Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
FAŁSZYWE INFORMACJE? CZUWAJ! Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
ISSN 2719-3411 nr 14 | grudzień 2020/styczeń 2021
ZADBAJ O SIEBIE I SWOJE EMOCJE HARCERSKA STREFA POMOCY Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
ZHP realizuje działania sfinansowane ze środków Rządowego Programu Wsparcia
ZHP REALIZUJE DZIAŁANIA SFINANSOWANE ZE ŚRODKÓW RZĄDOWEGO PROGRAMU WSPARCIA Rozwoju Organizacji Harcerskich i Skautowych na lata 2018-2030 ROZWOJU ORGANIZACJI HARCERSKICH I SKAUTOWYCH NA LATA 2018-2030
2 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
OD REDAKTORKI NACZELNEJ
Czuwaj! Przed wami wyjątkowy, bo ostatni w 2020 i jednocześnie pierwszy w 2021 roku numer „Z perspektywy”. Stałym czytelnikom dziękuję za lekturę dotychczasowych numerów, a wszystkich, którzy pierwszy raz sięgnęli do naszego kwartalnika, zachęcam do śledzenia naszej działalności wydawniczej. W tym numerze chciałam w szczególny sposób polecić wam dwa artykuły. Koniecznie przeczytajcie tekst „Zadbaj o siebie i swoje emocje – harcerska Strefa Pomocy”. Dotyczy on rozpoczęcia w ZHP działalności specjalnej linii telefonicznej, gdzie każdy instruktor i każda instruktorka może znaleźć wsparcie i profesjonalną poradę. Rok 2020 był dla nas wyjątkowo trudny, dlatego nie bójmy się sięgać po wsparcie profesjonalistów. Polecam wam również artykuł „Fałszywe informacje? Czuwaj!”. W dobie pandemii jesteśmy przytłaczani nadmiarem informacji. Jak odróżnić te prawdziwe od fake newsów? Przeczytajcie tekst, aby dowiedzieć się, jak można weryfikować wiarygodność faktów przedstawianych w Internecie. Wykorzystajcie zdobytą wiedzę na waszych zbiórkach i spotkaniach.
Na nadchodzący rok życzę wam wytrwałości, abyście ciągle zdobywali nową wiedzę, doskonalili swoje umiejętności i nieustannie rozwijali się na różnych płaszczyznach. Nie bójcie się próbować nowych rzeczy i pamiętajcie, że zawsze możecie liczyć na wsparcie innych instruktorów. Czuwaj!
PHM. MARTA JEŻAK REDAKTORKA NACZELNA
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 3
SPIS TREŚCI Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
6
Z PERSPEKTYWY PROGRAMU Zadbaj o siebie
i swoje emocje – harcerska STREFA pomocy
10
Zdalnie, ale razem
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
16
21
Strefa zdalnych inspiracji
Fałszywe informacje? Czuwaj!
Z PERSPEKTYWY LIDERA
Z PERSPEKTYWY HISTORII
26
31
Lider. K im jest i dlaczego?
4 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Krótka historia wielkiej przygody
Z INSPIRUJĄCEJ PERSPEKTYWY
Z PERSPEKTYWY KUCHNI
35
43
Jeden trik by pamiętać
Blok kulinarnych inspiracji
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 5
Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
ZADBAJ O SIEBIE I SWOJE EMOCJE
HARCERSKA STREFA | POMOCY PWD. ALEKSANDRA MROCZEK PSYCHOLOŻKA, PEDAGOŻKA INSTRUKTORKA HUFCA ZHP LUBLIN
Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
Pandemia wykreowała nam nową, trudną rzeczywistość, z którą musimy się zmierzyć. Stajemy przed wyzwaniami, które często wywołują w nas emocje, takie jak lęk, frustracja, złość czy smutek i wzmagają uczucie stresu i przeciążenia. Jednocześnie, w tym trudnym dla wszystkim czasie niezmiennie pozostaje z nami Prawo Harcerskie, które mówi między innymi: Harcerz jest zawsze pogodny.
Ten punkt Prawa Harcerskiego jeszcze kilka miesięcy temu wydawał się prostszy i bardziej oczywisty. Uśmiechajmy się mimo przeciwności losu, znajdujmy pozytywy w trudnych sytuacjach. Rzeczywiście, pozytywne podejście do trudnych sytuacji często pomaga nam sobie z nimi poradzić.
6 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Jednak czy długo możesz się uśmiechać, gdy masz poczucie, że musisz podjąć działanie ponad swoje siły i czujesz się bezradny w obliczu sytuacji, z którą nie wiesz, jak sobie poradzić? Albo, gdy mimo że wykonałeś zadanie jak najlepiej potrafiłeś, wszyscy dookoła są niezadowoleni lub zbyt
skoncentrowani na swoich problemach, by w ogóle zauważyć twoje starania? Te emocje nie są niczym nowym – towarzyszą nam, są naszą reakcją na to co się dzieje w wokół nas. Wszystkie, nawet te nieprzyjemne, są nam potrzebne, ponieważ mówią nam co jest dla nas ważne. W obliczu pandemii może przyszedł moment, żeby lepiej przyjrzeć się skąd się one biorą. Dlaczego jestem smutny, mimo że jestem z przyjaciółmi? Dlaczego złoszczę się na małych harcerzy? Być może wynika to przeciążenia albo problemów, które masz innym miejscu. Zatrzymaj się na chwilę i zastanów – zadbaj o siebie. CZY POTRAFISZ ZADBAĆ O SIEBIE?
W swoim życiu pełnimy bardzo wiele ról, które trzeba pogodzić. Możesz być córką, bratem, harcerzem, instruktorką, uczennicą, studentem, dziewczyną, matką czy mężem. Z każdej z tych ról wynikają dla ciebie zarówno korzyści, jak i obowiązki, którym starasz się sprostać. Czasem poświęcasz siebie, aby wszyscy byli zadowoleni. Ciągle jesteś w gotowości. To przytłaczające!
Dobrostan psychiczny to odczucie wynikające ze spełnienia i satysfakcji z naszego życia oraz z niskiego poziomu stresu. Opisywany jest w sześciu wymiarach: 1. samoakceptacja, 2. osobisty rozwój, 3. cel w życiu, 4. panowanie nad otoczeniem,
Musisz wiedzieć jedną rzecz – najważniejszy
5. autonomia,
w tym wszystkim jesteś ty. Tylko jeśli zaopie-
6. pozytywne relacje z innymi.
kujesz się sobą i zadbasz o swój dobrostan, będziesz mógł robić coś dla innych.
Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 7
Dobrostan związany jest z poczuciem szczęścia, które dodaje nam energii i zwiększa poziom aktywności (co poprawia również nasze zdrowie fizyczne), umożliwia większe zaangażowanie człowieka w pracę, polepsza samoocenę oraz relacje międzyludzkie, a także udziela się innym osobom1. Zastanów się: kiedy ostatnio odpoczywałeś/
aś? Kiedy poświęciłeś/aś czas tylko sobie, nie myśląc o innych? Kiedy poszedłeś/ poszłaś spać przed 23? Albo jadłeś/aś śniadanie lub obiad bez pośpiechu i myśli, co trzeba zaraz zrobić? Kiedy zrobiłeś/aś coś nie związanego z obowiązkami, np. przeczytałeś/aś powieść, poszedłeś/poszłaś do SPA?
Długotrwały stres powoduje, że nie realizujemy naszych działań tak, jak byśmy chcieli. Silnie odczuwamy emocje i odczuwają je wówczas też nasi podopieczni. Sfrustrowany
drużynowy nie będzie skutecznie motywował swoich harcerzy, choć to właśnie on ma być dla nich przewodnikiem. Przez osobisty przykład wskazuje swoim podopiecznym drogę, pokazuje jak sobie radzić lub co dzieje się, gdy sobie nie radzi. To bardzo trudne zadanie, zwłaszcza w czasie pandemii i pracy zdalnej. Wypracowanie i utrzymanie relacji i więzi w takich warunkach wymaga więcej pracy i jest naprawdę niełatwe!
1 Z. NIŚKIEWICZ, DOBROSTAN PSYCHICZNY I JEGO ROLA W ŻYCIU CZŁOWIEKA, POZNAŃ 2016.
Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
GDZIE SZUKAĆ WSPARCIA? STREFA|POMOCY
W wyniku przedłużającego się stresu lub obniżonego nastroju możesz doprowadzić do poważnych trudności w funkcjonowaniu twojego organizmu lub chorób, takich jak zaburzenia lękowe lub depresja. Długotrwały stres, smutek, czy zmęczenie oznaczają, że twój organizm daje ci znak, że coś jest nie tak. To sygnały, że czas sobie pomóc, a może także poszukać pomocy u innych. W listopadzie tego roku przy Głównej Kwaterze ZHP został powołany Zespół ds. wsparcia psychologicznego w organizacji. Jego zadaniem jest upowszechnianie wiedzy na temat m.in. dbania o zdrowie i dobrostan psychiczny oraz koordynacja STREFY|pomocy – bezpłatnego telefonu wsparcia dla kadry ZHP.
8 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Jeżeli jesteś kadrą i doświadczasz różnego rodzaju trudności w swojej pracy, przeżywasz kryzys lub nie wiesz, jak poradzić sobie ze swoimi emocjami możesz zadzwonić pod numer 669 116 116.
Telefon jest czynny w godzinach 15:00-21:00 w dni powszechnie i obsługiwany przez przeszkolone w zakresie udzielania wsparcia psycholożki.
STREFA pomocy oferuje wsparcie psychologiczne i poradnictwo. Pamiętaj jednak, że jednorazowa rozmowa telefoniczna nigdy nie zastąpi terapii i może nie być wystarczająca, jeśli zmagasz się z bardzo silnymi emocjami. Jeśli doświadczasz myśli samobójczych lub agresywnych, zadzwoń pod telefon alarmowy 112. W każdy dzień tygodnia i o każdej godzinie możesz także udać się do najbliższego ośrodka interwencji kryzysowej lub szpitala psychiatrycznego. Do twojej dyspozycji są również darmowe linie wsparcia: 800 70 22 22 (Fundacja ITAKA, całodobowo), 16 123 (Instytut Psychologii Zdrowia w godzinach 14:0022:00), 116 123 (Kryzysowy Telefon Zaufania dla Dorosłych, w godzinach 14:00-22:00), 116 111 (Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży, w godzinach 13:00-02:00).
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 9
Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU
Bycie pogodnym to nie tylko bycie uśmiechniętym. To duża trudniejsza umiejętność życia w równowadze psychicznej, która pozwala nam czuć się dobrze we wszystkich aspektach zdrowia psychicznego – fizycznym, psychicznym, społecznym i duchowym. Pamiętaj o sobie, dbaj o siebie i swoje emocje. A jeśli potrzebujesz wsparcia, albo nie wiesz, jak sobie poradzić – zajrzyj do STREFY pomocy!
Z PERSPEKTYWY PROGRAMU
ZDALNIE, ALE RAZEM HM. EMILIA OWOC CZŁONKINI ZESPOŁU DS. WSPARCIA PSYCHOLOGICZNEGO GK ZHP
Okres ograniczeń związanych z pandemią jest szczególnie trudny. Każdy ten trud odczuwa, ale z czego on wynika? Do każdej zmiany jaka zachodzi w naszym życiu musimy się przygotować, zaadaptować. Nie dzieje się to z godziny na godzinę – to proces, który wymaga czasu. Tym razem zmian jest bardzo wiele, odbywają się jednocześnie, a w dodatku nie wiadomo do czego nas doprowadzą. W takich warunkach trudno jest planować własne działania, a co dopiero
Z PERSPEKTYWY PROGRAMU
drużyny, a następnie te plany realizować.
To, co może pomóc to przede wszystkim oswojenie tych trudności. To już druga tura nauczania zdalnego – z pewnych rozwiązań stosowanych wiosną wszyscy możemy wyciągać wnioski. Zachęcamy do zapoznania się i korzystania z centralnych propozycji programowych, które mogą być szczególnie przydatne, kiedy drużynie jest, z różnych przyczyn, trudno przenieść założony na początku roku plan działania na formy zdalne.
10 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Jakakolwiek działalność w kontakcie online nie zastąpi harcerskiej atmosfery na zwykłych zbiórkach. Utrzymywanie ze sobą kontaktu w drużynach w tym okresie ma jednak inne cele.
To dobry czas na pracę zastępów, zwłaszcza
Przede wszystkim ważne jest zaspokajanie,
Pułapek jest sporo. Przede wszystkim trzeba uważać na przeciążenie obowiązkami (w różnych obszarach życia przystosowujemy się do zmian, co obciąża bardziej niż zazwyczaj), a także na ilość czasu spędzanego przed komputerem w dobie nauczania i pracy zdalnej. Priorytetem powinna być wspierająca braterska atmosfera i umożliwienie zaspokajania potrzeb społecznych. Stawiane zadania nie powinny być określane ani odbierane jako opresyjne (nieprzyjemne, rygorystycznie wymagane). Warto budować je w taki sposób, żeby zachęcać do kontaktu z realnym światem bardziej niż z wirtualnym, do wychodzenia na zewnątrz całymi rodzinami, choćby na spacer do lasu i realizacje zadań w terenie.
choćby w minimalnym stopniu, społecznych potrzeb naszych podopiecznych.
Zamknięci w domach, odizolowani od swoich klas, czy podwórkowych paczek harcerze (i zuchy) potrzebują jakkolwiek spotkać się z rówieśnikami i konstruktywnie, a zarazem swobodnie, spędzić czas. Utrzymywanie kontaktu z nimi, zwłaszcza wtedy, kiedy nie zgłaszają się na e-zbiórki sami, jest ważnym elementem profilaktycznym – musimy dbać, żeby żadne dziecko w naszych drużynach nie zostało teraz samotne, odizolowane, wyrzucone poza nawias grupy rówieśniczej. Powinniśmy być uważni na ich potrzeby emocjonalne i, w kontakcie z rodzicami, próbować reagować na niepokojące oznaki. Rola drużynowego w tym momencie jest nie do przecenienia. To zadanie wydaje się niełatwe. Dlatego
zastępu (oczywiście przy wsparciu drużynowego).
To, co najbardziej wspiera drużynowych w tych trudnych zadaniach to dobry kontakt z innymi – z takimi osobami, które podnoszą was na duchu, przy których odzyskujecie siłę i humor, które motywują was do dbania o siebie, a nie jedynie do podnoszenia poprzeczek. Takich, których warto mieć w swoim prywatnym świecie, bo wprowadzają do niego spokój, braterstwo, konstruktywność. Starajmy się być tacy dla siebie nawzajem. W każdej trudności osobistej lub harcerskiej możecie też dzwonić na harcerski telefon zaufania – STREFA|pomocy – o którym przeczytacie w osobnym artykule.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 11
Z PERSPEKTYWY PROGRAMU
warto zainwestować energię przede wszystkim w utrzymanie i jakość kontaktu. Wielką pomocą mogą być propozycje programowe gotowe do przeniesienia na grunt drużyny – szczególnie ważne dla tych drużynowych, którzy w trudzie próbują pozbierać swoje sprawy – zdalne studia czy szkołę, ale też dla tych, którzy po prostu chcą wzbogacić program drużyny, a cele propozycji odpowiadają jej bieżącym potrzebom. Równie dobrze może być to świetny czas na zdobywanie sprawności, a nawet na wspólne granie w gry sieciowe (zdobywanie flagi w świecie Minecrafta bywa całkiem emocjonujące).
jeśli zaangażuje się zastępowych w utrzymywanie bieżącego kontaktu z członkami
ZDALNE HARCE
LEŚNE HARCE
5 TYGODNI WYZWAŃ DLA KAŻDEGO
ZBIÓRKI NA ŚWIEŻYM POWIETRZU
Propozycja działań programowych dla gromad i drużyn harcerskich na 5 tygodni opartych na motywie rozwoju pięciu sfer: tydzień siły ciała, tydzień siły ducha, tydzień siły rozumu, tydzień siły braterstwa, tydzień siły emocji. Dla zuchów to propozycja działań, które mogą być realizowane przez rodziców i pomysły na zbiórkę zdalną podsumowującą cały tydzień danej siły. Dla harcerzy i harcerzy starszy to wachlarz działań zdalnych, w tym konspekty zbiórek online. Dla wędrowników to propozycja realizowania służby w ramach Odznaki Skautów Świata (SWA).
Propozycja cyklu 6 zbiórek zuchowych, harcerskich i starszoharcerskich do zrealizowania na świeżym powietrzu – w lasach, parkach. Ich tematyka głównie wypływa z zasad programu Leave No Trace: Las, Planowanie wyprawy do lasu, Terenoznawstwo i orientacja w terenie, Przebywanie w lesie, Poznanie mieszkańców lasu – zachowanie wobec nich, Mądre biwakowanie w zgodzie z naturą.
Materiały dostępne na stronie zhp.pl/zdalneharce
Wszystkie zaproponowane konspekty zbiórek w terenie zbudowane są na podstawie obostrzeń sanitarno‑epidemiologiczne. Materiał dla wędrowników zawiera serię artykułów na temat zaplanowania, przygotowania i realizacji mikro wypraw oraz realizacji programu harcerskiego trakcie ich trwania.
Z PERSPEKTYWY PROGRAMU
Materiały dostępne na stronie lesneplemiona.zhp.pl
SPRAWDŹ: Jak zorganizować zbiórkę online?
12 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
ZASTĘP POZYTYWNOŚCI
Materiały dostępne na stronie cbp.zhp.pl/meqlk
Z PERSPEKTYWY PROGRAMU
WYZWANIA DLA ZASTĘPÓW
Propozycja World Association of Girl Guides and Girl Scouts stworzona w obliczu COVID-19, przetłumaczona na język polski. Zastęp Pozytywności to propozycja dziesięciu wyzwań, które zostały zaprojektowane tak, aby każdy mógł się poczuć wartościową osobą i zaspokoić potrzebę własnego rozwoju. Wyzwania podejmowane przez zastęp polegają na zachowaniu optymizmu i pogody ducha na przekór trudnościom. W ZHP mogą je realizować z powodzeniem dziewczęta, jak i chłopcy, kobiety i mężczyźni. Na każde z wyzwań można przeznaczyć od 1 dnia do tygodni i dłużej, w zależności od indywidualnych potrzeb i chęci pogłębienia danego tematu. WAGGGS zaplanował to zadanie jako wyzwanie 10-tygodniowe.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 13
FAŁSZYWE INFORMACJE? CZUWAJ! Z PERSPEKTYWY PROGRAMU
WALKA Z FAKE NEWSAMI
To propozycja programowa przygotowana we współpracy ze specjalistami z zakresu fact‑checkingu – cztery scenariusze zajęć, na podstawie których, można zaplanować spotkania harcerskie, także online. Propozycja to krótki poradnik i wiele zadań, dzięki którym dowiecie się: Jak z ogromu informacji wybrać to, co naprawdę istotne? Jak skutecznie docierać do informacji, których akurat potrzebujesz? Jak analizować przekazy medialne, aby wyrobić na ich podstawie własną, niezależną opinię? Jak uczciwie tworzyć informacje, posługiwać się nimi i przekazywać je innym osobom? Zdobędziecie również umiejętności rozpoznawania fałszywych informacji, odróżniania faktów od opinii i korzystania z wiarygodnych źródeł. Materiały dostępne na stronach cbp.zhp.pl/yyytm
odkrywcy.zhp.pl
14 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
EKOGROMADA EKODRUŻYNA EKOLOGIA I ZERO WASTE W ZGODZIE Z NATURĄ
Materiały dostępne na stronie ekodruzyna.zhp.pl
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 15
Z PERSPEKTYWY PROGRAMU
To propozycja na cały rok harcerski, składająca się z czterech etapów: w świecie zwierząt, ja i otoczenie, w świecie roślin, wyjdź w świat, a w każdym z nich znajduje się około 20 EkoInspiracji — pomysły, które w ciekawy sposób pokazują dany problem, stawiają wyzwania i dostarczają materiałów do dalszego zdobywania wiedzy — na podstawie których można zaplanować działania programowe. Jej głównym zadaniem jest skupienie się na kształtowaniu postaw proekologicznych i zero waste, współdziałaniu z przyrodą oraz zrozumieniu procesów, które w niej zachodzą. Liderzy jednostek zapisanych do propozycji otrzymują wsparcie programowe i metodyczne oraz materiały pomocne z realizacji programu, w tym także konspekty zbiórek online. Do kolejnego etapu propozycji można zapisać już w grudniu!
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
STREFA ZDALNYCH
INSPIRACJI
STREFA ZDALNYCH INSPIRACJI TO SPOTKANIE DLA KADRY ZWIĄZKU HARCERSTWA POLSKIEGO POŚWIĘCONE PRACY Z GROMADĄ I DRUŻYNĄ ONLINE. SPOTKANIE ODBYŁO SIĘ 19 LISTOPADA 2020 ROKU.
cbp.zhp.pl/programy/ strefa–zdalnych–
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
inspiracji
Q: CZYM JEST STREFA ZDALNYCH INSPIRACJI?
phm. Maja Pawińska: Strefa Zdalnych Inspiracji to ogólno związkowa dyskusja o tym, jak działać zdalnie z drużyną. Jest odpowiedzią na potrzeby drużynowych i przybocznych związane z epidemią COVID-19 i koniecznością przeniesienie harcerskich działań do Internetu. Mimo że ZHP działa zdalnie od marca, wielu drużynowych nadal potrzebuje wsparcia i pomysłów na zdalne działanie z drużyną. I właśnie te inspiracje chcieliśmy im dać podczas naszego wydarzenia.
16 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Q&A Z PHM. MAJĄ PAWIŃSKĄ PHM. MAJA PAWIŃSKA KOMENDANTKA 2 ANDRYCHOWSKIEGO SZCZEPU DRUŻYN WODNYCH
Dyskusja przebiegała w czterech grupach metodycznych. Moderatorami dyskusji były doświadczone osoby w danej metodyce. Dodatkowo, każdy prowadzący miał do pomocy „drużynowych z pomysłem”, czyli drużynowych, którzy wykazują się skutecznym działaniem z drużyną on-line. Wszystko po to, by każdy drużynowy czy przyboczny mógł uczestniczyć w merytorycznej dyskusji w swoim gronie. Uczestnicy mogli zainspirować się od innych drużynowych swojej metodyki. Poznali różne platformy, narzędzia i sposoby na działanie. Podzielili się pomysłami i gotowymi rozwiązaniami. Zastanawiali się m.in. jak zdalnie realizować instrumenty metodyczne, jak pracować systemem małych grup, jak działać zdalnie, ale jednak bez użycia komputera lub telefonu. Myślę, że to bardzo cenne doświadczenie, z którego każdy mógł wynieść coś dla siebie. Q: SKĄD WZIĘŁA SIĘ TA INICJATYWA?
Jednak znam też drużynowych, którzy niestety nie potrafili przekształcić swojego działania na działanie zdalne. Mam wrażenie, że nie wynika to z braku chęci, tylko z bezradności. Z nieznajomości platform, aplikacji czy narzędzi, które umożliwiają prowadzenie zbiórek online. Z braku pomysłów na kolejne zbiórki i wreszcie z braku wsparcia czy motywacji ze strony swojej komendy szczepu, namiestnika czy nawet komendy hufca. Dlatego chcieliśmy dać drużynowym i przybocznym możliwość wymiany doświadczeń i posłuchania siebie nawzajem. By uczestnicy, którzy podjęli wyzwanie i realizują zdalny plan pracy z drużyną, mogli zainspirować tych, którzy wciąż nie mają pomysłu. Aby ci, którzy nie mają pomysłu, wyszli z tym pomysłem. Uważam, że właśnie ta żywa dyskusja i wymiana doświadczeń były siłą tego wydarzenia.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 17
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
Epidemia COVID-19 i konieczność przeniesienia harcerskich działań do Internetu zaskoczyła nas wszystkich. Myślę, że nie pomylę się, jeśli powiem, że nikt nie był przygotowany na taki zwrot akcji i potrzebę szybkiego dostosowania się do sytuacji. W końcu naszym naturalnym miejscem działania nie jest Internet!
Znam drużynowych, którzy doskonale odnaleźli się w nowej rzeczywistości. Bardzo szybko przeorganizowali swoje plany pracy i przenieśli je do zdalnych realiów. Znaleźli sposób, by być zdalnie, ale razem. Organizowali różne challenge na swoich Facebookach, spotykali się z harcerzami na Teamsach, zorganizowali Turniej Sprawności, kolonię online czy po prostu pełnili służbę.
Q: W PIERWSZEJ EDYCJI (19 LISTOPADA) WZIĘŁO UDZIAŁ KILKASET OSÓB. JAK MYŚLISZ SKĄD TAK DUŻE ZAINTERESOWANIE?
Muszę przyznać, że ilość zgłoszeń na Strefę Zdalnych Inspiracji (1018) przerosła nasze oczekiwania! Bardzo szybko musieliśmy przeorganizować nasz początkowy zamysł, by móc przeprowadzić wydarzenie dla tak dużej grupy, jednocześnie zachowując jakość i wartość dyskusji. Myślę, że tutaj warto zwrócić uwagę, że w wydarzeniu wzięli udział nie tylko drużynowi i przyboczni. Uczestnikami były także osoby, które na co dzień wspierają pracę drużyn w swoich środowiskach. To pokazuje ogromną skalę problemu, z którym przyszło nam się zmierzyć. W tym miejscu chciałabym podziękować moderatorom, „drużynowym z pomysłem” i wszystkim, którzy zaangażowali się w tworzenie Strefy Zdalnych Inspiracji. Gdyby nie wy, zorganizowanie tak dużego spotkania nie byłoby możliwe. W bardzo krótkim czasie zrobiliście kawał dobrej, harcerskiej roboty – i za to bardzo Wam dziękuję! Strefa Zdalnych Inspiracji była pierwszym, organizowanym przez Związek Harcerstwa Polskiego, wydarzeniem dla drużynowych Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
i przybocznych o tym, jak działać zdalnie z drużyną. Myślę, że powodem tak dużego
zainteresowania jest też to, o czym mówiłam już wcześniej – nawet we wrześniu nikt z nas nie był przygotowany na całkowite przeniesienie swojej działalności do Internetu. Każdy z nas napisał plan pracy drużyny, w którym uwzględnił biwaki, rajdy, akcje społeczne czy po prostu zbiórki w terenie. Niestety covidowa rzeczywistość zmusiła nas do przeorganizowania pracy.
18 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Niejednokrotnie na facebookowych grupach ZHP pojawiały się posty z pytaniem o pomysł na zbiórkę online, o narzędzia do pracy zdalnej. Nieliczne szczepy czy hufce przeprowadziły podobne szkolenie dla swojej kadry, jednak wciąż były środowiska, które całkowicie zaprzestały swojej działalności. Instruktorzy potrzebowali wsparcia, narzędzi i pomysłów, dlatego chętnie odpowiedzieli na nasze zaproszenie. Dziś mam poczucie, że dobrze wsłuchaliśmy się w potrzeby drużynowych i przybocznych, co pokazuje ilość chętnych i ich aktywność podczas dyskusji.
Q: JAKIE SĄ DALSZE PLANY? CZY TO BĘDZIE W JAKIŚ SPOSÓB KONTYNUOWANE?
Wiemy, że jest jeszcze wielu drużynowych, którzy bardzo chętnie skorzystaliby z uczestnictwa w podobnym wydarzeniu. Dlatego chcemy dać im możliwość zainspirowania się tym, czym zostali zainspirowani uczestnicy Strefy Zdalnych Inspiracji. Na Centralnym Banku Pomysłów zostanie stworzona specjalna zakładka zdalnych inspiracji, na której zamieścimy wnioski z dyskusji w czterech pionach metodycznych. Podzielimy się wypracowanymi pomysłami i inspiracjami na zdalne działanie z drużyną. Opiszemy też aplikacje i narzędzia, które mogą być pomocne przy realizowaniu planu pracy online.
Dziś jeszcze nie mogę jednoznacznie powiedzieć, że będzie druga edycja naszego wydarzenia. Jesteśmy w trakcie analizowania ankiet ewaluacyjnych po spotkaniu – wyciągamy wnioski i podsumowujemy nasze wydarzenie. Natomiast już dziś mogę zaprosić was do kolejnych spotkań cyklu Strefa | Instruktor! Na pewno będzie to możliwość do pracowania nad swoim instruktorskim warsztatem i kompetencjami do prowadzenia gromady czy drużyny.
Q: JAKIE SĄ NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI Z TEGO SPOTKANIA?
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 19
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
Trudno mi opowiedzieć o wnioskach, ponieważ jesteśmy w trakcie przeprowadzania ewaluacji Strefy Zdalnych Inspiracji. To, co mogę powiedzieć już teraz, to na pewno to, że w moim odczuciu, wydarzenie było bardzo potrzebne w Związku Harcerstwa Polskiego, o czym świadczy ilość chętnych. Odpowiedziało na potrzeby drużynowych, przybocznych i kadry wspierającej. Zainspirowało wielu uczestników do podjęcia działania. Było możliwością do wymiany bardzo cennych w obecnej sytuacji doświadczeń. Pokazało, że drużynowi czy przyboczni potrzebują ciągłego wsparcia, pomysłów, inspiracji i po prostu rozmowy o tym, co jeszcze można zrobić i jak jeszcze można działać z drużyną.
Q: CZY MOGŁABYŚ WYMIENIĆ 3 KLUCZOWE ELEMENTY DO PRACY Z DRUŻYNĄ I GROMADĄ ONLINE?
Z PERSPEKTYWY ROZWOJU
Dla mnie istotne jest przeorganizowanie swojego myślenia i planu działania tak, by dostosować go do nowych realiów.
20 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Ważna jest znajomość narzędzi, dzięki którym możemy uatrakcyjnić nasze działanie. No i najważniejsze są chęci – bez tego niewiele możemy zrobić.
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
FAŁSZYWE INFORMACJE? CZUWAJ! PHM. KAROLINA POŚNIK INSTRUKTORKA HUFCA ZHP RADOM-MIASTO I PROGRAMOWEGO RUCHU ODKRYWCÓW
najpopularniejszym źródłem informacji wśród młodych ludzi jest Facebook. Problem w tym, że to właśnie w mediach społecznościowych publikuje się i udostępnia najwięcej nieprawdziwych informacji.
2 ŹRÓDŁO: „PROBLEM FAKE NEWS W POLSCE”, 2019 BIT.LY/KRYTYCZNYUMYSL
Pobudka. Jeszcze zanim wyciągnę nogi poza łóżko, na telefonie sprawdzam co słychać na świecie – palcem scrolluję tablicę Facebooka. Nowa piosenka mojego ulubionego wykonawcy, profil serwisu informacyjnego przytacza skandaliczną wypowiedź europosła, kilka memów z psami, magistrat chwali się otwarciem nowego odcinka ścieżki rowerowej. Przy śniadaniu – szybki przegląd Instagrama. Później siadam przed komputerem – zanim rozpocznę zajęcia na uczelni sprawdzę jeszcze maila – prywatnego, harcerskiego, uczelnianego. Pracowniczego zostawię na potem.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 21
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
Jak wynika z badań, przeprowadzonych przez Stowarzyszenie Demagog w 2019 roku2
Czy zastanawiam się nad informacjami, które mignęły mi przed chwilą na ekranie? Niekoniecznie. Jeśli nie wywołają we mnie silnych emocji – złości, strachu czy euforii – raczej nie zagłębiam się w temat. Bo tych tematów jest tysiące, a ja, jak wielu moich rówieśników, w ramach porannej rutyny przeglądam jedynie ich nagłówki. WIEM WIĘCEJ?
Według raportu platformy Hootsuite opublikowanym w lutym 2020 roku3 na temat aktywności internautów, Polacy spędzają średnio 6 godzin i 26 minut dziennie w Internecie – to ponad jedna czwarta doby! A to dane z czasu zanim nauczanie, całe życie towarzyskie oraz w wielu przypadkach praca przeniosły się na ekrany komputerów z powodu rozprzestrzeniającej się pandemii. 3 ŹRÓDŁO: „DIGITAL IN 2020” BIT.LY/WEARESOCIAL2020
Internet często przedstawia się jako dostęp do wiedzy całego świata mieszczący się w kieszeni. Jest w tym wiele racji. Według raportu z badań Fundacji „Dajemy Dzieciom Siłę”4, 97,1 % użytkowników w wieku 12-17 lat korzysta z niego za pomocą swojego telefonu. Jednak to nie wiedza przy-
ciąga do niego nastolatków – 81,1% korzysta z niego do kontaktowania się ze znajomymi, 71,9% do oglądania filmików, 71,4% słuchania muzyki online, zaś 67% przeglądania portali społecznościowych.
4PROBLEMATYCZNE UŻYWANIE INTERNETU PRZEZ
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
MŁODZIEŻ, 2019 R., BIT.LY/3MQPDGY
Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Stowarzyszenie Demagog w 2019 roku, najpopularniejszym źródłem informacji wśród młodych ludzi jest Facebook5. Problem w tym, że to właśnie w mediach społecznościowych publikuje się i udostępnia najwięcej nieprawdziwych informacji6.
5 ŹRÓDŁO: RAPORT „KRYT YCZNY UMYSŁ” 2019 R. KRYTYCZNYUMYSL.PL 6 ŹRÓDŁO: RAPORT „DEZINFORMACJA W SIECI”, 2018 R. BIT.LY/2K3SGMF
22 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Powszechny dostęp do Internetu zmienił schemat publikowania informacji na dobre. O ile w mediach tradycyjnych (radio, telewizja i prasa) jasnym było, kto pełni rolę
Określenie fake news wykorzystywano przez ostatnie lata nie tylko do opisu tego zjawiska, ale także do deprecjonowania przez polityków nieprzychylnych im mediów. Przez częstą obecność w mediach społecznościowych i debacie publicznej, jego użycie było mało precyzyjne i zacierało różnice między rodzajami fałszywych informacji.
odbiorcy, a kto nadawcy, a więc kto ponosi odpowiedzialność za publikację, o tyle nowe media zacierają tę granicę. Indywidualni użytkownicy są jednocześnie nadawcami i odbiorcami przekazów. Z jednej strony pozwala to na dzielenie się przemyśleniami, sztuką oraz wiedzą, z drugiej zaś otwiera furtkę do szerzenia w sieci dezinformacji, która może wpływać na nasze życie. CZYM JEST „FAKE NEWS”?
Przydatny podział zaproponowała międzynarodowa organizacja First Draft, zajmująca się weryfikacją informacji i wsparciem dziennikarzy. Jej specjaliści podzielili rodzaje fake newsów na: • dezinformację (ang. disinformation), czyli fałszywe treści udostępnione z intencją wyrządzenia krzywdy. Najczęściej ich tworzenie motywowane jest chęcią zarobku, rozgłosu czy zwiększeniem politycznego wpływu; • mylne informacje (ang. misinformation), czyli treści wprowadzające w błąd, ale udostępniane bez intencji wyrządzenia krzywdy – na przykład artykuł udostępniony przez naszego znajomego, który uznał tę treść za ważną, jednak wcześniej nie zweryfikował jej prawdziwości;
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 23
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
Termin fake news zyskał popularność w 2016 roku – jak podało HarperCollins Publishers, wydawca Collins English Dictionary, w przeciągu roku jego użycie wzrosło o 365 procent. Tym samym zasłużył na miano Słowa Roku 2017. Jest to fałszywa informacja udostępniana w sieci lub za pośrednictwem mediów tradycyjnych, udająca prawdziwą informację i stworzona do realizacji konkretnego celu, na przykład rozgłosu, wpływu na decyzję wyborców lub osiągnięcia korzyści finansowych.
• informacje prawdziwe, jednak udostępnione z intencją wyrządzenia krzywdy
teoria, a co z praktyką?
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
(ang. malinformation). Przykładem takich działań było zhakowanie i upublicznienie przez Rosjan treści maili sztabu wyborczego Hillary Clinton w celu zaszkodzenia wizerunkowi kandydatki Partii Demokratycznej w wyborach prezydenckich w Stanach Zjednoczonych w 2016 roku.
Warto wiedzieć, że fałszywe informacje nie jedno mają imię – czasami są to treści całkowicie zmyślone, innym razem jedynie zmanipulowane – modyfikuje się zdjęcia, filmy czy też tekst, zmienia kontekst lub podszywa pod wiarygodne źródła. Taka jest
PUŁAPKA INFORMACYJNA
Dyskusja na temat wpływu fałszywych informacji na ludzkie życie i prywatności w mediach społecznościowych obiegła cały świat, gdy w 2018 roku wybuchła afera związana z Facebookiem i Cambridge Analytica. Ta druga firma zajmowała się analizą danych tak, by możliwe było utworzenie grup użytkowników połączonych dzięki wspólnej właściwości. Dzięki temu przedstawiane im treści mogły być spersonalizowane i tym samym zwiększała się szansa na wykonanie przez nich pożądanej czynności – na przykład kupienie produktu. CA poprzez aplikację pobraną przez 270 tysięcy użytkowników Facebooka miała zyskać dane ich oraz ich znajomych, na których wykorzystywanie nie wyrazili
24 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
zgody. Na ich podstawie tworzyła profile psychologiczne, aby tworzyć spersonalizowane przekazy. Tym razem jednak nie chodziło o kupno nowego samochodu, a kampanię wyborczą Donalda Trumpa oraz referendum w sprawie wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Na przykład – analitycy zakwalifikowali pewną grupę jako nieprzychylną imigrantom, a w efekcie otrzymywała ona informacje, fake newsy i filmiki o tym, jak imigranci jej zagrażają oraz sugestię, kto imigrację może powstrzymać (całość możecie prześledzić oglądając film Hakowanie świata dostępny na Netflixie).
Przykłady można mnożyć również w naszym bezpośrednim i bliskim środowisku – fałszywe informacje pojawiają się także w naszych mediach społecznościowych. Szczególnie dziś, w czasach pandemii, są one wyjątkowo widoczne. Szokujące doniesienia, artykuły powołujące się na niepewne źródła, użytkownicy sugerujący spisek i chęć zatajenia prawdziwych informacji przez WHO zyskują popularność w sytuacjach trudnych, gdy ciężko o jednoznaczną odpowiedź na pytania przestraszonych ludzi. Wiara w fałszywe informacje może prowadzić do spadku zaufania do rzeczywistych autorytetów – lekarzy, naukowców, specjalistów z różnych dziedzin. A to
SPRAWDZAM
Na szczęście z informacyjnym chaosem i nieświadomością co do zagrożeń można sobie poradzić. Wszyscy musimy popracować nad umiejętnością rozpoznawania fałszywych informacji, odróżniania faktów od opinii i korzystania z wiarygodnych źródeł. Krok pierwszy – zanim uwierzę, sprawdzam.
W walce z fake newsami może przydać się pomoc – warto zapoznać się z materiałami organizacji fact–checkingowych (czyli zajmujących się sprawdzaniem informacji), które dążą do poprawy jakości debaty publicznej poprzez dostarczanie obywatelom bezstronnej i wiarygodnej informacji. Jedną z nich jest Stowarzyszenie Demagog i to właśnie ono, wraz z Programowym Ruchem Odkrywców, stworzyło propozycję programową „Fałszywe informacje? Czuwaj!”. Dzięki zebranej w niej wiedzy oraz zadaniach, dowiecie się między innymi jak z chaosu informacji wybrać to, co najbardziej istotne, jak analizować przekazy medialne, aby wyrobić sobie niezależną opinię czy też jak tworzyć informacje, aby w rzetelny sposób przekazywać je innym osobom. demagog.org.pl Rozwijając własne umiejętności do pracy z informacjami możecie sprawić, że nasz świat będzie miejscem bliższym prawdzie, uczciwości i wzajemnemu zrozumieniu. Czy warto podjąć to wyzwanie? Jak
najbardziej.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 25
Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA
W debacie publicznej zrodziła się obawa co do wolności demokratycznych wyborów, skoro wyborcy niezdecydowani zostali zmanipulowani przez fałszywe informacje. Czy gdyby nie one, wyniki były by inne?
ma już bezpośredni wpływ na nasze życie
– jak unikanie obowiązkowych szczepień, niechęć do konkretnych grup społecznych czy negowanie noszenia maseczek.
Z PERSPEKTYWY LIDERA
LIDER PRZYWÓDCA HM. JACEK GRZEBIELUCHA CZŁONEK WYDZIAŁU KOMUNIKACJI
Z PERSPEKTYWY LIDERA
I PROMOCJI GK ZHP
26 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Lider jest osobą, która wpływa na wywołanie zmian – zarówno w osobach, grupach, czy całych społecznościach. Wiemy, że „urodzeni liderzy" to rzadkość, a ukształtowanie przywódcy to często efekt spostrzegawczości, świadomości i samodoskonalenia. Jakimi więc przymiotami powinien odznaczać się współczesny lider? Jak możemy jako przyboczni, drużynowi, instruktorzy dokonywać doniosłych zmian w naszym otoczeniu?
PRZEWODZIĆ Potrzebni mężczyźni na niebezpieczną wyprawę, niskie zarobki, dotkliwy mróz, długie miesiące całkowitych ciemności, nieustające zagrożenia, bezpieczny powrót wątpliwy, honor i uznanie w przypadku powodzenia. Ernest Shackleton
Załoga zeszła na ląd w warunkach co naj-
nastawionych na osiągnięcie tych celów oraz pomagania w określaniu kultury grupy lub organizacji”. Nie ma jednak jednego zestawu cech, którymi powinien legitymować się lider – są one warunkowane specyfiką zadań, które stoją przed zespołem kierowanym przez tego lidera.
mniej niekorzystnych – z temperaturami rzędu –35 stopni Celsjusza, wiatrem przekraczającym 80 kilometrów na godzinę. Załoga
zaufała Shackletonowi, a on czuł odpowiedzialność za to, by doprowadzić wszystkich z powrotem do domu. Leadership wywodzi się wprost od angielskiego czasownika to lead, czyli „prowadzić” bądź „przewodzić”. Nic więc dziwnego, że spolszczone leader zaczęło funkcjonować jako synonim „przywódcy”. Szukając najwłaściwszej definicji przywództwa postawiłbym na R.W. Griffina, który określił je jako „wykorzystanie nie polegającego na przymusie wpływu na kształtowanie celów grupy lub organizacji, motywowania zachowań
Przedmiotem oddziaływań lidera są relacje między ludźmi. Lider bez zespołu, bez innych ludzi, nie jest w stanie funkcjonować. Dlatego sprawnego lidera będzie odznaczać uruchamianie przez niego inicjatyw, koordynowania ich realizacji i wzmacnianie znaczenia realizacji zadań, które wyznaczył. Upraszczając to do zadań, lider ma za zadanie przede wszystkim planować, organizować, przewodzić (kierować ludźmi) oraz kontrolować – co można wprost przełożyć na tak zwany cykl Deminga (Plan–Do–Check–Act). A tego nie da się robić bez ludzi – w harcerstwie są nimi nasi podopieczni oraz inni instruktorzy.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 27
Z PERSPEKTYWY LIDERA
Takie ogłoszenie pojawiło się w 1914 roku w londyńskim „The Times”. Jeszcze w pierwszym roku podróży, gdy 28–osobowa załoga ruszyła z Albionu na Antarktydę, statek Endurance utknął w lodzie i niedługo atury. potem został zniszczony przez siły n
ROLE Po strzaskaniu statku załoga założyła obóz na lodzie, w którym spędziła kilkanaście miesięcy. Pojawiły się problemy, na przykład brakowało ciepłych śpiworów dla 10 załogantów. Zdecydowano, że zostaną one wykonane z wełnianych worków. Kapitan zdecydował, że spanie w nich nie będzie uzależnione od bycia oficerem czy marynarzem, co wyłamywało się z powszechnie obowiązujących konwenansów, wszyscy byli traktowani równo. Kapitan „trzymał bliżej” załogantów słabszych psychicznie, bardziej emocjonalnych, dzielił z nimi namiot, by móc natychmiast reagować na zmiany
Z PERSPEKTYWY LIDERA
nastrojów. Był im ojcem, kapitanem, pracodawcą, przyjacielem.
Poznając podstawy pedagogiki w czasie kursów drużynowych pewnie zetknęliście się z pojęciem ról w procesie grupowym. Tworząc nową grupę, każdy z uczestników przyjmuje jakiś sposób działania, który świadomie bądź nie uznał za korzystny dla siebie. Jedni pełnią role „pracusiów” (inne nazwy to „mrówka”, „osioł”), mamy „śmieszków”, „mądralińskich” i są w końcu osoby wywierające wpływ zarządczy. Osoba pełniąca rolę „lidera”, to taka która naturalnie, pozytywnie pociąga za sobą innych, motywuje i niejako wciąga do realizacji zadań. Są jednak jeszcze dwa inne typy zarządcze, które możemy określić „złymi”. Rola „szarej eminencji” to wywieranie niezinstytucjonalizowanego wpływu (tak samo jak lider), jednak pozbawionego brania odpowiedzialności. Przykładem takiego wpływu jest sytuacja, gdy w czasie głosowania w klasie część uczniów czeka aż ten nieformalny lider
podniesie rękę. Lider–przywódca od „szarej eminencji” różnić się będzie tym, że będzie aspirować do bycia w trójce klasowej, do kierowania zadaniami i brania za nie odpowiedzialności. Drugim z potencjalnie „złych” typów zarządczych jest ten oparty o zinstytucjonalizowany, sformalizowany wpływ. Chodzi o sytuację bycia szefem w pracy, dowódcą kompanii, wyznaczonym rozkazem kierownika jakiegoś zespołu. Czy jednak samo bycie szefem jest złe? Nie – złe jest opieranie swojego autorytetu tylko na tej przesłance. Wymuszanie na innych egzekwowania swoich poleceń popierając je tylko słowami „to jest rozkaz!” albo „jestem twoim szefem i masz mnie słuchać!”. Takie sytuacje mogą wprost prowadzić do nadużyć, czasem o charakterze mobbingu – o czym pisane było ostatnio w Na Tropie. natropie.zhp.pl/index.php/ to–jest–rozkaz/
28 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
TWÓJ STYL Shackleton był bez wątpienia dżentelmenem. Od momentu ogłoszenia o wyprawie do jej szczęśliwego zakończenia, po zakończenie trzeciej wyprawy ratunkowej (w wyniku której wszyscy załoganci zostali ewakuowani z lodów Antarktydy), wykazywał się opanowaniem, erudycją, wyrozumiałością i empatią. Jednak jego postawa to nie tylko gesty i ogłada – to również ogromna odwaga, determinacja i skupienie na celu, który w czasie wyprawy uległ zmianie – ze zdobycia bieguna południowego do uratowania załogi. Nagradzał lojalność załogi, której sam był oddany. Był ambitny i tą ambicją zarażał innych. Był odważny, wiódł prym – dlatego jego załoga tak chętnie szła za nim.
Wielu autorów w literaturze próbowało usystematyzować pomysły na to, jak opisać style przewodzenia. Najpewniej znany jest podział na lidera autokratycznego, demokratycznego i liberalnego (więcej możecie się dowiedzieć czytając o przywództwie sytuacyjnym wg. Paula Herseya i Kena Blancharda). W którymś momencie mojego rozwoju instruktorskiego (bodaj na kursie podharcmistrzowskim) poznałem podział na przywództwo transformacyjne i transakcyjne.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 29
Z PERSPEKTYWY LIDERA
Pierwsze z nich – transformacyjne – opiera się na charyzmie i komunikowaniu wizji, traktowaniu jednostki jako całości i intelektualnej stymulacji poprzez oferowanie nowych rozwiązań; inspiruje nowe sposoby myślenia; pobudza proces uczenia się. Przywództwo transakcyjne dąży zaś do osiągnięcia jak największej efektywności, używając kombinacji władzy formalnej i nieformalnego wpływu. Czy któryś z tych stylów jest zły? Nie da się tego arbitralnie zdecydować – w konkretnych warunkach, wobec konkretnych zadań, w perspektywie czasowej i kadrowej oba z tych stylów będą wpasowywać się idealnie. Nie ma uniwersalnej recepty na sukces w prowadzeniu zespołu.
Z PERSPEKTYWY LIDERA
Myśląc nad swoim warsztatem przywódczym dobrze jest odwołać się do Harcerskiego Systemu Wychowawczego i do metody harcerskiej. Jedną z jej cech jest pozytywność, dlatego kogokolwiek nie zapytacie jakim jest liderem, raczej nie odpowie wam „staram się nie być…”. I zgadzam się z tym – przekazywać treści przez pozytywny przekaz. Czasem jednak warto to nagiąć – spróbuję przedstawić wam ciekawe porównanie dotyczące tego kim jest przywódca (wzór pożądany), a czym charakteryzowałby się zarządca (wzór niekoniecznie pożądany).
PRZYWÓDCA
ZARZĄDCA
wybiega w przyszłość
skupia na teraźniejszości
inspiruje
rozlicza i egzekwuje
roznieca entuzjazm
kontroluje i sprawdza
wspiera
wytyka błędy
wskazuje drogę
zmusza do posłuszeństwa
edukuje ku niezależności
uzależnia
W harcerstwie wychowujemy poprzez
ZADANIE
przykład osobisty instruktora. By być tym przykładem, jak najbardziej zbliżonym do ideałów harcerskich, nasi kandydaci na liderów powinni starać się jak najlepiej zrozumieć siebie. Poznać swoją osobowość
i charakter, przeanalizować mocne i słabe strony (o tym za chwilę), a na tej podstawie opracować realistyczny program nieustannego doskonalenia się – czy to w ramach prób instruktorskich, czy Indywidualnej Ścieżki Rozwoju. HSW dostarcza również wskazówek, w których obszarach należy się rozwijać – ważnym będzie dbanie o swój rozwój intelektualny, fizyczny, duchowy, emocjonalny i psychiczny. Nie zaniedbując żadnego z tych aspektów łatwiej będzie nam godzić role lidera z innymi pełnionymi w życiu.
Wracając do wspomnianego analizowania swoich słabych i mocnych stron, definiowania swojej osobowości i charakteru. Moi podopieczni na stopnie, przyjaciele i współpracownicy wiedzą, jak ważną dla mnie jest umiejętność samodefiniowania się – oczywiście wykraczająca poza lakoniczne „jestem wagą, nie drażnij mnie”. Chciałbym przekazać wam proste zadanie: wejdźcie w ten link i skorzystajcie z przynajmniej trzech narzędzi, które tam wrzuciłem. W jeden wieczór czy trzy – to zależy od was. Na pewno dzięki którymś z nich będziecie w stanie lepiej poznać siebie, a gdy to się uda – łatwiej będzie poznać wam członków waszego zespołu.
Powyższy tekst jest pierwszym z serii traktującej o funkcjach, jakie odgrywa współczesny lider. W następnych numerach spodziewajcie się nagłówków takich jak „Lider – facylitator” oraz „Lider – animator”.
30 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
bit.ly/lider–przywódca
PHM. KAMIL SZYJKOWSKI INSTRUKTOR WYDZIAŁU WYCHOWANIA WODNEGO ZHP
Wydaje mi się, że nie można zapomnieć swojego pierwszego rejsu na Zawiszy Czarnym. W moim przypadku miał on miejsce w grudniu 2013 roku, w okresie przedświątecznym. Delikatne płatki śniegu spadały z nieba na ulice, przykrywając miasta białą kołdrą. Świąteczne witryny sklepów skutecznie krzyczały do ludzi, żeby zrobili w nich zakupy. Ludzie w amoku biegali od sklepu do sklepu obładowani wielkimi siatami z rzeczami. Było zimno. Wraz ze znajomymi z hufca szliśmy w kierunku portu. Dla nas wszystkich był pierwszy raz na Zawiszy Czarnym i pierwszy raz na morzu. Nie brakowało też takich, dla których był to pierwszy raz na statku. Żeby było jasne – nie byliśmy wodniakami. Najzwyklejsi harcerze i harcerki, w zielonych i szarych mundurach. Przed rejsem pytaliśmy w Centrum Wychowania Wodnego HZP, czy to nie jest problem, że nie znamy żadnych podstaw żeglowania. Zapewniali nas, że nie. Zima, grudzień, Bałtyk – co może pójść nie tak?
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 31
Z PERSPEKTYWY HISTORII
KRÓTKA HISTORIA WIELKIEJ PRZYGODY
Z PERSPEKTYWY HISTORII
Przed rejsem dostaliśmy „Instrukcję Obsługi Zawiszy Czarnego”. Wszyscy bardzo dokładnie ją przeczytaliśmy i staraliśmy się nauczyć wszystkich dziwnie brzmiących nazw żeglarskiego zargonu i sądzę, że domyślacie się z jakim skutkiem. Gdy weszliśmy na pokład zostaliśmy przywitani przez oficera który stał na wachcie. Poinstruował nas gdzie mamy się udać, gdzie zameldować, co robić. Czuliśmy podekscytowanie na myśl o czekającej nas przygodzie. Tak w skrócie wyglądał mój początek przygody z morzem i Zawiszą Czarnym. Moim pierwszym morskim rejsem w życiu był grudniowy rejs z Betlejemskim Światłem Pokoju. Bałtyk w grudniu nie jest spokojnym morzem. Fala często przelatuje przez pokład. Woda jest lodowata. Wieje silny wiatr. Żeglarze nazywają takie rejsy „niedźwiedzim mięsem”. Naszym całym „cargo” jest, technicznie rzecz biorąc, świeczka z płomieniem. Ale nie jest to byle jaki płomień. To płomień, który daje Światło, tak bardzo potrzebne zimą, gdy szybko zapada zmrok. Pływamy
do skautów z Danii, Szwecji, Litwy i Łotwy żeby przekazać im to symboliczne Światło. Na morzu ten mały płomyk potrafi być drogowskazem, ponieważ jest dobrze widoczny z odległości wielu kilometrów. Potrafi ogrzać dłonie, a przede wszystkim jest symbolem tego, że myśli sie o drugiej osobie.
Muszę powiedzieć, że po pierwszym rejsie wciągnąłem się w to. Walka ze samym sobą i siłami natury, świetni harcerze z całej Polski, z którymi kontakty utrzymują się nawet po latach to coś, co przyciąga mnie do pływania i betlejemskich rejsów. Samolubnie
32 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
powiem też, że rejs BSP odbywa się około tydzień przed świętami, więc odpada sprzątanko. Tak mnie to wszystko zaangażowało i zachwyciło, że zostałem koordynatorem rejsu z BŚP, a potem także Oficerem na Zawiszy Czarnym. W światku zawiszowym, żeglarskim, ale i nie tylko, rejsy z BŚP urosły do rangi czegoś na co sie czeka cały rok. Zwieńczeniem harcerskiej pracy w danym roku nie jest rejs sylwestrowy, nie jest rejs oficerów, czy rejs wikingów tylko własnie rejs z BŚP. Ludzie
Przypomnijcie sobie prosze wasz najlepszy obóz. Obstawiam, że trwał dwa – trzy tygodnie. Poznaliście świetnych ludzi, przyjaciół z którymi robiło się fantastyczne rzeczy. Zabawa, śmiech, ale też chwile przemyśleń przy ognisku. Dla mnie tygodniowy rejs na Zawiszy jest skondensowanym obozem. Patrząc od strony instruktorskiej – mamy pracę w małych grupach (wachty), mamy służbę. niesiemy pomoc innym wachtom, jeśli jest taka potrzeba. Jako instruktor na własne oczach widzę, jak ktoś kto pierwszy raz wchodzi na statek, a po tygodniu odróżnia szot od kontrafała albo bomkliwer od bezansztaksla, czy jak grupka losowych harcerzy po tygodniu współpracuje na tyle zgranie, że nie trzeba nic poprawiać.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 33
Z PERSPEKTYWY HISTORII
potrafią już w maju zacząć się wypytywać kiedy i gdzie płyniemy. Jest tak dużo chętnych, że pewnego roku zrobiliśmy dwa rejsy z BŚP (etap I: Polska-Łotwa-Litwa-Polska oraz etap II: Polska-Dania-Szwecja-Polska). Każdy rejs to prawie czterdzieści osób załogi. Po siedmiu minutach od startu rejestracji nie było miejsca na jeden etap. Drugi został zamkniety po dwudziestudwóch minutach.
W takich momentach, w duchu mówię sobie, niczym Pan Zagłoba „Jam to nie chwaląc się, sprawił”. Harcerski System Wychowawczy na Zawiszy pojawia się naturalnie. Jeśli spojrzymy od strony uczestnika – rejs to zdobywanie nowych umiejętności, pokonywanie własnych słabości, ćwiczenie pracy w grupie. Ale przede wszystkim to dobra zabawa i wspomnienia na długie lata. Dla niektórych to początek żeglarskiej pasji, która
Z PERSPEKTYWY HISTORII
będzie im towarzyszyć przez całe życie.
Zastanawiałem się, jak to wszystko podsumować i doszedłem do wniosku, że nie jest to możliwe. Spektrum zachowań, wspomnień, doświadczeń jest na tyle duże, że można by pisać książki. Gawędy w kubryku (kubryk to miejsce gdzie cała załoga śpi. Czasami nazywana „szuflandią”) w połączeniu z ciekawymi opowieściami, to materiał na osobny tom. Drugim opasłym tomem byłyby nasze historie podczas rejsów z BŚP. Jeśli kiedyś pojawicie się na grudniowym rejsie to możecie, w celu przełamania lodów, zapytać się choćby o niechcąco zjedzone pączki Duńczyków, wigilijne zwyczaje meksykańskich imigrantów albo o to, dlaczego i do którego masztu warto się „przytulić”, gdy jest zimno. Obecnie to ja jestem tym oficerem który stoi na wachcie, kiedy przychodzą nowe osoby na rejs z BŚP. Widzę stare, dobrze już mi znane twarze i witam się z nimi serdecznie. Co roku też widzę nowe osoby. Często są to „zieloni” harcerze, w których oczach widzę strach, zaciekawienie, chęć przeżycia przygody – i zawsze po rejsie ich oczy są, tak zwyczajnie, zadowolone. Dlatego tak bardzo zachęcam harcerzy niewodniaków do pływania na Zawiszy Czarnym.
34 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Chciałbym na koniec dodać jeszcze jedną rzecz od siebie. Na Zawiszy Czarnym może pływać naprawdę każdy. Nie liczy się wiek, płeć, posiadane umiejętności – każdy, kto ma chęci jest mile widziany. W historii Zawiszy były nawet rejsy, gdzie żeglowały osoby z niepełnosprawnościami (rejsy dla niewidomych „Zobaczyć Morze”). Zawisza Czarny jest największą skautową jednostką pływającą. W roku 2020 rozpoczyna się remont generalny. Możecie go wesprzeć wchodząc na stronę Centrum Wychowania Morskiego. Każda złotówka się liczy. A kiedy remont już się skończy, nie bójcie się wejść na pokład Zawiszy i przeżyć swoją przygodę życia. www.cwm.edu.pl
Z INSPIRUJĄCEJ PERSPEKTYWY
JEDEN TRICK, BY PAMIĘTAĆ
PWD. WOJCIECH OLEJKO CZŁONEK REFERATU WĘDROWNICZEGO CHORĄGWI ŚLĄSKIEJ ZHP Z INSPIRUJĄCEJ PERSPEKTYWY
Każdy z nas spotykał się kiedyś z koniecznością nauczenia się czegoś w bardzo krótkim czasie. Czy to słówek z angielskiego, tuż przed zaczynającą się lekcją, czy listy zakupów, kiedy nagle zostaliśmy bez telefonu i kartki papieru. Nie muszą to być jednak sytuacje, które wynikły z naszej nieuwagi. W końcu codzienny harmonogram dnia potrafi sam w sobie być zapchany różnymi aktywnościami. Musimy w końcu pamiętać o tak prozaicznych rzeczach jak terminarz spotkań, składniki na obiad, nie mówiąc już o wymienionych wcześniej zakupach. Część z tych rzeczy możemy oczywiście wkuć na pamięć, a część zapisać w odpowiednich aplikacjach na naszym smartfonie. Ale czy nie łatwiej byłoby nie zdawać się ciągle na sprzęty elektroniczne, od których ciągłego użytkowania może nas już boleć głowa, a spróbować użyć siły własnej pamięci?
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 35
Myślę, że dużą kontrowersją nie będzie stwierdzenie, że nasz obecny system szkolny, choć oferujący nam niezwykle obszerny materiał, jest systemem, z którego mało kto wychodzi z wiedzą, jak powinno się prawidłowo i wydajnie uczyć. W trakcie swoich studiów już na pierwszym roku spotkałem się z ludźmi, których sposobem na naukę było 6–krotne przeczytanie strony z podręcznika i to najczęściej dzień przed egzaminem.
Zacznijmy może od drobnego testu. Sprawdź swoją umiejętność zapamiętywania pojęć, czy przedmiotów. Poproś swojego tatę, współlokatora, swoją mamę, czy kogokolwiek, by napisał ci listę 20 przedmiotów / pojęć / produktów spożywczych, itp. Jeśli nie masz nikogo obok, możesz skorzystać z tej przygotowanej przeze mnie:
Z INSPIRUJĄCEJ PERSPEKTYWY
1. Okno
Z mojego doświadczenia wynika, że zdobyta w ten sposób wiedza nie zostaje na długo w naszej głowie, jeśli w ogóle cokolwiek z takiej nauki zapamiętamy. Już po dwóch tygodniach praktycznie wszystko ucieka, a przecież sam proces nauki był tak długi i żmudny, że zasługiwałby chociaż na odrobinę lepszy rezultat. Choć nie chcę wchodzić tu w rolę sędziego, jaki sposób nauki dla każdego jest najlepszy, to chciałbym przedstawić tu pokrótce technikę, którą uważam za wydajniejszą i pozwalającą, by informacje szybciej wchodziły do głowy i dłużej w niej pozostawały. Jako, że całość wiedzy nadawałaby się na grubą książkę, postaram się pokazać początkowy trick i zaprezentować, jak go wykorzystać.
2. Samochód 3. Łyżwy 4. Słonecznik 5. Trampki 6. Żaluzje 7. Rakieta 8. Torpeda 9. Delfin 10. Ołówek 11. Szlifierka 12. Kanion 13. Drabina 14. Teleskop 15. Kartkówka 16. Myszka do komputera 17. Pulpit 18. Obraz 19. Nuta 20. Szczur
36 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Usiądź z nią przy stole, włącz stoper i spróbuj zapamiętać wszystkie znajdujące się na niej rzeczy. Śmiało, przeczytaj to kilka razy! Daj sobie czas i nie odchodź od stołu póki nie poczujesz się pewnie! Zrobione? Jeśli tak to świetnie! Wyłącz stoper i skup się na czymś innym. Wejdź na Facebook’a, poczytaj newsy przez kilka minut, pozwól sobie na krótką grę. Nie myśl po prostu o naszym małym teście. Możesz dla pewności odliczyć jeszcze od 100 do 1, pomijając liczy pierwsze. Gdy minie co najmniej 5 minut, usiądź jeszcze raz do biurka i odtwórz wcześniejszą listę przedmiotów. Pamiętaj! Bez zerkania i pomocy! Możesz zmierzyć też czas, ile zajęło ci odtworzenie całej listy. Następnie sprawdź, ile udało ci się poprawnie wypisać i w jakiej kolejności!
MNEMOTECHNIKA! W skrócie jest to zbiór metod i technik po-
zwalających na łatwiejsze zapamiętanie informacji.
Jeśli bliżej Ci do 15 i mogłeś pomylić się w kolejności, to również jest bardzo dobrze. Jeśli twój wynik oscyluje od 4 do 15 to jesteś w próbce 95% osób, którym robiłem ten test podczas prowadzonych przez mnie warsztatów, a średnia dla przeciętnej osoby to 8,9. Specjalnie wybrałem taki szeroki zakres, by pokazać, że przeważająca większość osób nie będzie w stanie wymienić takiej liczby rzeczy i nie będzie nam przychodzić to naturalnie. Nie oznacza to wcale, że takie osoby mają słabą pamięć. Dopatruję się tutaj problemu z niewłaściwym podejściem do uczenia. Bez względu na to, jaki wyszedł ci wynik, chciałbym ci pokazać magiczną sztukę zapamiętywania, która w 99% przypadków poprawiła wyniki dla tego prostego testu. Nazywa się…
Być może pamiętasz ją ze szkoły podstawowej i korzystałeś z niej ucząc się kolejności planet, czy kierunków świata. Przykładowo, zapamiętując zdanie – „Na Ekierce Siedzi Wrona” – szybko skojarzymy, że kierunki świata według ruchu wskazówek zegara to North, East, South i West. Choć na razie może to brzmieć dziecinnie, jest to świetny przykład, że zapamiętanie z pozoru więcej informacji, może być o wiele łatwiejsze niż zwykłych suchych haseł.
Zobacz, jaką jeszcze technikę możesz zastosować, aby zapamiętać coś dosłownie na zawołanie.
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 37
Z INSPIRUJĄCEJ PERSPEKTYWY
I jak? Jakie wyszły Ci wyniki? Bliżej ci do 10 czy do 20 zapamiętanych wyrazów? Czy wszystkie są w dobrej kolejności? Jeśli udało ci się zapamiętać 20 i w dobrej kolejności, to brawo – masz fenomenalną pamięć, bądź może podświadomie stosowałeś jakieś techniki pamięciowe.
Z INSPIRUJĄCEJ PERSPEKTYWY
Usiądź wygodnie przed biurkiem. Przygotuj długopis i kartkę. Może być A4, ale A5 też się sprawdzi. Następnie podziel przestrzeń kartki na 20 okienek. Postaraj się, by były w miarę równe i nie bój się użyć linijki. Przejdź teraz do okienka pierwszego i napisz cyfrę jeden. Powoli i spokojnie. Następnie wysil swój umysł i spróbuj wyobrazić sobie, z czym kojarzy ci się jedynka. Sięgnij do głębi swojej głowy i spróbuj wydobyć z niej podobny kształt, odniesienie w ulubionym filmie albo cokolwiek, co sprawi, że dany obraz przywoła z powrotem jedynkę. Gdyby było tak, że akurat z tą liczbą nic nie przychodzi ci do głowy, to spójrz jeszcze raz na jej kształt. Czy to bardziej strzała, czy świeca z opadającą stróżką wosku? A może jest to harpun wielorybniczy? Albo jeszcze coś innego? Zadaj sobie pytanie i pomyśl o tym przez chwilę. Nie staraj się, by było poważne, może być śmieszne i głupie, czy nawet dziecinne, ważne by było dla ciebie intuicyjne! Masz już? Świetnie! Napisz swoje skojarzenie albo, jeszcze lepiej, narysuj je koło cyfry. Jeśli chcesz, możesz użyć kolorów. Brawo, pierwsza cyfra za nami! Przejdź teraz do drugiego okienka i narysuj kolejną cyfrę.
38 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Zastanów się raz jeszcze. Czy kształtem przypomina ci pięknego łabędzia, czy może jest to jednak gęś? A może skojarzy cię to z Sithami z „Gwiezdnych Wojen”, w końcu „dwóch ich jest zawsze, Mistrz i Uczeń”. Pomyśl, napisz lub narysuj. Trójka: będzie to ptak, brwi, góry (jak przewrócona 3), a może twoja dawna drużyna harcerska miała taki numer i będzie ci się kojarzyć na zawsze z plakietką, którą nosiłeś na mundurze? Załapałeś już zasadę? Myślę, że tak! Teraz dokończ zadanie samodzielnie, zapełniając listę swoimi własnymi skojarzeniami, po jednym na każde. Ważne, by się nie powtarzały i by nie były też zbyt skomplikowane, ani zbyt ogólne. Przykładowo, jeśli jakaś cyfra skojarzy ci się z jakimś ulubionym memem, to nawet jeśli nikt poza tobą nie będzie go znał, to śmiało możesz z niego skorzystać. Poniżej przygotowałem krótką listę skojarzeń, z których ja korzystam:
1. Strzała, Świeca, Harpun Wielorybniczy, Laska 2. Łabędź, Wielbłąd, Gęś 3. Mewa, Rycerz Jedi (Star Wars to 3 trylogie, aż 3 trójki), Serce 4. Krzesło, Stół, Żaglówka, Samochód 5. Hak, Kapitan Hak, Dłoń, Bęben, Cymbał 6. Wiśnia, Czereśnia, Telefon, Kij Golfowy 7. Kosa, Nos, Samuraj (od filmu „7 Samurajów”, może też być kowboj od „7 wspaniałych”) 8. Okulary, Bałwan, Lornetek 9. Słoń, Sanki, Kijanka, Fajka, 10. Flip i Flap, Kamienne tablice, Biblia, Plecak z Stelażem 11. Tory kolejowe, Las, Bramkarz 12. Północ, Zegar, Grosz (analogia do sławnego albumu Kazika Staszewskiego) 13. Czarny kot (13 to pechowa liczba), Duch, Serial („13 Powodów”) 15. Rycerz (XV wieku rycerstwo kwitło), Kobieta w Ciąży (kształtem) 16. Sanki, Karabin (M16) 17. Herbatka (Anglicy w końcu o tej godzinie raczą się podwieczorkiem), Imbryk (kształt), Transatlantyki (kształtem może przypominać rufę statku). 18. Dowód osobisty (choć można wyrobić go sobie wcześniej, to dopiero w wieku 18 lat zyskujemy nowe możliwości), Gra w golfa (zwyczajowa parta zawiera w sobie zdobycie 18 dołków) 19. Wieczorynka (o tej godzinie zawsze można było ją zawsze zobaczyć w telewizji), Mroczna Wieża (w książkach Stephena Kinga liczba ta posiada swoje tajemnicze właściwości) 20. Rakieta, Wapń (chemicy mogą skojarzyć z liczbą atomową), Komputer
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 39
Z INSPIRUJĄCEJ PERSPEKTYWY
14. Grunwald (1410 rok), Walentynki
Stworzyłeś już listę? Porysowałeś i popisałeś już kartkę? Gratuluję! Właśnie wykonałeś pierwszy krok w sztuce mnemotechniki. Powyższa lista, będzie nazywana listą pomocniczą i będzie pomagała ci szufladkować odpowiednie elementy w odpowiedniej kolejności w twojej głowie. Nie pomyl jej z listą obiektów, które będziemy próbowali zapamiętać. To dzięki tej liście zapamiętasz listę zakupów, sposoby odmiany czasowników w obcych językach, nowe słówka, Twój codzienny harmonogram i wszystko, co wymaga kolejności i mieści w sobie do dwudziestu elementów. Postaraj się prześledzić listę kilka razy i powyobrażać rzeczy na niej zamieszczone. Gotowe? Czas na kolejne wyzwanie! Tym razem przygotowałem kolejną listę obiektów. Spróbujemy ją razem zapamiętać przy pomocy naszej listy pomocniczej:
1. Glow stick 2. Pralka 3. Pianino 4. Poduszka 5. Telefon komórkowy
Z INSPIRUJĄCEJ PERSPEKTYWY
6. Hełm 7. Ubrania 8. Drzewo 9. Boom box 10. Orzech 11. Skórka z mandarynki
Pierwszym elementem do zapamiętania będzie glow stick, który będę chciał połączyć z obiektem z naszej listy porządkowej – na przykład z harpunem. Wyobraźmy sobie, że brygada dzielnych norweskich wielorybników stara się odnaleźć drogą na ląd. Z łowów wracają niestety z pustymi rękami, więc ich harpuny dalej leżą na pokładzie. Gdy tracą już prawie całkowicie nadzieję na powrót do domu, nagle udaje im się dostrzec daleki blask ogromnego glow sticka, który jako latarnia morska wskazuje żeglarzom drogę na ląd. Dziwny obraz, prawda? To dobrze, wkrótce dowiesz się, dlaczego. Kolejnym elementem jest pralka, której odpowiada łabędź na naszej liście porządkowej. Wyobraź sobie, że jakiś żartowniś schował łabędzia do pralki wraz z kolorowym praniem. Łabędź z wirującymi oczami wyczołguje się z machiny i przypatrując się sobie, odkrywa że pióra zmieniły kolor na różowy. Zdenerwowany ptak uderza skrzydłem przedmiot AGD i wychodzi. Trójka! Pianino może być już ciężkie do wyobrażenia wraz z sercem, ale tym lepiej, jest to też świetne ćwiczenie na kreatywność. Wyobraź sobie filmowy najazd kamery na serce człowieka niczym z Discovery Channel. Ukazuje się nam niezwykle skomplikowana machina, której wszystkie elementy kręcą się jak trybiki. W samym środku, siedzi malutki człowieczek, który steruje tym wszystkim wybijając akordy na podobnej do pianina klawiaturze. Absurdalne? Uwierz, że takiego obrazu nie zapomnisz po 5 minutach.
12. Opona 13. Szachy 14. Ładowarka 15. Podkolanówka 16. Rozdział książki 17. Torba 18. Szczoteczka
Poduszka i stół. Być może znalazłeś w takiej sytuacji, że przychodząc w gości, gospodarz ofiarował ci najtwardsze krzesło świata. Po prostu nałóż na nie poduszkę i na pewno będzie lepiej.
19. Stół 20. Reklama
Rozumiesz już zasadę? Za każdym razem tworzymy obraz, sytuację lub
40 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
scenariusz zawierający w sobie element z naszej listy przedmiotów do zapamiętania i listy porządkowej. Czym bardziej skojarze-
obowiązków naprawdę bardzo dobrze się sprawdza i jest jednocześnie świetnym ćwiczeniem intelektualnym.
nie będzie absurdalne, tym lepiej. Pobaw się
swoją wyobraźnią. Analogicznie spróbuj teraz utworzyć obrazy do pozostałych elementów. Po wymyśleniu obrazu do każdego z elementów, powtórz je sobie w głowie kilka razy. Nie rób tego długo, po prostu jeszcze raz wyobraź sobie tą sytuację. Jeśli i to udało ci się wykonać, zasłoń listę przedmiotów.
Możesz też używać tej techniki do opracowania własnych fiszek. Pamiętaj jednak, że aby dane słówko przeniosło się do z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej, koniecznych jest kilka powtórzeń, w coraz większych odstępach czasu. Zachęcam też do poczytania o teorii fiszek w Internecie.
Czas na test generalny! Zajmij się na chwilę czymś innym, odpal Heroesy, Cyberpunka (jeśli jesteś tym szczęśliwcem z mocnym komputerem) i po co najmniej 5 minutach wróć do biurka i spróbuj przypomnieć sobie wszystkie elementy z naszej listy obiektów. Możesz mieć jeszcze do pomocy listę pomocniczą. Jeśli chcesz, zmierz sobie czas i porównaj wyniki.
Z INSPIRUJĄCEJ PERSPEKTYWY
I jak ci wyszło? Nie mogę tego wiedzieć pisząc ten artykuł, ale byłbym szczerze zdziwiony, gdyby okazało się, że odniosłeś gorszy wynik. Z moich doświadczeń wynika, że istnieje duża szansa, że zapamiętałeś 16 albo i więcej wyrazów. Za każdym razem, kiedy dochodziłeś do kolejnego elementu z twojej listy porządkowej, korzystałeś z utworzonego w twojej głowie skojarzenia, który po krótkim zastanowieniu dawało ci szybką odpowiedź. W jaki sposób może mieć to praktyczne przełożenie na życie? Warto zauważyć, że jest to wierzchołek góry lodowej mnemotechnik, które mocno opierają się na skojarzeniach. Wypracowana przez nas lista porządkowa nada się na plan dnia, czy zapamiętanie, jakie rzeczy trzeba będzie poruszyć z kimś w rozmowie. Stosowanie takiej listy, do drobnych codziennych
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 41
Z INSPIRUJĄCEJ PERSPEKTYWY
Na koniec chciałbym zaznaczyć, dlaczego warto korzystać z takiego systemu, skoro wymaga on zapamiętania o wiele więcej i nie wszędzie znajdzie on zastosowanie. Po pierwsze, pokazany przeze mnie przykład jest tak naprawdę małym ułamkiem znanych i stosowanych mnemotechnik. Pisząc to, chcę podkreślić, że często kojarzone z dziecinnymi rzeczami rymowanki i skojarzenia, mają ogromny potencjał. Po drugie, wymaga on własnej pracy i przemyślanego rozbudowania, jednak naprawdę warto tego spróbować. Po trzecie, warto zwrócić uwagę, że ćwiczenie mnemotechnik jest też genialnym sposobem na ćwiczenie pamięci i wyobraźni. Zachęcam więc was gorąco do przetrenowania tych technik!
42 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
Z PERSPEKTYWY KUCHNI
BLOK KULINARNYCH INSPIRACJI
PHM. ADRIAN ŁUKASZEWSKI INSTRUKTOR CHORĄGWI GDAŃSKIEJ ZHP
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 43
Z PERSPEKTYWY KUCHNI
„Świat bez lasagne to nie świat” powiedział Garfield. Zgadzam się z nim w stu procentach. W tym dziwnym czasie trzeba pamiętać o przyjemnościach, jakie daje pełny brzuszek. Podczas zdalnych inspiracji, szkoleń i działań przewracamy nasze działania na drugą stronę. Dobrze! Dzieje się coś całkowicie nowego, a nasze kreatywne myślenie przechodzi właśnie renesans. Dzisiejszy „blok inspiracji” da wam energię do działania i przezwyciężania trudności. Smacznego. Do dzieła!
Z PERSPEKTYWY KUCHNI
SKŁADNIKI:
12 suchych płatów makaron lasange szpinak (może być mrożony) 250 g czosnek 2 ząbki cukinia duża 1 szt. pomidor 4 szt. ½ puszki brzoskwiń mała czerwona cebula 1 szt. jogurt grecki 150 g mozzarella 250 g oliwa 6 łyżek sól, pieprz, cynamon, papryka słodka, suszony tymianek świeży imbir (ok. 5cm korzenia)
PRZYGOTOWANIE:
Czosnek obierz i przeciśnij przez wyciskarkę, szpinak opłucz i posiekaj drobno liście. Przełóż na sito, przelej wrzątkiem, osącz. Wymieszaj z czosnkiem i jogurtem greckim, przypraw solą, pieprzem, 1 łyżeczką papryki i cynamonu. Cukinię pokrój na cienkie plasterki, podsmaż na dwóch łyżkach oliwy. To samo zrób z brzoskwiniami z puszki, tylko pokrój je w drobne kwadraciki. Obierz cebulę i imbir posiekaj na drobne piórka, kwadraciki i podsmaż z brzoskwiniami.
Pomidory pokrój na cienkie plasterki. Podobnie pokrój mozzarellę. Naczynie żaroodporne dokładnie posmaruj pozostałą oliwą. Płaty makarony wrzucaj kolejno do gotującej się wody, po 3 minutach wyjmuj. Ułóż w naczyniu pierwszą warstwę makaronu, posmaruj oliwą, na makaronie ułóż plasterki cukinii i plastry pomidora, i podsmażoną brzoskwinię z imbirem (użyj połowy porcji cukinii, pomidorów, brzoskwini), posyp tymiankiem. Na warzywach połóż kolejne 3 płaty makaronu, posmaruj oliwą, pokryj farszem ze szpinaku i serka. Przykryj następną warstwą makaronu (też posmaruj oliwą), na niej ułóż pozostałe plastry pomidora, cukinii, brzoskwinię i plastry mozzarelli, oprósz pieprzem, solą. Przykryj ostatnimi trzema płatami makronu, polej jogurtem i możesz dla ozdoby na wierzchu ułożyć pomidorki koktajlowe, piecz przez 35 minut w temperaturze 180 stopni
DLACZEGO TAKIE SKŁADNIKI?
Brzoskwinie mają mnóstwo witamin, przede wszystkim witaminy C, B3, A i E. Oprócz tego zawierają sporo miedzi i potasu. W mniejszych ilościach posiadają także inne witaminy z grupy B (B1, B2, B5, B6), witaminę K, magnez, cynk, fosfor, bor, jod, sód i mangan. Imbir nazywany jest cudem na ziemi. Jest bogaty w witaminy A, C, D, E, K, B1–6, B12. W minerały takie jak żelazo, magnez, potas, fosfor, miedź, cynk, mangan, selen. Jest pełen kwasów tłuszczowych nasyconych, jednonasyconych, wielonasyconych oraz błonnika.
44 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA
PAPIER Z ODPOWIEDZIALNYCH ŹRÓDEŁ
REDAKCJA WYDAWCA: Związek Harcerstwa Polskiego ul. Marii Konopnickiej 6, 00–461 Warszawa
REDAKTORKA NACZELNA:
phm. Marta Jeżak
hm. Emilia Owoc, phm. Maja Pawińska, phm. Karolina Pośnik, hm. Jacek Grzebielucha, phm. Kamil Szyjkowski, pwd. Wojciech Olejko, phm. Adrian Łukaszewski
AUTORZY:
ZDJĘCIA: pwd. Matylda
Hojnor, pwd. Konrad Kmieć, phm. Karolina Piotrowska, phm. Karolina Pośnik, phm. Agnieszka Madetko–Kurczab, pwd. Sara Ejsmont, dh. Weronika Małachowska, dh. Zuzanna Gałczyńska, phm. Michał Wiraszka, Centrum Wychowania Morskiego, Eaters Collective/Unsplash, J. Kelly Brito/Unsplash, Pablo Merchan Montes/Unsplash
ZDJĘCIE Z OKŁADKI: pwd. Karolina KOREKTA: phm. Marta
Potempa
Jeżak ILUSTRACJE: freepik.com
SKŁAD I ŁAMANIE:
pwd. Sara Ejsmont
Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 45
