Kirjeárvuštâllâm, Henna Aikio

Kirjeárvustâllâm: Masa jo Mánudáást

Anarâškielâ servi ry, 2022

Tekstâ: Henna Aikio Koveh: Anarâškielâ servi ry já Suomen Pipliaseura, Anu Tuomainen

Marja-Liisa Olthuis čäällim já Anarâškielâ seervi kuástidem Masa jo Mánudáást (2022) lii vuossâmuš sämikielâg scifi-roomaan. Komovuotâhuáđđookyevtis karttâv vahâgist päikkikuávlustis Mánudáást Eennâmpáálu asan, já sunnuu viggâmuš peessâđ maasâd pááikán lii kirje jiäráskittee juonâ. Kirje lii uáivildum nuoráid, mut kal tom rävisolmooš-uv lohá.

Roomaan aalgâbeln komovuotâhuáđđooh nuorâ Codex já suu eeči láá uáivipersovneh, kiäi čoolmij čoođâ lohhee uáiná tábáhtusâid. Eennâmpállu lii sunnui vieres, mut Codex Robonaut-piergâs iššeed sunnuu addiđ omâs Tellus. Tego scifin kulá-uv, puohlágáneh teknisiih piergâseh láá teháliih juonâ tááhust, já kirječällee lii-uv porgâm stuorrâ pargo toi utkâmist teikâ tutkâmist. Uási tekniikist lii olmâ komovuotâtekniik, mut uási lii kirječällee mielâkuvviittâs čuávdus. Kuábáš peri jo lii-uv, pargo ij lah mahtengin älkkee. Anam kal áárvust tom, maht Olthuis lii vuáijum áášán. Motomij oosij kal oro, ete ucceeb-uv tutkâmpargo ličij pijssám jieš kirjeest, mii lii paijeel 300 sijđod kukke. Nube tááhust kirje kielâ lii viehâ älkkee luuhâđ, ige teknisâšvuotâ hettii luuhâm.

Suullân pelimuddoost uáinu muttoo: komovuotâhuáđđookyevtis pääcciv tuáhá, já puáris astronautskipárušah Geno, Mikkâl já Reedrik láá loppâuási uáivipersovneh. Sii vaigâdis pargo lii tuálvuđ huáđđoid maasâd pááikán, veikâ ohtâgin sist ij lah iällám 50 ihán komovuođâst. Tääl lohhei čiälgá, maht komovuotâmáátkán rahttâttoo. Fáárust lii kuittâg fiktiouási-uv: Codexist lii Robonaut-piergâs lasseen ucedempiergâs, já puohlágáneh olâttâsah šaddeh.

Jiem määti ettâđ, hettee-uv nuorâ lohheid tot, ete komovuotâhuáđđookyevtis pääcciv mainâsist tuáhá, mut must oro, ete pelimuddoost ovdâskulij roomaan muttoo eenâb joba rävisulmui scifi-kirjálâšvuottân. Lii váhá šaali, ete komovuotâhuáđđoi uáinu páácá meddâl. Motomeh savâstâlmeh sunnuin vala láá, mutâ ennuv suoi iävá innig lah aktiivliih. Tiäđust-uv komovuotâhuáđđoi tiätuláván syeligâsvuotâ piso pyerebeht, ko suoi iävá muštâl lohheid puoh.

Stuárráb čuolmâ ko komovuotâhuáđđoin ucce uásáš loppâuásist lii kuittâg-uv tot, ete ubâ romanist iä lah nisoneh fáárust. Ij-uv komovuotâ kuulâ ollágin nisonáid? Mun jo viggim jieš luuhâđ oovtâ astronautijn nisonin tanen ko nommâ Geno ij njuolgist muu mielâst lamaš almaa nommâ, mut kuhháá tot ilo ij pištám, ko lâi jo saahâ ”hiäráin”. Puohah, kiäh láá enâmist fáárust komovuotâhuáđđoi fiäránijn, láá almaah. Jis nisoneh lááuv fáárust, te sist iä lah noomah. Áinoo nieidâ, kiäst lii nommâ, lii Codex nieidâskippáár, mut sun ij peesâ porgâđ maiden – sun lii fáárust tuše Codex jurduin. Tot lii hirmâd stuorrâ šaali. Nuorâ nieidâ ennin já máttáátteijen halijdiččim kale, ete suhâpeelij roolih iä liččii puárisáigásiih já čovgadeh. Mon immâš tiet komovuotâ já tekniik liččii tuše almai várás?

Nisonij váilum hettee luuhâm mottoom kooskâst viehâ ennuv-uv, mut puáris astronauteh láá kuittâg-uv viehâ sympaatliih, já sii koskâsâš huumor lii aaibâs hitruu. Loopâst lii jiäráskittee čuávvuđ kirdemmääđhi máánun. Kirdemmääđhi ráhtádâtmist já jieš kirdem ääigi iättoo távjá, maht tobdoin ij lah saje komovuođâst ko puoh huámmášume kalga kiddiđ tekniikân. Ulmuuh iä kuittâggin lah mohkin mašinijd, já komovuotâmääđhist pajaneh meiddei jurduuh já tobdoh. Puáris astronautskipárušah uáinih Eennâmpáálu komovuođâst aaibâs eresnáál já halijdeh muštottiđ puohháid, mon herkis, eromâš plaaneet mist lii, já maht tast kannat anneeđ huolâ. Tot lii-uv uáli jo šiev fáddá smiettâđ meiddei luvâdijnis.

Anarâškielâ taarbâš maaŋgâmuđusii kirjálâšvuođâ, já Olthuis lii tääl pieijâm scifikirjálâšvuođâ joton. Takkâ sunjin stuorrâ pargostis. Jis sun juátká vala taan pálgá, te tuáivu mield fáárun peesih meiddei aktiivliih nissoonpersovneh. Marja-Liisa Olthuis Kove: Suomen Pipliaseura, Anu Tuomainen