WYŻSZA BRAMA
Dariusz Zalega
SIŁA KOBIET „Nie dajcie wiary klerykalnym oszustom i nie ustawajcie w walce” – grzmiały śląskie działaczki gdzieś na Śląsku Cieszyńskim ponad 100 lat temu. Jeden z najsilniejszych ruchów kobiet na początku XX wieku w tej części Europy działał na austriackim Śląsku. To historia niemal zapomniana…
fot. Dorota Kłuszyńska
W 1902 roku polscy socjaliści – zgodnie współpracujący z niemieckimi i czeskimi – przystąpili do organizowania robotnic oraz żon górników Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego. Przewodziła im działaczka Dorota Kłuszyńska, mieszkająca wówczas w Boguminie. Udało jej się stworzyć dość gęstą sieć partyjnych kół kobiecych, obejmującą około 30 kół i dwa tysiące zorganizowanych kobiet. Co ważne – w ogromnej większości, w przeciwieństwie do przykładowo ruchu socjalistycznego w rosyjskiej Kongresówce, były to robotnice, nie zaś kobiety wywodzące się z inteligencji. Rozprowadzano wśród nich wydaną w 1903 roku „Emancypację kobiet” – autorstwa doktor Felicji Nossig-Próchnikowej – pierwszą polską socjalistyczną broszurę poświęconą sprawom kobiet. W 1912 roku nakładem tego samego wydawnictwa ukazała się broszura Doroty Kłuszyńskiej „Dlaczego kobiety walczą o prawa polityczne”. Autorka sformułowała postulaty kobiece w dziedzinie społecznej, politycznej i narodowej. Podsumowała: „Razem z towarzyszami przypuścić należy szturm do gmachu niesprawiedliwości i wyzysku, na którym zbudowany jest ustrój kapitalistyczny”. Kobiece pismo socjalistyczne stawało się wówczas coraz bardziej potrzebne. Efemeryczny okazał się ży wot wydawanego w Krakowie pisma 10
TRAMWAJ CIESZYŃSKI • VI 2021
„Robotnica”. Śląsk znów pokazał siłę. 15 października 1907 roku – po pierwszych wyborach powszechnych, w których w tak zwanym czerwonym zagłębiu wygrali polsko-czesko-niemieccy socjaliści – w Orłowej odbyła się pierwsza krajowa konferencja kobieca Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej na Śląsku Cieszyńskim. Postanowiono na niej założyć pismo „Głos Kobiet”, które miało ukazywać się raz w miesiącu, jako dodatek do „Robotnika Śląskiego”. Redakcję objęła Dorota Kłuszyńska. Pierwszy numer wydano na Boże Narodzenie 1907 roku. Od 1 listopada 1909 roku „Głos Kobiet” publikowany był co dwa tygodnie. Dwa lata później stał się pismem samodzielnym i jako takie ukazywał się aż do wybuchu wojny. Przez cały ten czas związana z nim była Kłuszyńska, która jednocześnie kierowała przez długi czas ruchem kobiecym na Śląsku Cieszyńskim. Jak pisał o „Głosie Kobiet” historyk Adam Próchnik: „Współpracuje z nim cały szereg dzielnych robotnic śląskich, pisząc do pisma, wygłaszając referaty, pracując w komitetach. Wymieniamy główne nazwiska: Joanna Delongowa, Ludmiła Bonczkowa ze Stonawy, Zwyrtkowa z Łazów, Krystyna Michałkowa z Dąbrowy, Jedynakowa, Rozalia Pardylowa z Michałkowic, Winnikowa z Radwanic, Mikowa, Niklówna-Klejerska, Kowalewska z Morawskiej Ostrawy, Jędrzejkowa, Kluskowa, Perzynowa z Polskiej Ostrawy, Joanna Czernohorska, Zofia Swaczynowa, Surówkowa z Karwiny, Romanowa z Mariańskich Gór, Paczkowa, Róża Buchmeter z Trzyńca, Bednarska z Gruszowa, Kowalczykowa z Sowińca. Sieć organizacyjna ogarnęła cały region, wszędzie były koła kobiece lub »kobiety zaufania«, urządzano co roku konferencje kobiece, organizowano około stu zgromadzeń kobiecych rocznie”. Zacytujmy korespondencję z miejscowości Łazy, która ukazała się w „Głosie Kobiet” 26 sierpnia 1908 roku: „Z niecierpliwością czekamy zawsze na zgromadzenia, a niestety jest ich tak mało. Rozumie się, że
