1
MAJ 2017 Gazeta “Ekologji” është organ sensibilizues për mbrojtjen e mjedisit
A DUHET TË NDIHEMI TË SIGURT? T
Jennifer DAÇI
emperatura në planetin tonë 40 vitet e fun dit, ka qenë më e lartë se mesatarja e saj e gjithë shekullit të 20-të, dhe viti më i nxehtë i regjistruar deri më sot është viti 2016. Për këtë duhet të fajësojmë ngrohjen globale dhe të gjithë ne, si individ, që kemi arritur në këtë pikë ,në vetëshkatërrim. Ngrohja globale po bëhet çdo ditë një problem më i madh, por ne jemi shumë të zënë me problemet tona në punë, në shkollë, në familje dhe në jetën tone private saqë na duket ky fenomen shumë i largët nga realiteti ku jetojmë. Por e vërteta është se ky është problemi më i madh në jetën e çdo banori të këtij planeti. Kur them që ne jemi shkaku i këtij problemi, e kam fjalën për çka ne bëjmë në veprimtarinë e përditshme, të cilat krijojnë për pasojë probleme shumë serioze. Ne me aktivitetet tona njerëzore,(industritë, makinat,shpyllëzimin, prodhimin e energjisë elektrike etj…) e kemi bërë gati të pamundur funksionimin e plantetit Tokë sipas procesit të tij të natyrshëm. Çdo ditë, jetët e banorëve të Tokës janë në rrezik shumë të madh. Gjallesa të ndryshme, kafshë e bimë çdo ditë janë duke u zhdukur, duke i dhënë fund një specieje. A duhet të ndihemi të sigurt? Kush na siguron që kjo gjë nuk do ndodhë dhe me ne, me racën njerëzore? Në qoftë se kjo pyetje do bëhej pak më shpesh, ne të gjithë do mendoheshim dy herë para se të merrnim makinën për në punë në vend të biçikletës, apo do të fillonim të ishim më kursimtar me burimet tona, si me ujin apo dritat, jo vetëm prej faturave, por për të ardhmen tone, të njerëzimit. Ngrohja globale po prek çdo gjë që ne kemi trasheguar nga kjo botë; mjedise përrallore me vlera të panumërta për ne, e burime të të gjitha llojeve, të gjitha humbasin në errësirën e kësaj ngrohjeje të frikshme. Ndryshimet klimatike janë të gjithanshme; ato po ndikojnë në ekonomi, në shëndet e në çdo sferë te shoqërisë, në të ne cilën jetojmë. Shkencëtarët na paralajmërojnë për këto ndryshime të padëshirueshme që duhen eliminuar,në të kundërt, pasojat do jenë fatale. Ndoshta njerezit nuk janë mjaft të informuar, ndoshta nuk duan te interesohen, ndoshta ne duhet të zgjojmë një interes më të madh tek ta. Sido që të jetë ne duhet të hidhemi në veprim. Janë të shumtë ata që kanë filluar të bëjnë të pamundurën duke i kushtuar të gjithë përpjekjet e tyre mbrojtjes së shtëpisë sonë të madhe. Pse mos t'i japim të gjithë një dorë shpëtimit të planetit tone? Shtëpia jonë e sigurt duhet të rikthehet si dikur,vend i sigurt për të gjithë, edhe pse jo te jetë akoma më i mirë.
Përgatiti numrin: Jennifer Daçi
Kultivimi i bimëve mjekësore në zhdukje Nga Fabjon BAJRAMI
Ndotjet pa masë në liqenin e Ohrit Nga Ketrin SHEHU
Si mund të kontribuoj për një mjedis më të pastër? Nga Melissa VUTHAJ
Ndotja e mjedisit, cilat janë kafshet në rrezik zhdukje? Nga Ina Sala
Sëmundjet dhe problemet që shkaktohen nga ndotja e ajrit Sindi GUÇE 2.4 milionë njerëz vdesin çdo vit si rezultat i ndotjes së ajrit, ndër të cilët vetëm 1.5 milionë vdekje i atribuohen ndotjes së ajrit në vende të mbyllura, që pretendohet të kenë ajër të pastër. Ky është raporti vjetor i OBSH-së, Organizata
Botërore e Shëndetësisë, mbi cilësinë e ajrit në botë, ndotjen dhe pasojat e tij mbi njeriun. Fakte të tilla tronditëse e vënë botën përballë një sfide globale, siç është ndotja e mjedisit që më së shumti shkaktohet nga shtimi i dioksidit të karbonit CO2. Dioksidi i karbonit është identifikuar si faktori më i fuqishëm i ndotjes së ajrit në botë dhe për rrjedhojë sjellë numrin më të lartë të vdekjeve nga kanceri i mushkërive. Ajri që ne thithim çdo ditë është i ndotur nga një përzierje substanciale, e padukshme, që shkakton kancerin në mushkëri. (Vijon në faqen 4)
2
MAJ 2017
Ketrin SHEHU E
kologët e kanë ndezur alarmin për fo tografitë e tmerrshme në Pogradec. Ata thonë se nëse nuk ndërmerret urgjentisht diçka për ndalimin e eksploatimit rë resurseve natyrore, Liqenit të Ohrit i kanoset një katastrofë e madhe ekologjike, përcjell Telegrafi Maqedoni. Arian Meroli, ekspert për ambientin jetë-
Ndotjet pa masë në liqenin e Ohrit sor nga Pogradeci potencon se moskujdesje ka pasur edhe më parë, por asnjëherë në përmasa të këtilla. Sipas tij, fajtor kryesor është ELEM, të cilët gjatë vitit të kaluar në mënyrë të paarsyeshme i kanë shfrytëzuar rrjedhat e ujit të Liqenit të Ohrit për prodhimin e rrymës. Meroli apeloi për arsyeshmëri të institucion-
eve dhe kërkoi marrëveshje të re dypalëshe mes Shqipërisë dhe Maqedonisë për mbrojtjen e liqenit. Pogradeci jeton nga turizmi dhe kjo do të ishte goditja e parë përderisa nuk kompensohen dëmet. Ndërsa banorët thonë se kjo çfarë i ndodh liqenit është vetëm reagim i asaj që me vite po e bëjnë organet qeveritare. Megjithate pot e bejme nje krahasim mes pjeses se Ohrit qe I perket territoreve shqiptare me pjesen qe I takon territoreve maqedonase, do te rezultoje se niveli I ndotjes se pjeses shqiptare eshte shume here me I larte. Ky nivel ndotje eshte rritur drastikisht gjate viteve te fundit ku duke ju bashkuar dhe peshimi pa kriter I specieve ne zhdukje, perdorimi I eksploziveve, shkarkimi I ujerave te zeza, dhe mbeturinat e ndryshme te hedhura kryesisht gjate sezonit te plazhit. Bashkia locale po fillon te marre masa te menjehereshme per te mbrojtur liqeni por edhe shendetin e banoreve te zones.
Si mund të kontribuoj për një mjedis më të pastër? Melissa Vuthaj K
ëto janë disa rregulla bazike, apliki mi i të cilave ndikon në uljen e ndotjes mjedisore Hidhi mbeturinat në shportë, jo në vende publike. Uji është i çmueshëm, mos e lë të rrjedhë pa nevojë. Fike dritën kur nuk është askush në dhomë. Veturat ndotin ajrin, rrugëve të shkurtra ec ose shfrytëzoje biçikletën. Mbill pemë, shumë pemë, të paktën një gjatë jetës suaj. Përdor poçe elektrike që kursejnë rrymën. Këto harxhojnë më pak energji dhe kanë jetë më të gjatë se ato të zakonshmet. Përdor qese të tekstilit gjatë blerjeve. Ato mund
të përdoren shumë herë dhe zëvendësojnë qeset e plastikës. Këto të fundit kanë ndikim të madh negativ në mjedis. Nëse e ul temperaturën në banesë për një gradë, kursen 6% të energjisë. Televizori punon e askush nuk është në dhomë! Pajisjet elektrike ndali kur nuk i përdor askush. Kujdes te frigoriferi! Mos e lërë derën të hapur gjatë. Gjatë gatimit në kuzhinë, ena duhet të ketë kapak. Kjo ndihmon gjithashtu për të kursyer energji dhe shpejton përgatitjen e drekës. Radiatorit i duhet hapësirë. Nëse fshihen prapa mobilieve ose perdeve, ngrohtësia nuk shpërndahet në dhomë si duhet dhe harxhon energji. Dimrit ajrose dhomën duke e hapur dritaren tërësisht për një kohë të shkurtër. Nëse e hap dritaren vetëm pak për kohë më të gjatë, dhoma nuk ajroset si duhet dhe harxhon
Shiu acid
Ina SALA S
hiu acid është një lloj shiu ose çdo formë tjetër reshjeje që ka nivel të pazakontë aciditeti, çka do të thotë se ka nivel të lartë të joneve të hidrogjenit (pH i ulët). Mund të shkaktojë efekte të dëmshme mbi bimët, kafshët ujore dhe infrastrukturë. Shiu acid shkaktohet nga emetimi i dioksidit të squfurit dhe oksidi i azotit, të cilët bashkëveprojnë me molekulat e ujit në atmosferë dhe krijuar acide. Që në vitet 1970, qeveritë kanë bërë përpjekje për të ulur nivelin e dioksidit të squfurit të çliruar në atmosferë, duke arritur rezultate pozitive. Oksidet e azotit mund të prodhohen natyrshëm nga goditjet e vetëtimave ndërsa dioksidi i squfurit nga shpërthimet vullkanike. Kimikatet në shiun acid
më shumë energji. Riciklimi i mbeturinave është shumë i rëndësishëm. Për të prodhuar një produkt nga materiale të ricikluara nevojitet më pak energji se për ato nga resurse të reja. Larja në dush gjithashtu harxhon më pak energji se ajo në vaskë.
mund të shkaktojnë heqjen e bojës, gërryerjen e strukturave të çelikut tek urat dhe erozion të statujave prej guri. Çfarë mund të bëjë shoqëria Masat e mëposhtme do të ndihmojnë për të ndaluar dukurinë e shiut acid: o Përdorni në mënyrë të arsyeshme plehrat organike me përmbajtje amoniakun dhe depozitojini me kujdes ato në vende të caktuara. o Nxisni përdorimin dhe zhvillimin e motorëve hibridë elektrikë, që zvogëlojnë shkarkimet në ajër. o Përdorni më shumë gazin natyror, sesa lëndët
e djegshme të ngurta, si qymyr apo dru. o Nxisni përdorimin e termoizolimit për banesat dhe pajisjet shtëpiake. o Zgjeroni përdorimin e burimeve të rinovueshme të energjisë - energjinë diellore, të erës, të ujit, të biomasës, të burimeve gjeotermike, të baticave etj. o Pastroni nga squfuri të gjitha lëndët e djegshme përpara se t'i përdorni. o Instaloni konvertorë katalitikë në motorat e makinave dhe sisteme pastrimi në të gjitha ndërmarrjet industriale apo në termocentralet për të zvogëluar ndotjen atmosferike. o Nxisni përdorimin e teknologjive që kursejnë energji, si dhe mënyrat e transportit publik. o Përdorni më shumë transportin ujor ose hekurudhor në krahasim me atë rrugor. . o Përkrahni përdorimin e biçikletave për distanca të shkurtra dhe mesatare në zona urbane.
Shpikje ekologjike Melissa Vuthaj M
ateriali në vazhdim kushtuar mje disit, na njeh me të rejat në teknologjinë ekologjike, biznes dhe artikuj që përdorim në jetën e përditshme që nuk dëmtojnë mjedisin dhe njëkohësisht janë efikase për përdoruesit. Katër mullinj me erë, të lartë sa një ndërtesë 40-katëshe furnizojnë me energji elektrike çdo kompjuter dhe paisje shtëpiake në qytetin e vogël Rokport të shtetit Mizuri, përfshi edhe semaforët e qytetit prej 1,300 banorësh, duke e bërë atë të parin qytet që furnizohet nga energjia e prodhuar nga era. Duke qenë një pikë e rrahur shumë nga erërat, Rokport shpesh jo vetëm që furnizon veten por prodhon energji të mjaftueshme sa për të furnizuar edhe një qytet tjetër të së njëjtës madhësi. Për më tepër banorët nuk kanë pse të shqetësohen nga rritja e çmimit të energjisë si rezultat i rritjes së çmimeve të naftës edhe për 25 vitet që vijnë. Një grup zvicerianësh po ndërton një aeroplan që punon me energji diellore. Aventurierët shpresojnë të shëtisin botën me Aeroplanin e quajtur "Solar Impulse", duke fluturuar ditën dhe natën pa sjellë asnjë ndotje. Aeroplani me krahë 61 metra të gjatë ende nuk është përfunduar. Grupi shpreson ta ketë gati për fluturim nga fundi i vitit. Ana negative është se ka vend vetëm për pilotin. Ndërkohë këtu në Uashington, Agjencia Amerikane për Ruajtjen e Mjedisit mblodhi afro 1,400 shkencëtarë, udhëheqës të industrisë dhe investitorë për të sjellë disa nga shpikjet më të reja që nuk dëmtojnë mjedisin. Një prej arritjeve ishte objekti që përdor procese biologjike për pastrimin e ujit të ndotur nga kimikatet dhe mbetjet toksike që shpesh përfundojnë në tubacionet e ujit të pishëm.
3
MAJ 2017
Ndotja e madhe që ka shkaktuar Kina Sindi GUÇE Ndotja e ajrit në Kinë, që çoi në vdekjen e parakohshme të 1.2 milionë njerëzve në vitin 2010, duket se është rritur më shumë në vitin 2013. Studimet lidhin ndotjen e ajrit me vdekjet e ndodhura në fillim të këtij muaji në Kinë. "New York Times" raporton se numri i personave që kanë humbur jetën si pasojë e ndotjes së ajrit në Kinë, përbën 40 për qind të shifrës globale. Një tjetër mënyrë për të shprehur dëmin e shkaktuar nga ndotja e ajrit është se nëse të gjithë personat, që humbën jetën për këtë shkak do të jetonin në kushte natyrale, shuma e përgjithshme e jetës së tyre të marrë së bashku do të ishte 25 milionë vjet. Ekspertët mjekësorë kinezë dhe ndërkombëtarë paralajmërojnë se smogu dhe ndotja e ajrit janë mes shkaktarëve më të mëdhenj të problemeve me shëndetin në Kinë. Shkencëtarët listonin dietat e pashëndetshme, pre-
Ina SALA
sionin e pakontrolluar të gjakut, tymin e cigares në ambientet publike dhe ajrin e ndotur në mjedisin e shtëpisë, si pesë rreziqet që i kanosen popullatës kineze, sipas deklaratës që u mbajt në simpoziumin "Kina dhe Sëmundjet Globale". Studimi analizoi sëmundjet, paaftësinë dhe të dhënat demografike të lidhura me tendencat shëndetësore në Kinë gjatë dy dekadave nga viti 1990 deri në vitin 2010. Ndotja e ajrit është e dëmshme, pasi mund të shkaktojë sëmundje infektive, çrregullime kardiovaskulare dhe kancer. Ekspertët gjithashtu nënvijëzuan përpjekjet që po bëhen për t'u përballur me sëmundjet kronike, që në vetvete janë shumë të rënda. Pavarësisht se përfundimet e studimit nuk janë akoma të konfirmuara, të dhënat fillestare
këshillojnë se ndonëse Kina po arrin suksese të mëdha në përmirësimin e jetës, reduktimin e vdekjes dhe kurimin e sëmundjeve infektive, sëmundjet e patransmetueshme në Kinë janë rritur. Numri i popullsisë që është prekur nga sëmundjet kronike dhe paaftësia, po rritet me shifra alarmante nga viti në vit. Yang Gonghuan, një profesor në Universitetin e Kinës shprehet se rreziku po rritet me hapa gjigantë. Lui Yuanli, një tjetër profesor, paralajmëron se në krahasim me sëmundjet infektive, Kina ka akoma një rrugë të gjatë për të bërë për parandalimin dhe kontrollimin e shkaqeve që çojnë drejt sëmundjeve joinfektive dhe kronike. Për më tepër, Rikard Horton, redaktor i revistës mjekësore "Lancet", e këshilloi Kinën të mbrojë dhe menaxhojë më mirë rreziqet që i kanosen shëndetit të popullsisë kineze. "Kina duhet të formulojë një program më të mirë që ka si bazë të tij evidentimin e rrezikut", shprehet ai. Horton thekson gjithashtu marrjen e masave për të kultivuar sjellje të shëndetshme te shoqëria kineze, pasi stili i jetës së shoqërisë, ndikon në mënyrë të drejtpërdrejtë te shëndeti. Pavarësisht përpjekjeve të vazhdueshme të Kinës për të kontrolluar sfidat, po rritet gjithnjë e më shumë shqetësimi për mirëqenien fizike dhe shëndetin mendor të popullatës vendase. Qeveria kineze ka bërë përparime të mëdha për sa i përket kontrollimit të sëmundjeve kronike, por fatkeqësisht rezultatet nuk janë maksimale. "Një përpjekje më efektive duhet të përfshijë përmirësimin e shërbimit në klinikat mjekësore të lagjeve, specializimin e infermierëve, modernizimin e kujdesit shëndetësor dhe rritjen e ndërgjegjësimit të publikut", shprehet Jang.
Kafshët në rrezik zhdukje
K
afsha është një qenie e gjallë, që ka aftësinë të lëvizë , është në gjendje të mendojë e të veprojë në mënyrë të ndërgjegjshme.Pas shfaqjes se qenieve te para te gjalla,shume lloje kafshesh jane zhdukur.Shkaqet e kesaj dukurie mund te jene natyrore: ndryshime te klimes dhe bimesise,mberritje e kafsheve te reja gjuetare ne nje zone…Por,per zhdukjen e disa specieve,jane pergjegjes vete njerezit.Ata I gjuajne kafshet per ushqim,per tu veshur,ose shkaterrojne mjedisin e tyre natyror per te mbjelle ose per te ndertuar.Sot njerezit jane beret e vetedijshem per sjelljen e tyre dhe disa prej kafsheve te rrezikuara tani jane ne mbrojtje. Çdo vit, Organizata Ndërkombëtare për Mbrojtjen e Natyrës (WWL) publikon listën e kuqe botërore të specieve të kërcënuara. Gjithsej 22.413 specie kafshësh janë të dënuara që të zhduken për shkak të veprimtarive njerëzore. Organizata Ndërkombëtare për Mbrojtjen e Natyrës bën një bilanc alarmant të kafshëve të cilat janë drejt zhdukjes. Arsyeja kryesore? Aktivitetet njerëzore. Përveç gjuetisë së paligjshme, këto kafshë janë gjithashtu viktima të shkatërrimit të habitatit të tyre natyror nga njeriu. Pas disa vitesh ne nuk do kemi me mundësinë të shikojmë këto mrekulli të natyrës 1.Ariu polar Ariu polar është padyshim simboli i specieve të cilat janë drejt zhdukjes. Që prej 2009 WWL ka shënuar 2156 specie të zhdukura, viktima të gjuetisë së paligjshme apo të ngrohjes klimatike. Kjo specie e mrekullueshme mund të zhduket në 75 vitet e ardhshme. 2.Tigri i Bengalit Tigri i Bengalit nuk numëron më shumë se 1800 homologë. Duke përfshirë të gjitha racat, 95 % e popullatës së tij është zhdukur gjatë shekullit të kaluar, sipas WWL. Dhëmbët e tij, kthetrat e tij apo edhe lëkura janë përdorur si trofe nga njeriu duke qenë se është një nga kafshët më të rrezikshme të botës. 3. Pinguini Perandor Në dekadat e ardhshme 50% e popullatës së kësaj specie mund të zhduket. Në Antarktikë, disa koloni kanë humbur 2/3 e pjesëtarëve të tyre. 53900 janë zhdukur që prej 2009 sipas WWL. 4. Elefanti i Afrikës Elefanti i Afrikës është në rrezik të madh. I kërcënuar nga gjuetia e paligjshme, i gjuajtur për fildishin e tij, elefanti afrikan është gjithashtu viktimë e thatësirës, mungesës së ujit dhe ush-
qimit të nevojshëm për mbijetesën e tij. 5. Koralet e detit Shkëmbinjtë nënujorë të koraleve, thelbësore për biodiversitetin nënujore, mund të zhduken rreth 80% në dekadat e ardhshme. Koralet janë viktima të drejtpërdrejta të pranisë të lartë të CO2 në ujë. Pothuajse 50.000 m² janë zhdukur tashmë që prej 2009. 6.Gorilla e malit Gorilla e malit është një nga speciet më të rrezikuara të planetit. Ka më pak se 700. Viktima të shpyllëzimit, ai është i kërkuar nga gjahtarët që e gjuajnë për mishin e tij, kafkën dhe duart, mendohet se sjellin fat të mirë. 7. Kondori i Andeve Kondori i Andeve është i kërcënuar me zhdukje. Më i madhi zog grabitqar në botë, rënia e numrit të popullatës së tij është kryesisht për shkak të helmimit të tërthortë, kryesisht nga kafshët e ngordhura ose "persekutimet" njerëzore. Megjithatë, për shumë amerikano-jugorë, ai konsiderohet si hyjnor. Edhe kushërinjtë e tij, shqiponja dhe huta kërcënohen gjithashtu. 8. Panda Gjigante Janë jo më shumë se 1600 Panda Gjigante që jetojnë në natyrë. Barngrënëse, panda është viktimë direkte e shpyllëzimit. 9. Beluga Beluga e quajtur ndryshe balena e bardhë ose
delfini i bardhë. Kjo specie është shumë e ndjeshme dhe zhdukja e saj graduale është kryesisht për shkak të ndotjes detare. 10. Papagalli Ara dë Lear Papagalli Ara de Lear (emër të cilin e ka marrë nga shkrimtari i njohur anglez Eduard Lear), i cili falë përpjekjeve të përbashkëta të qeverisë braziliane dhe OJQ-ve ndërkombëtare, ka kaluar nga kategoria në 'rrezik kritik' në të 'kërcënuar' për zhdukje. 11. Rrëqebulli Rrëqebulli ose Links-i i Spanjës është gjithashtu pjesë e këtij klasifikimi të kafshëve më të rrezikuara në botë. I ndarë midis jugut të Spanjës dhe Portugalisë, nuk janë më shumë se 215-265 ekzemplarë. 12. Krokodili kuban Krokodili kuban është në rrezik kritik zhdukje. Popullata e tij është zvogëluar me 80% ne këto tre gjeneratat e fundit. Shkaqet kryesore të rënies së kësaj popullate janë gjuetia e paligjshme, futja e llojeve të tjera të reptileve dhe shkatërrimi i habitatit natyror. 13. Breshka Luth Breshka Luth, më e madhja e shtatë specieve të breshkave detare. Ajo është klasifikuar "specie në rrezik kritik zhdukje". Kjo krijesë e mrekullueshme deti, e cila ka humbur rreth 80% të pjesëtarëve të saj, mund të mos ekzistojë më ne 2040. Breshkat nuk mund ti mbijetojnë njeriut, në një kohë që ata e kanë populluar tokën shumë më përpara dinozaurëve dhe zogjve. 14. Kali Przewalski Kali Przewalski i njohur ndryshe si Thaki ose si Poni Mongol, është një prej 7 specieve te fundit të familjes së kuajve (equidae) të egër që nuk janë zbutur kurrë nga njeriu. Habitati i tij natyror është Azia dhe Europa qendrore. Shkaku i zhdukjes së tij nga Mongolia ka qenë gjuetia. Falë klorofilit që gjendet në bar në fytin i tij u formua një myk i jeshil dendur dhe gjatë viteve 60 kur ai u zhduk plotësisht nga Mongolia, njerëzit mendonin se ai shëronte një sëmundje të rëndë. Kohët e fundit është rifutur në Mongoli, Kinë, Kaukaz dhe Ukrainë. 15. Foka e Kaspikut Foka e Kaspikut ka parë popullatën e saj të bjerë me 90% 100 vitet e fundit si rezultat i degradimit të habitatit, të ndotjes dhe gjuetisë. 16. Bonobo Bonobo ose shimpanzeja xhuxh. Si të gjitha kafshët e tjera, shkaku kryesor i vdekjes së tij është aktivitet njerëzor. Viktimë njëherësh e shpyllëzimit,gjuetisë për mishin e tij ose për vetitë e tij kuruese, ky primat mund të zhduket brenda 50 ose 70 vjetësh.
Makinat ekologjike, mjetet e se ardhmes Fabjon BAJRAMI Dy dekada më parë, mendimi për një makinë ekologjike dukej si fantashkencë. Me zhvillimin e teknologjisë, ajo që konsumatorët kanë kërkuar prej kohësh është bërë realitet. Shtetet e industrializuara, si SHBA-të, Kina apo Gjermania kanë ndërtuar prototipet e para të automjeteve me hidrogjen, elektricitet apo karburante jo ndotëse. Por, cilat janë disa nga tipet e automjeteve që priten të pushtojnë rrugët e botës në një të ardhme jo të largët? Makinat hibride premtojnë shumë. Ato kanë të kombinuar motorin me djegie të brendshme dhe një motor elektrik, duke rritur kështu eficencën e përdorimit të karburantit, e duke ulur shkarkimet e gazeve. Kur makina ka ndaluar, motori fiket automatikisht, ndërsa kur është në lëvizje, energjia kinetike përdoret për të ngarkuar baterinë. Karburantet alternative janë një tjetër revolucion në kosto. Prej vitesh, etanoli dhe hidrogjeni eksperimentohen si karburante për të ulur shkallën e ndotjes së ambientit. Substanca prodhon gaze të përbëra prej avujsh uji dhe dioksidi karboni (CO2), ndërsa djegia e hidrogjenit prodhon vetëm avuj uji.
Mangësia e këtyre karburanteve është infrastruktura e re, që duhet ngritur për furnizimin e automjeteve. Shumë vende kanë futur motorë të tillë në autobusët e transportit urban, edhe pse siguria në përdorimin e hidrogjenit është ende e ulët. Disa vite më parë do të dukej krejtësisht e pabesueshme të prodhoje një makinë, motori i së cilës të harxhonte vetëm 3 litra karburant për 100 kilometra. Organizata “Greenpeace” provoi se mund të ndodhë e kundërta, duke arritur të përgjysmojë sasinë e karburantit të harxhuar. Sot, kompanitë e mëdha të automobilave po studiojnë tregje të reja blerësish, të cilët duan automjete që të harxhojnë sa më pak, e në të njëjtën kohë të jenë ekologjike. Mbetet vetëm të presim, se çfarë do të ndodhë vitet e ardhshme. A do të vazhdojnë më të përdoren nafta dhe benzina, si të vetmet alternativa për të lëvizur?
4
MAJ 2017
Qeset plastike do të Kultivimi i shiten për të ulur ndotjen bimëve Ketrin SHEHU D
uke nisur nga data 5 qershor e këtij viti, qeset plastike do të shiten, nuk do të jepen më falas, sikundër ndodh aktualisht në markete apo furra buke. Një masë kjo që, sipas bashkisë së Tiranës, do të reduktojë përdorimin e qeseve plastike. " Kemi vendosur që këtë projekt ta shtrijmë gjatë një viti deri në qershorin e vitit 2017 ku do të mundohemi të vendosim rregulla për të
mos shpërndarë më qese plastike falas në pikat e shërbimit apo supermarketet. Pas qershorit 2017, përveçse mënyrës se si do zbatohet patjetër që do të ketë dhe masa ndëshkuese", tha Diana Mile Drejtoreshë e Politikave Mjedisore, Bashkia Tiranë. Deri më tani impakti është pozitiv, pasi përdorimi i trastave përmirëson jo vetëm jetën e qytetarëve, por ndikon edhe në jetëgjatësinë e kafshëve, që kohët e fundit kanë vdekshmëri të lartë, për shkak se i përtypin ato. Në disa furra buke përdorimi i letrave në vend të qeseve ka nisur prej kohësh. Gjithashtu prodhimi por edhe shitja e çantave
ekologjike ka filluar, dhe gjate muajit prill kane dale ne treg dizanjo te ndryshme dizenjuar nga kryetari I bashkise, Erjon Veliaj.
Fabjon BAJRAMI
Leonardo DiCaprio frymëzim për veprim në mbrojtje të planetit tonë Jennifer DAÇI S
i u be Leonardo DiCaprio një nga promotorët e lëvizjes mbarëbotërore të ndryshimeve klimatike ? Ky përkushtim i fituesit të çmimeve Oscar ka nisur që në fillim të karieerës së tij si autor në vitet 90 kur ai filloi të mësonte për ndryshimet që ndodhin në oqeane dhe në klimë.
" Të mos e marrimtë mirëqënë këtë planet " keshtu shprehet ai në fjalimin e tij kur fitoi për herë të parë çmimin Oscar pasi ishte shfaqur në skenat e filmit të tij " I ringjalluri" duke u mbrojtur nga i ftohti në trupin e pajetë të një kali apo duke e vjellë mëlçinë e gjallë të një bizoni që kishte ngrënë për të mbijetuar duke vënë në rrezik jetën nga temperatura e ulët. DiCaprio e përdori fjalimin e tij të rastit për të nxitur publikun në mbarë botën të refuzonin " pangopësisë" që të shfaqnin mbështetje për gjithë ata që duan të ndërmarrin veprim kundrejt ndryshimeve klimatike dhe gjithçkaje që e shkakton dhe shkaktohet nga ky fenomen. " Ndryshimet klimatike janë të prekshme , po ndodhin tani dhe është kërcënimi më emergjent për gjithë speciet e planetit dhe ne duhet të bashkëveprojmë pa i lënë gjerat në momentin e fundit kur do jetë tepër vonë" është thirrja që ai drejton nga skena e mirënjohur e këtij eventi. Në fakt ai e ka nisur betejen e tij duke dhuruar 30 milion dollarë për të ndihmuar negociatat klimatike të Lidhjes së Kombeve të Bashkuara, për të mbrojtur barrierën koralore dhe tigrat ashtu si edhe për të ndërgjegjësuar publikun e gjërë për rrezikun që i kanoset nga papërgjgjegjshmëria që tregohet
për ambjentin. Aktori eshtë bërë figurë qëndrore në lëvizjet qytetare për mbrojtjen e ambjentit që nga viti 2014 në forumin Davos para se atij ti akordohej çmimi për aktorin më të mirë në rolin kryesor, apo në bisedat kokë më kokë me Sekretarin e Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara, Ban Ki Moon në ambjentet e konferences së Parisit për klimën në vitin 2015. DiCaprio kryesoi marshimin e 400.000 aktivistëve të kësaj lëvizje përmes rrugëve të Manhatanit ku i bëri thirrje Lidhjes së Kombeve të Bashkuara për rrezikshmërinë fatale të ngrohjes globale për ekzistencën njerëzore duke mbështetur faktet e vëna në dukje nga studiuesit e njohur në këtë fushë. Kanë qënë shumë figura të njohura të botës së kinematografisë por jo vetëm, të cilët kanë shprehur mbështetjen e tyre për kauzën e ambjentit duke iu referuar kontributit të aktorit të madh i cili siç shprehet Enric Sala, një eksplorues për shoqatën e mirënjohur National Geographic: " Pavarësisht se ka shumë shoqata që i janë përkushtuar ruajtjes së jetës së gjallesave në oqeane Leo DiCaprio është zëri që dëgjohet mbi gjithçka. Ai është figurë e respektuar, e admiruar dhe ka një influence shumë të madhe që nga publiku i thjeshtë e deri tek udhëheqësit e shteteve. Kur ai thotë dicka të gjithë mbajnë frymën."
Sëmundjet dhe problemet që shkaktohen nga ndotja e ajrit (Vijon nga faqja 1) Kështu, sipas statistikave vjetore të OBSH-së, 223 000 njerëz në vitin 2010 kanë vdekur si pasojë e kësaj sëmundjeje. Krahas saj, një numër i lartë sëmundjesh lidhen drejtpërdrejt me ndotjen e ajrit, si: sëmundjet e zemrës, , sëmundjet e mushkërive, astma, pneumonia, bronkiti, alergji të frymëmarrjes, dhimbje koke, migren etj.Përballë këtyre treguesve alarmmantë botërorë le të bëjmë një analizë të thjeshtë të situatës sonë mjedisore për të kuptuar më mirë se kush është shkaktari kryesor i ndotjes së ajrit në vendin tonë dhe cila është gjendja aktuale. A duhet të shqetësohemi dhe të ndërmarrim iniciativa të menjëhershme apo problemi nuk është koherent?!
Ne edhe pse jemi një ndër vendet më të vogla të Ballkanit, në sipërfaqe dhe numër, kemi koeficientin më të lartë të ndotjes mjedisore, dhe kjo vjen si shkak i një kaosi total gjithpërfshirës, që na identifikon më së miri nga shumë vende të tjera të botës. Problemet kryesisht lidhen me infrastrukturën e rrugëve, ka rrugë të pashtruara pa fund, me aktivitetet ndërtimore të pakontrolluara, me rritjen e shpejtë të numrit të automjeteve gjatë ketyre viteve të fundit, me gjeneratorët me naftë dhe mbi të gjitha, nga mungesa e hapësirave të gjelbëra dhe shkatërrimi ditë pas dite i atyre ekzistuese. Pra, neqoftëse në mbarë botën përballë sfidave ekologjike po flitet dhe po konkretizohen plane mjedisore në favor të shtimit të parqeve apo hapësirave të gjelbëra,
mjekësore në zhdukje
ne ende vazhdojmë të veprojmë në kah të kundërt. Jemi në një progression të zhdrejtë me natyrën, veten edhe botën sepse po vazhdojmë ende të sulmojmë natyrën.
Gjermania mbetet vendi kryesor që importon bimë medicinale dhe aromatike nga Shqipëria, mbi 70%. Nga mbledhja e pakujdesshme dhe abuzive, disa bimë të të rralla rrezikojnë të zhduken.Shqipëria ndodhet në krye të vendeve që eksportojnë bimë mjekësore në tregjet europiane dhe ato përtej Atlantikut. Ndër vendet e BE-së, Gjermania është importuesja më e madhe e bimëve mjekësore nga Shqipëria me 2 500 ton në vit, e ndjekur nga SHBA me 1 300 ton. Pas tyre vjen Italia, Franca dhe Turqia.Dhimitër Doka, Profesor i Gjeografisë së Shqipërisë në Universitetin e Tiranës, humboltian, i kualifikuar në Universitetet gjermane të Bamberg-ut dhe të Potsdam-it thotë për programin shqip të DW se roli lider i Shqipërisë në eksportin e bimëve mjekësore vjen nga pozicioni i saj gjeografik. "Shqipëria dallohet për natyrën e saj shumë të pasur dhe natyrën tepër te larmishme, Ndër pasuritë natyrore një vend shumë të rëndësishëm zë bota bimore. Janë një numër i madh bimësh me vlera mjekësore. Në total Shqipëria eksporton 80 ton bimë medicinale dhe aromatike me një vlerë prej 50 milion eurosh në vit, shifër kjo e konsiderueshme në volumin e përgjithshëm të eksporteve. Ekzistojnë 320 bimë të tilla që përdoren në farmaceutikë, kozmetikë, industrinë e pijeve etj. Mes tyre janë 30 bimë endemike, që do të thotë se ato rriten vetëm në Shqipëri. Ndër këto bimë veçojmë "Gentiana lutea" dhe "Primulën"për të cilat kampanitë gjermane janë shumë të interesuara dhe i importojnë ato nga Shqipëria," thotë
Prof. Dr Dhimitër Doka. Varfëria dhe rreziku i zhdukjes së bimëve medicinale endemike Vetitë e jashtëzakonshme kuruese të "Gentiana luteas" u zbuluan në shekullin e dytë p.e.s. nga Genti, mbreti i fundit ilir, që i dha bimës çudibërëse emrin "Gentiana", emër me të cilin ajo njihet sot në të gjithë botën. Vështirë që mbreti ilir Gent, të ketë përfytyruar në ato kohë të largta se zbulimi i tij do të bëhej një burim i mire të ardhurash për banorët e sotëm të trevave ku shtrihej dikur mbretëria e tij. Shitja e bimëve mjekësore u siguron banorëve të zonave të thella malore në verilindje të Shqipërisë, ku banojnë edhe shtresat më të varfëra, rreth 60% të totalit të të ardhurave vjetore. Mungesa e burimeve të tjera për të jetuar, etja për të shitur sa më shumë dhe dalë sa më shpejt nga varfëria ekstreme kanë sjellë edhe keqtrajtime dhe dëmtime të bimëve mjekësore dhe aromatike natyrore. "Në shumë raste vërehet keqtrajtim i tyre, mbledhje jo në kohën e duhur, shkulje me rrënjë gjë që e sjell rrezikun e zhdukjes. Gentiana Lutea është një prej bimëve mjekësore që rrezikon të zhduket" thotë Z. Doka.