140523 amt 005 by VMN Media

www.amt.nl

VELDE

I – LIE -29 JUN

27-28

PRAKTISCH t BETROKKEN t OBJECTIEF t VERNIEUWEND

REPORTAGE

APK-OKÉ: ALLEEN APK! THEMA APK LEERZAME APKERVARINGEN

23 MEI 2014 | JAARGANG 74

Eenvoudig tweevoudig. Veilig. Sneller. Uniek.

Profiteer van de voordelen van het asgewijs vervangen van wiellagers!

Daarom is het asgewijs vervangen van wiellagers bij schade efficiĂŤnt: Ăź 9HUKRRJGH YHLOLJKHLG HQ VWDELOLWHLW Ăź 9HUEHWHUGH RP]HWPRJHOLMNKHGHQ GDQN]LM GXEEHOSDNNHW Ăź .RUWHUH UHSDUDWLHWLMGHQ HQ IOLQNH WLMGVEHVSDULQJ Ăź 5HVXOWDDW ]HHU JURWH NODQWWHYUHGHQKHLG 'H XQLHNH UHSDUDWLHRSORVVLQJ )$* :KHHO3UR LV EHGRHOG YRRU elk tweede voertuig op de Europese automarkt HQ ELHGW DOOH YRRUGHOHQ YDQ KHW DVJHZLMV YHUYDQJHQ YDQ ZLHOODJHUV LQ ÂŤÂŤQ SDNNHW

www.schaeffler-aftermarket.com

%LM EHVWHOOLQJ HQ PRQWDJH KRHČ X JHHQ RQGHUGH OHQ PHHU PRHL]DDP ELM HONDDU WH ]RHNHQ $OOH FRPSRQHQWHQ ]LMQ SHUIHFW RS HONDDU DIJHVWHPG YRRU HHQ JHPDNNHOLMNH HQ VQHOOH PRQWDJH Meer werkplaatsinformatie vindt u op: ZZZ VHUYLFHJXLGH LQIR ZZZ 5HS;SHUW FRP 7HOHIRRQ ĹşĹš ĹťĆ&#x20AC;Ĺź ĹšĹşĹť ĹšĹşĹş DXWRPRWLYH DČ HUPDUNHW#VFKDHČĽ OHU FRP

REDACTIE

COMMENTAAR KOESTER DE APK “APK, € 14,95 bij de concurrent? Ik juich het toe!”, zegt Bart de Tombe van APK-Oké in deze AMT. De reden: “Iedere nieuwe klant die hier binnenkomt heeft elders zijn neus gestoten.” Mark van Abeelen kijkt in zijn Column branchebreed en maakt zich zorgen over die stuntprijzen: “Een kostendekkend tarief helpt de keurmeester objectief te zijn.” Terecht, want consumenten zijn niet gek. In de ANWB-Kampioen kwam ik dit tegen: “Kijk niet naar de laagste prijs voor de APK, die gebruiken garagebedrijven als lokkertje.” Een waarheid als een (heilige) koe. De APK is een geweldige manier om klanten je bedrijf binnen te krijgen, zegt ook opleider Martin Pardoel in deze AMT. Hij roept op zuinig te zijn op de APK: “70 tot 80% van de werkplaatsomzet is aan de APK gerelateerd.” Een hot item dus, de APK. Dat blijkt ook wel op AMT-Facebook. Veel foto’s en discussie over goed- of afkeur. Onze oproep om APK-praktijkervaringen te delen, leverde ook veel op. Conclusie: de APK is goed voor de verkeersveiligheid en goed voor het autobedrijf, maar een keuring tot een goed einde brengen is zo makkelijk nog niet. ‘Handige’ klanten sjoemelen met piepschuim en tectyl. Maar ook keurmeesters maken fouten. Een keurmeester zag in een P07**-code aanleiding tot directe afkeur. Gevolg: een vertrouwensbreuk met de klant die ontdekte dat de uitgevoerde reparatie niet nodig was voor APK-goedkeur. Vanaf pagina 38 vatten we een reeks praktijkervaringen samen. Leer ervan. En niet alleen omdat de RDW strenger gaat toezien om het aantal fouten terug te brengen tot 6,5%. Dat was in 2013: 13,54% bij APK 1 en 9,55% bij APK 2. Kortom, werk aan de winkel. Koester ‘m, die APK!

@Tom_AMT: Ben je tevreden over jouw diagnoseapparaat? Geef feedback over gebruiksgemak, diepgang, service, prijs/kwaliteit via http://www.amt diagnosewijzer.nl

Tom Polman hoofdredacteur tom.polman@reedbusiness.nl (0314) 349740

verbindt automotive professionals

Erwin den Hoed adjunct hoofdredacteur erwin.den.hoed@reedbusiness.nl (0314) 349538

@ErwinAMT: We vroegen om aparte #APKervaringen, we kregen aparte APKervaringen. Beleef ze mee in #AMT 5!

Paul Janssen redacteur paul.janssen@reedbusiness.nl (0314) 349487

@Paul_AMT: AMT 5 is klaar. Snel door met AMT 6, want deze maand presentaties van onder meer: Gates (Turkije), Tenneco (Milaan), SKF, ATC, Reifen Essen

23 mei 2014 | AMT | 3

INHOUD

WERKPLAATS VAN 14 DE THE AUTOSPORT COMPANY Ruim opgezet, strak, volledig ingericht voor opbouw en onderhoud van auto’s bedoeld voor rally, circuit, drift en historische doeleinden.

OP HET VAK 18 TROTS AREND-JAN GIELEN Mijn voorkeur gaat uit naar Volkswagen en Volvo. Maar aan andere merken werk ik ook graag.

Audi’s laserkoplamp Na halogeen, xenon en led volgt nu laser, dat nauw gaat samenwerken met led. Hoe ziet de koplamp van de toekomst er uit?

DIAGNOSETIPS UIT DE PRAKTIJK HARDNEKKIGE STORING IN RENAULT KANGOO

WERKPLAATS

6 4 | AMT | 23 mei 2014

APK LEREN VAN PRAKTIJKERVARINGEN

ONDERNEMEN

THEMA

54 MAZDA DOET

Peugeot valt stil. Achterhaalt GMTO de oorzaak?

HET ANDERS

TPMS-sensor defect? Bekijk het herstel stap-voor-stap

Mazda’s benzinemotoren worden 30% zuiniger, daarna pas komt er elektrische hulp.

70 MEER LUCHT OF MEER DRUK

Een automatisch bandendrukcontrolesysteem, dat internationaal bekend staat als TPMS ofwel ‘Tyre Pressure Monitoring System’, wordt vanaf november 2014 verplicht voor alle nieuw verkochte auto’s in de Europese Unie. Dat heeft gevolgen voor de werkplaats.

Er gebeurt veel in de werkplaats. Dit kwam voorbij op Facebook Kun je verdienen aan de APK? Reportage bij Kia-dealer Hooijer Wel MirrorLink en ACC in de nieuwe Polo, maar geen AdBlue Marc Pietersma is trots op Vallei Auto Scherpenzeel Kom leren op AMT Diagnose Boot Camp! APK-Oké repareert niet. Maakt dat uit?

NEDERLANDSE UITVINDINGEN: EXTERN GASPEDAAL EN ASSTEUNTRANSPORTER

TECHNIEK

Samenwerking in Doetinchem: win-win voor dealer en universeel RDW praat ATC bij: Wat verandert er in de APK?

PRODUCT

De Autoinginuity-scantool unboxed. Mag ie blijven? ATC Agenda

10 16 20 22 26 34 36 44 50 60 77 79

23 mei 2014 | AMT | 5

WERKPLAATS

DIAGNOSETIPS UIT DE PRAKTIJK

Hardnekkige storing in Renault Kangoo Bij een Renault Kangoo branden het motorstorings- en het airbaglampje. Het motormanagementsysteem bevat een foutcode met betrekking tot het snelheidssignaal. Ook in het airbagsysteem zit een foutcode. Die verwijst naar een probleem met het controlelampje. Het motormanagement, de centrale elektronica module (UCH), de airbagmodule, het instrumentenpaneel en de snelheidssensor zijn al vervangen. Wat is er aan de hand? De Kangoo uit 2004 is door een autobedrijf bij Autobedrijf Wout Bouman neergezet. Verschillende componenten zijn al vervangen, het dashboard is verwijderd en het autobedrijf heeft de kabelboom al op verschillende plaatsen hersteld. Toch blijven de storingen aanwezig. De Kangoo heeft

al twee weken bij een Renault-dealer en één week bij een Renault-specialist gestaan voor diagnose. Nu is het tijd voor AMT Garageforum Topmonteur Iwan Kennis om in het probleem te duiken. Om alle oorzaken uit te sluiten begint Iwan met het terugplaatsen van de originele componenten. Daarna

volgt een scopemeting op het snelheidssignaal en de snelheidsmeter. “Uit de signalen blijkt dat beide overeen komen”, zegt Iwan. “Daarna ga ik verder met de controle van het motormanagement, daar staat de foutcode van het snelheidssignaal in.” Topmonteur Iwan pakt de schema’s erbij. In alle documentatie staat dat het ABS voor het snelheidssignaal zorgt. Dat is vreemd, want deze auto heeft geen ABS. Ook het originele schema blijkt niet volledig te zijn, want de signaaldraad staat er niet op. Uit de originele documentatie blijkt wel dat het snelheidssignaal via het instrumentenpaneel en de CAN-bus naar de UCH gaat. Die geeft het signaal door aan het motormanagement.

Stilstaan zorgt voor foutcode

Een foutcode in het motormanagement en het airbagsysteem. Verschillende componenten zijn vervangen, maar de storing blijft. Hoe lost Iwan Kennis het probleem op?

Het snelheidssignaal van de sensor en de snelheidsmeter komen overeen. Toch keert de fout terug. 6 | AMT | 23 mei 2014

Met de diagnoseapparatuur leest Iwan de snelheid uit. Die blijkt correct te zijn. Toch keert de foutcode D024 in het motormanagement regelmatig terug. Soms lukt het om die te wissen en soms lukt dat niet omdat de storing dan permanent actief is. “Een fout in de CAN-bus lijkt onwaarschijnlijk, want er zijn geen foutcodes die daar op wijzen en het is vreemd dat het telkens om het snelheidssignaal gaat. Bovendien kunnen we het signaal steeds correct via de parameters uitlezen”, zegt Iwan. Tijd om verder te zoeken. “Als de foutcode gewist wordt en je maakt een proefrit, dan blijft hij weg. Maar zodra je stil staat, keert de foutcode terug. Op dat moment is het sensorsignaal 12 volt en is de storing permanent en dus niet te wissen. Rol je de auto iets naar voren, dan daalt het voltage en kun je de storing wel wissen. De 12 volt van de signaaldraad komt uit het instrumentenpaneel. Als je dat er af haalt op het moment van een permanente fout, dan kun je de fout wel wissen. De storing lijkt dus uit het instrumentenpaneel te komen”, zegt Iwan.

Iwan Kennis is AMT Topmonteur op AMT Garageforum. Met 5.400 bijdragen op het forum deelt hij zijn kennis veelvuldig met andere technici. Iwan werkt bij Autobedrijf Wout Bouman als diagnosetechnicus. Met zijn kennis en ervaring lost hij elke storing op, ook voor andere autobedrijven. Wout Bouman is aangesloten bij Diagnose Centrum, een netwerk van autobedrijven die gespecialiseerd zijn in storingsdiagnose van motorvoertuigen.

Configuratie van instrumentenpaneel Is het instrumentenpaneel defect? Iwan: “Het is al eens vervangen en wij hebben het oude paneel weer teruggeplaatst. Het paneel heeft geen diagnosemogelijkheid, waardoor je geen foutcodes of parameters kunt uitlezen. Wel kunnen we met onze diagnose-apparatuur de configuratie van het instrumentenpaneel in de UCH uitlezen. Bij ‘Vehicle speed information’ staat ABS. Als je dat naar Gearbox verandert zijn de storingen met betrekking tot het snelheidssignaal opgelost. De airbagstoring is dan nog niet verholpen. De module bevat geen foutcodes, maar wel crashdata. En het chassisnummer blijkt onjuist. Het autobedrijf heeft de originele module nog liggen, dus die sluit ik aan. De foutcode op het controlelampje is nog wel zichtbaar, maar niet meer actief. Om te controleren waar de foutcode vandaan komt, zet ik de configuratie van het instrumentenpaneel weer op ‘ABS’. En inderdaad foutcode D010 wordt weer actief. De oorzaak van deze storing ligt dus in de configuratie. Donoronderdelen helpen dan niet om de storing op te lossen. De oorzaak van een fout in de configuratie is niet te achterhalen, maar ik vermoed dat het een spanningsdip geweest is.”

WERKPLAATS

Momentopname Column JOEP SCHUURMAN Joep Schuurman is revisiespecialist bij Carrec Technocenter. Dat Bovag-revisiebedrijf is gespecialiseerd in de reparatie en revisie van automotoren, handgeschakelde versnellingsbakken en verstuivers. Daarnaast repareert en onderhoudt Carrec auto’s en levert het bedrijf chip- en ecotuning. Meer weten? Kijk op www.carrec-technocenter.nl

‘V

olledige onderhoudshistorie bekend’ en: ‘Met nieuwe APK’. Die kreten deden een klant van ons besluiten zijn auto niet meer te laten herstellen en die andere te kopen. Het ging om een VW Touran 2.0 TDI. De auto trilde wat bij optrekken, maar dat zou een kleinigheidje zijn. Dat viel tegen. Diagnose leerde dat de nokkenas en stoters waren ingelopen en de verstuivergaten uitgeslagen. Ondanks de ‘goede staat van onderhoud’ en de ‘nieuwe APK’ toch een reparatie van bijna € 3.000,-. Vervelend, maar het kan erger. Op het moment van de reparatie leek dit de enige slijtage van de Touran en de auto werd gemaakt. Binnen een half jaar begon de versnellingsbak kuren te vertonen. Die moest gereviseerd worden. Inclusief koppelingsset en tweemassavliegwiel weer een ingreep tegen een vergelijkbaar bedrag. Een andere auto kopen. Vaak een feestje. Maar in dit geval eentje met een forse kater. Als de kosten van herstel de waarde van zijn auto overstijgen, is een klant niet alleen op zoek naar een alternatief, maar ook naar zekerheid. Maken of vervangen? Die afweging is in de praktijk vaak aan de orde. Feitelijk is de vraag of de herstelde auto meer kans biedt op een bedrijfszekere toekomst dan een ander nieuw aangekocht exemplaar. Niet alleen in dit voorbeeld, maar heel vaak speelt de

APK bij het antwoord op die vraag een belangrijke rol. De klant heeft het idee dat hij dankzij die ‘verse’ APK minstens een jaar vooruit kan zonder onverwachte kosten. Dat dit niet zo hoeft te zijn, meldt ook de website van de RDW: “De APK is een momentopname en geeft geen garantie dat uw voertuig de rest van het jaar veilig blijft om mee te rijden en dat u een jaar lang geen onderhoud hoeft te plegen. Regelmatige controle en onderhoud van uw voertuig blijft dus belangrijk.” Kortom, de APK is geen aankoopkeuring. Als de Touran vooraf gecontroleerd was en de gebruikssporen en kilometerstand juist vertaald waren naar veel voorkomende euvels bij deze auto’s, was het aankoopadvies wat ons betreft negatief geweest. Nu oversteeg de som van de aanschaf- en herstelkosten binnen een jaar vele malen de herstelkosten van de vervangen auto. Juist omdat klanten zekerheid zoeken, is ‘herstellen en weten wat je hebt’, vaak te verkiezen boven ‘vervangen, (veel) meer investeren en wellicht voor verrassingen komen te staan’. Als de situatie daarom vraagt, is de afweging ‘liever maken dan vervangen’ voor een gedegen autobedrijf vaak goed te onderbouwen. Doen!

23 mei 2014 | AMT | 7

WERKPLAATS

VRAAG VAN DE MAAND

Hoe werkt E-remmen? Elektrische en hybride auto’s remmen regeneratief. Ik vermoed dat dit simpeler klinkt dan het in werkelijkheid gaat. Zo daalt de opgewekte spanning als de snelheid (= toerental) daalt. Zover ik weet wordt in de praktijk de spanning via een duty cycle-schakeling van de inverter naar een hogere spanning geboost zodat de batterijspanning wordt bereikt. Ik vermoed dat er grote beperkingen zijn. Kan AMT hierover meer vertellen? We legden deze vraag voor aan Peter van Casteren. Hij is technisch trainer bij Toyota. Hij begint met een compliment: “Deze lezer heeft gelijk. Bij een regeneratief remsysteem komt veel kijken. Er is elektrisch van alles aan de hand, het hydraulische remsysteem is anders, de batterij van de elektrische of hybride auto speelt een rol, veiligheid is belangrijk en de klant wil dat het remproces ‘natuurlijk aanvoelt’.”

Remvermogen Zijn uitleg begint natuurkundig: “Bij regeneratief remmen willen we de bewegingsenergie omzetten in elektriciteit. Iedere technicus begrijpt dat er verliezen zijn onderweg. Maar bij fors remmen zijn elektromotor en batterij de beperkende factor. Een auto is in staat om in 10 seconden te accelereren naar 100 km/u. Afremmen kan in de helft van die tijd. Daar is dus het dubbele (rem)vermogen voor nodig. Elektromotor en batterij kunnen zoveel vermogen niet opnemen. Dus moet het hydraulische systeem bijspringen.”

Samenwerking Het hydraulische en het elektrische remsysteem werken samen: “Om elektrisch te remmen, moet je het hydraulische remsysteem ‘onderdrukken’. Anders doen de remblokken het werk. De klant trapt op het rempedaal, 8 | AMT | 23 mei 2014

een ABS-ingreep het regeneratieve remsysteem in een fractie van een seconde over moet schakelen naar 100% hydraulisch. Regeneratieve remwerking is namelijk vanwege de diﬀerentieelwerking gelijk verdeeld over links en rechts.”

Het laatste woord De bestuurder trapt het rempedaal in. Dan begint de samenwerking tussen het hydraulische en het elektrische remsysteem.

De inverter zet de remenergie uit de elektromotor (MG1 of MG2) om naar gelijkspanning. De converter ‘chopt’ die gelijkspanning omlaag naar het spanningsniveau van de HV-batterij. bouwt remdruk op, maar deze remdruk gaat niet naar de remklauwen. Afgesloten magneetkleppen verhinderen dat. De remcomputer meet de remdruk, vertaalt die in een gewenste remwerking en vraagt het hybridesysteem om dit regeneratief te verzorgen. Als meer remwerking vereist is, wordt er hydraulisch bijgeremd.”

De elektromotor Dan de elektrische kant: “De elektromotor levert zijn grootste (aandrijf) koppel bij lage toerentallen. Vanwege die karakteristiek kan hij alleen een groot remkoppel leveren bij lage toerentallen. Bij hoge toerentallen (lees: snelheden) wordt vaak hydraulisch bijgeremd.” En de spanning? “Moderne systemen gebruiken een boosterschakeling om de batterijspanning te verhogen en zo een hogere spanning aan de motoren te leveren. Andersom leveren deze motoren tijdens remmen bij hoge snelheden een te hoge spanning om

Als bestuurder besef je niet welke techniek schuil gaat onder het ‘regeneratieve rempedaal’: “Dat hoeft ook niet. Als automobilist wil je een veilige auto met een ‘natuurlijk aanvoelend’ rempedaal zonder storende overgangen tussen elektrisch en hydraulisch remmen.” Van Casteren eindigt met nog een compliment: “Fabrikanten zoals Toyota bewijzen al jaren dat ze dit voor elkaar hebben. Een laag brandstofverbruik en soms wel 200.000 km rembloklevensduur zijn het resultaat.”

Elke maand selecteert de redactie een vraag of tip van de maand. Deze belonen we met een zesdelige schroevendraaierset in handige hoes van Rodac, onderdeel van SAM Group. Deze maand gaat die naar Marcel Zuidgeest.

Een elektromotor levert zijn hoogste (rem)koppel bij laag toerental. Bij hoge toerentallen (lees: snelheden) wordt dus vaak hydraulisch bijgeremd. de batterij te laden. Omlaag choppen is dan vereist. Bij lage snelheden is de opgewekte spanning tijdens remmen te laag en worden de spoelen van de elektromotor regelmatig door de inverter even kortgesloten om de spanning op te boosten.”

Veiligheid voor alles Ten slotte de veiligheid: “De wetgever eist hydraulische scheiding en back-up bij uitval. Die is er. Vergeet niet dat bij

Ook een vraag? Je kunt je vraag, opmerking of tip mailen naar: amt@reedbusiness.nl. De redactie kan vragen inkorten of samenvatten, zonodig worden inzendingen anoniem gepubliceerd. Praktische autotechnische vragen stel je op www.amtgarageforum.nl.

WERKPLAATS

OPGELOST DANKZIJ AMT GARAGEFORUM

AMT Garageforum-lid ‘VandenBosch’ heeft een Audi A3 van 2009 met een 1.6 TDI CAY-motor in de werkplaats gekregen. De eigenaresse van de A3 is gestrand langs de snelweg tijdens filerijden. Ze kon opeens geen gas meer geven. De A3 loopt inderdaad wel stationair, maar zodra je gas geeft valt de motor stil. Wat is er aan de hand? VandenBosch zoekt hulp op AMT Garageforum en omschrijft nauwkeurig zijn tot nu toe gestelde diagnose: “Ik heb met de VAG-COM de auto uitgelezen, er zijn geen foutcodes. Ik heb vervolgens het brandstofsysteem gecontroleerd. De lagedrukpomp werkt goed, maar toch is de brandstofdruk te laag. Na wat zoekwerk heb ik de vacuümleiding voor de schoepenverstelling op de turbo losgehaald. Toen was het wel mogelijk om weer gas geven. Zodra ik het vacuüm er weer op zet valt de motor na enkele seconden stil.” Wanneer VandenBosch de stekker van de drukomvormer af trekt is gas geven weer mogelijk en dit bevestigt naar zijn idee een defecte vacuümklep. Omdat

Heb je een autotechnisch probleem waar je niet uitkomt? Vraag je collega’s om raad op AMT Garageforum. En wellicht komt jouw kennis anderen van pas. Op www.amtgarageforum.nl wordt iedereen wijzer.

GARAGEFORUM

Audi A3 met ademhalingsprobleem

Hoge tegendruk

Deze EGR-leiding is flink dichtgekoekt, met alle gevolgen van dien. dit een prijzig onderdeel is vraagt hij andere Garageforum-leden om advies of hij de juiste diagnose heeft gesteld.

Controle op lekkage Garageforum-lid ‘Hobbyman’ vraagt zich af of er geen lekkage zit in de vacuümleidingen. VandenBosch geeft aan dat hij zeker weet dat er geen lekkages zijn. Wanneer hij handmatig met een vacuümpompje de vacuümklep aanstuurt slaat de motor af. Topmon-

teur ‘Erwin20vt’ geeft het advies eerst het probleem met de lage brandstofdruk op te lossen. Topmonteur ‘Pedroo’ denkt daar hetzelfde over: “Door de motor minder lucht te geven, zoals géén schoepenverstelling, lijkt het op een probleem met de vacuümregeling. Maar het zet je op een verkeerd spoor. Waarschijnlijk is gewoon je raildruk te laag. Begin bij de basis. Bekijk de parameters en ga de druk meten.” Klinkt aannemelijk vindt VandenBosch en dus besluit hij de druk van de opvoerpomp te meten.

Vervangen opvoerpomp

De EGR-klep blijkt de oorzaak. De klep is van de steel afgebroken.

De druk van de opvoerpomp blijkt te laag. VandenBosch vervangt de opvoerpomp, maar helaas zonder resultaat. De schoepenverstelling blijft voor VandenBosch een heikel punt. Is dit toch de oorzaak? Wanneer hij er vacuüm op laat staan en de stekker los trekt van de schoepenverstelling is gas geven wel mogelijk maar op hogere toeren zakt de motor in. Er is ook geen mechanisch defect aan de verstelling zichtbaar, dus wat kan daar nog mis zijn?

Forumlid ‘webroautoservice’ gooit het over een andere boeg: “Lees de parameters van het roetﬁlter uit. Luchtdoorstroom is heel belangrijk.” VandenBosch: “De drukverschillen stationair zijn 5 tot 8 kPa met het vacuüm aangesloten. Met het vacuüm afgekoppeld is bij 2500 tpm het drukverschil 21,6 kPa.” Forumlid Pedroo gelooft niet dat het probleem in de schoepenverstelling zit: “Indien je de motor meer lucht geeft dan slaat de motor af. De vraag is, indien de motor dan toch loopt zonder vacuüm, wat is dan de positie van de EGR-klep? Je hebt er geen foutcode op, maar misschien blijft de EGR-klep hangen? Of is het spruitstuk ernstig vervuild? De tegendruk bij 2500 tpm vind ik aan de hoge kant.”

EGR-klep VandenBosch besluit de EGR en het inlaattraject de volgende dag te controleren. Hij monteert een plaatje om de EGR tijdelijk af te dichten en dat blijkt te helpen. De motor loopt weer goed. VandenBosch demonteert de gekoelde EGR-klep en –leidingen. Dan ziet hij wat het probleem is. De klep is afgebroken en de leidingen zijn sterk vervuild. VandenBosch maakt alles schoon en vervangt de EGR. Tot slot adviseert VandenBosch de klant af en toe wat hoger in toeren te rijden en voert hij nog een roetbehandeling uit. De A3 rijdt vervolgens weer als nieuw. 23 mei 2014 | AMT | 9

WERKPLAATS

GMTO STORINGSDIAGNOSE IN DE PRAKTIJK

Peugeot 307 valt stil Een autobedrijf had een Peugeot met HDI-motor in reparatie. Deze garage is aangesloten bij de GMTO Technische Ondersteuning. Omdat dit bedrijf in de buurt zit, besloten we even langs te gaan. Het was in de periode dat we de nieuwe testapparatuur voor common rail-systemen aan het ontwikkelen waren. Dan zijn praktijkgevallen altijd welkom.

De Peugeot 307 met 1.6 16V HDI motor (9HZ) van 2004 was stilgevallen. De motor met EDC16C34 CR-systeem met CP1 H3 hogedrukpomp wilde helemaal niet aanslaan. Het eerste dat we in zo’n geval doen is meten van de injectoraansturing. Duidelijk werd dat de injectoren niet werden aangestuurd. Dat kan meerdere oorzaken hebben. Ten eerste moet de ECU ‘weten’ dat er aangestuurd moet worden en op welk moment (timing) dat moet. Voor deze informatie is de ECU afhankelijk van de krukas- en nokkenassensor.

Krijgt de ECU signaal? In ﬁguur 1 is het scopebeeld te zien van deze twee sensoren en aan de hand van een voorbeeldsignaal konden we constateren dat deze signalen in orde waren en dat de nokkenastiming correct was. Bij de signalen die we met de scope meeleveren geven we ook een voorbeeldsignaal (combimeting) van de krukas en nokkenas in één scopebeeld gevangen. Daarin kan je als autotechnicus zien wat het moment is dat het signaal van de nokkenas schakelt ten opzichte van krukas. Dus twee dingen wisten we nu zeker, beide signalen waren aanwezig en de nokkenastiming was in orde. Ook wisten we dat beide signalen bij de ECU ‘aankwamen’. Immers, het gaat hier om Hall-sensoren die een spanning vanuit de ECU krijgen (hoge deel van het signaal), die door de Hall-sensor naar massa wordt geschakeld (lage deel van het signaal). Ten tweede moet er voldoende druk aanwezig zijn om de injectoren te laten aansturen. Deze druk wordt door de ECU via de CR-druksensor gemeten. Met een snelle meting op deze sensor kwamen we erachter dat er geen drukopbouw was. De spanning tijdens starten bleek gelijk te blijven aan die van een drukloos systeem. Nu kan deze sensor defect zijn, maar we besloten toch de CR hogedrukpomp te meten om een zekere diagnose te stellen.

Druk en ﬂow We sloten de FHP400 (drukmeting) en de RFS400 (ﬂowmeting) aan om de conditie van de pomp te achterhalen.

Nokkenas-sensorsignaal is goed.

Krukas-sensorsignaal is goed. Derde tand na markering.

Overschakelpunt naar 250 Bar.

GMTO geeft je de oplossing Sinds de auto vol zit met geavanceerde elektronica, kampt de werkplaats nogal eens met moeilijk oplosbare storingen. GMTO helpt regelmatig autobedrijven bij lastige defecten uit de brand. Deze ‘praktijkstoringen’ zijn natuurlijk ook voor jou leerzaam. GMTO pakt hier een lastig probleem beet en behandelt stap voor stap de storingsdiagnose. GMTO Opleidingen Tel: 072-5622407 Fax: 072 5640568 www.gmto.nl metzelaar@gmto.nl

Waarom beide metingen uitvoeren? Omdat alleen een drukmeting niet voldoende is. Die kan toch een verkeerd beeld geven. De pomp zou net de gewenste druk kunnen bereiken maar geen ﬂow kunnen leveren. De meetapparatuur wordt meestal rechtstreeks op de hogedrukpompuitgang aangesloten en tijdens de test worden er drie metingen gedaan. Druk, ﬂow en motortoerental (via de accuspanning). Er wordt alleen tijdens starttoerental gemeten en niet bij lopende motor. Tijdens starttoerental heeft de pomp een zeer laag toerental. Versleten delen kunnen zo beter worden gedetecteerd omdat er relatief veel lek kan zijn. Daarnaast gaan we tot maximaal 250 Bar om de gebruikte testappara-

Totale ﬂow is correct.

Flow per plunjer is hier ongeveer 0,3 ml/slag. Het schakelen van de ﬂank gebeurt op de derde tand van de krukas.

1. De signalen van krukas- en nokkenassensor waren in orde.

10 | AMT | 23 mei 2014

Druk blijft nagenoeg 0 Bar.

2. Na het overschakelen op de stand met 250 bar druk slaagde de pomp er niet in om druk te leveren. De pompdruk bleef nagenoeg nul.

WERKPLAATS 4. De regelklep van de hogedrukpomp. Let op de O-ring.

3. Was de druksensor op de common rail defect of zat de oorzaak in de hogedrukpomp? Bosch CP1 H3 common rail-pomp

Hogedruk regelklep

Duidelijk beschadigde O-ring van de regelklep

250 Bar wordt na 1,5 seconden bereikt. Pomp weer in orde.

Flow per plunjer hetzelfde als bij drukloze situatie.

Motortoerental ongeveer 130 t/min.

tuur betaalbaar te houden. Bovendien is hoger niet nodig. Tijdens starten wordt eerst de flow gemeten in drukloze situatie. Hier berekenen we de opbrengst per plunjer onafhankelijk van het toerental. Na een aantal seconden schakelen we over naar de drukstand van 250 Bar. Belangrijk is dan: hoe snel bereikt de pomp deze druk, en is de plunjerflow hetzelfde als in drukloze situatie? Figuur 2 laat zien dat tijdens de drukloze stand de flow in orde was. Maar na het overschakelen bleef de flow en bleef de druk nagenoeg nul. Foute boel met de pomp en dus geen defecte druksensor. Nu kunnen er nog verschillende zaken defect zijn zoals de hogedrukregelklep of plunjers en terugslagklepjes in de pomp zelf. Figuur 3 toont de pomp met de regelklep.

Is de regelklep oke? We demonteerden de regelklep om te kijken of er iets mee aan de hand was en om eventueel een dummy te monteren. Een dummy monteren we om een defecte regelklep of zijn aansturing uit te sluiten. In dit geval zou de dummy het

overstortkanaal volledig dicht houden om zo de pomp op druk te laten komen. Gevonden! De onderste O-ring op deze klep bleek behoorlijk beschadigd. In figuur 4 is deze beschadiging te zien. We vervingen de O-ring en monteerden de klep weer. Daarna nogmaals de meting gedaan. En ja hoor, na het overschakelen vloog de druk in 1,5 seconden naar 250 Bar. De flow bleef gelijk aan de drukloze situatie (zie figuur 5). De Peugeot had weer een fijn pompje.

Kan dat niet sneller? Je zou kunnen zeggen dat we beter direct een eerste controle van de regelklep hadden kunnen doen. Dat was immers veel sneller geweest. Maar je weet nooit wat er aan de hand kan zijn. Gissen is vaak missen en het klakkeloos vervangen van onderdelen vergt achteraf meestal meer tijd dan de juiste meetapparatuur aansluiten en een paar testen te doen. Tevens was dit voor ons een mooie test van de apparatuur die we ontwikkeld hebben.

5. Zo’n 1,5 seconde na het overschakelen op de hogedrukstand zit de pompdruk op 250 bar. De Peugeot had weer een fijn pompje.

‘ALLEEN EEN DRUKMETING IS NIET VOLDOENDE’

ADVERTENTIE

Excellente Diagnoseapparatuur!

www. diagnosexl.nl 0595 854444

23 mei 2014 | AMT | 11

Autobedrijf van het jaar: Marc Huisman Autobedrijf

Wij werken met A-merken

Als het om remmen gaat, neemt Marc Huisman Autobedrijf geen

‘Geef nooit korting’. Huisman: “Ik heb veel aan dat boekje gehad. Korting geven is niet

risico’s. “Klanten willen het beste. Remmen mogen nooit piepen,

nodig om producten te verkopen.”

trillen of kreunen.”

“Wij werken met A-merken”

Marc Huisman Autobedrijf in Alphen aan den Rijn heeft zich in de afgelopen vijf jaren

Remdelen koopt Huisman bij mijngrossier.nl. Huisman: “Wij monteren alleen de

gepresenteerd als hét alternatief voor de merkdealer. Huisman: “Gisteren verkocht ik

bekende merken vanwege de goede kwaliteit.” Maar klanten zullen toch wel eens

een auto van 35 mille aan een man uit Zwolle, die voor een vergelijkbare auto ook naar

vragen of de reparatie zo goedkoop mogelijk kan? “Ja, maar we doen liever wat aan

de dealer in Amsterdam had kunnen gaan. Dat had aanvankelijk ook zijn voorkeur,

de prijs, dan dat we een B-merk verkopen. Ja, ik weet dat ik zei dat korting geven niet

maar hij kocht de auto toch bij ons. De kracht van ons bedrijf ligt in de kleinschalig-

nodig is, maar dat slaat op de verkoop van occasions. Ik ben soms drie weken op zoek

heid. Wij winnen op service.” Het zijn geen loze woorden, want Huisman is BOVAG ‘

naar een goede occasion en die auto kan ik maar één keer verkopen. Maar remblok-

Autobedrijf van het Jaar 2013/2014’. Het winnen van die verkiezing zorgde er

ken, -schoenen en -schijven kan ik wel duizend keer verkopen; mijngrossier.nl heeft ze

bovendien voor dat Huisman koning Willem Alexander bij de heropening van het

altijd op voorraad!” Volgens Huisman ontkomen autobedrijven er niet aan dat klanten

BOVAG-huis ontmoette. Huisman overhandigde de koning een boekje met als titel:

offertes vragen en shoppen. Huisman: “Een setje nieuwe remblokken en -schijven op

de voortrein van een Audi A5 kost meer dan 500 euro. Als zo’n klant bij andere gara-

dat nieuwe remschijven niet vetvrij zijn gemaakt met een remmenreiniger. Andere

gebedrijven een prijsofferte opvraagt, ben ik best bereid om wat aan de prijs te doen.

veelvoorkomende fouten: vaak worden de borgbouten te vast gedraaid en wordt niet

De klant moet wel een offerte op papier laten zien, dus niet zomaar wat roepen. De

de juiste aanhaalvolgorde gehanteerd.

marge op remdelen is heel gezond. Het zal die ene keer dat ik korting geef minimaal zijn, maar wij winnen of behouden daardoor wel een klant.”

Altijd piepen trillingsvrij

De voorraad ligt bij mijngrossier.nl

Sinds het verbod op asbest in remblokken is in Europa “Low Steel” de traditionele materiaalmix voor wrijvingsmateriaal geworden. Dat materiaal zorgt voor een hoge

In het magazijn van Huisman liggen ruitenwissers nog wel op voorraad, want voor

wrijvingscoëfficiënt, een goede hittebestendigheid en een hoge weerstand tegen

de vervanging daarvan maken klanten geen afspraak. Huisman: “Maar remdelen heb-

fading. Na de uitbanning van asbest volgt nu de jacht op koper. De Amerikaanse

ben we niet meer op voorraad. Mijn grossier komt indien nodig vijf keer per dag.” Als

wetgeving wil vanaf 2021 maximaal 5 procent koper in remblokken en vier jaar

het Huisman niet duidelijk is welke set remblokken hij moeten hebben (bijvoorbeeld

later nog maar 0,5 procent. De eerste af-fabriek auto met kopervrije eco-remblokken

omdat de auto nog niet in het bedrijf aanwezig is of omdat geen chassisnummer

(de nieuwe Mercedes C-klasse) is al een feit. Daarnaast zal naar verwachting volgend

bekend is), dan helpt de grossier de juiste remblokken te vinden. De bestelprocedure

jaar al 20 procent van alle nieuwe auto’s een elektronische parkeerrem hebben. Dat

van mijngrossier.nl is bij Huisman in het garagesoftwarepakket Carsys opgenomen.

vraagt remblokken met een stabiele statische wrijving in een breed temperatuurbereik.

Huisman is er zeer tevreden over, want de koppeling vermindert de administratie.

Tegelijkertijd wordt er gewerkt aan vaste remklauwen om het onafgeveerde gewicht

En naast alle mogelijke remdelen laat mijngrossier.nl ook alle benodigde

te reduceren; gebruik echter geen remblokken voor zwevende remklauwen in een

technische informatie zien. Huisman: “Zoals duidelijke montagetekeningen. In de

vaste remklauw, want het leidt tot piepen en trillingen. Ondanks al deze technische

praktijk gebruiken we die vooral bij gecompliceerde auto’s, zoals een Range Rover

ontwikkelingen en uitdagingen, moeten fabrikanten veilige en stille remdelen maken.

Sport met Brembo-schijven en een elektronische parkeerrem.”

Huisman: “Daarom monteren wij liever een A-merk met een beetje korting, dan een B-merk met volle marge. Klanten krijgen dan het beste.”

Meest voorkomende remproblemen Het remvermogen van een auto is driemaal zo groot als het motorvermogen. Verantwoordelijk voor de hoge wrijvingscoëfficiënt tussen remblokken en remschijven zijn de schuur-, smeer- en vulmiddelen in de blokken. Toch gaan remklachten meestal over geluiden en trillingen en zelden over de remkracht. Huisman: “De meest voorkomende problemen zijn trillende remmen. Alle materialen zetten bij

Huisman adviseert montagekits

het opwarmen uit, maar sommige middelen zijn actiever bij koude en andere juist bij

Remproblemen kunnen ook ontstaan door hergebruik van oud montagemateriaal.

warmte. Ik heb het idee dat trillingen steeds vaker voorkomen. Auto’s worden stiller en

Marc Huisman: “Om piepende remmen te voorkomen gebruiken wij altijd nieuwe

de wielophangingen worden lichter, dus je merkt het ook eerder.” Huisman gebruikt

montagematerialen, zoals rubbers, geleiders, bouten en veren. Dat voorkomt pro-

speciaal gereedschap wanneer dat nodig is, vervangt altijd de slijtage-indicatoren,

blemen.” Mijngrossier.nl levert een assortiment van bijna duizend montagekits met

maakt de naaf goed schoon en gebruikt montagepasta. Trillingen en geluiden worden

alle benodigde onderdelen om remblokken of -schoenen te vervangen.

namelijk ook veroorzaakt doordat naven niet vuil- en roestvrij zijn gemaakt en door-

DE WERKPLAATS VAN The Autosport Company DOOR ANNEMIEK VAN DE HEG / FOTO’S JAN LIEFTINK

Ruim opgezet, strak, volledig ingericht voor opbouw en onderhoud van auto’s bedoeld voor rally, circuit, drift en historische doeleinden. Ervaring, hightech specialistische apparatuur en ruime werkplekken dragen bij aan de perfecte afstelling van deze auto’s. Kom binnen in de autosportsfeer, AMT heet je welkom in de werkplaats van... The Autosport Company in Waalwijk

3D Uitlijnen De sleutel voor het succes van een raceauto zit ‘m in het weggedrag. Wegligging boven pk’s. TAC heeft veel ervaring met het afstellen van wielstanden en aanpassingen van de draagarmconstructies en ophangpunten. Op de 3D-uitlijnbrug stelt TAC de wielstanden of maakt een complete race-setup.

14 | AMT | 23 mei 2014

Revisieruimte Werkplekken met alles erop en eraan: sproeiwasmachine, straalkabine, olieplatform, draaibank en een reinigingsunit. Motoren, achterassen, versnellingsbakken en differentiëlen verlaten de revisieruimte als nieuw.

WERKPLAATS Showverlichting De lampen aan het plafond van de werkplaats hangen er letterlijk voor de show. De werkplaats leent zich uitstekend voor een presentatie van een racewagen. De lampen dragen bij aan de sfeer en zetten een auto letterlijk in het licht.

Rolbeugelmontage Rolbeugels worden voor elke auto op maat ontworpen, gebogen en gelast. Het liefst zo dicht mogelijk tegen de carrosserie aan, zodat er meer ruimte in de cockpit overblijft.

Vier op een rij

Dynostar 4x4 testbank Hier worden zowel 2- als 4-wiel aangedreven autoâ&#x20AC;&#x2122;s statisch of dynamisch getest. Krukas- en wielvermogen, carburateur, ontsteking, acceleratie, topsnelheid en injectie worden gemeten en afgesteld. Diverse sensoren worden uitgelezen en de Pico-scoop vindt storingen die niet door diagnoseapparatuur gelokaliseerd worden. Het maximaal testvermogen van de bank is 1300 pk. Het hoogst aantal gemeten pkâ&#x20AC;&#x2122;s bij The Autosport Company is 800 pk.

Een rij werkplekken, ideaal voor inbouw van accessoires en interieur. Allemaal voorzien van werkbanken waarin de benodigde apparatuur en gereedschap is opgeborgen. Zo heeft de autotechnicus alles bij de hand en ziet de werkplek er toch altijd opgeruimd uit.

23 mei 2014 | AMT | 15

STAP VOOR STAP TPMS: Bandendruksensor vervangen

WERKPLAATS

DOOR TONY DE MESEL / FOTO’S DAVID NOELS

Vanaf november 2014 wordt een automatisch bandendrukcontrolesysteem of een TPMS (Tyre Pressure Monitoring System) verplicht voor alle nieuw verkochte auto's in de Europese Unie. Mooi voor de veiligheid maar hoe zit het in de werkplaats? Gaat het om een indirect systeem dat via de ABS-sensoren het toerental van de wielen met elkaar vergelijkt, dan zijn de gevolgen beperkt. Is de auto daarentegen voorzien van een direct systeem, met per wiel een ingebouwde sensor, dan zijn er wel praktische gevolgen. Welke? Volg het vervangen van een OE-sensor door een universele sensor bij Profile Tyrecenter in Antwerpen. Veel auto’s zijn al voorzien van een automatisch bandendrukcontrolesysteem of een TPMS. Bij de directe systemen heeft elk wiel een sensor waarin een batterij en een zender steekt. Als de sensor stuk is of het ventiel gebroken, moet er een vervanging gebeuren. Gaat het om een universele sensor, dan moet hij bovendien opnieuw worden geprogrammeerd. Een OE-sensor is al op voorhand geprogrammeerd.

STAP 1 ▼

Is de auto voorzien van TPMS? Dat is de eerste vraag. Bij een indirect systeem licht bij het aanzetten van het contact een verklikkerlichtje met het symbool van een band met een uitroepteken op. Gaat het om een direct systeem, zoals op deze Citroën, dan kun je bovendien een meer schematisch controlebord oproepen met een ‘lezing’ per wiel.

STAP 3 ▼

Op de sensor staat een ID-nummer. Dat nummer is cruciaal om de nieuwe sensor te kunnen programmeren. Een sensor is van een batterij voorzien en gaat zo’n vijf jaar mee. Het ventiel kan eerder stuk gaan en breken. De grote boosdoener is corrosie.

STAP 4 ▼

STAP 2 ▼

Om de sensor, die één geheel vormt met het ventiel, te vervangen, moet de band er af. Op de demontagetafel is de positie van de treklepel tegenover het ventiel belangrijk om schade te voorkomen. De treklepel beweegt zich weg van het ventiel. 16 | AMT | 23 mei 2014

Autoconstructeurs kiezen voor een vergoten sensor. Die vormt één geheel met het aluminium ventiel. Bij vervanging kiest Profile bewust voor een tweedelig systeem, waarbij ventiel en sensor aan elkaar geschroefd zijn. Een dergelijk systeem maakt het mogelijk om in de toekomst ventiel en sensor apart te vervangen. Dat drukt de kosten.

WERKPLAATS STAP 5 ▼

Kijk en vergelijk. Links het nieuwe tweedelige ventiel/ sensor en rechts het oude OE-ventiel/sensor dat uit één stuk bestaat.

STAP 6 ▼

STAP 8 ▼

Na de montage van de band wordt deze op spanning gebracht.

STAP 9 ▼

EEN TWEEDELIGE UNIT MAAKT HET MOGELIJK OM VENTIEL EN SENSOR APART TE VERVANGEN. DAT DRUKT DE KOSTEN

Bij Profile Tyrecenter gaat het programmeren van de nieuwe universele sensor via de computer. De nieuwe sensor wordt op een pad gelegd. Ondertussen vult de technicus gegevens in, als het type voertuig, op welk wiel de nieuwe sensor komt en het ID-nummer. Via de pad en de computer kunnen ook de gegevens van de oude sensor worden uitgelezen om ze daarna op de nieuwe sensor in te lezen. Daarna is de nieuwe sensor een kloon van de oude.

STAP 7 ▼

Voor de montage van het wiel, wordt het wiel uitgebalanceerd.

STAP 10 ▼

Montage van het nieuwe ventiel. Belangrijk is de juiste positie van de ring die tussen de velg en de spanmoer komt. De sensor zit aan de binnenkant van de velg. De kracht waarmee de moer wordt aangespannen is bij de meest auto’s 8 Nm. Maar er zijn afwijkingen met 6 en 4 Nm. Dat is niet veel! De leverancier voorziet in een tabel met aanhaalmomenten.

Klus geklaard. Het wiel kan weer op de auto en met het juiste aanhaalmoment worden gemonteerd. Bij deze Citroën wordt de nieuw gemonteerde sensor automatisch geactiveerd tijdens het rijden. 23 mei 2014 | AMT | 17

WERKPLAATS

Wie: AREND-JAN GIELEN, 43 jaar Wat: Eerste autotechnicus en keurmeester Waar: De Auto-Maten, Almere 1 Wat vind je zo mooi aan dit vak? Je weet van tevoren nooit wat je tegenkomt tijdens een onderhoudsbeurt, vooral bij oudere voertuigen. Tijdens mijn MTS deed ik vakantiewerk bij Truckservice Harderwijk, dat was leuk en afwisselend. En dat is mijn werk nu nog steeds. 2 Wat vind je het leukste werk? Het is fijn als je voor een betaalbare prijs een auto of camper klaar kunt maken. Sommige mensen hebben niet veel te besteden, dan moet je soms creatief zijn en een onderdeel repareren in plaats van vervangen. 3 Wat is je favoriete automerk? Mijn voorkeur gaat uit naar Volkswagen en Volvo. Maar aan andere merken werk ik ook graag. Alleen aan Alfa begin ik niet, daar heb ik slechte ervaringen mee. 4 Wat is je favoriete gereedschap? Ik ben gek op heel mijn gereedschapskist. Ik ben er zuinig op, toch schroom ik niet om gereedschap aan te passen om iets voor elkaar te krijgen. Dat los ik dan later wel weer op, als de klus maar geklaard wordt. 5 Wat wil je nog leren? Ik heb MTS werktuigbouwkunde gedaan en ben nu eerste autotechnicus en keurmeester. Elke dag leer ik nieuwe dingen in de werkplaats. De techniek is de laatste jaren waanzinnig veranderd. Daarom volg ik verschillende trainingen bij opleidingscentra en leveranciers. 6 Waar ben je trots op? Dat een klant rijdend de werkplaats verlaat en niet teveel betaalt. Als een klant nieuwe klanten aanbrengt, doe je het goed. 7 Als ik niet aan het werk ben dan... Geniet ik van het leven. Ik hou van de natuur, mooie autoâ&#x20AC;&#x2122;s, lekker eten, zeilen en kamperen met de camper. 8 Welke tip geef je aan je collegaâ&#x20AC;&#x2122;s? Denk met je klanten mee. Het is hun geld en hun veiligheid. Maar vergeet niet dat ook anderen aan het verkeer deelnemen.

18 | AMT | 23 mei 2014

ALLES VOOR DE MONTEUR

ikt Gesch ! PK voor A

Krachtige krik Twee tons krik van hoge kwaliteit. Met voetpedaal voor snel heffen tot de last en goede toegang chassis door lage bouwhoogte. (art. 2T-C à € 268,-). Ook verkrijgbaar met extra laag profiel en daardoor geschikt voor sportauto’s en hybride voertuigen (2T-F à € 350,-)

WWW.TOOLSPECIAL.COM Prijzen in euro’s, exclusief BTW. Geldig t/m 2 juli 2014

COMMERCIAL VEHICLES 65TH INTERNATIONAL MOTOR SHOW

Driving the Future

SEPTEMBER 25 – OCTOBER 02, 2014 HANNOVER, GERMANY www.iaa.de

WERKPLAATS

GE ZIEN OP

FACEBOOK Vreemde storingen, fraaie klassiekers, autotechnici met hart voor hun vak en opvallende staaltjes huisvlijt van hun klanten. Er gebeurt veel in de Nederlandse en Belgische werkplaatsen, én dus op de AMT Facebookpagina. Kijk maar op deze pagina’s! Ben je zelf iets leuks, geks of bijzonders tegengekomen in de werkplaats? Deel het met ons via www.facebook.com/AMTautotechniek.

Ard Barendse stuurde ons deze foto: “Gloeilamp. Merkloos. Brandduur: 1uur max.!” Rick Hofland reageerde: “Bij de Action vandaan zeker?” Rene Kloeze reageerde daar weer op: “Vast geen Action-lampje. Die branden bij mij langer dan een dure merklamp.”

Autobedrijf Ceulen en Ko*: “Hier is wat misgegaan. Opeens geen koppeling meer.”

Rakhorst Autoservice kwam deze spanrol tegen: “Gelukkig is hij maar een klein beetje kapot en ontdekten we het voordat er schade ontstond.” 20 | AMT | 23 mei 2014

Friesland Kevers: “Slijpsel achter de keerring. Niet goed!”

WERKPLAATS

Garagebedrijf Halici kwam deze bougie tegen en dacht: “Heej wat doe jij daar? Jij hoort hier niet thuis.” Dicht is dicht zullen we maar zeggen.

Carrec Technocenter BV: “Ondertussen gaat het werk ook door. MB 408 cdi met iets lekkende verstuivers. #bikken” Gijs Bulten trof dit aan in de werkplaats: “Klant verving zelf de remblokken. Waarschijnlijk slijten ze minder hard als je ze zo monteert...” Autobedrijf Klein: “Een cruise control die niet werkt zoals het hoort. Oorzaak gevonden.” Tijsen Elektrotechniek reageerde: “Altijd weer die vernuftige draadjes…” Autobedrijf Michael Lips: “Vijf personen in de auto en een noodstop. Daarna hobbelt de auto. Of we met de APK meteen wilden controleren waarom de auto hobbelt. De oorzaak bleek een karkasbreuk. Levensgevaarlijk, zeker met volle belading! Wacht niet tot de volgende servicebeurt maar rij gelijk langs de dichtstbijzijnde garage is ons advies.”

Garage Eric van der Veen stuurde ons deze foto van een distributieriem. Een gevalletje defecte spanner. Snel vervangen dus!

VIND AMT LEUK!

www.facebook.com/AMTautotechniek 23 mei 2014 | AMT | 21

ONDERNEMEN

KIA-DEALER HOOIJER IN OOSTERBEEK

Zonnige APKvooruitzichten Kia-dealer Autobedrijf Hooijer gebruikt de APK-cijfers om te zien hoe loyaal de klanten aan haar bedrijf zijn. Kia’s hebben door hun lange fabrieksgarantie sowieso al een hoge klantloyaliteit. De oudste Kia-dealers, zoals Autobedrijf Hooijer, blijken ook nog eens het beste te scoren met hun APK-percentage.

DOOR JOHN MULDER / FOTO’S JAN LIEFTINK

Bij Automobielbedrijf Hooijer bv in Oosterbeek werken vijf mensen: Miriam Hooijer (26) is directrice. Ze heeft een jongere broer en zus, die beiden studeren en waarschijnlijk niet in de zaak komen. Miriam wilde wel altijd al in de zaak. “Ik ben van kinds af aan in het bedrijf opgegroeid en werkte na schooltijd, op zaterdagen en in de vakanties in het autobedrijf; auto’s wassen en koﬃe schenken. Ik vind werken in een dealerbedrijf nog steeds veelzijdig, leuk en afwisselend.” José Hooijer (Miriams moeder) verzorgt de administratie en de receptie, Harmen Kuil is de verkoper en de autotechnici zijn Marcel van Krieken en Ron Harms. Zij hebben met vijf bruggen in de werkplaats alle ruimte. Op zaterdag helpt autotechnicus Frans Hooijer, Miriams oom, voor de typische zaterdagklusjes, zoals het vervangen van kapotte lampen en accu’s. Voor de automatisering maakt Autobedrijf Hooijer sinds 2010 gebruik van AutomaaT, een administratiepakket met een eigen boekhouding, inclusief volledige globalisering over voorgaande jaren en met geïntegreerde statistieken managementinformatie. Daar haalt Miriam de cijfers uit.

Sturen op cijfers Miriam Hooijer gebruikt de mogelijkheden in AutomaaT nog niet allemaal, maar als bedrijfseconome wil ze natuurlijk zoveel mogelijk cijfers uit het systeem halen. Naar aanleiding van ons gesprek ging ze zelf met AutomaaT om de tafel, om

‘IK KIJK IN HET SYSTEEM WELKE AUTO’S GEKEURD MOETEN WORDEN EN ALS DIE KLANTEN NOG GEEN AFSPRAAK HEBBEN GEMAAKT, DAN BELLEN WIJ ZE NA’

Autobedrijf Hooijer doet de APK voor niet minder dan 60 à 70% van de Kia’s in haar rayon. Wat is het geheim van dat succes? 22 | AMT | 23 mei 2014

Kia-dealer en bedrijfseconome Miriam Hooijer stuurt het liefst op de cijfers. nog meer gegevens uit het systeem naar boven te halen. “Ik wil op de cijfers sturen. We analyseren daarom wat goed gaat en hoe we dat vol kunnen houden en wat minder goed gaat en wat we daar aan kunnen doen.” Autobedrijf Hooijer is ruim twintig jaar Kia-dealer en krijgt van de Kia-importeur ook cijfermatige ondersteuning. Miriam: “Wij houden de productieve uren, het aantal verkochte auto’s, het bedrijfsresultaat per afdeling, de voorraad en andere gegevens bij. Die

ONDERNEMEN

Als een klant naar Autobedrijf Hooijer belt, herkent AutomaaT het nummer van de klant nog voor de telefoon is opgenomen. NAW-gegevens, kenteken, onderhoudshistorie en openstaande facturen worden direct getoond. Het voorkomt irritaties, omdat niet meer gevraagd hoeft te worden naar naam of kenteken. gegevens leveren we maandelijks aan de Kia-importeur. Een maand later ontvangen we een overzicht van onze prestaties terug in een geanonimiseerde bedrijfsvergelijking. We zien dan wat bij ons beter of slechter draait ten opzichte van onze collega’s. Vervolgens gaan we op zoek naar de oorzaak. Zo zie ik zojuist dat de marge op occasions bij ons momenteel beter is dan bij de andere Kia-dealers, dus ik ga nu uitzoeken waarom dat zo is en hoe we dat zo kunnen houden. De productiviteit in de werkplaats is nu door de bandenwissels ook heel hoog. Dat komt deels omdat we ons herstellen van een milde winter met weinig schades, weinig verkochte accu’s en een matige winterbandenverkoop. Het is dus ook een beetje een inhaalslag. Bovendien willen veel mensen momenteel de bandenwissel combineren met een onderhoudsbeurt.”

Oude dealers scoren beter met APK In Nederland worden 6,5 miljoen APK’s uitgevoerd. Autobedrijf Hooijer deed er in 2013 445, in 2012 455, in 2011 493 en in 2010 443. Dat is redelijk constant met een positieve uitschieter in 2011. Miriam: “De komende jaren verwachten we een stijging, omdat er veel Kia’s voor het eerst gekeurd moeten worden.” De APK-aantallen zijn voor een belangrijk deel gerelateerd aan wat er drie en vier jaar geleden aan nieuwe Kia’s werd verkocht. Kia verkocht in 2008, 2009 en 2010 respectievelijk twaalf-, zeven- en vijftienduizend auto’s. Dat steeg in 2011, 2012 en 2013 naar maar liefst 23.000, 27.000 en 23.000 auto’s. De APK-vooruitzichten zijn dus zonnig. Miriam analyseert samen met de importeur hoeveel Kia’s dit jaar in haar rayon voor een APK in aanmerking komen. Miriam: “En dan willen we natuurlijk uiteindelijk weten hoeveel er daadwerkelijk door ons gekeurd zijn. Wij scoren meestal tussen de zestig en zeventig procent en behoren tot de betere Kia-dealers. Het landelijk gemiddelde ligt

tientallen procenten lager.” Met het toenemen van de leeftijd van een auto zakt het percentage dat nog bij de merkdealer komt. Hoe ouder de auto, hoe groter het percentage dat naar het universele bedrijf of de fastﬁtter gaat. Bij Autobedrijf Hooijer is dat dus veel minder het geval; zowel in vergelijking met andere merkdealers als in vergelijking met de collega Kia-dealers. Miriam heeft wel een idee hoe dat komt. “Kia’s hebben zeven jaar garantie en dat zorgt voor een langere loyaliteit aan het dealerbedrijf. Wat mij ook opvalt is dat de Kia-dealers die al lang Kia-dealer zijn, verreweg het beste scoren.”

Aan de APK zie je de loyaliteit De Kia-importeur verzorgt de APK-mailing uit naam van Autobedrijf Hooijer en laat aan Miriam weten welke klanten een mailing hebben ontvangen. Miriam: “Wij ontvangen die mailing in de vorm van een bellijst. Ik kijk in het systeem welke auto’s gekeurd moeten worden en als die klanten nog geen afspraak hebben gemaakt, dan bellen wij ze na.” Miriam vindt alle APK-getallen interessant. “Wij proberen klanten vast te houden en de APK-gegevens helpen daarbij. APK is een prima manier om te zien hoe loyaal ‘het wagenpark’ is.” Als Autobedrijf Hooijer een APK-afspraak met de klant maakt, wordt ook geprobeerd onderhoud te verkopen. Dat blijkt in de praktijk ook te lukken. Miriam: “Het aantal onderhoudsbeurten dat vorig jaar bij ons gecombineerd werd met een APK, lag rond de zestig procent. Dat is exclusief alle verkochte occasions, die we met een onderhoudsbeurt en APK aﬂeveren.” De gemiddelde vraagprijs van een APK ligt in Nederland tussen de € 14,95 en € 19,95. Autobedrijf Hooijer rekent € 29,95,-. Een prijs die de Kia-importeur ook communiceert. In combinatie met een grote beurt of een Kia-inspectiebeurt (voor Kia’s tot een leeftijd van zeven jaar)

Het team van Autobedrijf Hooijer. Op de voorgrond Miriam en José Hooijer. Achteraan van links naar rechts Harmen Kuil, Ron Harms en Marcel van Krieken.

‘KLANTEN BEGRIJPEN OOK WEL DAT EEN SPOTGOEDKOPE APK OP ÉÉN OF ANDERE MANIER GOEDGEMAAKT MOET WORDEN’

23 mei 2014 | AMT | 23

ONDERNEMEN

Autobedrijf Hooijer heeft een mooie nieuwe showroom over twee verdiepingen. Beneden staan op 420 m2 de nieuwe Kia’s, waarvan Autobedrijf Hooijer er 120 per jaar verkoopt.

Boven staan de occasions, die er met een lift naar toe gaan. De jaarlijkse occasion-doelstelling ligt op honderd auto’s. Het aantal stadagen daalt.

is de APK gratis. Miriam: “We stunten niet met het APK-tarief en nemen de tijd voor een keuring. Je kunt niet maar € 15,rekenen voor minimaal een half uur werk.” Volgens Miriam snijden bedrijven met een goedkope APK zichzelf in het vlees. “Klanten begrijpen ook wel dat een spotgoedkope APK op één of andere manier goedgemaakt moet worden. Ongetwijfeld voeren die bedrijven de keuring eerlijk en goed uit, maar denken de klanten daar ook zo over?”

Kun je verdienen aan een Picanto? In heel Nederland groeit de zakelijke markt (nieuwverkopen, alle merken) en krimpt de particuliere markt. Op dit moment is iets meer dan de helft van de totale nieuwverkoop zakelijk. Jammer dus dat Kia vooral aan particulieren verkoopt? Dat valt volgens Miriam Hooijer wel mee. “Wij verkopen voornamelijk aan particulieren hier in het dorp, maar het

EEN BEDRIJF DAT EEN INDRUKWEKKEND HERHALINGSAANKOOPPERCENTAGE VAN 90 SCOORT, VERLIEST IN VIJF JAAR TIJD DE HELFT VAN HAAR KLANTEN

24 | AMT | 23 mei 2014

aantal zakelijke rijders groeit. Dat zorgt weliswaar voor minder marge op de verkoop van nieuwe auto’s, maar dat wordt gecompenseerd met duurdere modellen. En zakelijke klanten rijden meer kilometers en komen dus vaker in de werkplaats. Bovendien rijden ze ook vaker in diesels en die komen een jaar eerder voor de APK in aanmerking.” In de top tien van de meest verkochte auto’s in Nederland (in 2012 en 2013) staat de Kia Picanto op de zevende plaats; op de particuliere markt zelfs op nummer één. Van de 23.456 nieuwe Kia’s die vorig jaar in Nederland werden verkocht, waren er 10.764 Picanto’s; da’s 46 procent! Autobedrijf Hooijer stoot regelmatig auto’s aan de handel af (zowel Kia’s als vreemde merken, omdat ze te oud zijn en/of teveel kilometers hebben gereden) en koopt ook regelmatig bij. Zoals Picanto’s. Miriam: “Ook als occasion zijn Picanto’s heel populair. Als we ze hebben, zijn we ze zo weer kwijt. Logisch, want als je een

Maken importeurs hun dealers lui? Met het groeien van het franchisesysteem na de Tweede Wereldoorlog in Europa, nam ook de macht van de fabrikant/importeur over de dealer toe. Dat werd mogelijk gemaakt door gunstige marktomstandigheden (een verkopersmarkt), die voor hoge winsten bij de autofabrikanten zorgden. Volgens Leonardo Buzzavo en Giuseppe Volpato van de universiteit van Venetië, werd die winst voor een deel gekanaliseerd naar de dealers. In ruil voor een strak franchisecontract en hoge winsten gaven de dealers hun vrijheid van ondernemen op. Daar komt ook de gedachte vandaan dat importeurs van hun dealers luie ondernemers zouden maken. Volgens Buzzavo en Volpato had deze situatie echter vooral voordelen voor de consumenten, zo schrijven ze in ‘Car distribution in Europe, between vertical agreements and customer satisfaction’. De dealer was verplicht om een reparatiefaciliteit en een onderdelenmagazijn in te richten, zodat een eerste niveau van service aan de klanten kon worden aangeboden. Een derge-

lijke service zou economisch niet aantrekkelijk zijn geweest, als de dealers niet in een verticale kolom afhankelijk van de fabrikanten waren. Het zorgde ook voor een laag verloop van de dealerbedrijven, waardoor een stabiele relatie tussen klanten en dealers kon ontstaan. Hoewel het strakke franchisesysteem marktmechanismen zou verstoren, had het als voordeel dat klanten garantie en bescherming genoten. Vooral de minder goed geïnformeerde klanten en klanten die niet op de hoogte van hun rechten waren, zouden in een situatie van lagere winstmarges en ongecontroleerde commerciële praktijken, slechter uit zijn geweest. En dat importeurs juist luie ondernemers zou kweken? Miriam Hooijer denkt er anders over. “Nee, zo ervaar ik dat niet. Wij ontwikkelen ons als bedrijf professioneler, juist omdat we dealer zijn. Ons bedrijf bestond al elf jaar, toen wij in 1993 één van de eerste Kia-dealers van Nederland werden. In al die jaren zijn wij juist meegegroeid met de importeur.”

ONDERNEMEN Het aantal onderhoudsbeurten dat vorig jaar bij Autobedrijf Hooijer werd gecombineerd met een APK lag rond de 60%. Dat is exclusief alle verkochte occasions, die altijd met een onderhoudsbeurt en APK worden afgeleverd.

Picanto uit 2010 koopt, heb je toch nog drie jaar fabrieksgarantie. Dat geeft voor veel mensen de doorslag.” De Picanto’s worden niet bijgekocht om de werkplaats te vullen (alhoewel elke klant telt), want qua onderhoud is er weinig aan te verdienen. In de werkplaats staat een vier jaar oude Picanto, die net twaalfduizend kilometer heeft gelopen en dat is volgens één van de autotechnici nog veel.

Klantloyaliteit is goud waard Miriam Hooijer gebruikt de APK-cijfers om te zien hoe loyaal klanten aan het bedrijf zijn. Het cultiveren van klantloyaliteit is ﬁnancieel goud. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat een stijging van 5% in de herhalingsaankopen voor 25 tot 95% meer winst zorgt. De reden is dat het acquireren van klanten zo kostbaar is en dat klanten in de beginjaren geen of nauwelijks winst opleveren. Pas later, als de servicekosten

aan deze klanten dalen en het volume van hun aankopen (showroom en werkplaats) stijgt, brengen deze relaties grote verdiensten met zich mee. Het vasthouden van klanten is echter moeilijker dan ooit. Klanten hebben meer keus en weten binnen een paar klikken of de concurrentie een betere deal biedt. Een bedrijf dat een indrukwekkend herhaalaankooppercentage van 90 scoort, verliest in vijf jaar tijd de helft van haar klanten. Bij Autobedrijf Hooijer is de werkplaatsvulling momenteel geen probleem. Miriam: “Tijdens de bandenwisselperiode wordt het steeds drukker, omdat mensen de wissel graag willen combineren met een grote beurt. We weten de oudere auto’s ook goed vast te houden. We zitten midden in het dorp en de mensen willen het onderhoud graag dicht bij huis. Wat ook helpt, is dat we al lang Kia-dealer zijn en dus ook veel oudere Kia’s in onderhoud hebben.”

Autobedrijf Hooijer stoot regelmatig auto’s af en koopt regelmatig bij. Dat levert ook vreemde merken in de werkplaats op, onder andere voor de APK. Autotechnicus Marcel van Krieken monteert nieuwe remschijven op een Renault Kangoo.

Autobedrijf Hooijer heeft in AutomaaT alle Kia-onderhoudsbeurten ingevoerd. Die worden automatisch voorzien van de standaard gebruikte onderdelen, zoals filters en bougies. Handmatig kunnen de autotechnici met de barcodescanner extra onderdelen aan de werkplaatsbon linken.

Een Picanto op de remmentestbank. Vorig jaar was 46% van alle nieuwverkochte Kia’s een Picanto. Ook als occasions zijn ze populair, maar veel particulieren rijden er heel weinig kilometers mee.

23 mei 2014 | AMT | 25

TECHNIEK

POLO ‘SLOWMOTION’ KRIJGT VEELZIJDIGE OPVOLGER

Hightech puzzel Bij een voorpresentatie in Wolfsburg werd eerder al een tipje van de sluier opgelicht van de nieuwe Polo ‘6C’ generatie. Nu is de productieversie er en organiseerden we met enkele fabriekstechnici een soort doe-het-zelf workshop, om nader kennis maken met opvallende noviteiten. Inclusief de nieuwste motoren en elektronische snufjes.

DOOR ROB VAN GINNEKEN / FOTO’S VW, RVG

Over zijn uiterlijk kunnen we kort zijn: je moet twee keer kijken om de Polo ‘6C’ als de nieuwe 2014-generatie te herkennen. Misschien nog het meest opvallend zijn de lichtblokken, waarin later dit jaar ook ledkoplampen leverbaar zijn, en een intrigerend radarsnuitje in een aantal van de testauto’s. Van binnen vallen zaken als het Golf-stuur op, en een opgewaardeerd dashboard met groot beeldscherm. Daarin is overigens ‘naderingstechniek’ verwerkt, zodat de submenu’s onderin beeld in een balkje verschijnen wanneer je hand in de buurt van het scherm komt. Het doet aan de Golf denken en inderdaad werd de hele elektronische ‘ruggengraat’ van de MQB-auto’s in de Polo getransplanteerd. Met de aantekening dat het nieuwe MIB2-infotainmentsysteem aanmerkelijk snellere processortechniek heeft, zodat hij niet één, maar twee gekoppelde mobieltjes kan verwerken. En de primeur van de MirrorLink. USB-kabeltje aankoppelen en je bent in actie. Als je tenminste een geschikte telefoon gebruikt. Met een HTC zit je waarschijnlijk al gauw goed, want de R&D-specialisten melden dat daarmee is samengewerkt in de ontwikkeling. Overigens blijkt uit hun uitleg dat het toch wat anders werkt dan we dachten. Je krijgt stilstaand namelijk alle geïnstalleerde apps op het beeldscherm, maar kunt onder het rijden, boven

Nu ook in de Polo-klasse: snelheid en tijdinterval met voorganger van de automatische cruise control is instelbaar op het stuurwiel. 26 | AMT | 23 mei 2014

5 kilometer per uur, alleen de door het Car Connectivity Consortium (CCC) goedgekeurde bedienen.

Kansen voor autobranche Woordvoerder Jacques Geijsen van importeur Pon ziet de koppeling van mobieletelefoonapps en ‘de auto’ als een potentiële mijlpaal voor de autobranche: “Ze noemen het de connected car, maar het gaat met name over data. Big data, zoals ze dat dan noemen. Met apps open je grote mogelijkheden, zoals we dat bij een smartphone al heel gewoon vinden. Uiteraard moet je goed naar privacy kijken. Maar vergeet niet: er zijn al landen waar de verzekeringsmaatschappij je rijstijl volgt en de polisprijs op je rijstijl afstemt.” Als je er voor gaat zitten, zo onderstreept Geijsen, kun je tientallen interessante toepassingen bedenken. Als je constateert dat een rijder rustig met de auto omspringt, kun je bijvoorbeeld aanbiedingen doen voor een extra garantie. En het ligt sowieso voor de hand om een seintje te geven als er service of onderhoud nodig is: “Misschien geeft dat een mogelijkheid om de klant terug te winnen van de universelen, waar de helft na een jaar of drie heen vertrekt. De andere kant van de medaille is natuurlijk dat de universelen, benzinepompen en anderen met eigen apps ook toegang tot MirrorLink kunnen krijgen en de automobilist aanbiedingen kunnen doen, het is uiteindelijk een open platform.”

VW lanceert zelf meteen een viertal apps voor de MirrorLink. Een ervan is de Think Blue, die de berijder traint om efficiënter te rijden.

TECHNIEK De innovatie in de nieuwe Polo zit vooral in ‘de neus’, met nieuwe Euro 6-motoren en (onderin) de radarsensor van geavanceerde comforten veiligheidssystemen.

DE POLO-RADAR VOOR DE ACC KAN MET MINDER VERMOGEN TOE OMDAT 160 KM/U VOOR EEN POLO GENOEG IS

Kortom: MirrorLink lijkt misschien een gimmick, maar is een spannende stap.

radar beheerst de meeste functies al. Terwijl lane assist in deze klasse niet wordt verwacht en sowieso niet zo geliefd is. Techniek en marketing gaan samen op.

Radarsysteem light Dan de ACC-techniek. Je zou denken dat het radarsysteem voor de automatische cruise control bij Volkswagen zo van de plank kon worden gepakt, maar dat blijkt in gesprek met de technici erachter een misverstand. Centraal ontwikkelingsdoel was maatwerk voor de klasse. Lees: een gunstige prijs. De optie is in wat luxere versies inderdaad voor een bescheiden 490 euro leverbaar. Samen met Front Assist trouwens, dat kop-staartbotsingen moet helpen voorkomen. Hoe schaal je het systeem in? In de nieuwe Passat komt een krachtige radar plus camerasysteem dat daarmee bijvoorbeeld ook voetgangers herkent, terwijl de kleine Up een oplossing met lasertechniek heeft. De Polo-radar (Bosch Siemens) is een middenweg en werkt bijvoorbeeld ‘maar’ tot 160 km/u omdat dat voor een Polo gewoon genoeg is. De unit heeft dus minder vermogen nodig. Overigens reageren de technici op onze vragen over het instellen van de afstand voor de intelligente cruise control met een vragende blik. Wat je instelt blijkt niet de afstand, maar de tijd om een afstand te overbruggen. “Dat gaat in stappen van 1 tot 3,6 seconden.” Waarom heeft de Polo geen camera? Die kost geld en de

Vermoeidheid signaleren Nu we de specialisten toch bij de hand hebben: hoe werkt de standaard gemonteerde vermoeidheidssensor eigenlijk? “Wat daarbij helpt is de stap naar een elektromechanische stuurbekrachtiging. De elektronica ziet welke krachten je op de besturing uitoefent en herkent in het algoritme, zeg maar de software, het type weg waar je op rijdt. Bijvoorbeeld op de snelweg zit je veelal binnen een graad of vijf stuurbeweging. Een vermoeide rijder zal echter onrustiger sturen en bovendien grotere bewegingen maken. Overigens is vermoeidheid op een slingerende weg juist daarom lastiger te detecteren. Stuurbewegingen zijn daar sowieso al groot.”

Nieuwe motoren Bij de eerdere presentatie van de nieuwe Polo was al duidelijk dat met name de compleet nieuwe motorenlijn, zo hier en daar aangepast en voor het eerst in een Polo toegepast, de show gaat stelen. Inmiddels is duidelijk dat ze allemaal aan Euro 6 voldoen, overigens een cruciale reden om de enorme toer uit te halen om het elektronische systeem van de MQB-modellen te implementeren, zo noteren we.

De nieuwe driecilinder TDI vervangt zowel de 1.2- als de 1.6 TDI. In de Polo zal hij voor de rol van spaarzame broeder spelen. Voor grotere modellen zijn er ook meer gespierde zoals deze 77 kW uitvoering. Door zijn compacte bouw lijkt hij ook ideaal voor gebruik in een hybride. 23 mei 2014 | AMT | 27

TECHNIEK

Koelen en verzekeren Nieuwe techniek in een bestaande ‘koets’ is een R&D-puzzel. Zo staan de motoren met de uitlaat naar achteren om Euro 6 te halen (koeling, uitlaatgasnabehandeling en EGR), maar ook om verzekeringstechnische overwegingen: “Door de ruimtewinst voor de motor kunnen we koelpakketten onder optimale hoeken plaatsen. Bovendien ontstaat bij een lichte botsing geen grote schade aan de koelunits. In een later model hebben we ook nog plaats nodig voor een olie-koelwaterwarmtewisselaar in combinatie met een gekoeld uitlaatspruitstuk.”

DE 75 PK 1.4 TDI SCOORT DIT JAAR EN VOLGEND JAAR NOG 14% BIJTELLING

meer weten

Olie op temperatuur

Hé, die combinatie van oliekoelwaterwarmtewisselaar met een gekoeld uitlaatspruitstuk. Zagen we dat niet eerder op de derde generatie Audi TFSI? Met als doel de olie razendsnel op temperatuur te brengen, niet te heet te laten worden én mengselverrijking bij vollast overbodig te maken? Zien we dat straks ook op een Polo GTI? Wie weet, lees de details van deze motortechniek op www. amt.nl/5-2014, en lees daar meteen ook meer technische details van de nieuwe Polo.

28 | AMT | 23 mei 2014

De kleine 1-liter TSI rolt na de zomer van de band. Kennelijk ziet VW er net als Ford een zeer brede toepassing voor. Zo was hij in het Taigunconcept, een kleine suv, te zien.

De gesprekken met de technici leveren ook informatie op over de zonder twijfel zeer belangrijke 1-liter TSI, die vanzelfsprekend ook in andere merken en modellen van het Volkswagenconcern zal opduiken. Als een soort evenknie van de Ford 1-liter, die de show aardig steelt de afgelopen tijd. Welingelichte bronnen melden dat de Passat nog niet, á la Mondeo, in beeld is, maar volgend jaar bijvoorbeeld wel de Golf. Bij diens facelift. De 1.0 TSI-versie komt er ook in een sterkere versie, rond de 81 kW/110 pk. Zoals die overigens anderhalf jaar geleden al in het Taigun suv-concept op de Sao Pauloautoshow te zien was. “Een belangrijke primeur zie je in de Polo TSI Bluemotion, in 70 kW/95 pk versie. Daarmee weet je dan meteen dat het de eerste Bluemotion met Ottomotor wordt. Met een nog iets aangepaste motor. Hij haalt een normverbruik van 4,1 liter en dat betekent 94 gram CO2. Neem maar rustig aan: op benzine was het halen van die grens een hele opgave.” In die uitmonstering scoort de Polo in diverse landen groot ﬁscaal voordeel. Misschien verklaart de grote uitdaging waarom de krachtbron nog niet tastbaar is gepresenteerd. Er wordt nog aan gewerkt en productie staat nu gepland voor week 44. Technisch gesproken is het, zo melden de R&D-technici, in essentie een driecilinderversie van de TSI-varianten in de EA211-motorengeneratie, zoals we die al even kennen.

met start-stop. Zonder twijfel het meest populair wordt die eerste, om de simpele reden dat hij in de Bluemotion zit. Die scoort in ons land zowel dit jaar als volgend jaar de laagste 14% bijtelling door een in deze klasse uniek te noemen CO2uitstoot van 82 gram. Ofwel een normverbruik van 3,1 liter op 100 kilometer. De laatste 0,3 liter komen voor rekening van aerodynamische maatregelen, onder andere een vlak afgewerkte bodem, en speciale 15 inch wielen en banden. Daarmee is het eind niet bereikt, want: “Er is nog ruimte voor verbetering.” Eén stap ligt daarbij voor de hand, want bij de eerste testrit valt op dat je een vijfversnellingsbak bedient. Die eerste rij-indruk leert dat het verschil met de voorganger signiﬁcant is. De Bluemotion wil vanaf lage toerentallen makkelijker van de plek, voelt soepeler aan en trillingen zijn verrassend eﬀectief uitgebannen. Ook het geluid is duidelijk minder prominent. Daarbij helpen zaken als een nieuwe motorophanging, de common rail-inspuiting, een balansas en een tweemassavliegwiel. Maar ook een dempende schaal over de oliepan en de bovenzijde van de motor.

Geen Pipi Huzarenstuk 1.4 TDI Zeker voor ons land was de 1.2 TDI een belangrijke krachtbron. Volledig ingegeven door ﬁscale overwegingen, mag je rustig stellen, want naast een laag verbruik heeft de driepitter zelfontsteker niet veel troefkaarten in handen. Hij is nogal ‘aanwezig’ qua geluid en trillingen en heeft zich bij de bestaande Polo Bluemotion niet voor niets de koosnaam ‘Slowmotion’ verworven. Welnu, de eerste kennismaking met zijn opvolger 1.4 TDI maakt duidelijk dat je als rijder aanmerkelijk minder gaat inleveren in de Polo 1.4 Bluemotion en andere modellen met de krachtbron. Of liever gezegd: krachtbronnen. Hij is er namelijk in drie prestatieniveaus en die vervangen zowel de 1.2 TDI als de 1.6 TDI. Ze krijgen ook dezelfde ‘treden’ in prestaties mee: 55 kW/75 pk. 66 kW/90 pk en binnenkort ook 77 kW/105 pk. Allemaal

Bij de Polo is er naar gestreefd om katalysator en EGR zeer compact op het motorblok te bouwen. Bij de TDI is zodanig geconstrueerd dat zoals de technici het glimlachend noemen ‘Pipi Einspritzung’ (injectie van additief ) niet nodig was om Euro 6 te halen. “De combinatie van een uitgekiende inspuiting, een hoogwaardige katalysator met een speciale coating naar eigen recept en de zeer compact aan het blok gebouwde EGR zijn voldoende. In dit geval, want in een grotere auto zal wel SCR nodig zijn.” Ook die keuze maakt deel uit van de puzzel die de prijsklasse en de bestaande beperkte motorruimte van de Polo bij het monteren van nieuwe motorengeneraties oplevert. “De meerkosten spelen mee, maar ook het feit dat SCR met AdBlue-injectie meer ruimte had gevergd. Ook voor het bijvullen. Bovendien vereist het instructie aan de koper.”

ONDERNEMEN

DEEL JE GEREEDSCHAPSERVARING MET AMT

Scoor een titanium bitset! Een autotechnicus kan niet zonder goed gereedschap. Welk gereedschap helpt je echt productiever te werken? Met welk supergereedschap krijg je klussen gedaan die anders onmogelijk zijn? En: Waar zou nog gereedschap voor uitgevonden moeten worden? Deel je ervaring met AMT en scoor een Serenco-Powerhand-bitset t.w.v. € 33,95. Een kist vol gereedschap is prettig, zo heb je altijd alles bij de hand. In de loop der jaren breidt het aanbod in de gereedschapskist zich uit. Je hebt bijvoorbeeld net dat stuk gereedschap nodig dat het loshalen van een stuurkogel makkelijker maakt. Dus dat komt erbij en behoort dan ook weer tot tot je kistinboedel. AMT is benieuwd welk gereedschap jij graag gebruikt. Wat helpt jou om makkelijker, eﬃciënter en/of veiliger te sleutelen? Dat kan een nieuw stuk gereedschap zijn dat pas kort bestaat en jou nu veel tijd bespaart. Stuur een

foto naar AMT van het gereedschap, liefst natuurlijk in actie tijdens de werkzaamheden waarbij jij het gebruikt.

Welk gereedschap mis je? Verder zijn wij benieuwd naar gereedschap dat je mist. Welke werkzaamheden doe je niet graag omdat er eigenlijk geen goed gereedschap voor is? Hoe los je zo’n klus nu op? En wat zou dat nieuwe gereedschap moeten kunnen? Tot slot zijn we benieuwd of je zelf ooit gereedschap geproduceerd of aangepast hebt. Waar liep je tegenaan en

ADVERTENTIE

VOOR TOPPRESTATIES. NGK BOUGIES.

Welk gereedschap maakt jouw werk gemakkelijker? Deel je ervaring. Inzenders ontvangen de 31-delige Powerhand Titanium gecoate bitset van Serenco. De bits zijn van S2-staal en zijn voorzien van een titanium coating dat voor een langere levensduur van de bits zorgt. De set bestaat uit een magnetische bithouder en 30 bits.

hoe heb je dat opgelost? Of welk gereedschap heb je gemodiﬁceerd zodat je het werk makkelijker maakt?

Ontvang een Serencobitset Mail je gereedschapervaring naar amt@reedbusiness.nl. Beschrijf in je e-mail hoe gereedschap jou helpt of welk gereedschap je mist. Of deel je zelfgemaakte of aangepaste gereedschap met ons. Natuurlijk stuur je foto’s mee met je e-mail. Als tegenprestatie sturen wij je een 31-delige Powerhand Titanium gecoate bitset van Serenco. Autobedrijf Jan Ubbelinkhof ontwikkelde zelf een extern gaspedaal.

Alleen het beste is goed genoeg – voor motorsport en OE toepassingen. www.ngkntk.de

30 | AMT | 23 mei 2014

De werkplaats van het Louwman-museum maakt ook gebruik van zelf gemaakt gereedschap. Daarmee wordt balanceerlood gemaakt.

ONDERNEMEN

APK: waakhond of melkkoe? #Onderhoud Wat kwam er voorbij op Twitter over dit onderwerp? Geretweet door Midtronics Michael@wegenwacht9212 12 mei Weer iemand heel tevreden met zijn nieuwe @ANWB accu gemonteerd door de @Wegenwacht en getest met @Midtronics pic.twitter. com/kctybd4YeJ Goed werk Wegenwachter Michael! Maar eh, is dit zo’n automobilist die van APK naar APK rijdt of heeft zijn autobedrijf een steekje laten vallen? Gebruikersacties volg je nu @ANWB Is de APK niet genoeg voor goed onderhoud? #dtv Die vlieger gaat niet op. Bij APK gaat het alleen om veiligheid en milieu-eisen. Kijk, daar is het ANWB-antwoord al, als je maar Durft Te Vragen. HELLA NL@HELLA_NL 12 mei HELLA geeft €50 korting op deelname aan AMT Diagnose Bootcamp 2014. Klik hier: https:// fd5.formdesk.com/reedbusiness1/SF_AMB2?def_SFa0e_ Field_5=hella&def_SFa0N__ ProductOption01=AMB23 pic.twitter.com/dpDacXn1FC

Kortgeleden werd ons gevraagd een second opinion te geven over een afgekeurde auto. Volgens de garage had de auto zo goed als geen remmen en was de bodem ter plekke van het kinderstoeltje doorgerot. Toen de keurmeester aanbood de geschrokken eigenaresse te ‘matsen’ door haar auto in te ruilen, werd ze wantrouwig. Ze bedankte voor de ‘mooie deal’ en kwam met de auto naar ons. De remmen bleken perfect en de ‘rotte bodem’ niet meer dan wat oppervlakteroest op de kriksteun. Na vervanging van een ruitenwisserblad kon de auto goedgekeurd worden, en de garage kon een trouwe klant uit zijn bestand schrappen. Dit voorbeeld laat zien hoe kwetsbaar de APK is. Door leegloop in de garage wordt de APK aangegrepen om klanten binnen te krijgen. We leven namelijk in een land waar de wetgever de verplichte periodieke autokeuring door het bedrijfsleven uit laat voeren. Een privilege waar garages in omliggende landen jaloers op zijn... Misstanden zoals in het voorbeeld worden door de media opgepakt. Zo stond in de consumentengids een artikel waarin hetzelfde voertuig bij drie keuringsstations drie compleet verschillende afkeurrapporten kreeg. Ook diverse columnschrijvers zetten vraagtekens bij de zoveelste ‘afkeuring’ van hun auto. Als we niet oppassen wordt de APK niet meer

gezien als waakhond van de verkeersveiligheid, maar als melkkoe voor garages. Als het eenmaal zover is, kunnen lastige kamervragen er uiteindelijk toe leiden dat de uitvoer van de APK in handen valt van de overheid. Als we de kip met de gouden eieren niet willen slachten, moeten we er dus alles aan doen om het vertrouwen van consument, media en overheid in de APK te behouden. Allereerst moeten we beseffen dat de huidige prijzenoorlog een APK-tarief creëert dat uit de pas loopt met het werkplaatstarief. Daardoor ontstaat een situatie waarin de keurmeester uit een APK reparatiewerk móét halen. Anders moet er geld bij. Vroeger of later heeft de klant dit door. Een kostendekkend tarief helpt de keurmeester objectief te zijn. Daarnaast adviseer ik de keurmeester bij het belletje naar de klant een scheiding aan te brengen tussen APKafkeurpunten en aanbevolen onderhoud. Onderstreep dit door de afkeurpunten af te melden en zo steekproefsgewijs te laten controleren door de RDW. Zo neem je als keurmeester niet alleen wantrouwen bij de consument weg, maar zorg je er ook voor dat realistische statistieken het nut van de APK in politiek Den Haag duidelijk maken. We doen de APK met z’n allen en we hebben er baat bij met z’n allen. Laten we dan ook met z’n allen een betrouwbare keuring leveren.

Column MARK VAN ABEELEN Van Abeelen APK is een APK-station voor lichte en zware voertuigen met vestigingen in Hilvarenbeek, Breda, Den Bosch en Sprang-Capelle. Van Abeelen keurt alleen en repareert niet. Mark van Abeelen is de zoon van de oprichter en vormt samen met zijn broer de huidige directie. Meer weten? Kijk op www.abeelen-apk.nl

Maar voor wie heel zeker wil zijn dat zijn klanten niet stranden, heeft Hella een goede tip. Profiteer ervan! Altijd op de hoogte zijn? Volg @AMTnl op Twitter!

23 mei 2014 | AMT | 31

ONDERNEMEN

VIER SCENARIOâ&#x20AC;&#x2122;S VOOR DE TOEKOMST VAN DE AFTERSALES

Maak je autobedrijf toekomstbestendig! Wie heeft er nog een mobieltje van Nokia? Waar is fotorolletjesmultinational Kodak gebleven? Veranderingen kunnen snel gaan en enorme gevolgen hebben. Hoe verandert de aftersalesmarkt? DĂĄt voorspellen is moeilijk. Voorstellen kan wel. Bureau Jester deed voor Bovag en RAI een interessante poging. De toekomst voorstellen. Je kunt aannames doen over de manier waarop vandaag al zichtbare trends zich doorzetten, of juist niet. En je kunt bedenken wat voor consequenties die hebben voor je bedrijfsvoering. De onderzoekers van Jester kwamen tot 14 trends en bedachten welke twee daarvan grote invloed kunnen hebben op de automotive aftersalesmarkt, en waarvan tegelijkertijd het verdere verloop moeilijk te voorspellen is.

Van bezit naar gebruik De eerste is de trend naar â&#x20AC;&#x2DC;carsharingâ&#x20AC;&#x2122; en naar mobiliteitsabonnementen. Het gaat niet meer om het eigendom van de auto, het gaat om de toegang tot mobiliteit. Als die trend doorzet, concentreert het auto-eigendom zich. Leasemaatschappijen en bedrijven die

â&#x20AC;&#x2DC;car2goâ&#x20AC;&#x2122;-concepten in de markt zetten zijn eigenaar van een groot deel van de vloot en een steeds kleiner deel is eigendom van particulieren.

Intermediairs De tweede trend is die van de opkomst van de intermediairs. Wat dat zijn, intermediairs, legt Hans van der Kooy van Koninklijke Horeca uit. Hij bespreekt de opkomst van Booking. com in de hotelwereld: â&#x20AC;&#x153;In het begin vonden we het geweldig. De hotels waren af van de touroperators die wel 8% commissie rekenden als via hen een hotelkamer werd geboekt. Intermediair Booking.com rekende 3%.â&#x20AC;? Inmiddels zijn de hotels niet meer zo blij: â&#x20AC;&#x153;De commissie is nu 20%.â&#x20AC;?

Vier scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s Met die twee trends komen de onderzoekers tot vier scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s voor 2025. Het eerste noemen ze de â&#x20AC;&#x2DC;Ketenkaperâ&#x20AC;&#x2122;. Die ontwikkelt zich als nieuwe intermediairs grote invloed krijgen terwijl het auto-eigendom gefragmenteerd blijft. Volgens de onderzoekers krijgt dit scenario een kans als de overheid afziet van het CO2-diďŹ&#x20AC;erentiatie in de autobelastingen en partijen als Zoover, Groupon of Booking.com gaan bemiddelen bij onderhoudsbeurten en bandenwissels. Of als de consument zijn ROB-kosten vast kan zetten

ADVERTENTIE

-VOUFSFO t 5JMCVSH XXX BVUSBOT OM 32 | AMT | 23 mei 2014

Vier scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s, vier voorstellingen voor de toekomst van de automotive aftersales. Onmisbare lectuur voor ondernemers die daarin hun toekomst zien. via onderhoudscontracten met bijvoorbeeld de ANWB of de consumentenbond. In dat scenario is het voor autobedrijven essentieel aangesloten te zijn bij een formule die dergelijke contracten in de wacht sleept. Iets van dit scenario is al zichtbaar in de â&#x20AC;&#x2DC;Nationale APK Autobonâ&#x20AC;&#x2122;. Zet de overheid juist wel in op kilometerheďŹ&#x192;ng naar CO2-uitstoot dan raakt de consument gewend aan afrekenen per km. Hij kiest dan voor een â&#x20AC;&#x2DC;innovatief mobiliteitsproductâ&#x20AC;&#x2122;. Als hij het nodig heeft, beschikt hij over een â&#x20AC;&#x2DC;ultieme mobiele computerâ&#x20AC;&#x2122; die continu in verbinding staat met zijn omgeving. Reparatie- en onderhoudsbehoefte stelt de auto zelf vast. De afspraken gaan buiten de consument om via ketens van bedrijven waarmee de voertuigeigenaar centrale afspraken maakt. Dat is het scenario van de â&#x20AC;&#x2DC;Innovatieve intermediairâ&#x20AC;&#x2122;. Als autoâ&#x20AC;&#x2122;s steeds autonomer gaan rijden, willen autofabrikanten in verband met aansprakelijkheid meer grip op het onderhoud houden. Dat kan door de auto bij de autofabrikant of leasemaatschappij op de balans te houden. Die complexe auto wijst de automobilist lege plekjes in de parkeergarage of bij de laadpaal en vertelt waar het glad is. Natuurlijk

bepaalt de fabrikant in dit scenario van de â&#x20AC;&#x2DC;Mobiliteitsmakelaarâ&#x20AC;&#x2122; waar de auto in onderhoud is. Blijft het autobezit vooral gefragmenteerd en blijft de invloed van de intermediairs bescheiden, dan krijgt het scenario van de â&#x20AC;&#x2DC;Robuuste retailerâ&#x20AC;&#x2122; een kans. In dat scenario is de auto een hightech hebbeding. Bij de keuze zijn laag verbruik en lage onderhoudskosten belangrijk voor de consument. Er zullen een stuk minder verkoopvestigingen zijn en er is nauwelijks markt voor onderhoudsabonnementen. Welk scenario waarheid wordt? â&#x20AC;&#x153;Dit zijn geen voorspellingen, maar voorstellingenâ&#x20AC;?, zegt Jeroen van den Braak namens RAI Vereniging. En delen van die voorstellingen zijn vandaag al herkenbaar in de markt. Kortom, onderzoek dat aan het denken zet.

meer weten

Lees het gehele onderzoek terug op www.amt.nl/5-2014.

VWE APK Prestatiemeter

Inzicht en vergelijking van uw prestaties

Nieuw Inzicht in uw prestaties en de lokale markt met APK Prestatiemeter Altijd al inzicht willen hebben in uw prestaties ten opzichte van de concurrentie? Dat kan nu met APK Prestatiemeter. Met deze nieuwe tool voor autobedrijven krijgt u inzicht in uw prestaties en worden deze vergeleken met de regionale markt. Ook ziet u hoeveel APK’s u de komende periode kunt verwachten. Zo stuurt u uw bedrijfsvoering op basis van cijfers en trends. De voordelen: inzicht in aantal uitgevoerde APK’s en marktaandeel vergelijking prestaties met eerdere perioden en lokale markt zelf postcodegebieden opgeven om mee te vergelijken inzicht in verwachte APK’s in de komende maanden iedere maand overzichtelijk rapport in uw mailbox Meer weten? Benieuwd naar de voordelen voor uw bedrijf? Lees meer op vwe.nl/apkprestatiemeter of bel ons via 088 – 893 7001.

VWE ontzorgt de voertuigbranche

ONDERNEMEN

Wie: MARC PIETERSMA, 38 jaar After sales coördinator bij: Vallei Auto Groep, Scherpenzeel 1 Sinds wanneer bestaat dit bedrijf? Acht jaar geleden vormden De Haas in Veenendaal, De Jong in Ede en Ackermann in Wageningen de Vallei Groep. Scherpenzeel hoorde bij De Haas. 2 Hoeveel mensen werken hier? Negen. Eén receptioniste, één verkoper, één magazijnman/autotechnicus, vier autotechnici, een stagiaire en ik. 3 Wat maakt je dag goed? Als alle klanten en medewerkers aan het eind van de dag meer dan tevreden zijn. Meer dan, want we zijn niet tevreden met tevreden. We gaan voor uiterst tevreden. 4 Waar ben je goed in? Mensen motiveren. Ik benader alles positief en kijk naar de verschillende kanten van een verhaal. 5 Waar lig je ‘s nachts wakker van? De laatste tijd niet vaak. Toen ik acht jaar geleden ineens een vestiging moest gaan leiden wel. Voor die tijd was ik werkplaatschef en daarvoor 1e autotechnicus. 6 Waar ben je trots op? Wij zijn koploper in klanttevredenheid. Dat maakt me trots op mijn team. Hoe we dat doen? Als je luistert naar je klanten hoor je veel tussen de regels door. We scoren ook hoog op medewerkertevredenheid. Dat gaat samen. 7 Waarin wil je investeren? In opleiding. Ik stimuleer mijn medewerkers om in zichzelf te investeren. Zelf ga ik nu een managementstudie met psychologie en coaching doen. Dat helpt me om beter te communiceren met klanten en collega’s. 8 Wat zou je willen veranderen in de branche? De concurrentie is soms onnodig hard. Ik hou van open en eerlijk. Dus help elkaar en werk samen als concullega’s. 9 Tip aan andere auto-ondernemers? Volg je hart, speel in op trends, maar hobbel niet overal achteraan. Vergaar eerst voldoende info voor je grote stappen zet.

34 | AMT | 23 mei 2014

KOM KENNIS TANKEN OP AMT LIVE!

18+19

NOVEMBER

AUTOTRON ROSMALEN

LEREN, BELEVEN EN ONTMOETEN

LEERZAME

VOLOP INTERACTIE OP

KENNISSESSIES

PLEINEN EN TESTCIRCUIT

FINALE

UITREIKING AUTOMOTIVE

KENNISTEST

YOUNG TALENT AWARD

HÉT LIVE KENNISEVENEMENT VOOR ONDERNEMERS EN TECHNICI IN HET AUTOSERVICEBEDRIJF

ONDERNEMEN

Kom leren op AMT Diagnose Boot Camp! Van 27 tot en met 29 juni organiseert AMT de tweede editie van het AMT Diagnose Boot Camp. Een uniek evenement voor autotechnici. Met een kleine groep gelijkgestemden ga je een weekend lang sparren over storingsdiagnoses, scoopbeelden en apparatuur. Dat doe je in praktische workshops.

Uiteenlopende onderwerpen Waar vorig jaar de diverse workshops werden verzorgd door Diagnose Centrum zijn het dit keer de technische trainers van diverse fabrikanten en leveranciers die je uitdagen een storing op te lossen. Hella Gutmann leert je diagnose stellen aan innovatieve verlichtingstechniek. Hoe kalibreer je de koplamp en camera, welke sensoren spelen een rol en hoe stel je de juiste diagnose aan een storing? Easydiesel verzorgt een workshop over common rail, gegeven door GMTO. Pedro Roodenburg verzorgt voor Snap-on een workshop over TPMS. Hoe stel je diagnose aan de verschillende systemen en hoe kloon je TPMS-ventielinstellingen?

Actia’s workshop gaat over het programmeren van een BSI. Hoe pak je dat aan en waar moet je op letten? En natuurlijk ga je zelf een BSI programmeren. De Airbagbank neemt je mee in een airbagstoring. Wat kan en mag wel of niet in het geval van een storing? Zoek naar de oplossing voor twee storingen en leer van de specialisten.

Informatiemarkt Net als vorig jaar is de informatiemarkt weer onderdeel van het programma. Hier kun je niet alleen informatie verkrijgen over de apparatuur, maar deze ook uitproberen. Hoofdsponsoren Hella Gutmann en Easydiesel verzorgen samen met Snap-on, Actia, GMTO, Midtronics, Airbagbank, Innovam, Texa en DiagnosES de informatiemarkt en workshops.

Meer weten? Een gedetailleerd programma inclusief tijden vind je op www.amtbootcamp.nl. Daar vind je ook meer informatie over de locatie, de deelnemende partners en hoe je je kunt inschrijven.

De deelnemers van vorig jaar gaven Boot Camp een 8,5. Geweldig! Ben jij er dit jaar bij? Nog eens terugkijken naar het eerste Diagnose Boot Camp? Bekijk dan de video-impressie op www.amtbootcamp.nl. ADVERTENTIE

Amtech Automotive B.V. - Spitsstraat 4a - 8102 HW RAALTE T: +31 (0)572 363 186 - F: +31 (0)36 536 92 96 - info@amtech.nl - www.amtech.nl

36 | AMT | 23 mei 2014

VEAM neemt AD-grossier Leoparts over De grossiersgroep VEAM neemt per 1 mei 2014 automaterialengrossier en AD partner Leoparts uit Almelo over. Maar LKQ-Sator neemt VEAM over. Hoe zit dat? De grossiersgroep VEAM heeft vestigingen in Heerenveen, Emmeloord, Leeuwarden, Drachten, Raalte (voorheen Deventer) en Groningen. De regio Twente sluit goed aan op het bewerkingsgebied van VEAM. Bij Leoparts werken dertien medewerkers, die allemaal mee gaan. Leoparts gaat nu verder als VEAM Leoparts. Leoparts heeft volgens Gerrit Veenstra, directeur van VEAM, een rendabele omzet van ruim drie miljoen euro en voldoende groeiperspectief. Beide bedrijven zullen proﬁteren van de ontstane schaalvoordelen. VEAM is op zijn beurt per 14 april

2014 overgenomen door LKQ-Sator. Samen met Heuts, Slager, Cartal Rijsbergen en PrimaParts vormt VEAM een nieuwe grossiersketen met 52 vestigingen met bijna landelijke dekking. Volgens Veenstra was de overname door LKQ-Sator geen drempel in de onderhandelingen met Leoparts, maar een bevestiging van VEAM’s visie over de noodzakelijkheid van schaalvergroting in de onderdelendistributie. Marcel Slop en Angelique Kunst zijn beide eigenaar van Leoparts. Zij vinden, net als Veenstra, dat krachtenbundeling belangrijk is om de continuïteit voor beide ondernemingen plus de concurrentiepositie van hun klanten (de garagebedrijven) op lange termijn te garanderen.

Meer keuren in minder tijd met APK Werkorder VWE helpt de keurmeester in de werkplaats. Het APK afmelden van VWE bevat de functionaliteit ‘APK Werkorder’ waardoor de keurmeester zich volledig kan focussen op het voertuig en de APK. APK Werkorder is ontwikkeld naar aanleiding van verzoeken van APK-keurmeesters om minder administratieve werkzaamheden tijdens een keuring uit te hoeven voeren. De dienstverlening, die inbegrepen is bij een APKabonnement bij VWE, zorgt ervoor dat een collega het administratieve deel voor zijn rekening kan nemen. Een service-adviseur of receptionist zet de werkorders klaar en drukt ze af. Een APK Werkorder is een papieren kopie van het APK-scherm. Op het formulier staan het kenteken, de voertuiggegevens en de keurmeester vermeld. Het systeem slaat die gegevens tijdelijk op. De keurmeester keurt het voertuig en vult het resultaat en de eventuele adviespunten in op de APK Werkorder. Die levert hij dan in bij de serviceadviseur of receptionist. De keurmeester kan ondertussen een ander voertuig keuren, terwijl een collega

De APK-keurmeester vult de APK Werkorder in de werkplaats in en geeft die na afloop aan een collega. Die verzorgt de administratieve afhandeling. De keurmeester hoeft de voertuigen dan alleen nog maar af te melden. de gegevens in het systeem verder aanvult. Zodra de keurmeester klaar is kan hij de voertuigen snel en makkelijk afmelden. Met APK Werkorder kan de keurmeester in korte tijd maximaal vier afmeldingen achter elkaar versturen naar de RDW. Daardoor blijft de keurmeester verantwoordelijk voor de keuring. Geheel volgens voorschrift van de RDW. Maar hij is minder tijd kwijt aan de administratieve verwerking bij de keuring.

Gemist in de Nieuwsbrief? Lees deze berichten na op www.amt.nl/5-2014. Tweemaal per week de Nieuwsbrief met nieuws, achtergrond, videoâ&#x20AC;&#x2122;s en fotoreportages ontvangen? Ga naar: www.amt.nl/nieuwsbrief.

Waar ONDERNEMEN kiest u voor ? Wilt u voldoen aan de APK norm... PLATENBANK

Autec-catalogus: â&#x20AC;&#x153;doe meer met minder werkplaats!â&#x20AC;? â&#x20AC;&#x153;Onze catalogus 2014-2015 is uitâ&#x20AC;?, juicht Autec-VLT in een persbericht. Is dat boeiend? Jazeker, want Autec-VLT beperkt zich niet tot een opsomming van nieuwe en minder nieuwe werkplaatsequipment. Nee, Autec-VLT doet de werkplaats ook slimme indelingsideeĂŤn aan de hand. Daar willen we meer van weten!

...of wilt u uw diensten meer (gemotiveerd) kunnen verkopen?

Remmentest- en diagnosebanken Fuchs ook importeur van Hunter Fuchs Workshop Equipment bv (FWE) is vanaf 1 april jl. Hunterimporteur. FWE gaat van Hunter exclusief de wielservice-apparatuur voor vrachtautoâ&#x20AC;&#x2122;s en bussen importeren, plus de traditionele balanceer- en de- en montageapparatuur voor personenautoâ&#x20AC;&#x2122;s. De wieluitlijnapparatuur voor personenautoâ&#x20AC;&#x2122;s gaat FWE niet importeren; dat blijft bij Explora.

Is Car-Systems Software een kampioenenmaker? Meer werkplaatsomzet met Gaston

Advies nodig? BEL 0348 - 477000 Wij zijn niet alleen equipmentleverancier maar zijn nog liever uw partner in werkplaatsbusiness!

Hoe toegankelijk zijn de technische data van de autofabrikant?

Maand 2014 | AMT | 37

7MBTBLLFS t 95 .POUGPPSU t XXX BVUFD WMU OM

THEMA Een dwarsbalk repareren met tectyl en piepschuim? Helaas, geen verse APK.

LEREN VAN APK-ERVARINGEN

APK in de praktijk APK is de levenslijn voor veel autobedrijven. Maar APK is ook een bron van ergernis, verwondering en vermaak. We noteerden APK-ervaringen, verwonderden ons over klanten-huisvlijt, merkten dat keurmeesters en steekproefcontroleurs ook maar mensen zijn, zagen dat de APK soms erg nodig is, én we kregen praktische tips. DOOR ERWIN DEN HOED / FOTO’S AMT LEZERS, LEVERANCIERS

‘ZO KWAM ER NA EEN BEETJE KRASSEN MET EEN SCHROEVENDRAAIER PIEPSCHUIM ONDER DE TECTYL TEVOORSCHIJN’

38 | AMT | 23 mei 2014

In de afgelopen maand riepen we je op om je bijzondere APK-ervaringen met ons te delen. En bijzonder was de ervaring van Autoservice van der Vlugt: “De klant had tijdens zijn vakantie in Frankrijk de koppeling laten vernieuwen, hadden ze gewoon een stuk uit het subframe geslepen, dan ging het sneller...” Van der Vlugt maakt meer bijzondere dingen mee: “Wij keurden een Nissan Micra af vanwege roest op de frontdwarsbalk. De klant zou dit zelf lassen. En toegegeven, het zag er na ‘herstel’ mooi uit. Hij had alleen de pech dat wij dit altijd met een magneet controleren. Zo kwam er na een beetje krassen met een schroevendraaier piepschuim onder de tectyl tevoorschijn. Helaas voor de klant: weer afkeur!” Uniek? Nou nee, zulke fraaie stukjes huisvlijt komen meer voor, weet ook Dries van der Heijden: “Een Mitsubishi Pajero

ging na afkeur op de remleiding links achter terug naar de klant. Die bood de auto na reparatie aan voor herkeuring op de remleiding. Wat schetste onze verbazing? Er was geen rubber gebruikt tussen ophangbeugel en remleiding, op een andere plaats was de remleiding vastgezet met een trekbandje en de remleiding was gelegd in een hele wijde boog. Heel gevaarlijk in het terrein!” Opnieuw afkeur dus. Toch was die huisvlijt nog wel ergens goed voor: “We hebben er erg om gelachen.” En wat te zeggen van de losse moer aan een achterwielophanging die Martijn Lowenthal aantrof: “De klant maakte zijn auto zelf APK-klaar en dan kom je dit tegen: alleen erop gedraaid en niet vast.”

Banden opsnijden, mag dat? Ook Harbers Trucks komt vergelijkbare voorbeelden tegen: “Laatst een truck voor APK, banden netjes geherproﬁleerd.

APK

Alleen kwamen ze een obstakel tegen tijdens het opsnijden. M8-bout dwars door de band heen en het nieuwe proﬁel loopt er netjes in een boogje omheen! Helaas afkeur voor deze patiënt.” Garage Veenhuizen kreeg een personenauto binnen met opgesneden banden: “Banden opsnijden, en ook nog tot aan het karkas! Is dit APK-goedkeur of -afkeur, wat denken jullie?” Tja, het karkas is zichtbaar, dus wij denken afkeur. Maar het opsnijden op zich, is niet automatisch afkeur. Kijk maar in lid 5 van artikel 5.2.27. Dat zegt dat naproﬁleren is toegestaan als de mogelijkheid daartoe op de band staat. Dat kan door de aanduiding ‘Regroovable’ of door een groeftekentje op de band.

Ook keurmeesters maken fouten En dus maakt niet alleen de klant fouten, ook voor de keurmeester zit een fout in een klein hoekje. Kijk maar naar de ervaring van Dik Evertse: “Ik had een voorruitschade. Omdat ik bang was dat de ruit verder zou scheuren, probeerde ik met een Widia-kraspen de scheur af leiden van zijn richting.” Maar helaas: “Hij scheurde toch verder. Daardoor leek het of de scheur een vertakking had.” Evertse reed acht jaar rond met de scheur met aﬂeidende kras en steeds werd zijn auto

THEMA

goedgekeurd. Tot bij de laatste APK: “Scheur met vertakking”, zei de keurmeester. “Afkeur!” Dus reed Evertse naar een RDW-keuringstation: “Geen vertakking”, was daar het oordeel. En Evertse kreeg een opmerking voor de keurmeester mee: “Lees wat er staat in de APK-eisen en ga niet interpreteren.” En zo gaat het vaker mis. Klant Robert Gosselaar liet een beurt met APK uitvoeren aan zijn Fiat Ulysse uit 2005. De

Remleiding vervangen. Volgende keer misschien toch aan de vakman overlaten?

PSB: Kennis, kennis, kennis! PSB is een belangrijke APK-opleider. Directeur Martin Pardoel zat in de werkgroep Opleiders en Informatievoorziening, één van de werkgroepen die de RDW oprichtte om het stijgende foutenpercentage bij steekproefcontroles terug te dringen. “Ik ben geschrokken van het effect van de korte opfriscursussen voor het examen bevoegdheidsverlenging. Veel keurmeesters leren daardoor niet meer voor het tweejaarlijkse examen. Ze vertellen je immers, in die paar uurtjes opleiding vooraf, precies wat je moet weten om te slagen, zodat je weer twee jaar mag keuren.” Dat leidt tot een gebrek aan kennis bij de keurmeester, dat hem niet alleen opbreekt tijdens de keuring, maar ook tijdens de steekproef: “De steekproefcontroleur heeft vrij spel omdat de meeste keurmeesters niet in staat zijn om een zinnig weerwoord aan de controleur te geven. In de praktijk hoor je vaak: ‘Als je tegen hem in gaat, pakt hij je de volgende keer’. Onzin, de controleurs kunnen echt wel tegen commentaar, maar als een keurmeester de controleur tegenspreekt doet hij dat, door gebrek aan kennis, vaak op de verkeerde manier.”

Koester de APK

Stuk uit subframe geslepen. Zo ging het vervangen van de koppeling sneller…

Pardoel noemt een voorbeeld: “Vorige week werd ik gebeld door een keurmeester die drie strafpunten had gekregen omdat de snelheidsmeter van het voertuig niet werkte. Doordat hij het steekproefcontrolerapport ondertekende, gaf hij aan het daarmee eens te zijn en stond de beslissing vast. Later vroeg hij mij of deze beslissing terecht was. Ik vertelde hem dat de teller aanwezig moet zijn, maar niet hoeft te werken. Dat dacht hij ook, maar hij kon het zo snel niet vinden, en dus had hij de straf maar geaccepteerd.” Pardoel wijst op het enorme belang van de APK: “70 tot 80% van de werkplaatsomzet is er aan gerelateerd. Als je kennis op niveau is, kun je je klant een goede keuring bieden en daar ondertussen prima aan verdienen. Die klant komt volgend jaar weer tevreden terug. Maar ga je goedkoop keuren, veel onderdelen vervangen om aan de dagomzet te komen en maar hopen dat er volgend jaar weer nieuwe klanten komen, dan besef je kennelijk niet wat een voordeel het is dat de overheid met de APK alle auto’s regelmatig in de armen van garagehouders ‘jaagt’.” Dus: “Koester de APK en zorg dat je kennis up-to-date is.”

23 mei 2014 | AMT | 39

THEMA

Stokvis: Hefbrug en testapparatuur “Om efficiënt te kunnen keuren is de juiste hefbrug en testapparatuur nodig”, weet Stokvis. “Denk alleen al aan de tijd die nodig is voor een hef- en daalbeweging van een hefbrug. Of aan de tijd voor het uitvoeren van een remmen- of emissietest.” En dus biedt Stokvis een vierkoloms APK-hefbrug van Stertil-Koni met een hef- en daalsnelheid van 25 seconden, die in die korte tijd toch een comfortabele 2 meter werkhoogte creëert. Ander voorbeeld: de Multiflex Easy06-rollenremmentestbank van AHS Prüftechnik heeft twee 4,6 kW motoren voor een testsnelheid van 5 km/h. “Daarmee kun je ook zwaardere voertuigen met een hoger remvermogen testen.” En: “Automatische 4x4 herkenning en een testbreedte van 2.30 m waardoor ook dubbellucht voertuigen er makkelijk inpassen.” Of: “De Master PBT-platenbank heeft slimme software voor het meten van lichtere auto’s. Daardoor hoeft er geen extra gewicht achterin om een goede remmentest uit te voeren. En de bank heeft een automatische testfunctie waarmee je vooras, achteras en parkeerrem in één keer kunt testen en opslaan. Als keurmeester heb je na de meting direct een uitgebreid testrapport.” Ten slotte: “Door het uitgebreide netwerk van Stokvis Service en de mogelijkheid het onderhoud en de kalibratie te combineren, bespaar je op kosten en ook dat maakt je APK-station efficiënter.”

‘TOCH GEK DAT EEN KLANT DE APKKEURMEESTER UIT MOET LEGGEN HOE HET ZIT’

APK-keurmeester vond een foutmelding in de automatische transmissie, die inderdaad ook af en toe problemen gaf. Hij stelde dat die storing verholpen moest worden vóór het APK-afmelden. Dus gaf Gosselaar toestemming voor herstel. Daarop ‘ververste’ het autobedrijf de ATF, nou ja, verversen, het gebeurde zonder de oude olie af te tappen. En zo werden de problemen groter: “Ik reed met 10 liter ATF. Ik heb redelijk wat wegdek besproeid en ook mijn onderstel gesmeerd...” Het herstel gaf veel gedoe. Voor Gosselaar reden om zich in de materie te verdiepen. Zo ontdekte hij, dat de transmissiestoringscode niet op het lijstje van emissiegerelateerde foutcodes staat en dus niet tot directe afkeur leidt, maar slechts een viergasmeting noodzakelijk maakt. Dat zijn autobedrijf een fout maakte bij het herstel van een transmissiestoring vond hij teleurstellend, maar dat de keurmeester hem wijsmaakte dat met die storing APK-goedkeur niet mogelijk was, knakte zijn vertrouwen in het bedrijf. En zo bereikten ons meer gevalletjes: “Ik bood mijn auto aan voor de keuring”, vertelt Daniël Jansen, die zelf schadehersteller is. De auto werd afgekeurd op de CO-meting. “Dat kan”, vond Jansen, maar nadat hij met de keurmeester sprak,

M8-bout dwars door de band heen en het nieuwe profiel loopt er netjes in een boogje omheen! Helaas afkeur voor deze patiënt.

Afkeur, het karkas is zichtbaar. En het opsnijden? Als op een personenautoband staat dat het kan, mag het.

CBX: Apparatuur en opstelling “Vaak wordt gekozen voor de goedkope, minder efficiënte oplossing bij aanschaf van apparatuur”, zegt CBX. “Dat leidt tot extra handelingen en dus meer tijd om een keuring goed uit te voeren. Wij zoeken altijd naar vernieuwende apparatuur waarmee je efficienter keurt.” CBX noemt voorbeelden: “Denk aan de Bluetooth Vamag-emissieset, die door middel van permanente voeding, snel, compact en flexibel is.” En: “Niet voor niets is bij de ontwikkeling van onze ultra platte platenbank, de Newcom 1200-serie, gekozen voor een zo laag mogelijke constructie, geheel van RVS en met nauwkeurige meetcel. Dit zorgt ervoor dat onze platenbank geen obstakel is in de werkplaats en super duurzaam is.” Behalve bij de keuze van apparatuur helpt CBX ook graag bij de werkplaatsopstelling: “Door een betere opstelling van de APK-apparatuur kan vaak ruimtebesparing gerealiseerd worden én een efficiëntere werkwijze worden gecreëerd.”

40 | AMT | 23 mei 2014

Ervaring van Autobedrijf Michael Lips bij de remmentest: “Uh remmen? Waar is de remdruk?”

APK

THEMA

VWE: APK Prestatiemeter

Alleen erop gedraaid en niet vast. De klant maakte zijn auto zelf APK-klaar…

Hoe presteer je als autobedrijf op APK-gebied? Hoe verhoudt zich dat tot de prestaties van vorig jaar? En: Hoe doet de concurrent het? VWE geeft individuele autobedrijven graag antwoord op die vragen. Hoe? Met de APK Prestatiemeter. Dat is een maandelijks e-mailtje met een aantal hele praktische grafieken en tabellen. Zo zie je het verloop van het aantal door je bedrijf verrichte APK’s. Je ziet uit welke postcodegebieden de gekeurde auto’s kwamen en hoe je marktaandeel in ‘jouw’ postcodes zich ontwikkelt. Ook nuttig is de verwachting van het aantal keuringen in je eigen gebied. Kortom, onmisbare info voor APK-ondernemers.

Ondernemen vraagt informatie. VWE’s APK Prestatiemeter houdt maandelijks de vinger aan de pols.

Oorspronkelijke scheur

Gekraste aﬂeiding

APK niet nodig? Sonneveld Autoservice Delden kreeg dit binnen. stelde hij dat oordeel bij: “Hij had de motor koud gestart en direct de meting gedaan. Het heeft me even gekost om de keurmeester uit te leggen dat er een code U9 achter de motorgegevens staat en dat de lambdasonde pas correct werkt als die op temperatuur is.” Nadat de auto een paar minuten warm had gedraaid, bleek het uitlaatgas prima. En dus stelt Jansen vast: “Toch gek dat een klant de APK-keurmeester uit moet leggen hoe het zit.”

Missers van de steekproefcontroleur Behalve klanten en keurmeesters gaan ook steekproefcontroleurs wel eens in de fout. Garage Kremer heeft twee voorbeelden: “De steekproefcontroleur zag een verdikking op een remslang en meende roest te herkennen, dus afkeur. Toen ik de slang en leiding schoongemaakt had, zag alles er mooi uit en moest hij terugkomen op zijn oordeel: ‘Toch geen afkeur’.” Bij het tweede voorbeeld ging het om een oudere Volvo: “Een 740 van bouwjaar 1987. ‘Deze auto was origineel uitgerust met een katalysator en een lambdasonde, en dan moeten die er ook op zitten’, wist de steekproefcontroleur. Omdat de kat ontbrak wilde hij de auto afkeuren. Daar was ik het niet mee eens, dus toen maar gebeld met de helpdesk van de RDW. En wie had er gelijk?” Juist, Garage Kremers. Artikel 5.2.11 lid 7 legt uit dat pas bij

Doorgescheurd

Soms maakt de klant het de keurmeester extra lastig. Dit is geen vertakking op de voorruit, maar een kras die klant Dik Everse er zelf opmaakte. auto’s met een DET na 31-12-’92 de goede werking van het emissiebestrijdingssysteem, dat bestaat uit lambdasonde en katalysator, moet worden gecontroleerd. Hoe? Door het COgehalte en de λ-waarde te bepalen. Pas vanaf DET 31-12-’95 is er ook een visuele controle op de aanwezigheid van sonde en kat.

Is de APK echt nodig? Tja, als ook de professionals fouten maken, heeft de APK dan eigenlijk wel zin? Echt wel, kijk maar naar de reactie van Autobedrijf Michael Lips op Facebook: “We beginnen de APK met de remmentest.... uh remmen? Waar is de remdruk ineens? Ik dacht een remcilinder kapot. Maar wat blijkt, de remleidingen voor zijn zover verroest dat er een opensprong tijdens het remmen. Daarna handremcheck. Die doet het dus ook niet. Van APK naar APK zonder onderhoud is dus letterlijk spelen met je leven.” Of wat te zeggen van het voorbeeld dat Sonneveld Autoservice Delden aandroeg. Normaal gesproken bestaat een geventileerde remschijf uit twee met elkaar verbonden schijven. Deze niet meer. Eén van de twee is compleet weggesleten. Dat gaf zoveel ruimte dat de zuiger uit de remklauw kwam en er geen remdruk meer was...

Efficiencywinst volgens Snap-on: de Microscan III: “Steek de OBDstekker in de OBD-poort en de unit start automatisch op en laat binnen een paar seconden de drie verplichte APK-controlepunten zien.”

23 mei 2014 | AMT | 41

AMT ADVERTORIAL

Inzamelen oude banden. Voor een schoner milieu. Acht miljoen oude autobanden inzamelen per jaar... … dat zijn alle ingeleverde gebruikte personenwagenbanden in Nederland …dat is gelijk aan de oppervlakte van 400 voetbalvelden

…op milieuverantwoorde wijze verwerkt

…dit levert 32 miljoen kilo hoogwaardige grondstoffen …dit betekent bijna 60.000 ton minder CO2-uitstoot …daarmee besparen we CO2 gelijk aan de emissie van 400 miljoen autokilometers (10.000 keer de aardbol rond) of de aanplant van 400.000 nieuwe bomen

Oude banden, nieuw leven. RecyBEM is de uitvoeringsorganisatie van het Besluit beheer autobanden. Wij zorgen dat alle gebruikte autobanden in Nederland worden ingezameld en op een milieuverantwoorde manier worden verwerkt. RecyBEM gecertiﬁceerde inzamelings- en recyclingbedrijven voeren deze werkzaamheden uit. RecyBEM is een initiatief van uw bandenleverancier.

www.bandenmilieu.nl

Besluit beheer autobanden bestaat 10 jaar 1 april 2004 heeft het ministerie van VROM het Besluit beheer autobanden ingevoerd. Om invulling te geven aan de verantwoordelijkheden uit dit Besluit heeft de Vereniging Band en Milieu een inzamelings- en verwerkingssyteem van gebruikte autobanden opgezet, RecyBEM.

Discipline en samenwerking ingrediënten voor een succesvolle uitvoering Tien jaar na de invoering blijkt het Besluit beheer auto-

RecyBEM zamelt jaarlijks acht miljoen gebruikte

banden alle verwachtingen van betrokkenen te over-

autobanden in en zorgt ervoor dat deze banden zo

treffen. Kees van Oostenrijk, bestuurder van de Band

hoogwaardig mogelijk worden verwerkt. Hierdoor

en Milieu-organisatie, maakt de balans van tien jaar

komen oude banden niet in het milieu, hoeven er min-

RecyBEM op.

der primaire grondstoffen te worden onttrokken aan

42 | AMT | Mei 2014

AMT ADVERTORIAL de natuur en wordt de uitstoot van CO2 verminderd. Kees van Oostenrijk was betrokken bij de oprichting van RecyBEM in 2004. Sindsdien is hij als bestuurder medeverantwoordelijk voor de uitvoering van het in-

Milieuverantwoorde verwerking van gebruikte autobanden

zamelings- en verwerkingssysteem. De prestaties van RecyBEM zijn in alle opzichten goed. Waaraan dankt de organisatie haar succes? Mooie resultaten Tien jaar geleden voerde het Ministerie van VROM het Besluit beheer autobanden in. In de praktijk blijkt het Besluit beter te voldoen dan VROM destijds verwachtte. Kees van Oostenrijk: “De succesvolle uitvoering van het Besluit is te danken aan de discipline in de branche en de samenwerking tussen de concurrenten. Apollo Vredestein, Michelin, Continental, Goodyear/Dunlop en collega’s zochten niet alleen samenwerking met elkaar maar ook met importeurs en handelsbedrijven, zoals Van den Ban en Inter-Sprint. Het is uniek dat een gehele branche de handen ineen slaat om een maatschappelijk belang in te vullen.”

HOOGWAARDIGE VERWERKING In de bandenketen nemen de inzamelaars een centrale rol in. Zij halen de oude banden op, administreren en sorteren. We stellen hen verantwoordelijk voor minimaal vijfennegentig procent producten materiaalhergebruik. Van Oostenrijk: “Onze gecertificeerde inzamelaars halen al jaren zeer goede resultaten wat betreft

EEN RECORD IN 2013

verwerking van autobanden. Volgens het Besluit dient twintig procent van de ingezamelde banden bestemd te worden voor materiaalhergebruik. Onze inzamelaars halen maar liefst tussen de zestig en zeventig procent. Dat is een geweldige prestatie. Bovendien krijgt nog eens vijfentwintig tot vijfendertig procent van de banden een tweede leven, meestal als occasionband, soms door loopvlakvernieu-

Jaarlijks zamelen de RecyBEM-gecertificeerde inzamelingsbedrijven acht miljoen

wing. Dit gebeurt vooral in Oost-Europa, Afrika en Zuid-Amerika. Het is een gevolg

gebruikte autobanden in. De ingezamelde

van de Nederlandse koopmansgeest.”

banden worden op een zo milieuvriende-

KENNIS VAN RUBBERVERWERKING

lijke manier verwerkt. Hoe hoger de ver-

RecyBEM besteedt veel aandacht aan wetenschappelijk onderzoek. Samenwer-

werkingsmethode staat op de ladder van

king tussen partners, zoals een universiteit die het onderzoek uitvoert en een bedrijf dat belang heeft bij een commerciële toepassing, maakt een efficiënte

Lansink, hoe beter de verwerking is voor

financiering van de projecten mogelijk. Van Oostenrijk: “We zien het als een taak

het milieu. In 2013 is bijna 94 procent van

om de kennis van rubberverwerking in Nederland te houden en te vergroten.” RecyBEM financiert een onderzoek van de TU Twente naar het devulkaniseren van

alle ingezamelde banden hergebruikt en

rubber uit oude banden. En er is meer. Van Oostenrijk: “We hebben ook onderzoek

gerecycled. Dat is een record, waarbij het

laten doen naar de toepassing van granulaat als ‘infill’ in kunstgrasvelden en naar de toepassing van rubbergranulaat in asfalt. Bovendien hebben we samen met Auto Recycling Nederland de CO2-footprint van de verwerkingsstromen in beeld gebracht met Ecotest.” Ecotest is een samenwerking tussen ARN Advisory en FFact. RecyBEM is transparant, succesvol en efficiënt. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu is bijzonder tevreden over de prestaties van RecyBEM en de uitvoering van het Besluit. Van Oostenrijk: “Scandinavië en Nederland hebben gekozen voor de meest praktische oplossing van een ketenoplossing. Nederland is een voorbeeld voor andere landen.”

milieu de grote winnaar is. Ook 2014 ziet er voorlopig goed uit. De eerste afvoercijfers laten zien dat er mogelijk nog betere resultaten gerealiseerd kunnen worden. Naar verwachting wordt nog een procent extra hergebruikt en gerecycled.

Mei 2014 | AMT | 43

THEMA

Bart de Tombe: “De beste reclame voor ons zijn de stuntaanbiedingen van onze concurrenten. Ik juich ze van harte toe.”

“APK, € 14,95 BIJ DE CONCURRENT? IK JUICH HET TOE!”

APK-Oké: alleen APK! Een volledig onafhankelijke APK en dus geen enkel belang hebben bij de uitslag van de keuring. Dat is volgens Bart de Tombe van APK-Oké de reden dat particulieren naar APK- en keuringsstations komen. Hoe goedkoper de stuntaanbiedingen van zijn concurrenten, hoe liever hij het heeft. DOOR JOHN MULDER / FOTO’S JAN LIEFTINK

APK-Oké voert alleen autokeuringen en APK’s uit en geen reparaties of onderhoud, want het concept wil geen belang hebben bij de uitslag van de keuring. Onafhankelijke keuringsstations bestaan al jaren, maar ze zijn vooral lokaal of regionaal bekend. Bart de Tombe van APK-Oké kent bijvoorbeeld vier onafhankelijke keuringsstations rondom Eindhoven, maar in de hele provincie Utrecht is de vestiging van APK-Oké het enige onafhankelijke keuringsstation, behoudens die van de RDW en ANWB. De ambitie van APK-Oké is dan ook om onafhankelijk keuren landelijk bekend te ma44 | AMT | 23 mei 2014

ken. APK-Oké bestaat net anderhalf jaar en heeft momenteel drie vestigingen, maar inmiddels zijn er ook gesprekken voor de vierde en vijfde vestiging.

De verplichte remmenbank gaf het zetje APK-Oké werd anderhalf jaar geleden opgericht en heeft nu twee eigen vestigingen (Den Haag en Utrecht) en één franchise-vestiging (Rotterdam). De Tombe: “We zagen voor de APK de remmentestbankverplichting aankomen. Sommige autobedrijven wilden daar niet in investeren en doen liever APK-zaken met ons. Andere autobedrijven en autohandelaren deden dat sowieso al.” APK-Oké werkt zonder afspraak.

APK

THEMA

Die ﬂexibiliteit is te danken aan de mix tussen garagebedrijven en particulieren (46:54). De garagebedrijven zetten de auto’s ‘s ochtends neer, halen die later op de dag op en komen eventueel nog eens terug voor een herkeuring. Autobedrijven uit de binnenstad van Utrecht blijven wachten op de keuring en willen met een goedgekeurd APK-rapport de deur uit. Die bedrijven doen al het nodige voorwerk om zichzelf een tweede reis te besparen. De particulieren komen vooral ‘s middags (vooral de woensdag- en vrijdagmiddag zijn populair) en kunnen daardoor meestal snel tussendoor geholpen worden. Op de autoboulevard van Utrecht werkt APK-Oké inmiddels voor 44 Utrechtse autobedrijven. Het ene garagebedrijf komt eens per kwartaal met bijvoorbeeld een camper die ze zelf niet kunnen keuren, de ander komt drie keer per week met al z’n auto’s. APK-Oké wil niet concurreren met autobedrijven. De Tombe: “Een ander mag van ons geld verdienen aan onderhoud en reparatie. De autobedrijven waar wij voor werken gebruiken ons keurrapport als onafhankelijk reparatie-advies voor hun klanten.”

Ze hebben elders hun neus gestoten Een belangrijke reden om naar een gespecialiseerd APKstation te gaan is het wantrouwen dat klanten hebben in hun garage. De Tombe ziet het wanneer een auto binnenkomt, die net bij een ander bedrijf is afgemeld. De Tombe: “Dat komt redelijk vaak voor. Klanten hebben onvoldoende vertrouwen in de reparatiepunten, die door het garagebedrijf zijn opgegeven. Zij willen van ons een tweede opinie. We zien ook regelmatig dat de vorige keurmeester wel reparatiepunten heeft opgeschreven, maar de auto niet bij de RDW durfde af te melden. De praktijk laat vaak zien dat dan de reparatiepunten niet deugen. Iedere nieuwe klant die hier binnenkomt heeft elders zijn neus gestoten: te lang moeten wachten, onvriendelijk personeel of ze hebben het gevoel dat ze opgelicht zijn.” De beste reclame voor APK-Oké bestaat volgens De Tombe uit de goedkope aanbiedingen van zijn concurrenten. Vooral de aanbiedingen van de landelijke ketens van € 14,95 en € 19,95 voor een APK verheugen hem zeer. De Tombe: “De landelijke ketens lokken de klanten met een klein bedrag naar binnen, maar ze maken dat bedrag niet waar. De klanten gaan met een heel ander bedrag op de factuur de deur uit en komen nooit meer terug. De beste marketing voor APK-Oké bestaat uit de advertenties met stuntaanbiedingen van onze concurrenten. Ik juich die stuntaanbiedingen daarom van harte toe.”

Efficiënte routing. Op de autoboulevard van Utrecht rijden klanten aan de ene kant APK-Oké in. Twintig minuten later rijden ze aan de achterkant het bedrijf weer uit. in Voerendaal, die alleen een goedkeuring in rekening brengt. APK-Oké doet dat niet. De Tombe: “Sommige klanten shoppen om te zien waar de auto wel door de keuring komt. Dat willen we niet. Bovendien hebben we ook bij afkeur gewoon ons werk gedaan.” Waar volgens De Tombe garagebedrijven een commercieel belang bij afkeur hebben, heeft APK-Oké dat niet. Wellicht heeft APK-Oké zelfs belang bij goedkeur, want afkeur kost meer tijd, omdat er nog een herkeuring achteraan komt. De Tombe: “Als service smeren we daarom een gaatje in de uitlaat dicht, halen een schuurpapiertje langs een remleiding, vervangen een

‘IEDERE NIEUWE KLANT DIE HIER BINNENKOMT HEEFT ELDERS ZIJN NEUS GESTOTEN’

Service: een lampje vervangen Een APK kost bij APK-Oké € 39,95 (benzine/LPG) en € 64,95 (diesel), inclusief afmelding. Diesels zijn over het algemeen ouder en groter en er zit daardoor meer werk aan. APK-Oké rekent een toeslag voor zwaardere auto’s (€ 10,-) en bussen/campers (€ 20,-). Garagebedrijven krijgen korting. Die betalen geen € 39,95 en € 64,95 (respectievelijk benzine/ LPG en diesel), maar € 32,- en € 52,- en ze krijgen ook nog kwantumkorting: bij twintig auto’s per jaar of meer betalen ze respectievelijk € 30,- en € 50,- en bij meer dan vijftig auto’s respectievelijk € 28,- en € 48,-. De herkeuring binnen vijf werkdagen en/of honderd kilometer is altijd gratis. Twee jaar geleden was AMT te gast bij Coza Autokeuringen

Keurmeester Colin Janssens werkt normaliter alleen in Utrecht en kan dus geen beroep op hulp doen. De hele APK-straat is zo ingericht dat hij vlot de keuring kan verzorgen. 23 mei 2014 | AMT | 45

THEMA

Een schokdempertester is voor de APK niet verplicht, maar wordt wel bij de aankoopkeuringen gebruikt. Een ingebouwde profiellezer leest het restprofiel, maar voor de APK is ook een visuele inspectie van de band nodig.

De remmen-/schokdempertestbank en de schaarlift zijn niet ingebouwd, maar liggen op de vloer. Volgens De Tombe zijn particuliere klanten meer onder de indruk van het teststraatprincipe.

lampje en maken eventueel de remdrukregelaar gangbaar. Het uitgangspunt is dat die servicewerkzaamheden niet langer mogen duren dan de tijd die het ons kost om een klant uit te leggen waarom de auto is afgekeurd plus de tijd die het ons kost om die klant opnieuw te ontvangen voor een herkeuring. We gaan dus niet een half uur sleutelen en als we een lampje vervangen, rekenen we alleen de kostprijs van het lampje. Dan weet je zeker dat die klant volgend jaar terugkomt. Het aantal terugkomende klanten is nu 82 procent.”

De regels mogen strenger

De koffietafel is expres huiselijk ingericht. Er staan geen muren tussen de keurstraat en de wachtruimte. Veel mensen vinden het fijn om te zien wat er allemaal bij een keuring komt kijken.

Als je het Bart de Tombe vraagt mogen de APK-regels best wat duidelijker. Misschien zelfs een beetje strenger. De Tombe: “Ik vind het van de gekke dat je wel de remvertraging moet meten, maar of dat wiel voldoende wegcontact heeft is voor de APK niet van belang. Een verplichte schokdempertest zou wat mij betreft deel mogen uitmaken van de APK.” De Tombe geeft toe dat het in zijn eigen belang is, want een strengere keuring vraagt een grotere investering in kennis en apparatuur, waardoor meer autobedrijven zullen besluiten de APK uit te besteden. Bovendien beschikken de drie APK-Oké bedrijven over een gecombineerde schokdemperen remmentestbank.

Colin Janssens, de keurmeester in het Utrechtse bedrijf, kent ook zo’n voorbeeld van onlogische regels. Janssens: “Het wieltje van de koplampafstelling. Met dat wieltje kun je de koplampen vanachter het stuur in hoogte verstellen. Wanneer zo’n wieltje niet aanwezig is, let de keurmeester alleen of de koplampen goed afgesteld zijn. Als zo’n wieltje wel aanwezig is, moet het ook functioneren, anders is het reden tot afkeur. Veel keurmeesters wippen het wieltje eruit. Wat er niet in zit, hoeft ook niet te werken.” Janssens en De Tombe hebben nog wel meer voorbeelden, maar eigenlijk zijn ze best tevreden over de kwaliteit van de regelgeving. De Tombe: “Sommige garagebedrijven maken er een sport van om tegen de RDW-regels in te gaan. Dat doen we niet. Ik onderschrijf de regelgeving, al is er ruimte voor verbetering.” Zo mag er bijvoorbeeld niet meer geschreven worden op het afmeldformulier en da’s jammer vindt De Tombe, want veel keurmeesters schreven op het keuringsrapport een toelichting op de redenen van afkeur. De Tombe vindt het een onzinnige regel. Klanten hebben weinig aan de formele technische codes van de RDW. Het formulier zegt bijvoorbeeld: ‘I09 werking bedrijfsrem onvoldoende’, maar is dat links, rechts, voor of achter? En ligt het aan de remschijven of de remblokken? De Tombe: “Wij hebben daarom het factuurprogramma

Meer dan APK ‘HET IS NIET EERLIJK DAT DE CUSUMREGELING VOOR BEDRIJVEN TIJD- EN NIET AANTALGEBONDEN IS’

46 | AMT | 23 mei 2014

Het concept van APK-Oké is onafhankelijk keuren. Tachtig procent van de omzet bestaat uit APK’s, de rest uit aankoopkeuringen. De Tombe: “Als je ziet hoeveel auto’s er particulier via Marktplaats worden verkocht, dan moet er een grote markt zijn voor aankoopkeuringen. Een onafhankelijke keuring zegt immers veel meer dan de meegenomen handige buurman of neef?” In de praktijk blijken particulieren echter moeilijk over te halen om geld voor een niet-verplichte keuring uit te geven. APK-Oké heeft diverse keuringen, waaronder een twintig

minuten durende Auto-oké keuring (€ 34,95) en een anderhalf uur durende Compleet-oké keuring, die € 149,95 kost en een rapport van acht kantjes oplevert. De Tombe: “Wat boven verwachting aanslaat is de Rammeltje oké-keuring, waarbij we een auto op alle frequenties op de schokdempertestbank laten trillen. Die keuring kost € 24,95. Vooral garage- en taxi-bedrijven maken er gebruik van, omdat ze niet langer met een tweede monteur op de achterbank op een klinkerweggetje een rammeltje hoeven op te sporen. Die keuring slaat beter aan dan verwacht.”

APK

THEMA

Als service haalt Colin even een schuurpapiertje langs een remleiding. Colin repareert niets, maar uitleggen waarom de auto is afgekeurd en een herkeuring kosten meer tijd dan kleine servicewerkzaamheden.

Colin controleert of de veer gebroken is. Hij vindt de interpretatiemogelijkheden van de APK-regels over het algemeen duidelijk. Er zijn echter mogelijkheden tot verbetering. aangepast en zetten de afkeurpunten plus de omschrijving op de factuur. Als op het formulier staat: ‘K04 werking/ toestand verplicht licht/retroreﬂector’, dan vermelden wij hierbij op de factuur dat het om een kapot lampje in het derde remlicht gaat.”

Cusumsysteem moet op aantallen letten De Tombe zet vraagtekens bij het RDW-cusumsysteem van bonus- en strafpunten. De Tombe: “Het systeem is grotendeels eerlijk. Hoe meer auto’s je keurt, hoe meer steekproeven je krijgt om eventuele strafpunten goed te maken. Maar er zitten ook een paar weeﬀoutjes in het systeem. Zo is het verschil tussen de cusumpunten van een keurmeester en het keuringsstation bij APK-Oké totaal afwezig. In Den Haag werken weliswaar meerdere keurmeesters, maar Utrecht en Rotterdam draaien vanwege de eﬃciënte inrichting en werkwijze over het algemeen op slechts één keurmeester; strafpunten voor die ene keurmeester zijn dus automatisch strafpunten voor het bedrijf en andersom.” Een APK-station dat voor de derde keer in twaalf maanden over de 7,5 strafpunten gaat, krijgt een schorsing van zes weken. Maar

dat pakt voor een keuringsstation dat vijfduizend keuringen per jaar uitvoert, heel anders uit dan voor een traditionele garage dat misschien tweehonderd keuringen per twaalf maanden doet. Voor beide bedrijven geldt dezelfde termijn van twaalf maanden, ongeacht de hoeveelheid APK’s. De Tombe: “Het is niet eerlijk dat de cusumregeling voor bedrijven tijden niet aantalgebonden is. Wat ook meespeelt is dat een sanctie, zoals het intrekken van de APK-erkenning voor een gespecialiseerd APK-station veel zwaarder weegt, dan voor een garagebedrijf. Het APK-station kan de deuren sluiten, terwijl een garagebedrijf nog altijd auto’s kan onderhouden en repareren. Ze kunnen bovendien de APK’s bij ons of bij een collega-ondernemer afmelden.” VOMAPK, de Vereniging Onafhankelijke en Mobiele APK, waar De Tombe penningmeester van is, maakt zich sterk voor de positie van de gespecialiseerde APK-stations.

Particuliere klanten kijken graag met keurmeester Colin Janssens mee, zodat ze weten wat de staat van hun auto is. Bij APK-Oké wordt gemiddeld 30% APK-afgekeurd, maar veel hangt af van de buurt waarin het APK-station staat.

Gevraagd: keurmeesters uit universele kanaal De vestigingen in Utrecht en Rotterdam draaien op één keurmeester. Die ene keurmeester doet alle klantencon23 mei 2014 | AMT | 47

APK

THEMA

Utrecht draait op één keurmeester, die alle klantencontacten doet, de auto keurt, de afmelding verzorgt en de factuur maakt. Eerst even controleren of een auto al bij een ander bedrijf is afgemeld. Dat komt redelijk vaak voor. Die klanten willen van APK-Oké een tweede opinie op de geadviseerde reparatiepunten.

Aan de ene kant naar binnen, aan de achterkant rijdt Colin de auto het bedrijf uit. Door de duidelijke routing zien de wachtende klanten ook hoeveel auto’s er nog voor hen aan de beurt zijn.

meer weten

Alleen keuren, niet repareren

Meer lezen over bedrijven die alleen APK-keuren en niet repareren? Twee jaar geleden namen we een kijkje bij Coza en negen jaar geleden bezochten we het superefficiënte keuringsbedrijf van Van Abeelen. Lees deze artikelen terug op www.amt.nl/5-2014.

48 | AMT | 23 mei 2014

tacten, keurt de auto, verzorgt de afmelding en maakt zelf de facturen. De Tombe heeft in anderhalf jaar tijd drie keuringsstations opgezet en hij hoopt er vanaf nu één of twee franchisenemers per jaar aan toe te kunnen voegen. De voorkeur gaat uit naar grote steden. De Tombe: “Er is bijvoorbeeld op de website veel interesse van bezoekers uit Amsterdam, maar die haken af als ze voor een APK naar Rotterdam, Utrecht of Den Haag moeten.” Of APK-Oké binnenkort ook een vestiging in Amsterdam heeft, zal onder andere afhangen of hij een goede keurmeester kan vinden. Die moet van De Tombe ervaring hebben in het universele kanaal, want in die universele bedrijven leert de keurmeester met alle soorten auto’s omgaan. De Tombe: “De keurmeester moet uit de regio komen en communicatief ingesteld zijn; hij moet kunnen uitleggen waarom hij iets afkeurt.” Onderling communiceren de APK-Oké-keurmeesters via WhatsApp. Wie niet weet waar het serienummer van een camper is te vinden, verstuurt zijn vraag via WhatsApp en krijgt binnen twee minuten van zijn collega’s elders in het land antwoord: ‘het serienummer staat in de accukast, even de accu weghalen.’ Franchisenemers kunnen volgens De Tombe proﬁteren van de inkoopvoordelen, onder andere op het gebied van collectieve marketing, afmeldkosten bij A2SP en equipment. De Tombe: “Als we in Utrecht minder dan

twintig APK’s en autokeuringen uitvoeren, hebben we een slechte dag. Een keuringsbedrijf dat minder dan vijfduizend keuringen per jaar doet, zit nog in de opstartfase. In twaalf maanden moet je rendabel kunnen draaien. Na een jaar heb je niet alleen nieuwe klanten, maar voor het eerst ook terugkomende klanten. Wij groeien inmiddels met dubbele cijfers per maand en zien steeds vaker mensen met dezelfde familienaam of straatnaam. Mond-tot-mond reclame is de beste reclame. Wie eenmaal komt, blijft terugkomen.”

APK weersafhankelijk? Januari en februari zijn voor APK-Oké de drukste maanden. Dat komt natuurlijk omdat de APKvervaldatum door de nieuwverkopen ook in die maanden valt. Logischerwijs zijn november en december dan ook de rustigste maanden. De Tombe: “Maar APK is ook weersafhankelijk. Juist omdat we zonder afspraak werken, gaan particulieren bij heel slecht of heel mooi weer iets anders doen. Als die weersomstandigheden twee of drie dagen aanhouden, komen ze alsnog.”

Alles es 1 2 0 2 Volledig RVS, inclusief binnenwerk en onderplaten. 10 jaar garantie. Past overal, in elke werkplaats. Tot 5.000 Kg aslast. Unieke spelingsvrije sensorbevestiging voor de beste resultaten bij achterasmeting.

BLACKBOX SET Draadloos op laptop, PC of tablet UHVXOWDWHQ DË&#x160;H]HQ overal in de werkplaats. Zowel viergas- als roetmeting compact op de nul emissiekast gebouwd. 'UDDGOR]H WRHUHQWDO WHPSHUDWXXU opnemer met klopsensor. Zeer snelle roetmeting.

&%; 1HGHUODQG YHU]RUJW XZ FRPSOHWH $3. ZHUNSODDWV GXV QHHP VQHO FRQWDFW PHW RQV RS

WWW.CBX-NEDERLAND.NL | 0345 - 580.670

ONDERNEMEN

RONDEN BANDEN EN AUTODEALERS SUCCESVOL MET ONDERDELEN

Banden aanhalen met onderdelen

De Doetinchemse Auto Dealers (DAD) en bandenleverancier Ronden Banden werken samen. Ronden bezorgt niet alleen rubber, maar ook onderdelen van merkdealers naar universele bedrijven. Met succes: dealers verkopen meer onderdelen, Ronden krijgt er klanten bij en universele garagisten profiteren van gratis bezorging én technische ondersteuning.

DOOR HUGO CLAVER / FOTO’S JAN LIEFTINK

Wat kun je als dealer doen om de teruglopende verkoop van onderdelen aan onafhankelijke autobedrijven op te krikken? Die vraag stelden de Doetinchemse Auto Dealers (DAD) zichzelf vorig jaar. Onder leiding van voorzitter Frank Arendsen van Harrie Arendsen Volvo en Rudi van Aken (Herwers Groep) zocht stagiair en HAN-student Remco Reints dat uit. In een uitgebreide studie werd onderzocht waar de mogelijkheden lagen en wat de behoeften van de universele garages waren. De sleutel tot succes: een gratis bezorgdienst, waarmee twee maal per dag de juiste onderdelen bij de garagist worden afgeleverd, met, indien gewenst, uitgebreide technische ondersteuning van de dealer. De beste partner bleek het in Doetinchem gevestigde Ronden Banden te zijn. Deze bandenleverancier brengt nu met zeven aangepaste bussen niet alleen rubber, maar ook alle mogelijke onderdelen bij het onafhankelijke autobedrijf.

Meer omzet De sleutel tot meer omzet voor het autobedrijf is in deze tijd het verhogen van de eﬃciëntie. Tijd is geld, en elke minuut

‘HET IS ZAAK DAT WE DE LOYALITEIT VAN HET UNIVERSELE AUTOBEDRIJF TERUGWINNEN’

Van links naar rechts DAD-voorzitter en initiatiefnemer Frank Arendsen, Fred Teunissen van DAGO en Maurice Kock van Ronden Banden. 50 | AMT | 23 mei 2014

die een autotechnicus niet met sleutelen doorbrengt, is een verloren minuut. Elke rit die een autotechnicus van een universeel autobedrijf naar de dichtstbijzijnde merkdealer maakt om een onderdeel op te halen, kost het autobedrijf geld. “Op jaarbasis kan het een autobedrijf wel dertig- tot veertigduizend euro kosten om telkens onderdelen zelf te moeten halen. Ik heb met ondernemers gepraat in wiens bedrijf het wel vier of vijf keer per dag voorkomt dat een medewerker of een monteur de deur uit moet. Dat is verspilling. De Doetinchemse Auto Dealers en Ronden Banden kunnen met de bezorgdienst het onafhankelijke garagebedrijf ontzorgen”, vertelt Maurice Kock, die samen met DAD-voorzitter Frank Arendsen en Fred Teunissen van Autobedrijf DAGO is aangeschoven om het bijzondere samenwerkingsverband toe te lichten. Kock vervolgt: “Ik wilde een extra tool in onze groothandelsfunctie creëren waarmee wij als Ronden Banden commercieel attractief blijven voor autobedrijven en waarmee het guneﬀect toeneemt. De merkdealers willen meer onderdelen verkopen, en de universele garagist wil een snelle en stipte bezorging van de juiste onderdelen, mét een goede technische ondersteuning. Onze samenwerking maakt dat mogelijk.”

ONDERNEMEN

Teruglopende omzet “En geen moment te vroeg”, vindt Frank Arendsen. “Als Doetinchemse Auto Dealers zaten we vorig jaar bij elkaar en we constateerden dat de omzet uit de onderdelenlevering naar de garagisten aan het afnemen was. Die afname kwam onder meer door verhevigde concurrentie vanuit Duitsland. Universele garages bestelden meer en meer onderdelen bij Duitse dealers en grossiers. We zochten naar een manier om dat om te buigen. In ons onderzoek hebben we diverse opties bekeken. De onderdelenlevering in eigen beheer doen, een externe vervoerder inschakelen, of samenwerken met Ronden Banden, die toch al dagelijks de garages bevoorraadt met banden. Ronden Banden was verreweg de beste optie.” Inmiddels hebben alle dealers binnen de DAD zich aangesloten bij het samenwerkingsverband, in totaal 15 dealerbedrijven, die samen 29 merken vertegenwoordigen. “Het kostte wel wat tijd om iedereen te overtuigen”, aldus Arendsen. “Met name de kosten waren aanvankelijk voor sommigen een drempel. De bezorging is voor de universele garagist gratis, wij als dealers betalen Ronden Banden maandelijks een vast bedrag, afhankelijk van het marktaandeel per merk drie jaar geleden. Ook is het zo dat veel dealers altijd bewust een afstand hebben gecreëerd tussen zichzelf en de universele garagist, die ze als concurrent zagen. Maar de realiteit is dat die universeel er is en ook auto’s van jouw merk in de werkplaats krijgt. Dan kun je maar beter zorgen dat ze jouw onderdelen monteren. Dus moet je elkaar versterken. Als

je niet kunt delen, kun je ook niet vermenigvuldigen, zeg ik altijd. En we zien dat het werkt. Natuurlijk is het een beetje koﬃedik kijken, omdat we niet weten hoe de markt zich ontwikkeld had wanneer we niets hadden gedaan, maar een stabiele onderdelenomzet zou al pure winst voor ons zijn. En er is stellig sprake van groei sinds we met de bezorgdienst zijn begonnen.”

De onderdelen worden elke ochtend door Ronden Banden opgehaald bij de dealers. Elke dealer levert zijn onderdelen netjes in een eigen krat of doos. Daarna worden de banden geladen en gaat de chauffeur op pad.

Vliegwieleffect Van te voren zijn Ronden Banden en de DAD uitgegaan van een ‘vliegwieleffect’: het aanjagen van de onderdelenverkoop dankzij de, voor de universeel, gratis bezorging tweemaal per dag en de uitgebreide technische ondersteuning. “Wij zijn gegroeid van vijf naar 25 bezorgadressen per dag, en dat aantal groeit nog steeds”, zegt Fred Teunissen van Autobedrijf DAGO (VW, Audi, Seat Skoda). DAGO profiteert dus volop van het initiatief van de DAD. De VAG-dealer laat alle onderdelen door Ronden Banden leveren, behalve de schadedelen, die door De Onderdelendienst van DAGO met een eigen bus worden bezorgd. Fred Teunissen is verantwoordelijk voor de buitendienst en ‘verkoopt’ op zijn beurt de bezorgdienst aan bedrijven die werken met VAG-auto’s. De samenwerking tussen de Doetinchemse dealers en Ronden Banden betekent voor de onafhankelijke garagist in de regio veel meer dan alleen een kosteloze bezorging van OEM-onderdelen. Teunissen: “We besteden veel aandacht aan technische ondersteuning. Alles om het de garagist zo makkelijk mogelijk te maken. Het is namelijk zaak dat we de 23 mei 2014 | AMT | 51

ONDERNEMEN De onderdelen worden tweemaal per dag door Ronden Banden bezorgd. Daarvoor worden zeven bussen ingezet. Voor de universele garage is de bezorging gratis.

Fred Teunissen van VAG-dealer DAGO heeft het aantal afleveradressen zien stijgen van vijf naar vijfentwintig per dag.

Onderdelenbezorging in de praktijk

‘EEN AANTREKKELIJKE PRIJS BIEDEN EN OP TIJD LEVEREN IS NIET MEER GENOEG’

Ronden Banden had in december 2013 1200 ‘drops’. Per dag werd 60 maal een bestelling onderdelen afgeleverd bij een autobedrijf. De onderdelendistributie beslaat nu al zo’n 30 tot 40% van de activiteiten van de bandenleverancier. Die onderdelen komen niet uit het enorme bandenmagazijn in Doetinchem. “Ik wil hier geen onderdelen hebben liggen, wij bezorgen alleen”, benadrukt Kock. De chauffeurs van de zeven bestelbussen, die speciaal ingericht zijn om naast banden ook onderdelen te bezorgen, gaan ‘s ochtends vroeg op pad naar de dealers om daar de onderdelen op te halen, die al netjes verpakt zijn in een doos of krat. Daarna worden in het eigen magazijn de banden ingeladen en gaan de chauffeurs op pad om de klanten te bevoorraden. Ronden Banden werkt voor iedere dealer met eigen, gepersonaliseerde bestelformulieren, waarop de dealer kan aangeven welk onderdeel op welke datum bij een universeel bedrijf bezorgd moet worden. Dit

Hoe doen die Achterhoekers dat? De samenwerking tussen de Doetinchemse dealers en Ronden Banden wekt veel belangstelling in de rest van het land. DAD-leden krijgen regelmatig de vraag van collega’s uit andere delen in het land hoe ze dat daar in de Achterhoek toch zo fijn geregeld hebben. Het antwoord is volgens Frank Arendsen eigenlijk heel eenvoudig: “Het is cruciaal dat je als dealer, als leverancier en als universeel binnen je eigen regio goed samenwerkt. De dealers moeten de onafhankelijke garages niet buitensluiten, en als ondernemer moet je altijd naar nieuwe manieren zoeken om de efficiëntie te vergroten. De tarieven opschroeven kan niet meer, dus moet je het elders zoeken als je de omzet wil laten groeien.” Maurice Kock vult aan: “Vooral nu, na zo’n crisis. Iedereen zoekt naar kostenbesparingen. Als je nu als ondernemer stilzit, besta je niet lang.” Meer omzet genereren door de banden aan te halen, in de Achterhoek laten ze zien dat het kan.

52 | AMT | 23 mei 2014

formulier moet vóór 08.00 gemaild worden naar Ronden Banden. De universeel heeft het onderdeel dan uiterlijk 12.00 uur in huis. Levert de dealer voor 11.00 uur het bestelformulier in, dan wordt het uiterlijk 15.30 uur op het juiste adres geleverd. Eén formulier blijft bij de klant, een kopie, die getekend wordt bij aflevering, blijft bij Ronden Banden. “Zo is er nooit onduidelijkheid of een onderdeel wel of niet bezorgd is, want er is voor getekend door de afnemer”, legt Kock uit. De facturatie loopt gewoon via de dealer. De verlengde bussen die Ronden Banden inzet, hebben een gedeeld compartiment: onderdelen voorin, banden achterin. “Omdat we verlengde bussen gebruiken, scheelt het ons maar 20 cm aan laadruimte”, aldus Kock. “En omdat alles netjes gescheiden is, beschadigen onderdelen niet. We zijn sinds half september 2013 bezig en hebben nog geen enkel schadegeval gehad.” Ronden Banden kan alle mogelijke onderdelen vervoeren, inclusief schadedelen.

loyaliteit van het universele autobedrijf terugwinnen.” Dat is ook meteen de grootste meerwaarde voor de universeel, vinden Arendsen en Teunissen: “Met die technische ondersteuning onderscheiden we ons. Autofabrikanten zijn weliswaar verplicht om steeds meer technische informatie beschikbaar te stellen voor de onafhankelijke garage, maar voor die garagist kan het lastig zijn om altijd op de hoogte te blijven van de laatste technische ontwikkelingen. Daar kunnen wij als gespecialiseerde dealers een belangrijke rol in spelen. En dat zal alleen maar toenemen met de steeds complexer wordende elektronica en de hybride voertuigen. Een aantrekkelijke prijs bieden en op tijd leveren is niet meer genoeg. En let wel: die technische ondersteuning hoef je als dealer natuurlijk niet gratis weg te geven.” Maurice Kock vult aan: “En we zorgen ervoor dat de juiste onderdelen op tijd bij de auto zijn. Tweemaal per dag, zonder bezorgkosten. Soms krijgt een bedrijf per dag wel vier of vijf leveranciers op bezoek. Die brengt dit, de ander brengt dat... Wij bezorgen alles in één keer: alle mogelijke onderdelen, en natuurlijk de banden. Dat scheelt de garagist ook weer tijd, en hij heeft één aanspreekpunt. Het is gewoon eﬃciënter. Dat is ook wat de garagisten me vertellen. Ze reageren allemaal heel positief op onze bezorgdienst.”

AMT ADVERTORIAL

Een korte test en de uitslag staat op het scherm. Uiteraard krijgt de klant een uitgeprint testrapport mee.

In de Monroe Testweek gingen er 70 auto’s over de testbank. Resultaat: beter klanten wegcontact.

Heel belangrijk: lekker veel publiciteit vooraf.

Monroe Testweek verbetert weg- én klantcontact

Meer veiligheid, meer omzet Zomercheck en wintercheck? Heel goed. Maar Autobedrijf Jos Bouw in Nijkerk ging een stap verder: een Monroe-Schokdempertestweek. Nuttig, want ongeveer een kwart van alle auto’s rijdt met versleten schokdempers. Zo’n Testweek zorgt niet alleen voor veiligere auto’s, maar biedt ook een extra contactmoment met de klant. Wat was de oogst voor Autobedrijf Jos Bouw? Jos Bouw begon een maand voor de Monroe-Testweek met de promotie. Allereerst via zijn website, maar ook op Facebook: “Daar heb ik berichten en video’s geplaatst over schokdempers. En ik heb een evenement aangemaakt op Facebook. Handig, want dan weet je van een aantal klanten al zeker dat ze komen.” Natuurlijk is internet niet het enige medium dat Autobedrijf Bouw gebruikte: “Een advertentie op de Kabelkrant en dezelfde advertentie draaide ook in de kantine van de voetbalvereniging. En ik heb een advertentie geplaatst in het krantje 112 Jaaroverzicht regio Nijkerk. Dat gooien mensen minder snel weg dan het weekkrantje.”

CONTROLEER DE BANDENSPANNING! Het beeldscherm geeft de meetwaarde en eventueel een melding dat de demper niet meer voldoet. De testbank werkt volgens het Eusama-principe (aangevuld met de CAP meting die zich richt op de frequentie van de schokbreker). Voordeel: er zijn geen referentiewaarden nodig. De bank is daarom geschikt voor alle auto’s, onafhankelijk van merk, type, schokdempers en banden. Tijdens de meting is het wel belangrijk dat de bandenspanning correct is. Verder adviseert Eerligh de auto in praktijktoestand te testen: “Een VW Caddy met een leeg bagageruim is niet realistisch. Bij de test mag er best 150 kg materiaal achterin liggen.”

WAT LEVERT HET OP? Als Eerligh de bank na een week ophaalt, heeft Autobedrijf Jos Bouw 70 auto’s getest: “Je weet van tevoren niet wat je kunt verwachten. Maar we hebben deze week 15 sets, dus 30 nieuwe schokdempers verkocht. En ik heb een aantal klanten die nog even willen wachten, maar binnenkort toch echt ook hun schokdempers laten vervangen. Verder heb ik er nieuwe klanten mee aangetrokken. Eén daarvan heeft al een afspraak voor een grote beurt inclusief koppeling vervangen.” Kortom, Jos Bouw is blij met dat resultaat: “Over twee jaar doe ik het weer.”

AAN DE SLAG Op de vroege ochtend van dag 1 van de Testweek brengt Hero Eerligh van Nemasco namens Monroe de testbank en alle accessoires. Eerligh bouwt de bank op. Dat neemt ongeveer een half uur in beslag. Hij brengt ook promotiemateriaal mee, zoals Monroe-vlaggen, klapstoelen en een tent. Na de installatie van de testbank neemt Jos Bouw de proef op de som. Hij rijdt een auto met de voorwielen op de bank. Het testprogramma start automatisch en begint met 25 Hz te trillen. De frequentie zakt tot 8 Hz. In het gebied daartussen bevinden zich de resonantiefrequenties van de ophanging. Als linksvoor gedaan is, start de bank rechtsvoor. Daarna is de achteras aan de beurt.

MEER WETEN? Monroe Safety Experts organiseren een Veiligheids week inclusief schokdemper testbank Nog geen Safety Expert? Bekijk de voordelen op http://www.nemasco.nl/testweek

Mei 2014 | AMT | 53

TECHNIEK

COMPRESSIEVERHOUDING 18:1 IN KOMENDE BENZINEMOTOREN

Mazda doet het anders

‘DE STERK OP DE NEDC GEBASEERDE NEDERLANDSE FISCALE REGELS ZIJN EEN WORST CASE SCENARIO’

2009

DOOR ERWIN DEN HOED / FOTO’S MAZDA

“Wij doen het anders”, zegt Mazda. En dus gaf het relatief kleine automerk uit Hiroshima de rotatiemotor nooit op, kwam Mazda met de MX-5 toen geen concurrent meer brood zag in de kleine roadster en drijft de 2.0 ongeblazen SkyActiv-G-motor veel van de huidige Mazda’s aan, terwijl concurrenten gedownsizede 1.4-, 1.2-, of 1.0-turbootjes onder de kap hebben. Anders dus. In Mazda’s Europese R&D Centre nabij Frankfurt legt senior engineer Tobias Albert uit hoe Mazda zijn auto’s in de komende jaren zuiniger en dus klimaatvriendelijker gaat maken, zonder daarbij in te boeten aan rijplezier. Dat begint met de basistechnologie: “Een goed onderstel, een lichte, stijve body, een eﬃciënte transmissie en een zuinige motor die toch voldoende power heeft.” Bovenop die basis kan Mazda extra bouwblokjes stapelen om nog meer kilometers uit de brandstof te persen: “Ons i-stop-systeem zet de motor op exact de juiste krukasstand stil. Daardoor kan het verbrandingsproces de startmotor helpen om de motor weer op gang te brengen. Zo vraagt een stop-startactie minder elektrische energie. Die hoeft de dynamo dan ook niet op te wekken. Dat scheelt brandstof. Bovendien slaat met die hulp de motor sneller aan: “Binnen 0,35 seconde. Daarmee hebben wij het snelste start-stopsysteem op de markt.” Extra bouwblokje twee is Mazda’s i-Eloop regeneratief remsysteem. “Dat maakt gebruik van een EDLC, een Electric Double Layer Capacitor.” Zo’n supercondensator kan veel minder elektrische energie opnemen dan een standaard startaccu, maar dat opnemen en ook weer afgeven van die elektrische energie gaat wel veel sneller dan bij een accu. En zonder slijtage. “We gebruiken een dynamo met variabel voltage, 12 tot 25 V, en een DC/DC-converter om de hogere spanning

2015

2020

HEV

Start-stop

HEV / PHEV Regeneratie remenergie Start-stop

EV HEV / PHEV Regeneratie remenergie

Speciﬁek brandstofverbruik (g/kWh)

Terwijl andere merken downsizen, koos Mazda voor een hoge compressieverhouding. En nu andere merken hun experimenten met Homogenious Charge Compression Injection in de la stallen, zet Mazda voor de nabije toekomst juist in op benzine ontsteken zonder bougie. “Conventies trotseren”, noemt Mazda dat. Heel mooi. Maar wat levert het op?

Verbrandingsmotor

54 | AMT | 23 mei 2014

Wat is nodig voor compressie 14:1? Die stap klinkt eenvoudiger dan hij is. Zo’n hoge compressieverhouding leidt namelijk tot kloppen, ongecontroleerde verbranding. De eenvoudigste manier om dat tegen te gaan is de ontsteking later zetten. Nadeel daarvan: minder motorkoppel en in plaats daarvan meer uitlaatgaswarmte. Om de compressieverhouding te kunnen verhogen zonder

Verbetering speciﬁek verbruik door hoge compressieverhouding SkyActiv-G 2.0 0

“Zeker, in een steeds groter deel van de auto’s spelen elektrische aandrijfcomponenten een rol”, zegt Mazda. “Maar ook in 2020 heeft nog zeker 90% een verbrandingsmotor. En die kan nog een stuk efficiënter.”

Veel liever, dan op die extra bouwblokjes, concentreert Mazda zich op de basis, de verbetering van de benzinemotor. Belangrijkste reden: “Van de personenauto’s die in 2020 verkocht worden, heeft nog minstens 90% een interne verbrandingsmotor. De elektrische aandrijfsystemen die tegen die tijd op een groot deel van de auto’s zitten, werken samen met die verbrandingsmotor.” In AMT 9 van 2011 gingen we uitgebreid in op de techniek van de huidige SkyActiv-G-benzinemotor. (Zie kadertje ‘Meer weten’ op pagina ...). In plaats van te kiezen voor een kleinere cilinderinhoud met turbo, hield Mazda bij de ontwikkeling van die motor vast aan een atmosferische 2.0. Wel verhoogde Mazda de compressieverhouding naar 14: 1, een record voor in serie geproduceerde benzineauto’s.

30% Downsizing 20% Down-speeding

Goed

Verbrandingsmotor

Terug naar de basis

50% Gedownsizede motor

Start-stop Verbrandingsmotor

weer om te zetten naar het niveau van de boordspanning.” Resultaat: “Na 7 seconden afremmen op de motor bevat de condensator zoveel elektrische energie dat de dynamo 80 seconden niet hoeft te laden.” Daarbovenop kan Mazda nog het blokje van de elektrische aandrijving stapelen. Mazda kocht Toyota’s hybridesysteem en koppelde dat aan een aangepaste versie van zijn SkyActivG-motor. In Japan is de Mazda3 te koop met die aandrijving, in Europa niet. En ook in Japan experimenteert Mazda met een vlootje zuiver elektrische Demio’s met HV-batterij.

100 50 Gemiddelde eﬀectieve druk (kPa)

150

Hoog

200

Het specifiek brandstofverbruik in gram per kWh van gedownsizede motoren is gunstiger dan dat van Mazda’s 2.0 SkyActiv-G. Tenminste, bij extreem lage belasting. In de dagelijkse praktijk met meer belasting in het midden en hogere gebied zijn gedownsizede motoren minder zuinig.

TECHNIEK De tweede generatie SkyActivG-motor komt eraan. Die springt nog weer een stuk efficiënter met brandstof om dan de huidige. Om dat te bereiken verhoogt Mazda de compressieverhouding naar 18:1 en kijken de bougies grotendeels werkloos toe.

‘BOVEN DE 18:1 NEEMT HET RENDEMENT NAUWELIJKS NOG TOE, TERWIJL DE WARMTEEN WRIJVINGS-VERLIEZEN WEL DOORGROEIEN’

200

Koppel (Nm)

WLTP

Koppel (Nm)

NEDC

0 1000

Toerental (t/min)

3200

1000

Toerental (t/min)

3200

Links de motorbelasting in de NEDC (New European Driving Cycle). Let op de grote bollen, ze staan allemaal dicht bij 0 Nm motorbelasting. De WLTP (Worlwide harmonized Light vehicles test Procedure), die naar verwachting de NEDC gaat vervangen als typegoedkeuringscyclus, belast de motor veel zwaarder, niet alleen door veel vlottere acceleraties, maar ook doordat de airco en de interieurventilator gewoon aanstaan. De sterk op de NEDC gebaseerde Nederlandse fiscale regels noemt Mazda: “A worst case scenario.” De NEDC heeft een zeer sterke (en niet altijd positieve) invloed gehad op de ontwikkeling van automotoren. De WLTP moet dat gaan veranderen. Daarop vooruitlopend geeft de EU CO2-credits voor ECO-innovations die een bijdrage leveren aan verlaging van de CO2-uitstoot, maar geen voordeel bieden in de NEDC. Een voorbeeld is de isolatie van het motorcompartiment van de Mercedes S300 Bluetec Hybrid. Die zorgt ervoor dat de motor zijn temperatuur na afzetten langer vasthoudt. Een volgende start is daarmee minder koud, wat minder wrijving oplevert. Volgens Mercedes spaart dat gemiddeld 1,5 liter per volle tank.

23 mei 2014 | AMT | 55

TECHNIEK

Bougie ontsteking

λ>2,0 (Lucht/Brandstof=29.4)

ADAC ECO Test (l/100 km)

Bougie ontsteking lukt niet bij λ>2

Atmosferisch Geblazen gedownsized 4 4

HCCI

λ>2,5 (Lucht/Brandstof=36.8)

NEDC (l/100 km) *Bron: ADAC EcoTest Nieuw (dd 05/2013)

Het verbruik volgens NEDC uitgezet tegen het verbruik volgens de ADAC Ecotest. Die Ecotest is een combinatie van NEDC, WLTP en de ADAC Motorway Cycle. Die laatste speelt zich grotendeels bij een snelheid van 130 km/u af. Resultaat: veel gedownsizede turbomotoren vallen door de mand. Controle factoren 100

Verlies door straling en misﬁres Warmte-energiebalans (%)

Uitlaatverlies

Koelverlies

Pompverlies

Wrijvingsverlies Eﬀectieve arbeid

60 Belasting

100

Compressieverhouding Speciﬁeke warmteverhouding Verbrandingsduur Verbrandingstiming Warmteoverdracht aan cilinderwand Drukverschil tussen inen uitlaat

Een bougie heeft moeite om hele arme homogene mengsels te ontsteken. De verbranding in het bovenste rijtje foto’s komt niet echt op gang. In een HCCI-proces met een hele hoge compressieverhouding lukt het wel. Merk op dat de verbranding op meerdere plekken tegelijk begint. Daardoor wordt een hoge piektemperatuur vermeden. En juist bij die extreem hoge temperaturen ontstaat NOx.

Mechanische wrijving

Ook een verbrandingsmotor die heel zuinig met brandstof omgaat, laat nog altijd het overgrote deel van de verbrandingsenergie verloren gaan. Een relatief klein deel van die verliezen zit in mechanische wrijving en in pompverliezen. Downsizen is een goede manier om die verliezen terug te brengen. Mazda concentreert zich vooral op de twee grootste verliesposten: warmteverlies via de uitlaat en via het koelsysteem. Hoe? Hoge compressieverhouding met HCCI en ‘adiabatische’ verbranding.

WAAROM ZOU MAZDA WEL SLAGEN, TERWIJL ANDEREN HUN HCCI-PROJECTEN AL IN EEN DIEPE LA GESCHOVEN HEBBEN?

56 | AMT | 23 mei 2014

de ontsteking te verlaten zijn andere maatregelen nodig. De temperatuur vóór de verbranding moet omlaag en de verbranding zelf moet sneller verlopen. Hoe Mazda dat realiseerde? Dat beschreven we uitgebreid in AMT 9 van 2011. Voor nu sommen we de maatregelen nog eens kort op. Allereerst een grotere slag, zodat een kleinere boring volstaat voor dezelfde cilinderinhoud. Dan een andere zuigervorm met een kommetje in de zuigerbodem. Beiden versnellen de verbranding. Direct inspuiten onder hogere druk door zesgatsinjectoren zorgt voor een homogener mengsel en een lagere aanvangstemperatuur. Het spaghetti-uitlaatsysteem zorgt voor minder restgas in de verbrandingskamer en verlaagt daarmee de aanvangstemperatuur. Dat de katalysator daarmee op afstand komt te staan is een probleem bij de koude start. Mazda loste het op door dan de ontsteking naar laat te zetten en te werken met een gelaagde verbranding. Het werkt want de SkyActiv-G-motor voldoet aan Euro 6. De pompverliezen bij lage belasting pakte Mazda aan

door onder die omstandigheden de inlaatkleppen laat te sluiten. Zo kan de gasklep wijd open blijven staan, terwijl de zuiger aan het begin van de compressieslag de overtollige lucht terug duwt het inlaatspruitstuk in. Er zit een grens aan dit zogenoemde Atkinson-principe. Immers sluiten de inlaatkleppen te laat dan is er onvoldoende compressie voor een stabiele verbranding. Maar dankzij zijn hoge compressieverhouding ligt die grens voor deze motor net wat verder weg. Natuurlijk construeerde Mazda de SkyActiv-G-motor ook lichter dan zijn voorganger en reduceerden de Japanse ingenieurs de inwendige wrijving van de nieuwe motor.

Geen lage bijtelling? Dankzij al die inspanningen gaat de SkyActiv-G-motor 15% eﬃciënter met de kostbare brandstof om dan zijn voorganger. Toch heeft dat niet geleid tot een grote Mazda-vloot in het lagebijtellingsegment. Tobias Albert legt uit waarom niet: “Mazda is een relatief kleine fabrikant. Wij kunnen geen auto’s ontwikkelen die speciaal op de Nederlandse ﬁscale

TECHNIEK Een combinatie van hoge compressieverhouding (beperkt uitlaat- en koelverlies) en een heel arm mengsel (beperkt pompverlies) maakt volgens Mazda een rendement van 48 % mogelijk, extreem hoog voor een benzinemotor in een auto. De huidige SkyActiv-G scoort onder de meest gunstige belasting 38%.

8 2000 t/min 200kPa 7

6 48% Lucht-brandstofverhouding λ

regels zijn afgestemd. Wij ontwikkelen auto’s die overal ter wereld een laag praktijkverbruik geven. En dat praktijkverbruik is gunstiger dan dat van onze gedownsizede concurrenten. Daarom downsizen wij niet, wij rightsizen.” Dat vraagt om een toelichting: “Het speciﬁek brandstofverbruik in gram per kWh van gedownsizede motoren is gunstiger dan dat van onze 2.0 SkyActiv-G. Tenminste, als de motor extreem laag belast wordt. En dat is de meest voorkomende belasting in de NEDC, de Europese testcyclus. Daarin trek je op van 0 naar 50 km/h in 26 seconden. Zodra de motorbelasting ook maar ietsje toeneemt is de SkyActivG zuiniger dan zijn concurrenten. Om die reden scoren onze motoren beter in praktijktesten. Bovendien geeft een atmosferische motor een mooie lineaire acceleratie. En die zorgt weer voor een smile op het gezicht van de bestuurder.”

48% 46%

3 44% 46%

Ontsteken zonder bougie

42%

44% 42%

1 10:1

14:1

18:1

22:1

Compressieverhouding

100g/kWh

De huidige SkyActiv-G-motor scoort een 15% lager specifiek brandstofverbruik dan zijn indirect ingespoten voorganger. De HCCI generatie 2-motor doet daar in de onderste helft van de motorbelasting, als er daadwerkelijk zonder bougievonkje wordt verbrand, een flinke schep bovenop. De generatie 3 motor voert minder warmte af en is daarmee over het hele belastinggebied nog efficiënter.

Mazda 2L PFI Speciﬁek brandstofverbruik (g/kWh)

Kortom, Mazda is op de goede weg. Alhoewel, zelfs in zo’n eﬃciënte SkyActiv-G-motor verdwijnt het overgrote deel van de verbrandingsenergie als warmte via de uitlaat of het koelsysteem. In komende generaties SkyActiv-motoren wil Mazda daarom meer beweging produceren en minder warmte. Anders gezegd: de thermische eﬃciency moet omhoog. Hoe? Vooral door de compressieverhouding nog verder te verhogen. Die moet naar 18:1. Daar ongeveer ligt volgens de technici van Mazda het optimum. Daarboven neemt het rendement nauwelijks nog toe, terwijl de warmteen wrijvingsverliezen wel doorgroeien. Bij die hele hoge compressieverhouding moet de motor onder niet te hoge belasting met hele arme mengsels kunnen draaien. Zo arm dat een bougie ze niet meer ontstoken krijgt. Dus moet de motor onder die omstandigheden omschakelen op HCCI. Oei, dat begrip kennen we. De afkorting staat voor Homogeneous Charge Compression Ignition. Oftewel: een homogeen mengsel ontsteken zonder bougie. Even voor de goede orde, een diesel doet dat niet. Die injecteert en ver voor het mengsel homogeen heeft kunnen worden, start de verbranding onder invloed van de hoge temperatuur en druk. In de afgelopen jaren hebben veel fabrikanten zich onder de naam HCCI het hoofd gebroken over hoe ze bij een diesel de tijd tussen injectie en ontsteking zodanig kunnen verlengen dat het mengsel de tijd heeft om homogeen te worden. Dat uitstellen van het moment van ontbranden lukte bij die HCCI-experimenten door een heel nauwkeurige regeling van EGR, turbodruk, kleptiming en kleplift. Maar dan alleen in een heel smal belastinggebied onder statische omstandigheden. Mazda probeert het nu dus met benzine. De reden? “In vergelijking met de huidige motoren kan het tot wel zo’n 30% aan brandstof besparen. En je produceert geen NOx ondanks dat je met een arm mengsel werkt.” Maar waarom zou Mazda wel slagen, terwijl anderen hun HCCI-projecten al in een diepe la geschoven hebben? “Dankzij de ervaring die wij opgedaan hebben met hoge compressieverhouding bij de SkyActiv 1-generatie hebben wij een voorsprong.” Over hoe dat HCCI-proces gecontroleerd wordt, laten de Mazda-technici niet veel los. Wel geven ze prijs dat er geen variabele compressieverhouding voor nodig is: “Te complex.” En ze willen wel vertellen dat er al proefmotoren

SkyActiv-G SkyActiv-G generatie 2

SkyActiv-G generatie 3

200

400 600 800 Gemiddelde eﬀectieve druk (kPa)

1000

1200

draaien. Sterker nog, dat ze in de volgende Mazda-voertuiggeneratie in serieproductie gaan. Kortom, we hoeven er niet tot 2020 op te wachten.

Geen warmte naar buiten Tegen die tijd verwacht Mazda namelijk al aan generatie 3 van zijn SkyActiv-motoren toe te zijn. Die moeten minder warmte afstaan aan het koelsysteem. Mazda gebruikt het woord adiabatisch. Dat staat voor een proces dat geen warmte uitwisselt met zijn omgeving. “Maar let op, adiabatisch is de ontwikkelingsrichting, een perfect adiabatisch proces zou helemaal geen koelsysteem meer nodig hebben. Dat is niet realiseerbaar”, legt Albert uit. Hoe je dat doet, het verbrandingsproces van een benzinemotor meer adiabatisch maken? “Dat begint met een kleiner koelend oppervlak, dus een kleinere boring bij een grotere slag. Die stap hebben we al genomen in onze huidige motoren. Maar je kunt ook denken aan materialen die een hogere

‘EEN PERFECT ADIABATISCH PROCES ZOU HELEMAAL GEEN KOELSYSTEEM NODIG HEBBEN. MAAR DAT IS NIET REALISEERBAAR’

23 mei 2014 | AMT | 57

TECHNIEK << Elektromotor >>

<< Verbrandingsmotor >>

8 versnelling

7e versnelling

6e versnelling 5e versnelling

Regeneratie remenergie

Elektrisch vermogen opgewekt door verbrandingsmotor

Speciﬁek bran Speciﬁek brandstofverbruik

Gemiddelde eﬀectieve druk (kPa)

CVT

Huidige verbrandingsmotor

Vergelijkbaar speciﬁek brandstofverbruik voor hybride

10kW

1000

2000

3000

4000

5000

SkyActiv-G generatie 2 en 3

6000

Motortoerental (t/min)

Gemiddelde eﬀectieve druk

De benzinemotor is op zijn efficiëntst in een klein eivormig gebied in de belasting-toerentalgrafiek. Complexe automatische veelversnellingsbakken houden de motor in dat gebied. Nadeel: er is nauwelijks koppel beschikbaar voor acceleratie. Dus moet de bak eerst terugschakelen. “Dat is niet nodig als je het efficiënte gebied uitbreidt”, zegt Mazda. Met HCCI denkt Mazda het hele blauwe deel in deze grafiek efficiënt te kunnen maken.

Ook bij toekomstige hybridisering biedt Mazda’s motortechniek voordeel: “Alleen bij het allerlaagste deel van de motorbelasting gaat het specifieke brandstofverbruik (in gram per kWh) sterk omhoog. Alleen voor die range zou je elektrische ondersteuning hoeven gebruiken. Dan kun je uit met een kleiner elektromotortje en een kleine batterij die alleen door regeneratie van remenergie wordt bijgeladen.”

temperatuur aankunnen, zoals keramiek, en aan betere koelvloeistof of aan koelvloeistof onder druk, zodat het een hoger kookpunt heeft.”

Geen dure versnellingsbak

meer weten

Mazda claimt straks met een HCCI-motor te komen die tot bijna 50% van zijn maximale belasting ook daadwerkelijk volgens het HCCI-proces loopt. Pas boven die motorbelasting komen de bougies in actie. Albert wijst op de consequenties die zo’n motor heeft voor de rest van de auto: “Er is een trend naar steeds meer versnellingen. Die zijn nodig om de huidige motoren in dat hele kleine belasting-toerengebiedje te houden waar hij zuinig loopt. Wil de bestuurder accelereren dan moet de bak eerst terugschakelen. Bovendien maken die extra versnellingen de bak groter, zwaarder

SkyActiv-G generatie 1 in detail

58 | AMT | 23 mei 2014

ICE

150

Well-to-wheel CO2 - g/km

In AMT 9 van 2011 gingen we uitgebreid in op de techniek van de huidige SkyActiv-G-benzinemotor. Waarom maakt een hoge compressieverhouding een spaghetti-uitlaatspruitstuk noodzakelijk? En hoe komt de katalysator dan op tijd op temperatuur? Lees dat en meer over Mazda’s SkyActiv-G-motor terug op www.amt.nl/5-2014.

100

Vorig model Sky Activ-G

HEV

en duurder. Onze SkyActiv-G generatie 2- en 3-motoren hebben straks dankzij HCCI een veel groter gebied waarin ze heel brandstofeﬃciënt zijn. Dat maakt zo’n veelversnellingsbak overbodig.” Ook als zo’n motor gebruikt wordt in een hybride aandrijving is er een belangrijk voordeel: “Alleen bij het allerlaagste deel van de motorbelasting gaat het speciﬁeke brandstofverbruik (in gram per kWh) sterk omhoog. Alleen voor die range zou je elektrische ondersteuning hoeven gebruiken. Dan kan je uit met een kleiner elektromotortje en een kleine batterij die alleen door regeneratie van remenergie wordt bijgeladen.” Met die techniek verwacht Mazda niet alleen het 95 gram CO2-doel van de EU te halen, maar ook de 50 grams-grens te kunnen slechten. We kunnen haast niet wachten.

Inclusief voertuigverbetering

Van generatie 1 naar 2 Van generatie 2 naar 3 Hybridisering generatie 3

Mazda 2.0 l (118g) 100Wh/km

0% 37% Niet fossiele elektriciteitsopwekking

Bovengrens elektriciteitsopwekking Naar stand 2010

Onderste grens elektriciteitsopwekking

Met zijn tweede generatie SkyActiv-G-HCCI-motor denkt Mazda dezelfde well-to-wheel CO2-uitstoot te kunnen halen als een elektro-auto die gevoed wordt met stroom uit een gemiddelde elektriciteitscentrale. De ‘adiabatische’ derde generatie samen met lichte hybridisering moet zelfs een elektro-auto kunnen evenaren die stroom tankt die voor 37% uit duurzame bron komt.

Meest complete Airco-compressoren aanbod - Zowel nieuw als ruil ALLES VOOR DE MONTEUR

Krachtige krik

Frentec BV | T +31 (0) 495 462140 | info@frentec.biz | www.frentec.biz

ikt Gesch ! PK A voor

Robuuste looplamp Met SMD led en inductie oplaadtechniek. Bevat beschermingsklasse IP68 en is geschikt tegen oliën en chemicaliën. Met ophanghaak en inspectie led aan de bovenzijde. Voor alle eigenschappen www.toolspecial.com. (art. 03.5062 à € 75,-)

WWW.TOOLSPECIAL.COM Prijzen in euro’s, exclusief BTW. Geldig t/m 2 juli 2014

WERKPLAATS

NIEUWE APK-KENNIS VOOR ATC-ERS UIT OOST-NEDERLAND

APK nu en in de toekomst Wat gaat er veranderen in de APK? Eerst per 1 juli en dan in de jaren daarna? En hoe werk je met de nieuwe digitale regelgeving? Zo’n dikke 200 ATC-leden en zeker 50 introducees kwamen naar Markelo om zich daarover te laten bijpraten door een drie man sterke delegatie van de RDW. Natuurlijk was AMT erbij.

DOOR ERWIN DEN HOED / FOTO’S AMT, RDW

Bijblijven op het terrein van de APK is een must voor ieder autobedrijf. Dus sloegen de ATC-afdelingen Apeldoorn, Arnhem-Nijmegen, Deventer-Zutphen en Twente de handen ineen en organiseerden één avond om heel autotechnisch Oost-Nederland in één klap aan de meest actuele informatie te helpen. Het welkomstwoord is aan Arnhem-Nijmegen voorzitter Egbert Leertouwer. Hij wijst op het belang van de ATC: “Via ons APK-Platform heb je als APK-keurmeester een stem in de APK-regelgeving. Wat kom je tegen in de dagelijkse praktijk? Wat kan er beter? Dat kan je inbrengen via de ATC.” Maar dan is het wel belangrijk om lid te worden want: “Er zijn bijna 25.000 APK-keurmeesters en toch hebben we ‘maar’ 4000 leden.” En er zijn meer redenen om lid te worden van de ATC: “Lezingen, excursies, contacten met vakbroeders én je ontvangt AMT. En dat vakblad is pas helemaal vernieuwd. Het ziet er nu geweldig uit.”

Meer harmoniseren Belangrijk, zo’n oproep aan keurmeesters. En mooi ook, zo’n stukje reclame. Maar we kwamen voor de APK. Toch wijst ook RDW-manager procesondersteuning Henk Bussink op het belang van de inbreng van keurmeesters via het APKplatform van de ATC in het zogenoemde SO APK-overleg: “De APK moeten we samen doen, anders is er geen goede APK.” Zijn collega Bert Top bespreekt de wijzigingen die er aankomen met de nieuwe richtlijn 2014/45/EG: “Al sinds 1996 hebben we zo’n EU-richtlijn. En soms heb je daar last van, maar hij geeft ook zekerheid. Die richtlijn bepaalt namelijk dat er in iedere lidstaat een APK moet zijn. Dus kunnen politici niet zomaar zeggen: ‘Teveel gedoe, teveel

Een ATC-avond om heel autotechnisch Oost-Nederland in één klap aan de meest actuele informatie over de APK te helpen. Efficiënt én goed voor de contacten. 60 | AMT | 23 mei 2014

administratieve lasten voor de burger, we houden ermee op’.” Deze nieuwste richtlijn wil vooral meer harmoniseren. Top legt uit waarom dat zo gek nog niet is: “De richtlijnen voor de typegoedkeuring zijn tot vijf cijfers achter de komma gelijk in alle 28 lidstaten. Maar voor de APK is alleen de basis gelijk.” Hij geeft een concreet voorbeeld: “De richtlijn schrijft voor dat je in de APK naar de voorruit moet kijken. In Nederland hebben we daarvan gemaakt dat een vertakte scheur in het gezichtsveld afkeur is. Maar in België is een scheur in de voorruit pas afkeur als hij van dak naar paravaan of van linker naar rechter a-stijl loopt. En dat is dan alleen nog maar de voorruit.”

Minimum keuringsfrequenties Ook in de keuringsfrequenties moet harmonisatie komen, althans in de minimum keuringsfrequenties. Daarmee is de Nederlandse APK 2-praktijk van 3-1-1-1 voor diesel en 4-2-2-1 voor overige brandstoﬀen voorlopig niet in gevaar. Wel geldt er een aanbeveling voor de lidstaten om voertuigen die al meer dan 160.000 km achter de wielen hebben jaarlijks te keuren. Maar anders dan een richtlijn hoeft een lidstaat een aanbeveling niet op te volgen. Top toont op het scherm de minimum APK-frequenties van de verschillende voertuigcategorieën. Een mooie gelegenheid om de Europese codenamen voor de diverse voertuigen te leren kennen. De M staat voor personenvervoer en M1 is de categorie personenauto’s. Bedrijfsauto’s worden aangeduid met de N en hun aanhangers met de O. De T is gereserveerd voor landbouwvoertuigen en categorie T5 is die van de tractoren met een constructiesnelheid groter dan 40 km/u. “Die voertuigen worden uiterlijk op 1 april 2018

ATC-voorzitter Arnhem-Nijmegen Egbert Leertouwer heet 250 belangstellenden welkom. Hij wijst de keurmeesters op het belang van het APK-Platform en de niet-ATC-ers op de voordelen van het lidmaatschap.

WERKPLAATS

Iedere maand verzorgen de twintig ATC-afdelingen in Nederland en België lezingen met uiteenlopende onderwerpen. Alle 4000 leden van de ATC kunnen die gratis bijwonen. En ze ontvangen het vakblad AMT. Verder organiseert de ATC landelijke evenementen en vertegenwoordigt de vereniging de APK-keurmeesters in verschillende officiële overlegorganen. Meer weten? Kijk op: www.atcnl.nl of www.atcbe.be. De EU harmoniseert de APK. Welke veranderingen komen er op ons af? Bert Top legt het uit namens de RDW. keuringsplichtig”, weet Top. “Het argument daarvoor is dat ze concurreren met bedrijfsauto’s.” Om dat te onderstrepen toont Top een video van een JCB Fasttrac 7270. Die 270 pk-trekker met een constructiesnelheid van 70 km/u trekt op de video met het grootste gemak een drie-assige kipper. Indrukwekkend! Toch hoeven deze voertuigen van Europa straks niet net als andere zware bedrijfsvoertuigen, ieder jaar gekeurd te worden. De minimum frequentie wordt 4-22-2. Waarschijnlijk komt er voor dit type voertuigen straks een aparte erkenning: “Ze lijken niet op APK 2-voertuigen en eigenlijk ook niet op APK 1-voertuigen.”

Motorfietsen en caravans Motorfietsen vallen onder de L-categorie: “Over die categorie is veel discussie geweest in Europa. In de zuidelijke lidstaten worden motorfietsen veel voor woon-werkverkeer gebruikt. Daarom willen de politici daar dat er een periodieke keuring komt voor die L-categorie. De noordelijke lidstaten zien daar niets in. Hier worden motorfietsen immers vooral toeristisch gebruikt. Als compromis is er uitgekomen dat motorfietsen per 1 januari 2022 keuringsplichtig worden, tenzij de lidstaat voor die tijd andere maatregelen neemt die hetzelfde effect hebben op de verkeersveiligheid. Kortom, bij ons komt er geen periodieke motorfietskeuring.” Blijft over de O-categorie: “O1 zijn de lichte aanhangwagens zonder kenteken (kleiner dan 750 kg). O2 is de categorie lichte aanhangwagens met kenteken (van 750 tot 3500 kg). Binnen de EU komt er een onderzoek. Dat gaat tot 2019 duren. Pas daarna wordt beslist of die voertuigen periodiek gekeurd gaan worden.”

Vrijgesteld van keuring Europa zou Europa niet zijn als er geen uitzonderingen waren. Dus is er in de richtlijn een hele reeks voertuigen opgenomen die iedere lidstaat buiten de keuringsplicht mag laten vallen. We kenden natuurlijk al de speciale voertuigen met ZZ-kenteken en de leger- en brandweervoertuigen, maar nu vallen ook voertuigen op kleine eilanden onder uitzonderingen. Hoeven inwoners van Terschelling hun auto straks niet meer te laten keuren? “Nee”, weet Bert Top. “Bij ons speelt dat geen rol, maar Griekenland telt 1000 eilanden. Auto’s op de kleintjes moeten speciaal verscheept moeten worden om bij een keuringsstation te komen. Daar is die uitzondering voor bedoeld.” Een uitzondering die voor ons wel relevant is, is die van de historische voertuigen. Ouder dan 30 jaar, niet meer in productie en nog wel origineel betekent niet meer keuringsplichtig.

‘AL SINDS 1996 HEBBEN WE ZO’N EU-RICHTLIJN. EN SOMS HEB JE DAAR LAST VAN, MAAR HIJ GEEFT OOK ZEKERHEID’

Wie gaat er keuren? En dan is er natuurlijk de onuitroeibare discussie over wie de keuringen moet uitvoeren: “Er zijn veel lobbypartijen in Brussel. Onder meer TüV en Dekra zijn er permanent vertegenwoordigd. En heel wat van die partijen zouden graag een streep zetten door het Nederlandse systeem.” Toch staan ook in de nieuwe richtlijn weer gewoon drie mogelijkheden. De overheid keurt zelf, aangewezen instellingen, zoals Dekra, TüV, GTü en KüS in Duitsland, doen de keuring of ‘aangewezen particuliere organen’ keuren met toezicht van de overheid. Dat is zoals we het hier in Nederland doen. Maar ook in de UK werken ze met zo’n systeem.” 23 mei 2014 | AMT | 61

WERKPLAATS Op een ander terrein schuift de richtlijn wel richting het Duitse systeem, namelijk dat van de beoordeling van gebreken: “Bij ons is het goed of fout, goedkeur of afkeur. In Duitsland heb je ‘Geringe Mangel’, ‘Erhebliche Mangel’ en ‘Verkehrsunsicher’. Bij Geringe Mangel is geen herkeuring nodig, die andere twee zijn wel afkeur. Iets soortgelijks staat ook in de nieuwe richtlijn. Een kleine gebrek, bijvoorbeeld een scheurtje in een ruitenwisserblad maakt geen herkeuring nodig. Een groot gebrek (bijvoorbeeld remvertraging > 50% van het minimum) of nog erger een gevaarlijk gebrek (remvertraging < 50% van het minimum) wel. Maar wat dan precies kleine, grote en gevaarlijke gebreken zijn, is nog niet bekend. Daar gaat nog veel voorbereidingstijd in zitten.”

Keuringsplichtig per 1 januari 2022, tenzij andere verkeersveiligheidsmaatregelen zijn genomen L

Frequentie:

Zuid-Europa wil wel, Noord-Europa niet, hier dus geen APK voor motorfietsen.

Wanneer is straks?

meer weten

Wat vindt AMT van het digitale APK-boek?

We deden al enige ervaring op met het digitale APK-boek. Onze reactie? Kijk maar op www.amt.nl/5-2014. Kijk dan meteen naar de video van de Fasttrac 275 pk trekker. Zulke trekkers vallen uiterlijk per 1 april 2018 onder de APKkeuring.

Vooruitgang! Voor sommigen is het misschien even wennen, maar daarna… De digitale APKregelgeving werkt veel sneller en gemakkelijker dan het boek.

62 | AMT | 23 mei 2014

Ook over verplichte apparatuur staan dingen in de nieuwe richtlijn: “Een lekgasdetector voor LPG/CNG/LNG hebben wij niet voorgeschreven, die staat nu wel in de richtlijn.” Dat geldt ook voor de geluidsmeter. Maar of je daar straks echt een zinvolle meting mee kunt doen, is de vraag: “Het gaat om een geluidsmeter Type II. Die hoeft niet geijkt te worden. Het voordeel is dat zo’n ding ook maar € 100,- kost.” Een grotere investering vergt de spelingsdetector voor APK 1, die in de richtlijn is opgenomen. Maar gelukkig staat daar dan weer tegenover dat de kalibratietermijn voor een deel van de verplichte apparatuur van 12 naar 24 maanden gaat. Ten slotte komt er een Europees register voor het afmelden en de handhaving: “In Nederland kennen we dat al. Maar straks kunnen we hier ook zien of een auto met een buitenlands kenteken wel gekeurd is.” Blijft over de vraag: Wanneer is straks? Ook dat staat in de richtlijn: “De lidstaten moeten uiterlijk in april 2017 de bepalingen uit de richtlijn verwerkt hebben in hun eigen wetgeving. Vanaf april 2018 moeten ze ook echt in de praktijk worden toegepast. Behalve dan de bepalingen over de apparatuur en de kalibratie. Daarvoor is nog tot april 2023 de tijd.”

Frequentie:

Een trekker voor de weg met constructiesnelheid > 40 km/h: keuringsplichtig vanaf april 2018. Categoriën: O1 en O2

En wat gaat er gebeuren met de O-categorie. Er komt een onderzoek naar de effecten van invoering van een periodieke keuring voor deze voertuigen. Wordt vervolgd in 2019. Risicogestuurde steekproeftoewijzing

Digitaal APK-boek Van de toekomst naar vandaag, want de APK-regelgeving is sinds kort digitaal beschikbaar. En ook dat verdient de aandacht van de ATC-leden in Markelo. “Uitgangspunt bij de ontwikkeling was de gebruiker”, vertelt RDW-adviseur Piet Schäfer. De RDW heeft www.rdw.nl/apkregelgeving uitgebreid laten testen door gebruikers. En eerlijk is eerlijk, daar is iets moois uitgekomen: “Het gewone APK-boek zit

Erkenninghouder

Prioriteit bepalen toezicht

Keurmeester

Prioriteit bepalen toezicht

APKmelding

Prio KI/KM + overige parameters

Steekproef

Nee

Ook nog besproken: Het aantal fouten in 2013: 13,54% bij APK 1 En 9,55% bij APK 2. Het doel van 6,5% is dus niet gehaald. Daarom gaat de RDW meer risicogestuurd toezicht houden. Aanpassing van het steekproeftoewijzingssysteem dus. Toewijzing gebeurt niet meer alleen naar aanleiding van de prestaties van de KI maar ook van de KM. Het schema geeft aan hoe.

erin, maar ook video’s, foto’s, artikelen uit APK Keurmeester en een overzicht van vervallen regels.” Bovendien is al die info door de vele zoekmogelijkheden bijzonder toegankelijk. Toch is nog niet iedereen overtuigd: “Gaat het papieren boek nu verdwijnen?”, wil een ATC-lid weten. “Voorlopig nog niet”, stelt Schäfer hem gerust.

ALLES VOOR DE MONTEUR

Gem beo iddeld o met rdeeld een 8!

Krachtige krik

Arend Ardon "Voor mij is de masterclass geslaagd als deelnemers concrete sleutels in handen hebben om in hun eigen veranderprocessen effectiever te handelen en vooral zin hebben daarmee aan de slag te gaan."

ikt Gesch ! PK voor A

Tijdens de masterclasses Veranderkunde leert u: Sturing geven aan processen om veranderingen succesvol te kunnen leiden Om te gaan met weerstand en onzekerheid tijdens verandertrajecten Welke interventietechnieken u kunt toepassen bij veranderingen

Meten met precisie prof. dr. Léon I.A. de Caluwé Powered by:

prof. dr. André F.M. Wierdsma

dr. Arend J. Ardon

prof. dr. Thijs H. Homan

Samenwerkingspartner:

drs. Jaap Peters

Analoge schuifmaat van Mitutoyo. Meetbereik van 0-150 mm. Voorzien van een meetstift voor dieptemeting. (art. 530-104 à € 30,-)

dr. Hans Vermaak

Mediapartners:

WWW.TOOLSPECIAL.COM Prijzen in euro’s, exclusief BTW. Geldig t/m 2 juli 2014

TEXA uitlaatgastester & roetmeter - wordt geleverd met standaard uitlaatgasprobe, trolley en software, exclusief 0-emissiekast - voorzien van interne accu - inclusief certificaten - draadloze bediening d.m.v. bluetooth

Kwaliteit wint altijd! Amtech Automotive B.V. - Spitsstraat 4 - 8102 HW RAALTE - T: 0572-363186 - www.amtech.nl

OOG VOOR TECHNIEK Audi’s laserkoplamp Na halogeen, xenon en led volgt nu laser, dat nauw gaat samenwerken met led. Hoe ziet de koplamp van de toekomst er uit? Als het aan Audi ligt, zoals op deze pagina’s. En…, die toekomst begint al heel snel.

Klein en goedkoop Laserdiodes zijn extreem klein, hun diameter is maar 300 micrometer. Dat benadert het theoretische optimum van een puntvormige lichtbron. De productiekosten zijn volgens Audi laag.

Meer licht Hoe efficiënt zijn laserdiodes? Bij concurrent BMW spreekt men over 170 lumen per watt. Een gangbare led levert dan 100 lumen. De levensduur is langer dan een autoleven.

Led-dimlichtgroep met zes reﬂectoren

Knipperlicht en dagrijverlichtingmet leds op een ﬂexboard

Lasermodule

Lichtdoorlatend objectief voor het laserlicht

Eerst op Le Mans De primeur van de laserkoplamp is voor de R18 e-tron quattro Le Mans-racewagen. Na Le Mans gaat Audi de lasertechnologie ook in productiemodel R8 LMX toepassen. De laserspots zijn ongeveer drie maal zo sterk als een gangbare ledkoplamp. Ze schijnen twee maal zo ver: circa 500 meter. Voor dimlicht is de lasertechniek nog niet geëigend.

Grootlicht

Designobjectief

Behuizing dagrijverlichting met leds op ﬂexboard

Optiek dagrijverlichting met lichtdoorlatend objectief

Grootlicht Grootlicht-lasermocule

64 | AMT | 23 mei 2014

TECHNIEK Onder controle

Led-dimlicht

Led-grootlicht

Stuurapparaat

Laserspot, schijnt maar liefst 500 meter ver

Laserdiodes leveren gecombineerd met de bestaande matrix-technologie een uitzonderlijk goed beheersbare lichtbundel op. Door traditionele leds en de laserdiodes aan- en uit te schakelen laat de lichtbundel zich razendsnel in vorm en bereik aan de omstandigheden aanpassen. Doordat dat in samenwerking met cameraâ&#x20AC;&#x2122;s gaat kan er met grootlicht worden gereden zonder tegenliggers te verblinden. De laserspot komt pas in actie vanaf 60 km/u.

Grondplaat met koelventilator

Licht in de maak Lamphuis

Laserdioden

De lasermodule beschikt over vier laserdiodes. Deze laserdiodes leveren ieder een blauwachtige laserstraal met golflengte van 450 nanometer. In een zogenoemde fosforconverter worden die omgezet in wit licht. De kleurtemperatuur daarvan is 5500 Kelvin. Dat is bijna daglichtkleur en dus ideaal voor het menselijk oog.

Dimlicht

meer weten

Dimlicht

Slim licht Dagrijlicht / knipperlicht Dimlicht-spot Dagrijverlichting Fosforconverter

Laserstraal met golďŹ&#x201A;engte 450 nm

De led-matrixtechnologie biedt al ongekende mogelijkheden nog zonder de toevoeging van laser. Zeker als de verlichting wordt gekoppeld aan camera en navigatie. Welke? Ontdek het op www.amt.nl/5-2014

23 mei 2014 | AMT | 65

TECHNIEK

VOLVO TEST VERDER MET AUTOMATISCH AUTORIJDEN

Autonoom rijden met magneten? In Gothenburg is Volvo gestart met een grote praktijktest van autonoom autorijden. Daarnaast werd op het eigen testterrein onderzocht of een spoor van magneten in de weg hierbij verder behulpzaam kan zijn. Werkt dat? Graag wil Volvo toonaangevend zijn met autonoom autorijden, dat volgens hun technisch specialist Erik Coelingh veiliger en zuiniger is. “Bijna alle verkeersongevallen zijn het gevolg van menselijke fouten. Door autonoom rijden kunnen die vermeden worden.” Wel vereist is een goede samenwerking tussen autofabrikant, overheid, wegbeheerder en maatschappelijke organisaties. Dat is er in Gothenburg, waar een testtraject van circa 50 kilometer werd gemaakt op een aantal invals- en forensenwegen. Bij Gothenburg ligt ook het testterrein van Hällered, waar met ﬁnanciële steun van de Zweedse overheid de proef met magneten werd uitgevoerd.

Honderd publieke testers In het project DriveMe hebben honderd geselecteerde klanten een Volvo met Autopilot gekregen. Volgens Volvo uniek met ‘de eerste zelfrijdende auto’s ter wereld op de openbare weg’. Dat is niet helemaal waar, we weten tenminste van de VS en Duitsland dat in het gewone verkeer al enige tijd getest wordt met zelfrijdende auto’s.

Volvo’s testauto’s vallen niet op met aan alle kanten uitstekende sensoren om de omgeving te scannen. Evenmin is nog sprake van bakens langs de weg waarop de auto zich kan oriënteren. Erik Coelingh spreekt van lidar lasersensoren (zoals gebruikt voor automatisch remmen in de stad), maar je ziet niets bijzonders. Alleen een knopje op het stuurwiel om de Autopilot in te schakelen, en een mooi TFT-paneel in plaats van meters in het dashboard. De testauto’s kunnen zelf optrekken en afremmen, invoegen en hun rijbaan aanhouden. Genoeg om het drukke verkeer op invalswegen te automatiseren, maar nog niet gekoppeld aan navigatie om volautomatisch van huis naar kantoor te rijden. Een promotievideo waarin een mevrouw achter het stuur nog even een ontwerpje bedenkt voor een drinkbeker is dus rijkelijk voorbarig.

Positionering met magneten Het is heel belangrijk dat de auto precies kan meten waar hij zich op een weg bevindt. Dat gaat met GPSnavigatie en camera’s niet nauwkeurig genoeg, zegt veiligheidsexpert Jonas Ekmark. “Daarom hebben we een systeem met magneten in de weg uitgewerkt, dat tot een decimeter nauwkeurig de positie bepaalt.” Op hun testbaan prepareerde Volvo een stuk van honderd meter. Op 20 centimeter diepte werden simpele ferrietmagneten van vier centimeter

Werken achter het stuur? Je moet zelf opletten waar je moet afslaan, en of andere weggebruikers geen rare dingen doen waarop jouw Volvo misschien niet vanzelf goed reageert. diameter geplaatst. De auto krijgt ‘diverse’ sensoren voor magneetvelden, over zijn volle breedte. Het zou niet kostbaar zijn, en geen nieuwe

infrastructuur vergen. Gewoon gaatjes in de weg boren en daar magneten in duwen. Hiermee zou autonoom rijden nauwkeuriger werken. Maar ook, zegt Ekmark, om systemen aan te sturen die voorkomen dat de auto van de weg raakt. En rijbanen zouden smaller kunnen, als iedereen magneetsensoren in zijn auto had.

ADVERTENTIE

Meer informatie www.mobilservice.nl

Positiebepaling met goedkope magneetjes. Maar hoeveel magneetjes per kilometer weg nodig zijn zegt Volvo er niet bij. 66 | AMT | 23 mei 2014

TECHNIEK

Techniek van toen Alles over de APK-II van 1985 Op 1 januari 2015 bestaat de APK 2 30 jaar. Ruim negen maanden voor de geboorte van de lichte APK schreef AMT-icoon Auke Cupédo een artikel met de titel: “Alles over de APK-II, de erkenning, de apparatuur, de opleiding.” Alles lijkt veel, maar wie het naleest moet toegeven dat dit werk erg compleet is. Het vertelt over de totstandkoming van de APK 2, geeft praktische informatie voor keuringsinstellingen en keurmeesters, bevat tabellen van benodigde en goedgekeurde apparatuur en het toont visie. Weetje: de APK 2 begon in 1985 met alleen auto’s van 10 jaar en ouder. Vanaf 1986 werden er steeds drie bouwjaren toegevoegd, zodat vanaf 1989 4,5 miljoen auto’s onder de keuring zouden vallen. Cupédo verwachtte dat ook caravans er aan zouden moeten geloven: “Maar voorlopig schuift dat op naar 1987.” En: “In de toekomst wil men zelfs motorfietsen aan een keuring onderwerpen,

maar dit zal niet voor 1990 gebeuren.” Dat had hij goed gezien. Cupédo legde uit hoe er gekeurd zou worden, wat er gebeurde bij afkeur, wat nodig was voor een erkenning en welke kosten dat meebracht. En hij gaf advies. Een remvertragingsmeter mocht dan goedkoper zijn in aanschaf: “Voor het maken van een remproef op de weg is men gauw 15 minuten bezig.” Een remmentestbank bood meer mogelijkheden: “Hier kunnen ook ovale remtrommels, slingerende remschijven, slepende of vette remmen, vernauwde remleidingen, en het verschil in remwerking links en rechts aan het licht worden gebracht.” Kortom, de APK was een kans: “De APK-I voor bedrijfsauto’s brengt gemiddeld ƒ 600,- extra werkomzet per auto binnen.” Voor de lezer van nu is het wennen dat de computer toen nog geen rol speelde: “Een goedgekeurde auto wordt door de keurmees-

ter telefonisch afgemeld bij de RDW.” En: “In de toekomst zullen per auto 5 tot 10 microcomputers zijn ingebouwd. De vrij eenvoudige metingen van nu zullen dan aangevuld moeten worden met elektronische meetproeven. Dat zal de APK er niet makkelijker op maken.” Cupédo zag grote mogelijkheden: “Defectenstatistieken kunnen inzicht geven in de zwakke punten per merk, type en bouwjaar. Het opmaken van deze statistieken is met behulp van een computer eenvoudig uit te voeren.” Helaas had de RDW daar toen geen budget voor. Dus besloot Cupédo met: “Deze ‘feed-back’ van gegevens zal wel een droom blijven.” Dat bleek uiteindelijk te pessimistisch. Lees het volledige artikel nog eens op www.amt.nl/5-2014.

ADVERTENTIE

RUIL, NIEUW EN REVISIE!

Ziet u het verschil? Wat past het beste bij uw klant en het voertuig? Een fabrieksnieuwe originele turbo of een gunstig geprijsde ruilturbo? Een bestaande turbo reviseren kan natuurlijk ook! Wat u ook zoekt Turbo’s Hoet heeft de juiste oplossing voor X :LM ]LMQ RI¿FLHHO GLVWULEXWHXU YDQ DOOH WXUERIDEULNDQWHQ HQ VSHFLDOLVW RS JHELHG YDQ WXUERUHYLVLH 'DDUGRRU LV NZDOLWHLW altijd gegarandeerd! 0HGH GRRU RQ]H XLWJHEUHLGH WHFKQLVFKH RQGHUVWHXQLQJ HQ RQV XQLHNH 7XUER3DUWQHU SURJUDPPD ]LMQ ZLM Gp OHYHUDQFLHU voor garagisten. Geïnteresseerd in de mogelijkheden? Kijk op www.turbo-partner.nl.

by Honeywell

Turbo’s Hoet Nederland BV - De Wel 6b - 3871 MV Hoevelaken - Nederland - Tel +31 (0)33 247 30 90 - sales@turbos-hoet.nl

TECHNIEK

BMW E-SCOOTER HAAKT AAN BIJ I3 EN I8

Weinig werk aan BMW C Twee jaar na de perspresentatie van het prototype in olympisch Londen erkennen ontwikkelingstechneuten dat ze op dat moment zo ongeveer met samengeknepen billen afwachtten of het allemaal goed zou gaan. Inmiddels is er veel werk verricht en staat de C evolution in de showroom. Voor de R&D-mensen kwamen de olympische spelen in Londen iets te vroeg. De elektrische scooters waarop we reden waren prototypes. “Het was spannend of het goed zou gaan. Inmiddels zijn we bijna twee jaar en heel veel werk verder. In detail is vrijwel alles anders. Ook de compactere lichtmetalen behuizing die dienst doet als dragend deel en bescherming van de batterij en elektronica.” Zoveel werk als er in de ontwikkeling is gestoken, zo weinig zal er aan de C evolution worden gesleuteld. “Motor, accu’s, elektronica en ingekapselde aandrijfriem vergen nauwelijks onderhoud. Het systeem regelt alles wat er in de energiehuishouding gebeurt op betrouwbaarheid af. Alleen de slijtende delen vragen aandacht: remblokken en banden.”

Geleende accucellen BMW Motorrad gebruikt drie li-ion modules (de i3 heeft er acht) met elk 12 cellen in het 8 kWh pakket. Ze zijn met contactpasta in het luchtgekoelde

Zwaar belaste elektronica en drie met contactlijm bevestigde accumodules zitten in een luchtgekoeld lichtmetalen huis. De watergekoelde motor is linksonder geplaatst. aluminium huis gelijmd, zoals computerchips op een koelblok. De elektromotor is vloeistofgekoeld. De C evolution heeft een ‘homologatievermogen’ van 11 kW, maar levert kortstondig 35 kW. Het koppel is 72 Nm, wat zich door de overbrenging vertaalt naar dik 500 Nm aan het achterwiel. Je voelt dan ook dat de tractiecontrole bij vol accelereren regelmatig ingrijpt. Zelfs op een droge weg. Toch mag je

ADVERTENTIE

68 | AMT | 23 mei 2014

de 265 kilo zware en beresterke C evolution vanwege zijn homologatie toch met het ‘lichte’ A1-motorrijbewijs rijden.

Speciﬁeke eisen De elektronica gaat uit van delen uit de i8. Het systeem reguleert ook voltage en belasting van de cellen. De accu wordt na vijf jaar gegarandeerd op 70% capaciteit. Men rekent op betere resultaten, maar als scooter verkent hij nieuw gebied. “De regeling, belasting, het reageren op gas geven, recuperatie, het gevoel dat je op twee wielen zoekt: alles is anders. Toch heeft de knowhow van het i-project enorm geholpen. We hebben de C evolution ook naar elektrische veiligheids- en andere normen uit de wereld van de elektrische auto ontwikkeld. Een primeur.” De C evolution is op 120 begrensd, maar verslindt op die snelheid rap energie. Bij doorsnee en zelfs pittig gebruik in en om de stad haal je een range van 100 tot 120 kilometer. In drie tot vier uur laad je de cellen weer op (12- of 16A-aansluiting). Op het TFTkleurenscherm kun je alle mogelijke info over het energieverbruik aﬂezen en is de rijmodus met bijpassende

Het TFT-beeldscherm geeft informatie over energieverbruik, range en ingestelde rij- en recuperatiemodus. recuperatiestand met een druk op de knop in te stellen in vier standen: Road (normaal), EcoPro, Dynamic en de Sail-stand met uitrolfunctie. Prijs: € 15.520,-.

meer weten

C evolution-techniek

Bij de ‘Olympische’ introductie toonden we de techniek van BMW’s elektrische motorscooter. Lees het artikel terug op www.amt.nl/5-2014.

TIJDENS EEN ZWARE BUI HEEFT U MEER NODIG DAN ALLEEN DE ALLERBESTE REMMEN.

Ferodo raadt Champion ruitenwissers aan, getest onder de slechtste weersomstandigheden om maximale veiligheid te garanderen.

Ga voor meer informatie naar www.championwipers.com en www.ferodo.com

Serenco Nederland BV introduceert een speciale actie met BOXO gereedschap

Koop nu een Boxo gevulde gereedschapswagen en ontvang 2 VIP vrijkaarten voor een spectaculair Raceweekend! Ook maakt u kans om zelf in een Boxo Tools Avenger te rijden. Vraag naar de speciale actievoorwaarden, of kijk op www.serenco.nl Foto: Arjan Broekmans

Serenco Nederland BV • Maarssenbroeksedijk 39 • 3542 DM UTRECHT • Tel. 030 2415011 • Fax 030 2415046 • www.serenco.nl • info@serenco.nl Alle afbeeldingen, gegevens en zetfouten zijn voorbehouden. Levering zolang de voorraad strekt.

WERKPLAATS

GEVOLGEN VAN TPMS VOOR DE WERKPLAATS

Meer lucht of meer druk? Een automatisch bandendrukcontrolesysteem, dat internationaal bekend staat als TPMS ofwel ‘Tyre Pressure Monitoring System’, wordt vanaf november 2014 verplicht voor alle nieuw verkochte auto’s in de Europese Unie. Dat heeft gevolgen voor de werkplaats.

DOOR TONY DE MESEL / FOTO’S DAVID NOELS

Vaak wordt vergeten dat TPMS al verplicht is vanaf november 2012 voor alle nieuw gelanceerde automodellen. Twee jaar later, binnenkort dus, in november 2014, wordt het verplicht voor alle nieuw verkochte auto’s. De verplichting van het TPMS verloopt dus gefaseerd en is van toepassing op voertuigen bestemd voor personenvervoer met plaats voor maximum acht inzittenden plus de bestuurder. De verplichting geldt ook voor lichte commerciële voertuigen met een hoogst toegelaten massa van 3,5 ton.

Direct of indirect De automatische bandendrukcontrolesystemen die momenteel worden gebruikt, kunnen in twee grote categorieën worden onderverdeeld. De eenvoudigste zijn de indirecte systemen of de iTPMS’en. De bandendruk zelf wordt niet gemeten. Wel wordt via de ABS-sensoren de draaisnelheid van de vier wielen geregistreerd. Omdat een te lage bandendruk automatisch leidt tot een kleinere diameter, zal het wiel met een te lage bandendruk meer omwentelingen maken dan de andere wielen. Dit systeem vertelt niet concreet welke bandendruk ieder wiel heeft, maar wel in welk wiel de bandendruk afwijkt. Bij de eerste generatie iTPMS wordt enkel de draaisnelheid van de wielen met elkaar vergeleken. Bij een iTPMS van de tweede generatie wordt in het besturingssysteem een ideale draaisnelheid van de wielen tegenover een bepaalde rijsnelheid opgenomen. Die waarde geldt als een referentie. Hierdoor kan ook een te lage bandendruk bij alle vier de wielen worden vastgesteld. Een indirect systeem

Corrosie of steenslag kunnen ervoor zorgen dat het aluminium ventiel vroegtijdig breekt. En heel vervelend, natuurlijk gebeurt dat bij het op spanning brengen van de band. 70 | AMT | 23 mei 2014

heeft als voordeel, dat er geen wielsensoren nodig zijn, die het na verloop van tijd kunnen laten afweten. Er is dus geen onderhoud nodig. Wel is het nodig om het systeem via de boordcomputer te resetten bij een bandenwissel of als er een andere bandenspanning dan de ingegeven waarden als referentie wordt gebruikt. Omdat het indirecte systeem niet de echte bandendruk meet, is het minder precies met een afwijking tot 20%. De tweede categorie bestaat uit de dTPMS’en of de directe systemen, waarbij elk wiel in de band en op de velg een sensor verwerkt krijgt. Die sensor meet de reële bandendruk en houdt ook rekening met de temperatuur. De meetwaarden worden met een zender doorgegeven aan de elektronische bewaking van het systeem. Er zijn twee gangbare frequenties. 433 Mhz voor Europese toepassingen en 315 Mhz voor Amerikaanse. Beide typen sensoren kunnen niet gemengd gebruikt worden. De sensoren moeten uiteraard ook op de frequentie van het controlesysteem werken. Het opvangen van de frequentie van de sensoren gebeurt met 1, 2 of 4 antennes, naargelang het type voertuig. Met een dTPMS kan elk wiel in ‘real time’ worden gemeten en kan de druk zelf worden gemeten. De meting is heel accuraat met een maximale afwijking van 1%. Een direct systeem verraadt ook een lekke band bij stilstand. Deze directe systemen zijn gevoelig, kosten meer en de sensoren moeten na verloop van tijd, gemiddeld vijf jaar, worden vervangen.

Europese eisen De nieuwe regelgeving laat zowel directe als indirecte systemen toe voor zover ze in werking treden vanaf 40 km/u

Een spijker in de band kan aanleiding geven tot een ‘traag lek’. TPMS moet het spanningsverlies aangeven.

WERKPLAATS

Vanaf november dit jaar is TPMS verplicht voor alle nieuwe auto’s. Wat gaat TPMS betekenen in de werkplaats?

EEN DIRECT SYSTEEM VERRAADT OOK EEN LEKKE BAND BIJ STILSTAND

(of minder) tot de door de constructeur opgegeven topsnelheid. Eén verklikkerlichtje voor het systeem volstaat en het lichtje moet minstens 10 minuten branden nadat de bandendruk 20% of meer onder de voorgeschreven waarde is gedaald. Het systeem moet ook aan zelfcontrole doen. Als er een storing is, moet dat zichtbaar zijn vanaf het moment dat het contact wordt aangezet. Dit mag met hetzelfde verklikkerlichtje door het te laten knipperen. Heel wat constructeurs kiezen ervoor om twee verklikkerlichtjes te monteren: één voor de controle van de bandendruk en één voor de controle van het systeem zelf.

Welk systeem? Is een auto voorzien van TPMS, dan licht bij het aanzetten van het contact een verklikkerlichtje met het symbool van een band met daarin een uitroepteken op. Omdat bij het vervangen van een band of monteren van een winterband het voor een indirect systeem geen praktische gevolgen heeft, behalve het resetten, is het belangrijk om weten of het om een indirect of direct systeem gaat. Aluminium ventielen kunnen erop wijzen dat een direct

systeem gemonteerd is. Er zijn twee manieren om uitsluitsel te krijgen. Bij een direct systeem laat de boordcomputer toe om de bandendruk per wiel uit te lezen. Volledige zekerheid krijg je met een TPMS-tester die per wiel de batterijspanning van de sensor, de bandendruk en -temperatuur weergeeft. Als de tester die waarden aangeeft, is een direct systeem gemonteerd.

Mogelijke defecten Afhankelijk van de omstandigheden waaronder een auto wordt gebruikt gaat een sensor/ventiel van een direct TPMS zo’n vijf jaar mee. Het is ook mogelijk dat een vervanging zich vroeger opdringt, bijvoorbeeld als het aluminium ventiel door corrosie of steenslag breekt. In OE vormen ventiel en sensor één geheel wat meteen een kostenpost van ongeveer € 100,- betekent, en dat is nog zonder de werktijd, enkel voor het onderdeel. Precies daarom kiest bijvoorbeeld Proﬁle Tyrecenter er voor om bij vervanging of bij de montage van winterbanden een tweedelig systeem te monteren. Op die manier kunnen in de toekomst het ventiel en de sensor apart worden vervangen.

meer weten

Meer TPMS op het AMT Boot Camp!

Tijdens het AMT Diagnose Boot Camp duik je samen met een specialist van Snap-on in de problemen waar je in de TPMS-praktijk mee te maken kan krijgen. Lees er alles over op www.amt.nl/5-2014. Eén zo’n TPMS-probleempje is een gebroken ventiel. Eind vorig jaar ontdekten we op AutoEquip een slimme methode om gebroken TPMS-ventielen te repareren. Toolspecial haalde de methode naar de Benelux. Ook daarover vind je meer op www.amt.nl/5-2014.

23 mei 2014 | AMT | 71

WERKPLAATS

Links het tweedelige systeem van Alligator waarbij ventiel en sensor apart kunnen vervangen worden. Op termijn levert dat een besparing op. Rechts een OE-sensor/ventiel, een vergoten exemplaar uit één stuk, zoals dat door PSA wordt gebruikt.

Bij het systeem van Alligator worden ventiel en sensor aan elkaar geschroefd. Alligator levert ook een inleessysteem voor de sensor.

AFHANKELIJK VAN DE LEVERANCIER KAN 60 TOT 90% VAN HET WAGENPARK GECOVERD WORDEN MET UNIVERSELE TYPES

72 | AMT | 23 mei 2014

Het ventielgedeelte kost € 15,- wat een besparing betekent voor de klant en het de technicus makkelijker maakt om de extra kosten bij de klant te motiveren. Uiteraard kan ook de sensor zelf stuk gaan door een lage batterijspanning of een slechte doorsturing van het meetsignaal. Bij een bandenwissel of als voor een herstelling de band werd verwijderd, maar de sensor niet wordt vervangen, is het aan te raden om toch het centrale deel van het ventiel, de spanmoer op de velg en de bijhorende ringen te vervangen. Bij montage en demontage van het ventiel moet heel omzichtig te werk worden gegaan om te vermijden dat het ventiel breekt. Bij een gebroken ventiel kan vervangen duur uitvallen, vooral als het ventiel één geheel vormt met de sensor.

OE- of universele sensoren Er bestaan verschillende typen sensoren. Een eerste onderscheid kunnen we maken tussen de OE-types en de universele. Bij de OE’s zijn sensor en ventiel vergoten, wat betekent dat ze één unit vormen. Het voordeel van OE’s is dat ze op voorhand geprogrammeerd zijn, speciﬁek voor het automodel in kwestie. OE-sensoren zijn wel relatief duur en kunnen makkelijk € 100,- en meer per stuk kosten. Bij universele sensoren maken we een onderscheid tussen de vergoten types en de tweedelige types waarbij de sensor en het ventiel apart zijn maar voor de montage op het wiel aan elkaar moeten worden geschroefd. Afhankelijk van de leverancier kan 60 tot 90% van het wagenpark gecoverd worden met universele types. Universele sensoren moeten wel geprogrammeerd worden. Dat kan via een aangepaste tester of via de computer die van de nodige software is voorzien. Testers, inleespads en software worden geleverd door de leverancier van de sensoren. Die leveranciers voorzien ook in een update van de inleesgegevens. Bij de ene is dat gratis, bij de ander moet daarvoor worden betaald. Een sensor, ongeacht het type, meet de bandendruk, de temperatuur, de batterijstatus, het ID-nummer en de beweging van de sensor. Tot slot kan er een onderscheid worden gemaakt aan de hand van de verschillende manieren van activering van de sensor na montage. Bij sommige TPMS’en gebeurt dat automatisch, tijdens het rijden. Bij andere systemen moet de sensor worden geactiveerd via de tester/meter of via de OBC van de auto. Eén ding staat vast. Is het systeem voorzien van slechts één antenne, dan moet via de OBC worden aangegeven op welk wiel er een nieuwe sensor is gemonteerd. Is het systeem voorzien van vier antennes (één per wiel) dan zal de activering via de OBC doorgaans niet nodig zijn gebeurt de activering automatisch.

Minder winterbanden De introductie en vooral de verplichtmaking van TPMS zal volgens Yannis Vermeulen van Proﬁle Tyrecenter een gevolg hebben op de verkoop van winterbanden, zeker in combinatie met een stel aparte wielen. Kiest de klant voor een set winterbanden gemonteerd op velgen, dan betekent dat automatisch dat de extra set wielen van sensors moet voorzien worden, tenminste als de auto van een direct TPMS is voorzien. Wordt gekozen voor OE-sensors dan betekent dat meteen een extra kostenpost van tenminste € 400,-.

Yannis Vermeulen van Profile Tyrecenter vreest dat een aantal klanten zal beslissen om niet langer winterbanden te gebruiken of ervoor kiest om bij de seizoenwissel de banden op de originele wielen te laten monteren. De uitdaging zal erin bestaan om de klant te motiveren dat extra bedrag te spenderen. Vermeulen vreest dan ook dat een aantal klanten zal beslissen om geen winterbanden te gebruiken of er voor kiest om bij de seizoenwissel de banden op de originele wielen te laten monteren. Iets wat volgens Vermeulen niet aan te raden is en voor extra montagewerk zorgt.

Klant voorlichten Voor de autotechnicus wordt het alleszins een uitdaging om de klant te motiveren voor de extra kosten. De klant vertellen dat een bandendrukcontrolesysteem verplicht is, mag al een eerste stap zijn. Misschien helpt het ook om te wijzen op het belang van een correcte bandendruk. Verschillende onderzoeken, niet in het minst door de bandenfabrikanten, wijzen er op dat de meeste bestuurders met incorrecte, zeg maar te lage, bandendruk rijden. Dit is funest voor de veiligheid. Een te lage bandendruk heeft een negatieve invloed op de wegligging, het stuurgedrag, de remafstand en vergroot bovendien aanzienlijk het risico op een klapband. Een te lage bandendruk heeft bovendien een grote, lees negatieve, invloed op de slijtage. Is de bandendruk bijvoorbeeld 20% te laag, dan kan de levensduur met 30% verminderen. Ook de rolweerstand, en dus het verbruik en de CO2-uitstoot, worden er negatief door beïnvloed.

www.amtbootcamp.nl 27 t/m 29 juni 2014

2013

RAPPORTCIJ

8,5

FER

Deelnemers OVER HET diagnose BOOT CAMP 2013 â&#x20AC;&#x153;Ik vond veel dingen positief: het netwerken met de anderen in de groep, de kennis en kunde van de coaches en organisatoren, de vriendelijke sfeer, de strakke organisatie, de hands-on sessies en de breakouts in kleine groepen.â&#x20AC;?

Daginhoud Diagnose Boot Camp Meten aan het airbagsysteem Verrichten van scoopmetingen aan een CAN-bus netwerk Storing zoeken aan hybride voertuigen Sparren met vakgenoten Roetfilter- en dieselproblemen oplossen Werken met verschillende type diagnose-apparatuur Bezoeken van de informatie-/productmarkt met een breed scala aan diagnose-apparatuur

Initiatiefnemer

Kennispartner

Aangesloten bij Diagnose Centrum

Hoofdsponsoren

Sponsoren

PRODUCT

Nederlandse uitvindingen: extern gaspedaal en assteun-transporter GPDex is een Nederlands bedrijf dat gepatenteerd gereedschap op de markt brengt. De eerste twee producten worden nu geïntroduceerd: een extern gaspedaal en een assteun-transporter. Beide producten zijn gemaakt door Jan Lubbelinkhof, die in zijn autobedrijf in Westerhaar regelmatig lastige storingen voor zijn klanten en collega-

garagebedrijven oplost. Met het aluminium externe gaspedaal kan de autotechnicus buiten de auto het gaspedaal bedienen. Dat kan bijvoorbeeld nodig zijn als een bepaald motortoerental gewenst is, zoals bij het reinigen van inlaat en EGR-systemen, turbo en roetﬁlters, voor diverse storingen en metingen en bij het opsporen van vreemde geluiden. De autotechnicus heeft beide handen vrij en een extra persoon om het gaspedaal in de auto te bedienen is niet nodig. Het externe gaspedaal is voor elk type voertuig binnen enkele seconden in te stellen en wordt geleverd in een opbergkoﬀer. De introductieprijs van het gepatenteerde gaspedaal is 599 euro, exclusief BTW.

Arbovriendelijk assteunen verplaatsen

Het externe gaspedaal helpt de autotechnicus bij het diagnose stellen. Het product is in Nederland ontwikkeld.

Assteunen zijn onhandige apparaten om te verplaatsen en moeten – om beschadigingen aan de werkplaatsvloer te voorkomen – getild worden. De assteun-transporter met afgeveerde zwenkwielen is arbovriendelijk, want tillen is overbodig. Wanneer de assteun onder een voertuig staat en de hefbrug zakt, worden de veren van de constructie ingedrukt en komt de assteun met de oorspron-

De autotechnicus heeft z’n handen vrij en geen tweede monteur nodig om het gaspedaal te bedienen: dat doet hij zelf met z’n voet op het GPDex externe gaspedaal.

ADVERTENTIE

kelijke voeten stabiel op de werkplaatsvloer te staan. Als de hefbrug omhoog gaat, komt de assteun vrij en kan die eenvoudig op de zwenkwielen verplaatst worden. De introductieprijs bedraagt 128 euro exclusief BTW, inclusief montagehandleiding. Het kan eenvoudig aan nieuwe of gebruikte assteunen worden gemaakt en is geschikt voor ruwe werkplaatsvloeren. GPDex Tel. 06 43 49 17 96 – www.gpdex.nl 74 | AMT | 23 mei 2014

De GPDex assteunen-transporter past onder bestaande assteunen. Met de arbovriendelijk afgeveerde zwenkwielen is tillen overbodig.

PRODUCT

DIAGNOSEWIJZER

Autoboss V30 Peter9438: “De Autoboss V30 start snel op en heeft een duidelijk menu. De diepgang is door het gebruik van dealersoftware erg goed. De merkbreedte eveneens. Ook over de prijs/kwaliteit ben ik tevreden. De gratis update werkt goed. Al met al ben ik erg blij met de Autoboss V30.” Beoordeling: 8,5

Bescherm je gehoor met Alpine WorkSafeoordoppen Veilig werken doe je met het juiste gereedschap. Ook PBM’s als handschoenen en een veiligheidsbril horen daar bij. Minstens zo belangrijk is gehoorbescherming. Want wie een luchtsleutel of schuurmachine gebruikt, wordt blootgesteld aan een geluidsniveau boven de 80 dB. Dat leidt tot gehoorschade. Alpine voorkomt dat. Je staat er misschien niet bij stil, maar als je een luchtsleutel gebruikt wordt je blootgesteld aan een geluidsniveau boven de 80 dB. Ook bij het slijpen of schuren loopt het geluidsniveau op. Boven de 80 dB kun je iemand die op één meter afstand staat en normaal praat niet meer verstaan. Het acceptabele geluidsniveau is door de Europese commissie vastgesteld op

De Alpine WorkSafe-oordoppen filteren schadelijke geluiden.

80-85 dB. Een werkgever is volgens de Europese richtlijn 2003/10/EC verplicht zichzelf en zijn medewerkers te beschermen tegen geluidsoverlast. Alpine biedt bescherming tegen lawaaierige werkzaamheden met de WorkSafe-oordoppen. Die houden schadelijke geluiden tegen. Dankzij de AlpineAcousticFilters kun je wel met je collega’s blijven praten. De doppen zijn van het zogenoemde AlpineThermoShape-materiaal dat zich

naar de gehoorgang vormt. Daardoor hebben de WorkSafe-oordoppen een goede pasvorm en zorgen ze voor een goede demping. Het materiaal is antiallergeen, waardoor je geen last van jeuk of irritaties krijgt. De oordoppen zijn via de Alpinewebshop en verschillende opticiens en drogisterijen verkrijgbaar. Een setje oordoppen kost € 10,95. Alpine Tel. (0346) 33 33 50 – www.alpine.nl

Forté combineert twee koelsysteemproducten mega macs 66 Rene: “De mega macs 66 werkt op een intuïtieve manier met stevig touchscreen. Erg werkplaatsvriendelijk dus. De diepgang is zeer goed. Coderen in alle systemen is mogelijk. Aziatische merken blijven wel wat achter. HGS-data ben ik zeer tevreden over. De mega macs 66 is een zeer doordachte totaaloplossing voor de werkplaats.” Beoordeling: 9,0

Ga voor laatste beoordelingen van diagnoseapparatuur naar: www.amtdiagnosewijzer.nl

Forté lanceert een nieuw onderhoudsen reparatieproduct, de Forté Advanced Radiator Stop Leak. Het is een combinatie van de Radiator Stop Leak en de Cooling System Conditioner. Koelvloeistof beschermt tegen vorst, corrosie, oververhitting en smeert de waterpomp. Een juiste bedrijfstemperatuur van de motor is niet alleen van belang voor prestaties en verbruik, maar ook voor een lagere uitstoot. Er wordt steeds meer van het koelsysteem verwacht, omdat de omvang van het systeem nauwelijks groeit, maar de motorruimte wel steeds voller raakt. Bovendien verliezen de additieven in de koelvloeistof hun werking tijdens het gebruik en verouderen alle soorten koelvloeistof, zelfs OAT en longlife. De Forté Advanced Radiator Stop Leak is een combinatie van de Radiator Stop Leak en de Cooling System Conditioner. Het is zowel te gebruiken voor onderhoud als reparatie. Het middel beschermt tegen ketel-

Voor onderhoud en reparatie. Forté Advanced Radiator Stop Leak is twee in één. Het gaat vervuiling tegen en dicht haarscheurtjes in het koelsysteem af. steen en corrosie, gaat veroudering van de koelvloeistof tegen en smeert de waterpomp. Het verbetert daarnaast de kwaliteit en werking van de koelvloeistof en voorkomt vervuiling van het koelsysteem. Tevens voorkomt het lekkage door afdichting van

haarscheurtjes in het koelsysteem. Door deze eigenschap is het ook prima te gebruiken voor noodreparaties aan het koelsysteem. Forté Noord-West Europa BV Tel (0478) 53 75 55 – www.forte-nwe.com

ADVERTENTIE

DÉ TURBO SPECIALISTEN VAN NEDERLAND SINDS 1985 NIEUW - RUIL - REVISIE

www.turbochargers.nl T. 033 - 46 55 379

23 mei 2014 | AMT | 75

ALLES VOOR DE MONTEUR

Digitale bandenspanningsmeter Bevat LCD scherm met verlichting, auto power off en 1,8 m slang. 5-170 psi | 0,34-12 bar | 34-1200 kpa. (art. 67607 à € 72,50) NG

ONDER LEIDI VAN:

ikt Gesch ! PK A voor

Seminar | woensdag 11 juni 13:30 - 20:00 uur | EYE Amsterdam

HOE KRĲG IK MĲN ZIN?

Sharon Kroes Wereldkampioen debatteren

Geslepen technieken om altĳd gelĳk te krĳgen Met speciale gasten: Boris van der Ham, Eugène Roorda en Sander Janssen Op kantoor is het één grote verbale arena. Hoe praat je iemand jouw standpunt aan? Hoe dwing je een besluit af? Train jezelf op MXQL LQ GH ÀQHVVHV YDQ KHW DUJXPHQWHUHQ HQ GHEDWWHUHQ EEN CO-PRODUCTIE VAN:

WWW.TOOLSPECIAL.COM

Bekĳk het programma op: www.elsevier.nl/hoekrĳgikmĳnzin

Prijzen in euro’s, exclusief BTW. Geldig t/m 2 juli 2014

TESTEN VAN VERSTUIVERS ROETFILTER REINIGING BRANDSTOFPOMPEN VOERTUIGDIAGNOSE VERSTUIVERS

WWW.BUCHLI.NL Onze Partners LANTINGA AUTOMATERIALEN Stadskanaal 0599 417000

LEO DE GROOT PARTSCENTER Hillegom 0252 521550

MOTORENREVISIE DE BOER Sneek 0515 433150

AUTO INDUS Woerden 0348 414558

DRENTSE MOTORENREVISIE Hoogeveen 0528 348333

REMTO Zoetermeer 079 3165061

AUTO WAARD Heerhugowaard 072 5744598

VAN SILFHOUT Doetinchem 0314 325955

ESPÉ MOTORENREVISIE Purmerend 0299 666800

KOREN AUTOPARTS Geldermalsen 0345 571341

HOLL AUTOELEKTRO EN DIESELTECHNIEK Nijmegen 024 3772030 ROMBOUTS REVISIE Goirle 013 8200082 KEULEN AUTOMATERIAAL Nieuw Bergen 0485 348020 BLEIJLEVENS MOTOREN EN TECHNIEK Margraten 043 4589250 CLAES REVISIE St Truiden (B) 0032 (0)11 697400

BOSCH - DELPHI - DENSO - VDO - STANADYNE - YANMAR

PRODUCT

UNBOXING AUTOENGINUITY

Diagnosetester getest “Snel”, “Intuïtief te bedienen”, “Kan 95% van het wagenpark aan”, “Diepgang op OEM-niveau”. Leveranciers van diagnosetools zijn meestal erg enthousiast over hun producten. Maar hoe werkt zo’n apparaat in de praktijk? Technisch Specialist Frank Bouman pakt een diagnosetool uit en gaat er meteen mee aan de slag in zijn werkplaats. Zijn oordeel? Lees maar… Autoenginuity is sinds 2003 actief op de markt met een OBD-II scantool. In Nederland en België geniet het Amerikaanse merk echter nog weinig bekendheid. De scantool is geschikt voor uitlezen van het EOBD-systeem en heeft als extra zogenoemde OE-coverage voor diverse merken. Laten we eens kijken hoe bruikbaar dit Amerikaanse gereedschap is in de werkplaats. De Nederlandse importeur DiagnosES heeft ons een volledig vrijgeschakelde Autoenginuity bezorgd. Dat wil zeggen, de OE-coverage voor alle 19 beschikbare merken is geactiveerd. De Autoenginuity scantool bestaat uit een USB-interface en software die draait op een Windows-pc. De software en de meegeleverde handleiding zijn in het

Durf je het aan? Durf je het aan om je diagnoseequipment te laten testen in de alledaagse diagnosepraktijk van Frank Bouman? Mail dan naar AMT@reedbusiness.nl. Kijk voor nog veel meer reviews van diagnoseapparatuur en EOBD-scanners op www.amtdiagnosewijzer.nl

Engels. De installatie verloopt vlot en dan is de software direct gebruiksklaar.

In de werkplaats De voertuigselectie verloopt afhankelijk van merk en bouwjaar door middel

van uitlezen van het chassisnummer of door een handmatige selectie. Handig is dat bij handmatige selectie niet altijd alle keuzevelden ingevuld hoeven te worden. De software maakt dit duidelijk door de noodzakelijke velden rood te markeren. Als eenmaal een voertuig geselecteerd is, kies je een systeem waar je aan gaat werken. De dekking verschilt sterk per merk en model.

Generic Powertrain Wanneer je in het selectiemenu kiest voor Generic Powertrain kom je in het EOBD-systeem. Hier komt de Autoenginuity goed tot zijn recht. Hij combineert EOBD-modes in tabbladen. Dat vereenvoudigt de diagnose van emissiegerelateerde storingen. Het tabblad O2-Sensors verzamelt alle lambdagerelateerde live data. Die kun je daarna graﬁsch weergegeven. EOBD live data kun je op vier verschillende tabbladen bekijken. Handig is dat de software verschillende eenheden voor live data kent, bijvoorbeeld spruit-

De Autoenginuity scantool bestaat uit een USB-interface en software voor een Windows-pc. stukdruk uitgedrukt in psi of in kPa. Alle live data kun je uitgebreid via de datalogging-optie opnemen om nader te analyseren.

OE-coverage

De voertuigselectie verloopt via VIN-opvraging of handmatige selectie.

Systeemscan maken? Geen probleem.

Als gezegd kun je de Autoenginuity ScanTool uitbreiden met OE-coverage voor 19 merkgroepen. De nadruk ligt hier op de Amerikaanse markt. Slim bedacht is dat je als het ware “on demand” de scantool kunt uitbreiden. Dus meldt er zich een Jaguar XJR in de werkplaats dan kun je de OE-coverage voor Jaguar toevoegen aan de software. Op die manier is de scantool tegen relatief lage kosten uit te breiden naar een multimerk diagnoseapparaat.

Mag de Autoenginuity blijven?

De Autoenginuity kan de EOBD-live data op verschillende wijzen weergeven. Daarbij heb je als gebruiker veel vrijheid qua instellingen.

Superhandig overzicht om te controleren wat de status is van de readiness testen.

De Autoenginuity ScanTool bevat veel slimmigheden rondom EOBD-data. Live data kan hij op allerlei manieren weergegeven en opnemen. De mogelijkheid om aanvullende OE-coverageopties vrij te schakelen is een handige feature om de scantool telkens verder uit te breiden. Ja hoor, deze mag blijven! 23 mei 2014 | AMT | 77

Vragen? Bel nu

0546 660410

Scan deze code om direct naar onze website te gaan via je smartphone

Professioneel gereviseerd

MK-60 (hydraulisch*)

ABS ECU Bosch 5.3

ABS ECU Bosch 5.7

Merken: BMW, Daihatsu, Ford, Honda, Land Rover, Mazda, Opel, PSA, Renault, Toyota, VAG, Volvo

0HUNHQ &KHYUROHW 'DHZRR )LDW *URXS Ford, Mercedes, Nissan, Opel, PSA, Renault, Saab, VAG, Volvo

Merken: BMW, Fiat Group, Ford,

Revisie:

â&#x201A;Ź 160,- H[FO EWZ

Revisie:

â&#x201A;Ź 162,- H[FO EWZ

PSA, Renault, VAG, Volvo

Revisie:

ACtronics, Bornerbroeksestraat 459 F, 7609 PK Almelo 7HO Â&#x2021; )D[ Â&#x2021; ZZZ DFWURQLFV QO Â&#x2021; LQIR#DFWURQLFV QO

â&#x201A;Ź 162,- H[FO EWZ

ATC AGENDA

AGENDA AFDELINGEN JUNI 2014

Amsterdam-Kennemerland 2 juni Edwin de Ridder van Tenneco geeft uitleg over uitlaat- en emissietechniek. De Zoete Inval, Haarlemmerstraatweg 183, Haarlemmerliede

van ACtronics, legt uit wat er bij de revisie van elektronische componenten komt kijken. ACtronics reviseert verschillende componenten uit voertuigen. GMTO, Kosterij 24, Broek op Langedijk

Antwerpen en Vlaanderen 20 juni Bezoek Audi-dealer Delorge in Hasselt. Deze dealer heeft een nieuwe werkplaats in gebruik genomen die aan alle nieuwe normen voldoet. Delorge Hasselt, Herkenrodesingel 8A, Hasselt

Noord-Holland Noord 17 juni De tweede lezing deze maand van ATC Noord-Holland Noord gaat over de Apache-helikopter. Perry Vroon is verantwoordelijk voor de opleiding van de helikoptertechnici. Hij legt uit hoe reparatie en onderhoud van deze gevechtsmachine in zijn werk gaat. GMTO, Kosterij 24, Broek op Langedijk

Deventer/Zutphen 17 juni In het museum bij Vliegveld Deelen zijn verschillende vliegtuigen en vliegtuigwrakken te zien. Hoe kwamen luchtmachtpiloten vroeger boven hun doel? Museum Vliegbasis Deelen, Hoenderloseweg 10, Arnhem

‘s-Gravenhage 19 juni De heer Engel van Kendall licht de laatste ontwikkelingen op het gebied van motorolie toe. Party Centrum Kwintsheul, Raaphorst 2, Kwintsheul

Noord-Holland Noord 27 mei Leon Kleine Staarman, directeur

‘t Sticht 19 juni Hoe zag een vrachtauto er in 1950 uit? Dirk Rijper geeft een techni-

sche presentatie over de geschiedenis van trucks. Daarin besteedt hij ook aandacht aan moderne Euro-6 motoren. Iva, Buntlaan 2, Driebergen West Brabant 10 juni ACtronics verzorgt een presentatie over de revisie van elektronische componenten. De Kievitslaar, Rijsbergseweg 354, Breda Zuid-Oost Brabant 16 juni VAG-dealer Van den Udenhout geeft een lezing over het VAG Electric-programma. Roel van Tongerlo vertelt over de elektrische mobiliteit bij Volkswagen. Zaal Den Heuvel, Den Heuvel 2, Mierlo Zwolle 12 juni ATC Zwolle gaat op bezoek bij Ten Kate Motoren. Dat bedrijf is gespecialiseerd in het raceklaar maken van motoren, ook van Ten Kate’s eigen raceteam. Ten Kate Motoren, Rollecate 55, Nieuwleusen

Wilt u meer inlichtingen over de genoemde informatieavonden, belt u dan met de secretaris van de betreffende afdeling. De telefoonnummers treft u aan in de colofon. Of bezoek de ATC op internet: www.vereniging-atc.nl.

APK-megalezing De ATC-afdelingen Zeeland, Rotterdam en MiddenBrabant organiseren samen een ATC-megalezing. Dennis van Ipenburg van de RDW bespreekt het digitale handboek, de opleiding en de examinering. Daarna neemt Bert Top het over. Hij vertelt over de Europese regelgeving en veranderingen voor Nederland. Ook blikt Top vooruit op de verandering in het cusumsysteem. ATC-leden mogen één keurmeester als introducee meenemen naar de lezing. Locatie en datum RDW Keuringsstation Roosendaal, Borchwerf 18, Roosendaal. Datum: 27 mei.

Aircoperikelen Hoe werken verschillende aircocompressoren en welke storingen kunnen ontstaan? Willie Harberink van de Auto Airco Specialist laat ATC Apeldoorn zien dat het vervangen van de gehele compressor niet altijd noodzakelijk is. Dat werkt kostenbesparend voor de klant en het autobedrijf. En wat zijn de vooren nadelen van welke spoelmethode? Ook besteedt hij aandacht aan het opsporen van aircolekkages. Natuurlijk geeft hij tips om verschillende aircosystemen makkelijk te onderhouden. Locatie en datum Dok Zuid, 1e Wormenseweg 460, Apeldoorn. Datum: 16 juni.

Vereniging van Automobieltechnici ATC Kijk voor nadere informatie op: www.vereniging-atc.nl Adreswijzigingen etc. alleen doorgeven aan het secretariaat van de eigen afdeling. Dagelijks bestuur: Nico Tol (algemeen voorzitter) voorzitter@atcnl.nl Leon de Boer (algemeen penningmeester en ledenbeheer) pmr@atcnl.nl Hub Veders (algemeen secretaris) secretaris@atcnl.nl Louis Matthys (vice-voorzitter) vice-voorzitter@atcnl.nl Hans Boot (projecten) projecten@atcnl.nl Hub Veders (p.r. en sitebeheer) pr@atcnl.nl Centrale ledenadministratie: Jean Nefkens, ledenbeheer@atcnl.nl APK-zaken: Achiel Fermans, apk@atcnl.nl Wim Donkervoort, bestuurslid@atcnl.nl Piet Roelse (algemeen bestuurslid) Amsterdam-Kennemerland: Tel.: (0297) 54 07 92 secretaris@atc-ak.nl Apeldoorn: Tel.: (055) 366 77 46 secretaris@atc-apeldoorn.nl Arnhem-Nijmegen: Tel.: 06-53 29 74 54 secretaris@atc-arnhem-nijmegen.nl België/Antwerpen/Vlaanderen: Tel.: (052) 42 76 83 secretaris-aw@atc-belgium.be secretaris-vl@atc-belgium.be Deventer-Zutphen: Tel.: (0573) 45 28 08 secretaris@atc-dz.nl/info@atc-dz.nl Drenthe: Tel.: (0524) 55 06 96 secretaris@atc-drenthe.nl Friesland: Tel.: (0513) 43 57 13 secretaris@atc-friesland.nl ‘s-Gravenhage: Tel.: (0174) 62 88 03 secretaris@atc-gravenhage.nl Groningen: Tel.: (0592) 54 26 32 secretaris@atc-groningen.nl Limburg: Tel.: (045) 541 44 30 secretaris@atc-limburg.nl Midden-Brabant: Tel.: (013) 468 38 46 secretaris@atc-middenbrabant.nl Noord-Holland Noord: Tel.: (0224) 55 15 68 secretaris@atc-nhn.nl Oost-Brabant: Tel.: (040) 842 07 48 secretaris@atc-oostbrabant.nl Rotterdam: Tel.: (0180) 42 80 19 secretaris@atc-rotterdam.nl ‘t Sticht: Tel.: ( 030) 688 50 46 secretaris@atc-sticht.nl Twente: Tel.: ( 06) 12 37 44 87 secretaris@atctwente.nl West-Brabant: Tel.: (076) 521 63 32 secretaris@atc-westbrabant.nl Zeeland: Tel.: (0113) 31 22 14 secretaris@atc-zeeland.nl Zwolle: Tel.: (0529) 43 22 72 secretaris@atc-zwolle.nl

23 mei 2014 | AMT | 79

AMT WIJZER AIRBAGS

Airbagbank (European Airbag Center BV) Het Riet 15, 5431 NL Cuijk Tel.: (0485) 33 11 99 Fax: (0842) 13 48 00 E-mail: info@airbagbank.eu www.airbagbank.eu Uw airbag expertise team

AIRCONDITIONING

De Auto Airco Specialist Kampenstraat 2E, 7575EK Oldenzaal Tel.: 0541 536681 / Fax: 0541 536470 E-mail: info@deautoaircospecialist.nl

AUTOMATERIALEN

Robert Bosch bv Henri Genessestraat 1, B-1170 Brussel Tel: +32 2 525 51 11 www.bosch.nl

Hella bv Postbus 1398, 3430 BJ Nieuwegein Tel: (030) 609 56 11 Fax: (030) 605 16 77 www.hella.nl

AUTO-ONDERDELEN EN -TOEBEHOREN

Kawe bv Grundelstraat 1, 8102 HT Raalte Tel: (0572) 34 59 99/Fax: (0572) 34 59 44 www.kawe.nl Airco Techniek Groningen Kattegat 10, 9723 JP Groningen Tel: (050) 529 18 83 Fax: (050) 529 18 76 E-mail: info@aircotechniek.nl www.aircotechniek.nl

Autoklimaat B.v. Hoofddealer Webasto Barwoutswaarder 5d 3449 HE Woerden Tel: 0348- 434350 E-mail: info@autoklimaat.nl / www.autoklimaat.nl Specialist op het gebied van airconditioning, zonnedaken en standkachels

Frentec BV Import & Export Automotive Parts Marconilaan 9 - 6003 DD Weert Tel: 0495-462140 - Fax: 0495-462149 Email: info@frentec.biz www.frentec.biz Importeur AircoX-one, Teamec, Delphi. Compleet airco & motorkoeling assortiment.

80 | AMT | MEI 2014

ONDERDELEN VOOR VERSNELLINGSBAKKEN

OMC Occasion Motoren Centre Klompenmakerstraat 119, 3194 DD Hoogvliet Tel: (010) 416 57 23 Fax: (010) 416 57 48 E-mail: info@omc-engines.nl Ruim 2000 gebruikte benzine- en dieselmotoren uit voorraad leverbaar

STROOMVERDELERS AANVRAGEN GEBRUIKTE ONDERDELEN

Bart Ebben Specialist Citroën Peugeot Sluisweg 18, 6581 KA Malden Tel: (024) 345 68 94 Fax: (024) 357 03 29 www.bartebben.com

LUCHTVERINGSYSTEMEN

BATTERIJEN/ACCU’S

R&W Traktiebatterijen Import BV Bellstraat 12 6716 BA Ede Tel: 0318-690088, Fax: 0318-690236 info@r-w.nl, www.r-w.nl Importeur van TAB & Discover batterijen Fronius laders

GEBRUIKTE MOTOREN

Kleine Staarman bv Bolscher Landen 12, 7627 NP Bornerbroek Tel: 074) 384 15 67 Fax: (074) 384 10 43 www.asiamotoren.nl Japanse en Koreaanse automotoren

Transmission Products Europe bv Arkansasdreef 30a, 3565 AR Utrecht Tel: (030) 298 08 98/Fax: (030) 276 70 79 E-mail: info@transmission-products.nl www.transmission-products.nl Ruilstuurhuizen, pompen en reparatiesets. Tevens transmissieonderdelen en koppel omvormers

Airsus Luchtveringsystemen Kerkweg 2, 8355 BK Giethoorn Tel: +31 (0)521 76 90 26 Mobiel: +31 (0)614 66 11 14 Info@airsus.nl, www.airsus.nl

Kempenlandstraat 20 5211 VN ‘s-Hertogenbosch (NL) NL Phone: +31 (0)73 7850 580 BE Phone: +32 (0)258 846 90 www.ArnottEurope.com info@ArnottEurope.com

ACtronics Bornerbroeksestraat 459F, 7609 PK Almelo Tel: (0546) 66 04 10 Fax: (0546) 66 04 19 E-mail: info@actronics.nl www.actronics.nl

BEDRIJFSMIDDELEN, DIVERSE DIENSTEN ONDERHOUDSPRODUCTEN OCD Nederland bv Maxwellstraat 41, 3316 GP Dordrecht Tel: (078) 651 23 22 Fax: (078) 617 48 48 www.bardahl.nl

Berner Produkten bv Vogelzankweg 175, 6374 AC Landgraaf Postbus 30034, 6370 KA Landgraaf Tel: (045) 533 91 33/Fax: (045) 531 45 88

www.d2.nl

SMEERMIDDELEN

Handel-Mij Noviol bv Roggeweg 11, 6534 AH Nijmegen Tel: (024) 355 21 02 www.kendall.nl

AMT WIJZER OCD Nederland bv Maxwellstraat 41, 3316 GP Dordrecht Tel: (078) 651 23 22/Fax: (078) 617 48 48 www.bardahl.nl

ABC Olie Goirke Kanaaldijk 28, 5046 AT Tilburg Tel: (013) 542 52 00 Fax: (013) 535 39 77 www.abcolie.nl

Oirschot Olie bv Industrieweg 26, 5688 DP Oirschot Tel: (0499) 57 73 77/Fax: (0499) 57 73 99 www.oirschotolie.nl

IBKI Postbus 2360, 3430 DV Nieuwegein Tel: (030) 608 77 66 Fax: (030) 608 78 00 E-mail: info@ibki.nl www.ibki.nl

Diesel Center Noord B.V De Roef 20, 9206 AK Drachten Industrieterrein De Haven Tel (0512) 595200 / Mob 06 13948470 Fax (0512) 595209 E-mail: info@dieselcenternoord.nl

KALIBRATIE

APK-OPLEIDINGEN

P.S.B. Particuliere School Benschop bv Postbus 78, 3417 ZH Montfoort Tel: (0348) 45 21 12 Fax: (0348) 45 23 75 E-mail: info@keurmeesterapk.nl www.keurmeesterapk.nl

AFGEWERKTE OLIE BEOORDELING EN CERTIFICERING

GS-Recycling Nederland Hoogoorddreef 9 1101 BA Amsterdam T +31 (0)85 2100 200 F +31 (0)85 2100 201 info@gs-recycling.nl, www.gs-recycling.nl Uw afgewerkte olie is geld waard!!!

VERSNELINGSBAKKEN

EXAMINERING EN CERTIFICERING

ViaNorm B.V. Structuurbaan 19, 3439 MA Nieuwegein Postbus 1476, 3430 BL Nieuwegein Tel: (030) 608 79 70 Fax: (030) 608 79 95 E-mail: info@vianorm.nl www.vianorm.nl

OPLEIDINGEN/TRAININGEN

TTC B.V. Brouwerstraat 24, 2984AR Ridderkerk Tel: 0180 - 413777 Fax: 0180-416377 E-mail: info@ttcbv.nl, Internet: www.ttcbv.nl RvA accreditatie K094 APK manometer erkenning TKD-32 KALIBRATIE OP LOCATIE ® … MEETBARE KWALITEIT !!!

REVISIEMOTOREN MOTORELEKTRONICA/ECU’S

ACtronics Bornerbroeksestraat 459F, 7609 PK Almelo Tel: (0546) 66 04 10 Fax: (0546) 66 04 19 E-mail: Info@actronics.nl www.actronics.nl

Smeets Solutions B.V. Spaubeekerstraat 93, 6191 HN Beek Tel:+31(0)46-4571880 Fax:+31(0)46-4571885 E-mail: info@smeetssolutions.nl www.diagnoseapparatuur.nl

Startrans Barneveldsestraat 21b, 3927CA Renswoude Tel: (0318) 59 09 91 Fax: (0318) 59 06 54 www.startrans.biz

DIESEL SPECIALIST

KLEINJAN Innovam Groep Postbus 2360, 3430 DV Nieuwegein Tel: (030) 608 77 77 Fax: (030) 608 77 00 E-mail: info@innovam.nl www.innovam.nl

MRT Engines bv Pater van den Elsenlaan 6, 5462 GG Veghel Tel: (0413) 34 20 14 Fax: (0413) 34 39 42 E-mail: engines@mrt.nl, www.mrt.nl

REVISIE-AUTOMATEN DIAGNOSE APA RAT UUR

ATG bv Pieter Zeemanweg 116, 3316 GZ Dordrecht Tel: (078) 655 02 66 Fax: (078) 655 02 60 E-mail: info@atg.nl www.atg.nl

Ganzeboom Transmissies bv Planthofsweg 45, 7601 PH Almelo Tel: (0546) 81 95 10 Fax: (0546) 82 65 16 Vestiging Rosmalen: Friezenstraat 5, 5249 JT Rosmalen Tel: (073) 522 98 33 Fax: (073) 522 98 34 Uit-inbouw station Amsterdam Tel: (020) 411 47 50 E-mail: info@ganzeboom.net Website: www.ganzeboom.net Automatische en handgeschakelde versnellingsbakken. Groothandel onderdelen, koppelomvormers en kleppenhuizen.

Kleinjan Diesel Center Rudolf Dieselstraat 20, 7442 DR Nijverdal Tel: (0548) 61 37 61 Fax: (0548) 61 02 05 www.kleinjan.nl

Autrans bv Lunteren Tel: (0318) 48 41 44 Tilburg Tel: (013) 469 18 85 www.autrans.nl Revisie van (automatische) versnellingsbakken en koppelvormers. Bel onze helpdesk voor diagnose en prijsopgave

Motorenrevisie Valkenswaard Dragonder 43, 5555 XZ Valkenswaard Tel: +31(0)40 201 25 81 / Fax:+31(0)40 204 59 68 www.mrv.nl Cilinderkoppen, motoren, krukassen

CF Techniek J.W. Frisostraat 31 4413 CB Krabbendijke Tel: (0113) 50 12 55 Fax: (0113) 50 66 60 www.cftechniek.nl, Email: parts@cftechniek.nl For automotive, industrial and also marine engines.

MEI 2014 | AMT | 81

AMT WIJZER COMPLETE WERKPLAATSINRICHTING

Vege Benelux Ir H De Grootweg 1 3201 AB Spijkenisse Tel. : 00 31 (0) 181 652100 Fax : 00 31 (0) 181 652140 Website : www.vege.info

REVISIE EN REPARATIE

De Boer Transmissies Karenbrug 4 8331 VE Steenwijk Tel: +31 521-526000 Fax: +31 521-526001 E-mail: info@deboertransmissies.nl www.deboertransmissies.nl Diagnose, revisie en modificatie van handgeschakelde en automatische transmissies voor personenwagens en lichte bedrijfswagens.

(AUTOMATISCHE) VERSNELLINGSBAKKEN

Transmission products europe bv Arkansasdreef 30a 3565 AR Utrecht Tel: (030) 298 08 98 Fax: (030) 276 70 79 E-mail: info@transmission-products.nl www.transmission-products.nl Dé specialist voor automatischeen handgeschakelde transmissies, koppelomvormers en revisieonderdelen. Ook voor bekrachtigde stuurhuizen.

ATS Den Haag bv Cort vd Lindenstraat 5, 2288 EN Rijswijk Postbus 3263 2280 GG Rijswijk Tel: (070) 399 14 94 Fax: (070) 398 98 77 www.atsdenhaag.nl

82 | AMT | MEI 2014

Autec – VLT Automotive Equipment Industrieterrein IJsselveld, Vlasakker 11, 3417 XT Montfoort Tel: (0348) 47 70 00 Fax: (0348) 47 51 04 E-mail: info@autec-vlt.nl www.autec-vlt.nl

Berner Produkten bv Vogelzankweg 175, 6374 AC Landgraaf Tel: (045) 533 92 62 Fax: (045) 533 92 92, www.berner.nl

AA Equipment bv 1e Tussendijk 17, 5705 CG Helmond Tel: (0492) 52 57 17/Fax: (0492) 52 45 74 Diagnose en Werkplaatsequipment

Internationale Handelsonderneming Explora bv Maxwellstraat 4, 6716 BX Ede Tel: (0318) 64 82 20/Fax: (0318) 64 82 45 E-mail: info@explora.nl, www.explora.nl

Overlander bv Morseweg 2, 3899 BP Zeewolde Tel: (036) 521 92 00 Fax: (036) 523 44 30 E-mail: info@overlander.nl www.overlander.nl

Rocar-Tech Granaatstraat 55, 7554 TN Hengelo Tel: (074) 259 41 61 E-mail: info@rocartech.nl, www.rocartech.nl

HEFBRUGGEN

Amtech Automotive Spitsstraat 4A, 8102 HW Raalte Tel: (0572) 36 31 86 www.amtech.nl

Saarloos Automotive Equipment bv Ambachtstraat 46, 5804 CD Venray Tel: (0478) 64 21 25 Fax: (0478) 64 21 05 www.saarloos.com

Carscan bvba Sint-Janshoefstraat 22 3511 Kuringen (Hasselt) België Tel: +32 470 80 39 41 E-mail: info@carscan.be www.carscan.be Werkplaatsinrichting Alles voor garage en industrie

GEREEDSCHAPPEN

Snap-on Tools bv De Trompet 2100, 1967 DC Heemskerk Tel: (0251) 20 97 15 Fax: (0251) 20 93 47 E-mail: Benelux.info@snapon.com ww.snapon.com/nl

Sonic Equipment BV Netwerk 144, 1446 WR Purmerend Tel.: 0299 437000 Fax: 0299 436610 E-mail: info@sonic-equipment.com www.sonic-equipment.com

Müller Werkzeug Benelux Toepadweg 4, 5301 KA Zaltbommel Tel: (0418) 68 03 43 Fax: (0418) 68 03 44 E-mail: benelux@mueller-werkzeug.de www.mueller-werkzeug.nl

Van Zetten Hefbruggen Bedrijfsstraat 9 Zuid-Beijerland Tel: (0186) 66 25 70 Fax: (0186) 66 21 05 www.vanzettenhefbruggen.nl

DIVERSEN AANHANGWAGENONDERDELEN EN TOEBEHOREN

Triorep bv Glashorst 102a, 3925 BV Scherpenzeel (GLD), Tel: (033) 277 88 66 www.triorep.nl Groothandel en werkplaats voor Camper-, caravan- en traileronderstellen Partner van Westfalia, AL-KO en MAD

PERSLUCHT

Avilo Stikstof en Persluchtsystemen B.V. Watertoren 41 D-E 3247 CL Dirksland Tel: 0187-481366 Fax: 0187-481916 E-mail: info@avilo.nl www.avilo.nl

COLOFON

VOLGENDE MAAND IN tTHEMA: HANDGEREEDSCHAP tSLEUTELEN AAN HYBRIDE TECHNIEK tHOE BEDIEN JE DE VROUWELIJKE KLANT? t130#-&&.-004 VASTZITTENDE VERSTUIVERS DEMONTEREN tOOG VOOR TECHNIEK: TURBOSCHADES Wilt u zich abonneren op AMT? www.amt.nl/abonneren Verschijnt op: 20 juni 2014 Sluitdatum: 3 juni 2014 Wilt u adverteren in AMT? www.adverterenbijreedbusiness.nl

www.amt.nl Vaktijdschrift voor autotechniek, onderhoud, werkplaatsinrichting en -organisatie, schadeherstel en bedrijfsvoering. AMT is een uitgave van Reed Business bv Hanzestraat 1, 7006 RH Doetinchem Postbus 4, 7000 BA Doetinchem Tel.: (0314) 34 99 11 Fax.: (0314) 34 24 08 www.reedbusiness.nl KvK-nummer: 33.293.475 BTW-nummer: NL003514614B01 Met mededelingen van: Vereniging van Automobieltechnici ATC. www.vereniging-atc.nl REDACTIE E-mail: amt@reedbusiness.nl Hoofdredactie: Ing. Tom Polman Redactie: Drs Ing. Erwin den Hoed, Ing. Paul Janssen, Ing. Jos Jan Langendijk Freelance medewerkers: Rob van Ginneken, John Mulder, Wim Ruberg, Joop Sijses, Annemiek van de Heg, Hugo Claver, Alain de Jong, Tony de Mesel, Frank Bouman EINDREDACTIE/VORMGEVING Michel Buyvoets, Ing. Martijn Roskam, Lex Aalders, Paulus Maessen Managing Director: Casper Niesink Publishing Director: Aart Freriks

verbindt automotive professionals ADVERTENTIES Key Account Manager Desmond Kentrop Tel.: 06-12888773 desmond.kentrop@reedbusiness.nl Key Account Manager Desksales Joost van Duin Tel.: (0314) 34 95 15 joost.van.duin@reedbusiness.nl Key Account Manager Desksales Hans Hoogendoorn Tel.: (0314) 34 92 68 hans.hoogendoorn@reedbusiness.nl Account Development Manager Anton van der Werf Tel.: 06-20179917 Sales Manager Sebastiaan Jansen MARKETING Marketing Director: Erwin van Luit Marketing Manager: Bart Vording KLANTENSERVICE Tel.: (0314) 35 83 58 (op werkdagen van 08.30-17.00 u.) Fax: (0314) 34 90 48 Adres: Postbus 808, 7000 AV Doetinchem E-mail: klantenservice@reedbusiness.nl Website: www.amt.nl/klantenservice ABONNEMENTEN Kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via www.amt.nl/abonneren of telefonisch bij onze Klantenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 30 dagen voor de vervaldatum bij onze Klantenser-

vice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over uw lopende abonnement kunt u contact opnemen met onze Klantenservice. PRIJZEN Jaarabonnement Nederland € 150,60 (exclusief 6% btw) bij automatische incasso of elektronische facturatie. Bij betaling via acceptgirokaart wordt € 2,50 acceptgirokosten in rekening gebracht. Jaarabonnement buitenland op aanvraag. COPYRIGHT Het is niet toegestaan om, zonder voorafgaande toestemming van AMT, door AMT gepubliceerde artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen. LEVERINGSVOORWAARDEN Op alle aanbiedingen, oﬀertes en overeenkomsten van Reed Business bv zijn van toepassing de algemene voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel in Amsterdam, Handelsregister Amsterdam nr. 33.293.475. De algemene voorwaarden zijn in te zien op www.reedbusiness.nl/contact/voorwaarden, waar u deze kunt printen en opslaan.

PRIVACY Reed Business, waarvan AMT onderdeel is, legt uw klantgegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements) overeenkomst, of wanneer u in het kader van dienstverlening contact heeft met Reed Business bv. De gegevens worden tevens gebruikt om u te informeren over producten en diensten van Reed Business bv en zorgvuldig geselecteerde derden. De adresgegevens kunnen daarnaast aan zorgvuldig geselecteerde derden ter beschikking worden gesteld voor het verstrekken van informatie of aanbiedingen. Ook als u dat niet expliciet heeft aangegeven kunt u per e-mail over gelijksoortige producten en diensten van Reed Business bv worden geïnformeerd, tenzij u daartegen bezwaar maakt. Als u geen prijs stelt op informatie of aanbiedingen per mail of per post, dan kunt u dit doorgeven aan Reed Business bv, t.a.v. Adresregistratie, Postbus 808, 7000 AV Doetinchem, of aangeven bij adresregistratie@reedbusiness.nl. Voor meer informatie verwijzen wij u naar het Privacy statement op www.reedbusiness.nl/privacy. Druk Senefelder Misset bv, Doetinchem

DISCLAIMER Alle (redactionele) informatie, waaronder begrepen adviezen, ideeën en meningen, is op zorgvuldige wijze en naar beste weten samengesteld. De inhoud en inkleding van advertenties is bepaald door of namens adverteerders en wordt door Reed Business, de uitgever van AMT, of door de redactie niet beoordeeld op de juistheid, volledigheid en rechtmatigheid daarvan. Reed Business en auteurs zijn niet aansprakelijk voor schade in verband met gebruik van (redactionele) informatie en de inhoud en vormgeving van advertenties.

23 mei 2014 | AMT | 83

DE ONBETWISTE UITLAATSPECIALIST

√ Uitlaten: 7800 referenties standaard op voorraad √ Katalysatoren: 1900 referenties standaard op voorraad √ Uitmuntende prijs-/ kwaliteit verhouding