Krempachy churches (Scepus, Poland)

Krempachy

zdjęcia Rafał Monita tekst Andrzej Skorupa

kościoły św. Marcina i św. Walentego Wydawnictwo astraia Kraków 2015 1

Copyright © 2015 by Oficyna Artystyczna Astraia, Kraków for this edition Copyright © 2015 by Andrzej Skorupa for the text Copyright © 2015 by Rafał Monita for the photographs Tekst: andrzej skorupa Fotografie: rafał monita Korekta: katarzyna wiwer Projekt graficzny i typografia: rafał monita Wydawnictwo pragnie złożyć serdeczne podziękowanie Księdzu Dariuszowi Ostrowskiemu, Proboszczowi z Krempach, za pomoc i wsparcie przy powstawaniu niniejszej p ­ ublikacji.

Parafia rzymskokatolicka św. Marcina Biskupa 34-433 Krempachy, ul. Kamieniec 25 tel. 18 285 16 55 http://krempachy.espisz.pl/parafia.php e-mail: krempachy.parafia@gmail.com znajdź nas na profilu Facebook: Parafia św. Marcina w Krempachach

Żadna część tej publikacji nie może być w jakikolwiek sposób reprodukowana, powielana, publikowana bez pisemnej zgody wydawcy. © Wszystkie prawa zastrzeżone. All rights reserved.

Wydanie i, Kraków 2015 isbn 978-83-60569-77-1 Wydawnictwo Astraia ul. Niewodniczańskiego 120 30-698 Kraków tel./faks 12 654 95 86 e-mail: astraia@astraia.pl www.astraia.pl 2

Kościół św. Marcina w Krempachach W Krempachu (Bélakorompa) są dwa kościoły – farny pod wezwaniem św. Marcina, gotyk xv w. przerobiony w dobie baroku. Otrzymał wówczas na wieży polską renesansową attykę i barokową absydę. W skarbcu gotycki kielich i monstrancja z xv w. 82 cm wysoka. dr Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Spiszu, Orawie, Liptowie i Czadeckiem ze 112 ilustracjami i 3 mapami, Lwów–Warszawa 1921

3

K

rempachy są wsią zamagurską, która z całą pewnością powstała w xv w., a być może nawet jeszcze w xiv stuleciu. Jeśli bowiem wzmianka o parafii istniejącej tu w roku 1397 budzi pewne wątpliwości (na Dolnym Spiszu leży górnicze miasto o tej samej nazwie i do niego też może się odnosić owa wzmianka), to pierwsza pewna wiadomość o tej wsi, określonej jako Bélakorompa, pojawia się w 1439 r. Nazwa Krempachy pochodzi zapewne od niemieckiego słowa Krummbach oznaczającego Kręty Potok (dawniej Kręcina, dziś Durściński Potok), wzdłuż którego wieś się rozłożyła. Jeszcze w xix stuleciu i na początku xx w. w powszechnym użyciu była nazwa Krempach.

Wieś założona została przez ród Berzewiczych, którzy z nadań węgierskiego króla Karola Roberta kolonizowali Zamagurze od początku xiv wieku. Weszła Emeryk Horwath Stansith (1653–1702)

5

Kościół św. Walentego w Krempachach Za wsią stoi kościółek św. Walentego, barokowy, kóry ma stary, rozebrany tryptyk […] z postaciami św. Stefana, Władysława i Emeryka na skrzydłach, podczas gdy obraz główny […] znajduje się w otłarzu barokowym.

Obraz ten, podobnego typu, jak w ołtarzu św. Elżbiety w Lewoczy, ma datę 1516. dr Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Spiszu, Orawie, Liptowie i Czadeckiem ze 112 ilustracjami i 3 mapami, Lwów–Warszawa 1921

27

W

Krempachach, obok kościoła parafialnego, znajduje się jeszcze druga świątynia. Jest to stojący na zachodnim skraju wsi, przy drodze do Nowej Białej, cmentarny kościół, którego patronem jest św. Walenty.

Pierwotnie w tym miejscu znajdowała się drewniana kaplica pochodząca z początku xvi w. Czas wzniesienia owej budowli ocenia się na podstawie daty 1516, znajdującej się na wspominanym już tryptyku, przeznaczonym właśnie do tej kaplicy. Była to zapewne fundacja chłopska, gdyż w Krempachach nigdy dworu nie było. Istniejący murowany kościół zaczęto wznosić za czasów plebana Wincentego Pawlaka (1753–1759). Mówi o tym kronika parafialna: Sub Joanne Pavlak jacta sunt fundamenta murata Cappellae Si. Valentini. Koszty robot oszacowano na 434 Rfl. W roku 1759 kaplica była już „doskonale wykończona” (superbe perfecit), ale – i tu znów cytując kronikę – „trzeba ubolewać, że w tak krótkim czasie całe srebro na ołtarzach, chórze i fotelu poczerniało” (dolendum quod intra tam breve tempus totum argentum in Aris, Choro et Cathedrale nigruerit). Kolejne wydatki na kaplicę, pochodzące ze skarbony kościelnej, datków wiernych i ofiary złożonej przez ks. Walentego Kaczmarczyka, plebana z Kacwina, wyniosły około 372 Rfl. Zapewne z powodu tych niezbędnych prac przyjmuje się rok 1761 za ostateczną datę powstania kaplicy. W 1796 r. położony został nowy dach i zbudowano nową sygnaturkę, na której w roku 1834 zawisł dzwon sprawiony kosztem 102,36 Rfl. Ostatni generalny remont kościoła przeprowadzony został w 2002 r. s. 27 Kościół św. Walentego, widok od zachodu, poniżej: widok od południa

28

38