De val van de Turkse lira

Muhammet Cakir (Verita Holland)

De val van de Turkse lira

“Turkse exotentelers wrijven zich nu in de handen”

Turkije gaat al enige weken gebukt onder valutaschommelingen. Om de aanhoudende depreciatie van de lira een halt te roepen, kondigde de Turkse overheid onlangs een pakket aan maatregelen aan die het tij moeten keren. Maar het onzekere klimaat, dat mede in de hand wordt gewerkt door een onorthodox monetair beleid (rentedalingen bij inflatie), zorgt ervoor dat buitenlandse beleggers hun geld uit Turkije terugtrekken en de eigen inwoners hun spaargeld proberen om te zetten in euro’s, dollars of goud. Omdat Turkije sterk importafhankelijk is, stijgen de prijzen van vele goederen, zowel van grondstoffen voor de industrie en landbouw als van consumptiegoederen die niet in het eigen land worden vervaardigd. Ook de schulden die vele bedrijven en de Turkse overheid aanhouden in buitenlandse valuta worden met de depreciatie van de munt alleen maar groter.

President Recep Tayyip Erdogan verdedigt zijn beleid van rentedalingen overigens niet alleen met de islamitische afkeer van rentevoeten, maar bovenal met het argument dat die de Turkse economie tot een productie-economie moeten omvormen door investeringen te stimuleren. Ondertussen wakkeren de duurdere import en de lagere rentevoeten de inflatie aan, wat de koopkracht van de Turken danig aantast. Anderzijds is de zwakke lira dan weer goed voor de export, wat zowel de export van goederen als diensten (lees: toerisme) en bijgevolg ook de werkgelegenheid ten goede komt. De groei van de op export gebaseerde economie (het Turkse groeipad is de laatste tien jaar behoorlijk positief) biedt dan weer wat ruimte voor loonsverhogingen om de inflatie te compenseren. De economische werkelijkheid is een samenspel van ontzettend veel factoren die rechtstreeks of onrechtstreeks op elkaar inspelen, maar één aspect lijkt toch altijd van essentieel belang: stabiliteit. Want stabiliteit wekt het vertrouwen van de producent, de investeerder én de consument. En dat is nu precies wat er even schort aan de Turkse economie, zo ziet ook Muhammet Cakir van Verita Holland, een AGF-bedrijf waarvan 90% van de handel bestaat uit export van vooral exoten naar Turkije. Hoe houdt een exportbedrijf met Turkije als belangrijkste bestemming zich staande in dit klimaat waarin producten uit het buitenland voor de Turkse burger van de ene op de andere dag duurder worden?

VASTE VERSUS ZWEVENDE WISSELKOERSSTELSEL

“Het waardeverlies van de Turkse lira is niet nieuw voor ons, we zijn best wat schommelingen gewoon sinds 2013,” vertelt Muhammet. “Van 2002 tot mei 2013 was de wisselkoers bijna vast. Toen schommelde hij altijd tussen de 2,1 en 2,5 lira voor één euro. Nu staat hij op 15, maar kort geleden tikte hij de 22 aan. Maar dat de koers op zo’n korte tijd een duikeling maakte, is wel opmerkelijk. De devaluatie maakt onze producten duurder en bemoeilijkt onze export naar Turkije. Want de producten blijven hier evenveel kosten in euro’s en ook dat transport van Nederland naar Turkije over de weg in Euro’s betaald wordt en alle zeevrachten met USD, maar omgezet in Turkse lira’s, stijgt de prijs voor onze exoten dus enorm. Als de koers in ons nadeel begint te spelen, dan merk je dat onze export de eerste paar dagen, soms weken, even gas terugneemt.”

VOLUME-ARTIKELEN VERSUS SPECIALE EXOTEN

“Maar toen Erdogan eind december nieuwe maatregelen afkondigde en de koers naar 12 lira ging, begonnen onze klanten niet meteen meer te bestellen. Ik merk dat wanneer de koers aan het schommelen is, of het nu omhoog gaat of omlaag, de afzet telkens wat minder wordt. We liggen nooit stil, maar de echte volume-artikelen waar je het van moet hebben, zoals bijvoorbeeld ananas, druiven, mango’s, avocado’s, limes, pomelo’s en gember, worden veel minder verladen. De speciale exoten zoals pitahaya, carambola en passiefruit,

maar ook bessen en asperges, blijven we in ongeveer dezelfde volumes verzenden. Dat zijn producten die sowieso duurder zijn en die over het algemeen gekocht worden door de welvarende consument. Vaak zijn het zelfs dollarverdieners die dergelijke producten kunnen betalen. Die mensen leven in Turkije, maar verdienen hun geld in dollars. Voor hen maakt de wisselkoers niet zoveel uit.”

EIGEN TEELT IN HET VOORDEEL

Wanneer de buitenlandse handel duurder wordt, is de binnenlandse productie in het voordeel en grijpt de consument terug naar lokale goederen. En dan staat de consumptie van fruit dat niet in het land geteeld wordt, op een laag pitje. “Mensen eten nu even geen ananas,” weet Muhammet. “Avocado is er ondertussen wel al in Turkije. Een jaar of vijf geleden zijn ze daarmee begonnen. In het zuiden van Turkije is het klimaat goed genoeg voor avocado’s en daar zijn best wel wat percelen. Limes hebben ze nog niet, maar ondertussen vind je er wel al zoete aardappelen en ook wat passiefruit, pitahaya, en een heel klein beetje mango. Die teelt is heel recent en vindt plaats in kassen. Dat product kan echter nog niet concurreren met de import en over het algemeen gaat het dus om eerder beperkte volumes voor de meeste van die producten. Hoe dan ook, Turkse telers van exoten wrijven zich nu toch even in de handen. Want als een doos pitahaya’s hier om en nabij de € 20 kost, wordt dat op bestemming in Turkije algauw zo’n € 40 na optelling van 50% invoerrechten, transportkosten en winstmarge. Omgezet naar Turkse lira was dat vroeger 260 lira toen de wisselkoers op 6,5 stond, terwijl die prijs kort geleden klom tot een piek van 860 lira. Dan kan de Turkse teler in plaats van 200 lira gewoon 600 à 700 lira vragen.” De Turkse teler doet er zijn voordeel mee, maar hij verdient natuurlijk niet drie keer zoveel als voorheen, want de hogere prijzen van importgrondstoffen wegens de depreciatie van de lira en de hyperinflatie doen weer een deel van zijn nominale winst teniet.

HET KOMT WEL GOED...

Als de lira verder blijf depreciëren, dan krijgt Verita Holland het volgens Muhammet lastig, maar hij merkt wel op dat de munt de afgelopen veertig jaar meer dan één keer in waarde is verminderd ten opzicht van andere valuta en de economie er telkens weer in slaagde overeind te krabbelen. “In de jaren 90 is de lira volgens mij twaalf keer over de kop gegaan. Soms halveerde de waarde van de ene op

de andere dag. Mensen die schulden hadden uitstaan in marken of dollars waren binnen één nacht gewoon failliet. En als je als handelaar lira’s kreeg uitbetaald van je klant, maar zelf in marken moesten betalen aan je leverancier, dan redde je het natuurlijk niet. Dus als deze situatie lang blijft aanhouden, hebben ook wij als exportbedrijf een probleem. Maar of het zo’n vaart zal lopen, betwijfel ik. Als je kijkt naar het afgelopen decennium heeft de economie het gewoon goed gedaan. Sinds 2013 is de lira inderdaad in waarde gedaald, maar dat was mondjesmaat. Pas in december vorig jaar is het in één keer heel hard gegaan, maar na de aankondiging van de maatregelen om de rust te laten weerkeren, won de lira weer vlug terrein. Mocht de koers op een gegeven moment stabiel blijven, dan komt het wel goed. De markt went uiteindelijk wel aan de nieuwe waarde en ook het minimumloon is bijvoorbeeld onlangs stevig opgetrokken om de koopkracht te herstellen.”

GARANTIES

Eind december garandeerde de overheid dat het de spaartegoeden die de mensen bij de bank in lira aanhielden geen waardeverlies zouden lijden en dat het dus geen zin had om die om te ruilen in dollars of euro’s. En de winst die werd behaald bij het uitlenen van spaargeld in lira, werd belastingvrij. “Dat bleek een goede zet. Die aankondiging werd op een dinsdagavond na sluitingstijd van de banken bekendgemaakt. Toen de banken de volgende ochtend weer openden, begon de koers te dalen van 21,8 naar 12,5 in een paar uur tijd,” herinnert Muhammet zich.

RENTEDALINGEN

Een andere maatregel waar Erdogan op hamert is de daling van de rentevoet. “In vele media wordt die monetaire politiek afgeschilderd als ingegeven door de Koran. Daarin staat dat rente verboden is. Erdogan zei bij de aankondiging van de maatregelen dat hij aanstuurt op een lagere rente, maar dan in de eerste plaats om de omschakeling van een consumptie-economie naar een productie-economie mogelijk te maken. Toen een verslaggever vroeg of hij naar een nulrente wou evolueren zoals de Koran voorschrijft, antwoordde hij dat hij inderdaad een overtuigd moslim is, maar dat het verbieden van rente in de wereld van vandaag niet haalbaar is.”

EXPORT MET TOEGEVOEGDE WAARDE Sinds 2012 wil Turkije zich steeds steeds meer profileren als een productieland en leverancier van exportgoederen met veel

toegevoegde waarde. “Turkije heeft bijvoorbeeld wel autofabrieken, maar eigenlijk komt alles vanuit het buitenland binnen en in Turkije worden de auto’s alleen maar geassembleerd. Wat is dan de toegevoegde waarde? Nu wil Turkije zelf auto’s, vliegtuigen en boten gaan bouwen. Ze zijn ook heel hard bezig met zonnepanelen en lithiumbatterijen voor elektrische auto’s. Maar die fabrieken hebben een lagere rente nodig om gunstiger te kunnen lenen en investeren.”

GEOPOLITIEKE SPANNINGEN

Muhammet hoopt ook dat de geopolitieke spanningen niet verder oplopen, want dat zou de weg naar een stabiele wisselkoers en economische groei kunnen blokkeren. Er zijn spanningen (maar ook regelingen) met de EU omwille van het probleem van de Syrische en andere vluchtelingen die via Turkije de EU proberen te bereiken, er is ruzie met Griekenland omwille van gaswinning en er is onenigheid met de VS omwille van Amerikaanse wapenleveringen aan Koerden om de opmars van IS in Syrië te stuiten. “Het probleem is dat die wapens uiteindelijk ook in Turkije bij het PKK terechtkomen en ingezet worden tegen het Turkse leger. Maar kunnen we de spanningen binnen de perken houden, dan denk ik dat de wisselkoers kan stabiliseren rond de 16 lira per euro en dat de Turkse economie weer aan kan knopen met de groeicijfers van de voorbije jaren.” Volgens cijfers van het IMF bedroeg de reële BBP-groei van Turkije in de periode 2011-2015 gemiddeld 6,9% en in de periode 2016-2020 gemiddeld 3,5%. Voor hetzelfde tijdskader steeg de inflatie van gemiddeld 7,9% naar 12,5%. In 2021 nam die dan weer tot 17%. Prijsstabiliteit zal dus nodig zijn om economische groei te bewerkstelligen.

GROEI AGF-SECTOR BUURLANDEN

Turkije heeft een sterke AGF-sector en net als Egypte, Marokko en enkele andere landen in de regio, zoals Iran, de Kaukasus-landen en ex-Sovjetrepublieken richt het de blik voor de export ook op de Russische markt. Volgens cijfers van het World Integrated Trade Solution (WITS), een handelssoftware die door de Wereldbank ter beschikking wordt gesteld, was Turkije met een waarde van $ 1,106 miljard in 2019 de grootste AGF-leverancier van Rusland. “Turkije hoeft nog niet zoveel concurrentie te vrezen van de buurlanden van Rusland, denk ik. Turkije heeft het voordeel van het klimaat. Ik zie de meeste van die landen niet zo gemakkelijk zoveel groenten en fruit telen zoals Turkije dat al jarenlang doet. Misschien kunnen ze wel kastomaten leveren, maar dan niet in de winter, want de stookkosten lopen dan te hoog op. In Turkije heb je in de zomer én in de winter productie van tomaten. En al wil Iran de grootste appelproducent ter wereld worden, ze hebben de handicap dat ze met embargo’s uit het westen te maken hebben en dat sommige Iraanse banken uitgesloten zijn van het internationale SWIFT-betaalsysteem. In Rusland heeft Azerbeidzjan wel een voetje voor. Bijna 90% van de fruithandelaren in Rusland zijn Azeri’s”, weet Muhammet.

Die sterke aanwezigheid én opmars van het kleine Azerbeidzjan op de Russische AGF-markt wordt bevestigd door de exportcijfers voor de vijf jaar voorafgaand aan de pandemie. Volgens cijfers van het WITS bedroeg de export van Azerbeidzjan naar Rusland in het laatste niet-coronajaar $ 519 miljoen, 217% meer dan in 2015. Ook Iran liet in die periode een gelijkaardig groeicijfer optekenen (+204%), waardoor het in 2019 opklom tot een export van $ 395 miljoen naar Rusland. Stabiele exporteurs zijn India ($ 379 miljoen), Egypte ($ 371 miljoen), Marokko ($ 298 miljoen), Servië ($ 284 miljoen), Israël ($ 234 miljoen) en Kazachstan ($ 165 miljoen). Daarnaast nemen enkele landen uit de invloedssfeer van Rusland een steeds groter marktaandeel in: Moldavië ($ 210 miljoen; +201%), Oezbekistan ($ 186 miljoen; +429%) en Armenië ($ 64 miljoen; +207%).

“Aan de andere kant groeit Turkije enorm in de appelexport naar bijvoorbeeld India, Maleisië en andere Aziatische markten. Dus mocht die concurrentie op de Russische markt ooit een probleem worden, kan Turkije dat misschien wel op die manier opvangen”, besluit Muhammet. (PB/PDC) 

process & packaging solutions

SISMATEC IN HOUSE DAYS

Goed voorbereid het nieuwe seizoen in? Sismatec nodigt u van harte uit voor onze eigen In House Days 2022, in plaats van de Fruit Logistica, in ons nieuwe Experience Center in Almelo.

Sismatec presenteert u de laatste innovaties omtrent:

• Case packers • Nieuwste verpakkingsconcepten • Traysealers • Ontstapelaars • Flowpackers • Real-time data analyses • Complete verpakkingslijnen

De In House Days 2022 vinden plaats op:

• Woensdag 16 februari 10:00 - 20:00 uur • Donderdag 17 februari 10:00 - 20:00 uur • Vrijdag 18 februari 10:00 - 16:00 uur • Zaterdag 19 februari 10:00 - 16:00 uur

Aanmelden

Aanmelden kan per mail naar I.beverdam@sismatec.nl of via de website: www.sismatec.nl/aanmelden.

Uiteraard wordt er voor een hapje en drankje gezorgd. Heel graag tot ziens in Almelo!