ANBO Magazine 5 2022

‘ Ik vergeet eigenlijk steeds mijn leeftijd’ INTERVIEW JAAP JONGBLOED Nieuwe stelsel grootste operatie ooit in pensioenland verbeterSeniorencoalitie:depensioenwet Werf een lid en ontvang een VVV-bon DOSSIER Pensioen NR. 5 // AUGUSTUS/SEPTEMBER 2022 // LOSSE PRIJS € 5,95 VVVCADEAUKAART

“Het is fijn om te weten dat ANBO er op alle fronten voor mij kán zijn!” Brengeennieuw ANBO-lid aanenontvangzelfeen VVV-bon t.w.v.€15,-CADEAUKAARTVVV

* Na het eerste jaar is het ANBO-ledentarief € 4,- per maand. Wij staan voor u klaar met hulp en advies

HUIDIG ANBO-LID JA, ik maak iemand lid en krijg een VVV-bon cadeau

Voornaam Tussenvoegsel Achternaam Postcode Huisnr. Lidnummer E-mailadres JA, ik word lid van ANBO voor het instaptarief van €29,95 (normaal € 48,-)*

• Advies over de veiligheid van uw woning en uw digitale veiligheid

• Advies over langer thuis blijven wonen

VOORWAARDEN Actie is geldt tot en met 17 oktober 2022. Eén VVV-bon per geworven lid. Hoe meer leden, des te meer bonnen. Geef uw gegevens bij voorkeur door via anbo.nl/lidwerftlid Of vul de bon in en stuur deze naar: ANBO o.v.v. ‘LWL’, Potbus 2012, 3440 DA Woerden.

• Advies over babbeltrucs, fraude en (internet) oplichting

• Hulp bij het invullen, controleren en indienen van uw belastin gaangifte en toeslagen

• Op orde krijgen van uw financiële administratie

• Hulp bij het opstellen van een bezwaarschrift

LWLI_01_MAG5_ANBMAG_2232_I

Heer Mevr. Voorletters Tussenvoegsel Achternaam Geboren op: / / Straat Huisnr. Postcode Woonplaats E-mailadres Telefoonnummer Datum Handtekening Soms lijkt het wel of het leven steeds ingewikkelder wordt. Want hoe zit het nou precies met uw AOW, pensioen, belasting, gezondheid, veiligheid, digitalisering en huishoudelijke hulp? Gelukkig staat het ANBO Adviesteam voor u klaar! Telefonisch, per mail, via de website of met hulp bij u thuis. Kent u iemand die af en toe advies of hulp kan gebruiken? Maak hem of haar dan lid van ANBO en krijg een VVV-bon ter waarde van €15,- cadeau. Ga naar www.anbo.nl/lidwerftlid of bel naar telefoonnummer 0348 - 724 659. U kunt uiteraard ook de bon invullen en deze retour sturen naar ANBO.

• Vragen over de WMO

* vraag naar de voorwaarden Tot €750,inruil!*

Een bed voor het leven? Heerlijk uitgerust wakker worden en ook nog makkelijk uw bed op- en schoonmaken? Ontdek het comfort en gemak van een levensloopbestendig bed voor nu en later. 0341 277 010Gratiswww.well-fair.nlbrochure? Hal 7 | Stand 07B08

6 ANBO Bel direct 0341 - 23 23 00 of ga naar www.molenaar.nl/summersale

VAN BAD NAAR VEILIGE INLOOPDOUCHE IN 1 DAG

Vraag de gratis brochure aan Wat is douchen toch heerlijk. In de ochtend om energiek wakker te worden of in de avond om te ontspannen na een heerlijke dag. Vier de zomer met een nieuwe douche van Molenaar. Uw oude bad of douche eruit en een nieuwe inloopdouche erin. Dat kan al vanaf € 4590,- en in 1 dag geplaatst. Profiteer nu van zomers voordeel tot maar liefst € 750. Maak vandaag nog een afspraak met onze adviseurs, in een van onze showrooms of gemakkelijk bij u thuis. Blijven genieten van je huis met Molenaar 04-09-2022t/mGeldigmolenaar.nl/summersale.opvoorwaardendek*Bekij

Hoofdredacteur Jurriën Beerda Aan dit nummer werkten mee Fleur Akersloot, Eric Brendel, Margot Eggenhuizen, Renate Evers, Eline van Bemmel, Willemijn Land, Grieteke Meerman, Willem Reijn, Marije Remmelink, Alex van Scherpenzeel. Fotografie Babs van Geel, Jasper Hof, Anouk de Kleermaeker, Ron Rensink, Shutterstock Vormgeving Houke Leupen Eindredactie Joost Marsman Realisatie Bureauvijftig BV, Haarlem Bladmanagement Yvonne Herman de Groot Druk en verspreiding Paragon Customer Communications Copyright 2022 ANBO Magazine, ISSN 1877-3427 Redactieadres ANBO, Postbus 2012 3440 DA Woerden, magazine@anbo.nl Advertenties Mediavijftig BV mail: florisvenneman@bureauvijftig.nl

Gesproken magazine Voor blinden en slechtzien den is er uiteraard een ingesproken versie van het ANBO Magazine op cd beschikbaar. Meld u aan via ledenservice@anbo.nl of bel ons via 0348 46 66 90. Om wat meer gevoel te krijgen bij mijn eigen pensione ring ben ik even op de website gaan kijken van de Sociale Verzekeringsbank. Op die site kunt u uw geboortedatum invullen waarna u kunt zien wanneer u met pensioen mag. Ik kreeg de volgende tekst te zien: Uw geboortedatum: 7-12-1978 Uw verwachte AOW-leeftijd is 68 + 6 maanden Vanaf 7-6-2047 kunt u AOW krijgen 2047 ... dat klinkt nog ver weg. Maar toch raakt het onderwerp pensioen ook nu mijn dagelijkse leven. Zo zie ik dat mijn ouders, net als velen van u, al jaren niet zijn geïn dexeerd. Dat lijkt dit jaar anders te gaan zijn. Veel gepensioneerden krijgen later dit jaar waarschijnlijk een hogere pensioenuitkering. Na jaren van stilstand is dat goed nieuws: eindelijk komt er indexatie. Die is meer dan welkom, vooral nu de inflatie zo hoog is. Mijn schoonmoeder heeft zich helaas moeten verdiepen in het nabestaandenpen sioen (of partnerpensioen) na het overlijden van mijn schoonvader. In de meeste pensioenregelingen is een nabestaandenpensioen opgenomen, maar de afgelopen jaren zijn er veel verschillende regelingen ontstaan. Daardoor is het vaak niet meer duidelijk hoe hoog het partnerpensioen is, en wie hierin wordt gezien als ‘partner’. In het nieuwe pensioenstelsel worden de regels eenvoudiger gemaakt en wordt de financiële positie van nabestaanden verbeterd. Dat wordt pas eind 2027 en heeft voornamelijk invloed op mensen die nog niet met pensioen zijn. Uiterlijk in januari 2027 gaat namelijk het nieuwe pensioenstelsel in. De overgang naar dat stelsel is de grootste operatie die ooit plaatsvond in pensioenland en een van de grootste in het publieke domein. Ik raad u natuurlijk aan alle artikelen in deze uitgave te lezen, maar in het bijzonder die over het nieuwe stelsel van mijn collega en pensioenspecialist Willem Reijn. Kan hij u precies vertellen wat er straks met uw pensioen gebeurt? Nee. Hij schetst echter wel een aantal mogelijkheden over wat er kan gaan gebeuren. En dat is zeer het lezen waard.

Jurriën Beerda Hoofdredacteur PS Uiteraard hoor ik heel graag wat u van dit magazine vindt! Dat kan via: is… www.linkedin.com/in/jurrienbeerda

VOORWOORD Uw verwachte AOW-leeftijd

j.beerda@anbo.nl @JurrienBeerda

ANBO 7 COLOFON & SERVICE

Lid worden? Dat kan natuurlijk altijd. Ga naar anbo.nl/aanmelden of bel onze Ledenservice via 0348 46 66 90 (bereikbaar op werkdagen tussen 9 en 17 uur). U betaalt voor het eerste jaar € 29,95, daarna € 48,- Bekijk de redenen om lid te worden op anbo.nl/aanmelden. Voor bedrijven Een abonnement voor bedrijven bedraagt € 32,50 per jaar. Gegevens wijzigen Als u uw gegevens wilt wijzigen kan dit via de Ledenservice: bel ons op 0348 46 66 90 (bereikbaar van maandag t/m vrijdag tussen 9 en 17 uur) of stuur een e-mail naar ledenservice@anbo.nl. Lidmaatschap opzeggen? U dient uiterlijk één maand voor het einde van uw lidmaatschap op te zeggen. Dit kan via anbo.nl/opzeggen of via Postbus 2012, 3440 DA Woerden o.v.v. opzegging. U kunt ons via ledenservice@anbo.nl ook mailen. Uiter aard horen wij graag de reden van uw opzegging. Privacy ANBO legt gegevens vast van ANBOleden en abonnees van ANBO Magazine. Hierbij houden wij ons aan de wet- en regelgeving op het gebied van de bescherming van persoonsgege vens, zoals de AVG. Wij gebruiken uw gegevens onder meer om u te informeren over relevante producten en diensten van door ons zorgvuldig geselecteerde partners en aanbieders. Stelt u hier geen prijs op, stuur dan een e-mail naar ledenser vice@anbo.nl, of een brief naar Postbus 2012, 3440 DA Woerden t.a.v. Ledenservice. Meer informatie: anbo.nl/privacyverklaring

8 ANBO 20 JAAP JONGBLOED ‘Lang genieten, dát is het doel’ DOSSIER PENSIOEN 28 NIEUW STELSEL Grootste operatie ooit in pensioenland 34 PENSIOENBEGRIPPEN BEGRIJPEN 38 EXPERTINTERVIEW DOMINIQUE DIJKHUIS Bestuurslid pensioenfonds ABP 42 ONS PENSIOEN In feiten en cijfers 44 LEDEN OVER HUN PENSIOEN Waar zijn ze tegenaan gelopen? 47 AOW UITGELEGD FOTO KLEERMAEKERDEANOUK KORTING€75 OP EENVERHUIZINGVLEKKELOZE 78 Inhoud OP DE COVER JAAP JONGBLOED ‘Mijn kleindochter weet: bij mij geen snoep’ Nº5 20 LEDENVOORDEEL Probeer de maaltijden van Vers aan Tafel en kies uit meer dan 500 thuiscursussen

ANBO 9 52 ANBO TREFPUNT Leuk profiel is het halve werk 54 GELDZAKEN Over financiële gezondheid 56 ANBO-BIJEENKOMSTEN Samenkomen is goud 58 GEZOND DRINKEN Met het Voedingscentrum 64 FIJN & VEILIG WONEN Met een slimme deurbel 68 BLIJF IN BEWEGING Verdedigingskunst voor iedereen 70 ANBO-LID PIET SPAANS Was ineens schrijver Dominique Dijkhuis ‘Risico bepalen bij beleggen is complex’ En ook 38 68 ELK NUMMER 7 Colofon en voorwoord 11 Column Anneke Sipkens 12 Op de bres 15 ANBO Advies 60 Digitaal vaardiger 76 Ledenvoordeel 82 Puzzel 42 70

Actievoorwaarden van toepassing. Vraag ernaar bij de adviseur.

400,kortingInruil

Ontdek Het gemak van de winkel aan huis ervaren? Onze 43 mobiele showrooms rijden de komende weken door heel Nederland. Eén van onze adviseurs maakt graag een tussenstop bij jou met onze nieuwste collectie stoelen en banken, zo kan jij gemakkelijk en in alle rust ultiem zitcomfort ervaren. Bel 0341 - 27 40 25 voor een vrijblijvend advies bij jou thuis.

Ons nieuwste inspiratiemagazine gratis ontvangen? Ga naar prominent.nu of bel: 0341 - 27 40 90 voor meer informatie. Jubileumset 1 Nu 50% korting 23904680,,Sorisso relaxstoel Vanaf 1090, Nu v.a. 690, S-100 relaxstoel Vanaf 2090, Nu v.a. 1690, J-100 sta-op stoel In stof 990,Direct leverbaar

écht goed zitten in jouw woonkamer

CoOlgaandeur T/m 24 september

COLUMN ANNEKE SIPKENS

Het kan u bijna niet ontgaan zijn: er wordt volop gediscussieerd over uw en mijn pensioen. De Tweede Kamer beslist binnenkort over een nieuw pensioenstelsel en begin deze zomer werd bekend dat voor het eerst in vele, vele jaren de pensioenen weer omhoog gaan. Belangrijke tijden dus op pensioengebied. Daarom volop aandacht voor dit thema in deze editie van ANBO Magazine.

Sinds ik voor u aan het werk ben bij ANBO, ben ik me er een stuk bewuster van geworden hoe belangrijk een goed inkomen is voor lang en gelukkig leven. Zonder een goed inkomen kun je niet volop mee blijven doen in de samenleving. En het aanvullend pensioen, opgebouwd tijdens het werkzame leven, is voor veel ouderen een belangrijk onderdeel van dat inkomen.

ANBO 11

Toch is er ook goed nieuws. Na jaren van stilstand en soms zelfs achteruitgang worden veel pensioenen nu toch verhoogd, de meeste met een paar procent. Veel zoden aan de dijk zet dit overigens niet: u levert nog steeds aan koopkracht in door de hoge inflatie. En of uw pensioen volgend jaar en de jaren daarna ook kan worden ver hoogd, is allerminst zeker. Er moet wat veranderen, daar is iedereen het wel over eens. Maar over hoe en wat, daar verschillen de meningen over. Er ligt inmiddels een wetsvoorstel in de Tweede Kamer over een nieuw pensioenstelsel. Wij vinden het voorstel in de huidige vorm onacceptabel. Waarom? Dat leest u in dit magazine. Om onze eisen kracht bij te zetten voeren we actie, onder meer via de petitie “Pas de pensioenwet aan!” Tekent u ‘m ook? Het is op zich goed dat we naar een nieuw pensioenstelsel gaan, want nu kan niemand echt goed uitleggen waarom er al jaren niet is geïndexeerd, terwijl de pensioenfondsen honderden miljarden in kas hebben. Er ligt wat mij betreft een grote uitdaging. Het vertrouwen moet worden hersteld. En dat begint met de komende jaren stabiel Weindexeren.moeten weer trots kunnen zijn op ons pensioenstel sel. Iedereen moet kunnen rekenen op een koopkrachtig pensioen, zoals het kabinet heeft beloofd. Een grote opgave, waar ANBO zich voor de volle honderd procent voor zal blijven inzetten. Die garantie kan ik u geven! Heeft u vragen of opmerkingen? Ik hoor het graag. Mail naar: Of schrijf me, via Postbus 2012, 3440 DA Woerden.

Zelf ben ik veel meer dan vroeger bezig met mijn pen sioen. Want ook voor iedereen die nog aan het werk is, heeft het al dan niet indexeren van de pensioenen gevol gen. Dat geldt dus ook voor mij. Ik kan waarschijnlijk over een jaar of zeven met pensioen maar het zal moeilijk worden om de opgelopen achterstanden in pensioenop bouw nog in te lopen.

AnnekeDirecteur-bestuurderSipkens Pas de pensioenwet aan directie@anbo.nl

GESPREKSSTOF

Achter de schermen helpen we leden dagelijks met advies en belangenbehartiging. In deze rubriek houden we u op de hoogte. Zelf een vraag? Ga naar anbo.nl/advies of bel de ANBO Advieslijn op 0348 46 66 88. Mailen kan ook: raadendaad@anbo.nl.

12 ANBO

anbo.nl/huisarts

Niet-thuisbriefje

Als een particulier een pakketje verstuurt en PostNL heeft – buiten het adres – geen gegevens van de ontvan ger, zal de bezorger ook straks een briefje in de bus doen. Dat geldt ook voor pakketjes die telefonisch zijn besteld, bij aangetekende post en medische zendingen. Op het

OP DE BRES

Seniorencoalitie steunt huisartsenactie

PostNL blijft toch bestaan

Huisartsen voerden begin deze zomer massaal actie. Ze maken zich zorgen over de toegankelijkheid van de huisartsenzorg, ook voor senioren. ANBO steunt deze actie. De huisartsen slaan alarm omdat de werkdruk te hoog is, waardoor ze onvoldoende tijd hebben voor hun patiënten. Er komen steeds meer taken op het bordje van de huis arts te liggen en daar moet een oplossing voor worden gevonden. Het water staat ze aan de lippen. Dat merken ook alle senioren in ons land, juist nu langer thuis blijven wonen de norm is. Goede toegang tot huisartsenzorg is voor ouderen belangrijk. Als het bij de huisarts al vast loopt, is het plan van het kabinet om de zorg voor ouderen zoveel mogelijk in de thuisomgeving te bieden, gedoemd te Daarommislukken.steunde ANBO de actie van de huisartsen. Samen met de andere ouderenorganisaties van de Seniorenco alitie (KBO-PCOB, Koepel Gepensioneerden en NOOM) lieten we dat weten in een opiniestuk in de Telegraaf. Kijk voor meer informatie op: Mede dankzij vragen van ANBO stopt PostNL per 1 juli niet helemaal met de papieren briefjes in de bus als iemand niet thuis is voor het aannemen van een pakketje. Als u geen PostNL-account heeft en het postbedrijf heeft ook geen e-mailadres of telefoonnummer, krijgt u gewoon een briefje in de bus waarop staat waar het pakketje naartoe is ANBOgebracht.heeft veel vragen gekregen van leden die zich zor gen maken over de aankondiging van PostNL om te stop pen met deze ‘niet-thuisbriefjes’. Het postbedrijf meldde op zijn site dat de briefjes straks verleden tijd zijn en dat ontvangers alleen nog digitaal worden geïnformeerd. Bij navraag blijkt het toch wat genuanceerder te liggen.

Advies Ombudsman gaat niet ver genoeg

briefje staat bij welk PostNL-pakketpunt of welke buur het pakket is afgeleverd. ANBO vindt het belangrijk dat mensen die niet digitaal vaardig zijn dezelfde service van PostNL krijgen als de rest. Het zou te gek voor woorden zijn geweest als deze groep wordt uitgesloten. Ook vindt ANBO dat PostNL deze uitzonderingen beter bekend moet maken bij het grote publiek. Nu zijn veel mensen onnodig ongerust gemaakt. Meer informatie vindt u op: Het is voor ouderen vaak te moeilijk om bij de overheid financiële hulp aan te vragen, zoals zorg- of huurtoeslag, of een aanvulling op een onvolledige AOW. Dat constateert de Nationale Ombudsman in een rapport. Omdat het vaak te moeilijk is, komt een groep ouderen volgens de Ombudsman onder het bestaansminimum terecht. ANBO herkent dit en vraagt al jaren aandacht voor dit belangrijke onderwerp. We hebben ook meegewerkt aan het onderzoek van de Ombudsman. Ouderen blijken de regelingen niet altijd te kennen of vinden het gewoon te ingewikkeld om ze aan te vragen. De Ombudsman vindt dat de overheid ouderen actiever moet benaderen om ze te wijzen op alle regelingen en tegemoetkomingen. Dat zal volgens ANBO wel een beetje helpen, maar het is niet de beste oplossing. Het lukt gewoon niet om een bepaalde groep ouderen te bereiken, is onze ervaring. Daarom moet het systeem veranderen. De meeste inkomensafhankelijke regelingen zijn gebaseerd op het verzamelinkomen dat de Belastingdienst vaststelt. Dat is dus bekend. Daarom vinden wij dat iemand die recht heeft op een tegemoetkoming, hij of zij deze automatisch moet krijgen en niet zelf aan moet vragen. Voor meer informatie kunt u terecht op: anbo.nl/ombudsman

anbo.nl/briefje

GESPREKSSTOF

Benieuwd naar onze collecties? Onze binnenInclusiefbeschikbaar.alPurecollecties.onzeVraagofadviesenhelpenadviseursugraagvrijblijvendmetaanhuisviavideo-bellen.gerustnaarandereOnzeCollectieisvanaf€4.950installatie1dag! ✓ Vrijblijvend advies aan huis of videobellenmet ✓ Levering tussen 1-6 weken mogelijk ✓ Installatie binnen 1 dag ✓ Incl. verwijderen en afvoeren van uw oude situatie ✓ 3D visualisatie ✓ Onderhouds abonnement-(optie) AN0722 Voorwww.mobilae.nlmeerinformatiebelons op: & 071 204 06 03 VOOR NA *Geldigt/m30.09.2022bijhettonenvandezeadvertentie Bad eruit, veilige douche erin ! EXCLUSIEF voor ANBO lezers Nu tot €1000 korting op inloopdoucheeen *Eindelijk een badkamer van alle gemakken voorzien Een bad kan op den duur meer zorgen dan ontspanning geven. Zet een streep door een gladde en hoge instap en kies voor een inloopdouche die u voorziet van moderne comfort en veiligheid. De Exclusive Collectie doet precies dat. Dankzij de anti-slip vloer, veiligheidsglas, handgrepen en het stijlvolle zitje. De douchevloer en wandpanelen zijn in verschillende kleuren/structuren te kiezen en op maat te maken.

Rookmelders zijn sinds 1 juli verplicht. Goed voor uw veiligheid, maar ook weer een nieuwe kans voor criminelen om bij u binnen te komen. Want ze kunnen bij u aanbellen en zeggen dat ze komen controleren of u rookmelders heeft, om zo uw huis binnen te kunnen dringen. Een nieuwe babbeltruc dus. Wilt u hier meer over weten? Kijk dan op:

ADVIES

Pas op voor rookmeldersnep-controleurs

ANBO 15

Om te voorkomen dat criminelen misbruik kunnen maken van uw gegevens, is het nodig om de toegang tot DigiD strenger te beveiligen. Uw gegevens zijn dan nog beter beschermd. Wat gaat er veranderen?

anbo.nl/babbeltruc

Babbeltruc

Per 1 oktober aanstaande kunt u niet meer met uw ge bruikersnaam en wachtwoord inloggen op Mijn Belas tingdienst. Inloggen met gebruikersnaam en wachtwoord wordt veiliger met een extra check. Naast uw gebruikers naam en wachtwoord krijgt u te maken met een smscontrole. Die ontvangt u op uw mobiele telefoon. Heeft u geen mobiele telefoon? Dan kunt u kiezen voor de gesproken sms. Die ontvangt u op uw vaste telefoon. U moet deze mogelijkheid wel aanzetten in ‘Mijn DigiD’.

Inloggen met DigiD: ACTIE VEREIST

Daarvoor moet u inloggen. Het is aan te raden om dat vóór 1 oktober te doen. Dan kunt u namelijk nog op de oude manier inloggen. Heeft u een smartphone? Download dan hierop de DigiD app. Inloggen op DigiD met deze app heeft al een extra beveiliging. Dat verandert dus niet. Het voordeel van inloggen via de app is dat het minder omslachtig is dan met gebruikersnaam + wachtwoord + sms. Op de nieuwe manier inloggen bij MijnToeslagen gaat pas op 1 januari 2023 in.

PrinsjesdagADVIES

In het tweede kwartaal van 2021 waren bestaande koopwoningen gemiddeld 13,0 procent duurder dan een jaar eerder. De gemiddelde verkoopprijs van een bestaande koopwoning was in het tweede kwartaal van 2021 bijna 366 duizend euro. Dat is ruim 138 duizend euro meer dan vijf jaar eerder.

• De uitwerking van de koppeling van de AOW met het minimumloon • De compensatie voor spaarders die geen bezwaar heb ben gemaakt

HUURSTIJGING De woninghuren zijn in juli 2021 gemiddeld met 0,8 procent omhoog gegaan ten opzichte van een jaar eerder. Dat is de kleinste huurstijging sinds 1960. De huren van sociale huurwoningen stegen in juli 2021 met 0,3 procent bij zowel de woningcorporaties als de overige verhuur ders. De huren van vrijesectorwoningen stegen met 2,2 procent.

• Voldoende passende woningen voor senioren

• Maatregelen rond het klimaatakkoord

2022 Ongeveer drie weken na het verschijnen van dit magazine is het weer Prinsjesdag. ANBO is zeer benieuwd naar de rijksbegroting voor volgend jaar en hoe dit kabinet de inhoud van het regeerakkoord verder gaat vormgeven. Het gaat ons vooral om de volgende punten:

Op 1 juli 2021 telde Nederland meer dan 8 miljoen wo ningen. Dat zijn er ruim 340 duizend meer dan vijf jaar eerder. Bijna de helft van alle woningen staat in West-Nederland. In Noord-Nederland zijn de minste woningen: 1 op de 10 huizen staat in Groningen, Friesland of Drenthe.

Bijna 6 op de 10 Nederlandse huizen zijn koopwoningen. Begin 2020 waren er 4,5 miljoen koopwoningen en 3,3 miljoen huurwoningen. In de vier grote steden (Amster dam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht) is het aandeel huurwoningen groter dan gemiddeld in Nederland. In alle vier grote steden zijn meer huurwoningen dan koopwoningen. In Amsterdam zijn 7 op de 10 woningen huurwoningen.

16 ANBOANBO

• Koopkrachtmaatregelen (of het uitblijven ervan) We kijken met een extra kritische blik naar deze on derwerpen en houden u uiteraard op de hoogte in de volgende edities van ANBO Magazine.

GEMIDDELDE VERKOOPPRIJS BESTAANDE WONING

• Maatregelen rond de energiecrisis

Hoe wonen we in Nederland (BRON: CBS)

“U hebt het over de zogenoemde vermogensinko mensbijtelling. Het CAK moet 4% van uw belaste vermogen bij uw inkomen tellen voor de bereke ning van de eigen bijdrage van de Wet langdurige zorg (Wlz). Welnu, dat verandert niet door de nieuwe belasting op spaargeld. Want die heeft alleen te maken met de manier waarop de Belas tingdienst uw vermogen ‘waardeert’. Uw vermogen zelf - de basis voor de bijtelling - verandert daar mee “Maarniet.”door de nieuwe manier van waarderen verandert de eigen bijdrage wel. In uw inkomen dat het CAK hanteert zit namelijk die waardering van het spaargeld. En die waardering gaat voor bijna alle spaarders omlaag. Stel, het inkomen van u en uw vrouw op de aangifte inkomstenbelasting is € 30.000. Hierin zit een bedrag van € 1.000 als inkomsten uit vermogen. Het CAK is van die € 30.000 uitgegaan. Als nu door de nieuwe regels uw inkomsten uit vermogen € 150 worden, is uw nieuwe verzamelinkomen € 29.150. Het CAK zal in dat geval de eigen bijdrage aanpassen. En het goede nieuws: daar hoeft u zelf niets voor te doen, u krijgt hiervan automatisch bericht van het CAK.”

ANBO 17 ANBOADVIES

‘Mijn vrouw zit in een verpleeghuis. Daarvoor moeten wij een eigen bijdrage Wlz betalen aan het CAK. Omdat we ook wat spaargeld hebben, moeten we extra betalen. Gaat dat nu ook veranderen door de nieuwe belasting op spaargeld?’

ANBO-medewerker Gerard Huls beantwoordt vragen van leden aan de ANBO Advieslijn. Dit keer over de vermogensinkomensbijtelling bij de eigen bijdrage Wlz.

Gerard Huls over een vraag aan de ANBO Advieslijn

Kind aan een huis helpen? Ga niet over één nacht ijs

18 ANBO GEREGELD

Het ANBO Adviesteam krijgt steeds vaker vragen van mensen die graag hun kind(eren) willen helpen aan woonruimte. Bijvoorbeeld omdat de kinderen zelf niet aan bod komen op de woningmarkt. Er zijn verschillende mogelijkheden, die allemaal zowel voordelen als nadelen hebben. En de Belastingdienst kijkt altijd mee! Ga dus niet over één nacht ijs. ANBO helpt u op weg.

VERKOPEN AAN DE KINDEREN EN NIET VERHUIZEN In deze situatie gaat het eigendom van de woning over naar het kind, de ouders blijven in de woning achter. Dan zijn er twee smaken:

Zelf iets geregeld hebben? Heeft u zelf een vraag? Kijk dan op www.anbo.nl/advies of neem telefonisch contact op met ons Ad viesteam via 0348 46 66 88. Onze deskundige medewerkers zijn iedere werkdag bereikbaar van 10.00 tot 15.00 uur. Mailen kan uiteraard altijd: raadendaad@anbo.nl

1. Kind betaalt de verkoopprijs (zie ook hiervoor) en u betaalt huur aan de kinderen. Het geld dat u hebt ontvangen door de verkoop geldt voor u als vermogen. In beginsel moet u daar belasting over betalen. Voor uw kind geldt de wo ning overigens ook als vermogen. Ook hij/zij moet hierover belasting betalen.

Het is natuurlijk aanlokkelijk om voor de rentevergoeding ook van die 6% uit te gaan. Dan liggen de betaling en de vergoeding dicht bij elkaar. Helaas, de Belastingdienst zal het verschil in de 6% en de marktrente zien als een belaste schenking. Voor u dus. Al met al veel haken en ogen, vandaar onze waarschu wing om niet over één nacht ijs te gaan. Kijk ook naar wat het beste bij u past bij uw situatie. Weet u welke kant het opgaat? Maak dan een afspraak bij een notaris om te bespreken wat vastgelegd moet worden.

HET HUIS SCHENKEN AAN UW KINDEREN EN NIET VERHUIZEN Dit is een veel voorkomende variant. U schenkt het huis aan de kinderen (vooruitlopend op de erfenis) en u behoudt het recht om levenslang in het huis te blijven wonen. Voordeel voor beide partijen zou u zeggen. Maar let op: de Belastingdienst zal de woning na uw overlijden alsnog in de nalatenschap betrekken. De kinderen zijn dan erfbelasting verschuldigd. Dit kunt u voorkomen door af te spreken dat u huur gaat betalen. En let op, die huur moet 6% van de WOZ-waarde zijn. Bovendien moet u naar de notaris om alles vast te laten leggen. In cijfers, uitgaande van het eerdere voorbeeld met een WOZ-waarde van € 450.000. U moet dan 6% van die waarde aan huur - feitelijk - betalen aan het kind of de kinderen. Dat is dus € 27.000. Per maand bent u dan € 2.250 kwijt. Forse bedragen die bovendien ook nog eens kunnen oplopen. Want het blijft 6% van de WOZ-waarde. Stijgt die waarde, in deze tijd zeer aannemelijk, dan stijgt uw huur ook. Iedere € 50.000 waardestijging levert € 250 extra te betalen huur per maand op.

ANBO 19 GEREGELD ‘GEWOON’ VERKOPEN U kunt natuurlijk uw huis aan uw kinderen verkopen. U gaat naar een andere woning, zij betalen u een verkoop prijs voor het huis. Zolang de prijs marktconform is, is er niets aan de hand. Maar we zien regelmatig dat oudersnatuurlijk om de kinderen tegemoet te komen - het huis onder de marktprijs verkopen. De Belastingdienst zal het verschil als schenking zien. Bijvoorbeeld: het huis is getaxeerd op € 450.000. De ouders verkopen het huis aan hun zoon voor € 300.000. Er is sprake van een schenking van € 150.000. Is de zoon tussen de 18 en 40 jaar oud, dan is de schenkbelasting (in 2022) € 12.276. Dat is als gebruik wordt gemaakt van de eenmalig verhoogde vrijstelling. Kan dat niet, dan is de schenkbelasting € 15.821.

Eigenlijk is deze optie om belastingvrij vermogen over te dragen alleen aan de orde als u voldoende inkomsten hebt om dergelijke lasten te dragen.

2. Kind heeft geen geld voor de aankoop; u leent het geld Om te beginnen moet u ook in dit geval 6% van de WOZ-waarde aan huurvergoeding betalen voor het woonrecht. Maar u ontvangt ook rente over het uitstaande geld. De Belastingdienst gaat uit van een marktconforme rente. En die is uiteraard veel lager dan die 6%.

20 ANBO ‘Ik vergeet eigenlijk steeds mijn leeftijd’ INTERVIEW

INTERVIEW

Nu hij op papier met pensioen is, heeft presentator Jaap Jongbloed (67) tijd om zijn passie voor sporten en gezondheid te delen. Met podcasts, webinars en bijeenkomsten hoopt hij veel ouderen in beweging te krijgen. “Squats zijn gewoon kniebuigingen, laten we het allemaal niet ingewikkeld maken.”

BASKETBAL Jaap Jongbloed kennen we vooral van tvprogramma’s als Opgelicht?!, Vermist en Het Mooiste Meisje van de Klas. Interessante onderwerpen, maar zijn échte passie is altijd sport geweest. Judo, zwemmen, voetbal, tennis – hij maakte er allemaal kennis mee in zijn kinderjaren. En toen was daar basketbal: “Dat deden we een keer in de brugklas met gym. Tijdens zo’n partijtje gooide ik een aantal lay-ups (waarbij de bal via het bord het doel ingaat, red.), die techniek bleek ik onder de knie

TEKST MARGOT EGGENHUIZEN FOTO’S ANOUK DE KLEERMAEKER VISAGIE ASTRID TIMMER

‘Lang genieten, is het doel’ Presentator Jaap Jongbloed

Jarenlang begonnen ze ’s ochtends de dag samen in het café van cultureel centrum De Balie in hartje Amsterdam. Vandaag staan in de ‘stamkroeg’ van opa en kleindochter de ramen open, binnen wordt aan koffie genipt, buiten klinkt het gerinkel van trams. “Ze daagt me wel uit”, vertelt hij lachend. “Vorig jaar is Nova gaan paardrijden – nou ja, op een pony. Ik zat daar in de winter te koukleumen bij het hek. Dus ik dacht: dan ga ik zelf ook wel meedoen. Op zo’n paardje heb ik een paar lessen genomen. Nadat ik er twee keer fors van af ben gedonderd en een tijdje last had van een kneuzing, kwam het besef: misschien doe ik dit maar niet meer.” Waarom hij er toch aan was begonnen? “Weer iets nieuws leren! En ook een beetje overschatting, denk ik.”

Al vanaf haar geboorte is Nova, nu 8 jaar, elke woensdag bij haar opa Jaap Jongbloed.

dát

ANBO 21

GENIETEN VAN HET LEVEN

Voor Jongbloed is sporten een hobby, eigenlijk meer een passie, maar hij begrijpt ook dat niet iedereen daar zo enthousiast van wordt. “Het is meegenomen als het je hobby is. Maar ook als dat niet zo is, zal je toch iets aan beweging moeten doen als je gezond ouder wilt worden. Dan is het de kunst om de focus te leggen op dingen die je leuk vindt en die je kan.” Om anderen te motiveren heeft hij samen met gezondheidsjournalist Wies Verbeek de podcast Jong Bloed gemaakt, waarin ze op zoek gingen naar dé tips voor een gezond en gelukkig leven. Binnenkort geven ze samen voor ANBO-leden een webinar (zie kader). Bewegen, eten, slapen, stress – alles komt aan bod. “Wat Wies en ik vooral heel interessant vinden is hoe je kunt blijven genieten van het leven, doen wat je leuk vindt, en toch door kleine, makkelijke aanpassingen een enorme gezondheidswinst kan behalen. Voor ons is oud worden niet het doel, het doel is lang blijven genieten van het leven.”

22 ANBO INTERVIEW

ELKE AVOND DANSEN Hoe pak je dat aan, die kleine aanpassingen? Jongbloed heeft voorbeelden genoeg: “Ik ben een tijdlang met mijn zoon naar de sportschool gegaan om samen te bewegen. Heel erg leuk om dat met familie of vrienden te doen, en zeker ook door de generaties heen. Dat is een enorme bonding factor.” Maar het kan ook in kleine, dagelijkse dingen zitten: “Je zou de auto een straat verderop kunnen parkeren en dan het laatste stukje lopen. Of tuinieren. Met de hond wandelen kan ook: mijn moeder van negentig heeft een hond en loopt twee keer per dag drie kwartier. Dat doet ze niet omdat ze moet bewegen, maar omdat ze het leuk vindt om met de hond te wandelen. Zoek dus de dingen op die dicht bij jezelf liggen. Op een bijeenkomst die we hadden georganiseerd was een man van rond de 75 en die zei dat hij elke avond danst met zijn partner. Ik dacht: gaat hij ergens heen? Nee, gewoon thuis in de kamer, muziekje aan, gingen ze even dansen. Een andere man kwam erbij staan en zei: ‘En seks, en seks!’ Haha, geweldig.” BANKDRUKKEN Jongbloed heeft een doel nodig als hij ergens aan werkt, vertelt hij. “Bij het sporten wil ik het niet alleen onderhouden, ik wil ook wel wat vooruitgang zien. Bij ‘Met basketbal ben ik gestopt, nu krijg ik kickboksles’

te hebben, ik maakte opeens allemaal punten. Ik dacht: hé, dat is leuk. Nog steeds vind ik het prachtig.” Toch stopte hij vijf jaar geleden met competitie spelen, vanwege blessures. Dat viel hem zwaar: “Ik vind het moeilijk om te accepteren dat bepaalde dingen niet meer gaan. Een aantal van die jongens waarmee ik basketbalde kwam ik laatst weer tegen en ze vroegen of ik nog een keer wilde meetrainen. De volgende dag was ik kapot. Omdat ik het op dezelfde manier deed als jaren geleden. Maar in zekere zin moet je je wel een beetje gaan gedragen naar je leeftijd. Dat vind ik lastig, ik vergeet eigenlijk steeds mijn leeftijd.”

GOED GENOEG

kleindochter‘Mijnweet:bijmijgeensnoep’

ANBO 23 INTERVIEW bankdrukken had ik het doel dat ik mijn eigen gewicht één keer omhoog wilde kunnen duwen. Dat lukte uiteindelijk. Het allerleukste ervan is het gevoel achteraf: toch maar weer gehaald.” Dat gevoel is volgens hem echt een beloning. En dat kun je ook bereiken door klein te beginnen. “Makkelijke stapjes, waar je misschien ook nog lol aan hebt, dat zou het mooiste zijn. Dan wordt het niet een strijd met jezelf, maar juist een uitdaging. Dan wordt het bereiken van je doeltje haalbaar en kun je daar trots op zijn. De squats bijvoorbeeld waar je in de sportschool vaak over hoort, zijn eigenlijk gewoon kniebuigingen en die kun je ook prima thuis doen. Laten we het allemaal niet ingewikkeld maken.”

“Op een gegeven moment ben ik een paar uur van tevoren even gaan liggen op de bank, dan deed ik een meditatieoefening waarbij ik in slaap viel. En ik ben me gaan realiseren: ik heb eigenlijk hartstikke leuk werk en ik geniet er niet van. Ik zit alleen maar te focussen op wat ik niet goed heb gedaan, hoe het volgende week beter kan, wat als de kijkcijfers teruglopen. Ik heb wat dingen teruggekeken en voor sommige uitzendingen schaam ik me nu dood en andere zijn veel beter dan ik dacht. Vermist bijvoorbeeld, dat was een heel erg gecompliceerd programma omdat het live was met allerlei onverwachte elementen erin –filmpjes, gasten waarvan je niet wist wat ze gingen zeggen, mensen die elkaar nog niet hadden gezien. We hadden het

WIJN EN WHISKY Meer sporten is voor Jongbloed geen actiepunt in zijn leven, wel minder wijn en whisky drinken. “Alcohol wil ik alleen nog maar in het weekend drinken. Maar vorige week begon het weekend op donderdagavond met een borrel en dan ben je eigenlijk vier dagen aan het drinken en drie niet. Klopt niet. Daar had ik me heel erg schuldig over kunnen voelen, maar dat heb ik inmiddels wel een beetje losgelaten. Als ik het echt probeer, lukt het altijd wel.” Dat loslaten heeft hij moeten leren, ook op werkgebied. “Ik ben niet gauw tevreden met mezelf en de programma’s die we maken. Rond mijn veertigste werd ik telkens de dag na een live-uitzending wakker met een kloppend hoofd. Omdat ik heel veel koffie had gedronken, maar ook gewoon door de spanning. Het programma, je piekprestatie, moet je leveren om tien uur ’s avonds. Dán moet je top zijn, terwijl je die dag al 13 uur in de weer bent. Dat slaat eigenlijk nergens op.”

JAAP JONGBLOED

Jaap Jongbloed (1955) werd geboren in Scheveningen, maar groeide op in verschillende plaatsen, ook op Nieuw-Guinea. Na zijn rech tenstudie in Amsterdam werd hij bedrijfsjurist, om in 1980 het roer om te gooien voor een baan als verslaggever bij het actualiteiten programma Tros Aktua. Daarna presenteerde en maakte hij veel verschillende programma’s, zoals Jongbloed & Joosten (samen met Astrid Joosten), Vermist, EenVandaag, Opgelicht?! en Het Mooiste Meisje van de Klas. Jongbloed woont in Amsterdam met zijn vrouw Inge. Hij heeft drie volwassen kinderen uit zijn eerste huwelijk en een kleindochter.

EYEOPENER Als we hem vragen naar een gouden tip voor een fijner leven, vertelt Jongbloed over een man die laatst naar hem toe kwam tijdens een bijeenkomst over bewegen. “Hij zei: ‘Mijn vrouw is 80 en heel slecht van gezondheid, nu heeft ze jeu de boules ontdekt.’ Dan denk je: jeu de boules, een ontzettend slome sport, toch? Er is een beweegrichtlijn dat je cardio moet doen en krachttraining, en daarnaast moet je je hersens stimuleren. Hij zei: ‘Als ze zo’n toernooitje doet met een aantal wedstrijdjes op een dag, heeft ze 5 kilometer gelopen én 50 kilo getild – telkens die ballen oprapen. Ze is dus mobiel geweest, heeft krachttraining gedaan en daarnaast heeft ze moeten denken: die bal ligt daar, die daar, hoe ga ik dat doen? Dus ook haar hersenen zijn gestimuleerd.’ Grappig toch, gewoon met jeu de boules! Dat vond ik wel een eyeopener.”

INTERVIEW

24 ANBO ons zo moeilijk gemaakt als kan op televisie. Maar daar keek ik laatst een aflevering van terug uit 2004 en dat ging helemaal vlekkeloos eigenlijk. Terwijl, ik weet zeker dat ik na dat programma heb gedacht: wat heb ik allemaal fout gedaan? Dat perfectionisme heeft ertoe geleid dat ik niet de genoegdoening en tevredenheid heb gevoeld die ik wel had moeten voelen. Vanaf die periode heb ik geprobeerd om er meer van te genieten en dat is me ook gelukt.”

WAT VALT JE OP AAN OUDER WORDEN?

JE BENT GESTOPT MET (COMPETITIE) BASKETBAL, WAT DOE JE NU?

“Ik ben echt beter gaan waarderen wat er is, gaan genieten van wat er is, ik beleef alles bewuster. Ik heb een 16 jaar jongere vrouw en ik merk wel dat ik simpelweg meer jaren heb meegemaakt, daardoor kan ik meer dingen in perspectief plaatsen en dat is heel prettig. Het geeft rust. Ik probeer wel de valkuil te vermijden dat je steeds zegt: ‘Ik heb dit al tien keer meegemaakt en ik weet hoe het echt is.’ Dan word je een oude zeur.”

Resoluut: “Nee, dat maakt me helemaal niet uit. Bij basketbal stoot je weleens je kop, maar bont en blauw word je niet gauw. Het heeft me nooit weerhouden om te sporten. Dat kan ook niet, daar ben ik te fanatiek voor.”

ANBO 25 INTERVIEW WAT VOOR OPA BEN JE VOOR NOVA?

VRAAG & ANTWOORD

Webinar over gezondheid

NOOIT BANG GEWEEST VOOR EEN BLAUW OOG OP TV?

“Ik tennis nog, maar ben ook gaan kickboksen. Mijn vrouw deed wat lesjes als onderdeel van een bootcamp en toen zijn we dat samen gaan doen. Afgelopen week zijn we naar zo’n amateur-kickboks gala geweest waaraan mensen meededen uit haar sportgroepje. We kwamen terecht in een rauwe Amsterdamse kickbokssfeer, een donkere sporthal, met behoorlijk pittige partijen. Nu waren we er om te kijken, misschien gaan we zelf nog een keer meedoen.”

JE BENT OFFICIEEL MET PENSIOEN. VERVEEL JE JE WELEENS? “Nooit. Mijn stiefdochter is 15 en zij kan zeggen: ‘Ik verveel me dood.’ Ik heb me nog nooit verveeld, ik kan me niet vóórstellen wat dat betekent. Niet omdat er allerlei dingen moeten, maar omdat er zoveel dingen leuk zijn om te doen. Daarom presenteer ik nog steeds Het Mooiste Meisje van de Klas. En ik zou bijvoorbeeld samen met mijn jongste dochter een taal-podcast willen maken over grappige din gen die we hebben gehoord. Of een paar maanden naar Granada gaan om daar Spaans te leren.”

Op donderdag 22 september om 11.00 uur presenteren Jaap Jongbloed en Wies Verbeek een webinar, speciaal voor u! De twee delen de belangstelling voor gezondheid, fitness, voeding en anti-aging. Samen maken ze over die onderwerpen het webinar Forever Young. Aanmelden voor dit webinar kan via, Daar vindt u ook meer informatie. anbo.nl/foreveryoung

“Niet het stereotype. Ze mag wel alles doen, maar niet alles eten. Als ze bij mij komt, weet ze: geen snoep. Terwijl normaal als je bij opa en oma komt… ik vind het vreselijk als je hoort hoeveel overge wicht er is bij kinderen, dat kan niet goed gaan. Maar er glipt ook bij ons weleens wat doorheen, hoor.”

Ons pensioenstelsel gaat op de schop. Het is de grootste financiële operatie ooit in Nederland. En bovendien één die u direct raakt. Daarom een dossier over ons pensioen. Wat gaat er veranderen, wat merkt u daarvan en wat doet ANBO om uw belangen te verdedigen? U leest het allemaal - en meer - in dit extra dikke pensioendossier.

26 ANBO

PENSIOEN

DOSSIER PENSIOEN

Voor u én uw kinderen dus. Zoals een kennis zei: als je zorgt dat het je kinderen goed gaat, komt het altijd goed. Laat die even op u inwerken. ANBO wil dat iedereen fatsoenlijk pensioen krijgt om later prettig door te kunnen leven. En dan praten we niet over het rondtouren door Europa met een grote camper van een dikke ton. Nee, als gepensioneerde heb je een autootje nodig, zodat je kunt zorgen voor je zieke zus in Doetinchem, je je buurman kunt afzetten in het zieken huis voor controle, een elftalletje kunt rijden naar een uitwedstrijd – en ja, ook een keertje op vakantie. En je moet veel meer voor jezelf zorgen. Verzorgingshuizen zijn voor ouderen met een eenvoudige handicap allang gesloten. De overheid is er alleen nog voor de allerzwaarste gevallen, de anderen moeten het zelf maar opknappen. En daarvoor is een goed inkomen onontbeerlijk. Of uw kinderen een goed pensioen gaan krijgen, is onze ker. Die onzekerheid moeten we een beetje eerlijk delen.

Column pensioenspecialist Willem Reijn anbo.nl/pensioenblog

Het ANBO-standpunt is dat we het samen moeten doen, samen risico’s moeten delen, samen moeten zorgen dat iedereen een goed pensioen krijgt. En vooral ook zorgen dat iedereen pensioen opbouwt, dus ook zzp’ers en mensen in loondienst, die geen pensioenregeling kennen. Want ook zij worden oud en moeten straks voor zichzelf zorgen. Voor die ANBO heb ik getekend. En ik ben blij dat we deze standpunten nu samen uitdragen met KBO-PCOB, Koepel Gepensioneerden en NOOM. Samen staan we er. Dank zij u, waarvoor mijn hartelijke dank.

ANBO stond en staat gelukkig genuanceerd in het pensi oendossier. Ik kon gerust mijn contract tekenen. Pensioen is belangrijk voor de huidige en voor de toekomstige gepensioneerden.

Dit jaar werk ik alweer tien jaar als beleidsadviseur pensioenen bij ANBO. Voordat ik solliciteerde, had ik nog wel even goed gekeken naar de standpunten op pensioengebied. Immers, er waren en zijn ook ouderenorganisaties die nogal eenzijdig de belangen van alleen de huidige gepensioneerden willen behartigen. Na ons de zondvloed, het is ons geld!

Willem Reijn is ANBO’s pensioenspecialist. Hij schrijft maandelijks over de ontwikkelingen in de pensioenwereld. Zijn bijdragen zijn terug te lezen via: Pensioen, voor u – en voor uw kinderen

ANBO 27 DOSSIER PENSIOEN

DOSSIER PENSIOEN TEKST WILLEM REIJN

28 ANBO

De Tweede Kamer heeft voor het zomerreces naar adem gehapt. Eigenlijk was het de bedoeling om de Wet Toekomst Pensioenen er nog even voor de zomer doorheen te jassen. Maar na drie rondetafelgesprekken met kritische deskundigen vond de Kamer het beter om alles eerst even te laten bezinken. Gelukkig maar. PENSIOEN: DE KEUZE IS REUZE MAAR NIETS IS AL ZEKER

UW

Verandert er dan niets? Jazeker wel. En dat is deels goed nieuws. In het huidige stelsel moeten pensioenfondsen enorme buffers tot wel 25 procent van het fondsvermogen aanleggen om volledig te mogen indexeren. Om een voorbeeld te geven: toen ABP een jaar terug 500 miljard in kas had, moest er eerst nog 100 (!) miljard worden verdiend voordat u volledig werd gecompenseerd voor hogere prijzen. Dat was om absoluut zeker te zijn dat het beloofde pensioen nagenoeg te allen tijde zou kunnen worden uitgekeerd. Die regel vervalt, dus er kan meteen worden verhoogd als er rendement is gemaakt. Bij verlies gaat het echter andersom. Nog meer goed nieuws: we zijn van de vermaledijde rekenrente af, al blijft de marktrente blijft wel van invloed (zie kader).

Kan ik u nu dan precies vertellen wat er straks met uw pensioen gebeurt? Nee. Dat hangt namelijk af van de keuzes met betrekking tot het risico en het bijbehorende verwachte rendement dat uw pensioenfonds maakt, op basis van wetenschappelijke inzichten en onderzoek onder deelnemers. In uw geval dus: onder gepensioneerden.

DOSSIER PENSIOEN

BIOMETRISCH RENDEMENT

BETROUWBARE UITKERING Nou ja, dat was de theorie. Maar als gepensioneerde wilt u natuurlijk gewoon weten wat u als uitkering krijgt: daarvan moet u immers de huur, de energierekening en de boodschappen betalen. Uw persoonlijke pensioenpot is er straks dan ook alleen achter de schermen. Een betrouwba re uitkering is voor u al transparant genoeg – en dat is ook het standpunt van ANBO. GOED NIEUWS

Het idee is dat een persoonlijke pensioenpot tot meer vertrouwen leidt. De werknemer kan precies zien hoeveel er aan premie is gestort en hoeveel het pensioenfonds voor haar heeft verdiend. Dat geld is er echt voor haar, dat wil zeggen voor haar pensioen, want het is geen spaarpot waar je een greep in kunt doen voor een vakantie of een nieuwe auto. En als de werknemer overlijdt gaat het, net als in de uitkeringsregeling, naar de andere deelnemers, niet naar de nabestaanden. Overigens is er wel een apart nabestaandenpensioen geregeld, net als nu (zie daarvoor elders in deze special).

ANBO 29 De overgang naar een nieuw pensioenstelsel is de grootste operatie die ooit plaatsvond in pensioenland en een van de grootste in het publieke domein. ANBO had dan ook aangedrongen op zorgvuldigheid boven haast. Want hoe zit het ook weer met dat nieuwe pensioenstelsel? We gaan over van een uitkeringsregeling naar een pre mieregeling. Dat maakt op zich voor de gepensioneerden niet zoveel uit. Wel voor de werkenden: zij krijgen geen – min of meer gegarandeerde – uitkering meer toegezegd. Daarvoor in de plaats komt een pensioenpot, waarin werkgever en werknemer hun premie storten en waarin het rendement op het kapitaal wordt bijgeschreven. In beginsel is het de ambitie om uiteindelijk na 42 jaar een bruto pensioen (inclusief AOW) van tachtig procent van het gemiddeld verdiende inkomen te krijgen. Maar dat is een verwachting, een ambitie.

PERSOONLIJKE PENSIOENPOT

Uw vraag is natuurlijk: wat betekent dit voor mij als gepensioneerde? U krijgt nu een uitkering. De waarde van de verwachte uitkeringen wordt omgerekend in een pot. Heel simpel: u krijgt nu 10.000 euro en uw levensverwachting is tien jaar. Dan krijgt u (als ik even geen rekening houdt met rente of rendement) straks 100.000 euro in uw pot. Jaarlijks gaat daar uw uitkering van af. En er wordt rendement bijgeschreven. Bijvoorbeeld omdat andere deelnemers eerder overlijden dan de gemiddelde leeftijd. Dat heet biometrisch rendement en dat zorgt dat u uw uitkering levenslang krijgt, ongeacht hoe oud u wordt. En ook ‘gewoon’ rendement, afhankelijk van het risico dat wordt genomen.

WETENSCHAPPELIJKE INZICHTEN

Kortom, de keuze is reuze. Dat maakt het meteen moeilijk om te vertellen wat er precies met uw pensioen gaat gebeu ren als het nieuwe stelsel (uiterlijk) januari 2027 van kracht wordt. Er is wel de verwachting dat het pensioen in 2027 niet lager mag zijn dan in 2026, dat wil zeggen als gevolg van het nieuwe stelsel.

TOMBOLA Belangrijkste in de grafieken is natuurlijk de start. Met hoeveel kapitaal begint u. Dat is afhankelijk van het om zetten van het bestaande vermogen van het pensioenfonds in al die potjes. Dit gebeurt nog tegen de rekenrente. Hoe hoog die is op het moment van omzetten, vermoedelijk in 2025 of 2026, weet niemand. Wel is duidelijk: hoe hoger de rente, hoe beter het is voor gepensioneerden. Dat blijkt ook uit de dekkingsgraad: die is afgelopen maanden alleen maar gestegen door de hogere rente – terwijl het vermogen afnam. Logisch? Nee, en het lijkt al helemaal niet logisch om 1700 miljard (dagkoers eind mei 2022) op basis van een toevallige dagrente te verdelen. Dat is een tombola. Niettemin: bij een hoge dekkingsgraad krijgt u veel meer in uw potje. En wordt uw uitkering ook meteen een stuk hoger. Of, hoe en wat precies: niemand kan het nu vertellen. UITSMEREN Er zijn nogal wat zaken onduidelijk. Zo mag een pensioen fonds een verhoging of een verlaging over tien jaar uitsme ren. Dat maakt een uitkering stabieler. Maar het grondidee dat een pensioenuitkering mee-ademt met de economie

30 ANBODOSSIER

A. Een vaste uitkering. Veel mensen houden niet van risico en zijn allergisch voor verlies. Dan zou daaruit kunnen voortvloeien dat u een levenslange gegaran deerde uitkering krijgt. Dan bent u niet veel verder dan de afgelopen twaalf jaar: de zekere uitkering is elke maand gelijk – waardoor u zeker weet dat u elke maand minder kunt kopen. B. Een gegarandeerd oplopende uitkering zonder risico. Dat kan. Zonder risico blijft het pensioenvermogen hetzelfde, nu wordt het alleen anders over de leven scyclus verdeeld. In het begin wat minder, later wat meer. Een sigaar uit eigen doos, maar misschien voelt u zich wel ontspannen bij het idee van een jaarlijks hoger inkomen. C. Een hoger inkomen in het begin, dat jaarlijks iets lager wordt. Fijn in de eerste jaren, maar op termijn wel lastig. Zeker als de huur elk jaar hoger wordt. Maar het kan. D. Een gemiddeld stijgend pensioen, want u neemt wat risico: u zit voor een derde in aandelen. Als die het heel goed doen, krijgt u een flinke bonus (bovenste lijn). Maar het kan ook tegenzitten op de beurs, zoals de laatste maanden hebben gezien. Dan daalt uw inkomen licht.

PENSIOEN Dat onderzoek kan nogal wat verschillende antwoorden opleveren. De ene oudere is immers de andere niet: de een wil veel risico, de ander geen. We hebben een plaatje geleend van een vooraanstaande actuaris, dat mogelijke uitkeringspatronen laat zien, afhankelijk van de keuzes.

E. Een combinatie van de keuze B met daarbij wat risico. Ziet er goed uit, want uw inkomen stijgt altijd, flink bij het gemiddelde, veel bij goed economisch weer en altijd nog een beetje als het tegenvalt. Maar uw begin-inkomen is lager: de sigaar komt groten deels uit eigen doos. F. U begint hoog, want u incasseert de verwachte ontwikkeling van de beurs meteen en - met garantie tot aan de deur - blijvend. Het kan zelfs nog beter als de beurs bovengemiddeld scoort. Het omgekeerde geldt natuurlijk ook: uw inkomen daalt bij flinke tegenwind. Merk op dat u hier hoger begint, dus als de meeste mensen het meeste uitgeven. Ook mensen met een lagere levensverwachting hebben baat bij deze keuze.

SCHOKDEMPER

Van de werknemers denkt 52 procent dat het pensioen straks lager wordt, 25 procent dat dat gelijk blijft en slechts 6 procent hoger. Bij een luttele 2 procent neemt het vertrouwen in het stelsel toe. Gepensioneerden zijn niet positiever. 44 pro cent verwacht een lager, 38 procent een ge lijkblijvend en 3 procent een hoger pensioen.

Precies 1 op de 100 heeft meer vertrouwen gekregen, bij 42 neemt het vertrouwen af. We verwachten weinig verbetering zolang de ef fecten niet duidelijk zijn. De iets hogere kans op indexeren kan het vertrouwen wel versterken.

ANBO 31 DOSSIER PENSIOEN

Blijft nog één vrees over: het pensioen zou sterk kunnen variëren. Daar zit u niet zo mee als het pensioen omhoog varieert, maar naar beneden maakt u onrustig. Er zit ten echter wat schokdempers in het nieuwe stelsel. Dat uitsmeren bijvoorbeeld, wat het pensioen stabieler maakt. Een uitkering uit de solidariteitsreserve die de schok (deels) absorbeert. En niet te vergeten uw AOW. Die stijgt in be ginsel mee met de lonen. In hoeverre die schokdemper bij u werkt, hangt natuurlijk af van uw inkomen. Hoe lager het pensioen, hoe minder u een verlaging voelt. Hoe hoger het pensioen hoe sterker het effect. Het is dus niet zo dat u hele grote op- of neerwaartse bewegingen ziet. Per saldo krijgt u eerder verhogingen dan in de huidige situatie, zo is de verwachting.

moet u over 10 jaar 10.000 euro uitkeren. Is de rente 1 procent, dan moet het fonds 9000,53 in kas hebben. Is de rente 2 procent, dan hoeft er maar 8200,05 op de rekening te staan. Bij de negatieve rente moest er theore tisch meer in de portemonnee zitten dan er zou worden uitgekeerd. De nieuwe regeling biedt de mogelijkheid om het renterisico voor gepensioneer den helemaal weg te halen, zonder dat jongeren daar last van hebben. Dit maatwerk is een belang rijke verbetering ten opzichte van de huidige uitke ringsregeling.

Rente blijft belangrijk

We zijn dan wel van de rekenrente af; de marktren te blijft leidend voor de uitkering aan ouderen. Die willen hun uitkering niet geheel afhankelijk maken van de Voorbeeld:aandelenmarkt.eenpensioenfonds

zou dan wel verlaten zijn. Vermoedelijk zullen pensioenfondsen die termijn wat inkorten, bijvoorbeeld tot vijf jaar. En wat de denken van de vraag: gaat al dat geld wel in de persoonlijke potjes? Er komt een solidariteitsreserve (maximaal 15 procent), waaruit risico’s worden gedekt, onder meer om uitkeringen te stabiliseren. Dan moet daar natuurlijk wel geld in zitten. Stel: een pensioenfonds heeft een dekkingsgraad van 120 procent. Dan kan het bestuur besluiten om 10 procent in de reserve te steken en 110 in de persoonlijke potjes. Als de uitkering dan een stukje ho ger is dan nu, zou je kunnen zeggen dat er wat achterstand aan indexatie van de laatste jaren wordt ingelopen.

Nog weinig vertrouwen in nieuwe pensioenen Het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) heeft onderzocht wat pensioen deelnemers van het nieuwe stelsel verwachten.

UW UWBLIJFTHUISTHUIS Meer informatie over product of actie? Bel 0800-5003 of ga naar www.trapliften.nl Met een S200 traplift Uw huis is niet zomaar een huis. Het is een vat vol herinneringen. Het groeide met u, uw gezin en de steeds veranderende omstandigheden mee en kan dat ook in de toekomst blijven doen. De trapliften van TK Home Solutions, eerder bekend als thyssenkrupp, werden namelijk ontwikkeld om u maximale onafhankelijkheid te bieden in uw dagelijkse routine. Zo kan uw huis nog heel lang uw thuis zijn. *Bel ons en vraag naar de voorwaarden. € 1000,- korting*

ANBO 33 DOSSIER PENSIOEN

Seniorencoalitie: verbeter de pensioenwet

De Seniorencoalitie wil dat de Tweede Kamer en de Eerste Kamer de pensioenwet veranderen, zodat er meer draag vlak onder gepensioneerden ontstaat. Het gaat met name om de aanloop naar de nieuwe wet, tot 2027.

De Seniorencoalitie van ANBO, KBO-PCOB, Koepel Gepensioneerden en NOOM is een actie gestart om de pensioenwet te verbeteren. Daarvoor kunt u een petitie ondertekenen via www.pasdepensioenwetaan.nl

Indexatie lijkt in de periode tot 2027 beter haalbaar dan in het huidige stelsel. Er komen namelijk overgangsregels, waarbij indexeren al dit jaar vanaf 105 procent mogelijk is.

INHAALINDEXATIE

Verder lopen huidige en aanstaande gepensioneerden al 25 procent pensioen achter – los van de huidige inflatie. De Seniorencoalitie wil dat die in elk geval gedeeltelijk kan worden ingelopen in de periode tot 2027, mits daar finan ciële ruimte voor is. Immers, de gemiddelde gepensioneer de is 77 jaar, heeft er twaalf jaar geen euro bij gekregen en kan niet wachten tot 2027. De coalitie wil dat de huidige regels verdwijnen en pensioenbesturen de vrijheid krijgen om meer verhoging toe te kennen dan alleen de inflatie, zodat de achterstand eerder wordt ingelopen. INVAREN Het omzetten van de huidige rechten in pensioenpotten heet invaren. Dat moet evenwichtig. Hoe wordt momen teel uitgezocht, maar gepensioneerden hebben maar wei nig over hun geld te vertellen. Terwijl van hen het meeste in de pot zit. Ondertussen kunnen individuele deelnemers geen bezwaar meer maken, want dat recht is tijdelijk opge schort. Dat wekt extra wantrouwen. De Seniorencoalitie wil dat gepensioneerden in het verantwoordingsorgaan van het pensioenfonds meer rechten krijgen. Bovendien moet het pensioenfondsbestuur een sterkere positie krijgen. Nu ligt er te veel macht bij werkgevers en werkne mers, die andere belangen kunnen hebben.

De belangrijkste bezwaren van de coalitie richten zich op drie zaken: indexatie en inhaalindexatie, invaren en de invloed van gepensioneerden. Overigens moet worden aangetekend dat indexatie en inhaalindexatie niet of nau welijks haalbaar zijn als we in het huidige stelsel blijven. INDEXATIE

Deze regel leek een dode mus maar de hoge inflatie heeft ook de rente doen stijgen. Daardoor lijken veel pensioenfondsen dit jaar de pensioenen wat te kunnen verhogen. Maar één zwaluw maakt nog geen zomer: de markt lijkt lagere rentes voor 2023 en 2024 in te prijzen. Dan is het over met de pret. De coalitie pleit voor een vaste rente tot het nieuwe stelsel ingaat, zodat pensioenuitkeringen stabieler kunnen stijgen.

BELEIDSDEKKINGSGRAAD: de gemiddelde dekkingsgraad van de laatste twaalf maanden.

PENSIOEN

34

ACTUELE DEKKINGSGRAAD: de verhouding tussen vermogen en verplichtingen. Bij een dekkingsgraad van 100 is er volgens de regels precies genoeg geld in kas om de beloofde pensioenen uit te keren. De actuele dekkingsgraad wordt maandelijks vastgesteld. U vindt dat getal op de website van uw pensioenfonds.

Pensioenjargon Onder de loep

REKENRENTE: de rente die pensioenfondsen moeten hanteren van De Nederlandsche Bank om de verplichtingen uit te rekenen: hoeveel geld moet het

ANBODOSSIER

In de storm aan publicaties rond het nieuwe pensioenstelsel vliegen de ingewikkelde termen je om de oren. Wij pikten de belangrijkste begrippen eruit en legden ze onder de loep: wat betekenen ze eigenlijk?

LANGLEVENRISICO: een vreemd klinkend begrip, maar voor een pensioenfonds is het een risico als mensen langer blijven leven dan verwacht. Zij krijgen immers wel een levenslange uitkering, waarvoor in dat geval te weinig is gereserveerd. Deelnemers brengen normaliter gezamenlijk dat geld op.

DOORSNEESYSTEMATIEK: nu bouwen alle werknemers evenveel pensioen op, of ze nu jong zijn of oud. Daarmee betalen jongeren teveel (of zij krijgen te weinig) omdat hun geld langer rendeert dan bij een 63-jarige werknemer. Eigenlijk subsidieert de jongere de oudere (hoewel de jongere natuurlijk ook oudere wordt). Dat wordt afgeschaft. Probleem: de generatie van 40 tot 55 (globaal) heeft wel teveel betaald, maar krijgt dat niet meer terug. Daarom moet deze groep op een of andere manier worden gecompenseerd.

UITKERINGSREGELING: nu nog de standaardregeling in Nederland. Je bouwt pensioen met een vast percentage per jaar (verschilt per pensioenfonds) en je hebt recht op die uitkering. Bijvoorbeeld bij Zorg en Welzijn krijg je 1,75 procent (over het pensioengevend salaris) dus na 40 jaar is dat 70 procent over je gemiddelde loon, inclusief de AOW. Premieregeling: de pensioenpremie komt in een potje. Je krijgt wel een pensioenvermogen, maar geen recht op een uitkering van een bepaalde hoogte. Die hoogte hangt ge heel af van de gemaakte rendementen. De ambitie is straks om in 42 jaar 80 procent pensioen over het gemiddelde loon op te bouwen.

INVAREN: de huidige uitkeringsrechten worden omgezet in persoonlijke pensioenvermogens.

Uit dat pensioenvermogen wordt uiteindelijk de pensioenuitkering betaald. Het omzetten van de 1700 miljard aan vermogens van pensioenfondsen is de grootste financiële operatie uit de Nederlandse geschiedenis. Het gaat om een bedrag van ruim twee keer ons nationaal inkomen.

HET TRANSITIE-FTK: de regels tijdens de overgang naar het nieuwe stelsel. In dat transitie-ftk (en in de voorloper tot 2023) staat dat korten pas verplicht is als een fonds onder een dekkingsgraad van negentig procent komt of als een fonds niet op 1 januari 2027 op een dekkingsgraad van 95 procent kan komen. Indexeren kan op papier sneller: dat mag al voluit vanaf 105 procent. Dat is in het oude systeem gedeeltelijk vanaf 110 en volledig vanaf ongeveer 125 procent (verschilt per fonds).

BESCHERMINGSRENDEMENT: uit het rendement wordt eerst een deel toebedeeld aan gepensioneerden als de rente daalt. Zij worden beschermd tegen schommelingen, zodat de uitkering op peil blijft.

ANBO 35 DOSSIER PENSIOEN fonds in kas hebben om straks pensioenen uit te keren. (zie ook elders in deze special). ‘De’ rekenrente is het gemiddelde van de verzameling van de marktrentes die bij alle termijnen horen. Die verzameling heet de rentetermijnstructuur (rts).

SLAPERS: mensen die een pensioen hebben staan bij een pensioenfonds, waarin ze niet meer actief deelnemen, bijvoorbeeld omdat ze in een andere sector zijn gaan werken of gestopt zijn.

HET FINANCIEEL TOETSINGSKADER: Het financieel toetsingskader (ftk) is een set van rekenvoorschriften. De regels voor indexatie zijn veranderd per 1 juli.

PREMIE: de pensioenpremie wordt vastgesteld aan de hand van voorzichtig bepaald verwacht rendement. Voor de meeste fondsen ligt dat verwacht rendement rond de twee procent (ongeveer vier procent met aftrek van inflatie van bijna twee procent). Pensioenfondsen rekenen vervolgens uit hoeveel premie nodig is om de opbouw (bij ABP 1,875 en bij Zorg en Welzijn 1,75 procent per jaar) te halen. Dat is momenteel rond de 25 procent over het pensioengevend salaris.

SOLIDARITEITSRESERVE: een reserve van maximaal 15 procent van het vermogen, waaruit onder meer het langlevenrisicorisico (zie boven) en beleggingsverliezen kunnen worden gecompenseerd. Hoe dat gebeurt hangt af van de keuzes van het pensioenfonds. De reserve wordt gevuld met rendement, premie en eenmalig met een stukje van het huidige vermogen bij het invaren. Ook dat hangt allemaal af van de keuzes van een fonds.

DOSSIER PENSIOEN

ANBO-lid Rob Jonker: na pensionering ‘autoverplaatser’ TEKST GRIETEKE MEERMAN FOTO’S JASPER HOF

Rob Jonker is al negen jaar ‘hiker’ voor Autoreset, een bedrijf dat auto’s door heel Nederland van het ene naar het andere adres verplaatst. Hij kan het iedereen aanraden die na zijn pensioen op zoek is naar een nieuw avontuur. “Je komt buiten, ontmoet andere mensen en neemt deel aan de maatschappij.”

36 ANBO

ANBO 37

“Je komt op de meest verrassende plekken”

ERVARING Hij vertelt over een recent tripje door Overijssel. “Ik moest laatst een auto afleveren in Dedemsvaart. Van Dedemsvaart had ik een busrit naar Zwolle, die duurde anderhalf uur. Ik denk dat er wel zestig haltes tussen za ten. Door de landerijen, door de bossen. Het was echt een ervaring.” In Zwolle aangekomen is hij uitgestapt voor een bezoek aan museum De Fundatie. “Zo krik je ook nog je culturele kennis op!”

Na een carrière als ict-specialist bij IBM had Rob Jonker (74) vijftien jaar lang zijn eigen bedrijf. Daar had hij zoveel plezier in, dat hij pas op zijn zeventigste besloot zijn onderneming over te dragen aan zijn zoon. Het leidingge ven in combinatie met zijn andere liefhebberijen was hem intussen toch iets te hectisch geworden.

DOSSIER PENSIOEN

ALLE EGARDS Hij kan het iedere gepensioneerde aanraden, zeker degenen die het lastig vinden hun dagen invulling te geven na hun werkzame leven. “Dat autorijden is om te beginnen al erg leuk, want je bent je eigen baas, je maakt zelf je dagindeling. Op de plek van bestemming word je met alle egards ontvangen. En je leert reizen met het openbaar vervoer, waar een heleboel ouderen nooit mee hebben gereisd. Maar het mooiste is dat je zo op de meest verras sende plekken komt, die je anders nooit had gezien.”

ZOVEEL MEER Als hiker voor Autoreset bepaal je zelf hoeveel dagen je aan de slag wilt; minimaal één per maand, maximaal vijf per week. Jonker doet het gemiddeld twee dagen per week. De afdeling planning bepaalt de routes, maar je mag zelf je voorkeuren aangeven. Een werkdag begint vaak rond half negen met een wagen ergens in de eigen woonomgeving. Dan volgen er gemiddeld twee of drie auto- en ov-ritten door Nederland en ben je ergens in de middag weer thuis. “Het heeft mijn leven verrijkt”, zegt Jonker. Hij heeft een hekel aan het woord hobby. “Een hobby creëert tunnelvisie, waardoor je van alles misloopt. Kijk uit dat je niet de hele dag met je treinemplacementje zit te spelen of in je tuin zit te wroeten. Er is nog zoveel Meermeer.”informatie over werken als autoverplaatser vindt u op: www.autoreset.nl

VAN A NAAR B Nu hij met pensioen is, heeft hij wat meer tijd voor die andere dingen: golfen en - iets minder gangbaar - zijn werk voor Autoreset, dat auto’s door heel Nederland van het ene naar het andere adres verplaatst met behulp van ‘hikers’. Jonker is een van de vele gepensioneerden die voor een bijverdienste enthousiast Nederland door kruisen om voertuigen voor verhuur-, lease-, garage- en autobedrijven van a naar b te brengen.

38 ANBODOSSIER PENSIOEN

TRANSPARANTIE

We spreken Dijkhuis aan het begin van de zomer. De nieuwe bestuurder is in een uitdagende tijd begonnen. Meteen na de coronacrisis brak de oorlog in Oekraïne uit, met enorme gevolgen.Het bleek een ‘gamechanger’. De invloed laat zich op ongeveer alle economische vlakken aftekenen. De toch al wat aangewakkerde inflatie steeg tot een slordige negen procent, een niveau dat sinds begin jaren tachtig niet meer was vertoond. De rente steeg. Waar de overheid vorig jaar nog geld bij kreeg als die voor tien jaar geld leende, moet het rijk inmiddels twee procent rente betalen. Overigens: in reële termen is de rente enorm gedaald, van circa min twee naar dik min 6 procent.

Die stijgende rente had een desastreus effect op de aan delenmarkten. De zorg over een flinke recessie door de oorlog en de inflatie deed de rest. Dijkhuis: “We hebben de afgelopen twintig jaar gemiddeld 7 procent rendement per jaar gehaald. Vorig jaar, 2021, was dat zelfs 11 procent. De rendementen op de aandelenmarkten waren ook heel goed juist dóór die dalende rente. Omdat obligaties zo weinig opleverden, gingen geldstromen naar de aandelenmarkten om daar nog iets te verdienen. De indexen zijn sinds het uitbreken van de oorlog zo’n twintig procent gedaald. Je kunt zeggen dat die lage rente er in de waarderingen uit is verdwenen.”

ANBO 39

De vertaling bij ABP: eind 2021 zat er een indrukwek kende 550 miljard euro in de pot, maar door de dalende beurzen is er 45 miljard euro vanaf gegaan. De verplichtin gen, die worden berekend tegen de marktrente, daalden echter nog harder. Waar een pensioenfonds bij een rente van 0 procent 10.000 euro in kas moest houden om over tien jaar 10.000 euro uit te keren, is dat bij 2 procent 8200 euro. Waar deelnemers - en met name de gepensioneer

TEKST WILLEM REIJN ‘Risico bepalen bij beleggen is complex’ Bestuurslid van ABP Dominique Dijkhuis

Dominique Dijkhuis (50) is sinds 1 januari fulltime bestuurslid van ABP, het grootste pensioenfonds van Nederland. Zij is verantwoordelijk voor de beleggingen van het ambtenarenfonds en dan praten we over groot bier: de beleggingen van het fonds bedragen 505 miljard euro. Wat vindt zij van het nieuwe pensioenstelsel? “De transparantie zie ik als een groot voordeel.”

DOSSIER PENSIOEN

DALENDE RENTE

PENSIOEN den - er de afgelopen dertien jaar bij hoge rendementen geen euro bij kregen, kunnen de pensioenen nu ondanks stevige verliezen wel met 2,39 procent omhoog. “Door de gestegen rente is onze dekkingsgraad gestegen en kunnen we nu wel indexeren. Dat is positief voor onze deelnemers maar ook lastig te begrijpen.” Het is precies andersom dan logisch zou zijn, vindt Dijkhuis. “In de basis geldt: premie + rendement = pensioen. Dat is ook de basis van het nieuwe pensioenstelsel. De uitkeringen ademen mee met de economie. Tot hun pensionering zien deelnemers dat in hun persoonlijke pensioenpot. Dat moet het bewustzijn van de deelnemers bevorderen. In die zin wordt beleg gen in het nieuwe systeem voor hen ook belangrijker: de beleggingen zijn voor de deelnemer beter zichtbaar. Die transparantie zie ik als een groot voordeel van het nieuwe pensioenstelsel.”

TEGENWIND In het nieuwe stelsel worden de risico’s eveneens beter zichtbaar. Dijkhuis: “We beleggen nu in één grote pot. Straks ziet de werknemer wat wij aan zijn pensioenpot hebben toegevoegd qua rendement door het beleggen – maar ook zoals dit laatste jaar er is verloren door tegen wind.” Dat geldt overigens minder voor gepensioneerden. Was het eerst de bedoeling om ook met gepensioneerden in geldpotjes te communiceren, nu gaat men toch uit van uitkeringen.

40 ANBODOSSIER

ONDERZOEK No guts no glory, kun je zeggen over beleggen. Je moet risico nemen om tot een goed pensioen te komen. Maar welk risico is acceptabel? “Het bepalen van het risico dat we willen nemen, is lastig en complex”, vertelt Dijkhuis. “Je moet dat risico afstemmen op de verschillende leeftijden. We doen bij ABP ook onderzoek naar wat onze deelnemers willen qua risicohouding. Jongeren kunnen in het algemeen een groter risico nemen, want zij hebben een lange tijdshorizon. Voor gepensioneerden wil je veel voor zichtiger zijn, want die wensen ook een stabiele uitkering, die het liefst meegroeit met de inflatie.”

SPREIDING Nu zit alles in één gezamenlijke pot. Die pot is opgebouwd aan de hand van vele verschillende typen beleggingen. Aandelen, private equity (investeringen in bedrijven bui ten de beurs om), grondstoffen, infrastructuur als elek triciteitsnetwerken, woningen, kantoren en winkels zijn zogeheten zakelijke waarden. Dan heb je de vastrentende waarden, met name obligaties. Ook die zijn er te kust en te keur. Heel betrouwbare obligaties van landen als Neder land, Duitsland en Oostenrijk geven altijd hun geld terug, maar de vergoeding is klein. Maar er zijn ook obligaties van niet zo kredietwaardige landen of bedrijven met een hoog risico en daarom een hogere rente.En dan moet behalve over al die categorieën ook nog worden gespreid over markten, dat wil zeggen landen en continenten. Want spreiding zorgt in beginsel voor minder risico.

EVENWICHT ABP moet met al die beleggingen zorgen voor een even wicht tussen de ambitie om een goed pensioen bij elkaar te sparen en een stabiele uitkering te geven. ABP heeft dat evenwicht bepaald op zo’n zestig procent zakelijke waarden en veertig procent vastrentende waarden. Per pensioenfonds verschilt die verhouding. Bij een grijs fonds, met veel gepensioneerden, kan minder risico worden genomen dan bij een groen (in de zin van jong) fonds.

MINDER MOOI Hoe ziet de toekomst eruit? APG en PGGM, de uitvoerders van ABP en Zorg en Welzijn, waarschuwden vier jaar terug voor lagere rendementen in de toekomst. Vier procent zou de toekomst zijn. “Afgelopen jaren waren de beleggingsrendementen zeer goed, mede door de dalende rente. Lage rente zorgt voor hogere waarderingen van aandelen, vastgoed en obligaties, denk ook aan de huizenmarkt”, zegt Dominique Dijkhuis. Nu is er sprake van een omslag, zo is haar analyse. “Het effect van de lage rentes draait nu om. De rente stijgt als gevolg van hogere inflatie. De stijgende rente zorgt voor lagere waarderingen. De hogere inflatie zet bedrijfswinsten en koopkracht onder druk en voedt onzekerheid. Dit kan leiden tot lagere economische groei.” En dat komt de beleggingen niet ten goede. “In de periode dat de rente stijgt en de inflatie hoog is zullen de beleggingsrendementen waarschijnlijk minder mooi zijn dan we in de afgelopen jaren hebben gezien. Hierdoor zijn we minder optimistisch over de te verwach ten beleggingsrendementen.”

DOMINIQUE DIJKHUIS

Dominique Dijkhuis (50) is sinds 1 januari fulltime bestuurslid van ABP. Ze heeft ruime ervaring in de financiële wereld, zowel aan de beleggings kant (DNB, Bank of England F&C, nu BMO) als bij de toezichthouders (De Nederlandsche Bank, Autoriteit Financiële Markten). Verder was zij bestuurder bij de pensioenfondsen DNB en het metaalfonds PMT. Rendementen door de jaren heen: Jaar Rendement 2021 11,1% 2020 6,6% 2019 16,8% 2018 -2,3% 2017 7,6% 2016 9,5% 2015 2,7% 2014 14,5% 2013 6,2% 2012 13,7% 2011 3,3% 2010 13,5% 2009 20,2% 2008 -20,2% ABP belegt om een zo hoog mogelijk rendement te behalen tegen een aanvaardbaar risico. Over de afgelopen 20 jaar behaalde ABP een deoenfondsenWeetje:veerrendementgemiddeldvanonge7%opjaarbasis.Alspensideinlegafgelopen30jaar op een spaarrekening hadden gezet, waren de pensioenen nu de helft lager geweest.

LAGERE RENDEMENTEN Dijkhuis: “Ik begrijp de verontwaardiging. Maar het levert ook veel op, vorig jaar een rendement van 44 procent. Tegenover die 2,8 miljard staan 14 miljard aan opbreng sten. Private equity kostte €1.100 per deelnemer, maar het leverde €4.500 euro op. En die kosten betalen we pas uit als de opbrengst er over vijf jaar nog staat. Als ABP, als sociaal-maatschappelijke financiële instelling, zijn we hier natuurlijk niet gelukkig mee. Dus willen we over die afspraken in gesprek. Maar we moeten het wel blijven zien in het totaal van het vermogensbeheer.”

In het nieuwe systeem krijgt niet iedereen er evenveel bij als er rendement wordt gemaakt. Globaal: hoe meer risico, hoe meer rendement er wordt bijgeschre ven. Jongeren krijgen dus meer rendement, maar krijgen ook meer verlies te verwerken als de beurs tegenzit. Voor gepensioneerden geldt precies andersom. De kosten van private equity, het beleggen in bedrijven buiten de beurs om, hebben verontwaardiging gewekt. Dat beleggen gaat via gespecialiseerde instituten, die zich ruim laten belonen. ABP moet over 2021 voor deze beleg gingscategorie 2,8 miljard euro aan kosten reserveren.

ANBO 41 DOSSIER PENSIOEN

RUIM BELONEN

42 ANBO FEITEN & CIJFERS ONS PENSIOEN in feiten en cijfers

Nederland

• 9,8 miljoen zijn slapers. Het gaat om opgebouwde pensioenen van mensen die nog niet met pensioen zijn. Vaak gaat het om werknemers die naar een andere sector zijn overgestapt, maar hun pensioen niet hebben meegenomen naar een ander fonds.

• 60% van de Nederlanders weet niet of hij na zijn pensionering genoeg inkomen heeft om alle uitgaven te betalen.

• Gemiddeld krijgen mensen 21 jaar lang pensioen.

Pensioencijfers

• 3,6 mensen ontvangen pensioen

met de beste pensioenstelsels ter wereld. AOW houdt ouderen precies boven de armoedegrens en door het pensioen via de werkgever kunnen de meeste ouderen fatsoenlijk doorleven. Nederland heeft de minste armoede (2021:zoveelErEuropa,gepensioneerdenonderinnaLuxemburg.isookgeenlanddatheeftgespaard1804miljardeuro).

• 5,9 miljoen mensen bouwen pensioen op

staat voortdurend in de top van de landen

• 20% van de Nederlanders heeft totaal geen interesse in zijn financiën na pensionering.

• 75% vindt een goed pensioen belangrijk

• 40% vindt pensioen moeilijk te begrijpen

• 338.000 huishoudens ontvangen alleen AOW of AOW met een heel klein aanvullend pensioen (of een ander klein inkomen).

Bronnen: Welvaart in Nederland, 2019, CBS, Position paper Financiële positie ouderen 2022, Nibud, DNB, Rijksoverheid Steeds later met pensioen

2024 67 jaar na 28 februari 1957 en voor 1 januari 1958

2025 67 jaar na 31 december 1957 en voor 1 januari 1959 2026 67 jaar na 31 december 1958 en voor 1 januari 1960

De nieuwe wet die de verdeling van pensioenrech ten bij echtscheiding moet regelen is uitgesteld tot 2027, als ook het nieuwe pensioenstelsel in werking treedt. De wet voorziet erin dat de ex-partners een eigen pensioen krijgen, waardoor men niet meer afhankelijk is van de keuze van de ex-partner. Overigens is dat dan de standaard waar een ex-partner recht op heeft, maar betrok kenen mogen – net als nu – hun eigen keuze maken hoe zij het pensioen willen verdelen.

De nieuwe wet voor het nabestaandenpensioen is eveneens uitgesteld tot 2027. De bedoeling is dat de nieuwe wet het nabestaandenpensioen enigs zins uniformeert, omdat door de vele verschillende regelingen bij pensioenfondsen mensen die van baan veranderen niet weten waar ze aan toe zijn. De nieuwe wet zou overigens geen gevolgen heb ben voor mensen die nu al nabestaandenpensioen ontvangen: voor hen blijft alles hetzelfde. Het aandeel gepensioneerden onder de bevolking neemt toe. In 2021 waren er in Nederland 3,3 miljoen gepensioneerden. 2002: 15,3% 2006: 16,4% 2010: 17,3% 2014: 18,3% 2018: 18,4% 2021: 18,7%

AOW-leeftijd

2022 66 + 7 maanden na 31 augustus 1955 en voor 1 juni 1956 2023 66 + 10 maanden na 31 mei 1956 en voor 1 maart 1957

Wet pensioen bij echtscheiding uitgesteld

Wet nabestaandenpensioen

ANBO 43 FEITEN & CIJFERS

In de periode 2000-2006 lag de gemiddelde pensioenleeftijd van werknemers nog rond 61 jaar. In 2021 lag de gemiddelde pensioenleeftijd op 65,3 jaar. Groepen gaan dus een jaartje eerder met pensioen dan dat hun AOW ingaat.

Daarna loopt de AOW-leeftijd op als de levensverwachting stijgt. Voor elk extra levensjaar moet acht maanden langer worden gewerkt. De definitieve AOWleeftijd wordt vijf jaar tevoren vastgesteld, zodat mensen zich op hun pensioen kunnen voorbereiden.

uitgesteldAandeelgepensioneerden

AOW-leeftijd voor personen geboren op een bepaalde datum Jaar AOW-leeftijd Betreft personen geboren

44 ANBO

Met pensioen gaan is één van de grote levensgebeurtenissen. Wij vroegen leden hoe de overgang was na pensionering, waar ze tegenaan zijn gelopen en wat er mee- en tegengevallen is. Een selectie uit de inzendingen, inclusief waardevolle tips!

WIL HILLE (86) uit Amsterdam “Twintig jaar geleden ging ik met pensioen na een druk werkleven in binnen- en buitenland. Dat ging soms ten koste van een sociaal leven. Ik viel niet in een zwart, maar in een wit gat. Eindelijk tijd voor contacten en uitgestelde hobby’s. Mijn leven werd er rijker door. De tip die ik andere (bijna) gepensioneerden zou willen geven: ga niet zitten wachten tot er iets leuks gebeurt, maar neem het heft in eigen handen en zoek uit de vele mogelijkheden een hobby die bij u past. En ik wandel elke dag met mijn hondje, lichaamsbewe ging voor hondje én voor mij.”

Leden over hun pensionering “Meer tijd voor vrienden en familie”

ANBO 45 DOSSIER PENSIOEN

ANNEKE SCHOUTEN-BUIJS (76) uit Apeldoorn

“Na 30 jaar parttime werk als gezinshulp ben ik in 2007 met de VUT gegaan. Onze oudste zoon woont in Roemenië en om ge regeld hem en zijn gezin te bezoeken, hoefden we nu geen reke ning meer te houden met het aantal beschikbare vakantiedagen. Eigenlijk ben ik heel tevreden met deze levensfase, al kan ik door osteoporose niet meer alles doen wat ik zou willen. Gelukkig kan mijn man het werk in de grote tuin goed aan. Toen hij met de VUT ging, konden we een cursus ‘stoppen met werk’ volgen. Wij hebben daar best veel aan gehad.”

HENNY VAN HOUWELINGEN (63, op de foto met zijn partner Desiree van den Heuvel) uit Gorinchem “Na ruim 40 jaar werkzaam te zijn geweest in de transportwereld met werkweken van altijd meer dan 60 uur werd het mij mentaal en fysiek steeds zwaarder om dit tot mijn 67e vol te houden. Mede door het grote chauffeurstekort worden degenen die er nog wel zijn, extra be last en dus moet je in plaats van rustig naar je pensioen toewerken nog een tandje bijschakelen. Na al die jaren roofbouw te hebben gepleegd op mijn lichaam werd ik in juni 2019 zestig jaar en kon ik vervroegd met pensioen. Niet meer om 4 uur ‘s nachts de wekker, maar de dag indelen met leuke dingen en tijd voor mijn vele hobby’s. Nieuwe e-bike gekocht en met de fietsendrager achter op de auto verken ik ons mooie land met de fiets in plaats van met de truck. Ik heb me nog geen dag verveeld en hoop het nog lang vol te houden.”

MARTIN VAN DER WEIDE (67) uit Hoofddorp “Voor mij was de overgang naar mijn pensioen vrij abrupt en niet vrijwillig. Ik heb eind 2014 een hartstilstand gehad. Er is toen een interne defibrillator ingebracht. In principe was ik verder goed hersteld tot ik in augustus 2020 toch weer (hartritme)problemen kreeg, waarbij ik tijdens een autorit buiten bewust zijn raakte en een eenzijdig ongeval veroorzaakte. Ik was tot die tijd werkzaam als zelfstandig koerier. Dat stopte en ik moest vervroegd met pensioen. Ik was toen 65 jaar. Ik vond het moeilijk om te wennen aan mijn nieuwe situatie. Meevallers zijn voornamelijk dat ik meer tijd heb voor vrienden en familie. Langzamerhand heb ik mij inmiddels weer herpakt en geniet ik zoveel mogelijk van het leven zoals mij dat nu rest.”

• Duik niet teveel in groepen of organisaties waarbij je geconfronteerd wordt met allerlei problemen. Die heb je wellicht tijdens je werk al genoeg meegemaakt. Motto: het moet leuk blijven voor jezelf!

Ontgroening

• Zorg dat je onder de mensen blijft, maak niet uit welke groep of activiteit je kiest.

• Zorg dat je leuke hobby’s hebt tijdens je werkzame leven.

In De Ontgroening van een Eerstejaars Gepensioneerde gaat oud-docent en schrijver Jaap Kranenborg in op het eerste jaar na zijn pensio nering. Hij voert geschiede nisleraar Maarten ten tonele die in een monoloog aan zijn vader vertelt hoe zijn eerste jaar als gepensioneerde is verlopen. Het begint niet al te goed: het afscheid van zijn werk valt volledig in duigen en op de eerste dag verliest hij ook nog zijn bril. En wat moet hij met die zeeën van tijd? Na de eerste paar weken in een gelukzalige va kantiestemming te hebben verkeerd, doemen steeds vaker de zogenoemde ‘eindfasegevoelens’ op. In een verwoede poging dit te bezweren, plant hij zijn dagen vol met activiteiten: cursussen, vrijwilligerswerk, filmfestivals, beurzen, reisjes in binnen- en bui tenland en een heleboel meer. En al gaat niet alles van een leien dakje, naarmate het jaar vordert, beginnen zich de contouren af te tekenen van een nieuwe structuur als pensionado - en die is lang zo slecht nog niet. In samenwerking met de auteur en zijn uitgeverij Unieboek | Het Spectrum mogen we drie exemplaren weggeven. Wilt u daar kans op maken? Laat dit dan weten via: en meld daarbij wat u zo fijn vindt aan het ANBO-lid maatschap. Uw quotes willen we graag gebruiken, bijvoorbeeld in het magazine. magazine@anbo.nl

PETER VAN DONGEN (74) uit Waspik

• Kies een cursus die je aanspreekt, ga naar buiten, fiets of wandel en geniet van de natuur zoals vele pensio nado’s doen.

Ik heb misschien gemakkelijk praten; geen bijzondere fysieke problemen, een geweldige partner, boeiende kinderen en kleinkinderen, redelijke conditie. Dat besef ik ook bij deze bijdrage. Maar is het bij jou of jullie iets anders dan gelden dezelfde tips voor een actieve, prettige en zinvolle pensioenperiode.”

46 ANBODOSSIER PENSIOEN

• Lees artikelen, de krant, bladen, internet of boeken . Goed voor beweging in je hersenen en voor nieuwe oriëntaties.

“Alleen nog dingen doen op weg naar mijn 75e die leuk zijn en waar ik zelf plezier in heb. Dat is mijn leidraad voor mijn verdere pensioenleven. Daarom kan ik iedere naderende pensionado de tips geven:

• Zet een plan uit voordat je stopt met activiteiten die je interesseren.

Uitgelegd Iedereen die in Nederland woont, heeft met de AOW (Algemene Ouderdomswet) te maken. Gepensioneerden uiteraard het meest; de AOW is de basis voor het inkomen na pensionering. Wij noemen dat ook wel het eerste pijler pensioen. En de niet-gepensioneerden dan? Dat is één van de unieke eigenschappen van de AOW. Het is namelijk een volksverzekering. Dat betekent dat iedereen premie betaalt en iedereen recht heeft op een uitkering. Een volksverzekering houdt in dat in principe iedereen die in Nederland woont, onder de wet valt. Je bouwt dus AOW op als je in Nederland woont. Het ingezetenschap is genoeg. De opbouw per jaar is 2% van de volledige uitkering. Bij het bereiken van de AOW-leeftijd beoordeelt de Sociale Verzekeringsbank (SVB, de enige instantie die de AOW uitvoert), of u de 50 jaren die voorafgingen aan uw AOW-leeftijd verzekerd bent geweest. Is dat het geval, dan krijgt u de volledige uitkering; 50 jaren à 2% = 100%. Hebt u bijvoorbeeld 5 jaren niet in Nederland gewoond, dan krijgt u niet de volledige uitkering. U mist dan namelijk 5 x 2% = 10% van de volledige uitkering. U krijgt dan 90% van de AOW uitgekeerd.

De Algemene Ouderdomswet

OMSLAGSTELSEL

Een ander kenmerk van de volksverzekering is dat deze niet is gekoppeld aan het verrichten van arbeid. Ook als je geen betaalde arbeid verricht, bouw je AOW op door het wonen in Nederland. Heb je wel een inkomen? Dan houdt de werkgever of uitkeringsinstantie wel premie AOW in op dat inkomen. De AOW-uitkeringen moeten natuurlijk wel worden betaald! De premie AOW zit in de loonheffing die wordt ingehouden. Met de financiering komen we op een derde kenmerk van de AOW. De ontvangen premies gaan vrijwel meteen naar de uitbetaling van de uitkeringen. Dat heet het omslagstelsel; de kosten van de uitgaven worden ‘omgeslagen’ over de deelnemers. En o ja, vanaf de datum dat u de AOW-leeftijd hebt bereikt, betaalt u geen AOW-premie meer. Die zit dan niet meer in de loonheffing.

ANBO 47 DOSSIER PENSIOEN

ALLEENSTAANDE Tot slot de uitkeringen. Iedereen die AOW ontvangt krijgt dezelfde uitkering. Alleen uw burgerlijke staat is van invloed op de soort uitkering. Bent u alleenstaand, dan ontvangt u een AOW-uitkering voor een alleenstaande. Die is ongeveer 70% van het nettominimumloon. Gehuwden of ongehuwd samenwonenden hebben recht op de gehuwden AOW. Die is ongeveer 50% van het nettominimumloon. Als beide partners de AOW-leeftijd hebben is de totale AOW-uitkering dus ongeveer 100% van het nettominimumloon. Door invoering van de AOW in 1957 krijgt iedereNederlander vanaf de leeftijd van 65 jaar eenouderdomspensioen van de staat. De Nederlandsebevolking geeft minister-president Willem Dreesvoor deze prestatie de bijnaam ‘vadertje’ Drees.

48 ANBODOSSIER

van de dag Comfortabel slapen is voor iedereen. Wij willen u graag kennis laten maken met uw droombed. Perfect in comfort en met de juiste uitstraling. Elektrisch verstelbaar en deelbaar, met bedhekken of met uitstapverlichting. Bij ons vindt u bedden die van alle gemakken zijn voorzien.

Eigen productie en serviceteam Gegarandeerdehogekwaliteit

Eigen productie en ser viceteam Gegarandeerdehogek Volledig op maat gemaakt 24-uursservice

met Batavia

Eigen productie en ser viceteam Gegarandeerdehogekwaliteit Volledig op maat gemaakt 24-uursservice

Volledig op maat gemaakt 24-uursservice 0800

GRATIS BROCHURE ONTVANGEN? WWW.BATAVIABOXSPRINGS.NL BEL GRATIS

2282 842 Een goede start van de dag met Batavia * Bekijk de algemene actievoorwaarde op onze website. Comfortabel slapen is voor iedereen. Wij willen u graag kennis laten en maken met uw droombed. Perfect in comfort en met de juiste uitstraling. Elektrisch verstelbaar en deelbaar, met bedhekken of met uitstapverlichting. Bij ons vindt u bedden die van alle gemakken zijnJa,voorzien. ik ontvang graag het gratis informatiemagazine StraatNaam + Postcodenr Plaats StuurTelefoondeze bon in een envelop zonder postzegel naar: Batavia AntwoordnummerBoxprings 3035 - 3860VZ Zeewolde, Nederland ANBO 30_08_22

Eigen productie en ser viceteam andeerde hoge k eit Volledig op maat gemaakt 24-uursvice

Eigen productie en ser viceteam andeerdeeit Volledig op maat gemaakt 24-uursservice

• Ontvangt u de lump sum net vóór het bereiken van uw AOW-leeftijd, dan is het lage tarief van 19,2% nog niet van toepassing. U kunt toch onder dit lage tarief vallen door de uitkering uit te stellen naar het jaar na het bereiken van uw AOW-leeftijd. Dit kan alleen als u het pensioen laat ingaan tijdens de maand waarin u de AOW-leeftijd bereikt of op de eerste dag volgend op de maand waarin u AOW-gerechtigd bent.

• Het kan zijn dat u ervoor heeft gekozen om de lump sum uit te stellen, maar dat u komt te overlijden voordat u dit bedrag hebt ontvangen. Gevolg kan dan zijn dat de lump sum niet meer wordt uitgekeerd, maar het partnerpensioen wel wordt verlaagd!

ANBO 49 DOSSIER PENSIOEN

• Wanneer u bij de ingang van uw pensioen kiest voor een bedrag in één keer, dan kunt u niet meer kiezen voor een hoog-laag pensioen. Bij een hoog-laag pensioen ontvangt u in de eerste 5 tot 10 jaar meer en daarna minder pensioen.

• Het kabinet is van plan om de inkomensmiddeling per 2023 af te schaffen. Hierbij mag u het inkomen van 3 jaren middelen, waardoor u gemiddeld minder belasting betaalt. Het afschaffen van de middeling kan grote gevolgen hebben voor het bedrag dat u netto Heeftoverhoudt.unaaraanleiding van dit artikel vragen? Neem dan contact op met het ANBO Adviesteam via 0348 46 66 88 of: raadendaad@anbo.nl

• Door de ontvangst van de lump sum wordt uw inko men in dat jaar hoger en moet u mogelijk een hoger belastingtarief betalen. Als AOW-er bent u over een inkomen tot € 35.400 het lage belastingtarief van 19,2% verschuldigd. Is uw inkomen hoger, dan bent u over het meerdere 37% verschuldigd of zelfs 49,5% bij een inkomen hoger dan € 69.400.

• De uitkering in één keer kan in dat jaar leiden tot een lagere huur- en/of zorgtoeslag, want deze zijn afhankelijk van de hoogte van uw inkomen. Datzelfde geldt voor de ouderenkorting, waardoor u minder korting op uw inkomstenbelasting krijgt.

Op uw pensioendatum 10% ineens opnemen? Dat kan vanaf volgend jaar

Vanaf 1 juli 2023 mag u als deelnemer in een pensioenfonds maximaal 10 procent van uw opgebouwde ouderdomspensioen in één keer opnemen. Zo’n bedrag wordt ook wel ‘lump sum’ genoemd. Dit kan alleen op uw pensioeningangsdatum en geldt dus voor de pensioenen die na 1 juli 2023 ingaan.

Over de lump sum moet u in één keer belasting betalen. Het bedrag dat u netto overhoudt mag u gebruiken waar voor u wilt. Of dit voor u aantrekkelijk is hangt af van uw persoonlijke situatie en wensen. De eenmalige opname uit uw pensioenpot kan een fors bedrag zijn. Maar na zo’n opname resteert een lagere pensioenuitkering voor de rest van uw leven. De vraag is dan of er voldoende overblijft voor de toekomst. Uw pensioenfonds berekent welk bedrag u in één keer kunt opnemen en wat daarna uw jaarlijkse pensioenuitkering wordt. Uw partner zal toestemming moeten geven als ook het partnerpensioen na de opname lager wordt. Hou daarnaast rekening met het volgende:

50 Stijlvolle producten voor een leven lang liefhebben Fantaseer, lach, durf en experimenteer De Paarse Keizerin www.depaarsekeizerin.nl ugehad.boostgeweldigeheeftseksleven“OnseenWiltdatook?”persoonlijkeaandacht veilige producten deskundig advies onafhankelijke tests leuke & praktische tips stijlvol ingepakt discrete (anonieme) verzending √ √ √ √ √ √ √ Voor hem, voor haar en voor samen. Kies uit de beste en mooiste producten voor genieteneindeloos Beste speeltjes na je 50ste Voor hulp ondersteuningen Soms is hulp welkom. Bijv. bij pijn bij vrijen of een mindere erectie. Daar hebben we goede producten voor. nachtkledingStijlvolle Waarom zou u ΄s nachts ophouden om er mooi uit te zien? De nachtkledingallermooisteenlingerie. Sterke bodemspierenbekkenHet trainen van bekkenbodemspieren met een kegelset zorgt voor extra gevoel tijdens seks. En het is makkelijk en leuk!

Wilt u meer weten over uw pensioen?

ANBO 51 DOSSIER PENSIOEN

ANBO houdt op dinsdag 13 september om 11.00 uur een pensioenwebinar met deskundigen uit de pensioenwereld. Dat betekent dat u vanuit uw luie stoel of aan de keukentafel kunt zien en horen wat er gaat veranderen. Voorafgaand, tijdens en na het webinar is het uiteraard mogelijk om vragen te stellen. Nadere informatie, waaronder het programma en sprekers, volgt u via onze website. Kijk daarvoor op: U kunt zich daar ook opgeven voor dit webinar. We zien u graag op 13 september.

raadendaad@anbo.nl

Doe mee aan pensioenwebinarons

Tijdens het pensioenwebinar van vorig jaar ontving onze pensioen deskundige Willem Reijn twee gas ten: Roger Planje, afdelingshoofd pensioenen van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (links) en Stef Vermeulen, master actuaris bij PGGM. Voor het komen de webinar op 13 september zijn Dick Boeijen, actuaris bij PGGM en Xander den Uyl, lid van het ABP-bestuur, te gast. Wat is een webinar? Een webinar is een online bijeenkomst. Iedereen neemt van achter zijn of haar eigen computer, smartphone of tablet deel aan het event. Het woord webinar is een combinatie van de woorden web en seminar, een omvangrijke bijeenkomst rond een bepaald onderwerp. Naast pensioenvragen beantwoordt ANBO Advies ook andere vragen. anbo.nl/pensioenwebinar

VRAGEN OVER PENSIOEN ANBO-leden kunnen met vragen over hun pensioen altijd terecht bij onze afdeling ANBO Advies. Onze deskundige medewerkers zijn iedere werkdag bereikbaar van 9.00 tot 15.00 uur via 0348 46 66 88. U kunt ook een e-mail sturen naar:

52 ANBO

De eerste stap op ANBO Trefpunt

De meeste ANBO-leden die gebruik maken van www.anbotrefpunt.nl weten hoe ze zich kunnen aanmelden. Een profiel aanmaken, dat is andere koek. Schrijven over jezelf is best lastig, daar kunt u misschien wel wat hulp bij gebruiken. Want een leuk profiel is het halve werk. Met een foto en een kleine beschrijving geeft u beeld van wie u bent en dat zorgt dat anderen makkelij ker contact met u kunnen maken. Wie eenmaal op ANBO Trefpunt zit, wil niet meer weg van deze gezellige plek. Leden verzamelen zich op de digitale ontmoetingsplaats om van gedachten te wisselen, leuke wandel- of koffieafspraken te maken en gelijkgestemden te vinden. Wilt u zich ook aanmelden? Wij helpen u op weg met het aanmaken van een profiel. Want ook online krijg je geen tweede kans voor een eerste indruk.

TEKST FLEUR AKERSLOOT

Een leuk profiel is het halve werk

PERSOONLIJKE DETAILS

SCHRIJF ZOALS U PRAAT U merkt, er is genoeg te vertellen dus u kunt aan het schrijven slaan. Gebruik daarbij niet te veel zakelijke taal of moeilijke woorden, het is geen sollicitatie. Wees uzelf en schrijf zoals u praat. En mocht u het leuk vinden dan kunt u ook een emoji plaatsen. Met een lachend gezichtje of grappig icoontje zegt u ook al veel.

DEEL EEN LINK

Sommige mensen hebben een website waarop bijvoor beeld hun werk of hobby te zien is. Schildert of fotogra feert u en staat uw werk online? Houdt u een blog bij of staan uw zelfbedachte recepten online? Laat het andere leden weten en deel de link. NIET TE LANG, NIET TE KORT U hoeft niet uw hele levensloop te delen, maar enkel uw naam en woonplaats is ook wat kort. Lees uw eigen profieltekst eens na en bedenk of degene die het straks zal lezen een goed beeld van u heeft. Of in ieder geval goed genoeg om een gesprekje te starten.

ANBO 53

IETS OVER UZELF VERTELLEN Vertel hoe u heet, hoe oud u bent en in welke buurt u woont. Daarmee is het begin al gemaakt. Het vermelden van de buurt waar u woont klinkt misschien voor de hand liggend, maar is best belangrijk. Andere leden die op zoek zijn naar een koffieafspraak of wandelmaatje zoeken iemand die in de buurt woont. Bovendien kan het voor veel meer aanknopingspunten zorgen.

Maar wat vertelt u nog meer? Denk aan uw persoonlijke situatie. Woont u alleen of met uw partner? Heeft u kinderen? Kleinkinderen? Heeft u een hond (het ras noe men is voor andere hondenliefhebbers ook interessant). Vertel bijvoorbeeld waar u bent geboren en opgegroeid. Misschien wilt u iets zeggen over uw opleiding, uw werk of wat u bezighoudt. Vertel ook iets over de dingen waar u blij van wordt. Bijvoorbeeld over een hobby. Wat is uw favoriete muziek? Speelt u een instrument? Houdt u van koken, wandelen, de natuur, films, kunst, dichten of tuinieren? En heeft u een favoriete vakantiebestemming, dan is dat altijd een mooi aanknopingspunt voor een gesprek. Als u duidelijk weet waarom u op Trefpunt zit, bijvoorbeeld als u mensen zoekt om mee te wandelen, geef dit dan ook aan in uw profiel.

PLAATS EEN PROFIELFOTO Een must voor het aanmaken van uw profiel is een foto. Een waarop u duidelijk en herkenbaar bent. En heeft u geen foto voorhanden, maak er gewoon ter plekke eentje met een smartphone, of laat iemand anders er eentje van u maken. De foto is wel belangrijk, maar bedenk dat het niet perfect hoeft. Een statige of zakelijke portretfoto is niet nodig. U mag er gewoon opstaan zoals u bent; in de tuin, op de fiets, een vakantiefoto of een selfie. Niet te lang over twijfelen, u kunt ‘m altijd weer aanpassen. En wilt u er écht niet zelf op, zet dan uw huisdier of hobby erop. HULP VRAGEN Zoals we al zeiden, iets over uzelf vertellen kan lastig zijn. Vraag als het niet lukt om hulp van een buurman, vriendin of familielid. Het hoeft niet lang te duren en het helpt u weer een stap dichterbij nieuwe contacten op ANBO Trefpunt. Handleiding Wist u dat we een uitgebreide handleiding hebben waarin stap voor stap uitgelegd staat hoe u gebruik kunt maken van Trefpunt? Deze is digitaal te vinden via: De handleiding is ook fysiek aan te vragen via magazine@anbo.nl. De fysieke uitgave zat ook bij het eerste magazine van dit jaar dat eind januari is www.anbotrefpunt.nl/handleidingverschenen.

ACTIEF & BETROKKEN

Niemand wil in de financiële problemen komen. Toch zijn het lang niet altijd mensen met een laag inkomen die geldproblemen hebben. Want het inkomen is maar één onderdeel van het geheel. Voor uw financiële gezondheid is het vooral van belang goed inzicht te krijgen in de inkomsten én de uitgaven. Het Nibud heeft slimme tips die u op weg kunnen helpen financieel gezond te worden of te blijven. Uit Nibud-onderzoek blijkt keer op keer dat wie een aan tal gewoontes aanleert in zijn geldzaken, een veel kleinere kans heeft om in geldproblemen te komen. Deze gewoon tes heeft het Nibud in vier vuistregels opgenomen: • Plan jaarlijks uw inkomsten en uitgaven Voorkom verrassingen; weet bijvoorbeeld wanneer de aanslag gemeentelijke belastingen komt, of wanneer uw zorgverzekeraar het eigen risico gaat innen. Maar ook; op welke datum wordt mijn AOW gestort of mijn pensioen.

GELDZAKEN

54 ANBO

Financieel gezond!

MET MEDEWERKING VAN HET NIBUD

OVER HET NIBUD

ANBO 55

U ontwikkelt met al deze stappen inzicht in uw inkomsten en uitgaven, u plant vooruit, spaart regelmatig en u zorgt voor een geordende administratie. Dat draagt écht bij aan uw financiële gezondheid.

• Bewaar uw administratie op een geordende ma nier, en houd het bij Lees hieronder hoe u dat aanpakt.

• Jaarlijks: uw administratie grondig opruimen Het echte slot op de deur, waarbij u zeker weet dat u weer voor de komende periode ‘bij’ bent.

• Eenmalig: uw administratie inrichten Deze stap vraagt wat tijd. Die investering ‘verdient’ zich vanzelf terug, want u hebt dan een solide basis in uw administratie waarmee u verder kunt. Het Nibud heeft hiervoor een stappenplan ontwikkeld. Verderop in dit artikel vindt u de link naar dat plan.

• Maandelijks: bijzonderheden doornemen, eventueel met uw partner Een soort bezemwagen; u zorgt ervoor dat de adminis tratie op orde blijft

FINANCIËLE ADMINISTRATIE STAP VOOR STAP Dit zijn de stappen die u kunt nemen om de administra tie goed bij te houden.

Meer informatie vindt u op de website van het Nibud. U vindt daar ook de stappenplannen voor grip op uw geld, een jaarbegroting maken, maandelijks geld opzij zetten, administratie opzetten en bijhouden en een persoonlijk budget advies.

• Spaar maandelijks 10 procent van uw inkomen Makkelijker gezegd dan gedaan, zult u zeggen. En dat is natuurlijk ook zo. Het Nibud heeft hiervoor ook een stappenplan ontwikkeld om u te helpen.

U kunt op YouTube ook filmpjes bekijken van het Nibud over het bewaren van de administratie. Scan daarvoor de QR-codes: HULP VAN ANBO Als u geen internet of computer heeft, kan ANBO u helpen via één van onze vrijwilligers. Wilt u hulp bij uw administratie en/of het op orde brengen van uw financi en? Neem dan contact op met het ANBO Adviesteam via telefoonnummer 0348 46 66 88. Onze medewerkers zijn iedere werkdag bereikbaar van 10.00 tot 15.00 uur. financiele-administratie/www.nibud.nl/onderwerpen/rondkomen/

• Dagelijks: uw (digitale) post openen Zo voorkomt u dat rekeningen onbedoeld blijven liggen

Het Nibud (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) is een onafhankelijk kennis- en adviescentrum op het gebied van huishoudfinanciën. Sinds 1979 ontwikkelt, verzamelt en vertaalt het instituut kennis met het doel te laten zien wat financieel kwetsbare situaties zijn en hoe die verbeterd kunnen worden. Het voorkomen van geldproblemen is het doel van het Nibud.

• Richt uw administratie eenmalig goed in Het bijhouden van de administratie is de basis voor een goed overzicht. En daarmee een eerste stap naar financiële gezondheid. Mensen die hun administra tie overzichtelijk bewaren, lopen minder risico op geldproblemen, blijkt uit onderzoek van het Nibud. Zij hebben minder vaak betalingsachterstanden, zien minder vaak een rekening over het hoofd en hebben minder onnodige abonnementen lopen.

• Wekelijks: administratie bijwerken en betalingen doen Ook hiermee voorkomt u betalingsachterstanden

LEDENBIJEENKOMST ERICA DAAMS-NOYA(FOTO ANOUK DE KLEERMAEKER)

56 ANBO

Spreken is zilver, samenkomen is goud De kracht van ANBO’s lokale bijeenkomsten

TEKST FLEUR AKERSLOOT

Erica Daams-Noya (71) zit niet alleen in de ANBO Ledenraad, ook is zij de drijvende kracht achter de ledenbijeenkomsten van ANBO in Rotterdam. Want volgens haar kunnen we op lokaal niveau écht van betekenis zijn.

“Zilver en Goud staat symbool voor de kennis, ervaring en waarde van ouderen in onze samenleving”, vertelt Daams-Noya. “Daar is tijd en ruimte voor tijdens de gesprekken. We willen van de deelnemers weten waar zij behoefte aan hebben, waar ze tegenaan lopen en welke oplossingen ze tot nu toe hebben gevonden.”

DRIJFVEER

OOK NAAR EEN BIJEENKOMST? ANBO organiseert dit jaar diverse bijeenkomsten door heel Nederland. Kijk voor de komende activiteiten op: De bijeenkomsten in Rotterdam zijn elke eerste dinsdag van de maand van 13:30 tot 16.00 uur in de Centrale Bibliotheek. anbo.nl/agenda

LEDENBIJEENKOMST

Daams-Noya: “Het mooie is dat de onderwerpen vanuit de deelnemers zelf komen. We vullen het programma in aan de hand van wat we te horen krijgen. Als we zien dat er vragen zijn rondom vrijwilligerswerk of er behoefte is aan het opdoen van digitale vaardigheden, spelen wij daarop in. We bedenken dat niet zelf, maar we koppelen dan de bestaande initiatieven aan deze bijeenkomsten. Zo krijgen veel ouderen te maken met het verlies van een partner. Hoe ga je om met zo’n verlies? Wij hebben aan de hand van deze vraag Ellen van Leenen, coördinator van het project Steun bij Verlies en Rouw bij Humanitas, gevraagd te komen spreken. Zo versterken we elkaar.”

LOKAAL BETROKKEN De gemeente Rotterdam ondersteunt het initiatief en inmiddels staan tot begin volgend jaar bijeenkomsten geboekt. “Ze zien welke toegevoegde waarde we hiermee invullen, vertelt Daams-Noya. “Het is de kracht van de lokale aanpak. We halen tijdens deze ontmoetingen boven water wat er onder de bewoners speelt. In de bijeenkom sten krijgen bezoekers waardevolle informatie van de spre kers, dit kan ondersteunend en voedend zijn. Ze kunnen hun ervaringen en vragen ter plekke delen én we laten zien welke stappen ze zelf kunnen nemen op dit gebied. Want dat vind ik belangrijk, dat mensen zelf weten wat mogelijk is. Denk aan eenzaamheid, we kunnen dat niet voor iemand oplossen maar wij kunnen wel laten zien waar mensen naartoe kunnen.”

ZILVER EN GOUD

Het op lokaal niveau in gesprek gaan met ouderen en het delen van kennis en ervaringen maakt de Zilver Goudbijeenkomsten zo succesvol. Daams-Noya heeft hierin ruime ervaring opgedaan in haar werk voor het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ten tijde van de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015. “Ik weet dat deze aanpak echt verschil kan maken en daarom ga ik met deze bijeenkomsten net zo bevlogen te werk als tijdens mijn professionele leven. Ik zie wat bewoners en de lokale overheid en initiatieven hieraan hebben en dus zet ik me er voorlopig vol voor in.”

Elke eerste dinsdagmiddag van de maand zijn er in de Centrale Bibliotheek van Rotterdam ZilverGoud-bijeen komsten. Steeds met een ander thema en een inspirerende spreker. Naderhand voeren de deelnemers een gesprek. Want juist het in gesprek gaan met elkaar en van deel nemers horen wat er speelt, is wat Erica Daams-Noya belangrijk vindt.

ELKAAR VERSTERKEN

ANBO 57

58 ANBO

Deze tips helpen om genoeg vocht binnen te krijgen.

Voor een goede nierfunctie en een makkelijke stoelgang is het van belang om voldoende te drinken. Over het algemeen zorgt het dorstgevoel ervoor dat u, ook op ho gere leeftijd, voldoende drinkt. Maar niet iedereen krijgt dorst als hij minder drinkt dan aanbevolen. Als u niet zo zelfredzaam bent, last heeft van urine-incontinentie of verstopping, is extra aandacht nodig voor voldoende vocht.

Voldoende drinken is belangrijk, zeker tijdens de warme zomermaanden. Waar u normaal 1,5 tot 2 liter vocht per dag nodig heeft, is het bij warm weer goed om minstens 2 liter te drinken. Van water en thee tot koffie en melk.

TIPS OM GENOEG TE DRINKEN:

• Maak er een gewoonte van om bij elke maaltijd iets te drinken. Bijvoorbeeld bij het ontbijt en de lunch een glas melk en bij het avondeten een glas water.

Hoeveel moet ik dagelijks drinken?

• Maak drinkmomenten onderdeel van uw dagelijkse routine. Zoals koffie drinken na het boodschappen doen of na uw wandeling, thee drinken om 3 uur, een kopje koffie of thee bij het kijken naar het journaal.

• Zet een kan water op tafel, zodat u eraan herinnerd wordt om te drinken.

GEZOND & VITAAL

FEESTELIJKE VARIATIES

• Drinkt u op een warme dag een drankje met alcohol, dan kunt u het beste daarnaast een glas water drinken.

• Voeg muntblaadjes, komkommer, aardbei of tijm toe aan een glas water.

• Maak zelf een chai latte van specerijen, zwarte thee en halfvolle melk.

Daarnaast adviseren we om per dag drie kopjes thee te nemen en maximaal vier kopjes koffie zonder suiker. De rest kunt u aanvullen met water. Frisdrank en sap bevatten veel suiker en kunt u beter niet te vaak drinken. Voor alcohol is het advies: drink niet en als u toch wilt drinken, neem dan maximaal één glas per dag.

Over Voedingscentrumhet In Nederland wordt al sinds 1941 voorlichting gegeven over goed eten door het Voedings centrum (dat toen nog Voorlichtingsbureau van den Voedingsraad heette). Sindsdien is er veel veranderd. Het aanbod van eten en drinken is enorm gegroeid: op steeds meer plekken kun je voedsel de hele dag door kopen. Juist in deze tijd is voorlichting nodig over wat goed eten is. Kijk voor meer informatie op: www.voedingscentrum.nl

• Voeg kaneel, gember, nootmuskaat of kruidnagel toe in het filter voor u koffie zet.

• Drink elk uur een glas water, ook als u nog geen dorst heeft.

MET MEDEWERKING VAN HET VOEDINGSCENTRUM

• Versier een glas met een schijfje sinaasappel of citroen.

EXTRA AANDACHT VOOR DRINKEN BIJ WARM WEER

Bij warm weer is het extra belangrijk om er goed op te letten dat u voldoende drinkt om uitdroging te voor komen. Als het warm zomerweer is, zweet u meer dan anders. Daarom doet u er goed aan om op een warme dag ten minste 2 liter water te drinken. Deze tips kunnen daarbij helpen:

Alcohol drijft namelijk vocht af. Het is niet nodig om bij warm weer extra zout te eten. Wie erg veel en lang zweet, verliest meer zout. Maar als u verder gewoon eet, wordt dat verlies vanzelf weer aangevuld.

• Gaat u op pad? Neem dan altijd een flesje (kraan)water mee. Zo heeft u altijd water bij u onderweg, ook als u in een file komt te staan of als de bus en trein vertraagd zijn.

• Maak ijsklontjes met een blaadje munt, basilicum of een framboos of blauwe bes erin.

Als u ouder bent dan 70 jaar raden we aan om dagelijks vier porties melk en melkproducten, zoals karnemelk, te nemen. Melk en melkproducten leveren veel goede voedingsstoffen. Ze bevatten eiwit en zijn een bron van calcium en de vitamines B2 en B12. Wilt of kunt u geen melk drinken dan is sojadrink met toegevoegd calcium en B-vitamines een alternatief.

Water en koffie en thee zonder suiker zijn gezonde dorst lessers. Maar misschien wilt u weleens wat anders. Met deze variaties maakt u uw drankje net wat bijzonderder:

• Maak verse gemberthee of verse muntthee.

ANBO 59 WAT ZIJN GEZONDE DRANKEN?

60 ANBO

Eerst even die twee termen: update en upgrade. Ze lijken veel op elkaar en dat zorgt weleens voor verwarring. Tijd voor opheldering. ANBO-lid Ewald Schwab vroeg ons eens aandacht te besteden aan updates en upgrades. Nu er dit jaar een wetswijziging op dit gebied is geweest, lijkt ons dat een heel goed idee. Want die wetswijziging is er om u beter te beschermen. Updates verplicht! Beter beveiligd door nieuwe wetgeving

DIGITAAL VAARDIGER

WAT IS EEN UPGRADE?

SOFTWARE De wet gaat ook over software, apps en digitale spelletjes. Ontwikkelaars moeten die een bepaalde periode onder steunen. De duur van de ondersteuning is geregeld op basis van proportionaliteit. Dat wil zeggen: wat redelijk is voor de gebruiker. Een duurder product moet langer worden voorzien van updates dan bijvoorbeeld een een voudig spelletje op de telefoon.

In de wetswijziging is ook geregeld dat de duur van de ‘omkering van bewijslast’ wordt verlengd van zes naar twaalf maanden. Dit houdt in dat wanneer er een defect is, de verkoper moet aantonen dat het product bij leve ring in orde was.

WAT IS EEN UPDATE?

ANBO 61 MET MEDEWERKING VAN SENIORWEB

De eerder genoemde wetswijziging regelt dat gebruikers bij de aanschaf van slimme apparaten, apps en digitale diensten verzekerd zijn van updates. De periode waarin deze updates verplicht zijn, hangt af van het product. Fabrikanten moeten slimme apparaten, zoals tv’s, speakers, horloges en wasmachines, maar ook telefoons en tablets, langere tijd ondersteunen. De consument mag daarom geruime tijd software- en beveiligingsupdates blijven verwachten. Hoe lang precies hangt af van wat redelijk is. Het wetsvoorstel dat dit mogelijk maakt is 26 april dit jaar de Eerste Kamer gepasseerd. De wetswijzi ging is ingegaan op 27 april.

Geen enkel programma of besturingssysteem is perfect. Daarom zijn er vaak tussentijdse aanpassingen nodig. Soms zijn de aanpassingen zelfs essentieel, bijvoorbeeld omdat de veiligheid van de computer in het geding is. Fabrikanten maken in dat geval aanvullingen op de bestaande programma’s. Die aanvullingen worden verspreid in een update. Letterlijk wordt het systeem dus bijgewerkt. Maar aan de versie van het programma verandert niets, de basis blijft hetzelfde. Als de Windows 10-computer wordt bijgewerkt, blijft het gewoon Win dows 10. Updates zijn trouwens altijd gratis.

BETERE BESCHERMING CONSUMENT

ONDERWERP AANDRAGEN?

Heeft u een digitaal onderwerp waar u graag eens meer over leest? Laat het ons weten via: Wilt u meer weten over het updaten en upgraden van uw apparaten? Ga naar: en ga aan de slag. Komt u er niet uit en hebt u hulp nodig? Word dan nu lid van SeniorWeb. U kunt dan onder andere gebruikmaken van hulp via internet, per telefoon of aan huis. Daarnaast ontvangt u als lid exclusieve informatie en tips in tijdschrift Enter, deskundige controle van verdachte mails en kunt u onbeperkt online cur sussen volgen. Word nu gratis lid tot eind 2022 en ontvang in 2023 € 5,50 korting op uw con tributie. U betaalt in 2023 dus slechts € 30,50 in plaats van € 36,-. Bovendien ontvangt u het tipboekje Veilig webwinkelen. Ga voor meer informatie naar: SENIORWEB www.seniorweb.nl/anbo www.seniorweb.nl magazine@anbo.nl MET MEDEWERKING VAN:

WETSWIJZIGING

Bij het begrip upgrade gaat het altijd om een nieuwere versie van een product. Fabrikanten maken dit duidelijk door een hoger versienummer te gebruiken. Office 2021 is bijvoorbeeld een ander product dan Office 2019. En Windows 10 is een ander product dan Windows 11. Bij betaalde pakketten moet u voor een upgrade vaak betalen.

magazine@anbo.nlmagazine.magazine@anbo.nl

We mogen in samenwerking met uitgeverij Saam drie exemplaren weggeven. Wilt u kans maken op een van de boeken? Laat dit dan weten via: Meld daarbij wat u zo fijn vindt aan het ANBO-lid maatschap. Uw quotes willen we graag gebruiken, bijvoorbeeld in het

Boek

Er zijn oneindig veel producten, apps, uitjes en gadgets die het leven leuker, makkelijker en/of interessanter maken. In elk nummer van ANBO Magazine tipt hoofdredacteur Jurriën Beerda zijn favorieten. Mocht u zelf een interessante en/of leuke tip hebben, meld dit dan via:

62 ANBO

Marijke Hopman-Rock is emeritus bijzonder hoogle raar Lichamelijke activiteit en gezondheid bij ouderen. In haar boek Mantelzorg ver telt ze over haar ervaringen met mantelzorg die zij combi neert met haar wetenschap pelijke kennis. In het boek zijn ook twee observatielijsten opgenomen die Marijke samen met collega’s van TNO ontwikkelde. Het boek is verkrijgbaar bij de boekhandel of te bestellen op:(of scan de QR-code hiernaast)

ANBO TIPT

ouderenzorg/mantelzorg-voor-heel-oude-mensenwww.zorgboeken.nl/shop/zorg-en-welzijn/

MANTELZORG

“Op dit boek heb ik lang zitten broeden. Al jaren deelde ik tips over zorg voor hele oude mensen met anderen. Ik merkte dat daar grote behoefte aan is. Door mijn ervaringen met de drie mensen die in dit boek worden beschreven (mijn tante, mijn moeder en een vriendin van mijn tante) kreeg ik steeds meer zicht op de do’s en don’ts van (mantel)zorg.”

Lifeline Call For Animals

ANBO

TIPT

Heeft u wel eens gehoord van ‘Lifeline Call For Animals’? Ik tot voor kort in ieder geval niet. Maar het is zo’n interessant initiatief dat ik het graag bij u onder de aandacht breng. Initiatiefnemer Joop Brinckman wil met Lifeline Call For Animals die renleed voorkomen. Als een alleenstaande met huisdieren thuis komt te overlijden kan zijn initiatief er voor zorgen dat de dieren niet omkomen door een gebrek aan water en voedsel. Brinckman heeft hiervoor een systeem ontwikkeld. Enige wat een deelnemer hoeft te doen is om de dag te reageren op een (geautomatiseerde) telefoonoproep van Lifeline Call For Animals, door op te nemen en vervolgens op verzoek de 1 in te drukken en dan op te hangen. Als er niet wordt gereageerd zal de oproep na een uur meerdere keren worden herhaald. Als er dan nog niet wordt gerea geerd gaat er iemand polshoogte nemen. Voor € 1,75 per week bent u ervan verzekerd dat uw huisdieren op tijd worden gevonden, in het geval van uw overlijden thuis. Daarnaast is er een vervolgtraject om uw dier(en) direct te verzorgen en onder te brengen. Kijk voor meer informatie op:

Vorig jaar is www.filica.nl gestart. Dat is een digitaal platform dat ouderen helpt een keuze te maken voor een zorginstelling, wanneer thuis wonen niet meer gaat. Er kan op Filica gezocht worden op woonplaats, waarbij zorginstellingen in de buurt getoond worden. Maar ook op naam van een instelling, particuliere of reguliere zorg en type zorgvraag. Variërend van een lichte zorgvraag tot intensieve lichamelijke zorg en dementiezorg. Naast langdurig wonen met zorg, kunt u op Filica terecht voor het vinden van een tijdelijk verblijf.

Telefoon systeem

63

Digitaal platform www.dierenlijn.nl www.filica.nl

ANBO Filica

64 ANBO

Wordt er ‘s avonds onverwacht aangebeld? Misschien is het de buurvrouw maar het kan ook iemand met een babbeltruc zijn. Met een slimme deurbel weet u snel meer. Dat zorgt voor een veilig gevoel, zeker als u alleen thuis bent. Maar hoe werkt zo’n slimme bel eigenlijk? En zijn er nog andere voordelen?

Veilig thuis begint bij de voordeur

Een slimme deurbel

Slimme deurbellen zijn er in alle soorten en ma ten, van simpel tot geavanceerd. Een eenvoudige variant heeft een deurbel met camera die een foto maakt zodra iemand aanbelt. Zo ziet u op de monitor wie er voor de deur staat. Maar écht slimme deurbellen kunnen meer; ze hebben bewegingssensoren en u kunt via een app videobellen met degene die voor de deur staat. Dat zorgt voor gemak en veiligheid. & VEILIG WONEN

FIJN

TEKST FLEUR AKERSLOOT

ANBO 65 FIJN & VEILIG WONEN

Slimme deurbel kiezen

EEN DEURBEL MET CAMERA SCHRIKT AF

NIET ONNODIG NAAR DE DEUR LOPEN

Verwacht u niemand en wordt er toch aangebeld? Met een slimme deurbel hoeft u niet direct open te doen. Via de app kunt u ‘videobellen’ en vragen (en zien) wie er voor de deur staat.

Dankzij de terugspreekfunctie of een intercom kunt u praten met de persoon die voor de deur staat. Dat zorgt voor een extra drempel als het om iemand met een babbeltruc gaat. U kunt mensen van wie u niet weet wat ze komen doen dankzij het videobellen gemakkelijker afwimpelen.

DE DEUR OPENEN OP AFSTAND Heeft u ook een slim deurslot? Dan kunt u in combi natie met een slimme deurbel ook op afstand de deur openen. Dat kan handig zijn voor uzelf: u kunt de deur opendoen zodra u weet wie er aanbelt. Maar ook uw naasten kunnen dit op afstand voor u doen. Een veilig gevoel voor iedereen.

Een slimme deurbel werkt via een app. U kunt er ook voor kiezen dat niet alleen u maar ook iemand uit uw omgeving kan zien wie er voor de deur staat. Diegene krijgt een melding via de app en kan vervolgens meekij ken wie er aanbelt en een oogje in het zeil houden.

Of scan de QR-code: Suggesties? In deze rubriek brengen we onderwerpen onder de aandacht die kunnen helpen fijn en veilig thuis te blijven wonen. Is er iets dat u graag eens besproken ziet worden? Mail dan naar: langerthuisinhuis.nl/slimme-deurbel-met-camera magazine@anbo.nl

Heeft u een slimme deurbel met een app, dan is uw mobiele telefoon de ontvanger. Dus als er wordt aangebeld krijgt u een melding via uw telefoon. U kunt daarmee, zelfs als u niet in de buurt bent, met iemand praten.

TERUGSPREEKFUNCTIE

OP AFSTAND MET IEMAND PRATEN

Thuis in Huis vertelt meer over hoe u de beste slimme deurbel kiest. Kijk op:

Alleen al het feit dat een slimme deurbel een camera heeft schrikt indringers af. Iemand met een babbeltruc denkt wel twee keer na voordat hij aanbelt bij een deur met camera. Videobeelden worden bovendien opgesla gen en kunnen, indien nodig, met de politie worden gedeeld.

UW NAASTEN KIJKEN MEE

Bekende slimme deurbellen zijn de Ring Video Doorbell en de Nest Hello maar er zijn nog veel meer soorten. Kies een deurbel die bij u past, bijvoorbeeld een slimme deurbel waar ook een extra ontvanger bij kan, zodat u niet alleen op uw telefoon ziet dat er iemand aanbelt maar er ook een bel afgaat in huis. Onze partner Langer

past daarom op rechte trappen, trappen met bochten én spil- en wenteltrappen. 100% nauwkeurig inmeten Een eerste stap om te bepalen of een trap geschikt is, is door de maten op te nemen. Om de traplift zo goed en zo compact mogelijk te kunnen plaatsen, is het belangrijk dat de trap zo nauwkeurig mogelijk ingeme ten wordt. Trapliftfabrikant Koninklijke Otolift gebruikt daarvoor een zelf ontwikkelde inmeet applicatie. In slechts 20 minuten tijd is de trap tot op een tiende van een millimeter nauwkeurig opgemeten. Er bestaan verschillende trapliftmodellen, elk met hun eigen voordelen en mogelijkheden. Waar de een alleen op rechte trappen geplaatst kan worden, is de ander ge

Past een traplift op mijn trap?

schikt voor vrijwel elke trap in Nederland. Een traplift

Als traplopen lastiger wordt of gewoonweg niet meer gaat, kan een traplift de oplossing zijn. Door chronische ziekten, zoals artrose, diabetes en COPD, en het ouder worden, kan de trap een steeds groter obstakel wor den. Met een traplift is de trap weer veilig toegankelijk. Dan is het wel fijn om te weten of de trap geschikt is voor een traplift.

En via de Virtual Reality app laat de adviseur direct zien hoe de traplift er op de trap uit gaat zien. Door innovatieve technologieën, zoals de Reverse Drive Techno logy, kan de stoel van de traplift deels of zelfs volledig achteruitrijden. Plaatsing is daarom al mogelijk op trappen vanaf slechts 60 centime ter breedte. Het is daarnaast ook mogelijk om de traplift aan de bin nenzijde van de trap te laten plaatsen. De brede kant van de treden blijft hierdoor vrij en de trapleuning kan vaak blijven zitten. Ook voor smalle trappen en trappen die beloopbaar moeten blijven is er dus een oplossing te vinden. Maatwerk voor elke situatie Omdat elke trap anders is en iedereen andere wensen heeft, blijft een traplift maatwerk. Koninklijke Otolift heeft dat proces doeltreffend veranderd door de Otolift Modul-Air te ontwikkelen. De rail van deze modulaire traplift bestaat uit innovatieve modules, die perfect op el kaar aansluiten. Deze modules zijn onderling uitwisselbaar, waardoor de traplift gemakkelijk op maat gemaakt kan worden voor vrijwel elke trap. En omdat de modules op voorraad gemaakt worden in de eigen fabriek, kan de traplift al binnen 48 uur geplaatst worden. Een traplift voor uw situatie Bent u benieuwd of de Otolift Modul-Air ook de ideale traplift is voor u? Maak dan een afspraak voor een vrijblijvend thuisadvies. Een mon teur van Koninklijke Otolift bespreekt dan samen met u de mogelijk heden. Dat is altijd gratis en vrijblijvend én u weet meteen wat de kos ten van uw traplift zijn. Of vraag vandaag nog een gratis brochure aan. Kijk op Otolift.nl of bel gratis naar 0800 444 770 8

OTOLIFT TRAPLIFTEN

68 ANBO

Japanse verdedigingskunst voor iedereen

Een vechtsport, daar beginnen de meeste mensen niet aan. Zeker niet als ze wat ouder worden. Zonde, vindt ANBO-lid Hinrich van den Berg van 85 jaar. Hij beoefende jaren jiujitsu. Een sport die nooit verveelt en waarvan hij speciaal voor ouderen de rustige variant ‘shorinjitsu’ bedacht. Zwemmen, fietsen, wandelen, het is allemaal hartstikke goed voor ons, maar voor sommigen ook een tikkeltje saai. Een vechtsport is een stuk spannender. Nou is jiujitsu eigenlijk geen sport maar een Japanse zelfverdedigingskunst, waarmee men in een paar seconden een aanvaller kan controleren of uitschakelen. Jiujitsu kan vertaald worden als “zachte kunst” of “soepele techniek”. Het draait niet alleen om de verdediging tegen verschillende soor ten aanvallen, maar ook om het uitvoeren van aanvalstechnieken als atemi (stoten en schoppen), klemmen en drukpunten. Shorinjitsu!

TEKST FLEUR AKERSLOOT FOTO’S RON RENSINK

BLIJF IN BEWEGING

ANBO 69 BLIJF IN BEWEGING

JIUJITSU IN SLOW MOTION “Ik doe al sinds mijn jonge jaren aan jiujitsu en judo. Ik heb de zwarte band in judo en de hoogste graad in jiujitsu. Maar toch stopt bij een bepaalde leeftijd de mogelijkheid om de sport nog echt goed te beoefenen. De technieken heb ik zóveel getraind. Toen ik ouder werd dacht ik: ‘Wat zou het zonde zijn om die niet meer te kunnen gebruiken.’ Want juist als je ouder wordt is het goed om die bewegingsvormen te blijven doen. Heel anders dan bij cyclische sporten als zwemmen of fietsen, waarbij je steeds dezelfde beweging herhaalt, heeft jiujitsu complexe bewegingseigenschappen. En dus beoefen ik nu al jaren shorinjitsu. Jitsu betekent kunst en shorin betekent tempel ofwel je lichaam. De technieken en bewegingen zijn vanuit de jiujitsu maar dan in slow mo tion. Vergelijk het met tai chi, die langzame bewegingen zijn ook gebaseerd op vechtsporten.”

“Het is een geweldige manier om je spieren sterk te hou den, je balans te trainen en niet te vergeten de zelfver dedigingstechnieken onder de knie te krijgen. Daarom zou ik vooral vrouwen echt aanraden om shorinjitsu te beoefenen. Juist in de herhaling zit de kracht, dus ga niet voor een eenmalige cursus. En omdat het zo rustig gaat is de sport blessurevrij, je kunt niks forceren.”

FIT BLIJVEN “Met het oog op een ouder wordend Nederland vind ik dat meer judo- en sportscholen shorinjitsu moeten aanbieden. Het is een geweldige manier om fit te blijven en tegelijk zelfverdedigingstechnieken te leren.”

Juist dat duwen, trekken, trappen en vallen is een geweldige manier om uw conditie, balans, houdings spieren en het reactievermogen te trainen. Door deze bewegingen blijven heupen soepel, worden armen en handen getraind en het uithoudingsvermogen verbeterd. Natuurlijk moet u, net als bij elke andere sport, het niveau aanpassen naar wat u aankunt. Maar wie eenmaal in de dojo (een zaal waarin je vechtsporten beoefent) staat voelt zich heel snel piepjong. Tijdens jiujitsu traint u uw motoriek, lenigheid en coördinatie. En een groot voordeel; u leert veilig vallen. ANBO-lid Hinrich van den Berg beoefent deze verdedigingskunst al jaren en heeft een tip voor wie jiujitsu misschien net iets te uitdagend vindt: shorinjitsu. Dat is jiujitsu voor ouderen. Hij vertelt ons er meer over.

Suggesties? In deze beweegrubriek willen we u inspireren om makkelijk meer en vaker te bewegen. Heeft u suggesties? Mail ze dan naar: magazine@anbo.nl

KRACHT IN HERHALING

70 ANBO “Wat is eerder klaar; mijn boek of mijn leven?” ANBO-LID

Het eerste dat opvalt bij binnenkomst in het Scheve ningse appartement van Piet Spaans, is het fenomenale uitzicht over de stad waar hij al veertig jaar over schrijft, de duinen en in de verte de Noordzee. Terwijl zijn kleindochter thee en koekjes klaarzet, vertelt hij honderduit over zijn twaalfde boek, waar hij momenteel aan werkt; het slotstuk van een jaar lang spitten in het Nationaal Archief in Den Haag naar de betrokkenheid van Scheveningse vissers bij maritieme spionage in de Tweede Wereldoorlog.

MAGNUM OPUS Het boek laat al een decennium op zich wachten doordat Spaans na afloop van het onderzoek in 2018 verzeild raak te in een ander project; ‘AT en JJ, Reders met allure’. Dit vuistdikke boek gaat over twee reders, vader en zoon Van der Toorn, hun bedrijven en wederzijdse familiebanden. “Mijn magnum opus”, stelt Spaans niet zonder trots. Nu is hij van plan zich maanden achtereen te wijden aan het boek over maritieme spionage, tot het af is. “Nee, dan kan er geen vakantiedag vanaf. Met schrijven moet je alles van tafel vegen. Bovendien ben ik al 89, dus de tijd is betrek kelijk geworden. Wat is eerder klaar; mijn boek of mijn leven? Dat is de werkelijkheid.”

ANBO-LID

ANBO 71

ANBO-lid Piet Spaans: “Toen was ik ineens schrijver”

TEKST GRIETEKE MEERMAN FOTO’S BABS VAN GEEL

De afspraak met Piet Spaans was al weken gepland toen drie dagen van tevoren plotseling zijn geliefde vrouw Coby overleed. Ze waren 66 jaar getrouwd. Maar de 89-jarige Scheveninger wilde het interview over zijn verdiensten als historisch publicist toch door laten gaan. “De dood komt een keer.”

ZEEVISSER Spaans is van huis uit opticien en rolde later in het communicatievak. Hij schreef rapporten namens het Centraal Bureau voor de Statistiek. Met schrijven over geschiedenis begon hij pas in 1980. De kustplaats was in die tijd net herbouwd tot een badplaats met allure, iets waar de dorpelingen zich hevig tegen hadden verzet. “Binnen die sfeer was ik diep getroffen door een gesprek dat ik voerde met een oude Scheveningse zeevisser. Het bood mij de juiste stof om mijn dorpsgenoten voor te houden dat het leven van vroeger hen heel beslist óók niet was meegevallen.” Hij schreef het verhaal op en publiceerde het in een lokale krant. Tot zijn grote verbazing kreeg hij op de dag van de plaatsing telefoon van de Haagse schrijver Pim Hofdorp, die vol lof was over het stuk. “Dat motiveerde mij om de levensloop van twaalf andere zeer oude dorpsgenoten vast te leggen.” De waardering voor de oude verhalen bleek zo groot, dat er een boek volgde: Tachtigers van Schevenin gen. “Toen was ik ineens schrijver.”

Probeer Venolet met 50% korting Ontvang 50% korting op het 1e doosje als u Venolet met herhaalgemak bestelt. € 17,50 (+ € 4,90 verzendkosten) Twee maanden verbruik Let op!: Geen verplichte afname. 020-26 23 600 wellvita.nl KAG-nr. 4356-0522-2113

4rede-nenomVenolettegebruikenVenoletbevathetextractvandruivenbladeren/-pitten,welkeeengunstigeinvloedheeftopdebloedvaten.Ditkanhulpbiedenbijbijvzwarebenen.Bijontsierendeaderen*Goedvoordehuid*Bijzwarebenen*Bijvermoeidebenen*

Druivenextract:benen*.doorbloedingdatdruivenpitextract,hetVenoletiningrediëntenDeVenoletberustopingrediëntgoedisvoordevande

Druiven bladeren/-pitten zijn goed voor de doorbloeding van de benen en kunnen helpen bij zware en ver moeide benen.* vanhulpbladeren/-pittenDruivenbiedenbijhetondersteuneneennormalebloeds omloop, en zijn zo goed voor soepele bloedvaten.* Dit zijn factoren, die het gevoel van vermoeide en zware benen kunnen beïnvloeden. Bovendien kan de plant helpen bij de verzorging van blauwe bloedvaten en ontsie rende aderen en bij de verzorging van de huid van binnenuit.*

Advertentie

benenzwarebijHelptmijn

Eva Randi Solheim, 78, uit Noor wegen, is één van de vele tevreden gebruikers van Venolet. Aan het einde van de dag had ze wel eens vermoeide benen en ze had ook zichtbare blauwe bloedvaten. - Ik had wel eens het gevoel van zware en vermoeide benen na een lange dag. De gewone schoenen waarin ik liep, waren oncomfor tabel voor de voeten dus moest ik andere kopen, die iets groter en ruimer waren. Eva Randi is blij met de hulp van de natuurlijke ingrediënten in -Venolet.Mijnnieuwe schoenen waren praktisch, maar misschien niet zo elegant, glimlacht Eva Randi. - Ik raad iedereen, die ook zware benen heeft, aan om Venolet te proberen. Ik ben zeker blij met de hulp van de tabletten! Zware vermoeideen benen Het menselijk lichaam bevat on geveer 5 liter bloed dat door ons bloedvatenstelsel stroomt. Het hart pompt het bloed met voedingstoffen en zuurstof rond in het lichaam. Het bloed loopt van het hart langs de ver schillende aftakkingen, waar door er bloed naar het hoofd, de armen, de lever, de nieren, de maag, de benen enz. wordt geleid. De aderen zijn de bloedvaten die zorgen voor de terugvoer van het bloed vanuit de organen richting het hart met behulp van kleppen. De functie van de bloedvaten en aderen is van belang voor een ac tieve levensstijl. Wanneer u wel eens vermoeide of zware benen ervaart, kan het zijn dat u hierbij wat extra ondersteuning kunt ge bruiken om de bloedvaten soepel en elastisch te houden. Een andere reden om uw bloeds omloop en bloedvaten te onder steunen is ontsierende aderen. Deze komen het meest voor op kuiten, dijen en enkels en zijn te zien bij ongeveer 50% van alle vrouwen.Venolet berust op het ingrediënt druivenpitextract, dat bijdraagt aan een normale doorbloeding van de benen*.

- Eva Randi Solheim (78), Noorwegen

LEVEND ERFGOED

Hij staat op en pakt het boek over Scheveningse kleder dracht erbij, getiteld ‘Mooi-Tooi’, dat hij in 2000 pu bliceerde. De geportretteerde vrouwen tonen trots hun ‘silver haerijser’, het versierde hoofdijzer dat de kap op zijn plek houdt, evenals hun rokken, schorten en mantels. “Aan een vreemdeling laten ze dat niet zomaar zien. Sche veningers zijn toch een beetje eigen. Maar voor mij wilden ze dat wel doen. Ik kende deze vrouwen. Mijn moeder droeg ook klederdracht. In die wereld ben ik opgegroeid.”

KLEDERDRACHT

ANBO-LID

DE DOOD Met Coby, zijn vrouw, deelde hij die geschiedenis. Zij was net als hij kind van een Scheveningse zeevisser. Dat ze hem zo plotseling is ontvallen, vervult hem met verdriet. “Maar daar hoeft niemand treurig van te worden, want zo is het leven”, zegt Spaans berustend. “De dood komt een keer. Daarmee kun je misschien het interview eindigen. Had je dat zelf ook zo bedacht?”

OUDE DIALECT

De mensen die hij in de loop van zijn leven interviewde voor zijn boeken, ziet Spaans als levend erfgoed. “Zij waren geboren in de negentiende eeuw, een wereld waarin er nog een paardentram reed en er geen telefoons waren. Opeens leefden zij in een wereld waarin mensen zomaar naar de maan vlogen. Ze hadden twee wereldoorlogen meegemaakt, de crisistijd, werkloosheid. Die mensen hadden zoveel te vertellen”, aldus Spaans, die inmiddels zelf net zo oud is geworden als de mensen over wie hij destijds schreef.

Er zouden nog vele publicaties en boeken volgen, waar onder zelfs een Schevenings woordenboek, dat tot stand kwam in samenspraak met wetenschappers van het Meer tens Instituut. De uitspraak en grammaticaregels van het oude dialect dat nu met uitsterven wordt bedreigd, is sinds 2004 veilig vastgelegd in ‘De spreektaal van de Scheveningse kustbewoners’.

ZORGELOZE TIJD

De fascinatie voor het oude Scheveningen is bij Spaans goed te verklaren. Hij is er geboren, zijn vader was zeevisser. Hij herinnert zich het kleine huis dat hij deelde met zijn drie broers en ouders. “Ons huis had een voorkamer, een achterkamer en een zolder. Daar sliepen we dan met z’n allen.” Na de oorlog stonden van deze huisjes nog maar een paar overeind. Van de vernietiging zelf heeft Spaans als kind niets meegekregen. Hij werd als achtjari ge jongen met de rest van zijn dorp naar de Achterhoek geëvacueerd omdat Hitler een verdedigingslinie langs de Europese kust bouwde. De jaren die volgden, herinnert hij zich als een zorgeloze tijd waarin hij kennismaakte met de wereld buiten zijn vertrouwde gemeenschap. “In de Achterhoek ging men gewoon fietsen op zondag, dat was bij ons ondenkbaar. Ze gingen zelfs dansen! Nou, dat was in het streng protestantse Scheveningen zo goddeloos”, zegt hij lachend.

ANBO 73

In een klein half uur brengt bus 74 hem rechtstreeks naar het station in Beverwijk. Handiger ook dan met de fiets als hij op de terugweg dat mooie schilderij bij zich heeft. En met zijn Dal Vrij 65+ abonnement reist hij voor niets in de daluren. Ideaal. Het bezoek is een groot succes. Herman, de verkoper, blijkt een enthousiast verteller en is al een tijdje bezig met verzamelen. Het werd bij hem echter echt te vol dus hij moest een paar stukken verkopen. Nico is blij met zijn aanwinst en ze raken maar niet uitgepraat. Nico stelt voor om een andere keer verder te praten. Gelukkig vindt ook Herman dat een goed idee en nodigt hem bovendien uit om mee te gaan naar het Teylers Museum in Haarlem. Dat valt bij Nico natuurlijk in goede aarde. Bij het weggaan vergeet hij nog bijna te betalen, zo geanimeerd zijn ze in gesprek. Op de terugweg in de bus, staart Nico naar buiten. Hij is blij. Wat ontzettend leuk van deze tijd dat je via zoiets als Marktplaats, ineens zo’n interessante ontmoeting kunt hebben en ook nog vlakbij huis. En dat schilderij past geweldig in zijn studeerkamer.

Het is bijna 19:30 uur. Nico kan nog even snel een kop koffie maken voor zijn online cursus kunstgeschiedenis voor verzamelaars begint. Hij verheugt zich er weer op. Eigenlijk zoals elke week sinds hij serieus begonnen is zich te verdiepen in kunst. Hij heeft al zoveel geleerd. Zijn onderzoekje naar de Romeinen dat hij voor zijn kleinzoon Nick had gedaan, smaakte al direct naar meer. En als hij zich ergens in heeft vastgebeten, laat hij niet meer los voor hij het naadje van de kous weet. Hij is daarom ook steeds vaker te vinden in obscure tweedehands boekwinkeltjes bij de afdeling kunstgeschiedenis en is daar, wel eens tot ergernis van zijn vrouw Riet, niet makkelijk weg te krijgen. Hij gaat achter zijn laptop zitten en is anderhalf uur geconcentreerd aan het luisteren. Daarna laat hij de informatie bezinken door lekker bij zijn vrouw op de bank te kruipen en samen een detective te kijken. De boog kan immers niet altijd gespannen staan. De volgende ochtend klikt hij blijmoedig Marktplaats open op zoek naar mooie tekeningen en schilderijen uit de vorige eeuw. En warempel, er wordt een interessant olieschilderijtje aangeboden van Jacobus Bijtel, een relatief onbekende Nederlandse schilder uit Ede die leefde van 1893 tot 1983. Hij doet een bod en krijgt vrijwel direct een reactie. Zijn bod is geaccepteerd en hij kan het deze middag al meteen ophalen!

Kunstvrienden

ADVERTORIAL connexxion.nl/ANBO

1. Ontdek. Kies uw favoriete stoelen uit de gratis brochure of op www.velderhof.nl 2. Ervaar. Probeer uw geselecteerde stoelen vrijblijvend bij u thuis of bij een Velderhof winkel bij u in de buurt. 3. Geniet. Heeft u uw keuze gemaakt? U ontvangt zo snel mogelijk uw nieuwe zitmeubel. Kom naar een Velderhof winkel bij u in de buurt en profiteer nu tijdelijk van 500 euro inruilkorting! Sta-opMaggiorestoel 1.945.v.a. 1445.-RelaxstoelFlorance v.a. 395.- v.a. 499.Nu al Nu al RelaxstoelOrba 1.445.v.a. 945.-RelaxstoelMella 1.445.v.a. 945.-ComfortstoelMarino Probeer in 3 stappen uw perfecte stoel vrijblijvend uit, kom naar de Velderhof winkel bij u in de buurt. Winkel bij u in de buurt • Laren Brink 10D Haren Rijksstraatweg 205 • Velp Hoofdstraat 59 • Apeldoorn Asselsestraat 34 Best Koningin Julianaweg 13 NIEUW • Breda Slingerweg 87 • Beek Aldenhofstraat 78 NIEUW Een goed (zit)advies is maatwerk. Kom naar de Velderhof winkel of maak een vrijblijvende afspraak. Kom naar de winkel voor het beste advies over goed zitten. Bel 0499 - 729 366 www.velderhof.nl 500.korting* 500.korting* 500.korting*Nieuw maandvanStoelde RelaxstoelWilleke v.a. 749.Nu al 500.inruilkorting*Númet

Wilt u ook Vers aan Tafel proberen? Voor ANBO-leden geldt 10% korting op alle maaltijden. Wegens succes is de kennismakingsaanbieding verlengd tot 30 september! Probeer nu zes Hollandse maaltijden voor slechts € 27,50 (normale prijs € 45,15). Meer informatie vindt u op: U kunt u online aanmelden via www.versaantafel.nl/anbo of telefonisch via 085 - 401 64 44. Geef aan dat u lid bent van ANBO.

Ledenvoordeel

Vers aan Tafel

Wilt u op de hoogte blijven van alle voordelen? Ga naar anbo.nl/nieuwsbrief en schrijf u in voor onze ANBO Ledenvoordeelnieuwsbrief. U ontvangt eens per drie weken een mail met daarin alle voordelen. Die wilt u toch niet missen? Alle aanbiedingen op deze ledenvoordeelpagina’s zijn geldig tot en met 31 december 2022 Tenzij anders vermeld. ANBO is niet aansprakelijk en draagt geen financiële verantwoordelijkheid voor de totstandkoming en uitvoering van de overeenkomsten tussen aanbieders van ledenvoordeel en ANBO-leden. anbo.nl/versaantafel

Maaltijdservice

KORTING10%

76 ANBO

Als ANBO-lid profiteert u van aantrekkelijke voordelen. Leuke, interessante en aangename producten, uitstapjes, reizen en evenementen. Ook in dit nummer vindt u weer veel voordeel. En wist u dat uw ANBO-pas bij onze vaste kortingspartners het hele jaar door geld waard is?

“Mijn moeder woont al een tijd alleen. En hoewel ze hartstikke veel zelf doet, is gezond en lekker koken echt wel een uitdaging voor haar. Ik heb haar overtuigd om eens de vriesverse maaltijden van Vers aan Tafel te proberen. Gewoon voor een tijdje om te kijken of het iets voor haar is. Want vers en gezond eten is zo belangrijk in gezond oud zijn en blijven. En bij Vers aan Tafel worden de maaltijden met verse ingrediënten bereid zonder toevoegingen van bijvoorbeeld kleur- en smaakstoffen. Het scheelt mij ook veel zorgen nu ik weet dat haar maaltijden aan huis bezorgd worden en er altijd wel iets vers en gezonds in de vriezer ligt. En de gerechten zijn lekker hoor! Laatst hebben we extra besteld, er stond Indonesische rijsttafel op het menu, en daar zijn we allebei dol op. Toen hebben we dat gezellig samen gegeten.”

Renate Evers tipt woordvoerder en persvoorlichter

Kijk voor meer informatie op: Wilt u liever persoonlijk iemand spreken? Bel dan naar 0348 – 238 544. anbo.nl/badkamer

ANBO 77

Niet voor elk klusje kunt u buren, familie of vrienden vragen. De Woningwachter heeft betrouwbare vakmensen die u helpen. Zo kunnen zij uw badkamer bijvoorbeeld volledig aanpassen naar uw wensen. Denkt u aan een inloopdouche, een anti-slipvloer of wandbeugels?

De Woningwachter heeft erkende vakmensen voor uw klus. U kunt vrijblijvend een persoonlijk advies aanvragen. Als ANBO-lid krijgt u 10% korting op de totale offerte. Vakkundige hulp voor een veilige badkamer De Woningwachter past uw badkamer aan Nederlanders fietsen veel en steeds verder. Dat we verder fietsen komt door de opkomst van e-bikes. Een lange fietstocht door het mooie buitengebied of de bollenstreek wordt dan toch een stuk makkelijker. In de ANBO Fietsvoordeelshop zijn niet alleen de beste aanbiedingen van A-merken te vinden; u krijgt persoonlijk advies in één van de winkels, kunt een proefrit maken én de fietsen zijn vaak direct uit voorraad leverbaar. Fietsvoordeel geeft 5 jaar garantie op veel e-bikes. ANBO-leden krijgen 15% korting. Log in met uw ANBO-account en bekijk de aanbieding op: De klantenservice van Fietsvoordeelshop.nl (telefoonnummer 0348 - 724 867) kan u ook helpen met het plaatsen van uw bestelling.anbo.nl/fietsvoordeelshop Voordelige e-bikes en fietsen van A-merken De mooiste fietsen in de Fietsvoordeelshop 15% korting 10% korting

LEDENVOORDEEL

korting + fietstas

€75 korting LEDENVOORDEEL

Ontzorgd Verhuizen regelt alles rondom uw verhuizing

78 ANBO

Bij verhuizen komt heel wat kijken. Niet alleen moeten de spullen worden ingepakt en de meubels versjouwd; denk ook aan het weghalen van vloerbedekking, het omzetten van internet en tv-aansluiting, het doorgeven van uw adreswijziging en het ophangen van schilderijen en lampen. Veel werk en soms nog ingewikkeld ook. Ontzorgd Verhuizen is de Erkende Verhuizer voor seniorenverhuizingen. U kunt bij hen voor talloze werkzaamheden terecht. Uw vaste contactpersoon begeleidt u voor, tijdens én na de verhuizing. Zo zorgen zij dat uw verhuizing soepel verloopt en zo min mogelijk stress oplevert. ANBO-leden krijgen € 75 korting, de installatie van telefoon-, tv- en internetabonnement is gratis én ANBO-leden maken gebruik van gratis verhuisdozen. Bekijk de hele aanbieding op: Voor meer informatie of een vrijblijvende offerte kunt u bellen met 0348 – 724 634 anbo.nl/verhuizen

Bent u niet (meer) stabiel en wilt u wel graag blijven fietsen? Tworby past uw geliefde fiets of e-bike aan naar een driewieler. Het achterwiel wordt uit de tweewieler gehaald en een Tworby module teruggeplaatst. Zo kunt u snel weer veilig de weg op met uw eigen vertrouwde fiets. En moet u met uw fiets de deur door? Dat kan, de fiets blijft smal genoeg. Ombouw vindt plaats door een (lokaal) aangesloten fietsenmaker. Benieuwd naar de Tworby driewielers? Kom naar één van de demodagen en bekijk wat er mogelijk is. Als ANBO-lid ontvangt u nu 100 euro korting én een gratis fietstas. Meer over de demodagen en de aanbieding vindt u op: Komt u er niet uit? Of spreekt u liever iemand via de telefoon? Dan kunt u altijd contact opnemen met Tworby via telefoonnummer: 085 - 064 20 09 Veilig en stabiel fietsen op een driewieler Tworby maakt een stabiele driewieler van uw vertrouwde fiets anbo.nl/tworby €100

Een vlekkeloze verhuizing met korting

Smartwatch 50% korting

LEDENVOORDEEL

Van creatieve cursus tot beroepsopleiding bij NHA Ledenvoordeel 10% korting Een selectie van onze partners:

United Consumers Korting op alle brandstoffen met de unieke tankkaart

Heeft u altijd al Spaans, Italiaans of Frans willen leren? Wilt u meer weten over de wereld van kunstgeschiedenis, filosofie of ayurveda? Of wilt u handig worden met de computer en leren over Excell of Powerpoint? Creatieve cursussen, taalcursussen en beroepsopleidingen, bij NHA kunt u kiezen uit meer dan 500 thuiscursussen. Een mooi voornemen voor het komende najaar! Meer over NHA en uw ANBO-korting leest u hier:

anbo.nl/ledenvoordeel Kies uit meer dan 500 thuiscursussen

UWassistent Korting op klus-, tuin- en huishoudelijke hulp

AXA 10% korting op geselecteerd hang en sluitwerk

System Mechanic uw PC beveiligd voor slechts € 9,95 Univé 5% korting op schadeverzekeringen

Inventum tot 50% korting op geselecteerde huishoudelijke apparaten

OogvoorOren 50 euro korting per hoortoestel Bo, ik ben ok 15% korting op meldingssysteem Fletcher voordeel op 3-gangen diner en hotelovernachting

Kijk voor het complete aanbod doorlopend ledenvoordeel op: Doorlopend ledenvoordeel anbo.nl/nha

Fitavie online beweegcoach 50% korting

Denksport 20% korting op jaarabonnement

Interhome 10% korting op uw vakantiewoning

ANBO 79

Wederom beoordeeld als de goedkoopste van Nederland in hoog-laag boxsprings! Gemakkelijk stofzuigen onder het bed: Vraag naar de hoog-laag functie Hoog-laag? Ja... hoog-laag, vertikaal verstel-functie (los van de rug-en benen verstelbaar!) Hoog-laag functie in boxsprings is redelijk nieuw en wordt vrij duur verkocht in Nederland. De gildeslapen Nu bij ons rug+benen+hoog-laag van €3995,- voor €1995,- (unicum) 010 333 04 60 - www.degildeslapen.nl Verrijdbaar en indien nodig zorgboxspring voor later met de cruciale hoog-laag functie (vertikale omhoog functie) alles in-1. Tv kijken of een boek lezen in de relax stand:

ANBO 81 HET NIEUWSTE TYPE SENIOREN BOXSPRING!  Rug-/ benen elektrisch verstelbaar + hoog laag functie  Verrijdbaar middels onopvallende wieltjes met rem  Geen motoren zichtbaar  Geen kabels zichtbaar  1 jaar slaap garantie  In- uitstap (optioneel)verlichting  Ergonomisch maatwerk per individu NIEUW in Nederland Zo lang mogelijk Zelfstandig Thuiswonen! NU elektrisch verstelbaar rug en benen + HOOG/LAAG! € 1995,-* i.p.v. € 3995,*Prijs o.b.v. 1 pers. Excl. matras. Maat o.b.v. 80x200cm Levensloop bestendig bed conform vereisten “Langer thuis wonen, voor nu en Tilliftlater!”alsmede zijrekken geschikt! 50% KORTING! ALLEEN VOOR LEZERS VAN DIT BLAD* De gildeslapen 010 333 04 60 info@degildeslapen.nl - www.degildeslapen.nl BEOORDEELD MET EEN 8,9 BED VOOR NU ÉN MORGEN! VRAAG NAAR DE HOOG-LAAG FUNCTIE Voor het eerst een hoog-laag bed en boxspring in -1. Wie wil er nu een ‘ziekenhuisachtig’ bed in huis? Ervaar het heerlijke comfort van een echte boxspring en het gemak van een zorgbed thuis en dat dan ook nog in een huiselijke sfeer! Keuze uit div. kleuren en 17 verschillende maten, want alles is maatwerk! Wegens overweldigend succes nu een tijdelijke actie; maak vrijblijvend een afspraak bij u thuis! Dus wilt u ook: - Zo Lang mogelijk zelfstandig thuis wonen? - Gemakkelijk rechtopstaand onder uw bed kunnen stofzuigen? - Bed (uit elkaar) kunnen verrijden? - Eenvoudig uw bedden kunnen verschonen? en indien nodig een goedgekeurde zorgbed voor later? Dan is onze nieuwste type senioren Boxspring zeker iets voor u! 543 mensen gingen u voor! WINNAAR BESTE IDEE 2021! De Goedkoopste van de BeNelux! Oude bed? Dat voeren wij kosteloos voor u af. Lever uw oude bed in en u ontvangt max. € 500,- retour. BEKEND VAN TV

49,99 anbo.nl/puzzel

RIJSTKOKER

krijgen persoonlijk bericht. T.W.V. € 120 3 10 4 O P P A S O M A O O G A P P E L B F A D K U L A D U W B A K U E E T B A K I D Y A D S O K E E O N W A N T S E T I T R IJ R O K A A M I E L K T E T M O D E P O P T O E N D R A R E G O A U F E Z R T U T U I O K N I K IJ O M A Z E V E N D E A R M S P I D E O Z N I K S A P U T N O I A E R F O W A C H T E R N A K O M E N IJ N E E A P T O N Z E I S E R E S E E D S L N S O M S E M E P P A U K A A L Z O F D R A R O A F G E T O B D R N V U A K E L A E X I T B E P L A E N A A L D B O S L R E T Z O U T Z U U R zomervakantie 4 Oplossing puzzel nr.4 ZOMERVAKANTIE

MAAK KANS OP MOOIE PRIJZEN!

P U Z M Z E EE L

Tweede prijs INVENTUM

Hoofdprijs

82 ANBO

Geef uw oplossing vóór 18 oktober door via de webpagina www.anbo.nl/puzzel. Daar vindt u ook meer informatie over de prijzen. Of stuur een kaartje naar: ANBO Puzzels, Postbus 2012, 3440 DA Woerden. Vergeet niet uw naam, adres en telefoonnummer te vermelden.

Het arrangement bestaat uit een hotelovernachting, waarbij u kunt kiezen uit ruim 110 Fletcher-hotels (exclusief hotel Amsterdam), een uitgebreid ontbijtbuffet voor twee personen, een informatiepakketje van de omgeving inclusief fiets- en wandelroutes en gratis wifi. Met de Inventum rijstkoker (inclusief stoommand) kunt u rijst koken en tegelijkertijd vis, vlees of groenten stomen. De rijstkoker heeft een inhoud van 1,4 liter, geschikt voor 800 gram rijst. Wanneer de rijst klaar is, zal de rijstkoker automatisch overschakelen op de warmhoudfunctie. Ga voor meer informatie naar: T.W.V. € www.inventum.eu Winnaars

De prijzen worden onder de goede inzendingen verloot.

TWEEDAAGS ARRANGEMENT VOOR 2 PERSONEN

ANBO 83Mede mogelijk gemaakt door Sanders Puzzelboeken CRYPTOGRAM Breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk. 36 Die klap veroorzaakt een recessie. (9) 37 Een sieraad voor boksers. (4) 38 Deze vorm van zuurstof brengt mijn kind in de war. (4) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 37 7 27 13 © Sanders puzzelboeken 25 Zo'n roddel is een klap in 34 Dus was het onaangenaam 35 Waarin een verwarde agrariër 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 37 7 27 13 S T R E U U I S T O R T H P H O Z O C R E M E K T K J F L E S S A P S C H I L H T G E I S H B U T E R U G K R rust © Sanders puzzelboeken HORIZONTAAL 6 Dat is ‘t vet en daarom gaat hij langzaam. (7) 8 Niets in me kan me afgemat maken. (3) 9 Eén met een omgekeerd programmapunt. (4) 10 Het vijfde spel is goed voor mijn zelfbewustzijn. (3) 11 Een overvloed aan afval. (8) 13 Muzikale driehoek. (8) 14 Dat zijn zij die in Leek wonen. (11) 15 Het beste van de smeerseltjes? (5) 16 Beentje in de uiteinden van een kokosnoot. (4) 18 Hier is niet al het bouwmateriaal verdwenen. (8) 20 Door die wegversmalling blijft het een knelpunt. (11) 25 Rotopmerking van een Siamees? (3) 26 In die zaal klinkt een uitroep van pijn alweer. (4) 27 Bescherming voor een heraldisch wapen. (6) 28 Wie blaft daar om de boom? (4) 29 Een tijd terug in jaren. (3) 30 Verdriet tijdens een bevalling. (3)

22 Drukke tijd voor een voorhoedespeler. (8)

11 Vreemde schok. (5)

19 Versober niet buitensporig! (7)

8 Dat feestje wordt voor het insect het laatste. (9)

21 Opgewekt mens met een vrolijke mond. (8)

2 Is een deel van de bruidsjurk keurig, dan krijg je de zegen. (8)

12 Zo’n voorstel geeft een duwtje omhoog. (7)

31 In elk college is haar gastvrijheid beroemd in Japan. (6) 32 Terug om uw deel van de jas? (4) 33 Een strafwerktuig om ‘s een kleur van te krijgen. (5) 36 Die klap veroorzaakt een recessie. (9) 37 Een sieraad voor boksers. (4) 38 Deze vorm van zuurstof brengt mijn kind in de war. (4)

1VERTICAAL

Een heilige noot als ondersteuning. (4)

35 Waarin een verwarde agrariër zwemt. (4)

3 Vindt het publiek u bijdehand als u bij de vleugel stilte betracht? (8) 4 De kern van twee voorzetsels. (8) 5 Hij heeft een honingdrank. (4-8)

17 Opnieuw eigenzinnig. (9)

24 Zo iemand doet onvriendelijk en eng in de Sociaal-Economische Raad. (7)

23 Totaal compleet diner? (8)

25 Zo’n roddel is een klap in het gezicht. (5) 34 Dus was het onaangenaam voor niets. (4)

7 Meer naar het midden, maar toch ver weg. (7)

Bedenk wat je allemaal met je overwaarde kunt doen

Is je huis meer waard dan je hypotheek? Dan heb je overwaarde. Als AOW’er kun je deze overwaarde opnemen met de Levensrente hypotheek. Je sluit met de Levensrente hypotheek een nieuwe en hogere lening af tot 50% van de waarde van je woning. Hiermee betaal je de oude lening terug en kosten zoals de notaris en je adviseur. Het bedrag dat overblijft krijg je in één keer op je rekening. En wat je met dat geld doet, dat bepaal je zelf! Misschien een (belastingvrije) schenking aan je kinderen? Zonnepanelen? Of toch liever een camper? Je betaalt de Levensrente hypotheek pas terug als je je huis verkoopt. Elke maand betaal je alleen rente over de lening. Deze tellen we niet op bij je lening. De hoogte van jouw lening en de rente blijven levenslang hetzelfde, zolang je in je huis woont! Dus geen zorgen en geen verrassingen. Meer weten? Kijk op asr.nl/levensrente-hypotheek. Of vraag je adviseur naar de Levensrente hypotheek van a.s.r. a.s.r. doet het je (belastingvrije)(klein)kinderen,schenkingverduurzamenEenaanofjehuis