SARATHA MAY 2015

Page 1

photo :https://www.etsy.com/listing/153239137/antique-nautical-brass-pocket-string/

¨´ËÁÒ¢‹ÒÇ

พฤษภาคม 2558

สารัตถะ

www.thaiyogainstitute.com


สารัตถะ ·Õ ่ » ÃÖ ¡ ÉÒ ÊÒÃºÑ Þ ¤Ø  ¡Ñ ¹ ¡‹ Í ¹

2

»¯Ô · Ô ¹ ¡Ô ¨ ¡ÃÃÁ

2

º·¡Å͹

4

ÇÔ ¶ Õ â ¤Рเรื ่ อ งไม จ ริ ง

5

àÃ× ่ Í §¨Ò¡à¾× ่ Í ¹ Partner Yoga

8

¾Ñ ² ¹Ò¨Ô µ ฝ ก โยคะ อย า งไรให ไ ด ผ ล

10

µÓÃÒâÂ¤Ð´Ñ ้ § à´Ô Á ปราณายามะ : การควบคุ ม ลมหายใจของโยคะ ตอนที ่ ๔

12

กวี คงภั ก ดี พ งษ แก ว วิ ฑ ู ร ย เ ธี ย ร ธี ร เดช อุ ท ั ย วิ ท ยารั ต น นพ.ยงยุ ท ธ วงศ ภ ิ ร มย ศ านติ ์ นพ.สมศั ก ดิ ์ ชุ ณ หรั ศ มิ ์

¡ÃÃÁ¡ÒÃ

กฤษณ ฟ ก น อ ย ชนาพร เหลื อ งระฆั ง ชุ ต ิ ม า อรุ ณ มาศ วรพจน คงผาสุ ข วรรณวิ ภ า มาลั ย นวล วิ ล ิ น ทร วิ ภ าสพั น ธ สมดุ ล ย หมั ่ น เพี ย รการ

ÊÓ¹Ñ ¡ §Ò¹

พรทิ พ ย อึ ง คเดชา วั ล ลภา ณะนวล สุ จ ิ ต ฏา วิ เ ชี ย ร

¡Í§ºÃÃ³Ò¸Ô ¡ ÒÃ

จิ ร วรรณ ตั ้ ง จิ ต เมธี ณั ต ฐิ ย า ป ย มหั น ต ณั ฏ ฐ ว รดี ศิ ร ิ ก ุ ล ภั ท รศรี ธนวั ช ร เกตน ว ิ ม ุ ต ธี ร ิ น ทร อุ ช ชิ น พรจั น ทร จั น ทนไพรวั น วิ ส าขา ไผ ง าม วี ร ะพงษ ไกรวิ ท ย ศั น สนี ย  นิ ร ามิ ษ สุ จ ิ ต ฏา วิ เ ชี ย ร

ÈÔ Å »¡ÃÃÁ

กาญจนา กาญจนากร


สารัตถะ ¤Ø  ¡Ñ ¹ ¡‹ Í ¹ สวัสดีพฤษภาคม เผลอแปบๆ ก็เกือบครึ่งปอีกแลว คงจะดีหากในแตละวันเมื่อเข็มนาิกาหมุนไป ตั้งแตพระอาทิตยขึ้นจวบจนลาลับขอบฟา เราตางไดมีเวลานั่งนิ่งๆอยูกับลมหายใจเพื่อทบทวนเพื่อใครครวญ วา เรากำลังทำอะไรอยู เรากำลังเดินไปยังทิศทางไหนและทางที่กำลังเดินไปนั้นเอื้อใหถึงเปาหมายที่ตั้งไว เร็วขึ้น หรือชาลง และใชเพียงเสนทางเทานั้นที่สำคัญเพราะมีครูโยคะที่เคารพทานหนึ่งเคยกลาวไววา คนเราจะเปนอยางไร... อยูที่ธงที่ปกไวเพราะธงที่เปนเปาหมายแหงชีวิตนั้น เปรียบเสมือนเข็มทิศที่ชี้นำทาง เราไป สวนจะนำไปสูทาง ที่สวางหรือมืดดำใชหรือไม...วาเราเลือกได วันนี้ธงที่ปกไวในหัวใจคุณคือสิ่งใด?

»¯Ô · Ô ¹ ¡Ô ¨ ¡ÃÃÁ â¤ÐÍÒÊ¹Ð¢Ñ ้ ¹ ¾× ้ ¹ °Ò¹à¾× ่ Í ¤ÇÒÁÊØ ¢ ÊÓËÃÑ º ¼Ù Œ à ÃÔ ่ Á µŒ ¹ ¨Ñ ´ ÇÑ ¹ ÍÒ·Ô µ  · Õ ่ 24 ¾ÄÉÀÒ¤Á 2557 àÇÅÒ 9.00 – 15.00 ¹.

ที่ชั้น 6 หอง 262 คณะมนุษยศาสตร มศว ประสานมิตรคาลงทะเบียน 650 บาท สนใจโทร.สอบถามรายละเอียดไดที่สถาบันโยคะวิชาการ â¤Ðã¹Êǹ¸ÃÃÁ ³ Ëͨ´ËÁÒÂà赯 ¾ Ø · ¸·ÒÊ ¿ÃÕ ·Ø ¡ àÂ็ ¹ ÇÑ ¹ ¾Ø ¸ áÅÐ ¾ÄËÑ Ê àÇÅÒ 17.00 – 18.30 ¹. ÇÑ ¹ àÊÒà · Õ ่ Ê Õ ่ ¢ ͧ·Ø ¡ à´× Í ¹

ลงทะเบียนรวมกิจกรรมไดหนางาน ไมมีคาใชจาย รวมสมทบคากิจกรรมไดดวยการบริจาค â¤ÐÈÙ ¹  » ¯Ô º Ñ µ Ô ¸ ÃÃÁ ¾Õ ਠ´Õ ä «¹ ³ ÈÙ ¹  » ¯Ô º Ñ µ Ô ¸ ÃÃÁ ¾Õ ਠ´Õ ä «¹ (ºÒ§áÇ¡/¨ÃÑ Þ Ê¹Ô Ç §È 13) ·Ø ¡ ÇÑ ¹ ÍÑ § ¤Òà 10.30-12.00 ¹.

คาใชจาย : รวมสมทบคาใชจายดวยการบริจาค

2


3




º·¡Å͹

ÊÒÃÑ µ ¶Ð

º ¹ ¶ ¹ ¹ á Ë‹ § ªÕ ÇÔ µ

อนัตตา

ºÒ§àÊŒ ¹ ·Ò§ÁÑ ¹ ¡็ ä Á‹ ä ´Œ Á Õ » ‡ Ò ÂºÍ¡äÇŒ Ç‹ Ò ¨Ð¾ÒàÃÒä»ÊÔ ้ ¹ ÊØ ´ ŧµÃ§ä˹ ¢Ö ้ ¹ ÍÂÙ ‹ ¡ Ñ º àÃÒÇ‹ Ò ¨ÐºÍ¡ã¨µÑ Ç àͧÍ‹ Ò §äà àÁ× ่ Í ¾ºà¨ÍÊÔ ่ § ·Õ ่ à Ë¹× Í ¤ÇÒÁ¤Ò´ËÁÒÂÃÐËÇ‹ Ò §àÊŒ ¹ ·Ò§¹Ñ ้ ¹ ºŒ Ò § ÊØ ¢ ºŒ Ò § ·Ø ¡ ¢ àÃÒ¨Ð¨Ñ ´ ¡ÒÃ¡Ñ º ÁÑ ¹ Í‹ Ò §äÃ à ´Ô ¹ µ‹ Í ä » Ë Ã× Í ¶ Í Â Ë ÅÑ § äÁ‹ Á Õ ã ºÃÑ º »ÃÐ¡Ñ ¹ Ç‹ Ò ËÒ¡à´Ô ¹ µ‹ Í ä»¨ÐäÁ‹ » Ç´ÃŒ Ò Ç ËÒ¡¶ÍÂËÅÑ § áÅŒ Ç ¨ÐäÁ‹ à ÊÕ Â ã¨ ËÃ× Í áÁŒ á »Ãà»ÅÕ ่  ¹àÊŒ ¹ ·Ò§ä»áÅŒ Ç ªÕ Ç Ô µ ¨ÐáÂŒ Á ÂÔ ้ Á ä´Œ äÁ‹ Á Õ » ‡ Ò Â·Õ ่ » ÃÒ¡¯¶Œ Í Â¤Óá¹Ð¹Ó »ÃÐʺ¡Òó á ÅÐÊÑ Þ ªÒµÞҳ෋ Ò ¹Ñ ้ ¹ ·Õ ่ ¹ Ó·Ò§àÃÒ áÅÐËÑ Ç ã¨à·‹ Ò ¹Ñ ้ ¹ ·Õ ่ « Ö Á «Ñ º ·Ø ¡ ÊÔ ่ § ·Õ ่ à ÃÒä´Œ ¾ ºä´Œ à ¨ÍÁÒ äÁ‹ Ç ‹ Ò ¨Ð໚ ¹ ÃÍÂÂÔ ้ Á ËÃ× Í Ë´ËÂÒ´¹้ Ó µÒ ãËŒ à ÃÕ Â ¹ÃÙ Œ ÂÍÁÃÑ º áÅСŒ Ò Çä»... º ¹ ¶ ¹ ¹ á Ë‹ § ªÕ ÇÔ µ

6


ÊÒÃѵ¶Ð

ÇÔ ¶ Õ â ¤Ð

ËÑ Ç ã¨¢Í§¡ÒÃãËŒ Í ÀÑ Â ไมมีใครในโลกนี้ สมควรคาแกการโกรธ” คำสอนของครูบาอาจารยที่สะทอนกองอยูในหัว ผุดขึ้นมา เมื่อเห็นภาพของพี่ชายที่ทิ้งบาน และครอบครัวออกไปนานนับสามสิบป ขาวคราวที่มา ถึงแตละครั้งคือความราวรานใจและน้ำตาของผูเปน แม ฉันมองพี่ชายที่ดิ้นทุรนทุรายอยูตรงหนาอยาง ชั่งใจวา เสนเลือดในสมองแตกคราวนี้ คือโอกาส แกตัวที่มัจจุราชจะมอบใหหรือไมหนอ คุณหมอสองทานลงความเห็นวาหลังการ ผาตัดมีโอกาสพิการ เจาชายนิทราและเสียชีวิต ฉันมองหนาแมชราที่ยืนอยูปลายเตียงผูปวยไอซียู บอกวา “ไมเอาแลว ปลอยใหตายๆ กันไปเถอะ” แตน้ำเสียงกับน้ำตาก็ไมไดพูดเหมือนกันนั่นคือ สัญญาณบงบอกวา ถึงเวลาที่ลูกอยางฉันตองวาง ตัวตนและตองใหอภัยและแคทำหนาที่ผูชวยหญิงชรา วัย 80 ปคนนี้ใหดีที่สุดในแตละวันก็พอ นาประหลาดใจที่มัจจุราชยังใหโอกาส เหลือเพียงวิบากแหงวจีกรรมที่ตามมาปรากฏใหเห็น ทันตาไมตองรอชาติหนา ฉันไดแตมองเห็นกฎแหง กรรม ที่คนที่ทำกรรมดานวาจาเอาไวมากมายตลอด ชีวิตกำลังรับผลที่ตามสนองใหความพิการทางการพูด เปนเทวทูตที่มาบอกทางฉันวา ‘บาปกรรมมีจริง’ สิบวันหลังจากการผาตัด ฉันพาพี่ชาย และแมไปกราบพระอาจารย ทานเมตตาใหธรรมะและ เนื่องในโอกาสเทศกาลสงกรานต ทานชวนใหนวดเทา ใหขออโหสิ ใหกอด ใหบอกรัก ใหขอบคุณแม เสียงออแอเบาๆ เกิดขึ้นแตไมสามารถหลุดรอดจาก ลำคอหรือจากปากมาเปนคำพูดไดสักคำ ฉันไมรูวา คนเราเห็นโลงศพจะหลั่งน้ำตาตามสำนวนบูลิ้มทุกคน หรือไม สำหรับฉัน แคเห็นกฎแหงกรรมก็อยากจะ หลั่งน้ำตาใหกับความทุกขของการเกิดอยูร่ำไปแทบ ทุกวินาที ความเบื่อหนายกับการเกิดยิ่งเพิ่มพูนทวี ไดแตอธิษฐานในใจวา ขอการใหอภัยอยางลึกซึ้งถึง จิตวิญญาณอยางจริงจังไดบังเกิดขึ้นสักทีเถิด เพื่อใหการเกิดชาตินี้เปนการเกิดที่คุมคาที่สุดก็พอ

7

photo : http://health.kapook.com/view50980.html

วรรณวิภา มาลัยนวล


ÊÒÃѵ¶Ð

àÅ‹ Ò ÊÙ ‹ ¡ Ñ ¹ ¿˜ §

àÅ‹ Ò ÊÙ Ž 3 ศิษยเกา หนาใหม

photo : https://jeiijahttp://www.thetrippacker.com/th/reviewys.wordpress.com/author/jeiijays/page/2/

วันนี้เหยื่อของเราที่หอจดหมายเหตุทานพุทธทาส (สวนโมกขกรุงเทพฯ) ชื่อพี่ “แอะ” ชื่อนารักอะ เราเห็นพี่เคามาฝกหลายครั้งแลวนะ วันนี้แหละ “ตองโดน” เรา : พี่แอะรูจักหอจดหมายเหตุไดไงคะ เคา : จากเน็ทคะ เรา : ทำไมถึงหาคำวาหอจดหมายเหตุคะ (เปนคนอื่นเคาคงไมถามแบบนี้เนอะ ถามไปดายยยยย) เคา : ไมไดเริ่มจากหอจดหมายเหตุ เริ่มจากโยคะ คือเราพิมพกลางๆไว วาเราจะมาฝกโยคะที่ไหนดี เรา : แลวพอมาเจอคำวา หอจดหมายเหตุ มันก็ตองเจออันอื่นดวย ทำไมถึงเลือกหอจดหมายเหตุ เคา : ก็เพราะวามองแลวมันอยูใกลสวนสาธารณะ ซึ่งมันจะเหมาะในการที่จะมาทำกิจกรรมอะไรที่มันผอน คลาย แลวพอ Search ดูแลว ก็ดูภาพรวมๆแลวก็ อะ ลองมาซักครั้งนึงวามันเหมาะกะเรามั้ย พอมาครั้งแรกก็ไดลองฝก แลวก็ชอบ เพราะในชีวิตนะ คำวา โยคะ นี่มันคงรุนแรง เราดูจากในทีวีหรืออะไรอยางเงี้ย ซึ่งก็ไมคอยแนใจ แตพอมาฝกที่นี่แลวรูสึกวา เออใช มันเปนสิ่งที่เราอยากฝกมากกวาที่อื่น

เรา : แตในเมื่อพี่รับรูมากอนหนานี้แลววา มันจะออกแนวรุนแรง ทำไมพี่คิดวา เอาก็เอา เคา : คือก็อานหนังสือมาวาโยคะมันนาจะเหมาะ กับคนที่ไมอยากออกกำลังกายที่มันกลางแจงมาก เรา : อื๋อ ถึงแมรุนแรงก็ยังอยากจะลองดูซะหนอย เคา : คือเราก็จะบอกตัวเองวา ถาเคารุนแรง เราก็เอาซักครึ่งนึงก็พอ เอาแบบตามใจเรา ไมตามใจครู อะไรเงี้ย (แลวเราก็หัวเราะ หัวเราะทำไม) แตบังเอิญวาที่นี่ OK พอดีที่เราตั้งใจ เรา : ก็รูสึกพอใจตั้งแตครั้งแรกที่มาเจอเลย เคา : ประทับใจมากเลยคะ เรา : แลวจากวันนั้นถึงวันนี้ นานเทาไหรแลวคะ เคา : ประมาณปครึ่งไดมั้งคะ เรา : อือฮึ (มีอือฮึดวยนะ) แลวเห็นความเปลี่ยนแปลงอะไรในรางกายของเรา เคา : ก็เยอะคะ ในดานรางกายก็คือ เราจะรูวิธี เวลาเราตื่นนอนเราจะลุกยังไง เวลาเราจะนั่ง จะยืน หรือทำกิจกรรมในชีวิตประจำวันนะ เราจะไดรูวา เราเกร็งสวนไหนคลายสวนไหน บางทีเราเปน คนทำงานแลวเราก็จะ Serious แลวก็จะ Focus มันไปที่งาน แตเราลืมดูรางกายวารางกายเรา เกร็งอยูนะ อยางเงี้ย เราก็จะตองตรวจสอบวา ชั้นเกร็งอยูมั้ย ก็จะผอนไปเปนสวนๆไป

8


ÊÒÃѵ¶Ð

9

photo : http://board.palungjit.org/f76

ก็จะทำใหรูสึกวา เออ คุณภาพชีวิตเราดีขึ้นเนาะ ที่ไดเจอโยคะสายนี้เนาะ ในดานรางกายก็คือ เราจะรูวิธี เวลาเราตื่นนอนเราจะลุกยังไง เวลาเราจะนั่ง จะยืน หรือทำกิจกรรมในชีวิตประจำวันนะ เราจะไดรูวา เราเกร็งสวนไหนคลายสวนไหน บางทีเราเปนคน ทำงานแลวเราก็จะ Serious แลวก็จะ Focus มันไป ที่งาน แตเราลืมดูรางกายวารางกายเราเกร็งอยูนะ อยางเงี้ย เราก็จะตองตรวจสอบวา ชั้นเกร็งอยูมั้ย ก็จะผอนไปเปนสวนๆไป ก็จะทำใหรูสึกวา เออ คุณภาพชีวิตเราดีขึ้นเนาะ ที่ไดเจอโยคะสายนี้เนาะ เรา : แลวมีผลกับรางกายอยางเดียวมั้ยเอย เคา : มีผลทางดานจิตใจดวย เรา : คะ ยังไงคะ เคา : ปรกตีพี่เปนคนแบบ เคาเรียกวา จริงจังกับชีวิต ทำงานก็จะ Serious อะไรเงี้ย มีการวางแผนแบบเปะ ไมหลุดออกจากแผนชีวิตประจำวัน แลวก็ยิ้มยาก ไมคอยยิ้ม จะเปนคนแบบเครงเครียดอะ แตพอมาฝกแลววา เออ ผอนคลายทางดานจิตใจ ยิ้มงาย หัวเราะงายขึ้น อันนี้รูสึกได (ตอนนี้นะ เรารูสึกดีมากๆเลยอะ) เรา : ทางใจก็ไดอันนี้ ไดอารมณที่มันคลายความเครียดลงเทานั้นใชมั้ยคะ ไมไดไดอยางอื่นเพิ่มไปจากนี้ เคา : ยังมองไมเห็น หรืออธิบายไมถูกวามันมากกวานั้นยังไง เรา : แลวก็คิดวา มาถูกทางแลวรึยัง เคา : ก็มาถูกทางนะคะ (แลวเราก็หัวเราะกัน) จริงๆมาฝกปกวาเนี่ย พี่วาทำเองที่บานได แตวาก็ชอบที่จะมาที่นี่มากกวา ก็คือมีอาจารยมาสอนเปลี่ยนทุกอาทิตย เหมือนเราไดเรียนรูเทคนิคของแตละอาจารย ไดเพื่อนที่มาเรียนดวยกัน เรา : แลวเมื่อกี๊บอกวา ก็กลับไปทำที่บานดวย ทำเปนประจำมั้ยคะ เคา : ก็ทำเปนบางทา สมมติวาเราอยูในกิจกรรมอะไรเราก็ทำทาใหมันเหมาะ กับกิจกรรมนั้น แตเราไมไดทำทั้งหมดทุกขั้นตอน เพราะเราเปนคนบังคับตัวเองไมคอยได เรา : หมายความวา ถึงแมอยูบานวางๆ ก็อาจจะไมไดตั้งใจที่จะฝกอะไรเงี้ยใชมั้ยคะ

เคา : ออ ไมคะ เรา : ถาตั้งใจฝกก็มาที่นี่เทานั้น เคา : ที่นี่คะ เพราะรูสึกวา ที่นี่ดี หมายถึงวาเปนขั้นเปนตอน แตพอตอนอยูบานนี่ก็บังคับตัวเองไมคอยได เรา : แลวตอนนี้พี่ไดมาฝกเรื่องลมหายใจดวย เมื่อฝกไปแลวเนี่ย เห็นวามันมีประโยชนอะไรมั้ยคะ เคา : ก็ตอนแรกก็กลัวนะ เพราะมันยากสำหรับอยาง เราเปนคนที่แบบไมคอยเขาใจไอเรื่องการหายใจพวกนี้ เพราะเปนคนที่มีระบบภูมิแพเกี่ยวกับการหายใจ ก็เลยวาไมอยากมา แตพอไดฝกแลว เออมันดีขึ้น ในแงที่วา ทำใหเรานอนหลับสบายขึ้น ไมรูเพราะอะไร หลับลึกขึ้น การหลับมีคุณภาพขึ้น เรา : ในการฝกลมหายใจมีผลแบบนั้นดวย เคา : ใชคะ มีมาก เรา : หมายถึงวา การฝกในกลางวันนี้ มีผลทำให คืนนี้หลับสบายหรือวาไปฝกตอนกอนนอนดวย เคา : ฝกเฉพาะที่นี่เทานั้น เรา : นั่นหมายความวา พี่ก็ยังคงที่จะใชวิถีนี้ตอไป เคา : ใชคะ บทสัมภาษณก็จบลงแคนี้ คราวหนาเอาใหม หาเหยื่อมาสัมภาษณใหม เนอะ บาย บาย


ÊÒÃѵ¶Ð

¾Ñ ² ¹Ò¨Ô µ

à¡‹ § äÁ‹ ¡ ÅÑ Ç ¡ÅÑ Ç äÁ‹ Ê Á่ Ó àÊÁÍ กวี คงภักดีพงษ

ปลายเดือนเมษายนเปนชวงที่ครูญี่ปุนจะ เดินทางจากบานที่อินเดียไปสอนโยคะยังประเทศญี่ปุน โดยครูจะแวะพักที่กรุงเทพฯ 3 – 4 วัน อันเปน ชวงที่ทีมงานของสถาบันโยคะวิชาการจะไดมีโอกาส หารือถึงการจัดอบรมครูโยคะของปพ.ศ. 2558 และก็เปนเชนทุกป เราสรุปจะจัดอบรมครูหลักสูตร ระยะยาวรุนที่ 15 โดยปนี้กำหนดจัดในระหวาง ปลายเดือนสิงหาคมจนถึงปลายเดือนพฤศจิกายนตาม ปฏิทินภาคการศึกษาของมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒซึ่งปรับใหสอดคลองกับภาคการเรียนของ อาเซียน นอกจากนั้นในปนี้ครูญี่ปุนไดพูดถึงการ จัดอบรมครูหลักสูตรตอเนื่องอยางจริงจัง สถาบันโยคะฯมีนโยบายที่จะเปดอบรม หลักสูตรครูใหมทุกป พรอมๆกับการชวนครูที่เรียนจบ ไปแลวเขารับการอบรมทบทวนอยางตอเนื่อง แตที่ผานๆ มา ดวยขอจำกัดของเวลาทำใหเรา จัดหลักสูตรทบทวนไดบางไมไดบาง เปนไปอยาง กระทอนกระแทน จนกระทั่ง2ปที่ผานมาพ.ศ.25562557 เราก็ไดจัดหลักสูตรตอเนื่องติดตอกัน แตทั้ง เวลาและสถานที่ก็ยังไมลงตัวนักปนี้จึงเอาใหมวางแผน กันอยางจริงจังไวตั้งแตปลายเดือนเมษายนเลย ผมถามครูญี่ปุนวา เนื้อหาของหลักสูตร อบรมครูตอเนื่องจะเปนหัวขออะไร ครูตอบวา “ก็เหมือนเดิม ปฏิบัติอาสนะ ปราณายามะและสมาธิ” ในใจผมคิดตอวา “ทาอาสนะก็ทาเดิม เทคนิคการ หายใจก็เทคนิคเดิม ยิ่งสมาธิยิ่งไมตองพูดถึง กี่ปๆ ก็ทาเดียว (ทานั่งขัดสมาธ) และก็จดจออยูอยางเดิม อยางเดียวคือลมหายใจ” ผมมองครู ถามพรอมกับสง สายตาไปวา “จะประชาสัมพันธแจงขาวไปยังศิษยเกา อยางไรดี” ครูคงเดาออกวาผมคิดอะไรอยู แกตอบวา “ประชาสัมพันธเนื้อหาเนนที่ปราณายามะและสมาธิก็แ ลวกัน” ดวยความที่สายตาผมก็ยังเปนคำถามตัวโตๆ ครูจึงอธิบายเพิ่มวา “ผานมา14ปเธอก็รูไมใชหรือวา กุญแจของการฝกโยคะใหไดผลคือความสม่ำเสมอ หนาที่ของครูตอศิษยผูสนใจโยคะจริงจังคืออะไร ก็คือ การชี้ทางใหศิษยตระหนักถึงความสม่ำเสมอของการ ปฏิบัตินั่นเอง เรานำพาลูกศิษยใหปฏิบัติ (doing) คอยย้ำเตือนใหเขาเรียนรูผานประสบการณ

10


ÊÒÃѵ¶Ð

ËÁÒÂàËµØ Ê¶ÒºÑ ¹ â¤ÐÏ ¨Ð¨Ñ ´ ͺÃÁµ‹ Í à¹× ่ Í §ÊÓËÃÑ º ¼Ù Œ ¼ ‹ Ò ¹¡ÒÃͺÃÁ¡Ñ º Ê¶ÒºÑ ¹ Ï ä»áÅŒ Ç â´Âẋ § ໚ ¹ 2 ËÅÑ ¡ ÊÙ µ Ã

1) คายทบทวนโยคะตอเนื่อง วันที่ 10 – 12 กรกฏาคม 2558 ที่สวนสันติธรรม ลำลูกกา คาลงมะเบียน 4,400 บาท 2) หลักสูตรทบทวนโยคะตอเนื่อง ทุกวันเสาร ระหวางวันที่ 5 กันยายน – 31 ตุลาคม 2558 (หยุดวันที่ 3 ต.ค.) เวลา 13.00 – 15.30 น. ที่คณะมนุษยศาสตร มศว ประสานมิตร คาลงทะเบียน 3,200 บาท สามารถลงทะเบียนเลือกหลักสูตรใดหลักสูตรนึง หรือทั้ง 2 หลักสูตรไดตามอัธยาศัย

11

photo : http://www.buzzfeed.com/kierawrr/27-powerful-quotes-thatll-inspire-you-4gx1

ความรูสึก (feeling) จนกระทั่งเขาคอยๆ เกิดการเปลี่ยนแปลง จากภายใน (becoming) โดย กุญแจสำคัญที่จะไขไปสูผลลัพธก็คือความสม่ำเสมอ” ผมนิ่งฟง คิดตาม นึกไปถึงเพื่อนครูโยคะที่มีความ กาวหนาในการฝกอยางเห็นไดชัดก็ลวนแตเปนเหลาบ รรดาครูที่ปฏิบัติอยางสม่ำเสมอทั้งนั้น ครูคงสังเกตเห็นคิ้วของผมที่ยังขมวด ไมคลาย จึงอธิบายตอวา ครูมีหนาที่คอยชี้ทางไปตาม ลำดับ ใหมๆนักเรียนก็เรียนรูในระดับผิวๆ ตื้นๆ กัน ไดเรียนทานูนทานี้ ปฏิบัติซ้ำๆไปสักชวงเมื่อเริ่มชิน กับทา ครูก็ชี้ทางใหเขาสังเกตลึกลงไปถึงความรูสึก ของกลามเนื้อ ปฏิบัติไปอีกระยะนึง ครูก็ชวนให นักเรียนสังเกตุความรูสึกลึกลงในระดับเนื้อเยื่อ ชวนใหสังเกตุเรื่อยๆ ลึกลงไปตราบที่ความละเอียด ในการรับรูของเขาจะนำพาเขาไปถึง ซึ่งทั้งหมดนนี้จะเกิดขึ้นไมไดเลยถาไมมีความสม่ำเสมอ ของการปฏิบัติในทาเดิมๆ เทคนิคเดิมๆ ครูย้ำวา “ใหเขามา มาฝกเทคนิคเดิม ทาเดิม อยางสม่ำเสมอ ชวนเขาตามรูความรูสึกในระดับที่ลึกลงๆ ไปเรื่อยๆ จนสุดทายก็หยั่งรูถึงผลของโยคะ”


ÊÒÃѵ¶Ð

µÓÃÒâÂ¤Ð´Ñ ้ § à´Ô Á

»ÃÒ³ÒÂÒÁÐ : ¡ÒäǺ¤Ø Á ÅÁËÒÂ㨢ͧâ¤РµÍ¹·Õ ่ õ วีระพงษ ไกรวิทย และจิรวรรณ ตั้งจิตเมธี

ใจความสำคัญของเรื่องปราณายามะ ตอนที่แลว (ตอนที่ ๔) สรุปไดวา การหายใจแรง และเร็วอยางเทคนิคกปาลภาติของหฐโยคะ ไมไดถูก จัดประเภทวาเปนปราณายามะ แตถูกจัดอยูในเทคนิค การชำระลางหรือกริยา มีงานศึกษาของไกวัลยธรรม เรื่องการแลกเปลี่ยนกาซในกปาลภาติซึ่งแตกตางจาก ในปราณายามะ ผลการศึกษาพบวา อุชชายี และภัสตริกาปราณายามะ ไมไดเพิ่มการดูดซึม ออกซิเจน หรือการขจัดคารบอนไดออกไซดอยางมีนัย สำคัญใดๆ แตพบวา ขณะทำกปาลภาติมีการดูดซึม ออกซิเจน และขจัดคารบอนไดออกไซดเพิ่มขึ้น ประมาณ 10% เมื่อเทียบกับตอนหายใจขณะพักปกติ ดังนั้นในแงของการฟอกเลือดหรือชำระลางเลือดให บริสุทธิ์กปาลภาติจึงใหผลไดดี แตสำหรับปราณายามะ นั้นนอกจากจะชวยใหรางกายไดพักแลวยังชวยใหจิตใจ สงบสุขดวย การดูดซึมออกซิเจนและการขจัด คารบอนไดออกไซดในปราณายามะจึงไมควรจะเพิ่มขึ้น มากกวาตอนภาวะปกติ ตอไปจะเปนเนื้อหาในตอนนี้ การแปลความหมายที่เปนไปได มากที่สุด ในประโยค ๒:๕๐และ ๕๑(1) คือปตัญชลีพิจารณาวา) มีทางเปนไปไดอยู ๔ วิธีของการเปลี่ยน

photo : http://www.sukkaparb.com/index.php?mo=3&art=594234

(คติวิจเฉทะ)(2) จังหวะการหายใจปกติในขณะพัก ซึ่งสงผลใหมี ปราณายามะ ๔ รูปแบบดวยกันคือ ๑) พาหยะ ๒) อาภยันตระ ๓) สตัมภะ และ ๔) จตุรถะ คำวา วฤตติ ในประโยค ๒:๕๐ สามารถนำมาใชใหเปนประโยชน กับทั้ง ๓ แบบแรกของปราณายามะได ดังนั้นชื่อเต็ม ของปราณายามะทั้ง ๓ แบบนี้จะเปน ๑) พาหยะ วฤตติ ๒) อาภยันตระ-วฤตติ และ สตัมภะ-วฤตติ ปราณายมะ คำวา วฤตตินี้ไมมีอยูในประโยค ๒:๕๑ และวลี พาหยาภยันตระ-วิษยากเษป โดยตัวมันเอง ก็ปฏิเสธความหมายของวฤตติ เพราะวิษยะ (หัวเรื่อง, เรื่องราว) ในที่นี้มีความหมายแทนคำวา วฤตติ และอากเษป หมายถึง ที่ไมรวม ดังนั้น วิษยากเษป ในที่นี้มีความหมายเหมือนกับ วฤตติวิหีนะ (คือ ไมมีวฤตติ นั่นคือ ไมมีรูปแบบของการกระทำ หรือไร การกระทำ) ความจริงแลวไมปรากฏวามีคำที่เหมาะสม มากที่จะใชเปนชื่อหรือคุณลักษณะของปราณายามะ (1) “พาหยาภยันตระ-สตัมภะ-วฤตติร-เทศะ-กาละ-สังขยา-ภิห ปริทฤษโฏ ทีรฆะ-สูกษมะห” – ๒:๕๐ และ “พาหยาภยันตระ-วิษยากเษป จตุรถะห – ๒:๕๑ (2) คติวิจเฉทะ หมายถึง การเปลี่ยนจังหวะการหายใจที่ตางออกไปจากการ หายใจ ขณะพักปกติ ในความหมายของปตัญชลีคือการทำใหลมหายใจละเอียด เบาและยาว (ผูแปล)

12


ÊÒÃѵ¶Ð ประเภทที่สี่อยูในประโยคอยางชัดเจนดังนั้นทางที่ดีที่สุด ที่จะตั้งชื่อปราณายามะประเภทนี้ดูเหมือนจะเรียกมัน อยางงายๆ วา ลำดับที่สี่ (Fourth หรือ จตุรถะ) ตามที่ปตัญชลีไดทำไว ความหมายของคำวา พาหยะ อาภยันตระ และสตัมภะคอนขางชัดเจนดังที่ได ใหไวขางตน คำวา วฤตติ ไดรับการแปลเปน “รูปแบบหรือวิธีการแสดงพฤติกรรม” ซึ่งในที่นี้คือ รูปแบบการหายใจ ดังนั้น ๑) พาหยะ วฤตติ ๒) อาภยันตระ วฤตติ และ ๓) สตัมภะ วฤตติ จะหมายถึงการหายใจซึ่งเปน ๑) แบบภายนอก เชน การหายใจออก ๒) การหายใจแบบภายใน เชน การหายใจเขา และ ๓) การหายใจแบบหยุดนิ่ง เชน การหยุดหายใจชั่วขณะหนึ่ง ความยากหลักๆ ของการตัดสินความหมาย ที่แนนอนของคำศัพทเหลานี้ขึ้นอยูกับเราเขาใจ คติวิจเฉทะหรือไมวาคือ ๑) การเปลี่ยนจังหวะการหายใจ หรือ ๒) การหยุดการหายใจอยางสมบูรณชั่วคราว ในกรณีแรก พาหยะวฤตติปราณายามะจึงเปนการ หายใจซึ่งลมหายใจออกเทานั้นที่ถูกเปลี่ยนแปลงให ละเอียด(เบา)และยาว สวนอาภยันต ระวฤตติ ปราณายามะจะมีเพียงขั้นตอนการหายใจเขาเทานั้นที่ถูก เปลี่ยนใหละเอียดเบาและยาว ในสตัมภะวฤตติการ หายใจจะหยุดนิ่งชั่วคราว เชน หยุดหายใจอยาง สมบูรณเปนเวลาขณะหนึ่ง จากคำตางๆ ในประโยค ๒:๕๐ เทาที่สามารถกำหนดความหมายใหชัดเจนไดนี้ มันไมไดแสดงใหเห็นชัดวาอะไรคือลักษณะอันแทจริง ของขั้นตอนที่เหลือของปราณายามะในแตละแบบ กลาว คือ ไมชัดเจนวาการหายใจเขาในพาหยะ วฤตติ ปราณายามะจะเปนอยางไร และจะมีการหยุดหายใจ รวมอยูในแบบพาหยะนี้หรือไม เชนเดียวกันกับแบบอื่นๆ กลาวคือ อาภยันตระวฤตติ ก็ไมไดบอกชัดเจนวา ขั้นตอนการหายใจออกและการหยุดหายใจจะเปนอยาง ไร ในสตัมภะวฤตติยิ่งสับสนมากกวา เพราะไมมีการ ระบุชัดเกี่ยวกับการหายใจเขาและการหายใจออก ในขณะที่ปกติแลวเราไมสามารถหยุดหายใจอยาง สมบูรณโดยปราศจากการหายใจสองขั้นตอนนี้ได(3) จากนั้นความยากก็เกิดขึ้นอีกครั้งหนึ่งเกี่ยวกับการแยก ความแตกตางของสตัมภะวฤตติออกจากจตุรถะ อยาง หลังนี้มีการอธิบายวาเปน พาหยาภยันตระวิษยากเษป หมายถึงไมไดเกี่ยวของกับการหายใจ

13

แบบภายนอกหรือภายใน หรือปราศจากการใชการ หายใจ ออกและการหายใจเขา ดังนั้นจตุรถะก็คือการ หยุดหายใจ แตจากคำตางๆ ของทั้งสองประโยคใน ๒:๕๐ และ ๕๑ ยังไมเปนที่เขาใจชัดเจนวา ปราณายามะทั้งสองแบบนี้คือสตัมภะวฤตติและจตุรถะมี ความแตกตางกันอยางไร หากใชตามความหมายของคำตางๆ ที่ปรากฏ อยูในประโยค ๒:๕๐ และยอมรับคติวิจเฉทะวาเปนการ เปลี่ยนจังหวะการหายใจแลว ปราณายามะทั้ง ๓ แบบ ในประโยค ๒:๕๐ จะเปน ๑) พาหยะ วฤตติ ซึ่งการ หายใจออกอยางเดียวที่ตองทำใหละเอียดเบาและยาว สวนการหายใจเขายังคงปกติ และไมมีความพยายามใดๆ ที่จะหยุดการหายใจ ๒) อาภยันตระ วฤตติ ซึ่งการ หายใจเขาอยางเดียวที่ตองทำใหละเอียดเบาและยาว สวนการหายใจออกยังคงปกติ และไมมีความพยายาม ใดๆ ที่จะหยุดการหายใจ ดังนั้นในปราณายามะทั้งสอง แบบนี้จึงไมไดใชการหยุดหายใจแตอยางใด ๓) สตัมภะ วฤตติ ซึ่งการหายใจหยุดนิ่ง ภายหลังจากหายใจเขา หรือหายใจออกนั้นไมไดมีการกำหนดไว เปนการเปด ทางเลือกใหกับผูปฏิบัติ ดังนั้นการหยุดหายใจ ชั่วคราวสามารถเลือกทำไดทั้ง 2 ชวงคือทำหลังจาก หายใจเขาหรือหลังจากหายใจออก หรือแมแตทำหลัง จากหายใจเขาและหายใจออกทั้งคูในหนึ่งรอบของการ ฝกปราณายามะ ดูเหมือนจะไมมีการบังคับวาจะตอง หายใจเขาหรือหายใจออกที่ละเอียดเบาและยาว แตจากการพิจารณาคำอธิบายทั้งหมดขางตนนั้น ดูจะมีความจำเปนที่การหายใจทั้งสองขั้นตอนนี้ตองละเ อียดเบาและยาวในสตัมภะ วฤตติ ปราณายามะดวย ผูเชี่ยวชาญโยคะจำนวนมาก อาจไมยอมรับ คำอธิบายขางตนของเทคนิคปราณายามะของปตัญชลี ทั้ง ๓ แบบ เหตุผลหลักของการคัดคานนี้อาจเปนไดวา ผูเชี่ยวชาญโยคะสวนใหญไดรับการฝกอบรมมุงเนนหรือ อยางนอยที่สุดก็เริ่มตนจากเทคนิคปราณายามะตางๆ ของหฐโยคะ เนื่องจากหฐโยคะปราณายามะเหลาน เปนที่นิยมกันมากและเปนสิ่งที่ไดรับการสอนวาเปน ปราณายามะ ดังนั้นผูเชี่ยวชาญโยคะเหลานี้จึงมี ี้ (3) โดยปกติแลวการหยุดหายใจจะเกิดขึ้นก็ตอเมื่อมีการฝกหายใจเขาและ /หรือหายใจออกใหชาลงๆ จนกระทั่งเกิดภาวะหยุดหายใจขึ้นมา การหยุดหาย ใจจึงมักจะเกี่ยวของกับการหายใจเขาและ/หรือการหายใจออกดวยเสมอ (ผูแปล)


ÊÒÃѵ¶Ð

photo : http://totalawake.com/blog

ความคิดที่ยึดติดฝงแนนอยูในจิตใจ(ตามแนวทางของ หฐโยคะ) วา ปราณายามะจะตองมีกุมภกะ (การหยุด หายใจ) เปนสวนประกอบอันสำคัญ และการหายใจเขา และการหายใจออกในปราณายามะเปนเพียงรูปแบบของ พูรกะและเรชกะ คือ หายใจเต็มและลึก ความจริงแลว มีขอสังเกตวา ผูเชี่ยวชาญเหลานี้ใชคำพูรกะ กุมภกะ และเรชกะอยางกวางขวางขณะที่กำลังอภิปรายถึง ปราณายามะของปตัญชลีโดยไมคำนึงถึงความแตกตาง กันแตอยางใด ซึ่งสิ่งนี้เรารูสึกวาคอนขางไมถูกตอง เพราะปตัญชลีเองดูเหมือนจะหลีกเลี่ยงการใชคำศัพท เหลานี้อยางสิ้นเชิง แมจะเปนไปไดวา หฐโยคะไดรับ การกอตั้งขึ้นกอนยุคของทานและศัพทเทคนิคของ หฐโยคะเหลานี้ทานอาจรูจักแลว อยางไรก็ตามเรา รูสึกวาเปนเรื่องจำเปนที่จะตองตระหนักถึงความแตก ตางของโยคะทั้งสองอยางนี้อยูในใจ และเลี่ยงที่จะใช ศัพทเทคนิคของหฐโยคะในการอภิปรายสิ่งตางๆ ในโยคสูตรของปตัญชลี เพราะจะนำไปสูความผิดพลาด หรืออยางนอยที่สุดการตีความเทคนิคตางๆ ของปตัญชลีที่คลาดเคลื่อนดวยความเขาใจแบบหฐโยคะ อยางที่ไดเกิดขึ้นในกรณีของปตัญชลีปราณายามะ ดังนั้นประโยคของปตัญชลีจึงไมจำเปน และ ไมควรที่จะตีความตามแนวทางของเทคนิคและกระบวน การของหฐโยคะอยางคูขนานกันและมีความหมาย เหมือนกัน แทจริงแลวประโยคของปตัญชลีควรไดรับ การตีความบนพื้นฐานของคำที่ปรากฏอยูและเปนอิสระ จากมุมมองและหลักการของระบบโยคะอื่นใด แตอรรถกถาจารยสวนใหญดูจะไมไดทำแบบนี้ รวมถึง อรรถกถาจารยคนแรกที่นานับถือที่สุดอยาง วยาสะ ซึ่งบอยครั้งเปนผูที่ไดใหคำอธิบายตามแนวทางของ หฐโยคะและระบบโยคะอื่นซึ่งเปนที่ชัดเจนมากถาดูจาก อรรถาธิบายของทานในโยคสูตรประโยค ๒:๔๖ วาดวย เรื่องอาสนะ ดังนั้นหากประโยคตางๆ ของปตัญชลี ปราณายามะไดรับการตีความอยางเปนอิสระจากแนว คิดใดๆ เชนนี้แลว การตีความและคำอธิบายขางตนนั้น ก็มีเหตุผลนาเชื่อถือ อยางที่ไดกลาวไวขางตนแลว แมทั้งลมหายใจ เขาหรือ ลมหายใจออกที่ละเอียดยาวสามารถทำให เกิดกระบวน การหายใจแบบปราณายามะตามประโยค ๒:๕๐ ของ ปตัญชลีก็ตาม ผูฝกโยคะที่จริงจังสามารถ รวมการหายใจทั้งสองอยางเขาดวยกันอยางเกิด ประโยชนในหนึ่งรอบของปราณายามะ เพราะในประโยค นี้ไมไดคัดคานการทำเชนนี้ และเพื่อที่จะกำจัดความ

เสี่ยงอันไมจำเปนผูปฏิบัติควรเลี่ยงการหยุดหายใจใน ตอนเริ่มแรกของการฝก แตตอมา(ภายหลังจากการฝก ปราณายามะโดยปราศจากการหยุดหายใจสักหนึ่งปและ เมื่อการหายใจออกของเขาชาลงจนกระทั่งทำไดยาว ๓๐ วินาทีหรือมากกวา) เขาจึงสามารถเพิ่มขั้นตอนการ หยุดหายใจในการฝกปราณายามะได ถึงแมจะทำ เชนนี้แลว แตจะดีกวาถาจะเริ่มตนหยุดหายใจ หลังจาก หายใจออก ที่เรียกวา พาหยะกุมภกะ และหลังจากนั้น สักระยะหนึ่ง (๓ ถึง ๖ เดือน) ถึงจะเริ่มฝกการหยุด หายใจหลังจากหายใจเขา (อาภยันตระกุมภกะ) และเพื่อ ความปลอดภัยไวกอนการหยุดหายใจทั้งสองแบบขางตน นี้จำเปนที่จะตองเริ่มตนดวยจำนวนนอยๆ อยางคอย เปนคอยไป ในชวงเริ่มตนผูปฏิบัติควรจะหยุดหายใจราว ๕ ถึง ๗ วินาที และหลังจากนั้ ควรจะเพิ่มประมาณสัก ๒ ถึง ๕ วินาทีตอสัปดาห หากฝกดวยความระมัดระวัง และกาวหนาอยางคอยเปนคอยไปอยางนี้โอกาสที่จะเกิด อันตรายทั้งหลายจะหมดไปอยางสมบูรณ เอกสารอางอิง : Karambelkar, P. V. (1986). PATANJALA YOGA SUTRAS Sanskrta Sutras with Transliteration, Translation & Commentary. Lonavla : Kaivalyadhama, p. 317-322.

14


ÊÒÃѵ¶Ð ʶҺѹâ¤ÐÇÔªÒ¡ÒôÓà¹Ô¹¡ÒÃâ´ÂÁÕÃÒÂä´Œ¨Ò¡¤‹Òŧ·ÐàºÕ¹¡Ô¨¡ÃÃÁ ¨Ò¡¡ÒèÓ˹‹Ò¼ÅÔµÀѳ± µ‹Ò§æ Ê¶ÒºÑ¹Ï ÂÔ¹´ÕÃѺ¡ÒÃʹѺʹع¨Ò¡¼ÙŒÃ‹ÇÁʹã¨à¼Âá¾Ã‹ à¾×่͹Óà§Ô¹ÁÒ㪌´Óà¹Ô¹¡ÒÃãËŒºÃÃÅØÇѵ¶Ø»ÃÐʧ¤ µÒÁ·Õ่µÑ้§äÇŒ àªÔÞºÃԨҤࢌҺÑÞªÕÍÍÁ·ÃѾ ¸¹Ò¤ÒÃä·Â¾Ò³ÔªÂ ÊÒ¢Òà´ÍÐÁÍÅÅ 3 ÃÒÁ¤Óá˧ ª×่ͺÑÞªÕ ÁÙŹԸÔËÁͪÒǺŒÒ¹ ʶҺѹâ¤ÐÇÔªÒ¡ÒÃàÅ¢ºÑÞªÕ 173-241-6858 ÊÓËÃѺà´×͹ àÁÉÒ¹ 2558 ÁÕ¼ÙŒºÃԨҤʹѺʹع¡Ò÷ӧҹ¢Í§Ê¶ÒºÑ¹Ï ´Ñ§¹Õ้ ¤ÃÙá´§ ³Ñ°ÔÂÒ ¤ÃÙàºÔà ´ ¸§ªÑ ¤ÃÙ伋 ÊÁà¨É® ¤ÃÙ»ˆÍ¡ ¾ÔÁžѹ¸ ¤ÃÙáËÁ‹Á ÇÅÑÂÅѡɳ ¤ÃÙ¡ØŒ§ ¾Ã¾Ãó ¤ÃÙÃØ‹§ ÃØ‹§ÍÃس ¤ÃÙÅÕ่ ÈÔÇÃѵ¹ ¡Å‹Í§ºÃÔ¨Ò¤Êӹѡ§Ò¹

â¡ÊÔ¹·ÃÒ¹¹· ¨ÔÃѰԵԾѹ¸Ø ÍÔ¹·¡ÒÞ¨¹ Èآ侺ÙÅ ÍØ´Á¾§É ÊØ¢ ËÇѧ¨ÔùÔÃѹ´Ã

ÃÇÁ

310 2,070 870 640 1,270 1,000 1,200 500 215

8,075

ºÒ·

µÔ´µ‹ÍʶҺѹâ¤ÐÇÔªÒ¡Òà â·Ã. 02-732 2016-7 ËÃ×Í 081-401 7744 àǺ䫵 www.thaiyogainstitute.com à¿ÊºØ ¤ www.facebook.com/thaiyogainstitute ** ÊÓËÃѺ·‹Ò¹·Õ่ÃѺ¨ØÅÊÒ÷ҧä»ÃɳÕ ÊÒÁÒö·Ó¡Òõ‹ÍÍÒÂØÊÁÒªÔ¡ä´Œâ´Â¡ÒÃâ͹à§Ô¹à¢ŒÒàÅ¢·Õ่ºÑÞªÕ¢ŒÒ§µŒ¹ (»‚ÅÐ 250 ºÒ·) áÅÐâ»Ã´á¨Œ§¡ÅѺÁÒÂѧʶҺѹâ¤ÐÇÔªÒ¡ÒÃà¾×่Í·ÃÒº

15


สถาบันโยคะวิชาการ มูลนิธิหมอชาวบาน 201 ซอยรามคำแหง 36/1 บางกะป กทม.10240 โทรศัพท 02 732 2016-7, 081 401 7744 โทรสาร 02 732 2811 อีเมล yoga.thaiyga@gmail.com เว็บไซท www.thaiyogainstitute.com


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.