Artpost 6 2017

6 (1 9 ) / 2 01 7 dwumiesięcznik: listopad-grudzień wydanie bezpłatne

artpostmagazyn

ISSN 2391-7741

Muzyka i dobre strony miasta

Koryfeusz Muzyki Polskiej 2017 12. Gorczycki Festiwal Tańczący bóg Carlos Kleiber

w w w. a r t p o s t . p l nakład 5000 egz.

X Międzynarodowy Konkurs Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga

70-lecie Teatru Muzycznego w Lublinie

spis treści

Od redakcji

Koryfeusz Muzyki Polskiej 2017 ................................. 4 Marek Skocza

Szanowni Państwo, Staramy się pisać o tym co dopiero będzie, ale nie sposób nie zauważyć tego, co wydarza się między kolejnymi wydaniami. Nie wspomnieć o tym to grzech zaniechania. Przełom września i października wykazał się wyjątkowym nasileniem ważnych wydarzeń muzycznych.

Z tego to też powodu spora ilość relacji z tych wydarzeń jest obecna w tym wydaniu ArtPostu. Tym bardziej, że różnice pomiędzy wydarzeniami można liczyć w metrach, Dmitry Sitkovetsky inaugurował 5. Międzynarodowy Festiwal im. Krzysztofa Pendereckiego na głębokości 320 m w podziemiach kopalni Guido w Zabrzu, a „Kwartet Śląski” kończył Rok Karola Szymanowskiego na szczycie Kasprowego Wierchu, który znajduje się na wysokości 1959 m n.p.m. Mam nadzieję, że nikt nie będzie miał innych skojarzeń, ale możemy śmiało powiedzieć, że ArtPost tam był.

Jeśli już mówię o szczytach, to oczywiście nie można pominąć naszej obecności na gali wręczenia nagród Koryfeusz Muzyki Polskiej. Dotarliśmy jeszcze na jubileusz Teatru Muzycznego w Lublinie, ale niestety nie dotarliśmy już do Warszawy na prawykonanie opery „Mojżesz”, a o której ostatnio pisaliśmy. W ramach gospodarskich podroży odwiedziliśmy jeszcze najlepszą księgarnię muzyczną w Krakowie, o pięknej nazwie „Kurant”, w której zawsze można dostać, oprócz filiżanki dobrej kawy, egzemplarz ArtPostu. Przed nami emocje związane z X Międzynarodowym Konkursem Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga w Katowicach. Nasz portal www.Filharmonia. tv będzie przekazywał internetowe transmisje live ze zmagań uczestników konkursu. Jeśli mówimy o mistrzach batuty, to bardzo polecam artykuł Stefana Riegera o Carlosie Kleiberze. Autor swoją obecnością sprawił redakcji dużą radość, która w ostatnim numerze ArtPost-u nieśmiało przemycała myśli o Gouldzie, zawarte w jego znakomitej książce „Glenn Gould sztuka fugi”. Jeśli już jesteśmy przy książkach, to warto odnotować świetną biografię Witolda Gombrowicza, o której pisze Magda Stępień. Na koniec zostawiłem sobie przyjemność poinformowania, że nasz zespół został wsparty przez prof. Zbigniewa Białasa, który na 38 stronie będzie miał swój autorski felieton.

Marek Bebłot redaktor naczelny

Międzynarodowy Konkurs Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga po raz dziesiąty ................ 6 Stefan rieger

Tańczący bóg CARLOS KLEIBER ................................ 8

135 urodziny Karola Szymanowskiego ................ 12

„Kwartet Śląski” na Kasprowym Wierchu ............ 13 Grażyna BeBłot

70-lecie Teatru Muzycznego w Lublinie ................ 14 Dorota ZDeBska

Wywiad z Adamem Wesołowskim........................ 16 roZMoWa MarCIna trZĘsIoka Z PIotreM sałaJCZykIeM

Czułem wielką odpowiedzialność ......................... 20 eWa BarDo

Debiut roku .......................................................... 24 DIonIZy PIątkoWskI

Multi - kulti jazz ................................................... 26 5. Międzynarodowy Festiwal im. Krzysztofa Pendereckiego w Zabrzu .............. 28 Marek BeBłot

Księgarnia Muzyczna w Krakowie o pięknej nazwie „Kurant” .................................. 32 David Lynch Silence and Dynamism...................... 34 MaGDa stĘPIeŃ

Gombrowicz. Ja, geniusz.

Od Itka do „tego” Gombrowicza – Tysiąc stron jednym tchem................................. 36 ZBIGnIeW BIałas

Był sobie król ........................................................ 38 Wydawca: Adres: www: e-mail: tel.: Redaktor naczelny: Sekretarz redakcji: Współpraca:

Grafika i skład: Korekta: Druk: Nakład: Okładka:

ArtPost Marek Bebłot ul. Sławkowska 44 41-216 Sosnowiec www.artpost.pl biuro@artpost.pl +48 509 397 969, +48 505 006 123 Marek Bebłot Grażyna Bebłot Natalia VanLare, Dionizy Piątkowski, Ewa Bardo, Adam Madejski, Wioletta Rotter-Kozera, Agnieszka Malatyńska-Stankiewicz, Zbigniew Białas, Magda Stępień Mariusz Borowy Magda Stępień Drukarnia im. Karola Miarki „Tolek“ w Mikołowie 5000 egz. wykorzystano plakat X Międzynarodowego Konkursu Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga

3

RELACJA

Koryfeusz Muzyki Polskiej 2017 nagroda polskiego środowiska muzycznego

1 października 2017 roku podczas uroczystej Gali w Studio Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie ogłoszono laureatów nagrody Koryfeusz Muzyki Polskiej 2017 Koryfeusz Muzyki Polskiej jest nagrodą ustanowioną przez środowisko

sowane Kolegium Elektorów, w skład którego wchodzą rektorzy akade-

muzyczne i przez to środowisko jest przyznawana od roku 2011 najwy-

mii muzycznych, uniwersytetów, dyrektorzy instytutów muzykologii, dy-

bitniejszym jej przedstawicielom. Jest to wyróżnienie dla indywidualnych

rektorzy uniwersyteckich instytutów prowadzących studia z edukacji mu-

twórców, artystów wykonawców, muzykologów, krytyków, dziennikarzy,

zycznej, dziennikarze z mediów zajmujących się muzyką, przedstawicie-

humanistów, badaczy, animatorów, popularyzatorów i menedżerów kul-

le związków i organizacji branżowych, a także wszyscy laureaci dotychczas

tury, grup artystów, a także instytucji, wydarzeń artystycznych oraz różno-

nagrodzeni nagrodą we wszystkich kategoriach. Nagroda w kategorii De-

rodnych projektów twórczych, animacyjnych i edukacyjnych.

biut Roku jest nagrodą publiczności i nie zostaje poddawana głosowaniu

Laureaci nagradzani są w kategoriach: Osobowość Roku, Wydarzenie

Kolegium Elektorów.

Roku oraz Nagroda Honorowa, a także w przyznawanej od ubiegłego roku - kategorii Debiut Roku.

Laureaci nagrody w poprzednich latach:

Typowanie kandydatur do nagrody prowadzone jest na szeroką skalę –

Nagroda Honorowa: Jan Krenz (2011), Wojciech Kilar (2012), Jan Ekier

i każdy przedstawiciel środowiska muzycznego lub instytucji artystycznej

(2013), Mieczysław Tomaszewski (2014), Stanisław Skrowaczewski (2015),

ma prawo zgłosić do nagrody (wraz z podaniem uzasadnienia) osoby, wy-

Jan „Ptaszyn” Wróblewski (2016)

darzenia lub instytucje. Po wyborze kandydatów nominowanych do na-

Debiut Roku: Karol Mossakowski (2016)

grody przez Radę Programową Instytutu Muzyki i Tańca odbywa się gło-

Osobowość Roku: Łukasz Borowicz (2011), Zygmunt Krauze (2012), Piotr Beczała (2013), Włodek Pawlik (2014), Paweł Mykietyn (2015), Agata Zubel (2016) Wydarzenie Roku: XVI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, zrealizowany przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina (2011), Krzysztof Penderecki / Jonny Greenwood / Aphex Twin / Marek Moś / Orkiestra Kameralna Miasta Tychy AUKSO / projekty Narodowego Instytutu Audiowizualnego zrealizowane w ramach Europejskiego Kongresu Kultury podczas Krajowego Programu Kulturalnego Polskiej Prezydencji (2012), Otwarcie Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach (2013), Koncert Krystiana Zimermana podczas 56. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” współorganizowany przez Związek Kompozytorów Polskich, Filharmonię Narodową oraz Instytut Muzyki i Tańca (2014), Otwarcie nowej siedziby Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach oraz Festiwal Otwarcia (2015), Otwarcie Narodowego Forum Muzyki we Wrocławiu (2016).

Laureatami nagrody Koryfeusz Muzyki Polskiej 2017 zostali: Marianna Żołnacz – Debiut Roku Szymon Nehring – Osobowość Roku Przyznanie nagrody „Grammy” płycie „Penderecki conducts Penderecki” vol. 1 – Wydarzenie Roku

laureaci nagrody Koryfeusz Muzyki Polskiej 2017

4

Jerzy Maksymiuk – Nagroda Honorowa.

Laureatom wręczono statuetki autorstwa profesora Adama Myjaka. Nagro-

W programie koncertu znalazły się utwory Wojciecha Kilara, Krzysztofa Ko-

dom w kategorii Osobowość Roku oraz Nagroda Honorowa towarzyszyły

medy, Bogusława Schaeffera, Krzysztofa Herdzina, Marka Napiórkowskiego,

nagrody finansowe ufundowane kolejno przez Związek Artystów Wykonaw-

a także prawykonanie Koncertu fortepianowego Zygmunta Koniecznego,

ców STOART oraz Stowarzyszenie Autorów ZAiKS.

które zostało zamówione przez Fundację Muzyki Filmowej i Jazzowej i do-

Podczas koncertu galowego zatytułowanego „Róbmy swoje”, będącego

finansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ra-

hołdem dla wybitnego talentu Wojciecha Młynarskiego, wystąpili: gitarzy-

mach programu „Zamówienia kompozytorskie”, realizowanego przez In-

ści Marek Napiórkowski i Artur Lesicki, pianista Piotr Latoszyński, flecista Le-

stytut Muzyki i Tańca. Galę poprowadzili Agata Kwiecińska i Marcin Maj-

szek „Hefi” Wiśniowski oraz zespół jazzowy w składzie Dominik Bukow-

chrowski.

ski – wibrafon, Krzysztof Herdzin – fortepian, Michał Barański – kontrabas,

Organizatorem wydarzenia był Instytut Muzyki i Tańca, Program 2 Polskiego

Paweł Dobrowolski i Sebastian Frankiewicz – perkusja. Wszystkim wykonaw-

Radia oraz Fundacja Muzyki Filmowej i Jazzowej. n

com towarzyszyła Polska Orkiestra Radiowa pod dyrekcją Krzysztofa Herdzi-

(Wykorzystano mat. prasowe organizatora) fot. M. Bebłot

na i Macieja Koczura.

Marianna Żołnacz - Debiut Roku

Henryk Wojnarowski - odbiera nagrodę w kategorii Wydarzenie Roku

Szymon Nehring - Osobowość Roku

Jerzy Maksymiuk - Nagroda Honorowa

Krzysztof Penderecki - odbiera nagrodę w kategorii Wydarzenie Roku

Marek Napiórkowski i Artur Lesicki wraz z Polską Orkiestrą Radiową

5

WYDARZENIE

W Katowicach 17 – 26 listopada 2017

Międzynarodowy Konkurs Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga po raz dziesiąty Filharmonia Śląska od 17 do 26 listopada zaprasza na jubileuszowy, dziesiąty Międzynarodowy Konkurs Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga, nad którym honorowy patronat roztoczył Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, pan Andrzej Duda.

MAREK SKOCZA

wysoki zakres wymagań stawianych kandydatom. W I etapie to uwertury klasyczno-romantyczne oraz symfonie Józefa Haydna, Wolfganga Amadeusza Mozarta i Ludwiga van Beethovena. Drugi etap to akompaniamen-

I Międzynarodowy Konkurs Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga odbył

ty i wielka symfonika romantyczna, zaś trzeci to klasyka muzyki XX wie-

się w 1979 roku, w setną rocznicę urodzin jego patrona. Międzynarodo-

ku i polska twórczość współczesna. Międzynarodowy Konkurs dyrygentów

wemu jury przewodniczył wybitny polski dyrygent i ówczesny dyrektor ar-

im. Grzegorza Fitelberga zaliczany jest z tego względu do najtrudniejszych

tystyczny Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji (obec-

– rozległy repertuar i odmienny stylistycznie każdy z etapów wymaga od

nie: Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia) w Katowicach, Sta-

młodych dyrygentów najwyższych umiejętności. Zwycięzcy katowickiego

nisław Wisłocki. Rozmach organizacyjny, ale przede wszystkim uznany wy-

konkursu z 2007 roku, amerykański maestro Eugene Tzigane, odwiedzając

soki poziom artystyczny pierwszego konkursu zadecydowały o przyjęciu

Filharmonię Śląską w marcu br. zauważył: – To jeden z najtrudniejszych

go (1980) w poczet ekskluzywnego grona Światowej Federacji Między-

konkursów dla dyrygentów na całym świecie ze względu na ogromną licz-

narodowych Konkursów Muzycznych w Genewie. Stał się zatem w Polsce

bę utworów, które trzeba poznać i przygotować, których trzeba się na-

trzecim – obok Pianistycznego im. Fryderyka Chopina oraz Skrzypcowe-

uczyć. To wielkie wyzwanie, dzięki któremu poznałem też prawdziwe bo-

go im. Henryka Wieniawskiego – najbardziej prestiżowym polskim konkur-

gactwo muzyki polskiej. Wiele jej utworów włączałem potem do progra-

sem muzycznym, przyjętym do tej organizacji, która zrzesza ponad 120

mów moich koncertów na całym świecie.

najbardziej renomowanych konkursów z całego globu, jednak zaledwie 7

Każdorazowo zgłasza się do katowickiego turnieju kilkaset uczestników

z nich to konkursy dyrygenckie. Wymagają one bowiem podczas całego

ze wszystkich kontynentów. Po wstępnej kwalifikacji na podstawie wyma-

ich przebiegu uczestnictwa największego zespołu wykonawczego, jakim

ganych materiałów, m.in. nagrań audio-wideo, do samego konkursu do-

jest orkiestra symfoniczna.

puszcza się 50 uczestników, więcej, niż w innych konkursach dyrygenc-

Do życia konkurs powołał długoletni dyrektor Filharmonii Śląskiej prof. Ka-

kich.

rol Stryja – absolwent klasy dyrygentury Grzegorza Fitelberga. Przed mięPierwsze nagrody w Katowicach dotąd zdobyli:

polskie. Kolejne międzynarodowe organizowano co cztery lata, natomiast

1979 – Claus Peter Flor (Niemcy)

od roku 2007 odbywają się co pięć lat. Nieprzerwanie dyrygentom towa-

1984 – Chikara Imamura (Japonia)

rzyszy w nich wysoko oceniana Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Śląskiej,

1987 – Michael Zilm (Niemcy)

której postawa stanowi istotny element wpływający na rangę konkursów.

1991 – Makoto Suehiro (Japonia)

Wagę i znaczenie każdego katowickiego konkursu niezmiennie podkreśla

1995 – Victoria Żadko (Ukraina)

fot. Filharmonia Śląska

dzynarodowym, w latach 1970 i 1974 odbyły się dwa konkursy ogólno-

6

1999 – Massimiliano Caldi (Włoch)

tu. Muzyczny escape room okazał się całkiem udaną propozycją pod ha-

2003 – Aleksandar Markovic (Serbia) ex aequo Modestas Pitrenas (Litwa)

słem Bliżej muzyki. Wielu jej uczestników zapowiadało ponowną wizytę

2007 – Eugene Tzigane (USA)

w Filharmonii.

2012 – Daniel Smith (Australia)

Jej bywalcy chętnie naromiast przybywali na koncerty Przed wielkim kon-

Najwyżej dotąd ocenionym polskim uczestnikiem katowickiego konkursu

kursem, w których pojawiali się niegdysiejsi katowiccy laureaci Eugene Tzi-

jest Marzena Diakun, zdobywczyni II nagrody i Srebrnej batuty oraz kilku

gane, Tadeusz Wojciechowski i Marzena Diakun, jurorzy Mykola Diadiura

nagród pozaregulaminowych w 2012 roku.

(po raz pierwszy) i Juozas Domarkas (juror z największym katowickim sta-

W tym roku z całego świata zgłosiło się do konkursu ponad 270 kandyda-

żem) czy soliści, jak Piotr Pławner. Śląska Orkiestra Kameralna i Robert Ka-

tów, którzy urodzili się po 1981 roku; do udziału zakwalifikowano 50 dy-

bara konkursowi dyrygentów zadedykowali już swój koncert z Krzyszto-

rygentów (w tym trzy panie z Polski, Izraela i Francji) z: Polski, Chile, Chin,

fem Jakowiczem w Pszczynie, a 7 listopada zachęcać będą do śledzenia

Czech, Francji, Grecji, Hiszpanii, Hong Kongu, Izraela, Japonii, Korei Połu-

konkursu koncertem w Chorzowskim Centrum Kultury. Przebojowy pro-

dniowej, Litwy, Łotwy, Makau, Niemiec, Rosji, Singapuru, Syrii, Szwajca-

gram tego koncertu wypełnią III Koncert brandenburski Johanna Sebastia-

rii, Tajwanu, USA, Wenezueli, Wielkiej Brytanii i Włoch. Poddadzą się ocenie publiczności i międzynarodowego jury, do którego zaproszenia przy-

na Bacha i Pory roku Antonia Vivaldiego.

Tegoroczny konkurs powrócił do filharmonicznego gmachu przy ul. Sokol-

jęli: Mirosław Jacek Błaszczyk, Tomasz Bugaj, Mykola Diadiura, Juozas Do-

skiej 2. Poprzedni, gdy budynek modernizowano, odbywał się w gościn-

markas, Piotr Gajewski, Eugeniusz Knapik, Charles Olivieri-Munroe, Jorma

nych progach Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego. Odwie-

Panula, Marek Pijarowski, Ken Takaseki i Michael Zilm. Dyrektorem tego-

dzający Katowice jedynie podczas Fitelberga będą więc mieli okazję pozna-

rocznego konkursu została Agnieszka Młynarczyk. Dyrektorem artystycz-

nia siedziby filharmoników, oddanej w 2014 roku po remoncie i rozbudo-

nym jest ponownie prof. Mirosław Jacek Błaszczyk, dyrektor Filharmonii

wie kosztem prawie 47,5 mln zł, pochodzących ze środków unijnych (21,3

Śląskiej.

mln zł) i budżetu województwa śląskiego (ponad 26,1 mln zł). Rozbudo-

Konkurs zainauguruje 17 listopada koncert, w którym wystąpią wszyst-

wę i modernizację zainicjowała i prowadziła Grażyna Szymborska (dyrek-

kie trzy zespoły artystyczne Filharmonii Śląskiej: Orkiestra Symfoniczna,

tor naczelna 2001-2013). Po modernizacji powierzchnia użytkowa budyn-

Chór i Śląska Orkiestra Kameralna, Edyta Piasecka – sopran, Urszula Kry-

ku zwiększyła się o 2066 m kw., co pozwoliło po raz pierwszy na pracę

ger – mezzosopran i Mariusz Godlewski – baryton. Symfonicy, chór i wo-

wszystkich zespołów artystycznych i komórek administracyjnych w jednym

kaliści pod batutą prof. Mirosława Jacka Błaszczyka wykonają II Symfonię

budynku, zbudowanie organów, otwarcie sali kameralnej ze 108 miejscami

Kopernikowską Henryka Mikołaja Góreckiego, a kameraliści wespół z Ur-

oraz istotnie rozszerzyć edukacyjny i upowszechnieniowy nurt działalności.

szulą Kryger pod batutą Roberta Kabary – Przystępuję do ciebie Eugeniu-

Przeglądając filharmoniczne programy, goście będą mogli przekonać się,

sza Knapika. Już tradycyjnie na inaugurację tego międzynarodowego świę-

że dobrze wykorzystaliśmy unijne środki, istotnie poszerzając filharmonicz-

ta filharmonicy śląscy proponują polską muzykę naszego czasu, patrona

na działalność. W cenionej za bardzo dobrą akustykę Sali koncertowej im.

filharmoników i jego ucznia.

Karola Stryji, która zachowała swój klasycyzujący, wytworny styl, z rzad-

Przesłuchania I etapu z uwerturami klasyczno-romantycznymi oraz sym-

kim w tego typu miejscach dostępem światła dziennego, a zyskała zapro-

foniami Józefa Haydna, Wolfganga Amadeusza Mozarta i Ludwika van

jektowane przez Juliana Gembalskiego wspaniałe 36-głosowe organy fir-

Beethovena w programach potrwają od 18 do 21 listopada. Dwa następ-

my Karl Schuke Berliner Orgelbauwerkstatt GmbH, dziś organizowane są

ne dni to II etap konkursowych zmagań, których programy obejmują wiel-

comiesięczne Filharmoniczne wieczory organowe. W sali kameralnej zago-

ka symfonikę romantyczną i akompaniamenty. W tym etapie z orkiestrą

ściła Filharmonia konesera, w której występują znakomici muzycy, renomo-

występować będą znakomici polscy soliści: skrzypkowie Piotr Pławner i Ja-

wani soliści tutaj w kameralnym repertuarze. Także tutaj oraz w Strefie me-

kub Jakowicz oraz wiolonczeliści Tomasz Strahl i Marcin Zdunik. W III eta-

lomana – podniebnej przeszklonej przestrzeni, będącej przykładem nowo-

pie 24 listopada sześciu finalistów poprowadzi muzyków w klasyce XX

czesnej architektury organizowane są kameralne spotkania przy muzyce,

wieku i muzyce naszego czasu. W jednym z utworów (IV Symfonia kon-

seminaria, letnie koncerty w zielonym ogródku muzycznym, rozliczne ak-

certująca Karola Szymanowskiego) solistą będzie pianista Piotr Sałajczyk.

cje upowszechnieniowe, edukacyjne dla dzieci, rodzin i seniorów, jak Mu-

Poza radiem i telewizją internetowy streaming pozwoli na pełne, bieżące

zyczne podróże Vivy, Dźwiękowy domek malucha, Muzykoterapia dla se-

śledzenie konkursu na stronie: fitelbergcompetition.com

niorów, Muzykoterapia dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,

Konkurs już od swego zarania stara się promować kulturę polską. Program

Melomania bez granic. W holach organizowane są wystawy. Cały gmach

inauguracyjnego koncertu wypełni polska muzyka naszego czasu. Ma on

jest areną dorocznych Katowickich Dni Henryka Mikołaja Góreckiego (12 li-

też zwrócić uwagę na najnowsze wydawnictwo płytowe filharmoników –

stopada – 6 grudnia), w tym roku przygotowanych w ramach przykrojo-

z II Symfonią Kopernikowską Henryka Mikołaja Góreckiego i fonograficzną

nych. Obejmują bowiem czas X Międzynarodowego Konkursu Dyrygentów

premierą światową Jasności promienistych – małego misterium na sopran

im. Grzegorza Fitelberga.

i orkiestrę smyczkową Mikołaja Góreckiego, syna patrona Filharmonii Ślą-

Warto podejmować te wszystkie działania? Na pewno tak, a potwierdze-

skiej. Dopełnieniem tej płyty jest zapis wideo eseju Wsłuchani we wszech-

niem tego niech będą słowa Eugene’a Tzigane’a: Katowicki konkurs był

świat ks. prof. Michała Hellera, którego książki Henryk Mikołaj Górecki

początkiem mojej kariery. Tak naprawdę był to początek mojego życia jako

ogromnie cenił. Filharmonicy śląscy pierwsi nagrali IV Symfonię, zatem do

artysty, ponieważ tutaj dostałem szansę, by stać się profesjonalnym dyry-

fonograficznego kompletu nagrań wszystkich symfonii Henryka Mikołaja

gentem i móc zacząć współpracować z profesjonalnymi orkiestrami. Wcze-

Góreckiego brakuje im już tylko Pierwszej.

śniej dyrygowałem orkiestrami, których muzykami byli moi koledzy. Po Ka-

Cykliczny konkurs dyrygentów to także świetna okazja upowszechniania

towicach dostałem możliwość pracy z kilkunastoma zawodowymi zespo-

muzyki. Zarówno wśród wytrawnych melomanów, jak i tych, którzy w sa-

łami na całym świecie. Tak jest, bo jednym z największych walorów kato-

lach koncertowych dotąd mało bywali. Nowych słuchaczy organizatorzy

wickiego konkursu jest duża liczba nagród w postaci koncertowych zapro-

konkursu pozyskiwali m.in. październikowymi zabawami towarzysko-ro-

szeń. To atut większy, niż ewentualny strach przed utworami współczesny-

dzinnymi – zrealizowaną z wypróbowanymi partnerami Filharmonii Ślą-

mi, obowiązującymi w finale konkursu. One, a wśród nich – polskie, pozo-

skiej grą miejską Gdzie jest Maestro? oraz filharmoniczną wersją zyskują-

stają wszak potem w repertuarach młodych mistrzów batuty.

cej coraz więcej sympatyków scenariuszowej gry wywiedzionej z Interne-

Już w listopadzie poznamy nowe grono ambasadorów polskiej kultury. n

7

POSTAĆ

Tańczący bóg

CARLOS KLEIBER Wyłączmy dźwięk. Zostawmy obraz. Spróbujmy czytać muzykę oczami, z ruchów i mimiki wykonawcy. Czasem bywa to mylące. U niektórych wszystko jest na wierzchu, a niewiele pod spodem: cała emocja w minie i w geście. Lepiej nie włączać dźwięku: za obrazkiem nie ma nikogo, kosmiczna pustka. ry, ale i wcześniej udzielał się w dawkach homeopatycznych, stając

STEFAn RIEGER

się tym większym obiektem pożądania. Wielbili go wszyscy: publiczność, artyści i nawet, co zaskakujące, wielcy rywale. Dla wielu był naj-

Są jednak tacy, którzy nigdy nas nie zawiodą. Ucieleśniają muzykę,

większym dyrygentem drugiej połowy stulecia. Tak to widział chociaż-

zdolni są wręcz zastąpić całą orkiestrę. Są jakby żywą partyturą, któ-

by Swiatosław Richter, który jako jedyny zdołał go nakłonić do akom-

rą czytać może nawet głuchy. Należy do tej kategorii dwóch spośród

paniowania soliście, w koncercie fortepianowym Dworzaka. Najwięk-

największych dyrygentów ostatnich lat: Marc Minkowski i Carlos Kle-

sze teatry świata kusiły go bajecznymi kontraktami, wszystkie orkiestry

iber. Ten pierwszy ma coś z tańczącego misia, uszytego z muzyki. Ko-

marzyły o jego batucie, śpiewaczki deklarowały mu swą miłość – na

łysze się, przyklęka, podskakuje; wznieca pożary i gasi je niematerial-

próżno. Karajan mówił o nim, że „to geniusz, ale który dyryguje tylko

nym pianissimo. Z rozpalonych do białości muzyków wyciska wszyst-

wtedy, gdy ma pustą lodówkę”. Można to ująć mniej przyziemnie. Na

ko, co da się wycisnąć. Z jego ruchów i gestów wyczytać można całą

pieniądzach mu nie zależało, marzył o perfekcji. „Proszę was, bądźcie

interpretację, w najdrobniejszych niuansach. Tego drugiego Hans Hot-

cierpliwi!, błagał zmaltretowanych muzyków podczas próby uwertury

ter nazywał „tańczącym bogiem”. Błysk w oku, zniewalający uśmiech,

do „Zemsty Nietoperza”, a zobaczycie, jakie to będzie piękne!”.

kocia miękkość i zwinność gestu – wszystko przekłada się bezpośrednio na muzykę, mogłoby nawet ją zastąpić. Tylko Kleibera nikt nam nie

Szczyt elegancji

zastąpi.

Tego nie wystarczy usłyszeć, trzeba to zobaczyć. A zostało szczęśliwie wiele filmów, także z prób, z których część przeniesiono na DVD. Ci,

Leciuteńko, cichuteńko, na paluszkach odchodzimy Minkowski dostarczy nam jeszcze wielu wzruszeń. Carlos Kleiber także, lecz już nie na żywo. Odszedł dyskretnie w środku lata, 13 lipca 2004. Zajęty opłakiwaniem różnych idoli z gutaperki świat omalże nie zauważył, że stracił księcia wśród artystów. Pochowano go w małej wiosce w Słowenii, u boku jego żony Słowenki, zmarłej kilka miesięcy wcześniej.

Jego dzieci odczekały wręcz tydzień z zakomunikowaniem jego śmierci, „jakby chciały odtworzyć gest ojca, który pozostawał często, po wybrzmieniu ostatniego akordu, z podniesionymi rękami, aby opóźnić brawa” – pisze ładnie Jean-Charles Hoffelé w specjalnym numerze miesięcznika DIAPASON, poświęconym legendarnemu dyrygentowi. Żył zresztą równie dyskretnie: żadnych wywiadów, żadnych przecieków z życia prywatnego. Od piętnastu lat był cho-

8

którzy mieli szczęście ujrzeć choć raz „tańczącego boga” wiedzą, że

nie ma wielu, zdolnych muzykę do tego stopnia roztańczyć. Nigdy nie gestykulował pod publiczkę, walczył gestem o wyciśnięcie maksimum ekspresji z każdej nuty. Gdy osiągnął z biegiem lat absolutną techniczną swobodę, mógł właściwie obyć się często bez rąk, dyrygując oczami lub uśmiechem. Szczyt elegancji, giętka i smukła sylwetka, absolutna precyzja gestu. Techniczną łatwość zawdzięczał pewnie ojcu, po którym odziedziczył setki partytur opatrzonych cennymi uwagami.

Erich Kleiber był bowiem jednym z największych mistrzów opery. Ale niełatwo być synem genialnego ojca. „Skromny i nieśmiały, Carlos cierpiał wciąż na kompleks niższości, przekonany, że nigdy Erichowi nie dorówna” – twierdzi Gwyneth Jones, która towarzyszyła mu przez lata jako Marszałkowa w legendarnych wersjach „Kawalera z różą” Ryszarda Straussa.

Dopiero po jego śmierci stało się oczywiste, że nie tylko dorównał, ale z nawiązką prześcignął. Gdy w roku 2010 BBC Music Magazine zwrócił się do setki żyjących dyrygentów o wytypowanie dwudziestu największych w dziejach kolegów po batucie, Erich nawet nie znalazł się na liście. Carlos Kleiber zajął pierwsze miejsce, przed Bernsteinem i Abbado.

Syn ojca Urodził się w Berlinie w roku 1930, ale już pięć lat później – nie akceptując reżymu nazistów – Erich wywiózł całą rodzinę do Buenos Aires.

Mimo oczywistych uzdolnień syna, najwyraźniej nie zachęcał go do pójścia w jego ślady. Carlos początkowo uległ woli ojca, studiował nawet przez dwa lata chemię. Czyżby przeczuwał, że dane mu będzie zostać jednym z największych alchemików dźwięku? „Odnosiłam zawsze wrażenie – mówi Gwyneth Jones – że miotełką z piór strząsa z muzyki kurz i pajęczyny, nadając jej świeżość i niezrównany błysk”.

Hoffelé podkreśla, jak wiele łączy go z Arturo Toscaninim: zamiłowanie do precyzji w rysowaniu melodii, do akcentowania fraz, jak-

C

M

Y

CM

MY

CY

by były „mówione”, do „pionowej klarowności”, do szybkich temp,

CMY

K

oszałamiającego żonglowania pulpitami, do elektrycznych crescendi i zwłaszcza ekspresyjnych decrescendi. Ale jest jedna wielka różnica: Toscanini dyrygował w czarno-bieli, Carlos Kleiber – w technicolorze.

Sekrety jego sztuki podpatrzeć można na sfilmowanych próbach. Usta mu się nie zamykają, czaruje, żongluje niezliczonymi metaforami, nierzadko o podtekstach erotycznych. Gdy pewnego razu domagał się, by tej samej frazy nie grać dwa razy tak samo, jeden z muzyków pyta, jak to zrobić? „Wyobraźcie sobie, że uprawiacie miłość i zmieniacie pozycję”. We Francji wywołałoby to wielką uciechę, ale w Bawarii musiała zazgrzytać niejedna szczęka. Każdy wybieg był dobry, by osiągnąć zamierzony cel. Jak na przykład zacząć lekko, pianissimo? Kleiber sugeruje muzykom niby nierealne, acz genialne rozwiązanie: „Nie zaczynajcie równocześnie, pozwólcie zawsze koledze zacząć przed wami”.

Ależ Pan pierwszy! Nie, to ja za Panem!...

W pogoni za ideałem Zwykło się załamywać ręce nad wąskością jego repertuaru. Ale na początku wcale tak nie było. Zainteresowania miał bardzo szerokie, i w dziedzinie opery i w symfonice. Do każdego projektu przygotowywał się z niezwykłą starannością. I co należy do rzadkości, przysłuchiwał się też próbom innych, w szczególności Karajana, asystując na przykład dzień w dzień jego przymiarkom do „Kawalera z różą” – którym potem sam zachwycił melomanów. „Dosłownie nas hipnotyzował, wspomina Ileana Contrubas: Na końcu „Trawiaty”, i z nikim innym tego nie doświadczyłam, ogarniała mnie dzika chęć, by umrzeć naprawdę”. Zostało kilka świadectw tej magii, zarejestrowanych na płytach lub wideo: „Kawaler z Różą” i „Elektra” Ryszarda Straussa, „Zemsta Nietoperza”, „Carmen”, „Cyganeria”, „Trawiata”, „Otello”, „Wolny strzelec” Webera. A także legendarny „Tristan”, którym naj-

9

przód oczarował wszystkich w Bayreuth, by następnie u progu ery

rzucone przez Kleibera, krąży wreszcie wiele nagrań live, mniej lub

kompaktowej podjąć się kwadratury koła, jaką było nagrywanie w ka-

bardziej pirackich czy prywatnych.

wałkach tego „dramatu na jednym oddechu”, przez blisko dwa lata,

Warto choćby posłuchać wydanej przez firmę ORFEO „Pastoralnej”

ze studyjnymi efektami specjalnymi.

Beethovena, którą w 1983 roku Kleiber nagrał po raz pierwszy, ostatni

Carlos Kleiber stał się żywą legendą, choć udzielał się coraz rzadziej.

i definitywny, desperacko i na żywo, z Bawarską Orkiestrą Symfonicz-

Zamykał się w obsesyjnej perfekcji. Niezdolny do kompromisów, od-

ną – ot, przyzwoitym zespołem grajków, niemogących wszak rywalizo-

rzucał system nastawiony na „rentowność”, żądając często dwudzie-

wać z Filharmonikami Wiedeńskimi, a jednak – dzięki charyźmie „tań-

stu albo i trzydziestu prób. Odrzucała go też niekompetencja reżyse-

czącego boga” – nadających tej promenadzie wśród pól i łąk malowa-

rów, pseudoawangardystów gwałcących tekst i dramat, by epatować

nych zbożem rozmaitem, nasyconych upajającymi zapachami, lśnią-

gadżetami. Nie było w tym żadnych kaprysów, wyłącznie pogoń za

cych wszystkimi kolorami wiosny – ów stan panteistycznej łaski, który

pewnym ideałem Piękna. Traktował rzecz naprawdę poważnie, choć

graniczy ze stanem nieważkości. n

słynne też było jego poczucie humoru, jego autoironia i jego sztubackie facecje. Robił sławnym kolegom listowne kawały, zdarzało mu się przebierać za Borysa Beckera lub ayatollaha Chomeiniego, a na przedstawienie „Nietoperza” w Monachium przybył ucharakteryzowany na Johannesa Straussa. Wszystkich podbijał wdziękiem, prostotą i szczerością. Uprawiał humor very british, ani trochę germański. W konflikt wchodził tylko z samym sobą.

Garść klejnotów Co jednak zostanie po tym perfekcjoniście? Oficjalna dyskografia zamyka się w kilkunastu raptem nagraniach, z których każde jest perłą: kilka wspomnianych oper, trzy symfonie Beethovena, dwie Schuberta, Czwarta Brahmsa, dwa legendarne Koncerty Noworoczne. Są też na szczęście filmy, przeniesione już na DVD. Kilku nie wolno przegapić: „Kawaler z różą” z Wiednia i z Monachium, „Zemsta Nietoperza”, oba wiedeńskie Koncerty Noworoczne, z 1989 i 1992 roku – ostrożnie, gdyż innych nie będziemy już mogli potem słuchać. W archiwach DEUTSCHE GRAMMOPHON drzemią jeszcze zapewne nagrania, od-

10

NOSPR współfinansują

Sponsor NOSPR i projektu akustyki sali koncertowej

Patroni medialni

RELACJA

zdjęcia: ArtPost

135. urodziny Karola Szymanowskiego

12

„Kwartet Śląski” na Kasprowym Wierchu dziny Karola Szymanowskiego w „Atmie” zdążyłem. Była muzyka gra-

warzystwo Muzyczne im. Karola Szymanowskiego, tym razem z bezpo-

na przez Piotra Kowala i Krzysztofa Augustyna oraz tort dzielony przez

średnio z Zakopanego.

Panią Agnieszkę Gąsienicę-Giewont, kierującą tym oddziałem Muzeum

40-lecie Towarzystwa nałożyło się na 135. rocznicę urodzin naszego

Narodowego w Krakowie.

wielkiego kompozytora oraz 80. rocznicę śmierci. Towarzystwo w spo-

Na drugi dzień na zakończenie Konferencji odbył się wspaniały koncert

sób godny uczciło pamięć swego patrona.

„Kwartetu Śląskiego” na Kasprowym Wierchu (1959 m n.p.m.). Słucha-

Jednym z ostatnich wydarzeń obchodów była Międzynarodowa Konfe-

nie II Koncertu Karola Szymanowskiego w takiej scenerii i w takim wyko-

rencja Naukowa „Karol Szymanowski w kulturze XX i XXI wieku”, która

naniu należy do wielkich przyjemności, i z pewnością wyjątkowych prze-

miała miejsce w dniach 1-4 października w Zakopanem. Nie dotarłem

żyć. Szymanowski spoglądając z góry musiał w jakiś sposób wspierać

na rozpoczęcie Konferencji, w tym czasie ArtPost uczestniczył w Gali

prezes Towarzystwa Muzycznego, prof. Janinę Domańską, gdyż organi-

rozdania nagród Koryfeusz Muzyki Polskiej w Warszawie, ale na uro-

zacja tylu wydarzeń wymagała wielkiej energii i gigantycznej pracy. n

zdjęcia: ArtPost

Od pewnego czasu relacjonujemy wydarzenia organizowane przez To-

Uczestnicy Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Karol Szymanowski w kulturze XX i XXI wieku”

13

JUBILEUSZ

70-lecie Teatru Muzycznego w Lublinie

Jak piękny jest Lublin, wszyscy wiedzą, lecz gdy nałożymy na ten urok tradycję operetki, a sięga ona 70. lat, miasto nabiera jeszcze ciekawszego wymiaru. Obecny rok jest ważny dla Lublina z innego historycznego faktu, miasto obchodzi bowiem wielki jubileusz 700-lecia nadania praw miejskich. Jak łatwo zauważyć, 1/10 część czasu istnienia miasta (lub 10 %, jak kto woli) związana była z operetką. Dostojnie zabrzmiał wstęp do mojego felietonu o spadkobiercy Państwowej Operetki, Teatrze Muzycznym w Lublinie.

GRAżynA BEBłOT

o jakże żwawym tytule „Hop, dziś, dziś” wyreżyserowanym przez Bronisława Broka 8 marca 1947 roku, przyjmuje się jako właściwy początek Teatru Muzycznego w Lublinie. Postać Bronisław Broka, reżysera, dramaturga, ak-

Obecnie operetka na świecie wraca pod dachy opery. Operetki, teatry mu-

tora, autora tekstów piosenek, miała znaczący wpływ na rozwój nie tylko

zyczne, przeżywają w Polsce renesans. Teatr muzyczny w każdym dużym

teatru muzycznego. Piosenki z jego tekstami śpiewali m.in. Adolf Dymsza,

mieście jest jednym z miejsc metropolitalnie istotnych.

Jerzy Połomski, Sława Przybylska, Anna German, Irena Santor czy też Violet-

Dyrekcja Teatru Muzycznego w Lublinie bardzo serio podeszła do swojego

ta Villas. Współcześnie utwory Broka wykonują takie gwiazdy jak Anna Ma-

jubileuszu i na tę szczególną okazję przygotowała jedno z arcydzieł opero-

ria Jopek czy Edyta Geppert.

wych Wolfganga Amadeusza Mozarta, Czarodziejski flet. By poważyć się na

Nie należy jednak sądzić, że rozwój operetki w Lublinie był beztroski. Wojna

wystawianie utworu takiego kalibru trzeba mieć solidne fundamenty, a te

odcisnęła swoje piętno, a możliwości rozwijania kultury też były utrudnio-

w Lublinie są.

ne. Nie byłoby tego teatru, gdyby nie determinacja artystów. Na nich chyba

Rodowód sceny muzycznej w Lublinie sięga w zasadzie czasów wojennych,

zawsze można było liczyć. Z archiwalnych zapisów dowiadujemy się, że np.

bowiem pierwsze przedstawienia o charakterze rewietek pojawiały się w Lu-

dyrektor Niemczykowski przez pierwsze trzy miesiące działalności nie wy-

blinie już od roku 1944. Historia Teatru Muzycznego związana jest z trud-

płacał pensji artystom – zgodzili się oni pracować za darmo, by przygoto-

nymi latami powojennymi, czego odzwierciedleniem była pierwsza nazwa

wać swoją pierwszą premierę. Do problemów finansowych dochodziły jesz-

– Teatr Muzyczny im. Żołnierza Polskiego. Datę premiery spektaklu

cze problemy lokalowe. Przez dziesięć lat Teatr funkcjonował w Domu Kultury Kolejarza. Można by powiedzieć – nic nowego, ale tym bardziej warto podkreślać zaangażowanie środowisk twórczych. Przez te 70 lat trwania teatru Muzycznego w Lublinie było ich bardzo dużo. Rodzi się pytanie – jak to było możliwe wystawić tyle radosnych spektakli w czasach, które nie dla wszystkich były radosne. Nie sposób tutaj wszystkich tytułów wymienić.

Legendarną postacią w Lublinie był dyrektor Andrzej Chmielarczyk, który podjął się prowadzenia Teatru Muzycznego w sytuacji, gdy wszyscy wskazywali, że należy Teatr rozwiązać. Między innymi ówczesna publicystyka głosiła poglądy, że rozrywkowy repertuar muzyczny staje się przeżytkiem. Podstawą dla formułowania takiej opinii była ogólna sytuacja kulturalno-polityczna Polski. Andrzej Chmielarczyk jednak mimo tych nacisków wprowadził repertuar, który w sposób nowoczesny i artystyczny przekazywał ideę teatru rozrywki. Artykuł jest za krótki, by wymienić wszystkich artystów, którzy pod dyrekcją Andrzeja Chmielarczyka przyczynili się do tego co mamy dzisiaj. Teatr Muzyczny na swój jubileusz wydał książkę pod tytułem „Teatr rzeka”, w której skrupulatnie opisał swoją historię. Jest to pozycja warta posiadania. Mnóstwo materiałów archiwalnych, zdjęć, jednym słowem dawnych czasów czar.

14

Trudności lokalowe teatru skończyły się dopiero w 2000 roku, gdy Teatr Muzyczny przeniósł się do nowego gmachu przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie 5.

Radość nie trwała długo, gdyż po 12. latach uznano, że budynek nadaje się do remontu. Remont zakończono dopiero w 2015 roku i od tej chwili można powiedzieć, że jest to już stała siedziba lubelskiej sceny muzycznej, w tym samym budynku mieści się bowiem Filharmonia Lubelska im. Henryka Wieniawskiego i Centrum Spotkania Kultur. To miejsce tętni życiem.

W ciągu 70. lat wystawiono na deskach Teatru najpopularniejsze polskie i zagraniczne sztuki z repertuaru klasycznego i współczesnego. Zabrzmiały również najbardziej znane i lubiane arie operowe i operetkowe, największe przeboje musicalowe i najpopularniejsze bajki i baśnie dla najmłodszych. Wykonane zostały dzieła najwybitniejszych twórców, między innymi: Johanna Straussa, Giuseppe Verdiego, Franza Lehára, Gioacchino Rossiniego, Georgesa Bizeta, Stanisława Moniuszki, Maury’ego Yestona. Teatr wystawiał najsłynniejsze dzieła muzyki operowej, operetkowej i musicale, w tym Straszny Dwór, Carmen, La Traviatę, Nabucco, Cyrulika Sewilskiego, Wesołą Wdówkę, Zemstę Nietoperza, Barona Cygańskiego, Hello Dolly, Phantoma, Skrzypka na dachu.

W historii Teatru Muzycznego pojawiło się wiele sław. Tu zaczynały wokalną karierę tancerki: Lucyna Drzewicka i Irena Brodzińska. Tu zadebiutowała w Pięknej Helenie późniejsza gwiazda operetki, Beata Artemska. Właśnie tu debiutowali późniejsi aktorzy dramatyczni: Mieczysław Czechowicz, Krzysztof Chamiec, Wiesław Michnikowski czy Andrzej Stockinger.

Dziś oprócz operetek wprowadza się do repertuaru jeszcze inne dzieła gatunkowe, eksperymentuje się, aby być atrakcyjnym dla odbiorcy. Teatr w swojej ofercie ma zarówno musicale jak i operetki i stara się zachować tę proporcję kultywując tradycję teatru muzycznego i lubelskiej operetki zarazem. Sztuka wymaga prawdy scenicznej, stąd starania, aby realizacja operetek była jak najbardziej przystępna dla współczesnego widza.

Dyrekcja zaznacza, że chce tworzyć teatr żywy i adresuje swoje spektakle także do widzów młodych, stąd wynikają decyzje obsadowe. Wykonawcy muszą wyglądać autentycznie, a spektakl ma być uwspółcześniony, dlatego taka a nie inna inscenizacja i reżyseria jubileuszowego Czarodziejskiego fletu.

Obecny i najbliższy repertuar to w dalszym ciągu Księżniczka czardasza, Ba-

sztandarowym przedstawieniem Teatru i współcześnie nie jest grywany ni-

ron Cygański i Bal w Savoyu. Te spektakle się nie zestarzały. To właśnie Bal

gdzie indziej. Teatr stara się poszerzać repertuar i sięgać po takie pozycje,

w Savoyu, który jest taką późną operetką na pograniczu musicalu, stał się

które nie są „ograne”, np. musical Ania z Zielonego Wzgórza jako rozbudowany spektakl familijny, w którym żaden wątek nie jest pominięty. Również kolejna familijna pozycja, spektakl dla dzieci Bajkolandia. Są to kosztowne eksperymenty, ale cieszą się dużym zainteresowaniem.

Oprócz Lublina Teatr realizuje pełnowymiarowe spektakle również poza swoją siedzibą, np. w Rzeszowie, Kielcach czy Warszawie, co obecnie ze względów ekonomicznych i sporej konkurencji w postaci wydarzeń mających charakter koncertów, nie jest sprawą prostą.

Po rozmowie z Panią Iwoną Sawulską, która jest dyrektorem naczelnym Teatru Muzycznego oraz z Panem Dariuszem Klimczakiem, dyrektorem artystycznym, można być pewnym, że ta lubelska scena muzyczna jest w dobrych rękach. Teatr Muzyczny w Lublinie utrzyma swoją znaczącą pozycję na mapie teatrów muzycznych w Polsce.

Najbliższe plany to: - premiera spektaklu nawiązującego do historii Lublina Fidelitas-suita lubelska - 18 listopada, - premiera spektaklu WinyLOVE Story nawiązującego do muzycznych hitów z czasów wielkiej płyty, (lat 60., 70.) - w grudniu br.

Przez ostatnie 10 lat Lublin wypiękniał, miasto bardzo się zmieniło. Mogę powiedzieć, oczywiście pół żartem, że tutejsza muzyka wpływa również na „zdrowotność”. Zatem Lublin jest jak najbardziej do odkrycia. n Materiał opracowano na podstawie książki „Teatr rzeka” wydanej przez Teatr Muzyczny w Lublinie oraz rozmowy z dyr. Iwoną Sawulską i dyr. Dariuszem Klimczakiem. fot. M. Bebłot – pochodzą z jubileuszowego spektaklu „Czarodziejski flet” W.A. Mozarta.

15

POSTAĆ

Wywiad z Adamem Wesołowskim

– dyrektorem Międzynarodowego Festiwalu im. G. G. Gorczyckiego, zastępcą dyrektora Orkiestry Sinfonietta Cracovia, managerem sztuki i kompozytorem DOROTA ZDEBSKA

kultury (jak NOSPR, Camerata Silesia, Orkiestra AUKSO, Capella Cracoviensis, Sinfonietta Cracovia i wiele innych), mediami, Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego otwiera przed Festiwalem coraz to

Zbliża się kolejna edycja Międzynarodowego Festiwalu im.

większe możliwości.

G.G. Gorczyckiego. Jak zrodził się pomysł organizacji tego przedsięwzięcia?

Moim miastem rodzinnym jest Bytom, podobnie jak Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego (urodzony na Rozbarku, który jest obecnie dzielnicą Bytomia), w związku z tym było to dla mnie naturalne, aby tę wspaniałą osobowość i wybitnego kompozytora wprowadzić jak najmocniej w świadomość i emocje polskiego społeczeństwa. Co roku idea Gorczyckiego coraz szerzej oddziałuje na ludzi, czego dowodem jest powstanie kilku miejsc nazwanych jego imieniem jak np. Centrum Edukacyjno-Kulturalne przy Kościele św. Jacka na Rozbarku czy sala koncertowa w Muzeum Górnośląskim. Kolejnym etapem będzie powstanie Biura Promocji Gorczyckiego, które całorocznie realizować będzie projekty edukacyjne, kulturalne i społeczne nie tylko dla bytomian.

Jakie cele stawiał Pan sobie na początku? Czy cele jakie Panu przyświecały zmieniały się w przeciągu kolejnych lat?

Cele festiwalu ewoluują proporcjonalnie do jego rozwoju. Początkowo Festiwal to było kilka koncertów, co z biegiem lat powiększyło się do kilkunastu, na których występują coraz to bardziej utytułowane zespoły i soliści. Dziś to dwadzieścia koncertów, kilkanaście wydarzeń towarzyszących i wspaniała akcja charytatywna „Śladami Gorczyckiego”, organizowana przy współudziale Fundacji Iskierka.

Niezwykle ważne jest dla mnie wprowadzanie repertuaru Gorczyckiego oraz innych polskich kompozytorów do programów zaproszonych artystów. W tym roku dodatkowo kończymy cykl prezentacji i nagrania szych interpretatorów muzyki barokowej: The King’s Singers, London Baroque, Concerto Köln, Capella Cracoviensis, Hassler Consort, Camerata Silesia i wielu innych.

Tworzenie dzieła festiwalowego zawsze opierałem na współpracy i to dzięki wspaniałym partnerom Festiwal może dziś wyglądać tak okazale. Współpraca z kilkunastoma miastami, kilkunastoma instytucjami

16

fot. Michał „Massa” Mąsior

„dzieł wszystkich Gorczyckiego”, które wykonywane były przez najlep-

DATA CENTER

12. edycja Festiwalu zapowiada się równie spektakularnie co

Festiwal to nie jedyny projekt przez Pana realizowany. Jakie

poprzednie. Które z planowanych wydarzeń uważa Pan za

jeszcze inne działania były dla Pana ważne i przyniosły zna-

szczególnie wyjątkowe?

czące efekty?

Tegoroczna edycja będzie gościć wielu znakomitych artystów i trudno,

W procesie tworzenia, gdyż moja praca w dużej mierze wykorzystu-

abym wymienił wszystkich. Z pewnością zwracają uwagę koncerty w sali

je ten czynnik, niezwykle istotne jest dla mnie ukazywanie warto-

koncertowej NOSPR, gdzie 1 grudnia rzadko prezentowane dzieła Mozar-

ści nowych, pozytywnych, z nutą edukacji. Niewątpliwie takimi pro-

ta i Haydna wykona światowej klasy pianista Piotr Anderszewski z Sinfo-

jektami są Młoda Filharmonia AUKSO, której inspiratorem był Ma-

niettą Cracovią, a 3 grudnia podczas koncertu finałowego usłyszymy mię-

rek Moś oraz wspaniały Festiwal 25-lecia Cameraty Silesia. Niezwy-

dzy innymi nietypową interpretację „Pór roku” Antonio Vivaldiego w wy-

kle cenię sobie tworzenie cykli wykładów o Gorczyckim jak i nagrań

konaniu genialnego skrzypka Valeriy Sokolova z improwizacjami na egzo-

studyjnych.

tycznym instrumencie oud - Josepha Tawadrosa, który był gwiazdą ostatniego BBC Proms Dubai. Nie mogę zapomnieć o mistrzowskich interpre-

Jest Pan także zastępcą dyrektora Orkiestry Stołecznego Kró-

tacjach takich artystów jak Franz Raml z Hassler Consort, Łukasz Długosz,

lewskiego Miasta Krakowa Sinfonietta Cracovia oraz kompo-

Marek Toporowski, Szymon Nehring, Camerata Silesia, Wiener Kammer-

zytorem. Jak udaje się Panu łączyć te wszystkie aktywności?

symphonie, Orkiestra AUKSO i tak mógłbym wymieniać jeszcze długo.

Na szczęście, jak już wspominałem, moja praca w dużej mierze wy-

R

E

K

L

A

M

A

korzystuje czynnik twórczy i poszczególne aktywności uzupełniają się.

Oczywiście chciałoby się, aby godzin w dobie było więcej, by móc tworzyć jeszcze więcej, jednakże trzeba się dostosować do tego co daje nam rzeczywistość i dobrze planować. Nie ukrywam, że ostatnio brakuje mi czasu na komponowanie, ale zawsze jestem dobrej myśli i wierzę, że w niedalekiej przyszłości uda się wygospodarować więcej czasu na tę pasję.

Wygrał Pan w tym roku Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski im. Antonina Dvořáka w Czechach. Jakie są Pana dalsze plany związane z twórczością kompozytorską?

Niewątpliwie nagroda ta wpłynęła motywująco na moje komponowanie, jak zresztą też wielu znakomitych ludzi, których spotykam na co dzień i którzy zachęcają mnie do pracy twórczej. Obecnie pracuję nad utworem dla znakomitego flecisty – Łukasza Długosza, dla którego komponuję utwór, który będzie mieć kilka modułów akompaniamentu (od fortepianu przez orkiestrę kameralną, po orkiestrę symfoniczną) jak i możliwości wykonawczych (poszczególne części będą samodzielnymi kompozycjami, w tym również będzie możliwość doboru drugiego instrumentu).

Kolejną kompozycją będzie utwór na skrzypce, a jeszcze następną „Symfonia industrialna”, która będzie wykorzystywać dźwięki maszyn industrialnych. W międzyczasie pojawiają się kolejne pomysły i propozycje od wybitnych muzyków, którzy są dla mnie niezwykłą inspiracją do komponowania. n

18

WYWIAD

Czułem wielką odpowiedzialność Piotr Sałajczyk w rozmowie z Marcinem Trzęsiokiem Okazją do naszej rozmowy jest dokonane przez Ciebie pierw-

Zarębski, wykształcony w najlepszych uczelniach Europy (Wie-

sze kompletne nagranie utworów fortepianowych Juliusza Za-

deń, Petersburg), cieszył się uznaniem największych – m.in. Liszta

rębskiego (1854-1885) – niezwykłego człowieka, który jak me-

i Borodina. Ale od tamtej epoki oddziela nas dystans czasu i prze-

teor przemknął po niebie muzycznego świata, wzbudzając

miany smaku. Czy w jego dziełach wyczuwasz jakiś rys indywi-

zachwyt największych. Niestety, nie dane mu było rozwinąć

dualny, wykraczający poza konwencję wirtuozowską bądź salo-

w pełni swego talentu. Co spowodowało, że zainteresowałeś

nową?

się jego muzyką?

Właśnie to, o czym mówiłem przed chwilą, wydaje mi się kluczowe.

Z muzyką Juliusza Zarębskiego po raz pierwszy zetknąłem się w cza-

Oczywiście, konwenans muzyki salonowej czy koncertowej jest w tej mu-

sie studiów. Był to Kwintet fortepianowy, jedyny utwór tego kompo-

zyce wszechobecny. Ale nawet w prostych utworach kryje się kompozy-

zytora, który istnieje w świadomości szeroko pojętego odbiorcy mu-

tor, który eksperymentuje z harmoniką i z formą. W wielu jego dziełach

zyki. W okresie mojej pracy w zespole Lasoń Ensemble często sięgali-

znajdziemy inspirację, czasem bardzo dosłowną, folklorem. Tutaj Zarębski

śmy po Kwintet i bardzo lubiliśmy go wykonywać. Znalazł się on rów-

pozostaje dzieckiem swoich czasów. Chyba właśnie tak należy patrzeć na

nież na naszej płycie z polskimi kwintetami fortepianowymi, wydanej

jego twórczość – w perspektywie świata i kultury w której żył. Wydaje się,

przez CD Accord. Kiedy więc dyrektor firmy DUX, Małgorzata Polań-

że mimo emigracji związany był bardzo z ojczyzną, pozostającą w tym

ska, zaproponowała mi nagranie wszystkich dzieł fortepianowych Za-

czasie pod zaborami. Emanacją tego typu emocji jest dla mnie Polonaise

rębskiego, bez namysłu się zgodziłem. Czułem, że to może być wielka

melancholique. Ale studia w Wiedniu, a później relacja z Lisztem i obco-

przygoda i rzeczywiście, nie myliłem się. Ale z przygodami jest chyba

wanie z kręgiem kompozytorów francuskich są również bardzo wyraźne

tak, że bywają one trudne. I tak było też w tym przypadku. Odkrywa-

w jego twórczości. Z jednej więc strony mamy Suitę polską, dedykowa-

jąc nieznaną mi zupełnie muzykę stanąłem przed wieloma dylemata-

ną Józefowi Kraszewskiemu, z drugiej zaś Polonaise melancholique, dedy-

mi. Przede wszystkim rozmiary fortepianowego dorobku Zarębskiego

kowany Kamilowi Saint-Saënsowi. To fascynujące! Zwłaszcza teraz, w do-

poznawałem dopiero wraz z uzyskiwaniem dostępu do partytur, któ-

bie poszukiwania zapomnianych twórców, kiedy zauważamy, że w mu-

ry, trzeba nadmienić, był bardzo utrudniony. Bazą były wydania jesz-

zyce polskiej są jeszcze nieznane karty, które możemy odkrywać i badać,

cze XIX-wieczne, sięgaliśmy po mikrofilmy z Biblioteki Narodowej, nie-

zwłaszcza jeśli chodzi o wiek XIX, w którym do niedawna poza Chopi-

ocenionej pomocy udzielił mi również prof. Ryszard D. Golianek, autor

nem i Moniuszką nie dostrzegaliśmy nikogo.

monografii o Zarębskim. Ku mojemu zaskoczeniu nawet utwory, które mogłyby się wydawać niewymagającym miniaturami (np. młodzień-

Czy eksperymenty Zarębskiego związane z grą na fortepianie

czy Menuet czy Mazurkas de concert) stanowiły muzyczne i pianistycz-

dwuklawiaturowym rzutują jakoś na jego wyobraźnię muzyczną?

ne wyzwanie. Najbardziej fascynujące było oczywiście interpretowa-

Zarębski był doskonale zaznajomiony zarówno z możliwościami forte-

nie tej muzyki. W przypadkach niektórych utworów nagranie, o któ-

pianu, jak i z konwencją wirtuozowską, charakterystyczną dla wieku XIX.

rym rozmawiamy, jest pierwszym w historii fonografii. Co oznacza nie-

Trudno rozpoznać na ile w jego utworach techniczne trudności oraz kształ-

możność inspiracji lub polemiki z już istniejącą dyskografią. Czułem

towanie faktury były spowodowane praktyką pianisty promującego wy-

więc wielką odpowiedzialność, kiedy siadałem do instrumentu w sali

nalazek braci Mangeot, a na ile wynikało np. z wpływu Liszta. Szkoda, że

w Lusławicach, gdzie nagrywaliśmy materiał. Starałem się nie popaść

wszystkie kompozycje na fortepian dwuklawiaturowy zostały zniszczone

w przesadę i skupić na ukazaniu w muzyce Zarębskiego najbardziej

przez kompozytora lub zaginęły, ale w przypadkach niektórych jego dzieł

charakterystycznych jej cech, wydobyć z niej to, co w moim przekona-

można by pokusić się o przeprowadzenie takiej paraleli. Moim zdaniem

niu ma najlepszego – wrażliwą osobowość twórcy, doskonałego piani-

szczególnie w tych, które charakteryzują się symfoniczną fakturą (np. Po-

sty, próbującego podążać własną ścieżką kompozytorską.

lonaise Fis-dur). Osobną kategorię stanowią utwory skomponowane przez

20

Zarębskiego co prawda na jedną klawiaturę, ale dla dwóch pianistów, pi-

musi towarzyszyć odpowiednie słowo wstępne. Wtedy słuchacz zostaje

sane jako muzyka użytkowa (nad czym zresztą ubolewał sam kompozy-

wciągnięty w nieznaną a zajmującą historię i pojawia się szansa, że reper-

tor). Ale i wśród nich nie brakuje wdzięcznych i wzruszających dzieł (mam

tuar ten zdoła zaistnieć obok żelaznych pozycji tradycyjnych. Mam rów-

tu na myśli głównie Á travers Pologne, suitę tańców z tematami wziętymi

nież w głowie taką nieco prowokacyjną (ale tylko z nazwy) ideę recitalu

z polskich i ukraińskich pieśni). Ostatnia płyta jest poświęcona właśnie tym

muzyki polskiej niechopinowskiej, w którym obok Zarębskiego chciałbym

utworom, które nagrałem wspólnie z Marią Szwajger- Kułakowską.

umieścić dzieła Karola Szymanowskiego, Witolda Lutosławskiego czy Grażyny Bacewicz. Wydaje mi się, że równie atrakcyjnym pomysłem jest połą-

Czy masz jakieś przeczucie dotyczące możliwych dróg rozwoju

czenie solowych utworów fortepianowych z Kwintetem.

talentu Zarębskiego? Poszedłby drogą Janaczka (którego był rówieśnikiem) i Faurégo (starszego o 9 lat) – przecierając ścieżki do

Kto grywał i nagrywał dzieła fortepianowe Zarębskiego przed

muzyki XX wieku? A może pozostałby późnym romantykiem?

Tobą?

Jestem przekonany, że miano najwybitniejszego polskiego kompozyto-

Na szczęście, wydawnictwo to nie pojawia się w zupełnej próżni. Istnie-

ra doby pochopinowskiej dobrze charakteryzuje siłę osobowości twórczej

ją już doskonałe płyty poświęcone temu kompozytorowi, nagrane m. in.

Zarębskiego i jego miejsce w polskiej muzyce XIX w. Kwintet fortepiano-

przez Wojciecha Świtałę wraz z Royal String Quartet, Karola Radziwono-

wy, pisany krótko przed śmiercią i powszechnie uznawany za jego naj-

wicza, Katarzynę Popową-Zydroń. Na czarną płytę nagrał kiedyś Zaręb-

większe dzieło, może dać nam przeczucie, w którą stronę zwróciłby się

skiego Ryszard Bakst. Piękna interpretacja zupełnie zapomnianej Etiudy

kompozytor. Być może tak odważne wyjście poza krąg muzyki fortepia-

f–moll (jednej z moich ulubionych kompozycji Zarębskiego) zachowała się

nowej oznaczać mogło pewien przełom. Kwintet to dzieło dojrzałe, o po-

w wykonaniu Józefa Śmidowicza, pianisty urodzonego tam, gdzie przy-

głębionym w stosunku do wcześniejszych opusów wyrazie, o zaskakująco

szedł na świat i zmarł niespodziewanie bohater naszej rozmowy – w Ży-

rozbudowanej formie. Wiadomo też z wcześniejszych listów Zarębskiego,

tomierzu...

że planował napisanie opery o tematyce narodowej, w szkicach zachowała się również uwertura Maria, zapowiadająca operę do tekstu Antoniego

Twoja płyta wzbudziła zainteresowanie za granicą. Czy jest to

Malczewskiego (a warto przypomnieć, że operę Maria napisał w 1906 r.

kolejny element składający się na renesans twórczości Zaręb-

Roman Statkowski – i to też jest wybitne dzieło, przywracane dziś naszej

skiego?

pamięci). Z tej perspektywy można by wysnuć wniosek o dalszym zako-

Chyba za wcześnie, żeby o tym mówić, zwłaszcza, że album płytowy,

twiczeniu w nurcie romantycznym, z odwołaniami do stylu narodowego,

o którym tu rozmawiamy, ukazał się niedawno. Z pewnością wykonanie

„ku pokrzepieniu…”. Z drugiej strony predylekcja do nieskrępowanej for-

Kwintetu przez Martę Argerich i znakomitych polskich kameralistów na

my, nieszablonowa harmonika czy migotliwość faktury fortepianowej su-

festiwalu „Chopin i jego Europa” w Warszawie może się do popularno-

gerują, że Zarębski mógłby podążać właśnie drogą Faurégo.

ści Zarębskiego znacznie przycznić. Ale wydaje się, że w pierwszym rzędzie potrzebujemy renesansu tej muzyki w Polsce, bo ona przecież opo-

Inna rzecz nagranie, a inna wykonanie żywe. Jak publiczność

wiada o nas. Co więcej, bliskie nam, jako zbiorowości, treści splatają się

przyjmuje Zarębskiego?

w niej „kosmopolitycznymi“ tendencjami ówczesnej artystycznej Europy.

Z obawą konstruowałem program monograficznego recitalu poświęco-

Na taki trop naprowadza nas już zresztą niezwykle barwna postać kom-

nego temu kompozytorowi. Premierowo zabrzmiał on w serii „Recita-

pozytora – Polaka, studiującego w Wiedniu i Petersburgu, podróżujące-

le Mistrzowskie” w siedzibie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego

go do Weimaru (gdzie gra przed samym Franciszkiem Lisztem) i Rzymu,

Radia w Katowicach wiosną tego roku. Od tego czasu miałem przyjem-

profesora konserwatorium w Brukseli, który ożenił się z Niemką.

ność zaprezentować ten repertuar w kilku miejscach w Polsce. Za każdym

Na zakończenie chciałbym przytoczyć recenzję francuskiego autora, za-

razem byłem zbudowany entuzjastyczną reakcją publiczności. Jednakże

chwyconego dziełem Juliusza Zarębskiego, którego nie waha się nazwać

– to bardzo ważne dla mnie w komponowaniu takiego recitalu – muzyce

geniuszem przecierającym drogę Karolowi Szymanowskiemu. Nawet jeśli potraktujemy tę opinię jako hiperbolę, świadczy ona o żywym oddźwięku, czyli o wielkiej wartości muzyki Zarębskiego. Być może jest to symptom jakichś przewartościowań. Zarębski z pewnością zasługuje na bardziej eksponowane miejsce w salach koncertowych a także w świadomości melomanów, nie tylko w Polsce. Jestem szczęśliwy i dumny, że mogę się do tego przyczynić. n

Piotr Sałajczyk – pianista, związany z Akademią Muzyczną im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Współpracuje z wieloma znakomitymi muzykami i orkiestrami, ma na swoim koncie nagrania płytowe dla firm CD Accord, DUX oraz Naxos.

Wiosną 2017 roku na rynku ukazał się czteropłytowy album zawierający wszystkie dzieła fortepianowe Juliusza Zarębskiego w jego wykonaniu. Jest to pierwsze kompletne nagranie wydanych kompozycji kompozytora. Utwory na cztery ręce zostały nagrane wspólnie z Marią Szwajger – Kułakowską.

Marcin Trzęsiok - teoretyk muzyki, wykładowca Akademii Muzycznej im.

Karola Szymanowskiego w Katowicach.

22

WYWIAD

Debiut roku

Ewa Bardo rozmawia z Marianną Żołnacz - laureatką nagrody Koryfeusz Muzyki Polskiej 2017 W ostatnim czasie odebrała Pani nagrodę Koryfeusza Muzy-

Najważniejszym oraz największym konkursem, w którym brałam

ki Polskiej 2017 w zaszczytnym gronie wraz z Panem Krzyszto-

udział był tegoroczny „9th Kobe International Flute Competition”,

fem Pendereckim, Panem Jerzym Maksymiukiem oraz Panem

gdzie zdobyłam III nagrodę.

Szymonem Nehringiem – proszę powiedzieć jakie to uczucie?

Konkurs ten, to odbywająca się nieprzerwanie co cztery lata, począw-

Jest to dla mnie ogromny zaszczyt. Wybitne osobowości artystycz-

szy od 1985 r. impreza mająca na celu promowanie wybitnych fle-

ne Pana Krzysztofa Pendereckiego oraz Pana Jerzego Maksymiuka do-

cistów z całego świata na arenie międzynarodowej. Obok Konkursu

cenia cały świat. Są to najwybitniejsi polscy muzycy naszych czasów.

ARD w Monachium czy Międzynarodowego Konkursu Muzycznego

Ranga nagrodzonych w tym roku osób podniosła dla mnie wyjątko-

w Genewie, to najbardziej prestiżowy konkurs fletowy na świecie, po-

wość otrzymanego lauru.

równywalny rangą do Konkursu Chopinowskiego.

Po kwalifikacjach na podstawie nagrań CD 240 flecistów z 37 krajów

Pani życiorys robi niesamowite wrażenie – ma Pani 18 lat,

do konkursu w Kobe dopuszczono 52 osoby. Konkurs był czteroeta-

a już jest Pani laureatką 50 konkursów, w tym 7 Grand Prix.

powy i transmitowany na żywo na kanale You Tube.

Jak zdążyła Pani tyle osiągnąć w tak młodym wieku?

W pierwszym konkursie, w którym brałam udział (oraz który jedno-

Skąd wzięła się u Pani pasja do muzyki?

cześnie wygrałam) uczestniczyłam mając 7 lat, po 3 miesiącach nauki

Pochodzę z muzycznej rodziny. Moja mama jest klarnecistką, tata

gry na flecie. Od tamtego czasu jeździłam na kilka konkursów rocz-

śpiewa w chórze Opery Narodowej, zaś 13-letnia siostra gra na forte-

nie. Nie było to jedynie mierzenie swoich możliwości. Zdecydowanie

pianie. Od zawsze miałam kontakt z muzyką. Jako niemowlę słucha-

bardziej traktowałam zmagania konkursowe jako motywację do cią-

łam gry mojej mamy podczas ćwiczenia, zaś jako przedszkolak zaczę-

głej, codziennej pracy oraz oswajanie się z publicznymi występami,

łam chodzić do opery, początkowo by wypatrywać taty na scenie, dziś

które są nieodłącznym elementem życia muzyka.

jestem amatorką oper. Pasję do muzyki mam przekazaną we krwi.

Nie uważam, aby mój wiek był zbyt wczesny by uczestniczyć w takich przedsięwzięciach. Uważam, iż dzieci od najmłodszych lat powinny

Studiuje Pani za granicą. Czy w jakiś sposób zmieniło to Pani

korzystać z każdej możliwości publicznego występowania.

podejście do muzyki, wpłynęło na Pani grę?

Od początku mojej edukacji muzycznej do tego roku uczyłam się

Czy za tymi sukcesami kryje się jakieś motto?

u Pani Marii Peradzyńskiej Filip. To ona nauczyła mnie podstaw gry

Jeśli za sukcesem stałoby konkretne motto, to na pewno byłoby to

na flecie oraz przekazała mi większość wiedzy na temat gry na in-

znane przysłowie „bez pracy nie ma kołaczy”. Praca muzyka wiąże się

strumencie, jaką obecnie posiadam. Od 2 lat mam zaszczyt studio-

z ogromnym poświęceniem w postaci czasu i wysiłku. Za każdym suk-

wać u profesora Michaela Martina Koflera. Jest on genialnym fleci-

cesem, czy talentem stoi w rzeczywistości systematyczność, cierpli-

stą, znakomitym pedagogiem oraz cudownym człowiekiem. Lekcje

wość, pokora i godziny spędzone z instrumentem.

z nim są dla mnie, oprócz ogromnej motywacji do pracy, wielką inspiracją. Wiele się od niego nauczyłam i jestem pewna, że jeszcze wiele

Który z konkursów, w których Pani startowała był dla Pani

się nauczę. Ponadto studiując w Mozarteum mam możliwość kontak-

najważniejszy i z jakiego powodu?

tu z muzykami z całego świata, porównywać ich sposób postrzega-

24

nia muzyki i świata. Mam możliwość również dzielenia się polską kulturą i muzyką.

Kto ze współczesnych szeroko pojmowanych twórców stanowi dla Pani największą inspirację?

Podziwiam grę wybitych artystów takich jak Emmanuel Pahud, Sir James Galway, Sebastian Jacot, czy mój profesor Michael Martin Kofler, którzy już są legendami fletowego świata. Jednakże jeszcze większa inspiracją napełnia mnie młody flecista Yubeen Kim. Ma zaledwie 20 lat, a zdobył zasłużone laury na największych konkursach fletowych, takich jak International Music Competition w Genevie czy Praska Wiosna. W tym roku został pierwszym flecistą orkiestry Konzerthaus Berlin. Imponuje mi jego pracowitość oraz niesamowita wrażliwość artystyczna połączona z perfekcyjnym warsztatem technicznym.

Abstrahując od inspirujących mnie flecistów, napełniają mnie podziwem wszechstronni artyści, potrafiący odnaleźć się w różnych dziedzinach sztuki, tak jak na przykład Jack Black – amerykański aktor, komik, muzyk oraz pisarz. Szczególnym szacunkiem darzę również Emmę Watson, nie dlatego, że jestem wielbicielką serii filmów o Harrym Potterze. Emma pomimo błyskotliwej kariery aktorskiej ukończyła studia na wydziale literatury angielskiej. Jest również znana z aktywnej walki na rzecz praw kobiet.

Jakiej muzyki Pani słucha prywatnie?

Nie zamykam się jedynie na muzykę klasyczną. Jestem otwarta na każdy rodzaj muzyki i uważam, że nie gatunek jest najważniejszy, a jakość muzyki tworzonej w ramach tego gatunku.

Najczęściej jednak słucham poezji śpiewanej, muzyki filmowej i musicalowej oraz jazzu.

Jakie są Pani muzyczne plany lub marzenia na najbliższy czas?

W najbliższym czasie będę przygotowywać się do koncertów: w listopadzie wystąpię w Filharmonii Narodowej w roli solistki z orkiestrą ZPSM K. Szymanowskiego nr 4 w Warszawie z okazji jubileuszu 70-lecia założenia szkoły wykonując Koncert fletowy C. Reinecke, w marcu będę miała przyjemność zagrać Koncert G-dur W.A Mozarta z towarzyszeniem orkiestry UMFC w siedzibie Uniwersytetu, zaś w listopadzie przyszłego roku jestem zaproszona na tournée koncertowe po Japonii. Mam przed sobą jeszcze 2 lata licencjatu, lecz moim ma-

Marianna Żołnacz

rzeniem jest, aby takich koncertów było jak najwięcej. Są one sposo-

ur. w 1999; flecistka, laureatka ponad 50 konkursów krajowych oraz między-

bem artystycznego spełnienia.

narodowych, w tym siedmiu nagród Grand Prix. Jednym z najważniejszych osiągnięć artystki jest III nagroda na prestiżowym The 9th Kobe International

W jakim kierunku Pani zdaniem będzie się rozwijać muzyka

Flute Competition 2017 (Japonia). Od 2015 roku jest studentką Uniwersyte-

klasyczna?

tu Muzycznego „Mozarteum” w Salzburgu w klasie prof. Michaela Martina

Poziom wykonawstwa muzycznego wśród artystów z pokolenia na

Koflera. W roku 2016 była finalistką Konkursu Młody Muzyk Roku 2016.

pokolenie rośnie. Wzrasta również ich świadomość poziomu gry, do

„Jest jedną z najwybitniejszych i najbardziej fascynujących artystek młodego

którego dążą. Szkoły muzyczne oraz uniwersytety kształcą muzyków

pokolenia, a jej kreacje i wybitne osiągnięcia są zwiastunem ogromnej karie-

na coraz wyższym poziomie. Moim osobistym marzeniem jest, aby

ry. Połączenie znakomitego warsztatu z muzykalnością, wrażliwością, praco-

wykonawcy muzyki klasycznej znajdowali więcej uznania u odbior-

witością oraz wielkim umiłowaniem sztuki gry na flecie stanowią zespół ele-

ców, którzy docenią sztukę jaką wykonują artyści. n

mentów, które posiadają nieliczni” (Paweł Gusnar) fot. M. Bebłot

25

Multi - kulti jazz

fot. materiały prasowe Era Jazzu

ERA JAZZU

Czym byłaby dzisiejsza muzyka, gdyby nie owo specyficzne multi-kulti, które w tak wspaniałym wymiarze wkomponowało się w każdy styl, w każdy niuans muzycznej struktury.

Bez tych wzajemnych inklinacji, aspiracji oraz oczywistych innowacji nie pojawiłby się nigdy jazz, blues, rock’n’roll, soul i wszelkie inne brzmienia i nastroje. nie byłoby także tego wielkiego i dzisiaj niezwykle popularnego nurtu „muzyki świata” z najwspanialszymi projektami, kreacjami oraz oczywistymi gwiazdami tej muzyki. Dla Ameryki takim swoistym „world music” stał się przecież niegdyś i jazz. black tradition, hip-hop jazz, afro-beat to niezwykle popularne nurty

DIOnIZy PIąTKOWSKI

współczesnej muzyki Afroamerykanów. „Nasze korzenie to nie europejska klasyka – mówił przy okazji koncertu Ery Jazzu saksofonista David

Także moda na „ludowość” w muzyce rozrywkowej zatacza coraz szer-

Murray – Wszystko w jazzie przyszło z Czarnej Tradycji. Gramy „black

sze kręgi. Inspiracje czerpane wprost z folkloru egzotycznych kultur od-

music” bo to jest nasza odpowiedź na konwencjonalny jazz Białych.

najdują się w komercyjnych notowaniach list przebojów. Popularność

Gramy swoją Czarną Awangardę, zbyt realną w Stanach, fascynującą

muzyki wykorzystującej elementy folkloru i muzyki etnicznej jest dzisiaj

dla Europejczyków”.

niekwestionowana. Brzmienie „world music” w nagraniach Paula Si-

Niemniej to właśnie afrykańskie dziedzictwo jest najczęstszym tema-

mona, Petera Gabriela, fascynacja Stinga i Davida Byrne’a folklorem la-

tem akademickich dysput o afroamerykańską tradycję. Nie sposób za-

tynoskim, afrykanizm Manu Dibago, Ry Coodera, Hugh Masekali, „et-

tem ująć muzyki Afryki, gdy gama stylistyk jest bardziej rozległa niż

niczne” projekty jazzmanów (od Joe Zawinul po Triloka Gurtu) i rock-

w którymkolwiek regionie świata. Tylko w Kenii, najbardziej zróżnico-

manów są dzisiaj oczywistością światowej kultury muzycznej. Każdego

wanej pod względem muzyki popularnej oraz szerokiej gamie gatun-

miesiąca kilkanaście europejskich stacji radiowych ustala World Music

ków muzyki ludowej, pogubić można się w jakiejkolwiek sensownej,

Charts Europe, swoistą listę bestsellerów muzyki etnicznej. Wśród na-

stylistycznej, brzmieniowej charakteryzacji. Bo z jednej strony zanzi-

grodzonych płyt znajdują się kompaktowe krążki rejestrujące nie tylko

barska odmiana ludowego „taarab”, z drugiej plejada lokalnych nur-

autentyczny folklor ludów plemiennych, ale i przebojowe ethnic-hity.

tów etnicznych (np. akamba, samburu oraz taneczna maasai). Do

Szukanie pra-jazzu tylko w dzisiejszej Afryce jest zajęciem równie bez-

tego dodać trzeba muzyczną kulturę Swahili, hotelowy i lokalny pop

sensownym, jak fascynacja afrykańską „cepelią” w wakacyjnych kuror-

oraz zdobywające coraz większą popularność importowane brzmie-

tach Kenii, Mali i Mozambiku. Obserwując afrykański konglomerat mu-

nia z Europy i USA: hip hop, reggeae, soul, rock, funky oraz – nomen

zyczny dość łatwo popaść w szukanie analogii z amerykańskim jazzem,

omen – jazz.

a zwłaszcza owej szczególnej (i modnej) manifestacji artystów uwiel-

William E.B. DuBois, murzyński intelektualista i orędownik idei wza-

bieniem dla „mama-Africa” i „african-roots”. To co przed laty miało je-

jemnej, amerykańskiej integracji w swojej popularnej pracy „The Ame-

dynie charakter artystyczno-politycznej manifestacji, w ostatnich de-

rican Negro Academy” stwierdza wręcz: „Jesteśmy Amerykanami nie

kadach przerodziło się w świadomą afirmację kulturowej odrębności

tylko przez urodzenie i przez nasze polityczne ideały, nasz język, naszą

Czarnych Amerykanów. Coraz częściej pojawiały się hermetyczne raso-

religię. Ale poza to nasz amerykanizm nie wychodzi. W tym punkcie

wo nurty muzyki jazzowej silnie akcentujące rozdział między „białą„

jesteśmy członkami ogromnej rasy, która od zarania świata spała, lecz

a „czarną” Ameryką. New Black Music, new black tradition, rap, swing

budzi się dziś w ciemnych lasach swojej afrykańskiej ojczyzny”. n

26

AQUANET JAZZ LEGENDS 19 listopada 2017 godz. 19:00

KRZESIMIR DĘBSKI ALL STARS RON CARTER TRIO Poznań Aula UAM

fot. Jarek Rerych

www.jazz.pl

SPONSOR STRATEGICZNY

PARTNERZY

WSPÓŁPRACA

MEDIA

WYDARZENIE

5. Międzynarodowy Festiwal im. Krzysztofa Pendereckiego w Zabrzu Międzynarodowy Festiwal im. Krzysztofa Pendereckiego miał swój

Dmitry Sitkovetsky na skrzypcach wraz z Jurkiem Dybałem na kontraba-

mały jubileusz, piątą edycję. Jubileusz nie tylko potwierdził jakość mu-

sie brawurowo wykonali „Duo concertante” Krzysztofa Pendereckiego. Póź-

zyczną, bo jest ona oczywista, ale przede wszystkich pokazał, że moż-

niej Dmitry Sitkovetsky wraz ze swoim triem wyczarował słynne „Wariacje

na robić tego typu wydarzenie muzyczne w miejscu dalekim od wy-

Goldbergowskie” J.S. Bacha we własnym opracowaniu. Gdy myślę o czaro-

obrażeń bywalców scen filharmonicznych. Jurek Dybał, dyrektor Fe-

waniu to warto wspomnieć, że w czasie trwania utworu Irina Titova malo-

stiwalu, a także dyrygent oraz muzyk słynnych Filharmoników Wie-

wała piaskiem, co mogliśmy oglądać na ścianie za plecami grających mu-

deńskich, z konsekwencją realizuje to przedsięwzięcie w Zabrzu. Wy-

zyków. W Filharmonii Zabrzańskiej Arto Noras, jeden z najwybitniejszych

korzystanie podziemi byłej kopalni Guido oraz scenerii postindustrial-

wiolonczelistów swego pokolenia zagrał wzruszający koncert, którego ty-

nej na powierzchni dodało specyficznego smaku muzyce Krzyszto-

tuł sam mówi za siebie „Arto Noras – przyjaciel Pendereckiemu”. Pierwsza

fa Pendereckiego. Gdy słuchałem „Siedmiu bram Jerozolimy” pod dy-

odsłona Międzynarodowego Festiwalu im. Krzysztofa Pendereckiego miała

rekcją kompozytora, w tej odartej i chropawej postindustrialnej scene-

miejsce w październiku 2013 roku, w roku jubileuszu 80. urodzin Mistrza,

rii znacznie pełniej odbierałem tę kompozycję Mistrza. Taki był finał Fe-

kolejny Festiwal odbędzie się w 2018 roku w jego 85. urodziny. Trzeba już

stiwalu, ale Festiwal zaczął się 22 września 320 metrów pod ziemią

zacząć odliczać czas do tego wydarzenia, z pewnością będzie to duże wy-

w kopalni Guido.

darzenie. n

fot. ArtPost

LK

28

Koncerty z cyklu „bel canto” 2017 30.06.2017 - 1.07.2017 II Festiwal muzyki operowej i operetkowej w Łagowie

Orkiestra Symfoniczna FZ Czesław Grabowski – dyrygent Małgorzata Trojanowska – sopran Przemysław Borys – tenor Stanisław Duda – baryton Program: m.in. G. Verdi, St. Moniuszko, J. Strauss, J. Offenbach

2.07.2017 „Wieczór pieśni”

Małgorzata Trojanowska – sopran Przemysław Borys – tenor Stanisław Duda – baryton Laura Sobolewska – fortepian

25.08.2017 Koncert muzyki operetkowej

Orkiestra Symfoniczna FZ Czesław Grabowski – dyrygent Małgorzata Trojanowska – sopran Przemysław Borys – tenor Stanisław Duda – baryton Program: m.in. G. Bizet, J. Strauss, F. Lehar, J. Offenbach

29.09.2017 Włoska muzyka operowa

Orkiestra Symfoniczna FZ Ruben Silva – dyrygent Hanna Zajączkiewicz – sopran Szymon Mechliński – baryton Program: m.in: G. Puccini, G. Rossini, D. Donizetti, V. Bellini

1.12.2017 Koncert muzyki filmowej

Orkiestra Symfoniczna FZ Richard Zielinski – dyrygent (USA) Dominika Farbaniec – sopran Łukasz Gaj – tenor Program: m.in: muzyka filmowa i musicalowa

31.12.2017 Zaproszenie do tańca

Orkiestra Symfoniczna FZ Czesław Grabowski – dyrygent Ewelina Szybilska – sopran Oskar Jasiński – tenor Soliści FZ Program: m.in. muzyka operetkowa i popularna

ZREALIZOWANO PRZY POMOCY FINANSOWEJ MINISTERSTWA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO www.filharmoniazg.pl

XXVI FESTIWAL SMYCZKOWY MISTRZOWIE POLSKIEJ WIOLINISTYKI 27.10.2017 Koncert symfoniczny Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Zielonogórskiej Paweł Kapuła – dyrygent Bartosz Bryła – skrzypce Amelia Maszońska – skrzypce Aleksandra Kuls – skrzypce Alicja Kozak – wiolonczela Program: M. Karłowicz – Koncert skrzypcowy A-dur J. Haydn – Koncert wiolonczelowy D-dur W. A. Mozart – V Koncert skrzypcowy A-dur KV 219 C. Saint-Saëns – Havanaise

3.11.2017 Koncert symfoniczny w Nowej Soli

Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Zielonogórskiej Czesław Grabowski – dyrygent Soliści FZ: K. Susłowicz, B. Gołemberska,

P. Łaskarzewski, M. Jabłońska-Zembik Program: F. Chopin – Polonez A-dur St. Moniuszko – Uwertura koncertowa Bajka W. A. Mozart – Serenada nr 6 „Serenata notturna” E. Grieg – I i II suita Peer Gynt

17.11.2017 Koncert kameralny Anna Malesza – skrzypce Maciej Sikorski – fortepian Trio im. Wiłkomirskich: Celina Kotz – skrzypce Maciej Kułakowski – wiolonczela, Łukasz Trepczyński – fortepian Program: A. Areński – Trio fortepianowe nr 1 d-moll, Trio fortepianowe nr 2 f-moll oraz E. Grieg, H. Wieniawski, K. Szymanowski

24.11.2017 Koncert symfoniczny z okazji 500-lecia Reformacji

Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Zielonogórskiej Piotr Sułkowski – dyrygent Klaudyna Schulze-Broniewska – skrzypce Adam Mazurek – wiolonczela Program: J. S. Bach/Z. Mycielski – Preludia chorałowe M. Bruch – III koncert skrzypcowy d-moll J. S. Bach – Suita na wiolonczelę solo F. Mendelssohn-Bartholdy – V Symfonia Reformacyjna

15.12.2017 Koncert Mistrzów

Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Zielonogórskiej Mirosław J. Błaszczyk – dyrygent Krzysztof Jakowicz – skrzypce Program: C. M. Weber – Uwertura do op. Euryanthe F. Mendelssohn–Bartholdy – Koncert skrzypcowy e-moll R. Schumann – IV Symfonia

ZREALIZOWANO PRZY POMOCY FINANSOWEJ MINISTERSTWA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO www.filharmoniazg.pl

dodatek

do dwumiesięcznika ArtPost

S

T

Y

L

E

Lynch Gombrowicz Białas

www.artpost.pl facebook.com/melomanstyle

Kraków, wylot ulicy Sławkowskiej. Widoczna kamienica pod numerem 36 z księgarnią i składem nut Stanisława Andrzeja Krzyżanowskiego, marzec 1932 r.

Autor: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego

MAREK BEBłOT

fot. ArtPost

Księgarnia Muzyczna w Krakowie o pięknej nazwie „Kurant”

Księgarnia Muzyczna Kurant, fot. ArtPost

innych wyjątkowych miejsc. Pod tym enigmatycznym określeniem „miejsca wyjątkowe” kryje się między innymi Księgarnia Muzycz-

Gdy ktoś mnie pyta gdzie można dostać ArtPost, mówię, zgodnie

na „Kurant”, która mieści się od 25 lat przy Głównym Rynku w Kra-

z prawdą, że dwumiesięcznik dociera do wszystkich filharmonii oraz

kowie. Zawsze zależało nam, by nasz dwumiesięcznik trafiał do ludzi zainteresowanych muzyką i innymi rodzajami sztuki, a nie był tylko jednym z wielu magazynów wśród nieprzebranych ilości tytułów w salonach prasowych.

Księgarnia „KURANT”, jak przystało na każdą rzecz istniejącą w Krakowie, ma długą historię. W jej lokalu istniała bowiem już od 1875 roku księgarnia o profilu muzycznym. Firmował ją Stanisław Andrzej Krzyżanowski, znana krakowska postać, który organizował w Krakowie pierwsze koncerty Ignacego Paderewskiego. Podobno pianista odwiedzał też jego księgarnię. Niestety w 1949 r. księgarnia Krzyżanowskiego została przeniesiona, a lokal przekazany państwowemu Domowi Książki, który stworzył tu księgarnię techniczną. Dopiero w 1979 roku zmieniono profil ponownie na muzyczny. W tym samym roku rozpoczęła tu pracę pani Maria Mirota, która w 1992

Koncert Andrzeja Sikorowskiego w Kurancie, fot. archiwum Księgarni Kurant

32

S

T

Y

L

E

sprywatyzowała księgarnię i zmieniła jej nazwę na „KURANT”.

Kaja Danczowska i Maria Mirota, fot. archiwum Księgarni Kurant

fot. ArtPost

Księgarnia ma nieprawdopodobny klimat, nie tylko ze względu na to,

garnia. Bywanie w tym miejscu jest dla niego odwiedzaniem prze-

że w szybach wystawowych odbijają się Sukiennice i co godzinę sły-

szłości. Oprócz tego znajduje w nim atmosferę trochę niewspółcze-

chać hejnał z Wieży Mariackiej. Prawdopodobnie każdy, kto uczęsz-

sną. Jak sam mówi o sobie, jest starym krakusem przywiązanym do

czał do szkoły muzycznej przychodził tutaj po nuty, a wielu meloma-

tradycji mieszczańskiej i dlatego to miejsce jest jego naturalnym śro-

nów dzięki „Kurantowi” kompletowało swoją płytotekę. Od 2013

dowiskiem. Tutaj może się napić pysznej kawy i spotkać znajomych.

roku lokal powiększył się o kawiarnię, nie byle jaką, nawet jak na

Warto też wiedzieć, że co jakiś czas również tutaj koncertuje, pod-

Kraków. W atmosferze nut, płyt, książek i dobrej kawy swoje miej-

kreśla, że jest kameralistą i takie miejsca są dla niego najlepsze.

sce znalazła też galeria. Przychodzą tutaj na swoją ulubioną filiżan-

Jeszcze inną postacią, z którą miałem przyjemność rozmawiać,

kę znani muzycy, dziennikarze i ludzie, którzy dobrze się czują wśród

a związaną z „Kurantem”, jest Andrzej Zarycki. Kolejna bardzo kra-

książek i ich muzycznej aureoli. Szczególnie w czwartki można spo-

kowska postać muzyczna, choć poprawia mnie, że jest z pochodze-

tkać wiele postaci ze środowiska muzycznego. W jeden z takich

nia zakopiańczykiem, a w Krakowie jest dopiero od pięćdziesięciu

czwartków spotkałem się w „Kurancie” z Panią Marią Mirotą-Cofur.

lat. Gdy pytam o „Kuranta”, mówi z dystansem, że „trudno było-

Kawa pyszna, w oddali siedzi Jan Poprawa, my rozmawiamy przez

by umieścić coś niekrakowskiego w Rynku”. Jest to dla niego miejsce,

telefon z Panią Kają Danczowską, która jest szczególnie emocjonalnie

w którym spotykają się grupki 5-6 osób celem wymiany zdań, którzy

związana z „Kurantem”. W księgarni umieszczone są jej dwa duże

chcą trochę poplotkować, powspominać i pomarzyć co będzie. We-

portrety z dedykacjami. Gdy pytam Panią Danczowską o „Kuranta”,

dług Andrzeja Zaryckiego, kawiarń, do których wszyscy przychodzą

to słyszę nieprawdopodobnie ciepłe słowa. Pani profesor wspomi-

jest dużo, natomiast „Kurant” jest miejscem szczególnym, tutaj przy-

na, że gdy jako dziecko wracała z tornistrem ze szkoły, wstępowa-

chodzą przedstawiciele kultury muzycznej. Czas w „Kurancie” jakby

ła z mamą jeszcze do księgarni przy, jak to określa, „najważniejszym

nie istniał, siedzimy, rozmawiamy, pijemy kolejne filiżanki kawy. Gdy

rynku w Europie”. Księgarnia „Kurant” sprowadza nuty nie tylko dla

wychodzę, jeszcze krótka rozmowa z Panem Janem Poprawą, chwi-

Pani Danczowskiej, ale także dla jej studentów. Jak mówi: „Kurant”,

la o ArtPoście i od razu wskazówka na co trzeba się wybrać w Krako-

jest dla niej najbardziej pulsującym miejscem obok Florianki i Akade-

wie. Za niecały tydzień „Norma” Vincenzo Belliniego w Operze Kra-

mii Muzycznej w Krakowie, w której ciągle wykłada.

kowskiej.

W „Kurancie” odbywają się również koncerty, często tutaj wpada An-

Ostatni rzut oka na przyjazne otocznie, uścisk dłoni Pani Marii.

drzej Sikorowski, jeden z najbardziej krakowskich artystów. Dla Siko-

Może coś w tym jest, że kamienica, w której mieści się „Kurant”, jest

rowskiego jest to miejsce podwójnie bliskie. Jego ojciec wychował się

u wylotu ul. Sławkowskiej, a redakcja ArtPost mieści się też przy ul.

Sławkowskiej, tylko 80 kilometrów od Krakowa. n

i spędził dzieciństwo w tej samej kamienicy, w której mieści się księ-

Maria Mirota zapraszająca na otwarcie Księgarni Muzycznej Kurant w 1992 roku. fot. archiwum Księgarni Kurant

Maria Mirota-Cofur i Mateusz Mirota, fot. ArtPost

S

T

Y

L

E

33

SILENCE AND DYNAMISM

David Lynch, zdj. Dean Hurley

DAVID LYNCH

12.11.2017–18.02.2018 wernisaż: 12 listopada 2017, godz. 17.00 Realizowana w ramach 25. edycji Camerimage Festival wystawa to

współczesnych twórców filmowych. Studiował sztuki piękne w Penn-

unikalna na skalę europejską, przekrojowa prezentacja dorobku ar-

sylvania Academy of Fine Arts, gdzie jako dwudziestolatek zaczął two-

tystycznego Davida Lyncha, wybitnego twórcy kina, telewizji i sztuk

rzyć pierwsze animacje, ale ostatecznie związał się z kinem. Świat usły-

plastycznych. Artysta będzie gościem specjalnym 25. edycji festiwalu

szał o nim już za sprawą jego pełnometrażowego debiutu fabularne-

i weźmie udział w wernisażu wystawy, który odbędzie się 12 listopada

go „Głowa do wycierania”, następnie przyszły „Człowiek słoń”, „Diu-

w Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu.

na”, „Blue Velvet”, „Miasteczko Twin Peaks”, „Dzikość serca”, „Twin

David Lynch jest jednym z najbardziej uznanych i uwielbianych

Peaks: Ogniu krocz za mną”, „Zagubiona autostrada”, „Prosta histo-

When He Went Home The House Was Different, 2013, Copyright: David Lynch

34

S

T

Y

L

E

ria”, „Mulholland Drive”, „Inland Empire”. Za swój dorobek reżyserski, scenariuszowy i producencki Lynch był czterokrotnie nominowany do Oscara®, zdobył Złotą Palmę Festiwalu w Cannes i dwukrotnie nagrodę Césara.

Wystawa dorobku plastycznych poszukiwań Davida Lyncha zapowiada się niezwykle ciekawie. Już sama jego aktywność na polu twórczości filmowej przejawia się w różnych formach: filmu kinowego, eksperymentalnego, serialu telewizyjnego, wideoartu, reklamy czy wideoklipu. David Lynch to także świetny malarz, rysownik, grafik i fotografik, kompozytor muzyki i jej wykonawca. Wystawa, na którą zapraszają Fundacja Tumult i Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu”, to największa jak dotąd ekspozycja tych wszystkich jego aktywności artystycznych. Na „Silence and Dynamism” złoży się około 400 prac Lyn-

This Man Was Shot 0.9502 Seconds Ago, 2004, Copyright: David Lynch

cha: od najwcześniejszych poszukiwań rysunkowych z lat 50., malarsko-filmowych z lat 60. XX wieku do prac najnowszych z 2017 roku.

Ekspozycja będzie dostępna dla zwiedzających do 18 lutego 2018 roku. W skład retrospektywnego pokazu dzieł – pochodzących zarówno z kolekcji artysty, jak i galerii amerykańskich, niemieckich i francuskich – wejdą między innymi obrazy olejne, akwarele, rysunki, litografie, fotografie, utwory muzyczne, reklamy, filmy krótkometrażowe oraz wideoklipy.

Kurator: Marek Żydowicz Producent: Fundacja Tumult Wystawa zorganizowana we współpracy z Fundacją Sztuki Świata Wystawa współfinansowana przez Miasto Toruń, Polski Instytut Sztuki Filmowej i Ambasadę USA w Warszawie. n materiały prasowe organizatora

Couch Series #10, 2008, Copyright: David Lynch and Galerie Karl Pfefferle, Munich

Multimedialny portal o muzyce klasycznej www.filharmonia.tv to muzyka na wyciągnięcie ręki zapraszamy na transmisje live

z X Międzynarodowego Konkursu Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga

www.facebook.com/filharmonia.tv

Gombrowicz.

Ja, geniusz.

Od Itka do „tego” Gombrowicza – Tysiąc stron jednym tchem.

MAGDA STĘPIEŃ

Biografia pisarza autorstwa Klementyny Suchanow nie zawiera analizy dzieł Gombrowicza. I dobrze. Byłaby wtedy kolejnym zbiorem interpretacji przydatnych licelistom i studentom, kolejnym brykiem hi-

Książka Klementyny Suchanow „Gombrowicz. Ja, geniusz” jest tak

storyczno-literackim. Suchanow ukazując nam postać Gombrowicza

zdawałoby się kompletna, że po jej przeczytaniu chciałoby się zapy-

mówi – patrz jaki był i szukaj sam powodów takiego, a nie innego pi-

tać – czy to już koniec wieloletniej introspekcji geniusza?

sarstwa. Zachęca do fascynacji tym ekscentrykiem obalającym mity

Nie, to nie może być koniec transatlantyckiej podróży autorki po ot-

i tworzącym nowe, obalającym symbole i tworzącym nowe. Ucz się

chłaniach duszy Gombrowicza, bo przecież On wielkim pisarzem był,

krytycyzmu, odrzuć konformizm. Każdy, w zależności od swej wrażli-

a Ona wielką pasjonatką jest i fascynację opisywaną postacią czuje

wości, wyciągnie z Gombrowicza to, co dla niego zrozumiałe i istotne.

się w każdym jej słowie.

Wchodząc w świat małego Itka-Witka i porównując go z własnym

W wydanej we wrześniu dwutomowej biografii „Gombrowicz. Ja,

dzieciństwem pojmiemy przyczyny i skutki cudzych i naszych błędów.

twórca.” Klementyna Suchanow – znawczyni życia i twórczości Witol-

Przełożenie niekoniecznie dobrych doświadczeń na dorosłość.

da Gombrowicza – zbiera wszystko, co do tej pory odkryła, opubliko-

Biografia Witolda Gombrowicza to gotowy materiał na powieść. Uro-

wała, na nowo opracowuje, układa w inne ciągi, wzbogaca prywatnością pisarza, uczłowiecza go ściągając z piedestału szklanego i niedostępnego twórcy lektur szkolnych i dodaje bardzo głęboką analizę psychologiczną pisarza na tle rodziny, historii, obyczajowości rodzimej i wielokulturowej od narodzin w 1904 roku do śmierci w 1969. Pokazuje obraz człowieka uwikłanego w ceremoniały i formy, które ten próbuje zrzucić przez całe życie. Próbuje pozbyć się fałszywej polskiej religijności, która według niego jest wygodną przykrywką bierności, kpi z polskiej tromtadracji, przekonania o niezwykłości narodu. Klementyna Suchanow odkrywa liczne fascynujące wątki biograficzne w twórczości Gombrowicza. (Dowiadujemy się na przykład, że sławne zakończenie „Ferdydurke” - Koniec i bomba, a kto czytał, ten trąba – jest krótką recenzją powieści wygłoszoną przez służącą Gombrowiczów, Anielę.

Ot, perełka.)

36

S

T

Y

L

E

dzony w Małoszycach koło Opatowa, tłamszony przez despotycz-

stom. Jest dumny z własnej wybitności, przekonany o niej, samodziel-

ną matkę przesadną czułością, kończy studia prawnicze w Warszawie

nie ją kształtuje i pielęgnuje.

i wyjeżdża do Paryża – gdzie studiuje filozofię i ekonomię. Roczny po-

Dopiero kontakt z paryską „Kulturą” i personalnie z Jerzym Giedroyciem

byt nad Sekwaną szybko mija, ale kontakt z francuskimi rówieśnika-

powoli, powoli wciąga go na literacki firmament. „Dzienniki”- część,

mi jest istotny w kształtującym się u Gombrowicza poglądzie na świat.

„Ślub” i „Trans-Atlantyk” ukazują się jako pierwsze. Lata sześćdziesią-

To przywitanie z wolnością, beztroską i przygodą (podróż nad Morze

te to „Pornografia”, „Kosmos” i powrót do Europy w aureoli wielkiego

Śródziemne).

pisarza dzięki francuskim tłumaczeniom. 1963 rok przenosi Gombrowi-

Po powrocie do Polski rozpoczyna (nieukończoną zresztą) aplikację sę-

cza do Niemiec, jako stypendystę (dzięki Konstantemu Jeleńskiemu).

dziowską. Drukuje w „Kurierze Porannym” felietony i recenzje literackie

Zamieszkał koniec końców we Francji, na południu w Vence, nieopo-

pisząc jednocześnie opowiadania, które zebrane wydaje pod znamien-

dal Nicei. Towarzyszy mu Kanadyjka Rita Labrosse, która z czasem zo-

nym tytułem „Pamiętnik okresu dojrzewania”. Niedługo potem wydane

staje żoną artysty. Czesław Miłosz, Gustaw Herling-Grudziński, Sławo-

„Ferdydurke” oraz „Iwona, księżniczka Burgunda” zapewniają mu uwa-

mir Mrożek, Jerzy Giedroyć, Konstanty Jeleński to ci, z którymi spijał

gę elit literackich (Schulza, Witkacego, Nałkowskiej). Wytrawni znaw-

śmietankę sławy w ostatnich latach swego życia.

cy czują narodziny geniusza. Witkacy wyje ze śmiechu czytając genial-

Powyższy skrót najważniejszych wydarzeń z życia Witolda Gombro-

ną według niego „Ferdydurke”.

wicza przeszedł szybko, wzrok się prześlizgnął - a przecież to ludz-

Niestety, geniusz wypływa tuż przed wybuchem wojny do Ameryki Po-

ki los. Klementyna Suchanow natreszcza (Białoszewski) ten pył, nada-

łudniowej na pokładzie MS Chrobry. Wojna zastaje go tam i emigrant

je mu ciężar życiem, śmiechem, rozpaczą, rozczarowaniem, miłością,

mimo woli postanawia zostać w Argentynie póki zły czas się nie skoń-

tułaczką, buntem, Małoszycami, klimatami iberoamerykańskimi, nie-

czy. 1945 rok rodzi Polskę, ale nie taką, jaką Gombrowicz opuścił. Nie

zgodą pisarza na gębę i i utartą formę, bo ten właśnie indywidualizm

wraca zatem, ale też nie ma pomysłu na siebie. Bieduje, a więc pracu-

i różnorodność - wrogowie gęby i formy – czynią świat Gombrowicza

je w banku (ten genialny umysł poniżony cyframi - sic!), pisze artykuły,

niepowtarzalnym, przez co pięknym.

niezdarnie tłumaczy „Ferdydurke” na hiszpański, a w 1948 roku wyda-

Głęboko wierzę, że przygotowując biografię „Gombrowicz. Ja, ge-

je „Ślub”, który nie powala tamtejszego środowiska i czytelnika. Zresz-

niusz.” Klementyna Suchanow odkryła jeszcze wiele białych plam,

tą Gombrowicz o to nie dba. Nie kłania się argentyńskim intelektuali-

które w tej postaci są a priori intrygujące. Warto czekać. n

BRILLANTE JANUSZ WAWROWSKI & STUTTGARTER PHILHARMONIKER Premiera: 10.11.2017

Pierwszy album – „Aurora” z udziałem pianisty José Gallardo odniósł

Album zawiera zarówno muzykę polską, jak i niemiecką – II Koncert

sukces komercyjny, zaś drugi – „Sequenza” uzyskał wiele pozytywnych

skrzypcowy Henryka Wieniawskiego oraz Fantazję Szkocką Maxa Bru-

recenzji na całym świecie (m.in. w „The Guardian”) oraz nagrodę Fry-

cha, co stanowi szczególny dialog pomiędzy narodem polskim i nie-

deryk. Janusz Wawrowski koncertuje w Polsce i za granicą, 2 i 3 marca

mieckim, które dzielą wspólną, nieraz trudną historię.

wykonał dwa koncerty ze Stuttgarter Philharmoniker pod dyrekcją Ma-

„Tytuł płyty Janusza Wawrowskiego & Stuttgarter Philharmoniker, Bril-

estro Daniela Raiskina, co zaowocowało propozycją nagrań dla War-

lante, zgodnie z dosłownym i przenośnym znaczeniem tego słowa

ner Classics.

w niejednym języku europejskim (lśniący i świetlisty, ale też wspaniały i błyskotliwy), prowokuje jawne skojarzenia z wykonawczą wirtuozerią” – pisze o albumie dr hab. Iwona Lindstedt – „Absolutnie słuszne, gdyż płyta zawiera dwa reprezentatywne, XIX-wieczne jej przykłady w dziełach na skrzypce z orkiestrą.

Wirtuozeria będąca jednym ze znaków rozpoznawczych epoki romantycznej, związana z rozmaitymi kontekstami ówczesnego życia społecznego, wywarła silny wpływ na niemal wszystkie formy i gatunki uprawianej wówczas muzyki. A na jej firmamencie rozbłysły prawdziwe gwiazdy”.

Wydawnictwo powstało we współpracy z Instytutem Polskim w Düsseldorfie z okazji obchodów 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę, przy wsparciu Polpharmy Sp. z o.o. n

.pl

Patronem medialnym płyty jest: d wu mie się czn i k

S

T

Y

L

E

37

ZBIGnIEW BIAłAS

Był sobie król

Jakieś dziesięć lat temu siedziałem w zimowy wieczór w domu i obejrzawszy już kilka współczesnych, reżyserskich wersji Króla Rogera próbowałem sobie wyobrazić, jak miałaby wyglądać tradycyjna realizacja tej opery.

Zacząłem od didaskaliów do Pierwszego Aktu: „Wnętrze ko-

to właśnie z powodu libretta pisał dalej o „dziele pogrzeba-

ścioła wzniesionego wszechmocnymi rękami bizantyjskich

nym”, o rzekomo „martwym płodzie Szymanowskiego” i pe-

Bazileusów, dawniejszych władców wyspy. Pośrodku, w głę-

symistycznie oceniał szanse – nawet po udanej premierze

bi, olbrzymie półkoliste sklepienie absydy nad wielkim ołta-

na Sycylii – „pobudzenia Króla Rogera do prawdziwego ży-

rzem oddzielonym od głównej nawy szeregiem kolumienek

cia na scenach europejskich” 2. To, że Iwaszkiewicz przyzna-

z różnobarwnych marmurów, zakończonych u góry kapite-

wał się do stworzenia „idiotycznego libretta” było – jak są-

lami o dziwacznych kształtach…” I tak dalej, opisane w bi-

dzę – próbą wzięcia na siebie winy, a nie egoistyczną uzur-

zantyjskiej mnogości przestrzennych szczegółów, więc - nie

pacją autorstwa. Finalne zmiany czynił jednak Szymanowski,

będąc człowiekiem o zbyt bujnej wyobraźni - zacząłem so-

zaś Iwaszkiewicz wielokrotnie wyrażał zdziwienie co do kie-

bie tę przestrzenność szkicować na kartce. Obraz mi uciekał,

runku, w którym podążył kompozytor i wręcz przyznawał, że

był zbyt monumentalny, w groteskę obracała się każda próba

nie wie, o co chodziło kuzynowi, szczególnie w ostatnim ak-

uporządkowania perspektywy, tym bardziej, że jestem mier-

cie. Tymczasem Szymanowski nie miał wątpliwości, że Król

nym rysownikiem.

Roger to jego najlepsze dzieło. W liście do Zofii Kochańskiej

Wówczas wszedł do pokoju mój syn i widząc, jaki jestem za-

pisał tak: „…wróciłem z Pragi (czeskiej), gdzie 21. (w pią-

aferowany, zapytał:

tek) byłem na premierze, a w niedzielę na drugim przedsta-

– Co robisz?

wieniu Króla Rogera. [...] Wiesz, że nie jestem pretensjonalny

– Szkicuję plan sceniczny pierwszego aktu Króla Rogera, bo

i raczej krytycznie nastawiony do swojej muzyki - ale napraw-

nie umiem tego wszystkiego za bardzo poukładać w prze-

dę wprost wstrząsnęło mię to (zwłaszcza II akt). [...] To nie

strzeni.

da się porównać z niczym innym w mojej muzyce” 3. I dalej

Dosłownie go zamurowało.

tak jeszcze: „Już samo brzmienie orkiestry i chórów jest miej-

– To aż tak? No nie! Ale hardcore!

scami zupełnie niesamowite i wprost wstrząsające w swym

Wiem, że dzisiaj młodzież wysławia się inaczej, ale w roku

napięciu. Nie mogę się otrząsnąć z tego wrażenia – a także

2007 mówiła w ten sposób. Mój syn miał lat osiemnaście,

smutku - że to już jednak przeszłość i że zapewne nic takie-

słuchał Eminema i włosy farbował na kolor jajecznicowy.

go już nie potrafię napisać.” 4

(Ja z nim Eminema też słuchałem, włosów nie farbowałem).

Właściwie stworzenie, a następnie wystawienie dobrej opery

Zakładam, że jego komentarz oznaczał szacunek, że tak po-

jest z założenia niemożliwe, bo przecież tylko szaleniec uzna,

ważnie podchodzę do opery.

że coś takiego może się udać, szczególnie w dzisiejszych wymagających czasach, kiedy poza zgrabnym librettem i dobrą

Zbigniew Białas

„Korzeniec”, „Puder i Pył”, „Tal”, reportaży „Nebraska”.

Y

niczni), dobrze przygotowany chór, wyszkolony balet, zdol-

świadczenie na tyle mu się spodobało, że zaraz po spektaklu

ny scenograf, sprawna obsługa techniczna, wygodne krze-

zaczął pisać libretto do własnej opery, której tytułu dzisiaj nie

sełka z oparciami na ręce, ekrany, gdzie wyświetla się tekst li-

pamiętam. W każdym razie głównym bohaterem był – jak-

bretta w miarę zgodny z tym co dzieje się na scenie oraz peł-

że by inaczej - jakiś starożytny albo wczesnośredniowiecz-

na widownia. Dobrze też, jeśli nikt z boku nie wyciąga hała-

ny władca. Mój syn próbował nawet intonować basem „Był

śliwie cukierków w szeleszczących papierkach, a ideałem by-

sobie król”, mimo że jeszcze nie przechodził mutacji, więc

łaby publiczność, która nie zrywa się ochoczo do owacji na

był to bas wyłącznie w zamyśle. Nigdzie też nie zapisał nut,

stojąco bez względu na jakość przedstawienia.

i opera przepadła. Libretto również bezpowrotnie zaginęło,

To się po prostu nie ma prawa udać.

zresztą na piśmie powstało tylko kilkanaście wersów o wiel-

Biorąc jednak pod uwagę choćby oszałamiającą karierę jaką

kim nasyceniu tragicznym. To tyle, jeśli chodzi o wkład Biała-

(wreszcie!) zaczyna robić Król Roger na świecie, morał jest

sa juniora do historii muzyki.

taki: pomimo absolutnej niemożliwości napisania i wystawie-

w Dziennikach, że gdyby nie jego „idiotyczne libretto”, to by nic tej operze nie brakowało1. Można się domyślać, że

prozaik i tłumacz. Autor powieści

T

wrażliwy dyrygent, rewelacyjni śpiewacy (najlepiej fotoge-

latek, gruntownie przez rodziców przygotowany, a całe do-

Wracając do Króla Rogera: Jarosław Iwaszkiewicz napisał

profesor nauk humanistycznych,

S

muzyką konieczne są: znakomita reżyseria, świetna orkiestra,

dejdzie do opery poważnie. Aidę obejrzał jako dziewięcio-

nia opery idealnej, jeśli wszystko się w miarę udaje, to i tak

– literaturoznawca-anglista,

38

Kiedy mój syn był młodszy, mogło się wydawać, że też po-

1 J. Iwaszkiewicz, Dzienniki, Tom I, Warszawa 2007, s. 284 (Wpis 23 kwietnia 1949 roku).

L

E

mamy do czynienia z dotykiem absolutu. n 2 Tamże.

3 T. Chylińska (red.), Karol Szymanowski. Korespondencja, Tom IV: lata 1932-1937, list z 27 X 1932, Kraków 2002, s. 327.

4 T. Chylińska (red.), Karol Szymanowski. Korespondencja, Kraków 2002, s.

327.