18 december 2012 Jun No’j ( 1 wijsheid) volgens de Mayakalender Sinds het verschijnen van de vorige nieuwsbrief hebben kranten en dagboeken geen pagina’s genoeg gehad om alle gebeurtenissen te vereeuwigen. Enkele daarvan hebben ook de internationale pers gehaald, andere niet, wat meer zegt over de interesse van de persagentschappen of van het publiek dan over het gewicht van de feiten. Op 4 oktober, tijdens een vreedzame betoging van de bevolking van Totonicapán tegen de energieprijzen, de hervormingen aan de onderwijzersstudies en aan de grondwet, werden de betogers rechtstreeks onder vuur genomen door gewapende ordediensten (agenten en soldaten) met als saldo 7 doden en tenminste 30 gewonden, waarvan er enkele zwaar aan toe waren (zijn). De betoging was georganiseerd door het Comité van de 48 Gehuchten, een traditionele Maya organisatie-structuur met behoorlijk wat macht en invloed die de regering regelmatig eens tegen de schenen schopt. Zo is dat comité er een paar jaar geleden in geslaagd om op haar eentje een wet tegen te houden die de controle over de waterbronnen zou ontnemen aan de gemeenschappen. Het inschakelen van soldaten bij een civiele betoging is een inbreuk op de vredesakkoorden, één van de zwaarste sinds de ondertekening ervan eind 1996. Van dat gebeuren verscheen geen letter in de Vlaamse pers, terwijl er bijna op dezelfde dag in De Standaard een enorme foto verscheen, getiteld “Alleen op de wereld” van twee kinderen waarvan de familie doodgeschoten werd in de hoofdstad. Niemand zal ontkennen dat het een schrijnend beeld is en in zeker opzicht ook 1
illustratief voor het klimaat van geweld dat hier heerst, maar voor de geschiedenis van Guatemala is wat er gebeurd is in Totonicapán toch van meer betekenis. Familiedrama’s spreken helaas nog altijd meer tot de verbeelding dan de politieke toestand van een volk.
Afopadi was samen met het Agrarisch Platform waar we deel van uitmaken, aanwezig op de verschillende activiteiten die georganiseerd werden om de doden van Totonicapan te herdenken en gerechtigheid te eisen. In oktober heeft de gemeentelijke Raad tegen de Mijnbouw van Ixtahuacán met de steun van Afopadi door COPAE (een organisatie opgericht door de voormalige bisschop van San Marcos, Ramazzini) een onderzoek naar zware metalen laten verrichten in de verschillende bronnen van de gemeente. Sinds de oprichting van de mijn eind de jaren ’50 is het de eerste keer dat dit gebeurt. De bevolking is er steeds meer van overtuigd dat de mijn meer schade berokkent dan vooruitgang brengt. De uitdaging is nu om ook weerstand te bieden aan de nieuwe mijn die ons boven het hoofd hangt. De mijnbouwbedrijven gebruiken de armoede van de mensen in hun eigen belang en het is moeilijk om aan de verleiding te weerstaan je 2
grond te verkopen en onmiddellijk over een som geld te beschikken als je eeuwig en altijd geld te kort hebt en in de schulden zit. Het nemen van de waterstalen
Helaas zullen enkele van de onderzoeken opnieuw moeten gebeuren. De aardbeving van begin november heeft zware schade aangericht in het laboratorium van COPAE zodat heel wat waterstalen verloren zijn gegaan, waaronder die van Ixtahuacán. De aardbeving van 7,4 op de schaal van Richter was de zwaarste sinds die van 1976 met dezelfde magnitud toen er om en bij de 23.000 doden vielen. Omdat de huizen nu niet meer uit leemblokken gebouwd worden maar uit cement, is het aantal doden deze keer beperkt gebleven tot ongeveer 50 personen, maar veel gezinnen kunnen toch niet meer terug naar hun woning. Sindsdien zijn we al regelmatig eens terug opgeschrikt door een stevige schudding, gelukkig zonder verdere schade.
Positief nieuws was voor ons de goedkeuring door Broederlijk Delen van een cofinanciering met de Belgische overheid die loopt van September 2012 tot eind 2013. Met die bijdrage zullen we verder werken rond gemeenschapsorganisatie, politieke deelname en gendergelijkwaardigheid.
3
19 december, 2 Tijax (obsidiaan) December is altijd al een speciale maand. De kerstsfeer die in de lucht hangt, of het nu sneeuwluchten zijn of tropische zoals hier. (Jezus heeft de kerstliedjes, de lichtjes, de boom en de kerstballen meegebracht uit Europa en in die 500 jaar zijn er nog niet veel aanpassingen gebeurd aan de lokale omstandigheden, wel integendeel, de bomen komen nu uit China!!). Het jaar dat ten einde loopt met alles wat dat met zich meebrengt, vooral dan op het werkterrein: de laatste activiteiten die gerealiseerd worden, betalingen afgehandeld, de resultaten geëvalueerd en de eerste planningen opgesteld voor het begin van het nieuwe jaar. Op het persoonlijke vlak en ondanks de commercialisering van deze periode, denk ik dat veel mensen toch nog altijd een keer rapper stil staan bij wat ze wel of niet verwezenlijkt hebben, bij de dingen waar ze tevreden over zijn en bij wat beter had gekund. Kortom, een periode van verstilling en verinnerlijking, of dat zou het toch moeten zijn. Voor degenen die ook vertrouwd zijn met de manier waarop de Maya´s de tijd registreren en hun spiritualiteit beleven, is deze decembermaand extra speciaal: op 12 december of 8 B’atz’ begon het nieuwe maanjaar van 260 dagen. En zoals nu wel zowat de hele wereld weet, is 21 december naast de dag van de winterwende, ook in andere opzichten een trascendentale dag. Er zijn personen die ervan overtuigd zijn dat de wereld op die dag zal vergaan, maar dat is al zo dikwijls gezegd en niet door de Maya’s zelf. Geen enkele tekst voorspelt dat dat zal gebeuren, maar blijkbaar hebben sommige mensen nood aan extreme emoties om de “sleur” van het dagdagelijkse te doorbreken. Voor de Maya´s komt op 21 december een einde aan de huidige “Oxlajuj B’aqtun”, een cyclus van 5200 jaren van 360 dagen (of 5125 gewone kalenderjaren). Die cyclus hangt nauw samen met de geschiedenis van de mensheid zoals de Maya’s die zien. Tijdens de eerste cyclus van 5200 jaar of 4
Eerste Zon werd de wereld geordend, kregen de bergen en valleien, de rivieren en zeeën, de bomen en de lianen, de vogels, de vissen en de zoogdieren hun plaats. Maar B’itol-Tzaqol (SchepperVormgever) wilde wezens die hem/haar zouden aanbidden en schiep de eerste mensen, gemaakt uit modder. Daarmee begon de cyclus van de Tweede Zon. De mensen van modder konden enkel onbegrijpelijke klanken uitbrengen en ze zakten in elkaar met elke regenbui.
De schepping van de mensen van modder
In een tweede poging, aan het begin van de Derde Zon, maakte de Schepper – Vormgever mensen van hout. Die dachten echter niet na en mishandelden hun dieren en huisraad, waarop ze vernietigd werden tijdens een zondvloed en in apen veranderden.
Mensen van hout
Uiteindelijk besloot de Schepper – Vormgever, Hart van Hemel en Aarde, om mensen te maken van gele en witte maïs. Daarmee ontstonden de huidige mensen, op de dag 13.0.0.0.0 4 Ajaw 8 Kumku in de Mayakalender, zoals medegedeeld 5
wordt in verschillende stenen inscripties. Dankzij de archeologie weten we dat de Maya’s daarmee de dag 11 augustus 3114 voor Christus bedoelden. En nu staan we dus aan de vooravond van een nieuwe “Zon”, een nieuwe cyclus. Volgens de Maya’s werd het einde van elke cyclus gekenmerkt door chaos en lijden. We kunnen niet ontkennen dat onze planeet en haar bewoners momenteel inderdaad niet erg gezond zijn. Elke periode in de geschiedenis, elk volk heeft zijn crisissen te verwerken gekregen, maar de omvang van de huidige malaise is uniek. Alleen al door het feit dat er zoveel meer mensen zijn op Aarde, zijn de gevolgen van ons handelen, zowel voor de mensheid als voor de planeet, zoveel groter. Maar zoals in de diepste duisternis van de winter de belofte van een nieuwe lente schuilt, zoals de geboorte van Jezus nieuwe hoop bracht voor de mensheid, zo is ook deze crisis een uitnodiging tot verandering en radikale ommekeer. Er zijn al tekenen van verandering, misschien nog zeer bescheiden, maar toch. Veel wetenschappers erkennen stilletjesaan dat het rechtlijnige Cartesiaanse denken niet voor alles een oplossing brengt, dat er een andere aanpak nodig is, een holistische kijk op de dingen die ook plaats maakt voor het spirituele en voor al wat op het eerste zicht niets opbrengt, gratuit is, nutteloos. Voor sommigen mag de leegloop van de kerken een negatief signaal zijn, maar dat betekent niet noodzakelijk dat iedereen oppervlakkiger wordt, misschien wel integendeel. Wie nu nog naar de kerk gaat doet dat uit overtuiging en niet uit angst en verplichting zoals vroeger toch al te vaak het geval was. Een deel van de mensen die niet meer gaan, denkt daar wel degelijk over na en zoekt een andere manier om de spiritualiteit te beleven. “De spiritualiteit is een dimensie van de menselijke diepte, en geen exclusief bezit van de godsdiensten” (Leonardo Boff). Het is geen gemakkelijke tijd, maar wel een uiterst boeiende, want het is een tijd van schepping, van afschudden van de oude huid en weven van een nieuwe mantel die beter aangepast is aan de nieuwe omstandigheden. Het oude economische, politieke, sociale model, kortom de huidige mondiale cultuur werkt niet meer. De winnaar van de Nobelprijs voor Scheikunde Ilya Prigogine onderstreepte reeds in de jaren ‘70 de rol van stress en 6
verwarring voor het ontketenen van een nieuwe wereldorde van een superieur niveau. Het is tijd voor iets nieuws, iets verfrissends, voor nieuwe waarden, een nieuwe levensstijl, een nieuwe manier van denken en handelen. Kortom, tijd voor de geboorte van een mens met een ruimer bewustzijn. Dat is de boodschap van de Maya’s voor de wereld. In plaats van een onheilsboodschap is het een boodschap van oneindige hoop, die samenvalt met de boodschap van hoop van de revolutionair die Jezus was.
Voor Afopadi was 2012 in zijn geheel een jaar van transformatie. Van vertalen van de opgedane ervaring in combinatie met de nieuwe context van het land en de gemeente naar een nieuw strategisch plan en een nieuwe interne structuur. Zo stilletjesaan begint alles op zijn plaats te vallen en is de mist over de te volgen weg aan het optrekken. De belangrijkste nieuwe uitdagingen vanaf 2013:
1. De nieuwe hypothese tot verandering die we hanteren in praktijk omzetten, wat betekent dat de centrale doelstelling bij alles wat we doen het vergroten is van de autonomie van de personen, families en gemeenschappen waarmee werken, door het versterken van het zelfbewustzijn (geen slachtofferrol meer), verhogen van de landbouwproductie uit organische landbouw, stimuleren van initiatieven van solidaire economie en activeren van resistentie en positieve politieke participatie van de bevolking in de gemeenteen nationale politiek. 7 Â Â
2. Verbeteren van de kwaliteit en impact van de vorming: Vorming van het team rond de leerprocessen bij volwassenen en verschillende methodieken, uitwerking van vormingsmodules rond verschillende tema’s. 3. Versterking van de werking van Afopadi op het niveau van de gemeente: uitbreiding naar nieuwe gemeenschappen en steun aan structuren op niveau van de gemeente (Gemeentelijke Ontwikkelingsraad, Gemeentelijke Raad tegen de mijnbouw, Gemeentelijke Watercommissie).
Uitwisseling van produkten
8
In de eerste nieuwsbrief van 2013 zal ik een overzicht geven van de belangrijkste verwezenlijkingen in 2012, gebaseerd op de gegevens van het monitoringsproces dat elk programma aan het begin van het nieuwe jaar uitvoert. Daarvoor beschikken we over een uitvoerig plan, met de resultaten die we wilden bereiken, de indicatoren die ons toelaten de graad van verwezenlijking van elk resultaat te meten, fiches die uitleggen wat elk begrip voor ons betekent (wat willen we precies zeggen als we schrijven dat we willen dat de mensen de latrines correct gebruiken, om een eenvoudig voorbeeld te geven, het wordt al moeilijker als we het over genderbewustzijn hebben), en instrumenten om de nodige informatie te verzamelen.
Voorbeeld van één van de instrumenten die we gebruiken voor de monitoring van de resultaten
9
Vorige week hebben we het werkjaar officieel afgesloten met een driedaagse workshop in Casaca voor het hele team. Het was een gelegenheid om te ontspannen, om iets nieuws te leren (rond het belang van emoties en cultuur in de leerprocessen) en om kwaliteitstijd met elkaar te delen.
Het was de ideale gelegenheid om nog eens een groepsfoto te maken, en die gebruik ik nu om jullie allen in naam van het hele team en uit de grond van ons hart te danken voor de gulle, volgehouden steun aan ons werk die het ons mogelijk maakt ons steentje bij te dragen aan een betere wereld.
Omar, Marcos, Joke, Annemie, Norman Verónica, Andreas, Miguel, Lina, Guillermo Estuardo, Lesly, José, Lucely, José
10
Amerika, ik roep je naam niet tevergeefs aan Omringd ben ik, omringd door kamperfoelie en ruigte, door jakhals en bliksem, door de geketende geur van seringen: omringd ben ik, omringd door dagen, maanden, wateren die ik ken, door klauwen, vissen, maanden die enkel ik vaststel, omringd ben ik, omringd door het slanke strijdende schuim van het kustland bevolkt met klokken. Het scharlaken hemd van de vulkaan en de indiaan, de weg met blote voeten opgeschopt tussen de bladeren, en de doornen tussen de wortels; dat wacht mij ‘s nachts, ik volg het spoor. het donkere bloed als in een herfst uitgestort over de grond, de gevreesde banier van de dood in het oerwoud, de wegstervende indringersstap, de kreet van krijgers, de schemer van slapende lansen, de angstige droom van soldaten, de machtige rivieren waar de vrede van de kaaiman klotst, je nieuwe steden met onvoorziene burgemeesters, het koor van de vogels, niet te temmen in de rottende dag van het oerwoud, de beschuttende gloed van de glimworm, wanneer ik in je buik besta, in de getande namiddag, in je rust, in de baarmoeder van je geboorten, in de aardbeving, in de demon van de boeren, in de as die van de gletsjer stuift, in de ruimte, in de zuivere ruimte, de ongrijpbare cirkel, in de bloedige klauw van de condors, in de beschammede vrede van Guatemala, in de negers, in de kaden van Trinidad, in La Guaira: 11  Â
alles alles is mijn nacht, alles is mijn dag, alles is mijn lucht, alles is mijn leven, mijn lijden, mijn zingen, mijn sterven. Amerika, niet van nacht, ook niet van licht, zijn de lettergrepen die ik zing. Van aarde is de stof, overmeesterd door de gloed in het brood van mijn overwinning, en geen droom is mijn droom maar aarde, verborgen aarde, aarde uit mijn mond, bedauwde landbouwaarde, storm van schitterende groente, graangeslacht, schitterend pakhuis. Pablo Neruda vanuit de Nieuwe Wereld warme wensen voor vuur vol vernieuwing water vol verfrissing aarde vol vruchtbaarheid wind vol helderheid
12 Â Â