris Match’ın turnuvadan önce gerçekleştirdiği röportajda, kazanma arzusundan, on yılın sonunda değişen şeylerden ve ezeli rakibi Roger Federer’den bahsetti.

16

Ama o kadar çok kazandınız ki…

Herşeyden çok, galibiyetin hissiyatını yeniden yaşamak istiyorum! Bu sonuca varabilmek için de, derinlerde bir yerde, sönmeyecek bir zafer arzunuzun olması lazım. Bu seviyede en ufak kararsızlık, belirsizlik pahalıya patlar. Aynı oyun sırasında vurduğunuz top gibi: eğer top havada fazlaca süzülürse bilin ki dışarı çıkacaktır.

Genç ve umursamazken mi kazanmak daha kolaydı yoksa şimdi mi?

Her sayıyı maç sayısıymış gibi oynuyorsu- Her yıl, hatta her hafta farklı olabiliyor. nuz. On yıllık bir kariyerin ardından, aynı Örneğin geçen sene sakatlığım yüzünden 7 ay ara vermek zorunda kaldım. Geri döndümotivasyonu nasıl koruyorsunuz? ğümde ise geçtiğimiz sezonlarda almadığım Rafael Nadal: Söylemesi zor. Tenis kortun- kadar galibiyet aldım. 2014’te şu ana kadar daki tarzım değişti ama kazanma isteğim 3 turnuva kazandım, iki de final oynadım. asla. Aslında kazanmaktan ziyade kaybetmek Geçen seneye oranla pek bir şey değil ama birbirini takip eden ve araya sakatlığın girdiği istemiyorum! iki sene için hiç de fena değil, öyle değil mi?

Roger’la olan ve şimdi de Novak’la olan rekabetimizin büyük payı var. Roger’la tamamen farklı stillere sahip olduğumuz için rekabeHayır pek değişmedi. 20 yaşındayken hayatın timiz bir hayli ilginçti. Roger, bıkmadan önümüzde olduğunu söyleriz. 28 yaşında ise, saldıran bir hücumcuydu ben ise ölene kadar kariyerimin bir on sene daha devam etmeyece- savunmayı bırakmayacak bir savaşçıyım. ğini biliyorum. Bir ‘grand slam’ turnuvasında başarısız olursam, ne kadar zamanda toparla- Peki Roger mı yoksa siz mi tenis tarihinin nıp en üst seviyeye ulaşacağımı bilmiyorum. en büyük oyuncususunuz?

Gençken, her mağlubiyet üzerime yıkılan çok katlı binalar gibiydi. Bugün ise hayatın bir Çok basit. Sorunun cevabı kazanılan ‘Grand parçası olduklarını anladım. Her turnuvayı Slam’ sayısında saklı. Roger 17 Grand Slam bir kişi kazanır, geri kalanlar ise mağlup ve kazandı, ben ise 13. Onun için tarihin en başarısız sayılırlar. Mağlubiyet bütün sene büyük tenisçisi şu anda Roger. sizin yanınızda olan bir şeydir, gardınız düşAma siz ‘Tarihin en büyük oyuncusu’nu, tüğü anda o kazanır. onun sizi yendiğinden daha fazla yendiniz Roger Federer’le geçmişten gelen rekabeti- (23 galibiyete 10 galibiyet)… niz düşüşte. Özlem duymuyor musunuz?

Evet bu açıdan da bakmak mümkün…

Eğer bu sporun tarihinde yer alabildiysem, Galibiyetin mutluluğu ya da mağlubiyetin üzüntüsü değişti mi?

17

04.

NEDEN İNGİLTERE KAYBEDER VE DİĞER ÜLKELER KAZANIR?

Simon Kuper’in Soccernomics – Futbolun Şifreleri kitabından alınmıştır Çeviren: Aras ZARAKOL İngiltere milli takımı Dünya Kupası için Brezilya’ya uçtuğunda, çok eski bir ritüel tekrarlanmaya başlayacak. Zafere ulaşılan 1966 Dünya Kupası dışında, favoriyken bile istisnasız bir şekilde elenen İngiltere’nin üzerinde karabulutlar dolaşıyor. Penaltılar, eski düşmanlar, hakemler ve elbette Tanrı’nın eli. İngiltere dışında düzenlenen diğer 15 Dünya Kupası turnuvasını kazanamayarak kusursuz hale getirilen ritüel, şu şekilde ilerliyor: 1. AŞAMA – TURNUVA ÖNCESİ İngiltere’nin kupayı kazanacağı konusunda kuşkusuz özgüven. İngiltere’nin kazandığı 1966 Dünya Kupası öncesi teknik direktör Alf Ramsey kupayı kazanacaklarını tahmin etmişti. Fakat, bütün İngiltere teknik direktörlerinin bütün kupalardan önce kupayı kazanacaklarını iddia ettiğini düşünürsek, bu tahmini etkisini kaybediyor. Ramsey takımın başında çıktığı diğer iki kupayı da kazanacağını söyledi ama yapamadı.

1970’teki kupadan elendiklerinde şöyle demişti: “Artık Münih’te düzenlenecek bir sonraki kupayı düşünmeye başlamalıyız ve bence bu kupayı kazanma ihtimalimiz çok yüksek.” İngiltere bu kupaya katılmayı başaramadı.

1998 Dünya Kupası’nda takımın başında olan Glenn Hoddle, İngiltere elendikten sonra, “Gerçekten de İngiltere’nin Dünya Kupası’nı kazanacağına yürekten inanıyordum” demişti.

1982’deki teknik direktör Ron Greenwood ise elenmeleri sonrasında “Bu kupayı alacağımızı düşünmüştüm” itirafında bulunmuştu.

2006’daki kupadan bir ay önceyse Sven Goran Eriksson kendinden emin konuşmuştu: “Bence bu kupayı biz kazanırız”.

Hayalperest antrenörler yalnız da değiller. İngiltere milli futbolcusu Johnny Hayes, 1958’deki elenmeden sonra durumu şöyle özetledi: “İngiltere’deki herkes, Dünya Kupası’nı kazanmamızı Tanrı tarafından verilmiş bir hak olarak görüyor.” Eldeki tüm kanıtlara rağmen barındırılan bu sarsılmaz inanç, imparatorluk günlerinin hala var olan artçı etkilerinden kaynaklanıyor: “İngiltere futbolun anavatanıdır, bu yüzden bugün de en iyi biz olmalıyız”. Halbuki gerçekte İngiltere birçok diğer ülkeye benzeyen bir ülke ve futbol takımı da birçok diğer futbol takımı gibi. Gerçekler yavaş yavaş anlaşılmaya başlıyor...

2. AŞAMA – TURNUVA ESNASINDA İngiltere eski savaşlardaki düşmanlarından biriyle karşılaşır.

Geçtiğimiz sekiz Dünya Kupası’nın altısında,

İngiltere turnuvadan ya Almanya, ya da Arjantin tarafından eve gönderildi. Bu maçlar İngiliz tabloid basınının tarihe bakışıyla yüzde yüz uyumlu, fakat sonuçları değil. Tarihe bakıldığında, tabloid basına göre kazanmaları gerekiyor ama bir türlü olmuyor.

3. AŞAMA – İNGİLİZLER FUTBOL ŞANSINA SAHİP OLMADIKLARINA KARAR VERİR Sadece onların başına gelebilecek inanılmaz büyük bir şanssızlık yaşanmıştır.

Muhasebe öğrencisi ve bir restoranda bulaşıkçı olarak çalışan Gaetjens, golü mutlaka şansa atmış olmalı. İngiltere kaptanı Billy Wright’ın sonradan yazdığına göre: “Gaetjens topa hamle yaptı ama son anda vazgeçip eğildi, top da kafasına çarpıp bizim kaleciyi şaşırtarak ağlara gitti.” 1970’te Batı Almanya ile yapılacak çeyrek final mücadelesi öncesi kaleci Gordon Banks’in midesi bozuldu. Onun yerine oynamak zorunda kalan Peter Bonetti üç gol yedi.

1973 yılında da İngilizlere göre şanssızlıklar bit- sadece İngiliz milli takımının başına gelir. medi ve “normalde bir palyaço kadar” kalecilik bilen Polonya kalecisi Jan Tomaszewski ina- 4. AŞAMA – DAHASI, BİZDEN BAŞKA nılmaz bir performans göstererek Wembley’de HERKES HİLE YAPIYOR İngilizlere gol izni vermedi. Orta saha oyuncusu Martin Peters maçtan sonra “Gerçek şu 1950’de Brezilya seyircisi ve 1970’teki Meksika ki, başka herhangi bir günde Polonya’ya 6 tane seyircisi, topu oyunculara geri vermeyerek bileatardık” şeklinde yorumunu dile getirirken, rek zaman geçirdi. Bazılarına göre CIA Banks’e Polonya 1974 Dünya Kupası’nda yarı finale gizlice ilaç vermişti. Diego Maradona’nın “Tanrının Eli” golü, İngiltere’nin 1986’daki kadar yükseldi... elenmesinin tek sebebidir. 1998’de Simeone 1990 ve 1998 kupalarında herkes biliyor ki, numara yaparak Beckham’ı oyundan attırdı, İngiltere tamamen şans sonucu penaltılarda aynı şey daha sonra 2006’da Rooney’nin başına elendi. 2002 yılında da herkes biliyordu ki, geldi. Bütün hakemler İngiltere’ye karşıdır. tanınmayan, yamuk dişli bir Brezilya futbol- Bu düşünceyi destekleyen tüm hakem kararcusu Ronaldinho, İngilizleri kupa dışına iten ları uzun uzun analiz edilir. Mutlaka hakemin frikik golünü yüzde yüz şansa atmıştı, zira topa hangi ülke vatandaşı olduğu ve kökleri vurguo kadar da iyi vuracak kadar iyi bir futbolcu lanır. Savaş sonrası 1950’de ABD yenilgisinin olması imkan dışıydı. 2006’da da eğer Ronaldo, yaşandığı maçın İtalyan hakemi Dattilo halen Wayne Rooney’nin sinirleriyle oynamasaydı, hatırlanır, 1970 yılında Batı Almanya karşıRooney gidip Carvalho’nun üzerine basıp kır- sında İngiltere’nin penaltısını vermeyen hakem mızı kart görmezdi elbette. Bu gibi olaylar elbette Arjantin vatandaşıdır. 1986’da maçı

21

izleyen yüzbinlerce insan gibi Maradona’nın elle attığı golü göremeyen Tunuslu hakem bir efsane olmuştur.

5. AŞAMA – İNGİLTERE KUPADAN ELENİR Hem de kupayı kazanmayla uzaktan yakından alakası olmayan bir şekilde.

Bunun tek istisnası, yarı finale ulaştıkları 1990 Dünya Kupası. Bunun haricinde, İngiltere hep finalden en az 3 maç önce elendi. 1970’ten beri, Bulgaristan, İsveç, Polonya ve Türkiye kupaya İngiltere kadar yaklaşabilmiş takımlar.

Belki de İngiltere kupaları ikinci bitirmediği için sevinmeli. Jerry Seinfeld’in de dediği gibi, kim en büyük kaybeden olmak ister? Yazar Stefen Klein’a göre olimpiyatlarda bronz madalya kazanmak kötü bir şey değil çünkü çok büyük bir başarı. Ancak gümüş kazanmak korkunç bir şey çünkü hayatının geri kalanında “acaba” duygusuyla yaşamak zorundasın. İngiltere bu riski pek yaşamıyor neyse ki. İngilizler 1950-1970 arasında başka ülkelerdeki kupalarda yaptığı 18 maçtan sadece 5 tanesini kazanabildi, 1974 ve 1978’deki turnuvalaraysa katılamadı bile. Yani aslında o zamanlardan beri takım iyiye gidiyor denebilir. İngiliz altın çağının bitip takımın düşüşe geçtiği inancı aslında yanlış.

22

kupadan elenmenin ulusal bir çöküntü yaşattığı söylenemez. Aksine, İngiltere’nin elenmeleri kutlanır, ulusal efsanelere ve tribün şarkılarına dönüştürülür, pizza zincirlerinin reklamlarında kullanılır.

7. AŞAMA – BİR GÜNAH KEÇİSİ BULUNUR

Günah keçisi hiçbir zaman sahada tüm maç boyunca “savaşmış” bir oyuncu değildir.

Elenmeye yol açan penaltıyı kaçırmış olan fut6. AŞAMA – ELENDİKTEN SONRAKİ bolcu olsa bile o bir “kahramandır”. 1998’deki GÜN NORMAL HAYATA GERİ Arjantin yenilgisi sonrası David Beckham DÖNÜLÜR günah keçisi ilan edildi. Çünkü sadece 46 Bunun da tek istisnası 1970’deki elenme ola- dakika sahada kalarak kırmızı kart gördü. Yazar bilir zira İngiltere elendikten 4 gün sonra Dave Hill bunu İngiliz basınının “yenilgiye yapılan seçimlerde İşçi Partisi sürpriz bir yenilgi verdiği iki geleneksel tepki” ile açıklıyor: şanlı aldı. Yoksa diğer turnuvalarda görüldüğü gibi bir yenilgiyi müjdelemek fakat sorumlularını

savaşmayıp kalenin önünde boş boş dikildikleri için. Almanlardan üç gol yiyen Bonetti, kupa sonrasından kariyerinin sonuna kadar tribünlerden “Dünya Kupası’nı sen kaybettin” tezahüratlarını dinledi. Emekli olduktan sonra ücra bir İskoç adasına yerleşerek postacılık yapmaya başladı. 2006’daysa ilk defa bir yabancı, Cristiano Ronaldo günah keçisi ilan edildi. Bir tek Brezilya’ya yenildikten sonra günah keçisi aranmaz çünkü Brezilya karşısında alınan yenilgiler kabul edilebilir sayılır.

8. AŞAMA – İNGİLTERE BİR SONRAKİ DÜNYA KUPASI’NA KATILIR Ve kazanacığından emindir.

acımasızca cezalandırmak. 1998’de bu kişi talihsiz Beckham’dı. Beckham daha sonra otobiyografisinde, bu ceza ve tepkinin yıllarca sürdüğünü anlatıyor: “Ne zaman artık bitmiş olduğunu düşünsem, biliyorum ki aptalın teki çıkıp bana birşeyler saydıracak. Bazen maçlarda oluyor, bazen otomobilimle yolda giderken.” Ve ekliyor: “Beni en çok üzen ve kızdıran kişilerin isimlerini küçük bir defterde saklıyorum. İsim veremem çünkü onlara bunu ödettiğimde sürpriz olmasını istiyorum”. Bir gün onlar da kötü hissedecekler.

Günah keçisi seçilen kişi öteki takdirde genellikle yönetimdendir: 1950’de Wright, 58’de Mears ve o günlerden beri teknik direktörlük yapanların çoğu gibi.

23

Bazen de kaleciler seçilir, bir kahraman gibi

Bütün bu Dünya Kupası ritüelinin futbolun ötesinde bir anlamı var. Elendikleri maç genellikle bütün senenin en çok reyting alan televizyon programıdır. Bu ritüel sayesinde İngilizler ülkeleri hakkında birbiriyle çelişen iki ders öğreniyorlar: İngilizler’in kaderinde zafer kazanmak vardır ve ikincisi, o zafer hiçbir zaman kazanılamaz. Şu anda alternatif bir evren var, Beckham kırmızı kart görmemiş, Banks maç sabahı zehirlenmemiş, hakem Maradona’nın elini görebilmiş ve diğerleri... Bu evrende İngiltere’nin yaklaşık 7 tane Dünya Kupası bulunuyor.

05.

Afrodİzyak ve hİkayelerİ

24

Çikolata, badem, fındık, avokado, istiridye, keçi boynuzu ve daha niceleri…

Saydığımız yiyecekler, tatları dışında bir özellikleriyle daha tanınırlar: afrodizyak etkileriyle. Bu etkileşim bilimsel olarak gerçek anlamda kanıtlanmamış olsa da, milattan beri afrodizyak olduğu düşünülen bu yiyecekler, iktidarsızlık sorunu çekenlere şifa vermesi ve cinsel gücü arttırması için kullanılırdı. İlginç olan ve çok az kişi tarafından bilinen şey ise bu besinlerin afrodizyak etkilerinin arkasındaki tarih ve mitolojik hikayeler. İşte afrodizyak yiyecekler ve hikayeleri.

Avokado

İstiridye Efsane çapkın Casanova’nın, kendini akşama hazır hissetmek için güne 50 istiridye yiyerek başladığı söylenirdi. Midyenin büyük kuzeni, Fransızların favori deniz ürünü istiridye, tarihçilere göre ayrıca Roma imparatorluğunda sarayda seks partileri sırasında tüketilir, doktorlar tarafından tedavi amaçlı kullanırmış. Peki Romalılar bu kanıya nereden varmış olabilirler? Tarihçilere göre istiridyenin üreme şekli Romalıların bu yiyeceği afrodizyak gibi görmelerine neden olmuş olabilir. İstiridyeler, kabuklarının dışına salgıladıkları bir sıvıyla, doğurganlıklarını arttırarak çiftleşmenin dışarıda gerçekleşmesini sağlıyor.

Bu sayede bir istiridye bir defada bir çok eşle çiftleşerek üreyebiliyor. Bundandır ki Romalılar, istiridyeyi bereketli, doğurgan ve afrodizyak bir besin olarak görüyorlardı. İstiridye ayrıca Afrodit’le de bağdaştırılır. Afrodit bir istiridye kabuğunun içinde doğduğundan tüm kabuklu deniz canlılarının yüce olduğu düşünülürdü.

Fransa tarihinin en önemli krallarından XIV. Louis, avokadonun libidoyu tazeleyen bir meyve olduğunu savunurdu. Ancak, avokadonun afrodizyak efsanesi XIV. Louis’den çok daha gerilere dayanıyor. Ağaçta, çift çift yetişen avokado, erkek anatomisinin bir bölümüne benzediğinden, Aztek’ler tarafından “yumurtalık” anlamına gelen ‘ahuacatl’ olarak adlandırılırdı. İspanyollar, Amerika kıtasına ayak bastığında avokadonun afrodizyak özellikleri kıtaya yayılmıştı bile. XIV. Louis, meyveyi Avrupa’ya getiren İspanyollara büyük bir teşekkür borçlu. Peki ‘ahuacatl’den avokadoya nasıl geldik? Meyveyi Amerika Birleşik Devletleri’nde pazarlamak isteyen çiftçiler, ‘ahuacatl’ kelimesinin telaffuzu zor olduğundan, daha kolay söylenebilecek ve akılda kalacak bir kelime arayışına girdiler. İlk bulunan kelime ‘timsah armutu’ anlamına gelen ‘alligator pie’ oldu. Timsah armutunun, yumurtalıktan daha iştah açıcı olmadığını düşünen Amerikalılar, ses olarak ‘ahuacatl’e benzeyen avokadoda karar kıldılar. Meyvenin ismi tarihte isim değiştirmiş olsa da, afrodizyaklar listesinde yer almay devam ediyor.

Badem

25

Bir çok kültürde badem, afrodizyak ve bereketli bir besin olarak görülür. Düğünlerde, nikah şekerlerinin bademden yapılması da boşuna

değildir. Bademin afrodizyak geçmişi Eski Yunanlılara kadar uzanıyor. Evlenen genç çiftler, doğurgan ve bereketli bir evlilik için bademle kutsanır, bekar kalmış kızların yastıklarının altına badem koyarak kısmetlerinin açıldığına inanılırdı. Fas’ta, günümüzde hala yeni evlenen bir çiftin nikahından sonra, bademlerden oluşan küçük bohçalar, gelecek nesillerin bereket içinde yaşayabilmeleri için çocuklara dağıtlır.

Hindistan da ise karşı cinsten birine badem vermek, açıkça bir davet olarak kabul ediliyor.

Gergedan boynuzu

Nar çekirdeği

26

Geride bıraktığımız yüzyılda dünyadaki gergedan nüfusu yarım milyon civarındayken, bu rakam bugün birkaç bine kadar indi. Hayvanları koruma örgütlerinin mücadelesi ve Birleşmiş Milletler’in gergedan avını yasaklaması bu sayıyı belli bir dengede tutmuş olsa da, tehlike halen geçmiş değil. Gergedan boynuzunun yüzyıllardır Çin tıbbında kullanılıyor olması, nesli tükenmekte olan gergedanı kaçak avcılar için ideal bir av yapıyor. Uyku sorunundan, besin zehirlenmesine, romatizmadan, soğuk algınlığına kadar bir çok patolojide kullanılan gergedan boynuzununu afrodizyak olarak tanınmasının arkasında ise bir yanlış anlama yatıyor olabilir.

Kökenleri Afrodit’e kadar uzanan diğer bir ‘afrodi’zyak ise nar çekirdekleri. Yunan mitolojisine göre Kypros adasına ilk nar ağcını diken Afrodit olur. Meyvenin yüzlerce çekirdekten Çikolata oluşan yapısı da bu efsaneyi kuvvetlendirmektedir. Yumurta gibi algılanabilecek narı açtığınızda En çok bilinen ve tüketilen afrodizyak ise çikoiçinden çıkan nar çekirdekleri bereketi ve çift- lata. Kadınların favori ‘günahı’ olan çikolata, leşmeyi sombolize eder. Nar ayrıca, diğer bir Aztekler tarafından dini ayinlerde kullanılıyordu.

Tanrıça Hera’yla da özdeşleşmiştir. Narın bu iki Aztek kralı II. Moctezuma’nın cinsel gücünü tanrıçanın yanında bulunması, meyvenin evlilik arttırmak ve kadınları elde etmek için günde 50 bardak saf çikolata içtiği rivayet edilir. İspanyol ve çiftleşmeyle olan bağlarını gösterir.

misyoner Joseph de Acosta, 1590 yılında günümüz Meksika’sına yaptığı seyahatte çikolata içeceğiyle tanışır ve tarifini kakao çekirdekleriyle beraber ülkesine götürür. İçeceğin kadınlar üzerindeki etkisini gören din adamı Juan Cardenas, çikolatayı ‘günaha götüren şey’ olarak lanetler.

Cardenas’tan 34 yıl sonra 1624’te diğer bir din adamı Franciscus Rausch, daha da ileri giderek çikolatanın manastırlarda cereyan eden olayların baş sorumlusu olduğunu ve keşişlere yasaklanması gerektiğini söyler.

Bal ve şarabı

27

Afrodizyakların arasında balın özel bir yeri var.

Yeni evli çiftlerin, başbaşa oldukları ve evliliklerini doyasıya kutladıkları ‘Balayı’na adını veren balın geçmişi Pers İmparatorluğuna dayanıyor. Pers geleneklerine göre, düğün günü yeni çiftlere, cinsel gücü arttırdığına ve bereket getirdiğine inanılan bal şarabı içirilir ve bu ritüeli nikahı takip eden otuz gün boyunca tekrarlamaları istenirmiş. ‘Bal’ayı sırasında gelin hamile kalırsa, bunun bal şarabı sayesinde olduğuna inanılırmış. ‘Bal’ ayı olarak adlandırılan süreç, İngilizceye ‘Honeymoon’ olarak geçmiş.

Afrodizyak etkilerinin yanısıra oldukça zengin bir besin olan bal, yüzyıllardır sofralarımızdaki yerini korumaya devam ediyor.

06.

Ağaç dallarının içinde gezintiye çıkmak 28

Tahta, endüstriyel tasarımda ve mimaride büyük bir geri dönüşe imza atıyor. 1980’lerden sonra demode olan ve yerini çelik ve plastik gibi maddelere bırakan tahta, sanatçılar, tasarımcılar ve mimarlar tarafından tekrar kullanılmaya başlandı. Doğayı konu aldığı yerleştirmelere imza atan Brezilyalı sanatçı Henrique Oliveira, Sao Paulo’daki Modern Sanat Müzesi’de, bir ağacın gövdesini temsil eden tahtadan dev bir labirent inşa etmiş. Birbirine dolanan ağaç dallarını dev boyutlarda yaratan sanatçı, dalların içlerini birer labirent gibi kullanmış. Yer altı mağralarını andıran strüktür, 1600 metrekarelik bir alana yayılıyor ve sanatseverlere, içinde küçük bir gezintiye çıkma imkanı sağlıyor.

29

30

31

32

33

Haftaya görüşürüz:)

15 // HAZİRAN’14

zete