y gloran
20c
TESCO YN TYNNU 'NÔL Ar ôl misoedd o ansicrwydd, penderfynodd cwmni Tesco dynnu 'nôl eu cais cynllunio i agor archfarchnad ar hen safle EMI yn Nhreorci. Cafodd y cwmni lawer o sylw yn y wasg yn ddiweddar yn sgil gwneud colledion sylweddol ac mae'n siwr bod y penderfyniad i beidio â mynd ymlaen â'u cynlluniau yn y Rhondda i ryw raddau yn gysylltiedig â hynny. O'r dechrau, bu'r cais yn destun trafod yn yr ardal gyda rhai yn edrych ymlaen at groesawu archfarchnad fawr i'r dref tra bo eraill yn ofni'r effaith a gâi ar
siopau annibynnol y stryd fawr. Trefnwyd ymgyrch i rwystro Tesco rhag dod gan Siambr Fasnach Treorci ac arwyddwyd deiseb a drefnwyd ganddynt gan gannoedd o bobl. Croesawodd Mr Allan Jones, cadeirydd y Siambr y newyddion bod Tesco wedi tynnu eu cais yn ôl, "Rydyn ni wrth ein bodd gan ein bod wedi pryderu'n fawr am ddyfodol nifer o siopau ar ein stryd fawr. Gwelsom beth ddigwyddodd i Donypandy pan agor-
PARHAD AR DUDALEN 4
golygyddol l
dalgylch Treorci yn RHAGOR O mynd i'w hysgolion cynNEWIDIADAU YN radd lleol ac n trosglwyddo i'r ysgol gyfun EIN HYSGOLION yn 11 oed. Yn achos dalgylch Ferndale, y paMae Cabinet Cyngor trwm fydd ysgol Rhondda Cynon Taf gynradd, wedyn ysgol wedi pleidleisio i gyfun rhwng 11 - 16 oed ddechrau ymgynghori â'r cyn mynd ymlaen i cyhoedd ar newidiadau Dreorci. Yn olaf, yn y sylfaenol i addysg yng Porth a Thonypandy, y Nghwm Rhondda a Tho- bwriad yw creu ysgolion nyrefail. Bydd pob canol 3- 16 cyn i'r plant ysgol. ond un, yn colli eu orffen eu haddysg yn disgyblion hynaf oherNhreorci. Ond hyd yn wydd bwriedir canoli oed o fewn dalgych yr holl waith y Dosbarthiun ysgol does dim adau Chwech Cwm cysondeb. Er enghraifft, Rhondda yn Ysgol yn Nhonypandy er y Gyfun Treorci. Y bydd rhai plant yn rheswm a roddir am hyn mynychu'r un ysgol yw bod y niferoedd bach rhwng 3 - 16, bydd eraill sy'n astudio rhai pynciau o Flaenclydach, dyyn aneconomaidd ac y weder, yn mynd i'w hysbyddai'r bobl ifainc yn gol leol tan gyrraedd 11 ennill o gael eu hunain oed ac wedyn yn ymuno mewn unedau mwy. â Thonypandy cyn mynd Beirniadwyd y cynllun ymlaen, os dyna'u dewis, yn barod gan rai am ei i Dreorci. Fe welwch, yn fod yn gwbl anghyson. ôl y cynlluniau hyn, Bydd plant Tonyrefail yn bydd rhai plant yn mynd i un ysgol yn unig mynychu un ysgol yn rhwng 3 - 19. Bydd plant unig trwy gydol eu gyrfa, eraill dwy a rhai tair. O gofio'r effaith a gaiff newid ysgol ar rai plant, prin y gellir dadlau bod hyn yn gyson nac yn deg. Yn deillio o'r bwriadau hyn, y gobeithir Ariennir yn rhannol eu gweigan Lywodraeth Cymru thredu Argraffwyd Y GLORAN gan J & P Davison erbyn gyda chymorth Cymdeithas Celfyddydau Cymru 2018, mae Cyhoeddwyd Y GLORAN gan Fwrdd Golygyddol Y GLORAN 2
y gloran
tachwedd 2014
YN Y RHIFYN HWN
Tesco yn tynnu nôl
nifer o sgil-effeithiau nad yw adroddiad y Cyngor yn eu hystyried. Ar hyn o bryd, mae pob ysgol yn cynnig ystod o bynciau y gellir eu hastudio hyd at y chweched dosbarth. Mae bron pob athro am gael cyfle i ddysgu'r chweched dosbarth, ond os derbynnir y cynllun hwn, mewn un ysgol yn unig y bydd y cyfle hwn ar gael a gallai'r gweddill golli athrawon galluog, uchelgeisiol. Bydd yr ysgolion hynny hefyd yn colli eu disgyblion hynaf sy'n cael cymaint o ddylanwad ar y rhai iau, ac sydd, ar hyn o bryd, yn cyflawni nifer o swyddogaethau pwysig o fewn yr ysgol. Dyw'r adroddiad ddim chwaith yn ystyried maint yr ysgol, a'r effaith a gaiff hynny ar safon addysg plant. Canmolir llwyddiant cynllun 3 - 19 yn Ysgol Gyfun Llambed, Ceredigion, ond ni ddywedir taw rhyw 700 o ddisgyblion sydd ynddi o'i chymharu â bron 2,000 a fydd yn Nhreorci. Ar ben hyn oll, bwriedir gadael i'r pedair ysgol gyfun Gymraeg yn y sir ddal i weithredu fel y maent ar hyn o bryd. Nid ystyrir effaith y newidiadau hyn arnynt o gwbl. Ac wrth groesawu'r cynnydd yn y sector cynradd Cymraeg yn y Porth a Thonyrefail,
Golygyddol Newidiadau i’r Ysgolion...-2 Colli gwasanaethau...3 Newyddion Lleol ...5-10 Byd Bob...-6 Shelley Rees-Owen...-7 Ysgolion...11 Treorci a Chymer..12
siomedig yw gweld taw etifeddu hen adeiladau y bydd y ddwy ysgol. Dyw rhai pethau byth yn newid. Mae'r hyn a gynigir yn mynd i weddnewid patrwm addysg y Cwm ar adeg pan yw athrawon a phlant yn crefu am gyfnod o sefydlogrwydd. Mae rhaid i bawb ystyried y cynlluniau hyn o ddifrif a phwyso a mesur yr ennillion addysgol o'u cymharu â'r colledion i'r cymunedau unigol. Ein plant yw ein dyfodol. Rhaid sicrhau bod unrhyw newidiadau yn mynd i fod er eu lles.
Golygydd
COLLI RHAGOR O WASANAETHAU IECHYD a MYNWENTYDD
Mae Bwrdd Iechyd Cwm Taf wedi cyheddi eu bod yn arbrofi cynllun am y tri mis nesaf a fydd yn golygu na fydd modd gweld meddyg allan o oriau yn y Rhondda. Bydd rhaid i unrhyw un a gaiff ei daro'n dost gyda'r nos, dyweder, nawr deithio i Ysbyty Brenhinol Morgannwg, Llantrisant neu Ysbyty'r Tywysog Siarl, Merthyr i dderbyn trini-
aeth. Mae hyn yn peri llawer o ofid i bobl, yn enwedig pobl hŷn nad oes ganddynt geir. Gan fod llai o bysys cyhoeddus ar gael gyda'r nos, a dim yn ystod oriau mân y bore, bydd rhaid dibynnu ar y gwasanaeth ambiwlans sydd eisoes o dan bwysau mawr ac yn cael ei feirniadu am ei anallu i ymateb yn brydlon i alwadau. Gan fod pobl y Rhondda wedi colli rhai gwasanaethau'n barod o'r Ysbyty Brenhinol, mae teimladau cryf am y toriadau pellach hyn. Yn ôl i Cyngh. Geraint Davies, Treherbert,
"Rydyn ni wedi colli digon yn barod ac mae hwn yn un cam yn ormod." Clywsom hefyd bod Cyngor Rhondda Cynon Taf yn bwriadu lleihau'r nifer o dorwyr beddau sy'n gweithio yn ein mynwentydd. Bydd ardaloedd Rhondda, Cynon a Thaf i gyd yn colli un aelod o'r tîm presennol gan adael y niferoedd a ganlyn: Rhondda 8 [+ un rhanamser], Cynon 6 a Thaf 6. Gan fod amlosgfeydd ar gael yng Nghwm Cynon a Chwm Taf, mae mwy o gladdedigaethau yn y Rhondda.
Dyna sy'n cyfrif bod y tîm ychydig yn fwy, ond dywedodd llefarydd ar ran y Cyngor na ddylai'r gwasanaeth ddioddef. Doedd e ddim yn meddwl y byddai rhaid aros yn hirach i gladdu gan fod modd symud gweithwyr o ardal i ardal pe bai galw. Ar hyn o bryd mae ymgynghori'n digwydd rhwng y Cyngor a'r undebau llafur ond gan na ragwelir dirywiad yn lefel y gwasanaeth, ni fydd unrhyw ymgynghori cyhoeddus.
3
TESCO
YN TYNNU NÔL PARHAD
wyd Asda. Caeodd nifer fawr o siopau a doedden ni ddim am weld yr un peth yn digwydd yma yn Nhreorci. Ar hyn o bryd mae gennym stryd fawr gymharol ffyniannus, ond byddai agor archfarchnad, a honno y tu fa's i ganol y dre' wedi bod yn fygythiad enfawr. Mae Treorci yn fath o oasis ym mlaenau'r cymoedd. Does ond rhaid edrych ar Nant-y-moel a Blaengwynfi yn y cymoedd cyfagos i syweddoli hynny. Rhaid sicrhau canol y dre oherwydd byddai ei golli yn effeithio ar werth tai a mwyfwy o bobl ifanc yn mudo i gyfeiriad Caerdydd. Mae penderfyniad Tesco yn newyddion da inni i gyd." Roedd Mr Jones am ddiolch i bawb a ddangosodd eu cefnogaeth i'r Ymgyrch a hefyd i bobl yr ardal sy'n cefnogi siopau'r stryd fawr o wythnos i wythnos, boed yn drigolion lleol neu rai a ddaw o ardaloedd cyfagos. Mae dyfodol y safle nawr yn ansicr, ond rhaid pwyso i wneud rhywbeth ynglŷn â chyflwr peryglus ac ymddangosiad diraen yr adeiladau gwag sydd yno. 4
newyddion lleol DEUNYDD AR GYFER POB RHIFYN I MEWN ERBYN DECHRAU’R MIS OS GWELWCH YN DDA
TREHERBERT
Am 10.45 ddydd Sul, 9 Tachwedd cynhelir gwasanaeth coffadwriaeth wrth Gofgolofn Blaenrhondda cyn gorymdeithio i barc Treherbert lle cynhelir gwasanaeth Dydd y Cofio arall pryd y gosodir torchau i gofio'r rhai a laddwyd.. Bydd y gwasanaethau dan ofal y Parchedig Marian Ashton. Canhelir cyngerdd i gofio canmlwyddiant dechrau'r Rhyfel Byd Cyntaf yn Neuadd y Pensiynwyr ar Dachwedd 10 fed. Enw’r y cyngerdd yw 'Last Post' a bydd Seindorf Arian Treherbert yn chwarae cerddoriaeth y cyfnod. Bydd disgyblion Ysgol Gyfun Treorci yn adrodd am wahanol ddigwyddiadau o’r rhyfel erchyll. Hefyd bydd cyfle i brofi blas y cyfnod wrth fwyta bwyd a oedd yn boblogaidd ar y pryd wedi ei baratoi gan Phill Vickery o Gapel Blaenycwm. Cynhelir gwasanaeth yng Nghapel Blaenycwm am 10.45 ar 30 Tachwedd er mwyn cofio'r rhai sy wedi marw yn ystod y flwyddyn. Bydd y gwasanaeth dan ofal y Capten Ralph Upton, gweinidog y
capel. Croeso cynnes i bawb Mae’r Cyngor wedi derbyn cais i adeiladu un felin wynt arall rwyng Y Maerdy a Mynydd Tynewydd. Ar ôl cyfnod o ymgymhoriad bydd Pwyllgor Datblygu'r Cyngor yn penderfynu a fydd y cynllun yn cael cyniatad cunllunio. Dymunwn wyliau hapus i Lee Williams o Stryd Dumfries sy wedi mynd allan i Dde Affrica i ymweld â’i merch, Delyth sy’n byw yn Cape Town. Yn mis Medi bu farw un o aelodau hynaf Capel Blaencwm, Mrs Lil Hart oedd yn 95 mlwydd oed. Er ei hoedran mawr ,roedd Lily yn mynychu’r capel bob dydd Sul a bydd colled mawr ar ei hôl. Roedd Lil wedi bod yn byw yn 39 Blaenrhondda Rd am dros 70 mlynedd cyn symud yn ddiweddar i gartre nyrsio Tŷ Ross. Cynhaliwyd y gwasanaeth angladdol yn y capel dan arweiniad Capten Ralph Upton a’r Parchedig Cyril Llewellyn a rhoddwyd teyrnged iddi gan Geraint Davies. Cydymdeimlwm â’i hwyres Nia a’i gor-ŵyr, Naill. Mae'n flin gennym gofnodi marwolaeth Alun Morris o Coldra Rd. Dechreuodd Alun wei-
thio ym mhwll glo Fernhill cyn symud ymlaen i swyddi eraill yn cynnwys y gwaith dur ym Mort Talbot a byses y Rhondda. Roedd Alun yn aelod adnabyddus o Cor Meibion Treorci am dros 30 o flynyddoedd . Ymunodd y cor a chynylleidfa fawr yng Nghapel Carmel am ei wasanaeth angladdol dan ofal y Parchedig Marian Ashton. Cydymdeimlwn a’i wraig Christine a’i blant David, Carwyn, Cerys, Rhian Sian a’r holl deulu
TREORCI
Pob dymuniad da am ymddeoliad hir a hapus i Janice a George Cox, Stryd Luton ac i Siân Davies, Stryd Colum. Bu Janice a Siân yn cydweithio am nifer o flynyddoedd yn Adran Gymraeg Ysgol y Cardinal Newman ac roedd George yn athro yn Ysgol Eglwys Gadeiriol Llandaf. Roedd yn flin gan ei ffrindiau yn Nhreorci glywed am farwolaeth Dorothy Dear ar 8 Hydref yn ei chartref ym Mhorthcawl. Roedd Dorothy, a arferai fyw yn 141 Stryd Bute, yn 76 oed. Ei gŵr cyntaf oedd Byron Gibbon a
EICH GOHEBWYR LLEOL: Rhowch wybod iddyn nhw os byddwch chi eisiau rhoi rhywbeth yn Y GLORAN Treherbert: GERAINT a MERRILL DAVIES Treorci: MARY PRICE
Cwmparc: NERYS BOWEN DAVID LLOYD Y Pentre: TESNI POWELL ANNE BROOKE
Ton Pentre a’r Gelli: HILARY CLAYTON GRAHAM JOHN chawsant un mab, Stuart, Bu hefyd yn briod ag Evan Warren, cyn-reolwr Banc Barclays yn Nhreorci. Cydymdeimlwn yn gywir iawn â'r teulu yn eu hiraeth. Llongyfarchiadau a phob dymuniad da i'r dyfodol i Betty ac Emrys Williams , Stryd Fawr, sydd newydd ddathlu eu Priodas Aur. Mae cyfle bellach i aelodau Sefydliad y Merched [W.I.] i ymuno â dosbarth crefft o dan ofal Enid Thomas. Profodd y dosbarth yn llwyddiannus iawn yn barod a nos Iau, 8 Tachwedd, cynhaliwyd arddangosfa o waith y merched lle caed cyfle i brynu peth o'u cynnyrch. Roedd côr y WI hefyd yn brysur yn
parhad ar dudalen 8
5
BYD BOB
rwy'n meddwl bod bywyd plentyn yn bwysicach na Roedd cyffro ar stryd fawr stwmp sigarét. O'nd ydych Treorci rai wythnosau'n ôl. chi'n cytuno? Fe ruthrodd dau ddyn i ************************ mewn i siop na gofyn i'r Un bore roedd Dai a Ianto perchennog, "Ydych chi yn hela cwningod ger y Llyn wedi sylwi ar ddyn â chwfwl Fawr. Yn sydyn, cyfeiriodd am ei ben yn dod i mewn i'r Dai ei fraich at yr awyr a siop 'ma gynnau bach?" gweiddi, "Edrycha, Ianto. Siglodd y perchennog ei ben Edrycha!" hyd i'r troseddwr. gan ateb, "Nac ydw. Gyda Cododd Ianto ei ben a gweld Pan adroddodd y llaw, pwy ydych chi?" paragleidiwr yn hofran yn perchennog y stori i fi y "Swyddogion y Cyngor," yr awyr yn uchel uwchben y dydd canlynol, fe feddyliais i llyn. Heb betruso, cododd ei dywedon nhw. "Tra oedden ni'n gyrru heibio, gwelson ni am y plant sy'n marw ym ddryll pelets a saethu ddyn yn taflu stwmp sigarét Mhrydain bob blwyddyn ddwywaith. Clywson nhw achos does dim digon o ar y palmant, ac yna disgrech ofnadwy, yna gwelson arian a staff a y cynghrau flannodd e i mewn i un o'r nhw'r paragleidiwr yn a'r awdyrdodau i'w cad siopau." syrthio fel carreg a diflannu nhw'n ddiogel. Yn Birming- dan ddyfroedd y llyn. "Wel, dydy e ddim yma," ham yn ddiweddar, fe meddai'r siopwr "Cewch Trodd dai at Ianto a gofyn, gaeodd y cyngor ffeiliau cant "Diawl, Dai, pa fath o olwg ar y siop os ydych chi a hanner o blant mewn eisiau." dderyn oedd e?" perygl oherwydd diffyg Ar ôl gofyn cwestiynau am "Dim syniad," atebodd Dai. adnoddau i ddelio â nhw. yr ystafell gefn, y toiled a'r "Ond fe gadwodd afael ar y Dydw i ddim yn hoffi gweld dyn 'na hyd y diwedd.!" fflat uwchben y siop, fe aethon nhw allan heb ddod o sbwriel ar y palmant, ond 6
SHELLEY REES-OWEN
dros nos ar drên o Moscow i St Petersburg ac os oedd profiadau'r siwrnai hon yn y ffilm yn anffodus, roedd y daith hon yn llawer mwy brawychus. Roedd Shelley yn digwydd bod yn rhannu caban Yn y rhifyn hwn, mae Shelley gydag actores ifanc Rees - Owen, yr actores o Don arall, Nerys Phillips, a Pentre yn sôn am ei rhwng eu blinder a dechreuadau ym myd teledu ac rhythm cyson olyn arbennig am daith gofiadwy i wynion y trên ar y trac, Rwsia cwympodd y ddwy i Carreg filltir bwysig yng ngyrfa gysgu bron yn syth.. Shelley oedd cael cyfle i ymdFodd bynnag, yn oriau dangos yn 'In Sunshine and in mân y bore, dihunodd Shadow', ddrama gan Alan OsShelley ac er mawr iddi gael rhan mewn ffilm yn borne tra oedd hi'n dal yn Ysgol Rhydfelen Fe'i perfformiwyd yn dwyn y teitl 'Gadael Lenin'. Sion fraw iddi, gael bod dyn yn y caban, a'i phwrs yn ei law. Pan Eirian oedd awdur y sgript ac Llundain a Chaerdydd ac mae Endaf Emlyn oedd yn cynhyrchu. welodd ei bod wedi dihuno hin ddiolchgar am y cyngor a'r dododd e'r pwrs nôl ar y gwely a gefnogaeth hael a gafodd gan gy- Adroddai'r ffilm hanes tri o sleifio i ffwrdd. Dihunodd Shelathrawon a grŵp o 7 disgybl o farwyddwr y sioe, y diweddar ley ei ffrind ac arhosodd y ddwy ysgol yn ne-ddwyrain Cymru yn Dorian Thomas. Wrth i'r cyflwyniad olaf gael ei lwyfannu ymweld â Rwsia mewn ymgais i ar ddihun am weddill y siwrnai! 1994 oedd hi a 'Gadael Lenin' ailddarganfod eu hunain. Tra yn ar nos Sadwrn, sylweddolodd y oedd y ffilm gyntaf o'r Gorllewin teithio ar drên dros nos rhwng byddai hi nôl yn yr ysgol fore i'w saethu yn y Rwsia dlawd, Moscow a St Petersburg, mae'r Llun, ac yn waeth na hynny, yn newydd. Yn St Petersurg ei hun, dechrau ar ei haroliadau TGAU! disgyblion yn cael eu gwahanu cafodd bod tlodi a chyfoeth Ar gyfer ei chwrs chweched dos- oddi wrth eu hathrawon. Tra bod mawr yn bodoli yn ymyl ei giyr athrawon yn stryffaglu i ymbarth, trosglwyddodd Shelley i lydd. Roedd bwyd y gwesty'n ofdopi heb eu harian a'u cesys, Ysgol Lanhari ac unwaith eto nadwy ond crefodd rhai o'r staff mae'r pobl ifainc yn mwynhau cael cyfle i ymddangos yn ei ar yr actorion i beidio a'i wrthod. golygfeydd St Petersburg ac yn ffilm gyntaf, sef 'Cwm Hyfryd', dod i nabod eu hunain. Gall Shel- 'Os nad ydych am ei fwyta, ffilm am y Wladfa. Un oi chydley ddweud ei bod hi wedi dysgu gallwn ni ei gael ar gyfer y teulu actorion yn y ffilm honno oedd Phil Howe, yr actiwr a digrifwr o llawer o'r profiad o ffilmio mewn gartre," dywedon nhw. A dyna'r drefn wedyn, lapio'r bwyd mewn gwlad dramor, er nad oedd pob Ferndale, sydd ar hyn o bryd yn papur a'i roi i'r staff ac wedyn dim yn bleserus. Hedfanodd y gyd-aelod â hi o Gyngor mynd i brynu rhywbeth mwy blacriw i Moscow gyntaf a threulio Rhondda Cynon Taf. Eryn hyn sus ar y stryd. Tra oedd Shelley'n roedd perfformio yn y gwaed, ac peth amser yno. Un diwrnod heulog, a hithau'n gwisgo sbectol aros yn y gwesty hwn, un diyn sgil ymddangos mewn sioe haul, tynnodd bachgen bach, ryw wrnod diflannodd ei Walkaman a gerdd yn yr ysgol, cafodd wa6 oed, ei sylw. Gan ei fod yn llai nifer o CDs o'i hystafell. Y dihoddiad i gysyltu â Glenda wrnod cyn iddyn nhw ddychweJones, un o gynhyrchwyr Pobol y na hi, plygodd i lawr i siarad ag lyd i Gymru, dyma'r ferch oedd ef. Mewn chwinciad, dyma fe'n Cwm' unawith y byddai wedi cwblhau ei chwrs ysgol. Roedd y cydio yn ei sbectol haul a sgrialu yn glanhau yn dod â'r cwbl yn ôl gan ddweud ei bod ond wedi eu gwahoddiad hwn i brofi'n bwysig i ffwrdd. Dyma brofiad cyntaf benthyg gan nad oedd dim byd Shelley o'r tlodi oedd yn temtio iawn maes o law. tebyg ar gael ganddi gartre'! pobol o bob oed i ddwgyd. Troi am Rwsia Roedd bywyd yn St Petersburg St Petersburg Erbyn hyn roedd gan Shelley Mewn ychydig ddiwrnodau asiant a chyn bo hir daeth cyfle roedd rhaid iddyn nhw deithio PARHAD AR DUDALEN 10
O RWSIA I 'POBOL Y CWM'
ddiweddar yn cynnal cyngerdd yn y Gelli i godi arian at Gymorth Cristnogol. [gweler newyddion Ton Pentre] Bu nifer o deuluoedd yr ardal mewn profedigaeth yn ystod y mis aeth heibio. Roedd yn flin gan bawb glywed am farwolaeth Mr Roy Jones, Stryd Stuart, gynt o Flaenrhondda. Cofiwn am ei fam yn ei hiraeth. Hefyd, teulu John Phillips, Stryd Dumfries. Bu John yn swyddog yn y pwll glo cyn ymddeol ac yn aelod brwd o Gymdeithas Gelf Ystradyfodwg. Roedd yn arlunydd talentog a hefyd yn ymddiddori yn y Gymraeg. Cydymdeimlwn yn gywir iawn â'i weddw, Avis. Pob dymuniad da i'r Parch Carwyn Arthur fydd yn ymadael â'r ardal yn y flwyddyn newydd i gymryd gofal o nifer o gapeli yng nghyffiniau Tregaron,
8
Ceredigion. Bu Carwyn yn weinidog ar Bethlehem am nifer o flynyddoedd a dymunir iddo bob llwyddiant yn ei ofalaeth newydd. Pen blwydd Hapus iawn i Mrs Mairona Jones, gynt o'r Stryd Fawr, ond bellach o gartref gofal Pentwyn ar gyrraedd 96 oed a hefyd i Mrs Doris Merriman, gynt o Stryd Hermon ond nawr o gartref gofal Ystradfechan oedd yn dathlu cyrraedd 98 oed yn ddiweddar. Roedd aelodau Hermon yn falch gweld
CWMPARC
Cyn bo hir bydd ficer newydd yn dod i Gwmparc. Bydd y Tad Philip Leyshon, 37 oed, yn symud o'i blwyf presennol, sef Tonypandy, Cwm Clydach a
Threwiliam yn y flwyddyn newydd i ofalu am eglwysi San Siôr, Cwmparc, San Matthew, Treorci ac Ystafell Santes Mair yn Nhreherbert. Edrychwn ymlaen at ei groesawu gan obeithio y bydd yn hapus iawn yn ei ofalaeth newydd. Llongyfarchiadau i Graham Vincent, Lower Terrace sydd wedi cael llwyddiant mawr yn ddiweddar yn sgil arddangos ei luniau mewn arddangosfa yn Y Galeri, Caerffili. Mae darluniau Graham o ardal Cwmparc a'r cyffiniau wedi derbyn clod o sawl cyfeiriad a llwyddodd i werthu nifer fawr o'r rhai yn yr arddangosfa. Bu erthygl hefyd am ei hoff ystafell yn ei gartref yn y Western Mail yn ddiweddar. Dymunwn iddo bob llwyddiant i'r dyfodol. Roedd hi'n hyfryd clywed bod India White, Stryd Tallis, wedi
dechrau yn Ysgol y Parc yn ddiweddar. Bu India, oedd yn 3 oed ym mis Hydref yn ddifrifol wael pan oedd hi'n faban, yn dioddef o anaemia aplastig. Oherwydd ei chyflwr, roedd rhaid iddi dreulio cyfnodau hir mewn ysbytai yng Nghaerdydd a Bryste lle y derbyniodd hi drawsblaniad mêr yr esgyrn yn 2013. Mae pawb yn yr ardal wrth ei bodd ei bod hi wedi gwella ac yn dymuno iechyd a hapusrwydd iddi i'r dyfodol.
Cofiwch ddod i Ffair Nadolig Ysgol y Parc, ddydd Iau 27 Tachwedd. Bydd stondinau o bob math yno, lluniaeth ysgafn a gemau i'r plant. Rydyn ni'n deall y bydd Siôn Corn yn bresennol hefyd, felly dewch i'w weld yn ei ogof. Pob dymuniad da i Mr a Mrs Neil Ford sydd wedi ailagor tafarn y Pengelli. maen nhw'n trefnu bod
cerddoriaeth fyw ar gael yno bob nos Sadwrn ac yn ystod mis Tachwedd bydd y canlynol yn ymddangos: Band Luke Doherty [1 Tach], Dirty Minds [8fed], Trouble Shooters [15fed], a Rsie Walters [22 Tach]. Cewch ginio dydd Sul traddodiadol yno am £7.50, un cwrs [£5 plant]. I archebu, ffoniwch 775181. Bydd aelodau Eglwys San Siôr yn brysur yn ystod y mis hwn hefyd. Am 10.50 ar 9 Tach. cynhelir Sul y Cofio pan gofir yn arbennig am ganmlwyddiant y Rhyfel Fawr. Ar 13 Tach cynhelir Ffair Deganau a Llyfrau newydd ac aillaw. Bydd y Ffair Nadolig yn Neuadd yr Eglwys rhwng 10.30 13.00 ar 22 Tach. The-
ma'r Ŵyl Coed Nadolig eleni bydd 'Nadolig Ledled y Byd' a bydd yr eglwys ar agor rhwng 10.00 - 16.00 ar 13, 15 a 16 Rhagfyr. Yn olaf, bydd Archesgob Cymru, Dr Barry Morgan yn ymweld â'r eglwys, nos Fawrth, 16 Rhagfyr am 6 o'r gloch. Mae'n flin gan bawb bod y siop bapurau yn Heol y Parc wedi cau ac yn diolch i deulu Stoneman am eu gwasanaeth i'r ardal. Pob dymuniad da iddynt i'r dyfodol.
Y PENTRE
Llongyfarchiadau i'n gohebydd lleol, Mike Powell, a fydd yn dathlu ei ben-blwydd yn 65 oed y
mis hwn. llawer o ddiolch iddo am ei waith ef a Tesni dros Y Gloran. Tristwch i breswylwyr Tŷ'r Pentre oeddderbyn y newyddion am farwolaeth Phillip Thomas. Cydymdeimlwn â'i deulu yn eu colled. Cofiwn hefyd am deulu Doug Williams, Hillside a fu farw'n ddiweddar. Coffa da am y ddau y gwelir eu heisiau yn yr ardal. Er bod llawer o drigolion Llys Siloh wedi bod yn dioddef mân anhwylderau yn ddiweddar, roedd yn dda ganddynt oll weld eu warden, Diane, yn ôl wrth ei gwaith eto a chael cwmni Olwen eto ar ôl iddi dreulio wythnos yn yr ysbyty yn dilyn cwymp. Pen blwydd Hapus a llawer ohoynt i Carley
Palmer, Stryd Catherine oedd yn dathlu cyrraedd 30 oed ar 4 Tachwedd. Wrth i Donna ymddeol o gadw Caffi'r Pentre, dymunwn iddi ymddeoliad hir a hapus ac ar yr un pryd dymuno pob llwyddiant i berchnogion newydd y busnes. Cofiwch fod cyfarfod PACT yr ardal yn cael ei gynnal ar y nos Fercher cyntaf o bob mis am 6pm yn Llys Nasareth. Cewch gyfle i holi eich plismon cynorthwyol lleol a hefyd eich cynghorwyr, Maureen Weaver a Shelley ReesOwen. Croeso i bawb. Os ydych am fanylion am drefniadau Chwarae Plant ar Barc y Pentre, cysylltwch â Hannah 01443 493321 neu ar hannah@chwaraeplant.o rg.uk
9
Mae aelodau Byddin yr Iachawdwriaeth am ddymuno Penblwydd Hapus iawn i'r canlynol, sy'n dathlu yn ystod y mis hwn: Lynne John, Betty Dutfield aHazel Marsh a hefyd am inni eich atgoffa am drefniadau'r Citadel dros y Nadolig. Ddydd Sul, 14 Rhagfyr am 4.30 pm cynhelir gwasanaeth carolau a bydd y bobl ifainc yn cyflwyno'r ddrama gerddorol, 'A Little Bird Told Me'. Bydd gwasanaeth hefyd ar fore Nadolig am 10.15
TON PENTRE A’R GELLI
Cafwyd gwledd o ganu yng nghapel Hope, Y Gelli, yn ddiweddar pan gynhaliwyd cyngerdd yno gan Gr WI Treorci o dan arweiniad Mrs Mary Price. Y cyfeilydd oedd Sioned Lake. Perfformiwyd rhaglen amrywiol a
phleserus gan y côr a chyflwynodd Mrs Kathleen Evans nifer o fonologiau doniol oedd wrth fodd y gynulleidfa. Diolchwyd i bawb am eu gwasanaeth gan weinidog yr eglwys, Parch David Morgan a llwyddwyd i gasglu swm da o arian at Gymorth Cristnogol. Cafodd nifer o deuluoedd yr ardal brofedigaethau yn ystod y mis aeth heibio. Cofiwn yn arbennig am deuluoedd a ffrindiau Mr Gordon Jones, Heol Bronllwyn, Mr Glyn James, Stryd yr Ysgol a Mrs Margaret Davies, Stryd Clarence. Deallwn taw cael ei addasu'n ddau dŷ un talcen y bydd adeilad cynlyfrgell Ton Pentre. Llongyfarchiadau i Mr Colin Bougton, Ton Row sydd unwaith eto wedi chwarae rhan flaenllaw ym mharatoadau'r Lleng Brydeinig ar gyfer Sul y Cofio. Bu'n aelod gweithgar o Fudiad y Llynges Frenhinol ac o'r Lleng Brydeinig ers blynyd-
SHELLEY REES-OWEN
doedd ac am y deng mlynedd ddiwethaf bu'n gyfrifol am drefnu i werthu mil o babis coch at apêl y mudiad. Eleni, yng Nghyngerdd y cofio, a gynhaliwyd yng Nghanolfan Chwaraeon Ystrad, Colin ddarllenodd y Kohima neu deyrnged goffa. Bydd llawer o bobl yr ardal yn croesawu agor caffi rhyngrwyd [internet cafe] yn y Gelli. Mae yno gyfrifiaduron i'w defnyddio gan y cyhoedd ynghyd â chyfleusterau sganio a llungopio a lle ar gyfer 50 o bobl. Dywedodd y perchen, Mr Neil Brown, y bydd ar agor 7 diwrnod yr wythnos a'u bod yn gallu cynnal partion pen-blwydd plant a chyfarfodydd. Yn ddiweddar, cynhaliodd Cwmni Theatr Act 1 glyweliadau ar gyfer eu sioe nesaf, 'Grease' Bydd y rhai llwyddiannus yn cael ymddangos yn y sioe a lwyfennir cyn bo hir yn Theatr y Ffenics. Roedd yn flin gan bawb
O RWSIA I 'POBOL Y CWM' parhad
yn gallu bod yn greulon i lawer. Tra yn yr orsaf, clywodd Shelley ddryll yn cael ei danio ac o fewn eiliadau gweld corff marw yn cael ei lusgo ar hyd y platfform. Roedd bywyd yn rhad! Wrth ymadael, penderfynodd y cast adael llawer iawn o'u heiddo personol i helpu rhai o'r tlodion y 10
daethon nhw ar eu traws. Roedd y profiad wedi bod yn anhygoel i ferch 18 oed oedd newydd adael yr ysgol. Yn goron ar y cwbl, cafodd gwaith caled y cwmni ei wobrwyo maes o law wrth i'r
dderbyn y newyddion am farwolaeth Mrs Gwyneth Bebb, Heol Bronllwyn a hynny ond ychydig amser er iddi gladdu ei diweddar ŵr, David. Roedd yn berson hynaws iawn oedd yn boblogaidd gan bawb yn yr ardal. Cydymdeimlir a'i phlant yn eu colled. Y siaradwr y mis diwethaf yng nghyfarfod Cymdeithas Cameu oedd Mr Dennis Stallard a siaradodd am ei ddiddordeb yn y theatr a'r sinema gan gynnwys ei gysylltiad â Chwmni Spotlight a dramâu Frank Vickery. Diolchwyd iddo am sgwrs hynod ddiddorol gan Rita Lewis. Llongyfarchiadau calonnog i Mrs Mary Stinton, Stryd Victoria, oedd yn dathlu ei phenblwydd yn 90 oed y mis hwn. Dymunwn iddi bob cysur a hapusrwydd i'r dyfodol. Hwyl a sbri ym Mannau Brycheiniog.
ffilm ennill llawer o glod a nifer o wobrau. Ond roedd hin hen bryd troi nôl am Gymru. Gwyddai Shelley cyn mynd i Moscow ganol haf bod pennod newydd yn ei bywyd yn mynd i agor ym mis Medi am iddi dderbyn gwahoddiad i ymuno â chast 'Pobol y Cwm' Fel Stacey y câi ei hadnabod bellach a chael cyfle i weithio gydag actorion fel Harriet Lewis [Maggie'r Post], Islwyn Morris [Mr Tushingham] a Dilwyn Owen [Jacob Ellis] oedd wedi eu derbyn a'u hanwylo gan werin Cymru. Ond cawn rhagor o'r hanes hwnnw y tro nesaf.
Hwyl a sbri ym Mannau Brycheiniog.
YGG YNYSWEN BRONLLWYN BODRINGALLT YG TREORCI CYMER RHONDDA
Mae tudalennau yr ysgolion o dan ofal MARIAN ROBERTS. Anfonwch eich deunyddiau ati hi os gwelwch yn dda marianroberts2@sky.com
YSGOLION
YSGOLION
Ym mis Gorffennaf 2014, aeth yr Adran Gymraeg o Ysgol Gyfun Treorci â disgyblion Iaith Gyntaf Blwyddyn 7 i fferm antur Cantref, yng nghanol Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog. Cafodd y disgyblion y cyfle i gwrdd â llwyth o anifeiliaid gwahanol. Roedd cwt yr anifeiliaid anwes yn gartref i’r moch cwta, chinchillas, ffuredau, llygod ffyrnig a chrwbanod. Roedd 'na gyfnod yn ystod y dydd i gyffwrdd a rhoi mwythau i'r cwningod a’r moch cwta, y gwiningen mwyaf poblogaidd i’w ddal oedd y Giant French Lop. Cafodd y disgyblion y cyfle i fynd ar daith dractor anturus trwy’r caeau i gwrdd â mwy o anifeiliaid y fferm.. Mae gan fferm antur Cantref llawer o atyniadau gan gynnwys cwrs
ymosod, taith antur, cychod bach ac un o’r atyniadau mwyaf poblogaidd blwyddyn saith oedd y llithren fawr. Maen nhw’n honni ei fod yn un o’r rhai mwyaf yn Ewrop! Roedd yn brofiad da i’r disgyblion ac roedd yn eu helpu i godi eu hyder a dysgu mwy am yr anifeiliaid. Mwynheuodd pawb y diwrnod heulog ar y fferm.
Mae Ysgol Gyfun Treorci ac Ysgol Gyfun Cymer Rhondda gyda ni y mis yma Fferm Antur Cantref
11
Camu nôl mewn Hanes
Ym mis Gorffennaf 2014, aeth yr Adran Gymraeg o Ysgol Gyfun Treorci â 70 o ddisgyblion o’r ysgolion lleol i‘r Pwll Mawr ym Mlaenafon. Cafodd y disgyblion gyfle i gwrdd â ffrindiau newydd a defnyddio’r iaith tu allan i ffurfioldeb y dosbarth. Tra yn y Pwll Mawr, cafodd y disgyblion gyfle i fynd lawr i berfeddion y ddaear am daith o amgylch y pwll gyda glöwyr a oedd arfer gweithio yno. Treuliwyd bron i awr yn cael eu tywys o dan ddaear a gwrando ar hanes y pwll. Hefyd, er mwyn i'r disgygblion ddeall pa mor anodd oedd bywyd yn y pwll ac yn enwedig i'r plant ifanc a oedd gorfod gweithio yno yn y tywyllwch yn agor a cau'r drysau - bu raid diffodd y goleuadau ar eu helmedau. Roedd y disgyblion yn crynu yn ei sgidiau wrth ystyried mai dyma sut oedd bywyd i nifer yn y pwll blynyddoedd maith yn ôl. Cafodd y disgyblion a'r staff diwrnod llawn hwyl yn dod i nabod ei gilydd.
Pwll Mawr Blaenafon
TÎM CYNTAF Y CYMER A CHWPAN CYMRU
Llongyfarchiadau mawr i dîm rygbi cyntaf yr ysgol ar ei fuddugoliaeth yn rownd gyntaf Cwpan Cymru eleni. Curodd y garfan Ysgol Uwchradd Radyr o 36-6. Darlledwyd y gêm ar raglen ‘Rygbi Pawb’ ar nos Fercher 5.11.14. Yn ôl yr arfer, roedd safon y chwarae a chydweithio holl aelodau’r garfan o’r radd flaenaf. Llongyfarchiadau hefyd i dri o aelodau’r garfan – Anthony Pearce, Jacob Lloyd ac Harvey Connolly ar gael eu dewis i fod yn rhan o garfan Academyddion Cymru eleni.
Diwrnod Pontio i’w gofio
Ym mis Hydref, fel gwobr am eu gwaith caled yn ystod eu gwersi Cymraeg, gwahoddwyd 110 o ddisgyblion Blwyddyn 6 yr ardal a thu hwnt i Ysgol Gyfun Treorci am ddiwrnod i fwynhau amrywiaeth o weithgareddau gyda’r Adran Gymraeg. Rhoddodd y diwrnod yma cyfle i’r disgyglion wneud ffrindiau newydd yn ogystal â chyfle i ddefnyddio’r Gymraeg y tu allan i ffurfioldeb y dosbarth. Ar hyn o bryd mae dwy athrawes yn ymweld â’r ysgolion lleol ac yn dysgu’r iaith i flwyddyn pump a chwech. Mwynheuodd y disgyblion chwaraeon gyda Miss Oliver, Drama gyda Miss Griffiths, coginio gyda Mrs KellandHowell, dawnsio gwerin gyda Mrs Van Bodegom a cwis Cymraeg ac Ipads gyda Mr Morgan. Profodd y bwyd o’r ffreutur ym mloc dau yn boblogaidd iawn gyda’r disgyblion hefyd! Gweithiodd myfyrwyr y chweched yn galed yn helpu’r staff a’r disgyblion i fwynhau’r diwrnod. Roedd Blwyddyn 6 yn glod i’w ysgolion ac iddyn nhw eu hunain ac edrychwn ymlaen at groesawu mwy o ddisgyblion Blwyddyn chwech yn y dyfodol agos.