ÃðÔ¿ç øÇåÔ

Volume 07 | Issue 05 | May 2021 | S.A.S. Nagar (Mohali)

ç¾Öä 寺 çÃî êÅåôÅÔ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ Õ¯ñ¯º ê¿Ü åÆð å¶ î¹öñ Ãñåéå çÆÁ» Üó·» ê¹¾àä çÅ òð ñË Õ¶ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð Ü篺 ê¿ÜÅì ÁÅÇÂÁÅ å» À¹Ã çÅ Ãí 寺 êÇÔñŠçÕñê ÃðÔ§ç çÆ Ç¾à ç¶ éÅñ Ǿà ÖóÕÅÀ¹ä çÅ ÔÆ ÃÆÍ À¹èð ÃðÔ§ç ç¶ éòÅì ò÷Æð õÅé ù òÆ õÅñÃÅ ø½Ü» òñ¯º íÅÜÆ î¯óä çÅ âð íË-íÆå Õð ÇðÔÅ ÃÆÍ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð ç¶ ê¿ÜÅì ÁÅÀ¹ä 寺 ìÅÁç Çþֻ ç¶ ÔÇæÁÅðì§ç Áå¶ Ã§×Çáå Ô¯ä 寺 À¹Ã ù ñ¾× ÇðÔÅ ÃÆ ÇÕ õÅñÃÅ ê¿æ ۯචÃÅÇÔì÷ÅÇçÁ» çÆÁ» ôÔÆçÆÁ» çÅ ìçñÅ ÷ðÈð ñò¶×ÅÍ

ÃðÔ§ç çÆ ÇéðçÂÆ èðåÆ À¹å¶ çóìð 1704 ÂÆÃòÆ, ê¯Ô óîå 1761 Çì´îÆ ù ÃzÆ ×°ðÈ ×¯Çì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ ç¶ Ã¾å Áå¶ é½º ÃÅñ ç¶ ç¯ Û¯à¶ ÃÅÇÔì÷Åç¶ ÇÜÀ±ºç¶ Õ³è ÇòÚ ÇÚä¶ Áå¶ ë¶ð Õ¯Ô Õ¶ ôÔÆç Õð Çç¾å¶ ׶ Ãé, ÇÜà 寺 ìÅÁç Çþֻ ù ÃðÔ§ç ÇÂÕ ÇíÁÅéÕ Õåñ×ÅÔ ò»× ÜÅêä ñ¾×Æ ÃÆÍ ç¾Öä 寺 çÃî êÅåôÅÔ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ Õ¯ñ¯º ê¿Ü åÆð å¶ î¹öñ Ãñåéå çÆÁ» Üó·» ê¹¾àä çÅ òð ñË Õ¶ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð Ü篺 ê¿ÜÅì ÁÅÇÂÁÅ å» À¹Ã çÅ Ãí 寺 êÇÔñŠçÕñê ÃðÔ§ç çÆ Ç¾à ç¶ éÅñ Ǿà ÖóÕÅÀ¹ä çÅ ÔÆ ÃÆÍ

À¹èð ÃðÔ§ç ç¶ éòÅì ò÷Æð õÅé ù òÆ õÅñÃÅ ø½Ü» òñ¯º íÅÜÆ î¯óä çÅ âð íË-íÆå Õð ÇðÔÅ ÃÆÍ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð ç¶ ê¿ÜÅì ÁÅÀ¹ä 寺 ìÅÁç Çþֻ ç¶ ÔÇæÁÅðì§ç Áå¶ Ã§×Çáå Ô¯ä 寺 À¹Ã ù ñ¾× ÇðÔÅ ÃÆ ÇÕ õÅñÃÅ ê¿æ ۯචÃÅÇÔì÷ÅÇçÁ» çÆÁ» ôÔÆçÆÁ» çÅ ìçñÅ ÷ðÈð ñò¶×ÅÍ À°Ã é¶ ÁÅêä¶ Áå¶ ÃðÔ³ç ç¶ ìÚÅú ñÂÆ ÚÅð-ê³Ü ÁÅêä¶ Çî¼åð ø½ÜçÅð» Áå¶ ò¼â¶-ò¼â¶ Ç÷îÆçÅð» ù îçç ñÂÆ ì¹ñÅÇÂÁÅ Áå¶ î¹ÃñîÅé ÔîÅÇÂåÆÁ» çÆ ò¼è 寺 ò¼è

ÜîÅå Üî·Å Õðé ñÂÆ Çüֻ ç¶ Çòð¹¼è ÇÂÃñÅîÆ Ü¶ÔÅç çÅ ÁËñÅé Õð Çç¼åÅÍ À°Ã é¶ Çüն Áå¶ ìðÈç ç¶ Õ¯á¶ íð ñ¶ Áå¶ Çóػ çÅ àÅÕðÅ Õðé ñÂÆ å¯ê» çÆ ñÅî â¯ðÆ Áå¶ ÔÅæÆ ñË Á»ç¶Í ò÷Æð õÅé çÆ ÃÅðÆ ø½Ü çÆ Ç×äåÆ ìÅð» 寺 ê³çð» Ô÷Åð ç¶ ñ×í× ÃÆ, ÇÜà ÇòÚ Ã¼åÁ¼á Ô÷Åð ì³çÈÕÚÆ ìðÕ³çÅ÷, ê³Ü Û¶ Ô÷Åð دó Úó·¶ Áå¶ ÇÂé·» éÅñ å¯êÚÆ, å¯ê» Áå¶ ÔÅæÆ ÃéÍ çÈܶ êÅö ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð Õ¯ñ Çå³é ÇÕÃî ç¶ ÁÅçîÆ ÃéÍ êÇÔñ¶ À°Ô üڶ-ù¼Ú¶ Áå¶ ÁÅÇ×ÁÅÕÅð Ççzó· ÇÃ§Ø Ãé, ÇÜé·» ù ×°ðÈ-Úðé» çÆ Û¯Ô êzÅêå ÃÆ Áå¶ ÇÜé·» ç¶ Á³çð ×°ðÈ îÔÅðÅÜ çÆ Ü×ÅÂÆ Ô¯ÂÆ èðî Áå¶ Õ°ðìÅéÆ çÆ Ü¯å Ü× ðÔÆ ÃÆÍ ÇÂé·» ÇòÚ¯º Õ°Þ å» ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð ç¶ éÅñ ç¼Öä 寺 ÁŶ Ãé Áå¶ ìÅÕÆ ÃÇå×°ðÈ ç¶ Ô°ÕîéÅî¶ ê¹¼Üä ÃÅð èðî-ï¼°è ñÂÆ ÇÃð åñÆ Óå¶ ð¼Ö Õ¶ ÁŶ ÃéÍ ÇÂé·» ÇòÚ¯º Ã˺Õó¶ ÔÇæÁÅð õðÆçä ñÂÆ Øð çÅ îÅñ-îåÅÔ ò¶Ú Õ¶ ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø éÅñ ðñ¶ ÃéÍ çÈÜÆ ÇÕÃî ç¶ À°Ô ñ¯Õ Ãé, ÇÜé·» ù ëÈñÇÕÁ» ÁÅÇç À°é·» ÃðçÅð» é¶ åéõÅÔ» À°å¶ íðåÆ Õð Õ¶ í¶ÇÜÁÅ ÃÆ Ü¯ ÁÅê å» Õ°Þ ÕÅðé» ÕðÕ¶ ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø çÆ ø½Ü ÇòÚ ôÅîñ éÔƺ Ãé Ô¯ ÃÕ¶, êð À¹Ô Ôð åð·» éÅñ Ççػ çÆ ÃÔÅÇÂåÅ Õðé ç¶ ÚÅÔòÅé ÃéÍ åÆÜÆ ÇÕÃî ç¶ ñ¯Õ À¹Ô Ãé, ܯ Çóػ çÆÁ» À¹Ã ò¶ñ¶ çÆÁ» î¹ÇÔ³î» ÇòÚ ñ°°¾àîÅð Áå¶ ÕÂÆ æÅÂƺ Á³é·¶òÅÔ Õåñ» ç¶ Ç÷³î¶òÅð ÃéÍ ÇÂÔ Ãé Õ¶òñ «¾à-îÅð Õðé òÅñ¶ ê¶ôÅòð èÅó·òÆ Áå¶ «à¶ð¶, ÇÜÔó¶ êÇÔñ» ðÅÔ×Æð» å¶ òêÅðÆÁ» ç¶

åñÇò§çð ÇÃ§Ø ì¹¾àð

à»ÇâÁ» ù «¾à Õ¶ ×¹÷ÅðÅ Õðç¶ Ãé Áå¶ ôÇÔð» å¶ ÕÃÇìÁ» ÇòÚ «¾à-îÅð Õðé ç¶ îÕÃç éÅñ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð çÆ ø½Ü ÇòÚ ÁÅ ðñ¶Í ÇÂé·» ç¶ éÅñ ÔÆ Õ°Þ Õ° À°Ô ç¹ÖÆ ÇÕÃÅé Ü» çÈܶ ñ¯Õ Ãé ܯ ÁÅêäÆÁ» Çé¼ÜÆ ÇÕó» Áå¶ ð³ÇÜô» Õ¼ãä ñÂÆ ÇÕö ò¶ñ¶ çÆ åÅó ÇòÚ ÃéÍ

ÇÂö ò¶ñ¶ ÃðÔ³ç çÅ ÇÂÕ ÇÔ³çÈ ÁøÃð ÇÂÕ Ô÷Åð ÁÅçîÆ éÅñ ñË Õ¶ ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð ç¶ Õ˺ê ÇòÚ ÁÅ Ç×ÁÅ Áå¶ ÕÇÔä ñ¼×Å- ÒÒî˺ ÁÅêä¶ Áå¶ ÁÅêä¶ à¼ìð ÕìÆñ¶ À°å¶ ԯ¶ ò÷Æð õÅé ç¶ ÷°ñî 寺 å³× ÁÅ Õ¶ ÃðÔ³ç Û¼â ÁÅÇÂÁÅ Ô» Áå¶ ìçñÅ ñËä ñÂÆ ÁÅêä¶ òøÅçÅð ÇÃêÅÔÆÁ» Ãî¶å õÅñö çÆ ôðé ÁÅÇÂÁÅ Ô»ÍÓÓ ÕÂÆ ÇÂÇåÔÅÃÕÅð» é¶ ÇñÇÖÁÅ þ ÇÕ î¹öñ çðìÅð çÅ ÇÂÔ ÁøÃð éòÅì ò÷Æð õÅé ç¶ ê¶ôÕÅð ù¼ÚÅ é§ç çÅ íåÆÜÅ ÃÆÍ À¹Ã ù ÇÂÕ Ç×äÆ-ÇîæÆ ÃÅÇ÷ô åÇÔå ÔÆ ò÷Æð õÅé Áå¶ Ã¹¼ÚÅ é§ç é¶ í¶ÇÜÁÅ ÃÆ ÇÕ À°Ô Çóػ ç¶ Õ˺ê ÇòÚ ÜÅ Õ¶ ÁÅêäÅ ÇÂåìÅð ÜîŶ Áå¶ Üç çÅÁ ñ¼×¶ å» ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ù Õåñ Õð ç¶ò¶ Ü» ÃðÔ³ç À°å¶ Çóػ ç¶ Ô¼ñ¶ ù ÁÃøñ Õðé çÆ Õ¯ÂÆ ÚÅñ Ú¾ñ¶Í ÇéðÛ¾ñ Áå¶ çÇÂÁÅòÅé ùíÅÁ Ô¯ä ÕðÕ¶ ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð é¶ ÃðÔ³çÆ ÇÔ³çÈ ÁøÃð çÆ ÕÔÅäÆ À°å¶ ÇÂåìÅð Õð ÇñÁÅ Áå¶ À°Ã ù ÁÅêä¶ Õ˺ê éÅñ ðñ ÜÅä çÆ ÁÅÇ×ÁÅ ç¶ Çç¼åÆÍ ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð Õ¯ñ éÅ å» Õ¯ÂÆ å¯êõÅéÅ ÃÆ Áå¶ éÅ ÔÆ Ü§×Æ ÔÅæÆ, ìñÇÕ À°Ã ç¶ ÃÅð¶ ÁÅçîÆÁ» ñÂÆ Ø¯ó¶ òÆ êÈð¶ éÔƺ ÃéÍ ï¹¾è ñÂÆ Ççػ Õ¯ñ ÇÃðø ñ§î¶ é¶÷¶, åÆð ÕîÅé Áå¶ åñòÅð» ÔÆ Ãé êð ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø Áå¶ ôðèÅñÈ Çóػ çÆ ÁÇܼå çñ¶ðÆ Áå¶ Áá¼ñ· ë¹ðåÆ Áå¶ ×¹ðÈ êÅåôÅÔ çÅ æÅêóŠܧ×Æ ÃÅܯ-ÃîÅé çÆ ØÅà îÇÔÃÈà éÔƺ Ô¯ä ç¶ ÇðÔÅ ÃÆÍ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð Á§çð ÇÂÕ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ òñ¯º ìõÇôô ÕÆåÅ Ô¹ÕîéÅîÅ Áå¶ çÈÜÅ ÃðÔ§ç çÆ ÷¹ñîÆ ÕæÅ ÕÅðé Ççػ ç¶ îé» Á§çð ÜòÅñÅî¹ÖÆ ò»× ø¹¾à ðÔÆ èðî-ï¹¾è çÆ êz¶ðéÅ ÕÅðé ì¶Ô¾ç À¹åôÅÔ Áå¶ ÃÅÔà êËçÅ Ô¯ ÇðÔÅ ÃÆÍ ÇÂÇåÔÅÃÕÅð âÅ. קâÅ ÇÃ§Ø ÇñÖç¶ Ôé ÇÕ, ÃðÔ³ç À°å¶ Ô¼ñ¶ ò¶ñ¶ Çóػ çÆ åÅÕå ÇÕ³éÆ Õ° Ô¯ ×ÂÆ ÃÆ, ÇÂà çÅ ÃÔÆ Áé°îÅé éÔƺ ñÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅÍ ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð ç¶ ÃðÔ³ç À°å¶ Úó·ÅÂÆ ÕðÕ¶ ÁÅÀ¹ä çÅ êåÅ ñ¾×ÇçÁ» ÃÅð ÃðÔ§ç çÅ ø½ÜçÅð ò÷Æð õÅé دóÚÇó·Á», ìðÕ³çÅ÷», åÆðÕîÅéÆÁ» Áå¶ å¯êÚÆÁ» ÁÅÇç çÆ òÆÔ Õ° Ô÷Åð çÆ ø½Ü Áå¶ ÔÅæÆÁ» çÆ ñÅî â¯ðÆ ñË Õ¶ Çóػ çÅ Á¼×Å ð¯Õä ñÂÆ ÁÅê ÃðԳ篺 Úó· ÇêÁÅÍ úèð ìÅìÅ ì³çÅ

ÇÃ³Ø é¶ òÆ ìÅ÷ ÇóØ, íÅÂÆ øåÇÔ ÇÃ³Ø Áå¶ ÇÃð-Õ¼ã ÁÅ×ÈÁ» ù Ô°Õî Çç¼åÅ ÇÕ ò÷Æð õÅé ù ÇÜÀ±ºçÅ ìÚ Õ¶ éÅ ÜÅä Çç¼åÅ ÜÅò¶ Áå¶ éÅñ ÔÆ ÇÂÔ òÆ ÁÅç¶ô Çç¾åÅ ÇÕ ÇÜÔó¶ î¹ÃñîÅé ÇÃêÅÔÆ ÇéÔ¾æ¶ Ô¯ ÜÅä Ü» Ú¹¾ê-ÚÅê ÂÆé î³é ñËä Áå¶ ÇÜÔó¶ ÇÔ³çÈ ì¯çÆ ÇòÖÅ ç¶ä, À¹é·» ù Õ°Þ éÅ ÇÕÔÅ ÜÅò¶Í êÇÔñ» òÅð Õðé òÅÇñÁ» ù ù¾ÕÅ éÅ ÜÅä Çç¾åÅ ÜÅò¶Í Ú¼êóÇÚóÆ çÆ ÜÈÔ ÓÚ 12 îÂÆ 1710 ÂÆÃòÆ ù Ü°î¶ ç¶ Ççé ç¯Ô» çñ» çÅ í¶ó Ô¯ Ç×ÁÅÍ ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø é¶ ÇÃ³Ø çñ çÆ ÕîÅé íÅÂÆ øåÇÔ ÇóØ, íÅÂÆ Õðî ÇóØ, íÅÂÆ èðî ÇóØ, íÅÂÆ ÁÅñÆ ÇÃ³Ø Áå¶ íÅÂÆ ôÅî ÇÃ³Ø ç¶ ÔòÅñ¶ Õð Çç¼åÆ Áå¶ ÁÅê ÇòÚÕÅð ñÅ׶ ç¶ ÇÂÕ Çà¼ì¶ À°å¶ Úó· ׶ å» Ü¯ ç¯Ô» çñ» çÆÁ» ܧ×Æ ÚÅñ» ù ÇéÔÅð ÃÕä Áå¶ ñ¯ó Áé°ÃÅð õÅñÃÅ ø½Ü ù ܧ×Æ ê˺åó¶ìÅ÷Æ Ãì§èÆ Ô°Õî Çç¾åÅ ÜÅ ÃÕ¶Í ñóÅÂÆ ñ¼×ç¶ ÃÅð ÔÆ éòÅì çÆÁ» å¯ê» é¶ Á¼× òð·ÅÀ°äÆ ô°ðÈ ÕÆåÆ å» ÇÜÔó¶ èÅó·òÆ Áå¶ ñ°à¶ð¶ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð çÆ ø½Ü ÇòÚ ÇÃðø «¾à ç¶ ñÅñÚ ÕÅðé ðñ¶ Ãé, À¹Ô ÃÅð¶ ê¼åðÅ òÅÚ ×Â¶Í ÇÂé·» 寺 Û¶åÆ ìÅÁç ù¼ÚÅ é§ç ê¶ôÕÅð çÅ íåÆÜÅ ÁÅêä¶ ÃÅæÆÁ» Ãä¶ í¼Ü ÇéÕÇñÁÅ ÇÕªÇÕ À°Ô å» õÅñÃÅ ø½Ü ÇòÚ ðÇñÁÅ ÔÆ ÇÂà ìçéÆåÆ åÇÔå ÃÆ ÇÕ À°Ã ù í¼Üç¶ ò¶Ö Õ¶ Çüֻ ÇòÚ òÆ í×çó î¼Ú ÜÅò¶×Æ Áå¶ À°Ô îËçÅé õÅñÆ Õð ÜÅä×¶Í ÇÂà çÆ ÇÂÔ ÚÅñ Õ°Þ Õ° Ãøñ òÆ Ô¯ ×ÂÆ Áå¶ Çóػ ÇòÚ ÇÔ¼ñ-ÜÈñ êË ×ÂÆÍ íÅÂÆ ìÅ÷ ÇÃ³Ø õÅñÃÅ ø½Ü çÆ ÚÅñ Çã¾ñÆ ê˺çÆ ç¶ÖÇçÁ» دóÅ íÜÅ Õ¶ ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð Õ¯ñ ê¹¼ÜÅÍ ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ÇÂÕ ÃÈðìÆð ÜðéËñ çÆ åð·» ÇÂÕçî ÁÅêäÆ ø½Ü ç¶ Á¼×¶ ÁÅ ê¹¼ÜÅ Áå¶ ìóÆ çñ¶ðÆ Áå¶ ÇéðíËåÅ éÅñ Çóػ ù ܯó Õ¶ òËðÆ

ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð Õ¯ñ éÅ å» Õ¯ÂÆ å¯êõÅéÅ ÃÆ Áå¶ éÅ ÔÆ Ü§×Æ ÔÅæÆ, ìñÇÕ À°Ã ç¶ ÃÅð¶ ÁÅçîÆÁ» ñÂÆ Ø¯ó¶ òÆ êÈð¶ éÔƺ ÃéÍ ï¹¾è ñÂÆ Ççػ Õ¯ñ ÇÃðø ñ§î¶ é¶÷¶, åÆð ÕîÅé Áå¶ åñòÅð» ÔÆ Ãé êð ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø Áå¶ ôðèÅñÈ Çóػ çÆ ÁÇܼå çñ¶ðÆ Áå¶ Áá¼ñ· ë¹ðåÆ Áå¶ ×¹ðÈ êÅåôÅÔ çÅ æÅêóŠܧ×Æ ÃÅܯÃîÅé çÆ ØÅà îÇÔÃÈà éÔƺ Ô¯ä ç¶ ÇðÔÅ ÃÆÍ

À°å¶ à°¼à ÇêÁÅÍ Ô°ä Çóػ ç¶ Ô½Ãñ¶ ò¾è ׶ Áå¶ À°é·» ç¶ êËð î¹ó ܳî ×Â¶Í ÒòÅÇÔ×°ðÈ ÜÆ ÕÆ øÇåÔÓ Áå¶ ÒÃÇå ÃzÆ ÁÕÅñÓ ç¶ ÜËÕÅð¶ ×ÜÅÀ°ºç¶ ԯ¶ À°Ô ñ¯Ô¶ çÆ ÇÂÕ ÜÅéçÅð çÆòÅð ò»× òËðÆ À°å¶ ÜÅ ê¶ Áå¶ Á×ñÆ ÕåÅð ç¶ Õ°Þ ÇÃ³Ø í×À°åÆÁ» ÃÈåç¶ ÔÅæÆÁ» ù ÜÅ à¼Õð¶Í î¹öñ ø½Ü ç¶ ç¯ ÔÅæÆÁ» ù ÷îÆé Óå¶ Ã¹¾à ÇñÁÅ Áå¶ ÕÂÆÁ» ù ÷õîÆ Õð Çç¼åÅÍ ÷õîÆ ÔÅæÆ Ú³ÇØÁÅó» îÅðç¶ Çê¼Û¶ ù î¹ó ê¶ Áå¶ ÁÅêäÆ ÔÆ ø½Ü ù çðóé ñ¾× êÂ¶Í î¹ÃñîÅé ø½ÜÆ Çóػ ç¶ ñ×ÅåÅð õȳÖÅð Ô¼ÇñÁ» ç¶ ÃÅÔîä¶ Öó¯ éÅ ÃÕ¶ Áå¶ ìÔ°å ÃÅð¶ îÅð¶ ×Â¶Í ô¶ð î¹Ô³îç õÅé Áå¶ õ°ÁÅÜÅ ÁñÆ îñ¶ðÕ¯àñƶ òÆ îÅð¶ ×Â¶Í î¹ÃñîÅé ø½Ü ç¶ ÕêåÅé ò÷Æð õÅé Áå¶ À°Ã ç¶ Õ°Þ ÁÅçîÆ ìóÆ Ü§×Æ ø¹ðåÆ Áå¶ ìÔÅçðÆ éÅñ ñó¶ Áå¶ À¹é·» é¶ ÕÂÆ Ççػ ù ôÔÆç Õð Çç¾åÅÍ ÁÅõðÕÅð ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð ù çÃî êÅåôÅÔ òñ¯º ìõôÆ êÅðà ÕñÅ ÃçÕÅ ÇÂñÅÔÆ Ü¯ô éÅñ íðÆÁ» õÅñÃÅ ø½Ü» Á¾×¶ î¹öñ ø½Ü ÇàÕ éÅ ÃÕÆ Áå¶ î¹ÃñîÅé» çÆ ÃÅðÆ ø½Ü îÅðÆ ×ÂÆÍ ò÷Æð õÅé ÇÂÕ¼ñÅ ÔÆ ðÇÔ Ç×ÁÅÍ À°Ã é¶ íÅÂÆ ìÅ÷ ÇÃ³Ø ç¶ ðÈ-ìðÈ Ô¯ Õ¶ À°Ã ù ññÕÅÇðÁÅ Áå¶ é¶÷Å Ô¼æ ñË Õ¶ À°Ã ù îÅÇðÁÅÍ ìÅ÷ ÇÃ³Ø é¶ é¶÷Å ò÷Æð õÅé ç¶ Ô¼æ¯º Ö¯Ô ÇñÁÅ Áå¶ À°Ã ç¶ Ø¯ó¶ ç¶ ÇÃð ÇòÚ îÅð Õ¶ À°Ã ù ÷õîÆ Õð Çç¼åÅÍ Õ°Þ ÇÚð Çê¼Û¯º ò÷Æð õÅé é¶ ÇÂÕ åÆð ÁÅêä¶ í¼æ¶ ÇòÚ¯º Õ¼ã Õ¶ ìÅ÷ ÇÃ³Ø çÆ ì»Ô À°å¶ îÅÇðÁÅ Áå¶ åñòÅð ÃÈå Õ¶ À°Ã ò¼ñ ù òÇèÁÅ å» Ü¯ ÇÂÕ¯ òÅð éÅñ À¹Ã ù êÅð ì¹ñÅ ÃÕ¶Í ÁËé î½Õ¶ Óå¶ ÇêÛñ¶ êÅö Öó·¶ íÅÂÆ øåÇÔ ÇÃ³Ø é¶ ÁÅêäÆ ÇÕðêÅé ë¹ðåÆ Áå¶ ÷¯ð éÅñ ò÷Æð õÅé çÆ ê¶àÆ À°å¶ îÅðÆ ÇÕ À°Ô î¯ã¶ 寺 ñË Õ¶ Õîð å¾Õ ÚÆðçÆ ÃÅø ÇéÕñ ×ÂÆ Áå¶ éòÅì çÅ ÇÃð í¹§ß¶ ÜÅ Çâ¼Ç×ÁÅ Áå¶ ø½å Ô¯ Ç×ÁÅÍ ç¶ÖÇçÁ» ÔÆ ç¶ÖÇçÁ» ìÅÕÆ ìÚÆ î¹öñ ñôÕð ÇòÚ ×óìó î¼Ú ×ÂÆ Áå¶ ð½ñÅ êË Ç×ÁÅÍ Çóػ çÆ ø½Ü å¹ð§å À°é·» À°å¶ à°¼à êÂÆÍ î¹ÃñîÅé ÇÂÇåÔÅÃÕÅð õÅøÆ õÅé ÔÆ ÇñÖçÅ þ, ÒÒÇÂÃñÅîÆ ñôÕð çÅ ÇÂÕ ì³çÅ òÆ ÇÃòŶ ÁÅêäÆ ÜÅé Áå¶ åé ç¶ Õ¼êÇóÁ» 寺 ìöËð Õ°Þ Ô¯ð éÅ ìÚÅ ÃÇÕÁÅÍÓÓ ò÷Æð õÅé ç¶ îðÇçÁ» ÔÆ À¹Ã çÆ ø½Ü ç¶ Ô½ºÃñ¶ êÃå Ô¯ ׶ Áå¶ ÁäÇ×äå دóÚó·¶ Áå¶ ÇêÁÅç¶ Ü§× ç¶ îËçÅé ÇòÚ õÅñÃÅ ø½Ü» é¶ îÅð-î¹ÕÅÂ¶Í ò÷Æð õÅé çÆ ø½Ü çÆ êÈðÆ åð·» ÔÅð Ô¯ ×ÂÆ Áå¶ ðÇÔ§ç¶ ÇÃêÅÔÆ å¶ Ø¯ó ÃòÅð îËçÅé Û¼â Õ¶ í¾Ü ÇéÕñ¶Í ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð çÆ Çܾå Ô¯ÂÆ Áå¶ À°Ã ç¶ ÃÅæÆ ÇÃ³Ø Ô°ä îËçÅé ç¶ îÅñÕ ÃéÍ À°é·» é¶ ÇÂà Çܾå ù çÃî êÅåôÅÔ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ Áå¶ ÁÕÅñ ê¹ðÖ çÆ ìõÇôà ÃîÞÇçÁ» ÒòÅÇÔ×°ðÈ ÜÆ ÕÆ øÇåÔÓ ç¶ ÜËÕÅÇðÁ» éÅñ ÁÃîÅé ×ȳÜä ñÅ Çç¾åÅÍ Ô¹ä Ççػ é¶ ÁÅêä¶ ÁÃñ ÇéôÅé¶ ÃðÔ§ç ò¾ñ ù ÕÈÚ Õð Çç¾åÅ, ܯ ÇÂ毺 çà չ îÆñ çÆ Çò¾æ Óå¶ ÃÆÍ ÃðÔ§ç ôÇÔð ÇòÚ òóé 寺 êÇÔñ» î¹öñ ÇÕñ·¶ ÇòÚ¯º ÇÂÕ å¯ê Ú¯ÖÅ ÇÚð Á¼× òð·ÅÀ°ºçÆ ðÔÆ, ÇÜà éÅñ Çóػ çÅ ìÔ°å é°ÕÃÅé Ô¯ÇÂÁÅÍ Õ°Þ Çóػ é¶ Ú¯Á ç¶ ñÅ׶ ÇÂÕ í¼á¶ çÆ æ¶Ô À°å¶ Úó· Õ¶ å¯ê ò¾ñ ù ì³çÈÕ» çÆ ÇÂÕ ÁÇÜÔÆ òÅó ÞÅóÆ ÇÕ À°Ã ç¶ å¯êÚÆ À°âÅ Çç¼å¶ Áå¶ å¯ê ÇéÕ³îÆ Õð Çç¼åÆÍ Çëð ÇÕñ·¶ À°å¶ Ô¼ñÅ ÕÆåÅ Ç×ÁÅÍ ÇÂà ÇòÚ Õ¯ÂÆ ê³Ü Õ° ý ÇÃ³Ø ôÔÆç Ô¯Â¶Í ÇÂé·» ôÔÆç» ç¶ Á§åî ÃÃÕÅð òÅñÆ æ» Óå¶ Á¾Ü ×¹ðç¹ÁÅðÅ ÒôÔÆç ׳ÜÓ ìÇäÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÔËÍ 14 îÂÆ 1710 ÂÆÃòÆ ù ÇÃ³Ø ÃðÔ³ç ÇòÚ çÅõñ Ô¯ ×Â¶Í ÃÅÇÔì÷ÅÇçÁ» ç¶ Õåñ çÆ ïÅç åÅ÷Å Ô¯ ÜÅä éÅñ Çóػ çÅ ð¯Ô ÜòÅñÅî¹ÖÆ ò»× ø¹¾à À°ÇáÁÅÍ À¹é·» Á§çð ÇìÜñÆ éÅñ¯º å¶÷ ø¹ðåÆ ÁÅ ×ÂÆÍ Áó¶ ï Þó¶, Ô¾æ¯-Ô¾æÆ ÇéåÅðÅ Ô¯ä ñ¾×ÅÍ ÁÅêä¶ Çêú ç¶ îÅð¶ ÜÅä Áå¶ ø½Ü çÆ ÔÅð çÆ õìð ùäç¶ ÃÅð ò÷Æð õÅé çÅ Ãí 寺 ò¼âÅ ê¹¼åð ç½ñå î¼ñ Ãí Õ°Þ Û¼â-ÛâÅ Õ¶ ÁÅêä¶ õÅéçÅé ç¶ ì³ç¶ ñË Õ¶ Çç¼ñÆ ù í¼Ü Ç×ÁÅ ÃÆÍ ÇÂö åð·» Ô¯ð ÕÂÆ èéÅã ñ¯Õ òÆ Ü¯ Õ°Þ éÅñ Ú¹¼Õ ÃÕ¶, ñË Õ¶ ÇéÕñ ×Â¶Í ÁÅêä¶ ðÅÜ ç¶ Ø°î³â ÇòÚ öðÆì ÜéåÅ À°å¶ ÷°ñî çÆ Á¼å Ú¹¼Õä òÅñ¶ î¹öñ Ô¹ä ÜÅé» ìÚÅÀ¹ä ñÂÆ ×ðÆì» å¶ ÇÔ§çÈÁ» ç¶ Øð» ÇòÚ í¶Ã òàÅ Õ¶ «Õ ðÔ¶ ÃéÍ ÔÅÕî» çÆ ôÇÔ éÅñ ÷°ñî ÕîÅÀ°ä òÅñ¶ ÇÔ³çÈÁ» ù òÆ õÅñÃÅ ø½Ü» é¶ ÇðÁÅÇÂå éÔƺ Çç¾åÆÍ õÅà Õð ù¼ÚÅ é§ç ê¶ôÕÅð ç¶ Çòð¹¼è ñ¯Õ» ù ìÔ°å ö°¼ÃÅ ÃÆÍ ÇÂÃ é¶ ÔÆ ô¶Ö ÃÅÁçÆ çÅ Õæé ùäÅ Õ¶ ò÷Æð õÅé ù ÃÅÇÔì÷ÅÇçÁ» çÅ Õåñ Õðé ñÂÆ íóÕÅÇÂÁÅ ÃÆÍ êð ÇÂÔ ÚñÅÕ ì³çÅ ÃÆÍ ìÚ Õ¶ ÇéÕñ Ç×ÁÅÍ êð ÇÂà çÅ Øð-ØÅà ñ¯Õ» é¶ ñ°¼à-ê¹¼à Õ¶ ìðìÅç Õð Çç¼åÅÍ âÅ. קâÅ ÇÃ§Ø Áé¹ÃÅð, ò÷Æð õÅé çÆ ñ¼°à ÇòÚ Ü¯ èé-îÅñ ܶå±Á» ç¶ Ô¼æ ÁÅÇÂÁÅ À°Ã çÅ Á³çÅ÷Å ç¯ Õð¯ó çÅ ñÅÇÂÁÅ Ü»çÅ ÔË Áå¶ Ô¯ðé» Õ¯ñ¯º Õ°Þ ñ¼ÖÍ î¹ÃñîÅé ÇÂÇåÔÅÃÕÅð» é¶ ÃðÔ§ç Óå¶ Ôîñ¶ çÆ ×ÅæÅ ÓÚ ìóÆ ÕÅîïÅì Øóé-ôÕåÆ çÆ òð寺 ÕðÇçÁ» Çüֻ ç¶ é»Á Ôð ÇÕÃî ç¶ ÷°ñî îó·é çÆ Õ¯Çôô ÕÆåÆ þÍ ÇÜò¶º ÇÕ, Çþֻ é¶ î¹ÃñîÅé» ù Øð» Á§ç𯺠վã-Õ¾ã Õ¶ îÅÇðÁÅ, ì¾ÇÚÁ» Áå¶ Á½ðå» ù ì¶ðÇÔîÆ éÅñ Õåñ ÕÆåÅ, îÃÇÜç» ù îñÆÁÅî¶à Õð Çç¾åÅ, ÇÂ毺 å¾Õ ÇÕ î¹ÃñîÅé» çÆÁ» Õìð» å¾Õ ê¹¾à ù¾àÆÁ»Í Á§×ð¶÷ ÇÂÇåÔÅÃÕÅð æ¯ðéàé ÔÆ ÕÇÔ³çÅ ÔË, ÒÒÇÂà ׼ñ ÇòÚ ÇÕö î¹ÃñîÅé ÇñÖÅðÆ À°å¶ ê¼ÕÅ íð¯ÃÅ éÔƺ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅÍÓÓ âÅ. קâÅ ÇÃ§Ø ÇñÖç¶ Ôé ÇÕ, Çóػ ù ÇÃðø ÇÂÕ Õìð ê¹¼àäÆ êÂÆ ÃÆ Áå¶ À°Ô òÆ ÇÂÕ ÇÃ¼Ö ÇÂÃåðÆ ìÆìÆ Áé±ê Õ½ð çÆ, ÇÜà ù ô¶ð î¹Ô³îç õÅé îñ¶ðÕ¯àñÆÁÅ ëó Õ¶ ñË Ç×ÁÅ ÃÆ Áå¶ ÇÜÃ é¶ ÁÅêäÅ Ãå ìÚÅÀ°ä

14 îÂÆ 1710 ÂÆÃòÆ ù ÇÃ³Ø ÃðÔ³ç ÇòÚ çÅõñ Ô¯ ×Â¶Í ÃÅÇÔì÷ÅÇçÁ» ç¶ Õåñ çÆ ïÅç åÅ÷Å Ô¯ ÜÅä éÅñ Çóػ çÅ ð¯Ô ÜòÅñÅî¹ÖÆ ò»× ø¹¾à À°ÇáÁÅÍ À¹é·» Á§çð ÇìÜñÆ éÅñ¯º å¶÷ ø¹ðåÆ ÁÅ ×ÂÆÍ Áó¶ ï Þó¶, Ô¾æ¯Ô¾æÆ ÇéåÅðÅ Ô¯ä ñ¾×ÅÍ ÁÅêä¶ Çêú ç¶ îÅð¶ ÜÅä Áå¶ ø½Ü çÆ ÔÅð çÆ õìð ùäç¶ ÃÅð ò÷Æð õÅé çÅ Ãí 寺 ò¼âÅ ê¹¼åð ç½ñå î¼ñ Ãí Õ°Þ Û¼â-ÛâÅ Õ¶ ÁÅêä¶ õÅéçÅé ç¶ ì³ç¶ ñË Õ¶ Çç¼ñÆ ù í¼Ü Ç×ÁÅ ÃÆÍ

ñÂÆ ÁÅåîØÅå Õð ÇñÁÅ ÃÆÍ À¹Ã ù ô¶ð î¹Ô³îç õÅé ç¶ Ô°Õî éÅñ Õìð ÇòÚ çìòÅ Çç¼åÅ Ç×ÁÅ ÃÆÍ î¹ÃñîÅé îÃÆå» çÆ ì¶Ô°ðîåÆ çÅ çÈôä òÆ À°ÕÅ ÔÆ ÇéðîÈñ ÔËÍ î¹ÃñîÅé ÃÈøÆÁ» çÅ ÇÂÕ ÁÇÔî òð× þ, éÕôì§çÆÍ ÇÂÇåÔÅà ÇòÚ ÕÂÆ æ» ÇÂÔ Ç÷Õð ÇîñçÅ ÔË ÇÕ Çþֻ À°å¶ Á½ð§×÷¶ì é¶ ÷°ñî ñøÆ î¾å ç¶ éÕôì§çÆ ÁÅ×±Á» ç¶ ÕÇÔä Óå¶ ÕÆå¶ Ãé¢ ÃðÔ§ç ÔÆ éÕôì§çÆÁ» çÅ Õ¶ºçð Ô¹§çÅ ÃÆ Áå¶ À¹é·» çÆ îÃÇÜç ð¯÷Å ôðÆø Á¾Ü òÆ ÇÂæ¶ ÕÅÇÂî þÍ

ÇÂö åð·» ÃðÔ³ç ÇòÚ Ãí 寺 êzÇüè î¹ÃñîÅéÆ î÷Åð ô¶Ö ÁÇÔîç î¹Ü¼çç Áñø-ÃÅéÆ çÅ ÔËÍ âÅ. ׯÕñ Ú³ç éÅð³× é¶ ÃðÔ³ç çÆ ìðìÅçÆ å¯º 202 òð·¶ Çê¼Û¯º 1912 ÂÆÃòÆ ÇòÚ ÇñÇÖÁÅ ÃÆ ÇÕ, ÃÅðÆÁ» ÇÂîÅðå» ÇòÚ¯º Ç÷ÁÅçÅ ôÅéçÅð ÁÇÔîç ÃÅéÆ çÅ î÷Åð Ô°ä å¾Õ À°Ã¶ åð·» Öó·Å ÔË ÇÜò¶º ÇÕ ñóÅÂÆ å¯º êÇÔñ» ÃÆÍ Ü¶Õð ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð é¶ ÃðÔ§ç ÇòÚñ¶ î¹ÃñîÅé» ç¶ èðî ÁÃæÅé òÆ ãÅÔ¶ Ô¹§ç¶ å» ÇÂÔ ç¯ò¶º îÃÇÜç» çÅ òÜÈç òÆ éÅ Ô¹§çÅÍ ÇÂö åð·» ÇøðÕÈ éøðå ÕÅðé î¹ÃñîÅé» çÅ Õåñ¶ÁÅî Õðé ç¶ ç¯ô ÇÂà å¾æ éÅñ ÞÈᶠêËºç¶ Ôé ÇÕ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð çÆ ø½Ü ÇòÚ ê¿Ü Ô÷Åð î¹ÃñîÅé Ãé ܯ ÁÅêä¶ èðî ç¶ ê¾Õ¶ ÃéÍ î¹ÃñîÅé» ç¶ Øð» ÓÚ «¾à-îÅð Áå¶ ì¶ÕÃÈð» çÆ ò¾ãà¹¾Õ À¹é·» çÅ ÕÅðÅ Ô¯ ÃÕçÅ þ, ÇÜÔó¶ «¾à-îÅð Õðé çÆ éÆÁå éÅñ ÔÆ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð çÆ ø½Ü ÇòÚ ðñ¶ ÃéÍ

ÃðÔ³ç À°å¶ øÇåÔ å¯º ìÅÁç ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð é¶ ÇÜ¼å¶ Ô¯Â¶ ÇÂñÅÇÕÁ» ç¶ êzì³è ò¼ñ ÇèÁÅé ç¶äÅ ô°ðÈ ÕÆåÅÍ é§ç¶ó 寺 ÁÅêä¶ éÅñ ÁŶ íÅÂÆ ìÅ÷ ÇÃ³Ø ù ÃðÔ³ç çÅ ÔÅÕî éÆïå ÕÆåÅ Áå¶ íÅÂÆ ÁÅñÆ ÇÃ³Ø ù À°Ã çÅ éÅÇÂì ìäÅÇÂÁÅÍ íÅÂÆ øåÇÔ ÇÃ³Ø ù ÃîÅä¶ çÅ ÔÅÕî ê¼ÕÅ Õð Çç¼åÅ Áå¶ ìÅ÷ ÇÃ³Ø ç¶ íðÅ íÅÂÆ ðÅî ÇÃ³Ø ù æÅä¶Ãð çÅ ÔÅÕî Çéïå Õð Çç¼åÅ Áå¶ ìÅìÅ Çìé¯ç ÇÃ³Ø ù À°Ã çÅ ÃÅæÆ æÅÇêÁÅÍ ÃðÔ³ç ù ðÅÜèÅéÆ ìäÅ Õ¶ ç¼Öä, Úó·ç¶ Áå¶ ñÇÔ³ç¶ ù î¼ñ» îÅðé ñÂÆ ø½ÜÆ çÃå¶ í¶Ü¶ ×Â¶Í ÃðÔ§ç øÇåÔ å¯º ìÅÁç õÅñÃÅ ø½Ü» ÇÜèð ù òÆ ×ÂÆÁ», ÕÆ î¹ÃñîÅé Áå¶ ÕÆ ÇÔ³çÈ, Ãí ÃðÕÅðÆ ÁøÃð Çóػ

ç¶ ê¹¼Üç¶ ÃÅð ÂÆé î³é ñËä ÇòÚ ÔÆ Ã¹Ö ÃîÞç¶Í çÃî êÅåôÅÔ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ çÆ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð ÇòÚ ÁÇÜÔÆ êÅðà ÕñÅ çÅ êzåÅê ÷ÅÔð Ô¯ÇÂÁÅ ÇÕ ÇÜæ¶ ×ðÆì Áå¶ ì¶-÷îÆé¶ ñ¯Õ À¹Ã ù ÁÅêäÅ ê¾ÕÅ ÷Åîé ÃîÞä ñ¾×¶ À¹æ¶ î¹ÃñîÅé Áå¶ ÇÔ§çÈ òÆ À¹Ã çÅ êÈðé ÃÇåÕÅð Õðç¶ ÃéÍ î¹ÃñîÅé éòÅì ÁîÆé-ç½ñÅ ç¶ ð¹¼ÕÅå (çÃå°ðÈñÇÂéôÅ) ç¶ Û¶ò¶º ð¹¼Õ¶ ÇòÚ ÃðÔ§ç øÇåÔ å¯º ìÅÁç ÒõÅñÃÅ ðÅÜÓ Áå¶ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð ìÅð¶ Ǫ ÇñÇÖÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÔË, ÒÒÀ°é·» çÅ (õÅñÃÅ ø½Ü») ÃðçÅð ÁÇÜÔÅ êÆð Áå¶ îé ù î¯Ô ñËä òÅñÅ ÜÅçÈ×ð ÃÆ ÇÕ ÁÅêä¶ ÁÅê ù ìÔÅçð» Áå¶ çñ¶ð» çÅ î¯ÔðÆ ÷ÅÔð ÕðçÅ ÃÆ Áå¶ À°Ã ÇòÚ Õ°Þ ÁÇÜÔÅ ÜÅçÈ ÃÆ ÇÕ Ôð ÇÕö ç¶ îé ù ÁÅêä¶ ÕÅìÈ ÇòÚ Õð ñ˺çÅ ÃÆÍ ÕÆ ÇÔ³çÈ Áå¶ ÕÆ î¹ÃñîÅé ܯ Õ¯ÂÆ íÆ À°Ã Õ¯ñ Ü»çÅ, À°Ã ù ÒÇóØÓ ÕÇÔ Õ¶ ì¹ñŪçÅÍÓÓ

ÃðÔ§ç øÇåÔ å¯º ìÅÁç õÅñÃÅ ø½Ü» ÇÜèð ù òÆ ×ÂÆÁ», ÕÆ î¹ÃñîÅé Áå¶ ÕÆ ÇÔ³çÈ, Ãí ÃðÕÅðÆ ÁøÃð Çóػ ç¶ ê¹¼Üç¶ ÃÅð ÂÆé î³é ñËä ÇòÚ ÔÆ Ã¹Ö ÃîÞç¶Í çÃî êÅåôÅÔ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¯Çì§ç ÇÃ§Ø ÜÆ çÆ ìÅìÅ ì§çÅ ÇÃ§Ø ìÔÅçð ÇòÚ ÁÇÜÔÆ êÅðà ÕñÅ çÅ êzåÅê ÷ÅÔð Ô¯ÇÂÁÅ ÇÕ ÇÜæ¶ ×ðÆì Áå¶ ì¶-÷îÆé¶ ñ¯Õ À¹Ã ù ÁÅêäÅ ê¾ÕÅ ÷Åîé ÃîÞä ñ¾×¶ À¹æ¶ î¹ÃñîÅé Áå¶ ÇÔ§çÈ òÆ À¹Ã çÅ êÈðé ÃÇåÕÅð Õðç¶ ÃéÍ