HAFTASONU 24 OCAK 2016 by Zete Gazete

24 // OCAK ’16

01.

OSCAR ADAYI CHARLOTTE RAMPLING: DUYGULARIN YAŞI YOK //

02.

NEW YORK KÜTÜPHANESİNDEN ÇIKAN TARİHİ MÖNÜLER

03.

YIL BOYUNCA KUTLAYABİLECEĞİNİZ 8 YILBAŞI //

04.

05.

MICHAEL B. JORDAN: 70’LERİN SİNEMASINI KISKANIYORUM

MASASHI WAKUI’NİN GÖZÜNDEN TOKYO

06.

DAVID BOWIE’DEN COLDPLAY’E ‘EĞİK STRATEJİLER’

Editör: Cem GELGÜN

01.

Sİnemanın zİrvesİnde bİr hanımefendİ

Charlotte Rampling; Meryl Streep, Glenn Close ve Diane Keaton’la birlikte sinema dünyasının dört hanımefendisinden biri. Kariyerinin 50. yılını kutladığı 2016’da, 45 yıldır evli olan bir çiftin hikayesini konu alan ’45 yıl’daki rolüyle ‘En iyi kadın oyuncu’ Oscar’ına aday gösterilen Rampling, bu adaylığın kendisi için büyük bir saygınlık olduğunu ifade ediyor. Filmden ve İngiltere’de geçen gençlik yıllarından bahseden Charlotte Rampling Paris Match’ın sorularını yanıtladı. ’45 Years’, bu denli uzun süredir beraber olan bir çift için (45 yıl) ender görülen bir kıskançlık, aşırı bir sahiplenme içeriyor!

Neden? Kıskaçlığın yaşı mı olduğunu düşünüyorsunuz? Hisler yaşlanmaz, özellikle de onları düzenli olarak uyandırıyorsak. Filmin

kahramanının (Charlotte Rampling’in canlandırdığı karakter) içsel karışıklığının şiddeti kendisini şaşırtıyor. Kocası onu aldatmamış bile… Peki neden kendini bu kadar kaybolmuş hissediyor? Bu beklenmedik kıskançlık bir çiftin zamanla aşınmasına tezat bir durum oluşturuyor. Evet, burada bir ilişkinin aşınmasından öte bir şey var. Yaşanan bir olay sizde bir anda gizemli, acı verici bölgeler uyandırınca, kendinizi alt üst olmuş ve kırılgan hissediyorsunuz. Bunca yıl sonra kendini bir anda sorgulamaya başlayan bir kadını canlandırıyorum. Genç bir yönetmenle kendinizi aşmanız daha mı kolay oluyor? Andrew Haigh sizi

Evet, bir anda ‘kendi’ ifade şeklimi bulmuştum. İçimde bir şey açılmıştı. Daha da Aslında onun için, tecrübe ve yaşanmışlık ileri gitmenin bastırılamaz arzusu. Kendi olarak bir yabancıyım. Ama tezatlar bizi belir- içsel sesimi bulmanın verdiği baş döndürücü gin hale getirir. Bir şey yaratırken gizemin tatmin. Sonrasında bunu beslemem gerekti. büyük bir önemi vardır. Birbirimize karşılıklı Kendi içindeki ateşi canlı tutmak zor bir şeybir hayranlıkla bakıyoruz. Onun gençliğine dir. Kendinizle başbaşasınızdır. imreniyorum, o da benim tecrübeme. Yani yaşadığınız zorluklar, depresyon, Genç yönetmenler üzerinde yarattığınız yaslar, kız kardeşinizin ölümü… sizi besledi mi? etkiyle nasıl oynuyorsunuz? bir bakıma keşfediyor…

Oynamıyorum. Ben kendimdeki gerçeği arıyorum. Gerçeklik, bir arayış gibidir. Gerçek bir yolculuk. Bir karakteri canlandırdığım zaman, rolümü farklı bir isme ve farklı bir kadere sahip benmişim gibi ele alırım. Filmde canlandırdığım 45 yıllık yaşanmışlığı ben de, ama farklı bir şekilde yaşadım.

Elbette. Bilinç altında besliyor. Daha sonra yaratıcı ve bereketli karşılaşmalarla ilerledim. Profesyonel sporcu ve asker olan babanız yıllar sonra size aslında aktör olmak istediğini itiraf etmişti…

Evet ve bunda da çok başarılı olurdu. Çok Film, yaşanmışlığın kırışıklıklarını, yakışıklı, karizmatik ve çalışkanlığıyla başarılı kusurları ve pek de çekici olmayan kıyafet- olabilecek biriydi. leri gösteriyor. Hiçbir beğenilme merakınız Oysa hislerini göstermiyordu, saklıyordu olmadan, imajınızı bu denli gözler önüne ve size de aynı şeyi şart koşuyordu. Bu çok nasıl koyabiliyorsunuz? ‘British’ bir şey! Beğenilme isteğini çok uzun yıllar önce Kesinlikle! Ve bundan dolayı da İngiltere’de bir kenara bıraktım. Narsizmi beslemek herşeyi berbat edebilir! Kendi görüntüsüne aşık okullarda ve şehirlerde tiyatro dersleri verilir. olmak iyi bir fikir değildir… Filmdeki 70 Bizim için bir çıkış yoludur. İçimizdekileri dışa vururuz. İngilizler bazen hayatta kendilerini yaşındaki kadın benim omurgam. ifade etmekte zorlandıkları için sahnede kenNarsizm bir aktrisin doğasında olması dilerini salarlar! Oysa Fransızlar öyle değildir. gereken bir şey değil mi? Bu latin kültürü size çekici mi geldi? Ekranda kendi suratıma bakabiliyorum Beni kurtardı diyebiliriz! Öncelikle İtalya’da ama bu imajla ilişkide olmama gerek yok. Ben varım ve benim imajım var. İkisinin ayrı bir fikir açıklığını, tutkuyu, güzellik algısını, sevgiyi, sıcaklığı ve içtenliği öğrendim. Neredeyse şekilde yaşamalarını tercih ediyorum. bir aydınlanma gibiydi. 22 ya da 23 yaşlaKariyerinizin başında, bu dramatik iki- rındaydım. O zamanlar savaştan çıktığımızı unutmamak lazım. İngiltere cansız, çıplak ve leşme büyük bir keşif gibi oldu.

yaralıydı. 60’lar, özellikle de İngiltere’de, hayattan alınmış bir rövanş gibiydi. Siz de o denli “Sex, drugs and rock’n’roll” muydunuz?

Toplamda üç çocuk büyüttünüz çünkü Jean-Michel Jarre’ın Emilie adlı küçük bir kız çocuğu vardı. Çocuklar sizin kariyerinize köstek oldular mı?

Evet bir bakıma öyle. Çocuklar dünyanın D e n e d i ğ i m u y u ş t u r u c u l a r o l d u krallarıdır ve tüm zamanınızı alırlar. Ama a m a k e n d i m i h e r z a m a n u z a k t u t - cambazlık yaparsınız, kendinizi ayarlarsınız ve t u m , b e n i m i ç i n ş e y t a n g i b i y d i . herkes kendi yerini bulur. Her zaman fedakarHalüsinasyon görmeye başladığın anla- lıklar olacaktır. Ama bu önemli değil. Hayat rın tehlikesinin farkındaydım. Ailem bir böyle. İngilizler belki bunun çözümünü bulkızlarını kaybetmişlerdi ve kötü geçen bir muş olabilirler, çocuklarını yatılı okullara uyuşturucu tecrübesinin devamında ken- yolluyorlar! dimi pencereden atma riskini alamazdım! Çocuk yapmamayı düşünmüş müydünüz? Sarah kendini yok etmeye iten ruh halinden kurtulamamıştı. Ben ise hayatta kalmak için Bunun düşünecek zamanım olmamıştı. herşeyi yaptım. Herşey kendiliğinden gelişti. O zamanlar 60’lı yıllarda kendinizi sınırsızca bırak- böyle şeyleri programlamıyorduk. tınız mı? Yoğun çalışan bir aktris ve bir anne… Evet hem de nasıl! Olağanüstü bir özgürlük Tüm bunlar yaşadığınız depresyonları hissine sahiptik. Para vardı, işsizlik yoktu, sos- tetiklemiş olabilir mi? yal bariyerler yoktu, aids yoktu, istediğimiz Hayır sanmıyorum, daha çok takip ettiğim kişiyle yatabiliyorduk, unutulmaz ve geçici bir yola, kaderime bağlı. dönemin çocuklarıydık. 1970’li yıllarda, şov dünyasında olan ve bugün çok özlenen Bryan Southcombe’la çok moda bir çift oldunuz. Yaşamaktan zevk alan, neşeli bir insandı, bir çocuğumuz oldu, Barnaby. Kendisi yönetmen.

Hayat, yolunuzun, eski gazeteci ve danışman Jean-Noel Tassez’le kesişmesini sağladı ve ekim 2015’teki ölümüne kadar on yedi yıl boyunca birlikte oldunuz.

Paris’te bir festivalde karşılaştık. Ben jüri başkanıydım. Bana, onunla Armani’nin Aynı hafiflikle onu terk edip aşık olduğu- düzenlediği bir davete gitmeyi teklif etti. nuz Jean-Michel Jarre’la beraber oldunuz… Yanımda tanımadığım ama benden hoşlandığını hissettiğim bir adam vardı. Çok Ve çocuğumuz David dünyaya geldi… mutluyum, şaşkındım, heyecanlıydım çünkü Düşündüğümde çok garip geliyor çünkü Jean-Michel’den ayrılalı belli bir süre olmuştu. Fransız erkekleri bana çekici gelmez ama Ellilerimdeydim ama kendimi 16 yaşında bugün baktığımızda Fransızlarla kırk yılım genç bir kız gibi heyecanlı hissediyordum! Dediğim gibi hislerin yaşı yoktur! geçmiş!

02.

New York kütüphanesinden çıkan tarihi mönüler

Geçtiğimiz haftalarda, New York Ulusal Kütüphanesi’nda bulunan 187.000 görselin telif haklarını kalktığını ve kamuya açıldığını belki de duymuşsunuzdur. Bu görseller arasında binlerce eski fotoğraf, kart postal, Rönesans minyatürleri, mektuplar, şarkı notaları ve aklınıza gelmeyecek daha bir çok şey var. New York Kütüphanesinin halka açtığı koleksiyonlar arasında 19. yüzyıl sonlarından 20. yüzyıl ortalarına kadar restaurant mönüleri göze çarpıyor. Mönülerin en eskisi 1859 yılına, Metropolitan Hotel New York’a ait ve 64 yemekten oluşuyor. Dikkat çeken diğer mönüler arasında Boston Social Union’dan kadınlar günü, İtalya’nın Toscana bölgesinden Locanda Maggiore, prestijli New York Astor Otel’den mönüler var.

03.

Yıl boyunca kutlayabileceğiniz 8 yılbaşı

Dünyanın büyük bir bölümü, bir yılda 12 ay, 365 günden oluşan Miladi takvimi - diğer adıyla Gregoryen takvimi - esas alır ve yılbaşı 1 Ocak tarihinde kullanır. Ancak bazı toplumlar farklı inançları nedeniyle yılbaşını farklı tarihlerde kutlayabiliyor. Kimisi, miladi takvim kullansa da kültürleri nedeniyle farklı bir tarihi seçmiş oluyor, kimisi de, Hicri Takvim’de olduğu gibi güneş yerine Ay’ın Dünya’nın etrafındaki döngüsünü esas aldığından yeni yıla farklı bir tarihte girebiliyor. İşte yıl boyunca kutlayabileceğiniz 8 yılbaşı.

1. Çin yeni yılı - 8 Şubat 2016 İlkbahar Festivali ve Yeni Ay Yılı olarak da adlandırılan Çin yeni yılı ilkbaharın gelişiyle hasat döneminin yaklaştığı anlamına geliyor.

Yılbaşında Çin halkı, uğur getirdiği düşünülen kırmızı zarflara koydukları paralarla ailelerine ve arkadaşlarına hediyeler yaparken, sokaklarda rengarenk ejderhaların geçidini izleyen yüzbinler geleneksel şekerlemelerin tadını çıkarıyor. 2016’da Çin’de Kırmızı ateş maymun yılı olacak yeni yılın; enerji, kuvvet ve dirlik getirileceğine inanılıyor. 2. Bali yeni yılı Nyepi - 9 Mart 2016 19

Endonezya’da yaşayan Bali ve Java kültürüne

mensup toplumlar tarafından kutlanan Bali yeni yılı Nyepi, Ay takvimini esas alan Saka Takvimi’nin ilk günü sayılıyor. Yeni yıla büyük coşku ve kutlamalarla giren diğer kültürlerin aksine, Nyepi insanın kendisiyle başbaşa olduğu, dinlendiği ve meditasyon yaptığı bir gün olarak kabul ediliyor. Yılın son günü sokaklarda sergilenen şamanik ateş dansları yılın ilk günü yerini derin bir sessizliğe bırakıyor. 3. Nevruz - 21 Mart 2016

İlkbaharın ilk gününe denk gelen Nevruz, Orta Doğu coğrafyasında Kürtler tarafından ilkbahar bayramı olarak kutlanırken Zerdüştler, Bahailer’in inançlarında yeni yılın ilk günü olarak kutlanıyor. Celali takviminin, diğer adıyla Hicri Şemsi takviminin ilk günü olan Nevruz 21 Mart’a, ilkbahar ekinoksuna denk geliyor. Nevruz Orta Doğu halkları tarafından, müzik, renkli yumurtalar, bereketi temsil eden filizlenmiş tohumlar eşliğinde büyük bir coşkuyla kutlanıyor.

4. Ugaadhi, Telegu ve Kannada yeni yılı 8 Nisan 2016 Hindistan’ın güney eyaletlerinden Karnataka, Telangana ve Andhra Pradesh halkları Ay’ın dünyanın çevresindeki döngüsünü esas alan takvimlerine göre yılın ilk gününde Ugaadhi’yi kutlarlar. Bu sene 8 Nisan’da kutlanacak Ugaadhi sırasında Hint halkı, tatlı yiyecekler, havai fişekler ve yeni yıl için aldıkları ‘bayramlık’ kıyafetleriyle eğleniyor. Ugaadhi’nin en gözde yiyeceği ise mango aromalı, tatlı ekşi Hint turşusu (chutney). 5. Aluth Avurudda ve Puthandu - Sinhal ve Tamil yeni yılları - 14 Nisan 2016 Sri Lanka’da yaşayan Sinhal ve Tamil halkları yeni yıla iki ayrı kutlamayla giriyor. Birçok kültürde yeni yıl hasatın başlangıcını kutlarken, Sinhal halkının yeni yılı Aluth Avurudda tam tersine hasatın sonunu kutluyor. Bayram havasında geçen yeni yılın ilk gününde halk,

7. Roş Aşana - Yahudi yeni yılı - 2-4 Ekim yakınlarıyla ve arkadaşlarıyla bir araya gelerek geride kalan bereketli hasat dönemine adak- 2016 larda bulunuyor. Sri Lanka’nın diğer bir halkı Roş Aşana Yahudi takvimine göre yılbaşıdır Tamil’ler ise yeni yılı Puthandu adı altında kutluyor. Hindistan’ın güneyinde ve Sri Lanka’nın ve dünyadaki tüm Yahudiler tarafından üç gün kuzeyinde yaşayan Tamil’ler Puthandu gününü bir bayram gibi kutlanır. Roş Aşana ayrıca dini müzik, folklorik danslar, rengarenk kıyafetler inanışa göre Tanrı’nın dünyayı yarattığı yedi günün sonuna denk gelir. Üç gün süren bayve yemek eşliğinde kutluyor. ram sırasında coşkulu kutlamalar olduğu gibi 6. Diwali - Marwari ve Gujarati yeni yılı - sessiz bir içsel düşünce de vardır. Yahudiler, Tanrı’nın bu sırada gelen yıl için kaderlerine 30 Ekim 2016 karar verdiğine inanır. Adete göre yemek sofra“Aynı ülke içinde iki ayrı yılbaşı olur mu?” larında ballı elma ve elma reçeli yer alır. diye sormayın, 1 milyarın üzerinde nüfusu 8 - Hicri Yılbaşı - 3 Ekim 2016 bulunan Hindistan’da gayet tabii olabilir. Hindu, Sih ve Jain’ler tarafından Işık Festivali İslam dünyasında Hicri takvime göre yılolarak kutlanan Diwali, Hindistan’ın kuzeyinde yaşayan Marwari ve Gujarati halkları başı Muharrem ayının birinci günüdür ve Hz. tarafından yeni yılın ilk gününe tekabül ediyor. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicretini Tarihi Hindistan’ın tüccar halkları arasında yer esas alır. Müslümanlıkta, diğer tüm kültürlerin alan Marwari ve Gujarati’ler Diwali gününü aksine yeni yıla herhangi bir kutlamayla girilrefah ve bereket tanrısı Lakshmi’ye dua ederek mezken, Ramazan ve Kurban bayramlarının önemi daha büyüktür. geçiriyor.

04. MIchael B. Jordan: İletişim çağı günümüzün kahramanlarını etkiledi

2016 Oscar adayları büyük tartışmalar bir performans sergileyen Jordan dahil hiçbir içerisinde açıklanırken, basketbol efsa- siyahi oyuncu ve yönetmenin aday gösterilnesi Jordan’la aynı ismi taşıyan, ‘Creed: Bir mediği Oscar’lara, Jordan’ın yanında rol Efsanenin Doğuşu’ filminin başrol oyuncusu alan Sylvester Stallone ‘En iyi yardımcı Michael B. Jordan kendini bir anda projek- oyuncu’ dalında aday oldu. Teaser dergisine törlerin karşısında buldu. Şapka çıkartılacak verdiği röportajda filmin yönetmeni Ryan

Rocky, koskoca bir nesil için bir kimliği ifade ediyor. Creed’in de bu kuralı değiştirmediğini görüyoruz. Böyle bir role girişmek için psikolojik olarak güçlü olmak lazım mı? Adonis’in karmaşık bir karakter olduğu kesin. Ryan’la (Coogler), Adonis’in kim olduğunu belirlemek için kafa yormaya başladığımız andan itibaren böyle bir karakter ortaya çıktı. Nereden geliyor, ne istiyor, neye ihtiyacı var ve neyin arayışı içerisinde. Bu karakteri yaratmak, ona bir geçmiş vermek işin en eğlenceli kısmı. Sonrasında ise, elbette, onu canlandırmak ve aktör olarak ne yapabileceğimizi göstermek lazım. Creed, iyi niyetli, iyiliksever bir proje ve Ryan’la çok yakın bir işbirliği içindesiniz. Ancak 2015 yılının ilk yarısı sizin için karışık geçti… (gülüyor) …İşinizi yapmaktan, kamera karşısına yeniden geçmekten zevk alıyor musunuz? Evet (gülüyor). Ne demek istediğinizi gayet iyi anlıyorum. Creed’in çekimleri sırasında, film setindeki pozitif ortamdan, pozitif ve sevecen insanlardan sonuna kadar faydalanmaya çalıştım çünkü bazen film setlerinde ortam o kadar da pozitif olmayabiliyor. Kişisel olarak, bundan sonra kendimi güvende hissettiğim, pozitif bir çevrede çalışmak istediğime karar verdim.

Coogler’la olan yakın ilişkisinden bahseden Rocky filmleri, biraz da Apollo ve Jordan, Coogler’la çalışmanın ve film setindeki pozitif ortamın ‘Fantastik Dörtlü’yle Duke karakterleri sayesinde, her zaman yaşadığı felaketten sonra kendisine çok iyi çeşitliliğe yer vermiştir. Bir aktör olarak, içerisinde yer aldığınız filmlerin ya da progeldiğini anlatıyor. jelerin Amerika hakkında yansıttığı imaja

Sürekli medyada yer almanın, biliyorsunuz… (bir kez daha düşünüyor) Ben oynamayı seviABD’nin üzerine ışık tutmak ve ülkemin yorum. Tanınmak ve saygıyla karşılanmak olduğu şeye sadık kalmaya çalışmak yönet- için yapılması gereken diğer şeylerden pek menlerin sorumluluğudur. Sonra, ben şey kopamıyoruz. Buna alışmak lazım ama sevistemiyorum… Yani kendimi.. Yakında diğimi söyleyemem. yapımcılığa atılabilirim ve o zaman konular Rocky’nin birinci bölümü, karmaşık hakkındaki şahsi görüşlerimi yansıtabilirim. Belki ABD’den çok, insanları düşünmek ve gizemli karakterlerin olduğu, tam bir lazım. Filmlerin, ABD’yi değil, Amerikalıları 70’ler filmiydi. 70’li yıllarda görmeye alışık olduğumuz kahramanların bugünen dürüst şekilde yansıtabilmesi gerekiyor. külere nazaran daha çekici olduklarını Ryan Coogler’la önce Fr uitvale düşünüyor musunuz? Station’da, şimdi de bir stüdyo filmi olan Bugün insanlar çok hassas bir yapıya Creed’de birlikte çalışma fırsatınız oldu. Birlikteliğinizde bir değişim hissettiniz sahipler. Herkes parmaklarının ucunda yürüyor çünkü iletişim saniyelik bir araç mi? oldu. Internetin, sosyal medyanın ve akıllı Olgunlaştı. Çok daha kuvvetlendi. Ryan telefonların hızı, bugün herhangi birinin benim en iyi arkadaşlarımdan biri ve sürekli çıkıp istediği şeyi söylemesine yol açıyor. iletişim halindeyiz. Ryan’la beraber ilişki- Belki de bu içeriklere kimin ulaştığını kontmiz de büyüdü. Hızlıca haberleşiyoruz, çok rol etmemiz gerekiyor, çünkü günümüz derine inmeden konuşuyoruz ve aynı görüş- çocuklarının iPad’lerine yapışık yaşadıklarını lere sahip olduğumuzu görüyoruz. İşlevsel görüyoruz. Verdiğimiz mesajlara çok dikkat bir ilişkimiz var. İki filmin bütçesi elbette etmemiz gerekiyor ve bu muhtemelen canaynı değil ama bu sayede daha fazla imkana landırdığımız kahramanların karakterlerini de derinden etkiledi. Onun için bir bakıma, ve zamana sahip olduk. 70’lerin sinemasını kıskanmıyor değilim. Zaman sizin için çok önemli bir unsur Ryan Coogler dışında hangi yönetmen gibi görünüyor. Creed için fiziksel hazırlık döneminin, ona ayırdığınız süre saye- sizin için iyi roller yazabilir? sinde mümkün olduğunu söylemiştiniz. Önümüzdeki projede ‘States Of Mercy’ Popülaritenizi kaybetmemek adına, zamanınızın bir lüks haline gelmesini bile göze adlı eserini çok beğendiğim Destin Cretton’la alarak, ekranlarda ve medyada göz önünde çalışacağım. Belki buna David O. Russell’ı ekleyebilirim. Onun dışında bilmiyorum. olmayı mecbur görüyor musunuz? Biraz cehalet gibi gelebilir ama şu anda ne Evet bu doğru. Zamanını iyi kullanmak cevap vereceğimi bilmiyorum. lazım. Acele etmemek lazım. Burada olmak Elinize çok sayıda kötü senaryo geçiyor bir yandan bir lütuf, bir yandan da talihsizlik… Basın sözcüm ve çevremdekiler beni mu? tanıyorlar ve biliyorlar ki… (düşünüyor) dikkat ediyor musunuz?

Aslına bakarsanız iyi senaryo sayısı gerçekten çok az. Ve dürüst olmak gerekirse bunun neden kaynaklandığını size söyleyemem. Okuduktan sonra “Tamam, bu gerçekten çok iyi” dediğiniz bir senaryo bulmak gerçekten çok zor. Bundan dolayı da ileride projeleri kendim yapmak istiyorum, kitaplara bakıyorum, çizgi romanlar okuyorum

ve iyi karakterlerin olduğu zengin içerikler arıyorum. Birçok yönetmen - ve ben onlarla hem fikirim - bunun bir geçiş dönemi olduğunu ve yakın bir gelecekte senaryoların çok daha iyi olacağını düşünüyor. Endüstrideki rekabet meyve verecektir, piyasaya girmekte olan yeni nesil yazarlar gerçekten çok iyiler. Yakında, pek yakında.

Tokyo dünyanın en fotojenik şehirlerinden biridir. Sayısız fotoğrafçı şehrin sokaklarını ölümsüzleştirmeye çalışsa da kimse Tokyo’yu bir Tokyoludan daha iyi göremez. Doğma büyüme Tokyolu olan Masashi Wakui işlerinde şehrin ışıl ışıl caddelerine ve sürpizlerle dolu, dar, arka sokaklarına dalıyor. Tokyo’nun gizemli yer altı dünyasının fotoğraflarını çeken Wakui, fotoğraflarına daha sonra filtreler ekleyerek adeta film kareleri elde ediyor.

05.

Masashi Wakui’nin gözünden Tokyo 28

06.

DavId BowIe’den Coldplay’e, BrIan Eno’nun ‘Eğik Stratejiler’i

Müzik dünyasının en gizemli sanatçılarından olan Brian Eno’nun 1975 yılında ressam dostu Peter Schmidt’le yarattığı, yaratıcılığı tesadüfü katarak pekiştirmeyi amaçlayan oyun kartları ‘The Obliques Strategies’ (Eğik Stratejiler) sadece David Byrne, REM ve Coldplay gibi grupların değil, David Bowie’nin de birçok albümünün yazım aşamasında etkili oldu.

‘Cadavre Exquis’ (Zarif kadavralar) oyunu sürrealist yazarlar için 1920’lerde, William Burroughs’un başını çektiği Beat Generation için 1960’larda ne ifade ediyorsa, Brian Eno ve Peter Schmidt’in yarattığı ‘The Oblique Strategies’ de müzisyenler için aynı şeyi ifade ediyor. Biraz açmak gerekirse… ‘Cadavre Exquis’ oyunu, 1920’lerde sürrealist yazar ve sanatçıların başvurduğu, çocukluğumuzda oynadığımız ‘Kim, kiminle, nerede, ne zaman’ oyununa benzer bir tesadüf oyunuydu. Birbirinden bağımsız ve habersiz bir şekilde ortaya atılan fikirler, sürrealist sanatçıların eserlerindeki öğeleri oluşturuyordu.

Eno’nun ‘Oblique Strategies’ oyunu da biraz buna benziyor. Roxy Music’in yaratıcı beyni Brian Eno ve Berlinli ressam Peter Schmidt, 1960’lı yılların sonunda Almanya’da bir araya geldiklerinde, kendi köşelerinde, birbirlerinden habersiz, cümle ve aksiyomlardan oluşan, yaratıcılığı geliştirecek bir sistem üzerinde çalıştıklarını fark ettiler. Schmidt’in ‘Düşüncelerin arkasındaki düşünceler’i Eno’nun hayal ettiği kartlarla birleşince ortaya 113 karttan oluşan ‘The Oblique Strategies’ çıktı. ‘The Oblique Strategies’i ‘dolaylı’, ‘eğri’ ya da ‘eğik’ stratejiler olarak çevirebiliriz. Eno’nun müzisyenler için geliştirdiği konsepte göre, bir kart çektiğiniz zaman, ya da bir çok kart (o zaman kart sıralamasına birbirleriyle etkileşim olabiliyor), kartta yer alan cümle sizi düşünmeye, farklı bir açıdan yaklaşmaya itiyor ve yaratıcılığınızı, anında uygulayabileceğiniz bir komutla birleştiriyor.

‘The Obliques Strategies’in 1975’te yayınlanan ilk edisyonundan birkaç örnek vermek gerekirse: “Melodik bir öğeyi ritmik bir öğeye çevirin - Her vuruşu bir şeyle doldurun - Vücuduna sor - Şu anda aklından ne geçiyor? - Yapabileceklerinin bir listesini çıkar ve listedeki son şeyi uygula - En son hangi hatayı yapmıştınız? - Farklı bölümler mi var? nasıl bağlayacağını düşün - Adımlarını yeniden çiz…”

O zamanlar, 1970 - 1976’lı yılları arasında belki de uyuşturucunun da etkisiyle - sekiz albüm çıkaran David Bowie ABD’den ayrılmış ve avangart rüzgarının estiği Berlin’e yerleşmişti. Berlin yıllarında ‘Eno ve eğri stratejileri’ kanatları altına giren David Bowie iki yılda Low, Heroes ve Lodger’dan oluşan üçlemeye ve Iggy Pop için Lust For Life ve The Idiot albümlerine imza attı.

Albümlerin kaydedildiği stüdyolara oyun kartlarıyla gelen Brian Eno, böylece bazen Bowie’nin Oblique Strategies yılları durma noktasına gelen yaratıcılığı canlanTeorilerini hayata geçiren ikili, oyunla- dırıyordu. Station To Station albümüyle rını deneyecek birini aramaya koyuldular ve yarattığı Thin White Duke karakterinin külkarşılarına çıkan ilk isim David Bowie oldu. lerinden elektronik sesler, kükreyen gitarlar

Eno’nun denemeleri her zaman başarılı olmadı. Örneğin, altı albümlerinin yapımcılığını üstlendiği U2, insanı farklı bir yaklaşıma iten bu tesadüf oyununu hiçbir zaman benimseyemedi. Her ne kadar U2’nun gitaristi ’The Edge’ bu metodun müzisyenin kendini aşmasına yardımcı olabileceğini kabul etse de, İrlandalı grup Eno’nun her fırsatta masaya koyduğu kartlara duyarsız kaldı.

ve enstrümantal şarkılarla dolu devrimci bir Bowie doğdu. Berlin yıllarından çıkan üç albüm, sınırsız, başıboş yaratıcılığı ve aldığı risklerle Ziggy ve hayranları arasına nifak sokabilirdi ancak, ‘Oblique Strategies’ tekniğiyle bestelendiği söylenen ‘Sense of Doubt’, ‘Fantastic Voyage’, ‘Boys Keep Swinging’ ve en önemlisi de ‘Heroes’ şarkılarının elde ettiği başarılar Eno/Schmidt metodunun işlevselliğini kanıtlıyor. Kime niyet kime kısmet

David Bowie’yle çalıştıktan sonra bir o kadar önemli müzisyenlerle bir araya gelen ve kartlarını yanından ayırmayan Brian

Talking Heads grubu da Eno’nun metoduna sıcak bakmazken, grubun lideri David Byrne “eğlenceli ve yararlı” olarak gördüğü stratejileri 1981 yılında çıkardığı solo albümde kullandı. Son olarak, günümüzün ünlü pop-rock gruplarından Coldplay ‘Viva la Vida’ albümünde oyun kartlarından faydalandı. Geçmişte BBC kanalı için Eno’yla röportaj yapan Jarvis Cocker dahil birçok müzisyen için bir ilham kaynağı olan ‘Oblique Strategies’, yaratılışından kırk yıl sonra, hala besteleme alışkanlıklarını kırmanın en iyi yollarından biri olarak görünüyor. Mantığın tıkandığı, ilhamın gelmekte zorlandığı anlarda, sanatsal yaratıcılık evresine tesadüfü katmak, kaza eseri gelen unsurları işin bir parçası haline getirmek, müzik dünyasının en gizemli aktörlerinden biri olan Brian Eno’nun her zaman birinci arzusu oldu.

Haftaya görüşürüz:)

24 // OCAK ’16

zete