Jagna Kazienko, Magdalena Pająk – STUDENT W CZASIE PANDEMII

PÓŁKA NOWOŚCI

STUDENT W CZASIE PANDEMII

Doświadczenia specjalistów Studenckiego Ośrodka Wsparcia i Adaptacji (SOWA)

Pandemia to emocje i liczby. Liczba zachorowań, ozdrowieńców, wolnych respiratorów, otrzymanych szczepionek... Liczby, które wywołują emocje głównie zkategorii tych nieprzyjemnych: lęk osiebie i bliskich, niepokój o zdrowie i pracę, smutek, złość, bezradność. Jednak emocje, które są nam znane, ale przeżywane równocześnie i przez dłuższy czas, mogą prowadzić do kryzysów emocjonalnych. Rozmaite kryzysy dotykają każdego człowieka na każdym etapie życia, są powszechne. Sytuacje kryzysowe są naturalnie wpisane wbieg życia. Niejednokrotnie mają też potencjał rozwojowy: często to właśnie w kryzysie uświadamiamy sobie potrzebę zmian.

Kryzys to reakcja zdrowego człowieka na trudną sytuację, której nie może rozwiązać, gdyż posiadane umiejętności (kompetencje, zasoby) okazują się niewystarczające. Pandemia to kryzys środowiskowy. Choć w różnym stopniu – dotyka ludzi na całym świecie, wzależności od tego, jak w danym kraju wygląda sytuacja polityczna, społeczno-kulturowa, jak rozwinięta jest pomoc medyczna. Obecnie dodatkowym czynnikiem o potencjale kryzysogennym jest fakt, że na wiele wydarzeń związanych z pandemią nie mamy żadnego wpływu, tracimy sprawczość, musimy się jedynie dostosowywać. Długotrwała izolacja związana z pracą w formie zdalnej zmienia model naszego funkcjonowania społecznego, wybija z dotychczasowego rytmu życia i zmusza do ciągłego dostosowywania się do zmieniającego się otoczenia oraz obowiązujących zasad. Chaos informacyjny i kryzys autorytetów nie pomaga.

Z psychologicznego punktu widzenia to, czy pandemia okaże się kryzysem lekkim, średnim czy ciężkim, zależy od wielu czynników, na przykład od indywidualnych predyspozycji genetycznych, umiejętności radzenia sobie ze stresem, cech osobowości, warunków, w jakich żyjemy, momentu życia, wjakim jesteśmy,

Nate Neelson

subiektywnego przeżywania szczęścia, dostępu do pomocy. Wrozmowach opandemii pojawia się wątek mówiący o tym, że dla wielu osób stała się czasem rozmyślań, zatrzymania się, zmian na korzyść, decyzji, których nie podjęliby, gdyby nie „korona”. To jest właśnie potencjał rozwojowy prawidłowo rozwiązanego kryzysu. Kryzysy są zjawiskiem czasowym i większość ludzi wraca do optymalnego funkcjonowania, gdy poczuje się bezpiecznie, ma wsparcie psychiczne i społeczne. Ważnym czynnikiem jest także odzyskanie poczucia kontroli i sprawczości, przywrócenie zdolności do działania. Kiedy na powrót zaczynamy odczuwać, że kontrolujemy sytuację, rozpoznajemy, co się z nami dzieje i jak sobie radzić z zalewem emocji i stresem – wracamy do stanu równowagi, który jest naturalną potrzebą każdego człowieka. Jest to możliwe nawet w tak trudnym czasie, jakim jest okres pandemii, jeśli tylko mamy wsparcie naturalne (rodzina, przyjaciele, sieć społeczna) izajmujemy się sprawami, na które mamy wpływ. Osoby doświadczające trudności w obszarze zdrowia psychicznego mogą w okresie pandemii odczuwać zwiększony poziom lęku, nasilenie zaburzeń psychosomatycznych, wzrost objawów depresyjnych. Te objawy mogą się utrzymywać i nasilać z uwagi na trudności w dostępie do pomocy psychologicznej i psychiatrycznej.

W kontekście nasilania się kryzysów psychicznych w czasie izolacji związanej z epidemią bardzo istotna jest szybka pomoc psychologiczna, aby kryzys nie przerodził się wtrwałe zaburzenia, wymagające dłuższego leczenia. Osoby wkryzy-

sie emocjonalnym często same poszukują pomocy i dobrze na nią reagują. Studentom UJ takiej pomocy udziela Studencki Ośrodek Wsparcia i Adaptacji (SOWA). Istotą pomocy udzielanej wSOWA jest jej szybkość i dostępność.

DOŚWIADCZENIA SPECJALISTÓW

STUDENCKIEGO OŚRODKA WSPARCIA I ADAPTACJI

Jan Baborak i formę kontaktu pomocowego. Niestety, nie zawsze najprostsze rozwiązanie jest rozwiązaniem najlepszym. Dało się zauważyć, że tym, co przybrało na sile w problemach zgłaszanych przez studentów, są problemy z zaburzeniem rytmu dobowego, regularnym odżywianiem, dbaniem ohigienę ibrakiem motywacji do nauki oraz innych aktywności. Zamknięci w pokojach młodzi ludzie tracą poczucie czasu, dzień rozmywa się i zlewa z nocą, a wielogodzinne zanurzenie w świat wirtualny sprawia, że zapominają nawet o podstawowych potrzebach, jak jedzenie i picie. Zatem w obecnej sytuacji najskuteczniejszą pomocą może okazać się stworzenie powodów do umycia się, przebrania i wyjścia z domu.

W 2020 roku odbyliśmy w ośrodku około 2500 konsultacji. W marcu 2020 zauważyliśmy spadek liczby zgłaszających się do nas osób. Wydaje się to być skutkiem swego rodzaju szoku spowodowanego powrotem do domów rodzinnych ipróbą odnalezienia się wnowej sytuacji. Początkowe miesiące pandemii odroczyły na jakiś czas dawne problemy, ponieważ sytuacja pandemiczna wymusiła skupienie się na bardziej podstawowej potrzebie: przetrwania. Z drugiej strony studenci, wracając do rodzinnych domów, w mniejszym lub większym stopniu poddawali się opiece bliskich, jednocząc się wokół wspólnego wroga – pandemii. Wraz z upływem czasu, a co za tym idzie – powolnym oswajaniem się z zagrożeniem, dotychczasowe mechanizmy rodzinnego i indywidualnego funkcjonowania wracały. Zwiększała się także liczba zgłoszeń do Studenckiego Ośrodka Wsparcia i Adaptacji UJ, z wyłączeniem miesięcy wakacyjnych, wtrakcie których

Studencki Ośrodek Wsparcia i Adaptacji UJ od marca 2020 roku zmienił formułę pomocy. Ze względów bezpieczeństwa zamiast dominujących dotąd kontaktów osobistych w czasie pandemii rozpoczęliśmy przyjęcia studentów wformule telekonferencji. Wcześniej do ośrodka można było wejść „z ulicy”, bez uprzedniego umawiania się. Zdarzały się też inne formy kontaktu, jak rozmowy telefoniczne czy telekonferencje, jednak stanowiły one zdecydowanie mniejszy fragment naszej działalności. Zmiana, którą przyniosła pandemia, to przetasowanie proporcji dotyczących metod kontaktu ze studentem (il. 1). Bezsprzecznie telekonferencja jako metoda wsparcia psychologicznego ma swoje ograniczenia – brak osobistego, intymnego kontaktu studenta i specjalisty, brak możliwości komunikacji na różnych poziomach. Jednak na podstawie ponad 10-miesięcznych doświadczeń możemy stwierdzić, że okazała się skuteczną formą pomocy wczasie pandemii SARS-CoV-2. Oczywiście istotą skuteczności takiej metody jest gotowość osoby do wpuszczenia specjalisty do swojego świata poprzez włączenie kamery. Nie zawsze jest to łatwe, ale wydaje się być konieczne do zachowania minimum bezpieczeństwa zdalnego kontaktu pomocowego.

W związku z sytuacją pandemiczną wideokonferencja jako metoda komunikacji wdarła się już zapewne w świat interwencji kryzysowej i z pewnością w nim pozostanie. Należy jednak zawsze pamiętać, że jest to jedynie metoda zastępcza, zarezerwowana dla szczególnych sytuacji losowych czy społecznych. To specjalista powinien wziąć na siebie ciężar odpowiedzialności i wyznaczyć ramy

Liczba odbytych konsultacji w roku 2020

290 245 363

330 179 193 200 187

156 114 124

95

Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień

Il. 1. Forma kontaktu wspierającego w poszczególnych miesiącach 2020 roku w Studenckim Ośrodku Wsparcia i Adaptacji UJ

300

250

200

150

100

TEAMS TELEFON EMAIL OSOBISTE

STYCZEŃ LUTY MARZEC KWIECIEŃ MAJ CZERWIEC LIPIEC SIERPIEŃ WRZESIEŃ PAŹDZIERNIK LISTOPAD GRUDZIEŃ

Il. 2. Liczba konsultacji odbytych w poszczególnych miesiącach roku 2020 w Studenckim Ośrodku Wsparcia i Adaptacji UJ

również zanotowaliśmy spadek zgłoszeń (il. 2).

Nie były to jednak kontakty inne niż te sprzed okresu pandemii. Poza wspomnianymi już kłopotami z szeroko rozumianą motywacją do działania studenci nie zgłaszali znacząco różniących się od poprzednich problemów emocjonalnych.

Okres studiów przypada na wiek, w którym niezwykle istotnym kryzysem rozwojowym jest konieczność pozytywnego rozstrzygnięcia dylematów związanych z dookreśleniem swojej tożsamości, oddzieleniem się od rodziców oraz nawiązaniem intymnych relacji. To bardzo ambitne cele dla każdego człowieka, a poziom ich trudności zależy od historii życia danej jednostki. Pandemia koronawirusa SARS-CoV-2 znacznie utrudniła realizację tych wyzwań – powrót do roli dziecka w domu rodzinnym, ograniczenie możliwości testowania skutków autonomicznych wyborów i dyrektywne ograniczenie kontaktów społecznych to tylko niektóre z nowych przeszkód na drodze młodego człowieka. Skutkiem tej złożonej sytuacji jest dodanie do puli kryzysów związanych ze specyfiką wieku rozwojowego kryzysu środowiskowego. Bywa, że właśnie ten dodatkowy czynnik przeciąża system nerwowy i powoduje niepożądane objawy umłodych dorosłych ludzi, którzy i bez pandemii stają przed trudnymi wyzwaniami. Dlatego Studencki Ośrodek Wsparcia iAdaptacji UJ był, jest izcałą pewnością będzie miejscem, wktórym czeka pomoc i wsparcie w kroczeniu trudną drogą dorosłości.