photo from: http://somethingtofeedthebirds.tumblr.com/post/28891048881
¨´ËÁÒ¢‹ Ò Ç
Á¡ÃÒ¤Á 2557
ÊÒÃѵ¶Ð
www.thaiyogainstitute.com
ÊÒÃѵ¶Ð ÊÒÃºÑ Þ ¤Ø  ¡Ñ ¹ ¡‹ Í ¹ »¯Ô · Ô ¹ ¡Ô ¨ ¡ÃÃÁ
2 2
¨Ò¡à¾× ่ Í ¹¤ÃÙ ชี ว ิ ต นั ก เรี ย นโยคะที ่ ไ กวั ล ยธรรม
§Ò¹ÇÔ ª Ò¡ÒÃÈÖ ¡ ÉÒÇÔ ¨ Ñ Â
โยคะบำบั ด ตามตำราปตั ญ ชลี โ ยคะ
º·¡Å͹ ระหว า งทาง
¡ÒÃ¾Ñ ² ¹Ò¨Ô µ
สนใจโยคะ เริ ่ ม อย า งไร
ẋ § »˜ ¹ ¡ÒÃÊ͹
เป ด หรื อ ป ด ประตู สู โ ยคะ
ÇÔ ¶ Õ â ¤Ð
เขี ย นไปทำไม
àÃ× ่ Í §¨Ò¡à¾× ่ Í ¹ ปลาดุ ก น อ ย
µÓÃÒâÂ¤Ð´Ñ ้ § à´Ô Á
เศาจะกั บ การถอนความยึ ด มั ่ น ในร า งกาย
5 7 9 10 12 14 17 19
·Õ ่ » ÃÖ ¡ ÉÒ
กวี คงภั ก ดี พ งษ แก ว วิ ฑ ู ร ย เ ธี ย ร ธี ร เดช อุ ท ั ย วิ ท ยารั ต น นพ.ยงยุ ท ธ วงศ ภ ิ ร มย ศ านติ ์ นพ.สมศั ก ดิ ์ ชุ ณ หรั ศ มิ ์
¡ÃÃÁ¡ÒÃ
กฤษณ ฟ ก น อ ย ชนาพร เหลื อ งระฆั ง ชุ ต ิ ม า อรุ ณ มาศ วรพจน คงผาสุ ข วรรณวิ ภ า มาลั ย นวล วิ ล ิ น ทร วิ ภ าสพั น ธ สมดุ ล ย หมั ่ น เพี ย รการ
ÊÓ¹Ñ ¡ §Ò¹
พรทิ พ ย อึ ง คเดชา วั ล ลภา ณะนวล สุ จ ิ ต ฏา วิ เ ชี ย ร
¡Í§ºÃÃ³Ò¸Ô ¡ ÒÃ
จิ ร วรรณ ตั ้ ง จิ ต เมธี ณั ต ฐิ ย า ป ย มหั น ต ณั ฏ ฐ ว รดี ศิ ร ิ ก ุ ล ภั ท รศรี ธนวั ช ร เกตน ว ิ ม ุ ต ธี ร ิ น ทร อุ ช ชิ น พรจั น ทร จั น ทนไพรวั น วิ ส าขา ไผ ง าม วี ร ะพงษ ไกรวิ ท ย ศั น สนี ย นิ ร ามิ ษ สุ จ ิ ต ฏา วิ เ ชี ย ร
ÈÔ Å »¡ÃÃÁ
กาญจนา กาญจนากร
ÊÒÃѵ¶Ð ¤Ø  ¡Ñ ¹ ¡‹ Í ¹ สวัสดีปใหม ๒๕๕๗ ในนามของสถาบันโยคะวิชาการ ขออวยพรใหทุกทานมีความสุขสงบ และมีสติในทุกกาวยางบนหนทางแหงชีวิต มีความเจริญในธรรมเพื่อดำเนินชีวิตตลอดป ๒๕๕๗ และสถาบันฯ ขอถือโอกาสใช จดหมายขาวสารัตถะ ฉบับเดือนมกราคมนี้ มอบเปนของขวัญวันปใหม มายังทุกทาน
»¯Ô · Ô ¹ ¡Ô ¨ ¡ÃÃÁ â¤ÐÍÒÊ¹Ð¢Ñ ้ ¹ ¾× ้ ¹ °Ò¹à¾× ่ Í ¤ÇÒÁÊØ ¢ ÊÓËÃÑ º ¼Ù Œ à ÃÔ ่ Á µŒ ¹ ÇÑ ¹ ÍÒ·Ô µ  · Õ ่ 26 Á¡ÃÒ¤Á 2557 àÇÅÒ 9.00 – 15.00 ¹
ที่ชั้น 6 หอง 262 คณะมนุษยศาสตร มศว ประสานมิตร คาลงทะเบียน 650 บาท สนใจโทร.สอบถามรายละเอียดไดที่ สถาบันโยคะวิชาการ
ลงทะเบียนรวมกิจกรรมไดหนางาน ไมมีคาใชจาย รวมสมทบคากิจกรรมไดดวยการบริจาค â¤ÐÊÃŒ Ò §ÊØ ¢ ³ ËŒ Í §ÍÒÈÃÁÊØ ¢ ÀÒÇÐ ÊÊÊ ·Ø ¡ ÇÑ ¹ ¾ÄËÑ Ê àÇÅÒ 17.00 – 18.30 ¹. áÅÐ ÇÑ ¹ àÊÒà àÇÅÒ 10.30 – 12.00 ¹.
สำรองที่เขารวมกิจกรรมไดที่ activity.thc@thaihealth.or.th หรือ โทร.02 343 1500 ตอ 2 และ 081 731 8270
photo from; http://goodbyebabylon.tumblr.com/image/46892764753
â¤Ðã¹Êǹ¸ÃÃÁ ³ Ëͨ´ËÁÒÂà赯 ¾ Ø · ¸·ÒÊ ¿ÃÕ ·Ø ¡ àÂ็ ¹ ÇÑ ¹ ¾Ø ¸ áÅÐ ¾ÄËÑ Ê àÇÅÒ 17.00 – 18.30 ¹. áÅÐ ÇÑ ¹ àÊÒà · Õ ่ 25 Á¡ÃÒ¤Á 2557 àÇÅÒº‹ Ò Â 2 – 4 âÁ§àÂ็ ¹
2
ÊÒÃÑ µ ¶Ð ʶҺѹâ¤ÐÇÔªÒ¡Òà ÁÙŹԸÔËÁͪÒǺŒÒ¹ ËÇÁ¡Ñº ÀÒ¤ÇÔªÒ»ÃѪÞÒáÅÐÈÒÊ¹Ò ¤³ÐÁ¹ØÉÂÈÒʵà ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÈÃÕ¹¤ÃÔ¹·ÃÇÔâò¨Ñ´ÍºÃÁ
¤ÃÙâ¤Ðà¾×่Í¡ÒþѲ¹Ò¨Ôµ »‚ 2557
໇ÒËÁÒ ศึกษาองคความรูโยคะตามตำราดั้งเดิม ซึ่งเปนไปเพื่อ การพัฒนาจิต ปฏิบัติเทคนิคโยคะเพื่อเขาถึงประสบการณ ตามที่ระบุไวในตำราดั้งเดิม นำไปประกอบการดำเนินชีวิต บนวิถีโยคะ และเผยแพรใหผูอื่นไดรูไดเขาใจโยคะ ตามตำราดั้งเดิม à¹×้ÍËÒÀÒ¤»®ÔºÑµÔ อาสนะ ตามหลักการที่ระบุไวในตำราดั้งเดิม ปราณายามะ + มุทรา พันธะ กิริยา สมาธิ วิถีและทัศนคติตอชีวิต ÀÒ¤·ÄÉ¯Õ สรีระวิทยา กายวิภาค ประวัติและพัฒนาการของโยคะ ตำราโยคะดั้งเดิม – ปรัชญาอินเดีย วิทยากร คณะครูจากสถาบันโยคะวิชาการ ผูเรียน จำนวนรุนละไมเกิน 24 คน ยิ่งเรียนรูเรื่องราวของโยคะมากขึ้น ก็ยิ่งตื่นตะลึง กับองคความรูที่มันเกี่ยวพันกันและ ตอยอดแตกแขนงออกไปเรื่อยๆอยางที่ไมเคยนึกคิด มากอนเลยวามันจะเปดโลกของเราออกไปไดกวาง ไกลขนาดนี้ทุกสิ่งทุกอยางที่ไดเรียนรูจากตำราจากครู จากการสังเกตตัวเอง ฯลฯมันจุดประกายไฟแหง ความอยาก เรียนรูใหเพิ่มมากขึ้นทุกขณะและอยาง ที่ไมเคยเปน มากอนตลอดชวงชีวิตที่ผานมาราวกับ วาเราเพิ่งจะ เริ่มตนชีวิตนักศึกษาอีกครั้ง เคยนึก เสียดายอยูบอยครั้งในชวงเวลาที่มาเรียนโยคะวาถา หากเราคนพบสิ่งนี้ไดเร็วกวานี้บางทีมันอาจจะพลิก เปลี่ยนชีวิตของเราไปกอนหนานี้นานมากแลว แตมาคิดอีกที...ความรูสึกที่วาสิ่งใดใชหรือไมใช สำหรับเรามันก็อาจ จะขึ้นอยูกับชวงเวลาและเหตุ ปจจัยตางๆที่มาพบเจอกันในเวลานั้นอาจเปนไดวา แมจะไดมาเรียนโยคะ ตั้งแตสิบปกอนแตเราอาจจะ ไมรูสึกกับมันเทากับที่เปนอยูตอนนี้ก็ได เพ็ญศิริ จันทรประทีปฉาย อบรมครูโยคะป2556
3
หลักสูตรระยะสั้น(106ชั่วโมง) รุนที่21 ระหวางวันที่ 26 เมษายน–26 มิถุนายน 2557 อบรมเปนคายโยคะ 4 ครั้ง ที่ศูนยอบรมในปริมณฑล เชน ปทุมธานี นครปฐม คายที่ 1 โยคะเพื่ออิริยาบถในชีวิตประจำวัน 26-29 เม.ย. คายที่ 2 โยคะเพื่อความสมดุลของอารมณ 19–21 พ.ค. คายที่ 3 โยคะเพื่อการพัฒนาจิต 6-8 มิ.ย. คายที่ 4 สอบ, ฝกสอน, นำเสนองานวิจัย 24-26 มิ.ย. คาลงทะเบียน 26,000 บาท หลักสูตรระยะยาว (230ชั่วโมง) รุนที่14 ระหวางวันที่16 กรกฏาคม–8 พฤศจิกายน 2557 อบรมประจำที่ มศว ประสานมิตร เขาคาย 2 ครั้ง คายที่ 1 วิถีโยคะ เรียนทุกเย็นวันจันทร พุธ พฤหัส เวลา 17.30-20.00 น. เรียนทุกวันเสาร เวลา 8.00-15.30 น. คายที่ 2 กิริยาโยคะ เดือนสุดทาย ฝกสอน, นำเสนองานวิจัย และสอบ คาลงทะเบียน 45,000 บาท
สนใจติดตอสำนักงานสถาบันโยคะวิชาการ รามคำแหง 36/1 โทร 02 732 2016 – 7 เวบไซท www.thaiyogainstitute.com Facebook: www.facebook.com/thaiyogainstitute, อีเมล wanlapa.tyi@gmail.com สำรองที่เขารวมกิจกรรมไดที่ activity.thc@thaihealth.or.th หรือ โทร.02 343 1500 ตอ 2 และ 0817318270 , 091 003 6063
ÊÒÃÑ µ ¶Ð Creative voice ͺÃÁº‹ÁàÊÕ§
àÊÕ§ÊÌҧÊÃä ¡Òÿ˜§áÅСÒÃà»Å‹§àÊÕ§ â´Â ¤ÃÙàºÔà ´ ¹ÕÅªÒ à¿„›Í§¿Ùà¡ÕÂÃµÔ à» ´¤‹ÒÂÃÐËÇ‹Ò§Çѹ·Õ่ 17-19 Á¡ÃÒ¤Á 2557 ³ ºŒÒ¹¡Ò¹¹ÔÊÒ «ÍÂÇÑ´ÅÒ´»ÅÒ´Ø¡ ¨.¹¹·ºØÃÕ
จะสรางโอกาสใหผูเขารวมไดทาความเขาใจตนเองและโลก ผานประสบการณการฟงใหไดยิน จากการฟงทั้งเสียงจากภายในรวมไปถึงทวงทานองของโลก เปนการเรียนรูสิ่งรอบตัวดวยการใชหูและใชใจลองฟง และการทาเสียงเลียนแบบโดยสรางเสียงจากรางกาย การเปลงเสียงที่หลากหลายรวมถึงการรองเปนทานองอยางงาย ¡Ô¨¡ÃÃÁ
รูจักเสียง ทำความเขาใจเสียง -สังเกตและฟงเสียงรอบตัว ความหมายของเสียง -อิทธิพลของเสียงที่มีตอความทรงจากับความรูสึก สรางเสียง โดยการเลียนแบบสิ่งที่ไดยินรอบตัว (soundscape) การเปลงเสียงเพื่อเรียนรูความสมดุล ทำอยางไรใหพูดไดนานโดยไมเหนื่อย ทำอยางไรจึงสามารถพูดใหไดยินทั่วถึงโดยไมตะโกน เปนตน
สนใจลงทะเบียนไดแลวที่ ... สถาบันโยคะวิชาการ คุณกลอย 02-732-2016 , 081-4017744 ดวน ! รับสมัครจำนวน 22 ทาน เทานั้น คาลงทะเบียนรวมอาหารและที่พัก 3,600 บาท/คน โอนเงินคาลงทะเบียนไดที่ ธ.ไทยพาณิชย สาขา เดอะมอลล 3 รามคำแหง ชื่อบัญชี มูลนิธิหมอชาวบาน สถาบันโยคะวิชาการ เลขที่ 173 -241685-8 ออมทรัพย **หลังโอนเงินกรุณาสงหลักฐาน ไปที่ อีเมล wanlapa.tyi@gmail.com เพื่อสำรองที่พัก
4
ÊÒÃѵ¶Ð
¨Ò¡à¾× ่ Í ¹¤ÃÙ
ªÕ Ç Ô µ ¹Ñ ¡ àÃÕ Â ¹â¤Р·Õ ่ ä ¡ÇÑ Å Â¸ÃÃÁ âŹҿÅÒ ÍÔ ¹ à´Õ  เตยคะ พูดถึงเรื่องสุขภาพ อยาวาแตคนตางชาติเลย เพราะคนอินเดียก็มีอาการเหมือนกัน เพียงแตตาง ไปจากเรา คือน้ำหนักลด ปวดเมื่อยตามเนื้อตัว รองไห เปนไข ลื่นลมหลังเดาะ มีใหเห็นตลอด ตอนนี้เลยเขาใจครูฮิโรชิแลววาที่บอกใหเอาชีวิตใหรอด ใหผานชวงมรสุมใหไดก็พอมันเปนยังไง เรียกไดวา เรียนไปก็สัปหงกไป พอฟงไมออกสมองก็สงสัญญาณ ใหงวงทันที หลับตอหนาครูหลายครั้ง อายจนแทบ จะเลิกอายไปเลย เพราะนอนไมพอ คุณภาพการนอน นอยกวาปกติ แตโชคดีที่รูจักดร.บาเลการ ซึ่งเปนครู สอนอนาโตมีและเปนหมอแผนปจจุบันประจำที่โรง พยาบาล หมอใหไปซื้อยาและบอกวาเมียหมอก็เปนหวัด นี่ติดหวัดกันงอมแงมทั้งบาน หนาฝนก็อยางนี้แหละ ทำใจนะแวนดา สวนดร.จารกาดิช หมอที่เชี่ยวชาญ ดานอายุรเวชที่เพิ่งมาบรรยายที่เมืองไทยเมื่อตนป หมอก็ชวยดูแลรักษาใหตามอาการ หมอบอกวารักษา ไปตามอาการ รางกายจิตใจกำลังปรับกับวิถีชีวิต แบบโยคี
5
ทานอาหารสัตวิก เรียนรูโยคะอยางลึกซึ้ง เพงเพียร เผากิเลสก็อาจจะมีผลกับรางกายและจิตใจหลากหลาย รูปแบบกันไป...ตอนหลังหมอเพิ่งมาบอกวา ตามกรรม ของเธอนะแวนดา Your karma ก็ตองใชเวลารักษา จุดนี้ไดแตทำใจ สำหรับตารางการเรียน เราเรียนกันจันทร ถึงเสาร หยุดวันอาทิตยหนึ่งวัน สามารถออกไป ขางนอกได กลับไมเกินสามทุม ตองลงชื่อเขาออก สถาบันทุกครั้ง หากออกนอกเมืองตองทำเอกสารแจง ตารางเรียนเริ่มเรียนฝกโยคะ (อาสนะ ปราณายามะ มุทรา พันธะ) ตั้งแตหกโมงครึ่ง แตตองไปถึง อาสนะฮอลลประมาณหกโมงถึงหกโมงสิบหาเพื่อ เตรียมตัว ฝกจนถึงแปดโมง จากนั้นนั่งสมาธิอีก ครึ่งชั่วโมง แปดโมงครึ่งทานขาว เกาโมงครึ่ง เรียนหนังสือสองวิชาถึงสิบเอ็ดโมงสามสิบหา พักเที่ยง เรียนอีกทีบายสาม
ÊÒÃѵ¶Ð สวนปตัญชลีโยคะสูตร ที่จริงไดอานฉบับภาษาไทย จากเมืองไทยมากอนหนานี้ ใชเวลาอานอยูเปนปก็ยัง รูสึกวาเขาใจผิวเผินอยูดีจนไดมาเรียนที่นี่เลยไดเรียนรู เพิ่มขึ้น และเขาใจไปมากกวานั้นวา มีคนตีความไว หลายอยาง ซับซอนซอนเงื่อนไมนอยเลยทีเดียว ทั้งนาสนใจและปวดเฮดในเวลาเดียวกัน เลยอดที่จะโอด ครวญไปกับครูฮิโรชิไมไดวา ทำยังไงดี พยายามแลวก็ไมเขาใจ ไมรูวาจะตองฉีกหนังสือ แลวตมกินจะดีกวาไหม เผื่อจะเขาใจมากขึ้น แตเมื่อวัน เวลาผานไปทีละนิดๆ ก็พบวาเขาใจเพิ่มขึ้นทีละหนอย ครูฮิโรชิบอกวา “เธอไมตองพยายามเขาใจหรอก ปตัญชลีมีความเปนปรัชญาอยางลึกซึ้ง แตละโศลก ในโยคะสูตรนั้นงดงาม เหมือนสูตรทางคณิตศาสตร เขาใจไดในทางทฤษฎี แตนอยคนที่จะทำไดใน ทางปฏิบัติ เหมือนปริยัตินั่นแหละ ยากในการปฏิบัติ สิ่งที่เธอจะทำไดคือนำมาปรับใชในชีวิต สิ่งที่เรียนใน วันนี้อาจจะไปเขาใจไดใชในอีกสิบป และจะเปน ประโยชนอยางที่เธอคิดไมถึง” วันนี้เลยไปหาโบเดจีเพื่อสอบถามเรื่อง สัมปญญาติสมาธิ วิตรรก วิจารณ อานันทะ อัสมิตา เนื่องจากอานแลวก็ไมเขาใจ มีหนังสือสามเลมกอง ตรงหนาแตไมรูจะเชื่อมโยงความเกี่ยวของ ที่มา ที่มา ขอสรุปไดอยางไร นึกวาจะไดคำตอบจากครู ที่ไหนได ปรากฎวาหงายเงิบกลับมาเนื่องจากครูตั้งคำถามใหได คิด เรียกไดวาตั้งคำถามจนทนายยังอาย นี่ขนาดเปนลูกทนาย เจอคำถามรัวๆๆ มาตั้งแตเด็ก แตคำถามจากครูคำถามทั้งบีบทั้งคั้น เรียกวาถาคั้นสมก็คงเหลือแตเปลือก คั้นผาผาก็คงแหงคามือ ฟงไปน้ำตาแทบรวง ครูบอกใหไปทำการบานมา อานใหเขาใจที่มาที่ไป ภาพรวม ปตัญชลีตองการบอกอะไร มีวิธีเลาเรื่อง แบบไหน เชื่อมตอแตละโศลกอยางไร แนะนำหัวขอ ใหมกี่โศลก และเปดหัวขอใหมกี่โศลก ไปอานมา แลวมาเจอกันอีกทีวันพุธ ตามนั้น วันนี้ครูจะไมตอบ ขอตั้งคำถามทิ้งทายวา พอเริ่มโศลกที่ 17 นั้นเปนหัวขอที่ยังเกี่ยวโยงกับวิราคธรรมหรือไม ถาไม เปนเรื่องใหม แลวเรื่องใหมคืออะไร สัมปญญาติคืออะไร ทำไมเธอบอกวาคือสมาธิ ตรงไหนของโศลกที่บอกวาคือสมาธิ รูทั่วตลอด แลวรูอะไร มีประสบการณกับอะไร... เจอพายุคำถาม กระหน่ำจนดื่มไจที่ครูเอามาใหไมรูรสไปเลยทีเดียว...
สวนวิชาอื่นอยางอนาโตมีก็เรียนเรื่อง ระบบตางๆ ในรางกาย ระบบยออาหาร ระบบหายใจ กระดูก โครงสรางรางกาย กลามเนื้อมัดไหนถูกใช งานขณะฝกอาสนะ อาสนะสงผลตอสมองสงไปยัง ระบบประสาทอยางไร การฝกปราณายามะที่ถูกตอง เปนอยางไร เกิดอะไรขึ้นในระบบรางกายบาง วิชา Yoga and Mental Health ก็เปนวิชาที่วาดวยการมองโยคะผานมุมมองทางจิตวิท ยา ผูสอนคือโบกอลจี ซึ่งเชี่ยวชาญดานจิตวิทยา การฝกกริยาโยคะและการเปลงเสียงโอม ครูมีคำถามนาสนใจหลายอยาง เชน ในหองนี้มีใครคิดวาตัวเองผิดปกติบาง ยกมือขึ้น คนที่ไมยกมือแปลวาอะไร แปลวาปกติใชไหม ไหนบอกวาสิวาปกตินั้นเปนยังไง สวนคนที่ไมยกวาตัวเองปกติหรือไมปกตินั้นหมายความ วาอะไร... ที่จริงยังมีอีกหลายอยางที่อยากจะกลาวถึง แตเนื่องจากจะตองไปทำการบานเพื่อคุยกับโบเดจี ออ ลืมบอกไปวา หลังจากเจอครูอีกรอบ ครูบอกวา “ถาครูตอบคำถามเอางายๆ เธอก็จะไมถึงความปติสุข เตยคะที่ไดรับคำตอบจากความพยายามและการทำงาน ครูจะเคี่ยวกรำเธอ เหมือนคั้นน้ำผลไมจนหยดสุดทาย และตั้งคำถามรอยแปด ขอใหเธอไปอานมาใหเขาใจ เทานั้นเองเพลิดเพลินและเห็นภาพชีวิตการเรียนที่ ไกวัลยธรรมในหนาฝนขึ้นมาบาง ขอใหสุขศานติ กันถวนหนานะคะ นมัสเต
6
ÊÒÃѵ¶Ð
§Ò¹ÈÖ ¡ ÉÒÇÔ ¨ Ñ Â
photo from; http://befairbefunky.tumblr.com/post/33324791228/serenity-ohm-shanti-ohm
âÂ¤ÐºÓºÑ ´ µÒÁµÓÃÒ»µÑ Þ ªÅÕ â ¤ÐÊÙ µ à Patanjali Yoga Sutra PYS กวี คงภักดีพงษ โยคะตามตำราดั้งเดิมมองวามนุษยมีสุขภาพ กายสุขภาพจิตที่ดีเปนฐาน กลาวคือเราเกิดมาพรอม กับความปกติ ในกรณีที่เราเจ็บปวยนั้น เกิดจากการมีปจจัยเขามาแทรกแซงที่จิตซึ่งโยคะถือ เปนแกนแกนของความเปนมนุษย จิตเมื่อถูก แทรกแซงก็จะปรับตัวไปสูความปกติดังเดิม แตหาก ไมสามารถกลับคืนไปดังเดิมได ก็เกิดความผิดปกติ ซึ่งความผิดปกติของจิตนี้ก็อาจจะสงผลตอไปยัง รางกายทำใหผิดปกติตามไปดวย เมื่อจิตปวย จะสังเกตไดจากอาการ 4 อยางไดแก ทุกข โทมนัส อังคเมชยัตวา ศวาสะประศวาสา โดยอาการทั้ง 4 สามารถเยียวยาไดดวยอัษฏางคโยคะ (วิถีทั้ง 8 ของโยคะ) โดยเฉพาะ 4 ขั้นแรกไดแก ยมะ นิยมะ อาสนะ ปราณายามะ ดังนี้ ทุกขคือสภาวะของ ความบีบคั้นทำใหผูทุกขไมอาจทนอยูในสภาวะเดิมได
7
ÊÒÃѵ¶Ð ตองมีการปรับเปลี่ยนเพื่อคลายสภาวะบีบคั้นนั้นลง การรักษาทำไดดวยมรรคขอแรกของอัษฏางคโยคะที่วา ดวยยมะ ซึ่งมีอยู 5 ประการคือ อหิงสา สัตย อัสเตยะ พรหมจรรย อปริคคหะ หรือแปลไปตาม ลำดับ คือ การไมเบียดเบียนชีวิตอื่น การพูดแตความ จริง การไมลักของผูอื่นมาเปนของตน การประพฤติตนใหบริสุทธไปตามแนวทางแหงพรหม และการไมถือครองวัตถุเกินความจำเปน ทุกขนั้นเปนสภาวะของความบีบคั้น ที่เปนรูปธรรม สวนความบีบคั้นที่เปนนามธรรม รับรูไดทางใจเรียกวาโทมนัส การรักษาทำไดดวย มรรคขอที่ 2 ซึ่งเรียกวานิยมะ มีอยู 5 ประการ เชนกันคือ เศาจะ สันโดษ ตปะ สาธยาย อีศวรปณิธาน แปลตามลำดับไดแก การรักษาความ สะอาดทั้งกาย-ใจ ความพอใจในสิ่งที่ตนมีอยู ความอดทน การหมั่นศึกษาตำรารวมทั้งการเรียนรู เขาใจตนเอง การมีศรัทธานอมรับวามีสิ่งที่ยิ่งใหญ เหนือกวาตน อังคเมชยัตวาคืออาการแขนขาสั่นเทิ้ม ซึ่งรักษาไดดวยทาโยคะอาสนะ ตามนัยแหงตำราโยคะดั้งเดิมนั้น อาสนะไมใชรูปแบบการออกกำลังกายชนิดหนึ่ง แตเปนการพัฒนาใหกลามเนื้อกับจิตใจทำงานประสาน กันไดเปนปกติ ซึ่งอาจจะเทียบเคียงกับคำศัพททาง สรีรวิทยาปจจุบันวา อาสนะเปนการพัฒนามัสเซิลโทน ใหเปนปกติ ศวาสะประศวาสะ หมายถึง อาการลม หายใจที่ไมสม่ำเสมอ เยียวยาไดดวยปราณยามะ หรือการควบคุมลมหายใจ ซึ่งเปนการควบคุมลมหายใจ ใหชาลงๆ ใหลมหายใจมีความราบเรียบ สม่ำเสมอ ละเอียดลง เบาลงๆ จนผูฝกหยั่งรู ไดถึงภาวะที่รางกายแทบจะไมรับรูถึงการหายใจที่เกิด ขึ้นซึ่งเชื่อมโยงไปยังสภาวะอารมณ ทกใหผูฝกมีอารมณที่มั่นคง ไมแกวงไปมาตามสิ่งเราภายนอกที่เขามากระทบ สำหรับคำถามที่วาอะไรเปนตัวแทรกแซงจิต จนทำใหไมเปนปกติ โยคะระบุชัดเจนวาคือกิเลส กิเลสประกอบดวยอวิทยาหรืออวิชชาเปนตัวการหลัก อวิทยาแตกลูกหลานออกมาอีก 4 ตัวไดแก ราคะ โทสะ อัสมิตา และอภินิเวศ แปลตามลำดับคือ ความกำหนัด ความเกลียดชัง ความสำคัญมั่นหมาย ผิดในตัวตน และความกลัวตอความตายหรือความไมมี ซึ่งเมื่อกิเลสมาเคลือบบังจิตแลว ก็จะสงผลใหจิตไม สามารถทำหนาที่ของมันไดตามปกติ
จิตซึ่งปกติมีหนาที่ “รับรู” เมื่อไมสามารถรับรูไดตรง ตามความเปนจริงความสำคัญมั่นหมายผิดในตัวตน และความกลัวตอความตายหรือความไมมี ซึ่งเมื่อกิเลสมาเคลือบบังจิตแลว ก็จะสงผลใหจิตไม สามารถทำหนาที่ของมันไดตามปกติ จิตซึ่งปกติมี หนาที่ “รับรู” เมื่อไมสามารถรับรูไดตรงตามความ เปนจริงนี่เอง ที่นำมาซึ่งความผิดปกติของชีวิต ทั้งทางใจ-ทางกาย กอใหเกิดโรคตางๆ มีอีกคำถามหนึ่งคือแลวคนที่เกิดมาไม ปกติละมีสาเหตุมาจากอะไร โยคะสูตรอธิบายวา เปนเพราะกรรมเกาในชาติกอนที่สะสมมาปรากฏใน ชาตินี้ ในโยคะสูตรไดพูดถึงการกำจัดกรรม เกาเหลานี้ดวย โดยใชอัษฏางคโยคะอีก 4 ขั้นที่เหลือไดแก ปรัตยาหาระ ธารณา ธยานหรือฌาน และสมาธิ แปลตามลำดับคือ การสำรวมอินทรียทางตาหูจมูกลิ้นกาย การฝกจิตใหมีความจดจอในสิ่งใดสิ่งเดียว การฝกสมาธิจนเขาถึงฌาน (meditation) และสมาธิซึ่งสำหรับโยคะมีความหมายตางไปจากคำ ไทยที่เราคุนเคย สมาธิในโยคะหมายถึงการที่จิต ยกระดับขึ้นสูงพนไปจากเรื่องทางโลก (transconsciousness)
8
ÊÒÃѵ¶Ð
ÃÐËÇ‹ Ò §·Ò§ à » ÃÕ Â º ´Ñ ่ § ¼Ù Œ ·Õ ่ ¡Ó ÅÑ § »‚ ¹ à ¢ Ò äÁ‹ ä ´Œ Á Õ Ê µÔ Í ÂÙ ‹ º ¹ÂÍ´ÀÙ Ê Ù § ÍÑ ¹ ä¡Å⾌ ¹ Ëҡᵋ µ Œ Í §¨´¨‹ Í ÍÂÙ ‹ ¡ Ñ º ¡Œ Í ¹ËÔ ¹ ᵋ ŠСŒ Í ¹·Õ ่ ¡ ÓÅÑ § àËÂÕ Â ºÂ‹ Ò § ÁÔ à ª‹ ¹ ¹Ñ ้ ¹ áÅŒ Ç .. ÍÒ¨¡Œ Ò Ç¾ÅÒ´¨¹·ÓãËŒ ä ´Œ Ã Ñ º ºÒ´à¨็ º ¡ÃÐ·Ñ ่ § äÁ‹ Ê ÒÁÒÃ¶ä»¶Ö § ÂÑ § ¨Ø ´ ËÁÒÂä´Œ ¡ Ò Ã ½ƒ ¡ Í Ò Ê ¹ Ð ¡็ à ª‹ ¹ à ´Õ Â Ç ¡Ñ ¹ ·‹ Ç §·‹ Ò ÊØ ´ ·Œ Ò Â·Õ ่ Ê ÁºÙ à ³ á ºº¹Ñ ้ ¹ ÍҨ໚ ¹ ÊÔ ่ § ·Õ ่ Ë ÅÒ¤¹»ÃÒö¹Ò ᵋ Ê Ô ่ § ·Õ ่ ¤ ÇÃãÊ‹ ã ¨áÅÐãËŒ ¤ ÇÒÁÊÓ¤Ñ Þ ÁÒ¡¡Ç‹ Ò ¤× Í ·Ø ¡ æ ¡ÒÃà¤Å× ่ Í ¹äËÇ·Õ ่ ¡ ÓÅÑ § ´Óà¹Ô ¹ ä» ÃÑ º ÃÙ Œ ã ¹·Ø ¡ æ ¤ÇÒÁÃÙ Œ Ê Ö ¡ ·Õ ่ ¡ ÓÅÑ § à¡Ô ´ ¢Ö ้ ¹ ... ´Œ Ç ÂÊµÔ á Å Ð ·Õ ่ ÊØ ´ á ÅŒ Ç à Ã Ò Í Ò ¨ ä ´Œ à ÃÕ Â ¹ ÃÙ Œ Ç‹ Ò ¨Ø ´ ËÁÒÂ·Õ ่ á ·Œ ¨ ÃÔ § ÍÂÙ ‹ · Õ ่ ¤ ÇÒÁÊØ ¢ ¢³Ð¡Œ Ò Çà´Ô ¹ 仺¹ÃÐËÇ‹ Ò §·Ò§¹Ñ ่ ¹ àͧ
Í¹Ñ µ µÒ
9
º·¡Å͹
¾Ñ ² ¹Ò¨Ô µ
ÊÒÃѵ¶Ð
photo from;http://awakenedlotus.tumblr.com/image/41781693163
ʹã¨â¤РàÃÔ ่ Á Í‹ Ò §äà กวี คงภักดีพงษ เดือนที่แลว มีคนมาถามวาเขาสนใจโยคะ ควรจะเริ่มจากอะไร เปนคำถามที่สั้น แตก็ทำเอาคิด ไปนานทีเดียว กวาจะเรียบเรียงออกมาเปนคำตอบ นึกไปถึงหลักพื้นฐานที่วาดวย 5 W 1 H ก็เลยลองตอบคำถามตามแนวทางนี้ดู What อะไร: โยคะเปนศาสตรที่กวางมาก โดยสวนตัวรูสึกวามันกวางกวามหาสมุทรอีกนะ เรียนโยคะกับครูของผมมา 17 ปแลว เมื่อวานกอน ในชั้นเรียน ครูยังอธิบายประวัติศาสตรโยคะในแงมุม ที่ไมเคยรูมากอนเลย เพื่อนรวมชั้นอีกคนถึงกับรองวา โอโฮ ยิ่งเรียนยิ่งโง (ยิ่งเรียนก็ยิ่งพบวาตนเองไมรู อะไรอีกเยอะ) จริงๆ งั้นแทนที่จะอธิบายในประเด็น แรกวาโยคะคืออะไร ผมชวนผูอานไลเรียงไปตาม ประเด็นอื่นๆกอนดีกวา อาจจะไดคำตอบเองวาโยคะ คืออะไร Why ทำไม: ทำไมเราตองมาเรียนโยคะ ผมลองเสนอเปนการตูน 3 ชองดังหนาถัดไป พอเราเขาใจเปาหมายของโยคะตามที่ระบุไวในตำราดั้ง เดิม เราก็มาดูประเด็นถัดไป Where
Where ที่ไหน: เขาฝกโยคะกันที่ไหน ลองเลือกตอบ ขอที่คิดวาใกลเคียงความคิดผูอานดูนะครับ ก) นาจะลองคนตามเนทดู เขาไปคนในพันธทิพย ตามบลอก คงจะมีคำแนะนำเด็ดๆ เกี่ยวกับศูนยโยคะ ที่ถูกใจเรา ข) เอาที่เดินทางสะดวกดีกวาใหออฟฟซจางครูมาสอน ตอนเลิกงานก็นาจะดีนะ ค) ไปเมืองนอกเลยดีกวาจะฝงตะวันตกหรือตะวันออก ก็วาไป นาจะไดมาตรฐาน มีสมาคมรับรองดวย เปนยังไงครับ ประมาณนี้ไหม แลวเลือกไดหรือยังครับ คราวนี้ลองพิจารณาคำตอบขององูนะ โยคะเขาฝกกันที่ใจครับ เพราะใจมันปรุง จนทำใหทุกข จะฝกโยคะลดทุกขก็ตองฝกที่ใจสิไมวาคุณจะอยูที่ไหน ศูนยโยคะไหน ประเทศไหน ตอนฝกโยคะ ฝกลงไปที่ใจของตนเองครับ
10
ÊÒÃѵ¶Ð
โอ ชีวิตมันทุกขยังงี้นี่เอง ทุกขจริงๆ นะเนี่ย เบื๊อเบื่อ
ไปแสวงหาดีกวา ไปดูซิวามีใครแนะนำ ใหจัดการความทุกขซ้ำซากได อยางไรบาง
When เมื่อไหร: ฝกโยคะเมื่อไหร เชนกัน ลองเลือกตอบดู ก) ฝกตอนเชาหลังตื่นนอน ทำเปนกิจกรรมแรก ของวันเลย ฝกเวลาทองวาง กอนมื้ออาหาร ข) ไมไหว ตื่นมาปุบก็ตองตาลีตาเหลือกไปทำงาน ฝกตอนเย็นหลังเลิกงานเถอะ ดีดวย ไมตองรีบ กลับบาน ซึ่งก็รถติดนาเบื่อหนาย ค) ฝกในเวลาที่ฉันวาง ขอนี้คิดวาผูอาน คงแหยงๆ อยูละ ไมกลาตอบทันที กลัวโดนยอนแบบขอที่แลว จะลองตอบขององูดวยตนเองดูไหมครับ ฉันควรจะฝกโยคะเวลาไหน ....... ลองมาดูเฉลยของผม ซึ่งผูอานไมจำเปนตองเชื่อตามนะครับ ลองอานแลว นำไปคิดตอเอาเอง โยคะฝกเมื่อใจมันเริ่มทำงาน และหยุดฝกเมื่อใจมันหยุดทำงาน (เชนตอนนอนหลับ เพราะตอนนั้นแมอยากจะฝกแตก็ไมมีใจจะใหฝกหรอก) ซึ่งเมื่อทราบเชนนี้ เราก็จะรูคำตอบวาจริงๆ แลว โยคะนั้นฝกตั้งแตเราเริ่มตื่นนอนไปจนกระทั่งเราเขาน อน เรียกวาเราฝกไดตลอด 16 ชั่วโมงที่เราตื่น นั่นแหละ ณ ตรงนี้ ผูอานอาจจะลองพิจารณาถึง คำศัพทที่คนโยคะเขาเรียกกันคือ โยคะบนเสื่อ กับโยคะนอกเสื่อ โยคะบนเสื่อก็อยางที่เราเห็นภาพ คุนตา สวนโยคะนอกเสื่อก็คือการมีวิถีชีวิตอยางโยคะ นั่นเอง เพราะไมวาจะเวลาไหน ตราบที่จิตยังตื่นอยู ก็มีการบานโยคะใหฝกอยูตลอดเวลาละครับ Who ใคร: สำหรับหัวขอนี้ ชวนผูอานยอนกลับขึ้นไปดูการตูน 3 ชองขางตน ที่ชองสุดทาย เห็นไหมครับ
11
ออ โยคะมันชวยเราตอบโจทย อยางนี้นี่เอง คอยๆ ลดการปรุงแตงจิตลง จิตปรุงนอยลงเทาไหร ทุกขก็ลดนอยลงเทานั้น
จากนั้นชวนผูอานคิดตอ เมื่อฝกโยคะจนบรรลุเปาหมาย จะเกิดอะไรขึ้นกับผูฝกเอย? ใชครับ เมื่อฝกจนถึงที่สุด โยคีก็จะละวางความยึดมั่นถือมั่นในรางกายของตน ดังนั้นถาถามวาใครฝกโยคะ คำตอบแบบเชิงอุดมคติก็คือ ไมมีใคร ไมมีใครฝกโยคะ ที่พูดๆ กันวาฉันไปฝกโยคะ เธอฝกโยคะ นั่นมันเพียงคำสมมุติที่ใชเพื่อการสื่อสารเทานั้น ฉัน นายนั่น นางนี่ ไมมี ไมมีอยูจริง มาถึงจุดนี้ เขาใจวาผูอานคงจะพอมอง เห็นภาพ ของโยคะตามตำราดั้งเดิมไดชัดเจน ขึ้นบางแลว โยคะคือปรัชญาชีวิต เปนวิถีที่คอยๆ นำพาผูปฏิบัติไปสูการเขาถึงสมาธิ การเขาถึงสัจธรรม (นี่ผมตอบขอแรก what ใหแลวนะ) หัวขอสุดทาย How อยางไร: ในชั้นเรียนโยคะพื้นฐาน ผมมักจะไดยินคำถามวาฝกทานั้นอยางไร ตองยกขากี่องศา ทานี้คางนานแคไหน ลืมตาหรือหลับตากันแน ฯลฯ ชวนผูอานพิจารณาประเด็น W ทั้ง 5 ขอขางตนนะครับ จะฝกโยคะอยางไรไมนาจะใชเรื่องที่จะไปถามเอาคำตอ บจากใครคนอื่นไดเลย คำตอบนั้นตองมาจากภายในของผูฝกเองเทานั้น เห็นดวยไหมครับ ชวนผูอานยอนกลับขึ้นไปดูการตูน 3 ชองขางตน ที่ชองสุดทาย เห็นไหมครับ
ẋ § »˜ ¹ ¡ÒÃÊ͹
ÊÒÃѵ¶Ð
à» ´ ËÃ× Í » ´ .. »ÃÐµÙ Ê Ù ‹ â ¤Рปวริศา จันทรา (ครูเอ) กอนที่จะมีคอลัมน “แบงปนการสอน” ของสารัตถะนี้ ตั้งใจอยูกอนแลววา กำลังจะเขียนจดหมายถึงครูในแนวพร่ำรำพันกับประส บการณการสอนที่ทอ ลา หมดพลัง จากคลาสที่ผูเรียนไมไดอยากจะเรียน และทำไมเรายังตองสอนเผื่อวาจะไดรับพลังดีๆ จากครูสงมาให โดยปกติเวลาที่ไดไปสอนโยคะตามองคกร ตางๆ ในนามของสถาบันฯ ก็ดี หรือไปในสวนตัวก็ดี ลวนแลวแตทำการบานกอนทุกครั้ง มีการเตรียมตัวศึกษาหาขอมูลผูเรียนวา กลุมอายุประมาณใด องคกรตองการผลอยางไรเปนพิเศษ, ขอจำกัดสุขภาพรางกายแตละคนเปนอยางไร และจะขอขอมูลเชิงลึกของผูฝกทุกราย เพื่อจะไดทราบวาในแตละคนตองการฝกโยคะไปเพื่ออะ ไร เพื่อจะไดออกแบบการสอนทั้งในแงของขอมูล และการนำเสนอ เพื่อใหเกิดผลลัพธที่ผูฝกตองการ ไมวาจะเปนดานสุขภาพกายที่ตองการใหดีขึ้น หรือดานจิตใจที่ตองการใหสงบ มั่นคงขึ้น
และในแตละชั่วโมงแหงการแบงปนวิถีโยคะ สิ่งหนึ่งที่เหมือนๆกันในทุกคลาสคือ อารมณและความรูสึกรวมกันที่ดีของผูมาเรียน ที่ตั้งใจฝกฝน หาเทคนิคตางๆ ที่เหมาะสมในแตละบุคคลกลับไปฝกตอเองที่บาน ซึ่งก็เหมือนกับที่ครูหลายๆ หลายทานประสบพบเจอ ในคลาสที่มีความแตกตางกันของผูเรียนทั้งศักยภาพ ของรางกายที่ หลากหลาย รวมถึงการตองการในการฝกที่ตางกัน ครูผูสอนก็จะสังเกต รวมถึงหาเทคนิคแตละวิธีและจัดปรับการสอนแตกตาง กันไปในแตละคลาส ซึ่งเราเองเวลาที่สอนเสร็จทุกครั้งจะมีความอิ่มเอมเกิด ขึ้น เนื่องจากสัมฤทธิ์ผลที่ดีในการฝกรวมกัน แตหากตองเจอคลาสที่เราสอนไมเปนเชนนั้น เชน พนักงานโดนบังคับใหตองฝก เราจะทำอยางไร ชวงที่ไดไปสอนองคกรนี้ ผูเรียนประมาณ 60 คน โดยสลับหมุนเวียนกันมาฝกครั้งละ 20 คนหากนับเวลาจนถึงปจจุบันก็ 8 เดือนกวา กอนหนานั้นไดมีการฝกมาแลว ก็
12
ÊÒÃѵ¶Ð เหมือนกับคลาสทั่วไปที่ชวนพูดคุยกันกอน ขอฟงทัศนคติตอโยคะซึ่งก็ไมมีแงลบประการใด แตเมื่อจบการฝก สิ่งที่เกิดขึ้นเกือบสองสัปดาหคือ รูสึกหนักอึ้งในศีรษะ ความรูสึกอิ่มเอมหายไป รูสึกหมดพลังเอาดื้อๆ จึงไดขอพูดคุยกับผูประสานงานและฝายบริหารวา ที่องคกรนี้ตองการใหพนักงานฝกโยคะเพื่ออะไร.. จึงไดคำตอบวา องคกรนี้เปนองคกร เพื่อสังคม แตพนักงานยังมีความขัดแยงกันคอนขางสูง ไมประสานงานและใจไปในทิศทางเดียวกัน และทางผูบริหารไดเล็งเห็นประโยชนของโยคะวา “โยคะไมไดเพื่อรางกายเทานั้น แตเปนไปในทางพัฒนาจิต”... จึงเปนโจทยใหญที่สำคัญสำหรับเราทีเดียว ในการลดปญหาการขัดแยงในองคกรนี้ คราวนี้ตองกลับมาทำการบานอยางหนัก โดยปกติจะศึกษาความรูเพิ่มเติมเสมอดานโยคะ ดานศาสตรอื่นๆที่เปนองครวมอยูแลว คราวนี้ตองไปหาเทคนิคการสอนสำหรับผูที่ (ไม)ชอบโยคะ ใหฝกอยางมีความสุขไดอยางไร และตอบโจทยผูบริหารขององคกรไดอยางไร เมื่อไดทราบปญหาที่แทจริงของผูฝกแลว ซึ่งมีทั้งผูที่ตั้งใจฝกและผูที่โดนบังคับมารวมอยูในคลาส เดียวกัน ก็มีการพูดคุยกันใหม ขอใหเปดใจซึ่งกันและกัน ..หมายถึงผูเรียนกับผูสอน เพราะเขาใจดีวา การโดนบังคับใหทำสิ่งใด เรายอมเกิดการปฏิกิริยาตอตานเสมอ และไมสงผลดีตอใครเลย ดังนั้น คลาสที่ไดปรับใจหรือทำใจของ(ผูสอน)แลว ก็ออกแบบการสอนใหมโดยใชเทคนิคที่หลากหลาย เชน • เนนใหผอนคลายขึ้น • นำกิจกรรมกลุมหรือคูมากขึ้น • ใชสื่อการสอนทั้งภาพ เสียง และการลงมือฝกฝนตางๆ เพราะผูฝกแตละราย ความถนัดในการเรียนรูยอมตางกัน ก็จะใชสลับกันไป
13
และจะสังเกตผูเรียนทุกครั้งในขณะที่ฝก และหลังการฝกเสร็จ เพื่อดูผูเรียนเปนหลักและสื่อสารกับผูบริหารอยูเสมอๆ เพื่อตอบโจทยขององคกร หากวันใดผูบริหารมีกระซิบวาวันนี้ขอเนนเรื่องการ มีเมตตา ก็จะออกแบบกิจกรรมที่สื่อถึงความเมตตา ที่มีอยูในจิตใจอยูแลวของทุกคน แตอาจไมทันมองเห็นหรือเห็นไดไมชัดนัก ใหไดสัมผัสไดชัดเจนขึ้น และในชวงเดือนหลังๆนี้ ไดรับพลังเย็น สดชื่นจากพนักงานขององคกรนี้มาก ขึ้นเชนกันในหองฝกโยคะ และสงผลตองานที่พนักงาน องคกรนี้ที่ทำเพื่อสังคมเชนกัน ฉะนั้นแลว จากคำถามของตัวเองที่เคย ถามวา ในเมื่อผูฝกไมอยากเรียน แลวเราจะไปสอน เพื่ออะไร ในวันนี้ก็ไดรับคำตอบที่อิ่มเอมภายใน จิตใจแลวเชนกัน...แมวาตองใชเวลามากกวาคลาสอื่นๆ ก็ตาม ทำใหมีรอยยิ้มเล็กๆ ในหัวใจของเราวา ..อยางนอยเราเองก็ไดมีโอกาสเปนฟนเฟองตัวเล็กๆ อันนึง ที่ตอบแทนใหกับสังคมไดบาง โดยผานวิถีแหงโยคะนี้ ซึ่งเราเองไดยึดพระราชดำรัสที่ในหลวงของเราไดทรง ตรัสไวในเรื่องของสุขภาพจิตไววา “..สุขภาพจิตสำคัญกวาสุขภาพกายดวยซ้ำ เพราะรางกายคนไทยที่สมบูรณแข็งแรง แตจิตใจฟนเฟอน ไมไดเรื่องนั้น ถาทำอะไรก็จะยุงกันได กายแข็งแรงก็จะไมเปนประโยชนตอตนเองหรือสังคม แตอยางใด สวนคนที่สุขภาพกายไมสูจะแข็งแรง แตสุขภาพจิตดี หมายถึง จิตใจดี รูจักจิตใจของตัว และรูจักปฏิบัติใหถูกตองยอมเปนประโยชนตอตนเอง มาก และเปนประโยชนตอสังคมไดมาก..” ขอขอบคุณคะ... 5 ธันวาคม 2556
ÇÔ ¶ Õ â ¤Ð
ÊÒÃѵ¶Ð
photo from; http://kanchana0115.blogspot.com/2010_11_01_archive.html
à¢Õ  ¹ä»-·ÓäÁ ล.เลง เสียงกระดิ่งหยก กรุงกริ๋ง (ไมใชมังกรบิน) เลงคิดวามนุษยแบงเปน ๓ จำพวก พวกเราชาวครูโยคะก็ไมนาจะหนีพน ๓ พวกนี้ ๑. พวกชอบเขียน ๒. พวกไมชอบเขียน ๓. พวกอยากเขียน แตไมแนใจวาตัวเองจะเขียนได-เขียนดี กลาๆ กลัวๆ เบื่อๆ อยากๆ ถาคิดวาจัดอยูในประเภทที่๓ เลงขอชวนใหไปอานบทความ Why should we write daily? ของ Leo Babauta (www.zenhabbits.net) เคาใหเริ่มจากการเขียนบันทึกประจำวัน ใหเขียนทุกวันในเวลาเดิม-ย้ำวา-ในเวลาเดิม ผูคนในสังคมทุนนิยมมักตั้งคำถามกอนลงมือทำวา ทำแลวจะไดอะไรเปนสิ่งตอบแทน ทำแลวจะไดประโยชนอะไร ถาตองลงทุนลงแรง เสียกระดาษ เปลืองน้ำหมึก เสียเวลาเลนโทรศัพท มาเขียนหนังสือ ก็ตองคิดวาจะไดความบันเทิงสิ่งใดมาทดแทน คุณลีโอตอบวา การเขียนทุกวันจะชวยเปลี่ยนโลก เปลี่ยนชีวิตเราดังนี้
14
ÊÒÃѵ¶Ð ๑.การเขียนเปนกระจกสะทอนชีวิต เห็นความจริงดังนี้แลว สะทอนใหเห็น ก็ใหสำนึกวา...กลับมาฝกวิชาของเราจนกระดูกสันหลัง เห็นแลวจะไดรูวา ไมคด ไมคอเอียง ไมหลังโกง อะไรที่เราทำไปนั้น ทำไป-ทำไม(เห็นผล) ใหกลาเนื้อพยุงกระดูกสันหลังมีพลังมากกวานี้กอนไหม อะไรผลักเรา- ถีบเรา ใหทำแบบนี้ จึงจะคอยหาญกลา (อาปาก) ถาทำแลว มัน(x) ไม (/) ไปแนะนำนักกายภาพฯนะ เราจะไดไมกอเหตุสรางผลซ้ำไป-ซ้ำมา ๑.การเขียนชวยให ความคิดชัดเจนขึ้น และถาอยากใหมีกระจกหลายๆ บานเกิดขึ้น คนทั่วไปไดแตคิดฟุงซาน คิดเรื่อง ๑ เรื่อง ๒ เรื่อง ขอชวนแฟนคลับเลามาแลกกันอานใน facebook ๓ ตอกันไปเรื่อยๆ หรือในจุลสารโยคะสารัตถะก็จะดีมากๆ โดยไมรูสึกตัววาคิดฟุงไปกี่เรื่องแลว นับเปนกุศลใหผูคนที่ยังไมรู-ไดรู แตการเขียนทำใหเราไลจับความคิดที่โลดไปในอากาศ และไมหลงไปทำผิดแบบเราอีก เตนอยูในกระแสประสาท เมื่อวานนี้ ตอนที่เลงเห็นนองๆ เปลี่ยนเปนตัวหนังสือในหนากระดาษ นักกายภาพบำบัดในคลินิกของรุนพี่ (โรงเรียนประถม) เปนภาพวาดของมนุษยโบราณบนผนังถ้ำเปนGraffiti เคาเอาแตเลนโทรศัพท ของเด็กชางกลบนกำแพง photo from; http://media-cache-ec0.pinimg.com/originals/42/c8/e8/42c8e8616e65a7854d6567ea28bf46d7.jpg ตั้งแตเมื่อเลงเหยียบเทาเขา-จนยางเทาออกจากคลินิก เปนการถายทอดความคิดใหคนอื่นเห็นไดชัดเจนขึ้น นับเวลาได ๒ ชั่วโมง เลงก็ส.ท.ร.(เสือก ทุก เรื่อง) และอาจคงอยูยั้งยืนยงกันไปอีกนาน นานแคไหน ออกไปวา ไมอาจรูได ที่แนๆ นานกวาแคคิด “อยูวางๆ พี่...นาจะจับนองๆมาฝกมวยจีนนะคะ แคคิด ผานมาแลวก็ผานไป แกไปจะไดไมลำบาก” เหมือนเอามีดไปกรีดสายน้ำ สายลม เมื่อมาสองกระจกวิเศษ (บอกขาเถิด ไรรองรอยใหผูใดพบเห็น ใครงามเลิศในปฐพี) จึงพบวา แตการเขียนชวยตอกย้ำความคิดใหชัดเจน นิสัยไมนารักของเราปูดออกมาทางปากอีกแลว แจมกระจาง เปนรูปเปนรางมากขึ้น คิดดูวา กวา แมใจจะปรารถนาดี “ความคิด” จะกลายเปน “ตนฉบับ” แตปากที่เอยวาจา...เหมือนจะไปขมขูผูฟงอยูในที ใหมิตรรักแฟนเพลงไดอาน ขูเคาวา...เอาแตเลนโทรศัพท ไมออกกำลังกาย ไดขยำความคิดทิ้งไปไมรูตั้งกี่รอบ แกแลวจะลำบาก แลวเคาก็คงจะเชื่อเราหรอกนะ กวาที่ความคิดจะตกผลึกเปนสารที่บริสุทธิ์กวาสาร ก็เรายังเดี้ยง ยังเดินเขาคลินิกกายภาพฯ ตั้งตน ตองสกัดเอาฝุนผงไรสาระออกไป ไปโดนเคาบำบัดมาตั้ง ๒ ชั่วโมง สวนสาวๆ จนเหลือแตผลึกคริสตัลใสแจวแวววาว นาอานขนาดนี้ วัยละออน ที่กำลังกมหนา-กมตา กดโทรศัพทนั้น ตองใชเวลาขัดความคิดใหชัดเจนตั้งเทาไร กลับสนุกสนานไมเห็นจะเจ็บไขไดปวยอันใด ถาไมรักกันจริง ไมทำใหกิน-ใหอานนะ...ขอบอก ยายปานี่เปนใคร มายุงเรื่องของฉันทำไม การเขียนยังชวยจัดลำดับความคิดไมใหวก-วน กำลังนั่งเลนกันเพลินๆ ถาเขียนเรียงลำดับไมดีคนอานจะปวดกบาลเอาได ก็มาตั้งตัวเปนมารขัดขวางความสุข บางคนจะสังเกตวาตัวเองพูดวนไปวนมาแลวหาทางออ แนจริงเอาตัวเองใหรอดกอนเถอะ กไมเจอ หากไดเขียนเอาไวกอนจะมีเวลาทบทวน ยิ่งถาเคารูวายายปาคนนี้สอนโยคะ คงมีแถมใหดวยวา เรียงลำดับความคิดใหชัดเจน ปาแกเปนpresenter สุขภาพ ที่ไมไดความเลย เวลาไปพูดก็จะมั่นใจมากขึ้น ปวยก็บอย เดินเดี้ยงๆ เขาคลินิกมา ๒ วันติดกันแลว ๒.การเขียนทุกวัน สรางวินัย ไมเห็นจะแข็งแรงเลย ไมตองรอตอนแกหรอก การเขียนทุกวัน...เปลี่ยนเลงจากคนที่มีวินัยนอย ใครกันแนที่แยอยูตอนนี้...จบเห เขียนบาง-ไมเขียนบาง แมวาปากจะบอกวาชอบเขียน แตพอเวลาจะเขียนเขาจริงๆ มือกลับไมยอมจับปากกา
15
ÊÒÃѵ¶Ð เอาแตบนวา ยังไมอารมณบาง ยังไมมีความคิดดีๆ ผุดขึ้นมาบาง เอาแตรอน้ำผุดโดยไมยอมลงมือขุดลงไปหาตาน้ำ แรงบันดาลใจที่จะสรางงานดีๆ นั้น มันไมไดมีขา เดินมาหาเราทุกวัน ถาจะนั่งรอมันเหมือนซินเดอเรลลารอเจาชายเอารอง เทาแกวมาเคาะประตูถึงบาน คงจะตองรอจนเหงือกแหง เมื่อเริ่มหัดเขียนทุกวันเพื่อสรางวินัย ยังไมตองไปหวังวาจะเขียนไดนารักนาอาน เราเพียงแตกำลังหัดชลประทานความคิด หัดผันน้ำเขานาใหมาเปนสาย ถาน้ำเยอะน้ำแรงเปนเขื่อนไดยิ่งดี ไมใชมาแบบกระปริดกระปรอยเหมือนน้ำประปาตอน ซอมทอ หรือแหงเหือดเหมือนน้ำในนาหนาแลง เมื่อใดที่ความคิดดีๆ ผุดขึ้นมา โอกาสที่จะสรางงานเขียนดีๆ ก็งายเขา เพราะอุปกรณเครื่องไม-เครื่องมือ คือมือของเราพรอมแลว สามารถเลนแรแปรธาตุ บรรจุกระแสความคิดลงในหนากระดาษไดอยางเชี่ยว ชาญ จะใชวิธีเขียนดวยมือ หรือ พิมพดวยคอมพิวเตอร ก็แลวแตถนัด เลงยังพบวา นอกจากวินัยที่มีมากขึ้นแลว การเขียนยังเปลี่ยนตัวเองจากมนุษยถ้ำไมสังคมโลก ใหออกจากถ้ำแลว ก็ไดหัดพิมพดีดภาษาไทย ไปซื้อคอมพิวเตอร ไปสัมภาษณ แหลงขอมูล อานหนังสือเพิ่ม ถามอากู (google) บาง ดูหนัง ดูทีวี ฟงวิทยุ เพื่อคนหาความคิดที่นาสนใจ-โดนใจ เอาไวเขียน-เอาไวคุยกับนักเรียน เวลาไปสอนโยคะ แมวาจะยังแตตัวเปนปา เปนอาจูมา ไม เกาหลีอินเทรนสักเทาไร แตเรื่องขอมูลขาวสาร ตองมีประดับรอยหยักในสมองเอาไวบาง จะไดคุยกับใครไมอายเคา ชวนมาตั้งเยอะแลว สรุปวา เขียนสนุก-ไมสนุก ไมวากัน ขอใหเริ่มตนเขียนเถอะ เขียนระบายความคิดแลวอยาลืม ๑) สรุปสิ่งที่เรียนรู ๒)สิ่งที่ทำใหชีวิตเราเปลี่ยนไป เปนบันทึกแนบทายดวย เราจะไดไมตกเปนทาสพฤติกรรมเดิมๆ
เพราะสติจับไมทันความคิด ที่สรางพฤติกรรมนั้น เพราะไอเจาความคิดมักจะวิ่งเร็วกวาสติเสมอ ฝกจับความคิดใสกระดาษทุกวัน จะไดมีสติรูเทาทันพฤติกรรมที่ทำไป ที่พูด-ที่เขียน นี่ก็ยังไมเกงหรอกนะ แตรูสึกวา ประเด็นนี้มันนาสนใจ สำหรับครูโยคะ ที่คิดวาจะฝกพัฒนาจิต จะไดเห็นตัวเองชัดเจนขึ้น เมื่อไรปุรุษะ มองเห็น ประกฤติ แลวชวยมาแลก-เลา กันดวยนะคะ สวัสดีปใหม
16
ÊÒÃѵ¶Ð
àÃ× ่ Í §¨Ò¡à¾× ่ Í ¹
photo from; http://www.sahavicha.com/?name=test&file=readtest&id=1306
»ÅÒ´Ø ¡ ¹Œ Í Â
อนัตตา
สามปมานี้กิจกรรมโปรดของฉันยามที่ไดกลับบานก็คือ การไดเลนกับเจาหลานชายตัวจอย หลานฉันเปนเด็กชอบวิ่ง วิ่งไปวิ่งมา วิ่งแขง วิ่งไลจับ สารพัดวิ่ง และวันนั้นเองเจาหลานชายก็ชวนฉันวิ่งไลจับอยูนาน จนนาสูงวัยอยางฉันชักเหนื่อย ฉันจึงคิดกุศโลบายคลายเหนื่อยสักครูหนึ่งดวยการชวน หลานมาเลนเกมสปลาดุกปลาชอน เกมสฝกสติที่บรรดาครูโยคะใชประกอบการสอนกัน
17
วิธีการเลนเกมสปลาดุกปลาชอนนั้นไมยากเลย เริ่มจากสองฝายนั่งประจันหนาเขาหากัน จองตากันไวใหแมนมั่น ตางคนตางประกบฝามือสองขางแลวเอานิ้วกลางมาจบ กันไว นัยวาใหนิ้วกลางนั้นเปนปากปลา ตกลงกันใหเรียบรอยกอนเลนวาใครจะเปนปลาดุก ใครจะเปนปลาชอน จากนั้นเมื่อมีเสียงจากคนคุมเกมสบอกวา “ปลาดุก” คนที่เปนปลาดุกก็จะอาปากปลา เพื่องับปลาชอน และเมื่อคนคุมเกมสสงเสียงเรียก “ปลาชอน” ก็เชนเดียวกัน
ÊÒÃѵ¶Ð ครีบเล็กๆนั่น สอนใหฉันรูจักหลัก “สันติ อหิงสา”ที่แทจริง ที่แมจะถูกกระทำ ดวยความรุนแรง แตก็ไมตอบโตที่ไมเพียงวิธีการ แตกระทำดวยหัวใจ
สิ่งที่ปลาชอนตองทำก็คือการงับปลาดุกไว ภารกิจของปลาทั้งสองมีเพียงเทานี้...งับกันและกันใหได ฉันเริ่มเลนโดยเอาปลาชอนตัวใหญจบปากกับปลาดุก นอยของหลานไว และนอกจากเปนผูเลนเองแลว ฉันก็เปนคนคุมเกมสเองดวย และใชสิทธิ์นั้นเลนบทนาเจาเลหดวยการขานชื่อ “ปลาชอน” กอนพรอมใชมือใหญตะปบมือนอยไวเต็มแรง หลานไมหนีแตกลับหัวเราะเอิ๊กอาก และฉันก็แกลงหลานตอดวยการขานชื่อปลาชอนอีก หลายครั้ง บางครั้งหลานก็ยอมใหตะปบแตโดยดี และบางทีปลาดุกซุกซนก็วายเบาๆ หนีไปในอากาศ จนเมื่อเห็นวาตัวเองแกลงหลานพอแลวนั่นละ ฉันจึงลองขานชื่อ “ปลาดุก” ดูบาง แลวปลาชอนอยางฉันก็ไดแตอึ้งเมื่อพบวาปลาดุกนอย กลับนิ่ง ฉันถามหลานดวยความงง คิดไปวาหลายชายวัยสามขวบครึ่งอาจยังไมเขาใจกติกา “ทำไมไมงับปลาชอนนาละคับ” แลวคำตอบที่ออกมาจากปากเล็กๆ นั่น บางถอยคำที่กระแทกหัวใจผูใหญที่นิยมหลักตาตอตา ฟนตอฟนอยางฉันเขาอยางจัง เมื่อหลานตอบดวยใบหนาเปอนยิ้มวา “สงสารปลาชอน” จำไดวาตั้งแตเลนเกมสนี้มาฉันไมเคยมีความรูสึกอยาง นี้เลย อื้ออึ้งไปหลายนาที แลวปลาชอนอยางฉันก็ไปไมเปน จึงชวนหลานเลนอยางอื่น
แตค่ำนั้นกอนหลับตานอนปลาดุกนอยยังวายวนอยูในหั วใจ คาที่ครีบเล็กๆ นั่นสอนใหฉันรูจักหลัก “สันติ อหิงสา” ที่แทจริง ที่แมจะถูกกระทำดวยความรุนแรงแตก็ไมตอบโต ที่ไมเพียงวิธีการ แตกระทำดวยหัวใจ ปลาดุกนอยของหลานพาใหฉันนึกถึงสถานการณบาน เมืองในตอนนี้ เปนไปไดไหมวาที่แทแลวเราตางเปนปลาดุกและปลา ชอน ที่ไมวาจะมีคนคุมเกมสขานชื่อปลาดุกและปลาชอนบอย ครั้งเพียงใด แตเราก็ที่มีสิทธิ์ที่จะไมทำรายกันและกัน เพราะหากเรามีเมตตา และสติ มองเขามองเราอยางถวนถี่ถึงที่มาที่ไป สุดทายแลวเราและเขาอาจตระหนักไดวาเราเปนปลา เหมือนกัน ที่ แ ม ต า ง ช นิ ด แตเราก็วายวน พึ่งพิง และมีชีวิต อยูในบึงเดียวกัน
18
ÊÒÃѵ¶Ð
µÓÃÒâÂ¤Ð´Ñ ้ § à´Ô Á
photo from; http://lich-tung.tumblr.com/post/38298676891/function-try-var
àÈÒ¨Ð¡Ñ º ¡Òö͹¤ÇÒÁÂÖ ´ ÁÑ ่ ¹ ã¹Ã‹ Ò §¡Ò วีระพงษ ไกรวิทย และจิรวรรณ ตั้งจิตเมธี ความตอนที่แลวพูดถึงโยคสูตรประโยคที่ ๒:๓๙ สรุปวา ผลของความตั้งมั่นในการปฏิบัติยมะ ขออปริครหะ หรือการไมครอบครองเปนเจาของคือ การไดรับความรูอันสมบูรณในความหมายของชีวิตทั้ง ในชาตินี้และชาติกอนๆ เพราะสังสการะ(1) หรือการปรุงแตงของจิต (มโนกรรม - ผูแปล) ที่เคยสรางและสะสมไวทั้งในชาตินี้และหลายภพหลาย ชาติในอดีต จะไดรับอิสรภาพและผุดโผลขึ้นมาในระดับ จิตสำนึกในปจจุบันทำใหผูปฏิบัติสามารถรื้อฟนความ ทรงจำของชีวิตในอดีตชาติ และเขาใจความหมายที่อยู เบื้องหลังชีวิตในอดีตชาติเหลานั้นได แตการขุดลอก สังสการะนี้จำเปนตองอาศัยการปฏิบัติสมาธิในระดับ สูงควบคูไปดวย โยคสูตรประโยคถัดมากลาววา “เศาจาต-สวางคะ-ชุคุปสา ปไรร-อสังสรรคะห” ๒:๔๐ แปลวา จากการปฏิบัตินิยมะในขอเศาจะ สงผลใหผูปฏิบัติเกิดความรังเกียจรางกายของตนเอง และไมยินยอมที่จะใหผูอื่นสัมผัส
19
(1) สังสการะ คือ กรรมตางๆ ที่ไดเคยปรุงแตงหรือกระทำไวใน อดีตที่ผานมา แตยังคงประทับรองรอยกรรมเหลานั้นไวในจิต ดูเพิ่มเติมเชิงอรรถตอนที่แลว (๒:๓๙)
ÊÒÃѵ¶Ð ตามที่ไดกลาวไวกอนแลววา คำวา เศาจะ ในที่นี้หมายความถึง การทำความสะอาดหรือชำระลางรางกายเปนสำคัญ ถาผูปฏิบัติโยคะมีความละเอียดประณีตในการชำระลาง รางกายแตละสวนจนครบทุกๆ สวนดวยความใสใจอยางละเอียดถี่ถวนแลว เขาจะเกิดความตระหนักยิ่งๆ ขึ้นวา อวัยวะตางๆ ของรางกายสวนใหญก็คือ ผูสรางของเสียอันนารังเกียจนั่นเอง หากความตระหนักนี้ดำเนินไปอยางแรงกลาขึ้น เขาจะตระหนักมากขึ้นๆ วา รางกายและสวนตางๆ ของมันไมใชวัตถุที่เราควรจะลุมหลง แตในทางตรงขามมันเปนเพียงสิ่งที่นาเกลียดนาชัง ดังนั้นนี่จึงนำไปสูความรูสึกที่ไมติดยึดตอรางกาย การปราศจาก “มมะ-ตวะ” (ความเปนของฉัน) ในรางกาย(ตนเอง)เปนสิ่งจำเปนในลำดับแรกสำหรับ ความกาวหนาบนเสนทางแหงโยคะ คนทั่วไปมีความเขาใจผิดที่ฝงรากลึกเกี่ยวกับตัวตนจาก การยึดมั่นในรางกายของพวกเขา และหากไมกำจัดสิ่งนี้ออกไป ความกาวหนาของการตระหนักรูในตัวตนที่แทจริงยอม ไมอาจเกิดขึ้นไดเลย การสัมผัสทางกายกับผูอื่นก็เปนอุปสรรค บนเสนทางแหงโยคะดวย โดยเฉพาะในชวงระหวางที่กำลังปฏิบัติสมาธิภาวนา ไมเพียงแตการสัมผัสทางกายโดยตรงเทานั้น แมแตการอยูใกลกับคนอื่นก็อาจสงผลตอสภาวะของ การภาวนาของผูปฏิบัติไดดวย แนนอนวาการอยูใกลๆ กับบุคคลหนึ่งอาจจะใหผลในทางที่เปนประโยชนหรือ เปนอุปสรรคตอกระบวนการปฏิบัติสมาธิภาวนาก็ได สิ่งนี้จะขึ้นอยูกับผลรวมของสังสการะทั้งในชีวิตปจจุบัน และชีวิตในอดีตชาติของบุคคลนั้น มันเปนเรื่องยากมากที่จะคาดเดาไดวา ผลกระทบที่เกิดขึ้นจากบุคคลที่มาอยูใกลๆ นั้นจะชวยเอื้ออำนวยหรือเปนอุปสรรคตอการปฏิบัติ ภาวนา เพราะแมบุคคลที่มีศีลธรรมและเครงศาสนาในชีวิตชาติ ปจจุบัน แตบางสวนของชีวิตในอดีตชาติก็อาจไมจำเปนตองดีมี ศีลธรรมเหมือนกับชาตินี้
และถาผลรวมของสังสการะของชีวิตในอดีตเปนเรื่องที่ ไมดีหรือเปนอกุศลมากกวา บุคคลนั้นถึงจะเครงศาสนาและมีศีลธรรมในชีวิต ปจจุบัน ก็อาจจะยังคงสรางสภาพแวดลอมรอบตัวเขาในทางที เปนอุปสรรคตอการปฏิบัติภาวนาอันดีของคนอื่นได ฉะนั้นมันจึงเปนขอปฏิบัติอันเกาแกที่ใหหลีกเลี่ยงการ อยูใกลกับบุคคลตางๆ ในระหวางปฏิบัติสมาธิภาวนา การสัมผัสทางกายโดยตรงกับรางกาย ของคนอื่นๆ จะทิ้งผลกระทบจากสังสการะของเขา ที่หลงเหลืออยูใหกับผูปฏิบัติโยคะ และสามารถทำใหเกิดการรบกวนการปฏิบัติภาวนาแม จะปฏิบัติในเวลาตอมาโดยที่คนอื่นๆ ที่รบกวนนั้นไมไดอยูใกลๆ แลวก็ตาม ดังนั้นจึงแนะนำวาใหหลีกเลี่ยงการสัมผัสทางกายกับผู อื่นใหมากเทาที่จะเปนไปไดในฐานะที่เปนมาตรการ ปองกันไวกอน และการหลีกเลี่ยงนี้จะเกิดขึ้นไดโดยงายจากการปฏิบัติ เศาจะอยางจริงจังและจริงใจ เพราะมันเปนการปฏิบัติเพื่อนำไปสูการถอนจากความ ยึดมั่นถือมั่นในรางกายตนเอง และจะนำไปสูการถอนจากความหลงใหลในรางกายของ คนอื่นๆ อีกดวย สิ่งนี้(เศาจะ) จึงเปนประโยชนตอการปฏิบัติพรหมจรรยะในความ หมายตามปกตินั่นคือ การควบคุมกิจกรรมทางเพศดวย
เอกสารอางอิง : Karambelkar, P. V. (1986). PATANJALA YOGA SUTRAS Sanskrta Sutras with Transliteration, Translation & Commentary. Lonavla : Kaivalyadhama, p. 275-277.
20
ÊÒÃѵ¶Ð
สถาบันโยคะวิชาการดำเนินการโดยมีรายไดจาก คาลงทะเบียนกิจกรรม จากการจำหนายผลิตภัณฑตางๆ สถาบัน ฯ ยินดีรับการสนับสนุนจากผูสนใจรวมเผยแพร เพื่อนำเงินมาใชดำเนินการใหบรรลุวัตถุประสงคตามที่ตั้งไว เชิญบริจาคเขาบัญชีออมทรัพย ธนาคารไทยพาณิชย สาขาเดอะมอลล 3 รามคำแหง ชื่อบัญชี มูลนิธิหมอชาวบาน สถาบันโยคะวิชาการ เลขบัญชี 173-241-6858 à´×͹ ¸Ñ¹ÇÒ¤Á 2556 ÁÕ¼ÙŒºÃԨҤʹѺʹع¡Ò÷ӧҹ¢Í§Ê¶ÒºÑ¹Ï ´Ñ§¹Õ้ ตูบริจาคสำนักงาน เดือน ธ.ค.
455 ÃÇÁ
455 ºÒ·
สถาบันโยคะวิชาการ มูลนิธิหมอชาวบาน 201 ซอยรามคำแหง 36/1 บางกะป กทม.10240 โทรศัพท 02 732 2016-7, 081 401 7744 โทรสาร 02 732 2811 อีเมล yoga.thaiyga@gmail.com เว็บไซท www.thaiyogainstitute.com