AMT 2014-11 by VMN Media

www.amt.nl

LEREN BIJ BMW ACADEMY

PRAKTISCH t BETROKKEN t OBJECTIEF t VERNIEUWEND

28 NOVEMBER 2014 | JAARGANG 74

THEMA WERKPLAATSFORMULES JA OF NEE?

Scania truckproductie MADE IN ZWOLLE

Kies voor AD Autobedrijf Er zijn al meer dan 4500 zelfstandige ondernemers die succesvol gebruik maken van de ondersteuning van AD Autobedrijf. Wilt u meer weten over de formule en onze unieke dienstverlening?

Wie zijn wij?

Ton Sieljes, AD Autobedrijf Formule Manager, licht graag toe dat zelfstandig ondernemen uitstekend samengaat met de AD Autobedrijf formule.

AD Autobedrijf is dĂŠ werkplaatsformule voor zelfstandige ondernemers. De AD Autobedrijf formule is ontwikkeld door AD Benelux B.V.

Bel 06-205 452 74 of stuur een email

en sinds 1990 actief in Nederland. Op dit moment zijn er meer dan 120

naar t.sieljes@adbenelux.com.

Nederlandse AD Autobedrijven en ieder jaar komen er nieuwe vestigingen bij.

AD Benelux is een van de grootste Nederlandse distributeurs van auto-onderdelen, equipment en gereedschappen en maakt deel uit van Autodistribution International (ADI). Het netwerk van AD International bestaat uit meer dan 2600 AD Grossiers die hun producten en diensten aanbieden in 31 verschillende landen. In totaal telt het internationale netwerk meer dan 4500 AD Autobedrijven.

www.adautobedrijfworden.nl

REDACTIE

COMMENTAAR

twitteradres: @AMTnl

KEN JE KLANT Afgelopen week ontving ik een uitnodiging van de dealer voor de wintercheck. Controle op tien vitale punten en interessante aanbiedingen. Leuk voor mij, belangrijk voor de dealer. Een extra contactmoment. En dat kon wel eens uitlopen op meer. Mijn vaste dealer weet dat onze tweede auto, een Twingo II, aan de krappe kant is sinds de gezinsuitbreiding half september. Helemaal niet verkeerd dus, zo’n uitnodiging. Haal de klant in huis. Maar hoe doe je dat? En heb je er wel tijd voor? Of wordt het voor je geregeld omdat je bent aangesloten bij een formule? In deze AMT kijken we in het Thema naar die formules. Wat houdt aansluiten bij een werkplaatsformule eigenlijk in? Welke voor- en nadelen zijn er? We kregen veel reacties van lezers. De een ziet niets in formules: “Ik wil eigen keuzes maken.” De ander ziet de voordelen van gezamenlijke inkoop en marketing. Het thema staat bol van interviews met ondernemers die voor dezelfde keuze stonden. Waarom kozen zij voor een bepaalde formule? Wat heeft het hen gebracht? Of juist niet? Vanaf pagina 58 lees je de antwoorden. Natuurlijk bevat deze AMT meer dan alleen Werkplaatsformules. We keken mee op de BMW Academy, zagen hoe AutoTeile uit Duitsland onderdelen aan Nederlandse garages levert en hoe je om moet gaan met AdBlue in de werkplaats. Bij Scania in Zwolle zagen we eﬃciënte truckassemblage en op de EICMA in Milaan ontdekten we high tech motorﬁetstechniek. Dat en meer lees je in deze editie. Dan nog even terug naar AMT Live, waar we vele automotive professionals hebben ontmoet. Leerzame Kennissessies, mooie wedstrijden en bovenal veel uitwisseling van kennis. Ik denk dat we weer veel hebben geleerd van elkaar. Tot slot een quote uit een van de Kennissessies: “Denk erom, de klant bepaalt ook jouw toekomst.” Gebruik de wintercheck of bandenwissel om nog eens met de klant bij te praten. Weet wat er speelt. Misschien is ook hij of zij toe aan een nieuwe auto.

@Tom_AMT: Nog twee dagen tot #AMTLive! Vrijdag kick-oﬀ gedaan met het team en wat hebben we er zin in! Morgen -> Eyecatcher #BMW #i8 ophalen. #zinin

Tom Polman hoofdredacteur tom.polman@reedbusiness.nl (0314) 349740

verbindt automotive professionals

Erwin den Hoed adjunct hoofdredacteur erwin.den.hoed@reedbusiness.nl (0314) 349538

@ErwinAMT: Is de Namikoshimotor een verbetering? Bekijk de #AMT video! http://bit.ly/1wNZupv

Paul Janssen redacteur paul.janssen@reedbusiness.nl (0314) 349487

@Paul_AMT: “@PeterNiesink: 160 deelnemers aan @BOVAG innovatieseminar luisteren naar pitches van startups. Heel inspirerend! pic.twitter. com/jWgRBRmYKv”

28 november 2014 | AMT | 3

INHOUD

IN DIT N

54 SCANIA: MADE IN HOLLAND

Zweedse trucks, Japans ‘lean’ gebouwd in Zwolle.

12 TROTS OP HET VAK: ASHLEY DEKKERS “Ik laat niet over me lopen”

Raket op twee wielen

Elektronica temt nieuwe BMW S 1000RR

BMW-RUILMOTOR SLAAT NIET AAN

WERKPLAATS

9 4 | AMT | 28 november 2014

WERKPLAATSFORMULES WEL OF NIET AANSLUITEN?

ONDERNEMEN

THEMA

UMME ER 96

Column Egbert Laagland: Duur borgclipje

AUTO OP MAAT

De werkplaats van: Donkervoort

Canta produceert voertuigen voor gehandicapten, maar geen brommobielen.

Hoe onderhoud je een BMW i8? Stap voor stap: Distributieriem vervangen AMT Garageforum: Vivaro met olielekkage Gezien op Facebook: Tijd voor reparatie Besparen met onderdelen uit Duitsland? Column Geurt Brouwer: Slimmer werken

ADBLUE IN DE WERKPLAATS

AdBlue verlaagt emissies, wat als je niet bijvult?

Trots op mijn bedrijf: Marc Huisman Leren over BMW’s driecilinder

11 16 18 20 23 26 30 43 45 76 80 82 86 94 102 111

Diagnose aan hybride op AMT Diagnose Boot Camp

WORKSHOPDATA OF ALLDATA?

Wat hebben motorﬁetsen, zijspannen en karts gemeen? Oog voor Techniek: Peugeot RCZ en RCZ R Breakout box helpt bij diagnose

TECHNIEK

PRODUCT

105

Motorﬁetstechniek op Eicma ATC Agenda

28 november 2014 | AMT | 5

Bij Vakgarage Newo staat een juiste diagnose centraal

“Diagnose valt of staat met informatie” Bij de modernisering van mijngrossier.nl is gebruik gemaakt van

de informatievoorziening. De eerste stap is kijken wat de auto wel en niet doet, dus

de input van autotechnici, die in een testpanel hun kennis en

controleer je de brandstoftoevoer en de zekeringen en sluit je stap voor stap moge-

ervaringen hebben gedeeld. Een van de panelleden is Piet

lijke oorzaken uit. Elke autotechnicus volgt zijn eigen route. De één zoekt eerst even verder, de ander zoekt gelijk in mijngrossier.nl.”

Nederhof van Vakgarage Newo in Soest. “Een diagnose valt of staat met de informatievoorziening.”

Diagnose vraagt inventiviteit

Aanvankelijk was Piet Nederhof sceptisch toen hij hoorde dat mijngrossier.nl met een

In mijngrossier.nl kun je na het intoetsen van een kenteken technische informatie

nieuwe bestelsite zou komen, want waarom zou je iets veranderen dat goed functio-

raadplegen van AutoTools. Hier vind je onder andere afstelgegevens, elektronica ge-

neert? Nederhof is in 1989 in Soest een garagebedrijf begonnen, waar hij, zijn vrouw

gevens en arbeidstijden. Nederhof: “Heel handig is het rode bolletje bij ‘Modificaties

Anita en drie autotechnici werken, waaronder zijn zoon. Vakgarage Newo is een uni-

en Recall’, dat verschijnt wanneer de auto een modificatie heeft gehad.”

verseel autobedrijf, waar alle automerken van alle leeftijden welkom zijn. De nadruk

Vakgarage Newo is al twaalf jaar partnerbedrijf van de Wegenwacht. Als het druk is

ligt op het stellen van een juiste diagnose. Piet Nederhof: “Diagnose valt of staat met

worden de autotechnici van Vakgarage Newo opgeroepen voor pechassistentie. Ne-

derhof: “We hebben een eigen Caddy in de Wegenwacht-kleuren, die uitgerust is met

Uitbreiding EOBD foutcodes in mijngrossier.nl

de communicatie- en diagnose-apparatuur van de Wegenwacht. Veel pechgevallen zijn lekke banden en lege accu’s, maar we staan ook langs de weg een diagnose te

Piet Nederhof gebruikt uitleesapparatuur van Bosch, GMTO, Arex en de Wegenwacht

stellen. Dan moeten we ons ook kunnen redden zonder onze vertrouwde werkplaats-

en toch komt het voor dat de betekenis van foutcodes niet bekend is: de codes zijn

apparatuur.” De Wegenwacht wil gestrande automobilisten weer op weg helpen, want

wel uit te lezen, maar niet te interpreteren. In AutoTools zijn daarom nieuwe codes

slepen is vervelend en duur. Pechassistentie vraagt daardoor niet alleen goede com-

toegevoegd aan de standaard codelijst. Deze codes bestaan uit P-(aandrijflijn), B-

municatievaardigheden, maar ook om inventiviteit. Nederhof: “Bij moeilijke gevallen

(body), C-(chassis) en U-codes (netwerk). In totaal bevat de lijst meer dan vierduizend

zorgt de technische dienst van de Wegenwacht voor telefonische ondersteuning.

unieke codes. Wanneer de diagnose via een CAN netwerk verloopt, geven subcodes

” Zoals de autotechnici van Vakgarage Newo langs de weg op de Wegenwacht-centrale

extra richting aan waar de oorzaak gezocht moet worden. Deze code staat achter

vertrouwen, zo vertrouwen ze in hun eigen werkplaats in Soest op de autotechnische

de gebruikelijke code, bijvoorbeeld P0060 11. Ook hexadecimale codes kunnen in

ondersteuning van AutoTools.

AutoTools onder ‘Hex invoer’ worden gevonden, waarna de code automatisch wordt omgezet naar een standaard OBD code. Dit maakt het zoeken naar de betekenis of

Profiteer van de kennis van collega’s Nederhof heeft elf jaar bij een Opel-dealer gewerkt en bij elk afwijkend geluidje, ging zijn hand automatisch naar het juiste gereedschap. Nederhof: “Ik hoorde direct wat het probleem was. Maar in een multimerk garage, zoals ons bedrijf, lukt dat niet meer.” Toch is het belangrijk om te beschikken over die merkspecifieke kennis. Behalve AutoTools is ook de AMT Reparatiewijzer aan mijngrossier.nl gekoppeld. Daarmee heeft Nederhof toegang tot de ervaringen die collega’s in het hele land opdoen. Nederhof: “Wij gebruiken de AMT Reparatiewijzer regelmatig, want per onderwerp zie je direct het probleem en de oplossing. De gegevens worden steeds bijgevuld, zodat de informatie ook actueel blijft.” Ervaringen en tips van collega’s zijn belangrijk. Zo kreeg Nederhof het probleem van een afgeslagen Volkswagen Passat maar niet opgelost. “Elke keer werden we een verkeerde kant op gestuurd. Uiteindelijk bleek het tweemassavliegwiel zo slecht te zijn, dat de signalen van de krukassensor volledig ‘gescrambeld’ werden doorgestuurd. Een collega tipte ons daarover. Wij gebruiken het hele netwerk van autobedrijven en grossiers in de omgeving.”

Niet klakkeloos doen wat er staat De meeste schema’s die Nederhof nodig heeft, zijn die van motorregelingen, kachel/airco, verlichting, elektrische ramen en portierbediening, want daar komen de meeste storingen voor. Nederhof merkt echter regelmatig dat hij een elektrisch schema niet heeft. “Vooral bij complexe problemen of speciale auto’s is dat vervelend. Het is goed dat we specifieke elektrische schema’s ook bij de AutoTools Helpdesk kunnen opvragen. Dat werkt prima. Ik krijg ze via de mail binnen en print ze gelijk uit.” Als de oplossing eenmaal bekend is, biedt mijngrossier.nl ook hulp met reparatiehandleidingen, die schematisch uitleggen hoe een klus is te klaren. Nederhof: “De meeste reparaties kunnen we zonder die uitleg ook wel uitvoeren, maar de informatie voor het aanhouden van de distributievolgorde of om te weten waar je een pennetje in moet steken bij het afstellen, is onmisbaar. Als de reparatiehandleiding voorschrijft dat er onderdelen gedemonteerd moeten worden, kijken we altijd of dat wel nodig is. We doen niet klakkeloos wat er staat en blijven nadenken.” Om de kennis op peil te houden, investeert Vakgarage Newo ook veel tijd in trainingen. Goed om te weten dat erkende opleidingsinstituten, zoals Innovam, Exponentia en GMTO, nu ook technische trainingen aanbieden via mijngrossier.nl. De trainingen kunnen zelfs betaald worden met mijngrossier-punten, die automatisch gespaard worden op basis van de bestellingen via het online bestelsysteem.

aanvullende informatie een stuk makkelijker.

WERKPLAATS

DIAGNOSETIPS UIT DE PRAKTIJK

Gebruikte motor geeft problemen Een BMW 3 Serie van 1999 met M52-motor werd binnengebracht bij een garagebedrijf met een defecte motor. De schade blijkt aanzienlijk dus vervangt men de gehele motor voor een gebruikt exemplaar. De ‘nieuwe’ motor slaat echter helemaal niet meer aan. De autotechnicus leest de auto uit. Communicatie met de motor-ECU is mogelijk, maar er is geen enkele foutcode opgeslagen. Wat nu? Sergoyne Diagnostics biedt klanten de mogelijkheid advies in te winnen via de ‘hotline’. De autotechnicus besluit hier gebruik van te maken en krijgt Jeroen aan de lijn. Jeroen: “Ik heb de autotechnicus gevraagd om met zijn diagnosetester naar de parameters te kijken. Wordt er tijdens het starten een motortoerental weergegeven en zo ja, welke waarde is dit?” Niet veel later krijgt Jeroen een belletje terug. Het starttoerental schommelt tussen de 300 en 325 toeren per minuut. “Prima in orde, maar er zijn natuurlijk nog legio mogelijkheden als oorzaak voor deze storing”, vervolgt Jeroen. Jeroen vraagt de autotechnicus de brandstofdruk in de rail te meten met een drukmeter. Ook die is in orde. “De volgende stap is het meten aan ontstekings- en inspuitsysteem. De werkplaats bij de klant beschikt echter niet over de juiste meetapparatuur. In overleg besluiten we de BMW naar ons diagnosecentrum te transporteren zodat ik zelf kan gaan meten.”

Scopemeting Jeroen gaat nadat de BMW binnen is direct aan de slag. Hij sluit de scope aan en doet een 2-kanaalsmeting. Op kanaal 1 sluit hij de stuurdraad van een injector aan. Op kanaal twee de sturing op een van de zes penbobines. Jeroen: “Zo kom ik snel te weten of het motormanagement wel de nodige signalen uitstuurt. Als de signalen er goed uitzien weet ik dat het motormanagement de juiste dingen doet om de motor te laten aanslaan. Onder andere de nokkenas-krukassynchro-

nisatie en startblokkering zijn dan in orde.”

Brandstofdruk De meetresultaten zijn in orde. De aansturing van de injectie en ontsteking klopt. Waarom slaat de motor niet aan? “Ik had wel verwacht iets geks te zien, maar dat blijft uit. Wel valt het me op dat ondanks dat de injectoren worden aangestuurd en de brandstofdruk in orde is, ik geen benzine ruik.” Vreemd, of toch verklaarbaar? Jeroen: “De auto is voorzien van een gebruikte motor. Ik bedenk me ineens dat als deze motor al een tijdje stil ligt de injectoren mogelijk vastzitten. Om dit uit te sluiten doe ik zowel een spanning- als stroommeting aan injector 1.”

een cliché, maar o zo waar. Als je in de werkplaats niet de juiste apparatuur hebt wordt het moeilijk om correct en gericht diagnose te stellen aan het motormanagementsysteem.” Twee: “Deze storing vormt het bewijs dat gebruikte onderdelen, of het nu om een injector of complete motor gaat, goed weggelegd moeten worden om schade of niet werkende onderdelen te voorkomen.” Jeroen monteerde zes nieuwe injectoren waarna de 3 Serie weer prima aansloeg.

Spanningsbeeld

Sergoyne Diagnostics is een diagnose- en opleidingscentrum. “Het is onze missie ervoor te zorgen dat garagebedrijven gewapend zijn om diagnose te stellen aan moderne wagens,” zeggen diagnosetechnici Jeroen Vertongen en Niels Andries. Dit doet Sergoyne met knowhow en tools. Volstaan die niet, dan doen klanten een beroep op het diagnosecentrum.

Hier verwachten we een ‘piekje’ wat het sluiten van de naald aangeeft.

Stroombeeld

Hier verwachten we een ‘dipje’ wat het openen van de naald aangeeft.

Zowel in het stroomopbouwsignaal als spanningssignaal ontbreken twee kenmerkende eigenschappen van een goed werkende injector.

Muurvast Na de meting licht Jeroen de resultaten toe: “Het is duidelijk zichtbaar dat de naald van de injector niet beweegt. Kijk maar naar het begin van de stroomopbouw. Hier mist een ‘dipje’ in het signaal wat duidt op het mechanisch openen van de injector. Als ik naar het spanningssignaal kijk mis ik ook iets. Het kleine ‘spanningspiekje’ dat ontstaat door het sluiten van de naald ontbreekt. Een plus een is twee. De injector zit vast.” Jeroen controleert ook nog de andere vijf injectoren en ook die zitten allemaal muurvast. De oorzaak van het niet aanslaan van de motor is achterhaald.

Twee conclusies Jeroen trekt twee conclusies uit deze storing. Een: “Meten is weten. Het is

Meten is weten. Met een scope en meetpennen kom je een heel eind, mits je weet wat je meet. Op de foto het meten op de injector gedemonstreerd op een ander BMW-motortype. 28 november 2014 | AMT | 9

De ideale combinatie voor de beste reparatie! SKF biedt 10 nieuwe uitgebreide distributiegereedschappen aan om de nauwkeurigheid en ef¼ciëntie te helpen verbeteren. De SKF Vehicle Aftermarket heeft haar aanbod van speci¼eke gereedschappen met 10 nieuwe distributiegereedschappen uitgebreid. Deze werden speciaal ontworpen opdat de garage techniekers snel én correct kunnen werken tijdens het uitvoeren van herstellingen aan het distributiesyteem voor een breed gamma van populaire voertuigen. Distributiekits voorzien van QR-code! Vanaf nu zijn alle distributiekits voorzien van een QR-code. Weg met overbodig papier- en inktverbruik, en scan de QR-code om de digitale versie van de montage-instructies te verkrijgen! De QR-code vindt u aan de buitenkant van de verpakking en kan eenvoudig met een smartphone of tablet gescand worden. Alle montage-instructies kunnen digitaal gedownload en opgeslagen worden zodat u er altijd en overal eenvoudig toegang tot hebt.

Install con¼dence

ZZZ YVP VNI FRP

WERKPLAATS

Duur borgclipje Column EGBERT LAAGLAND Wat is de oorzaak van een ernstig defect aan een voertuig? Die vraag beantwoordt Egbert Laagland voor leasemaatschappijen, garantieverzekeraars en autobedrijven. Omdat je samen sterker staat, werkt zijn in Assen gevestigde bedrijf daarbij samen met Raymond Timmermans (zuid) en Bert Pennock (midden en west). Hun samenwerkingsverband heet Techspertise.

Voor een expertise moest ik naar Duitsland. Het ging om een Volvo S80 D5 uit 2007 met nog maar 129.000 km op de teller. De auto was in Oost-Nederland gestrand, maar omdat er lokaal wat dealers zijn weggevallen, bracht de ANWB de auto naar Duitsland. Voor ik naar de afgesproken plek reed, belde ik met de berijder. Hij had de auto nog maar zes maanden. Hij verklaarde dat de motor, zonder waarschuwing vooraf, afsloeg en daarna niet meer wilde aanslaan. Hij wist de auto met moeite de vluchtstrook op te sturen en tot stilstand te brengen. Want dat valt niet mee zonder rem- en stuurbekrachtiging. De ingeschakelde ANWB-Wegenwacht vermoedde dat het einde oefening was en bracht de auto naar de Duitse dealer. Ook die kwam tot de conclusie dat de motor niet te redden was. Dat resulteerde in een oﬀerte à € 9.655,- incl. btw. En in de vraag aan mij: wat is er gebeurd? Toen ik ter plekke kwam, waren distributiedeksel en krukaspoelie gedemonteerd. De distributieriem zat er nog op en zag er op het eerste gezicht ongeschonden uit. Wel opvallend waren de rafels in en om het distributiedeksel. Dat moesten de restanten zijn van wat ooit een multi-V-riem was. Ook viel op dat de ﬂens, of liever gezegd het hele lagerwerk, van de stuurbekrachtingspomp wel erg ver uit het pomphuis was gekomen.

Conclusie: als gevolg van het euvel aan de stuurpomp is de multi-V-riem scheef op de poelie gaan lopen. Daardoor zijn de zijkanten van de riem afgerafeld. En omdat bij de S80 D5 de multi-V-riem en de distributieriem achter een gemeenschappelijk deksel zitten, kwamen die rafels tussen de distributieriem en de distributietandwielen. Daardoor versprong de riem een paar tanden, met de motorschade als gevolg. Maar hoe erg is die schade eigenlijk? Dat is een vraag die veel dealers zich niet stellen. Vaak blijft het bij de vaststelling dat de motor is vastgelopen en dat er een nieuwe in moet. De motor stond inderdaad vast. Maar draaiend aan de krukaspoelie bleek er ook veel begaanbare ruimte. Daarom adviseerde ik de schade door een revisiebedrijf te laten bekijken. De auto ging op transport naar Motoren Revisie Meijerink in Enschede. Daar werd de cilinderkop gedemonteerd en pas dan zie je wat en weet je wat. Een nieuwe motor kwam er niet. Meijerink klaarde de klus voor de helft van de prijs. Nieuwe cilinderkop en distributie, verstuivers testen en uiteraard een nieuwe stuurpomp. Daarmee kon de S80 weer probleemloos verder. Daarmee rest nog één vraag: hoe komt het lagerwerk van de stuurpomp tot het besluit de pomp te verlaten? Het gaat om een ZF-stuurpomp, dus niet de minste. Als we teruggaan vanaf de poelie de pomp in, komen we lagers, keerringen en uiteindelijk een borgclip tegen. Alleen een manco in deze clip kan er voor zorgen dat de complete as, met lager en al naar buiten komt. Een clipje van een paar cent, met de verantwoording voor duizenden euro’s... Waardoor de clip de ‘lust for life’ verloor? Ik weet het niet. Ruilpompen worden ingeleverd voor revisie en zijn daarna niet meer te traceren.

28 november 2014 | AMT | 11

WERKPLAATS

Trots op het vak Wie: ASHLEY DEKKERS, 22 jaar Wat: Autospuiter Waar: Driessen Autoschade, Eindhoven 1 Wat vind je zo mooi aan dit vak? Al van kleins af aan heb ik interesse in auto’s. Autotechnicus leek me wel wat, maar als autospuiter zie je direct resultaat. En je werkt met kleuren, daar hou ik van. 2 Wat maakt je dag goed? Als ik tevreden ben met het eindresultaat van een mooie spuitklus. 3 Wat is je favoriete automerk? Ik heb een voorliefde voor auto’s uit de VAG-groep. Audi is mijn favoriet, de modellen spreken mij aan. 4 Wat is je favoriete gereedschap? Het spuitpistool. Op maandag en dinsdag gebruik ik dat. De andere dagen ben ik bezig met voorbereidingen zoals afplakken en het bepalen van kleuren.

5 Welke opleidingen heb je gedaan? Ik heb Autospuiter niveau 2 en 3 gedaan. En ik heb het certificaat Verantwoord Autospuiten. 6 Waar ben je trots op? Ik werk aan verschillende auto’s, maar of het nou een stadsautootje of sportauto is, ik werk altijd nauwkeurig. Ik behandel elke auto hetzelfde. De klant moet er blij mee zijn en dat kan alleen als je dat zelf ook bent. 7 Wat is je droombaan? Die heb ik al. Voor ik autospuiter werd, deed ik de opleiding bloemschikken. Ook veel kleur, maar dat bleek niets voor mij te zijn. 8 Als ik niet aan het werk ben dan... Ben ik aan het airsoften. Dat is een sport waarbij je met replicawapens plastic balletjes schiet. Of ik ben op de schietvereniging. 9 Hoe is het om als vrouw in de werkplaats te werken? Dat gaat me goed af, ik geef tegengas en laat niet over me heen lopen. Bij ons werkt nog een vrouw in de werkplaats, dus ik ben niet alleen. Via haar ben ik hier terecht gekomen. 10 Welke tip geef je aan je collega’s? Blijf in jezelf geloven en wees eerlijk. Heb iets voor een ander over, dan heeft hij of zij dat ook voor jou. 12 | AMT | 28 november 2014

CONTITECH PARTS, OE KWALITEIT VOOR DE AFTERMARKET

Dé gespecialiseerde groothandel voor de automotivebranche WWW.USN-CENTURI.NL

Advertorial

Op naar 50 jaar : Diederichs Karosserieteile GmbH

Het bedrijf Diederichs werd opgericht in 1967 door Holger Diederichs en heeft dus al meer dan 45 jaar ervaring in de carrosseriedelen. Ons programma is zeer groot en uiteenlopend, van Originele en

Dagelijks snelle aanlevering %JFEFSJDIT MFWFSU WSJKXFM EPPS IFFM /FEFSMBOE in de dag en sinds kort ook in de nacht. Uitlevering gebeurd elke werkdag van .B U N 7S

Gecertificeerde delen, tot ongecertificeerde delen. Dit alles op een oppervlakte van meer als 24.000 vierkante meter, met meer als 52.000 verschillende onderdelen.

85% van alle onderdelen op voorraad t 4DIBEFPOEFSEFMFO WPPS NFFS EBO WFSTDIJMMFOEF BVUP UZQFT

t #FTUFMMJOHFO WPPS VVS CFTUFME JO EF %BHMFWFSJOH XPSEFO HFMFWFSE CJOOFO VVS t #FTUFMMJOHFO WPPS VVS CFTUFME JO EF /BDIUMFWFSJOH XPSEFO WPPS VVS TANPSHFOT BGHFMFWFSE t 3FUPVSFO OFNFO XJK XFFS NFF OB FFO LPSUF NFMEJOH QFS NBJM PG UFMFGPPO CJK EF volgende aanleveringen. t #FTUFMMFO CJK %JFEFSJDIT JT NPHFMJKL WJB POT POMJOF CFTUFM TZTUFFN QFS NBJM FO PPL QFS UFMFGPPO t 0O[F /FEFSMBOETF NFEFXFSLFST JO EF CJOOFOEJFOTU CJFEFO V FFO [P HPFE NPHFMJKLF TFSWJDF FO helpen u dan ook graag bij het beantwoorden van uw vragen.

Jaarlijks een nieuwe hoofd- en tuning catalogus/constant geactualiseerde internetsite t 5FWFOT IFCCFO XJK PPL OPH FFO IFMF IBOEJHF QBHJOB T EJLLF $BUBMPHVT XBBS POEBOLT onze internet site nog veel gebruik van gemaakt word. t /FFNU V PPL FFOT FFO LJKLKF PQ PO[F TJUF onder tuning.

www.diederichs.com

en nog veel meer .FU PO[F OJFVXF QSPEVDUMJKO A 13*03*5: 1"354i TPSUFSFO XJK carrosseriedelen die kwalitatief net zo goed zijn als originele POEFSEFMFO 0O[F A 13*03*5: 1"354i TZNCPPM JT FFO [FHFM van goedkeuring voor onderdelen die zijn gecertificeerd volgens de nationale en internationale kwaliteitsnormen (TĂ&#x153;V-certificering, 5)"5$)".DFSUJĂĽ DFSJOH $"1" DFSUJĂĽ DFSJOH $; DFSUJĂĽ DFSJOH

De producten moeten regelmatig kwaliteitscontroles ondergaan. Hieruit blijkt dat de plastic en metalen onderdelen EJF UPU EF AA13*03*5: 1"354i QSPEVDU MJKO IPSFO EF[FMGEF kenmerken hebben als originele onderdelen. De metalen delen zijn voorbehandeld zoals ook, de oorspronkelijke onderdelen zijn voorbehandeld en of verzonken of van aluminium.

Buitendienst Mob 06-48232607 %JFEFSJDIT ,BSPTTFSJFUFJMF (NC) t 0DIUSVQFS 4USBÂ&#x2022;F t #BE #FOUIFJN t (FSNBOZ 5FMFGPO t 5FMFGBY t LBSPTTFSJFUFJMF!EJFEFSJDIT DPN t XXX EJFEFSJDIT DPN

WERKPLAATS

VRAAG VAN DE MAAND

Zelfde band ander label, hoe zit dat? “Is dit te verklaren”, vroeg Henry van der Veen. Hij stuurde een foto met twee bandenlabels voor precies dezelfde band. Merk, type, maat, draagvermogen alles is identiek. Behalve het verplichte label. Daarop staat bij de ene band een E voor rolweerstand, en bij de andere band een C. Een vergissing? Of rolt die tweede echt lichter? Op AMT Autotechniek op Facebook maakte deze foto veel los. Allereerst scepsis. Jeroen Haeck noemt het bandenlabel: “Een wassen neus.” Ramon Loﬀeld deelt die mening en vermoedt dat: “We met zijn allen in de maling genomen worden door Europa en zijn regeltjes.” Zelf moet hij niks hebben van het bandenlabel: “Denk je nou echt ik naar zo’n label kijk?” Wout Young doet dat wel: “Ik loop direct door naar de F- en G-labels, de juiste keuze voor een dikke wagen.” Anderen gaan op zoek naar een

verklaring: “Oude versus nieuwe compound?”, vraagt Lars Greefhorst zich af. Paul van Houtum denkt in dezelfde richting: “Oude productie versus nieuwe productie met verschillende compounds.”

Vraag het Vredestein Om te weten hoe het echt zit, leggen we de vraag voor aan specialist Michiel van Koeverden van Vredestein zelf. Zijn reactie: “Deze vraag krijgen we vaker. Onze ontwikkelingsafdeling blijft nieuwe constructies en rubbermengsels ontwikkelen. Wanneer die veel voordeel bieden, willen wij niet altijd wachten tot er een nieuw type band wordt geïntroduceerd. De nieuwe knowhow passen we dan direct toe in bestaande producten.” Tja, en zo kan een band met precies dezelfde speciﬁcaties en alleen een andere productieweek een ander label dragen: “De regelgeving schrijft voor dat de juiste labelwaarde bij de band moet zijn. Het kan dus voorkomen dat er verschillende labelwaarden bij de bandenhandel liggen van banden die een speciﬁcatiewijziging hebben gehad.”

Hé, de band met een recente productiedatum heeft het E- label.

Labelhistorie En Vredestein biedt graag inzicht: “Op www.vredestein.nl vind je de historie van de labelwaarden van al onze banden. Je gaat naar het type band, naar ‘maten’ en dan klik je op ‘geschiedenis’. Dan vul je de productieweek in en de labelwaarde wordt getoond.” Zo gezegd, zo gedaan. Eerst op zoek naar de Sportrac 5 in de maat 205/55 R16 met load index 91V. Nu vullen we een recente DOT-code in: 4314, week 43 van jaar 2014. We verwachten nu de C-score voor rolweerstand. Maar we krijgen de... E. Dan een oudere DOTcode voor dezelfde band: 0913. Hé, die scoort wel een C voor rolweerstand. Deze band is niet beter geworden, maar slechter! “Nee”, zegt Van Koeverden. “Week 9 2013 was aan het begin van de productie van de Sportrac 5. Waarschijnlijk is er een wijziging doorgevoerd die nodig was in de productie. Het kan zijn dat de wang iets stugger is geworden. Dan moeten we opnieuw testen voor het label.” Overigens is het bij Conti, Michelin of Goodyear vergeefs zoeken naar de labelgeschiedenis van banden: “Nee,

En de eerder geproduceerde band rolde lichter. “Waarschijnlijk is er een wijziging doorgevoerd die nodig was in de productie”, verklaart Michiel van Koeverden namens Vredestein.

Merk, type, maat, draagvermogen, alles is identiek. Maar het verplichte label is anders. Hoe kan dat? zij doen dat op EAN-nummer, dat is een artikelcode. Maar die staat niet op de band. Heb je een Vredestein-band, dan kun je het label er altijd bij zoeken aan de hand van de DOT-code.”

Elke maand selecteert de redactie een vraag of tip van de maand. Deze belonen we met een zesdelige schroevendraaierset in handige hoes van Rodac, onderdeel van SAM Group. Deze maand gaat die naar Henry van der Veen uit Burgum.

Ook een vraag? Je kunt je vraag, opmerking of tip mailen naar: amt@reedbusiness.nl. De redactie kan vragen inkorten of samenvatten, zonodig worden inzendingen anoniem gepubliceerd. Praktische autotechnische vragen stel je op www.amtgarageforum.nl.

28 november 2014 | AMT | 15

Onderhoud Donkervoort bestaat 36 jaar en in die periode zijn ruim 1000 auto’s gefabriceerd. Voor onderhoud kunnen de ‘rijders’ en ‘poetsers’ (beide zijn geliefd) met hun auto’s ook in de fabriek terecht. Er is een haal- en brengservice, maar sommige klanten brengen de auto zelf. We spotten zelfs een klant uit Estland. In de fabriek staan diverse schaarliften, die ingeklapt een volledig vlakke vloer bieden; ideaal bij zulke lage auto’s.

Chassis Het stalen hybridechassis is versterkt met composietmaterialen. In lasbokken worden de delen aan elkaar gelast. Het chassis kent veel driehoeken en zelfs parallel gelaste vierkante buizen om maximale stijfheid te garanderen. Het staal is slechts 1 en 1,2 mm dik, wat het MIG-lassen met koper (laag smeltpunt) niet eenvoudig maakt. Voordeel van koper? Bij schade kan een buis uit het chassis worden genomen door de las te smelten. Het duurt 60 uur om het stalen frame te maken.

16 | AMT | 28 november 2014

WERKPLAATS

Assemblage De aluminiumdelen zijn al op het stalen chassis gelijmd en gepopnageld (en geïsoleerd om corrosie door elektrolyse te voorkomen). In de assemblage worden remsysteem, twee benzinetanks, wielophanging en motor gemonteerd. Daarna volgt het koolstof dashboard en het interieur. De deur is een kunststukje uit koolstof, aramidevezels en inserts van aluminium (ingepakt in glasvezel, om elektrolyse te voorkomen). Er gaat veel techniek in een GTO en alles past maar nét. Een afgemonteerde GTO weegt 695 kg en is dus op bokjes verplaatsbaar.

DE WERKPLAATS VAN Donkervoort Voorproductie

DOOR JOHN MULDER / FOTO’S DIEDERIK VAN DER LAAN

Audi bouwt de 2.5 TFSI vijfcilinders dwars in, Donkervoort in lengterichting. Donkervoort ontdoet de motoren van inlaatspruitstuk, vliegwiel, dynamo, waterpomp en airco-steunen. Na de opbouw met specifieke onderdelen (zoals een eigen inlaatspruitstuk, vliegwiel en kabelboom) past de motor in de GTO en is het blok 20 kg lichter. In de GTO Touring levert de motor 340 pk en 450 Nm, in de Performance 380 pk en 475 Nm.

Donkervoort opende voor de zomer een vestiging in Duitsland. Daar vindt (een deel) van de eindassemblage voor de Duitse klanten plaats. Ondertussen concentreert ‘Lelystad’ zich op de GTO, nu de D8 en GT uit productie zijn. Er is geen lopende band of robot en misschien doemt daarom uit de vele open sollicitatiebrieven een romantisch beeld op. De productie is echter high tech.

Composietafdeling De composietdelen worden gemaakt van prepregs van koolstofvezel (stijfheid) of kevlar (energie-absorptie), en als ‘patchwork’ in een mal gelegd. De richting en dikte van de vezels, het weefpatroon (plain of twill) en de hars bepalen de materiaaleigenschappen. Door vormvast schuim in te sluiten, ontstaat een sterke sandwich. De mal gaat daarna in een vacuümzak en in de oven (op de achtergrond), waar tijd en temperatuur de mechanische eigenschappen bepalen. Voor alle 40 composietdelen zijn specifieke procedures opgesteld.

28 november 2014 | AMT | 17

WERKPLAATS

BMW i8 in de werkplaats Op AMT Live stond de BMW i8 live. En in Oog voor Techniek in AMT 7/8 bekeken we hem onderhuids. Met zijn middelgrote batterij, een kleine verbrandingsmotor, lichtgewicht materialen en laag zwaartepunt is dit volgens BMW de sportwagen van de toekomst. Werkplaatsvraag: kan het universele autobedrijf die auto van morgen, vandaag al aan? Als diagnosespecialist Anton van der Linden de BMW i8 op de brug aan een

inspectie onderwerpt, geeft die zijn techniek niet zomaar prijs. De onderkant van de auto is helemaal afgedekt. Een plaat beschermt de acht accumodules van de 7,2 kWh lithium-ion batterij. Middels een kleine opening in de plaat is het mogelijk olie af te tappen en het olieﬁlter te vervangen. Ook de verbrandingsmotor achterin laat zich niet zomaar benaderen. Vanuit de bagageruimte schroeft Van der Linden een afdekplaat los. Als de plaat is verwijderd, zien we een glimp van de driecilinder 1.5 liter turbomotor. “Via deze ingang kun je olie bijvullen”, ziet Anton. “En je ziet de drie bobines, ook de bougies kun je vervangen via deze weg.” Inspectie op de brug bij Al Autodiagnose. Alleen gecertificeerde BMW i-Servicespecialisten hebben volledig toegang tot de techniek van de auto. Kan Van der Linden de i8 uitlezen? Daar lijkt het wel op als de Autologictester de i8 herkent. Maar daar blijft het bij. Hij kan niet communiceren met de modules. EOBD uitlezen met de scantool gaat wel. “Volgens Europese richtlijnen moet elke auto EOBD uitgelezen kunnen worden, dus ook de i8,” weet Anton. De elektromotor voorin laat zich helemaal niet benaderen. Er is nergens in of om de auto een knop te vinden om de motorkap aan de voorzijde te openen.

Veel ruimte om aan de verbrandingsmotor te werken is er niet, maar via deze ingang, kun je olie bijvullen en bougies vervangen.

Afgeschermd

Voor uitlezen met de Autologic-tester is nog geen software beschikbaar. Maar de EOBD-scantool herkent de i8 direct en leest de auto uit.

Op naar de dealer dan maar. Rob Hilbrink van BMW-dealer BroekhuisOost uit Enschede legt uit dat de i8 is afgeschermd: “Om veiligheidsredenen. En vanwege de kennis die vereist is om aan deze nieuwe techniek te sleutelen. Alleen een oﬃcieel BMW i-Servicepunt mag onderhoud en reparaties uitvoeren op i-modellen. Onze chef werkplaats heeft daarvoor een intensieve training gevolgd bij BMW in Leipzig en daarnaast een certiﬁcaat gehaald om veilig met hoogspanning te kunnen werken. Het elektrische gedeelte staat onder 380 V. Levensgevaarlijk als iemand met onvoldoende kennis daaraan gaat sleutelen.” En regulier onderhoud? Het onderhoud aan mechanische onderdelen,

18 | AMT | 28 november 2014

APK, het vervangen van ﬁlters, vloeistoﬀen, banden en bijvoorbeeld de voorruit, kan iedere autotechnicus. “Alleen onderhoud aan het elektrische gedeelte en garantiewerk moet door een BMW i-Servicevestiging uitgevoerd worden”, legt Rob Hilbrink uit.

Niet druk Hilbrink verwacht niet dat autobedrijven het druk krijgen met onderhoud aan deze hybride: “De i8 heeft weinig onderhoud nodig. Afhankelijk van rijgedrag en gebruik moet de olie om de 30.000 km of twee jaar ververst worden. Daarbij geeft de auto zelf aan wanneer het tijd is voor onderhoud.”

meer weten

Hoe open je de i8motorkap?

En de motorkap voor? “Die is alleen te openen bij een BMW i-Servicepunt en er zijn minimaal twee man voor nodig”, weet Rob Hilbrink. Wie het toch zelf wil doen, bekijkt de video op www.amt.nl/11-2014.

De beste catalogus van de Benelux

Brezan introduceert PartsCat new Uitgebreide technische data van HaynesPro t/m december 2014 gratis! generation! Een onderdelen catalogus is essentieel voor uw bedrijfsvoering. PartsCat is volledig vernieuwd. Door de volledige integratie met het gerenommeerde HaynesPro, bevat PartsCat new generation de beste OEM data.

PartsCat new generation: Grootste onderdelen catalogus In drie stappen de juiste onderdelen gevonden en besteld Universele onderdelen zoals accessoires en gereedschappen Betrouwbaarheid van OE

Direct inzicht in prijs, voorraad en levertijd Koppeling met div. Garage Management Systemen Technische data van HaynesPro De beste catalogus!

Wilt u ook de beste onderdelencatalogus? Vraag uw Brezan verkooppunt!

STAP VOOR STAP Distributieriem vervangen

WERKPLAATS

DOOR ERWIN DEN HOED / FOTO’S CONTITECH

“Het gaat nog wel eens mis bij de vervanging van de distributieriem van de Fiat 500 met 1.2 motor (169 A4.000)”, zegt ContiTech. En dus liet de riemenleverancier zien hoe het wel moet. AMT keek mee. Even vooraf, ook hier geldt: goed gereedschap is het halve werk. Sterker: “Distributieriem vervangen? Begin er alleen aan als je over het juiste speciaalgereedschap beschikt”, zegt ContiTech. In dit geval gaat het om de langs- en dwarsdelen van een motormontagesteun met daarbij een steunlager en beugel. En verder krukasblokkeer-, nokkenasafstel- en spangereedschap (OE (1870595000), (1870650000), (1860851003), (1871001300), (2000004500), (2000004400), (1860987000). Tip van Conti: “Vervang ook de span- en meelooprol en waterpomp.” En voor de factuur: voor de vervanging staat 2,35 uur. Eerst de voorbereiding. Identificeer het voertuig. Ontkoppel de accu. Krik de auto op en ondersteun aan de voorzijde. Tap de koelvloeistof af. Verwijder motorafdekking onder en boven, rechtervoorwiel, binnenkap van spatbord, veerpootsteun voor dwarsbalk aan carrosserie, inlaatslang, luchtfilterhuis, multiV-riem en krukaspoelie. Monteer de delen van het motormontagesteungereedschap. Verwijder kleppendeksel. Ondersteun motor met krik. Verwijder motorsteun en –beugel. Verwijder boven- en onderdeel van het distributiedeksel en monteer de bevestigingsbeugel van de motormontagesteun.

‘GEBEURT DAT PAS IN BEDRIJF, DAN IS DE RIEMSPANNING DAARNA TE LAAG’

STAP 1 ▼

Voor de distributieriem eraf mag, moet de nokkenas worden vergrendeld. Gebruik daar het nokkenasafstelspeciaalgereedschap voor.

STAP 2 ▼

Draai de motor in de draairichting (met de klok mee) (met geschikt gereedschap op de krukaspoelie) tot de inkeping op de nokkenas op 12 uur staat.

20 | AMT | 28 november 2014

STAP 3 ▼

Voor een goed begrip: hier zijn het nokkenasafstelgereedschap en de inkeping rood gemaakt.

STAP 4 ▼

Zet het gereedschap vast met de twee bouten.

WERKPLAATS STAP 5 ▼

STAP 8 ▼

STAP 11 ▼

Verwijder het blokkeergereedschap van krukas en nokkenas. Draai de krukas aan de krukaspoelie in de draairichting (met de klok mee) over twee omwentelingen. Het doel van het overspannen van de riem is de tanden zich te laten zetten in de poelies. Gebeurt dat pas in bedrijf, dan is de riemspanning daarna te laag. Staat alles nog goed? Monteer dan het krukas- en nokkenasblokkeergereedschap, zoals in stap 1 t/m 5.

STAP 9 ▼ Monteer het krukasblokkeergereedschap op de krukaspoelie en het motorblok. Zo is de krukas vergrendeld. Nu kun je de moer van de spanrol losdraaien en de distributieriem verwijderen.

STAP 6 ▼

Vervang de spanrol en de waterpomp. Let op: reinig en ontvet de contactvlakken op motor en waterpomp zorgvuldig. Breng vloeibare pakking heel zorgvuldig aan. Let erop dat die uitsluitend op het afdichtvlak terechtkomt en gebruik niet meer dan de voorgeschreven hoeveelheid! Meer leidt tot lekkage langs de as. De pakking moet minimaal een uur drogen voor er koelvloeistof in het systeem komt.

Stel nu de spanning op de spanrol op de markering in. Doe dat door de moer van de spanrol los te draaien. Draai de rol met het spangereedschap tegen de klok in tot de wijzer gelijk staat met de markering. De markeringen zijn alleen zichtbaar van onderen, dus gebruik een spiegeltje. Draai nu de moer vast met 25 Nm.

STAP 10 ▼

STAP 7 ▼

Monteer de nieuwe distributieriem tegen de klok in. Eindig bij de spanrol. Knik de riem niet! De riem moet nu strak staan aan de trekzijde. Draai de spanrol met het spangereedschap tegen de klok in richting aanslag tot maximale instelpositie. Zet nu de spanrolmoer vast. De riem staat nu op de maximale spanning.

Verwijder het blokkeergereedschap en het nokkenasafstelgereedschap. Verwijder de bevestigingsbeugel van de motormontagesteun. Monteer de onderdelen in omgekeerde volgorde van uitbouw: distributiedeksel, krukaspoelie 25 Nm, multi-V-riem, motorsteunbouten en motorsteun, inlaatluchtslang en luchtfilterhuis, motorafdekking boven en onder, binnenkap spatbord en rechtervoorwiel. Documenteer de distributieriem onder de motorkap met een sticker. Vul het koelsysteem volgens fabrieksvoorschrift, ontlucht en controleer op lekkage. Sluit af met een proefrit.

‘DE MARKERINGEN ZIJN ALLEEN ZICHTBAAR VAN ONDEREN, DUS GEBRUIK EEN SPIEGELTJE’ Verwijder het krukas- en nokkenasblokkeergereedschap. Draai krukas (aan de krukaspoelie) nog twee omwentelingen in de draairichting (met de klok mee). Controleer of alles goed staat en monteer het krukas- en nokkenasblokkeergereedschap opnieuw. Lukt dat niet, corrigeer dan de kleptiming, check de riemspanning opnieuw, controleer de spanrolinstelling weer en stel zo nodig opnieuw in. 28 november 2014 | AMT | 21

Vind ons op Facebook onder: www.facebook.com/snaponbenelux

DE NIEUWE GENERATIE ACCU- SYSTEEMTESTERS! 100-2000 CCA 6, 8, 12, 24V Ingebouwde printer Temp Range 3 meter lange kabels USB voor o.a. software updates GraďŹ sch kleurenscherm 3.5â&#x20AC;? (9 cm) Geavanceerde Accu, start- & laadsysteem tests

!/ !!* 0*%!'! *%!02! "0* /%! 1++- $!/ /!./!* 1 * * $ * ! (++ ! //!-4 ./ -/ ./+, 0 .

WORD LID VAN HET SNAP-ON PARTNER PROGRAM EN BETAAL:

â&#x201A;Ź158,-

Vraag uw dealer naar de voorwaarden en mogelijkheden 6 ! ) * !(%&'.! !/ (%*#!* 2+- !* 1% 0/+) /%. $ %* ..+ #!8* ..!!- 6 !/ )%*%)0) ! - # 1++- .4 4 %. 9 !3 ( !* ) 3%)0) 9 !3 ( !- +*/- / 6 3%) ( (+,!* ! +*/- /!* ,!- '( */ )!/ !!* ) 3%) ( /+/ (! 2 - ! 1 * 9 !3 ( 6 . $!/ *'++, ! - # )!!- * 9 !3 ( * ' * $!/ 1!-. $%( (. * !/ (%*# 1!--!'!* 2+- !* 6 * , +*ÂŽ ./ 4 ' * *%!/ * ! +*.0)!*/ 2+- !* 1!-./-!'/

Easy Pay is: !*/!1-%& 5 +..%*# %* #!(%&'! ) * !(%&'.! /!-)%&*!*

+ Toolstorage + + Powertools + + Hand tools + + Diagnostic equipment + + Shop equipment + + Specialty tools +

WWW.SNAP-ON.EU

WERKPLAATS

OPGELOST DANKZIJ AMT GARAGEFORUM!

AMT Garageforumlid ‘super5’ heeft een Opel Vivaro van 2003 met 2.5 G9U-dieselmotor in de werkplaats staan. De motor had flinke olielekkage bij de aandrijfas van de nokkenassen. In de keerringdop zat een scheurtje. Super5 verving de dop inclusief de complete distributieset. Een maand later is er helaas opnieuw lekkage. Tijd om raad te vragen op AMT Garageforum. Super5: “Ik ben weer gaan zoeken naar de oorzaak en kom opnieuw uit bij een keerringdop die uit het motorblok gedrukt lijkt. Niet dezelfde, maar een grote dop in het blok. Volgens mij zit achter deze dop het retourgedeelte van het oliesysteem.” Super5 denkt aan twee mogelijke oorzaken: “Volgens mij is de oliedruk of carterdruk te hoog. Het laatste zou kunnen door een niet goed functionerende carterventilatie. De slang bovenop de cilinderkop is open evenals die naar de inlaat. Komt iemand dit bekend voor?” Forumlid ‘hobbyman’ reageert: “Heb je het chassisnummer voor ons? Dat zoekt gemakkelijker. Ik zou overigens eerst de dop vervangen en de oliedruk meten, of deze wel juist is. Dan kun je al iets uitsluiten. Heb je de carterslangen allemaal nagelopen? Vertoont de olie geen sporen van sludge? En komen er geen uitlaatgassen naar binnen?”

Vraag je collega’s om raad op AMT Garageforum. En wellicht komt jouw kennis anderen van pas. Op www.amtgarageforum.nl wordt iedereen wijzer.

Bij een van de cilinders lijkt er sprake van olielekkage.

Inlaatspruitstuk Ook Topmonteur Martijn81 denkt het probleem te herkennen. “Ik heb bij deze motoruitvoering weleens hetzelfde gehad. Telkens weer lekkende keerringen. Het probleem zat toen in het inlaatspruitstuk. Ook de dealer gaf direct aan het inlaatspruitstuk maar te vervangen, ondanks dat ik niks aan het oude zag. Dat loste het probleem toen op.” Iwan beaamt dat hij zich dit ook herinnert als oplossing uit het TSB. Super5 reageert: “Bedankt voor de reacties. Ik heb nog niets vervangen zoals het inlaatspruitstuk of kleppen-

deksel. Zoals ik het zie lijkt een verhoogde carterdruk inderdaad de oorzaak. Als iemand het betreﬀende TSB voor me wil opzoeken graag. De plaatselijke Opel-dealer komt het probleem niet bekend voor. Wellicht kan een Renault-dealer me meer vertellen.”

Uit een stuk Iwan heeft meer ervaring met het raadplegen van de fabrieksinformatiewebsites en zoekt het TSB op. Deze blijkt helaas niet van toepassing op het VIN-nummer van deze Vivaro. Bloemhof herkent echter de storing ook en

bevestigt de vermoedens: “Het kleppendeksel en inlaatspruitstuk zijn bij dit type motor van één stuk kunststof. Mogelijk gaat er een beetje turbodruk van het inlaatspruitstuk het kleppendeksel in met bijhorende gevolgen.”

Geen scheurtjes De volgende avond reageert super5: “Ik heb nog wat navraag gedaan bij dealers, maar ook die konden me niet veel vertellen. Daarom heb ik vandaag het kleppendeksel en inlaatspruitstuk gedemonteerd. Ik heb alles uitvoerig op haarscheurtjes gecontroleerd maar heb niets gevonden. Wel zie ik bij een van de inlaten in de cilinderkop veel oliesporen. Ik vermoed een lekkende binnenste pakking. Zie de bijgevoegde foto’s.”

Steviger materiaal

Technisch Service Bulletin AMT Topmonteur Iwan reageert ook: “Volgens mij is dit een bekende klacht en is er een TSB over. Ik weet het niet meer precies, maar ik dacht zoiets als het kleppendeksel vervangen. De carterdruk wordt inderdaad te hoog. Kijk even op de fabriekswebsite van Opel. Hier kun je het TSB terugvinden.”

Heb je een autotechnisch probleem waar je niet uitkomt?

GARAGEFORUM

Olielekkage door overdruk

‘Super5’ vindt in het gecombineerde kleppendeksel / inlaatspruitstuk geen scheurtjes. Is de pakking de oorzaak van een hoge carterdruk?

Is het de pakking, of toch het kleppendeksel? Super5 besluit gezien de kosten in overleg met de klant eerst de pakking te vervangen. Is dat verstandig? Een aantal forumleden verwacht dat het geheel alsnog vervangen moet worden omdat scheurtjes vaak pas bij warme motor gaan openstaan. Een paar weken later volgt het deﬁnitieve antwoord. “Ik heb even gewacht met antwoorden, maar het alleen vervangen van de pakkingen lijkt in dit geval de oplossing. De nieuwe pakking zag er ook iets steviger uit.” Ook een ruime maand later is het probleem niet teruggekeerd en gaat het topic deﬁnitief op slot. 28 november 2014 | AMT | 23

Bedankt voor uw bezoek aan onze stand op AMT-Live â&#x20AC;&#x2DC;14

ALLES VOOR DE MONTEUR

HET NIEUWE ACCU-PROGRAMMA VAN EXIDE

Beste voor de accu

Met volle kracht op weg! Dit vernieuwde aftermarket-programma is gebaseerd op onze allernieuwste OE-producten!

NIEUWE GENERATIE START-STOP TECHNOLOGIE Dankzij de ontwikkelingen van het Exide R&D-team, hebben de nieuwe AGM & EFB accu’s nu een nog langere cyclische levensduur. De nieuwe ‘Auxiliary’ range vervolledigt ons reeds uitgebreide Start-Stop programma

Schumacher biedt starthulpen, acculaders en memory savers voor accu’s. Met deze premium equipment komt iedere accu de winter door. Kijk voor het hele assortiment in het Toolspecial Magazine of in de Toolbase op www.toolspecial.com

WWW.TOOLSPECIAL.COM

NIEUWE PREMIUM ‘ CARBON BOOST’ Herlaadt tot 1,5 keer sneller – de ideale keuze voor auto’s met een grote behoefte aan energie en voor deze die intensief ingezet worden in een stadsomgeving

Remmentest Emissietest

Exide Technologies werkt samen met leidende autofabrikanten zoals: Alfa Romeo, BMW, Citroën, Dacia, Fiat, Jaguar Land Rover, Lancia, Mini, Nissan, Peugeot, Renault, Saab, Suzuki, Toyota, Volkswagen Group, Volvo

Meer informatie: www.exide.info Exide Technologies bv | Tel. +31 (0)30 241 63 39

(de)montage

Onze O On nze nz ze Zo ZZorg. og

Balanceren Uitlijnen Hefbruggen

WWW.CBX-NEDERLAND.NL | 0345 - 580.670

WERKPLAATS

GE ZIEN OP

FACEBOOK Vreemde storingen, fraaie klassiekers, autotechnici met hart voor hun vak en opvallende staaltjes huisvlijt van hun klanten. Er gebeurt veel in de Nederlandse en Belgische werkplaatsen, én dus op de AMT Facebookpagina. Kijk maar op deze pagina’s! Ben je zelf iets leuks, geks of bijzonders tegengekomen in de werkplaats? Deel het met ons via www.facebook.com/AMTautotechniek.

Garage Wolters: “Het kon nog net, dacht ze… Nou, niet dus! De koordlagen aan de binnenzijde van de band waren al voor een deel verdwenen. Dit is dus vragen om een klapband.”

“Weinig tot geen onderhoud en slechte olie gebruiken in een Golf 1.9 TDI. Onderhoud is behoud.” Elger Meerman stuurde ons deze foto. Garage Tosun reageerde: “Of is de oorzaak plaatselijke olieverdunning door lekkende rubbers van de pompverstuiver!”

Auto Europa-Italië: “Nog nooit gezien bij een Lancia Ypsilon. Het hele hart is uit de koppeling gebroken. Dan is het niet vreemd dat de auto niet meer vooruit gaat!”

Dennis Wijnstekers stuurde ons deze foto. Een klant vroeg hem: “Wil je even naar het rechter achterwiel kijken?”

Autobedrijf Optimaal Zaandam: “Nee, naar de sportschool hoeven deze heren niet meer. Een behoorlijk vastzittende krukaspoeliebout is een workout waarbij alle spiergroepen aan bod komen.” Jan Kieftenburg reageerde: “Die zitten altijd goed vast bij die BMW-motoren.” 26 | AMT | 28 november 2014

WERKPLAATS

JB Autoservice Dieverbrug: “We waren er een kwijt...” Dennis Wijnstekers reageerde: “Koppie kan er af zeker?”

Autobedrijf K. de Pee: “En weg is je navigatiesysteem!” Nico van der Meijden reageerde: “Waar is de ‘vind ik niet leuk’ knop?” Jeroen Schotpoort stuurde ons deze foto: “Kijk eens wat er gebeurde door een defecte verstuiver!” De reactie van Ron Moes op deze foto was erg treffend: “Beter een gat in je zuiger dan een zuiger in je gat!”

Werkman Autobanden plaatste deze foto op onze tijdlijn: “Misschien iets te hard over de stoeprand gereden?”

VIND AMT LEUK!

www.facebook.com/AMTautotechniek 28 november 2014 | AMT | 27

%HGDQNW YRRU XZ EH]RHN RS $07 /LYH ZDDU X RQ]H QLHXZH SURGXFWOLMQ 6&253,21 XLWODWHQ KHW ODDWVWH QLHXZV RYHU 9$/92/,1( HQ GH QLHXZVWH 6$17,1, PRGHOOHQ KHEW NXQQHQ EHZRQGHUHQ

0HHU LQIR QRGLJ" .LMN RS ZZZ HPSDUWV QO

Harley-Davidson University â&#x20AC;&#x201C; de school voor Harley-Davidson monteurs van het officiĂŤle Harley-Davidson Dealernetwerk â&#x20AC;&#x153;Harley-Davidson University (HDU) is een wereldwijde organisatie die de afgelopen 15 jaar aanzienlijk is gegroeid in Europa, het Midden-Oosten en Afrika (EMEA). Begonnen met een enkele Service School in 2000, is HDU EMEA uitgegroeid tot een netwerk van 7 Technische Service Scholen voor dealers uit alle landen in die regioâ&#x20AC;&#x2122;s. Locaties zijn Kontich, Parijs, Milaan, Bonn, Dubai, Barcelona en Birmingham. HDU EMEA verzorgt binnen de specifieke lokale infrastructuur 160 technische klassen en zoâ&#x20AC;&#x2122;n 430 business-vaardigheidsklassen op jaarbasis. Al met al zijn er ieder jaar zoâ&#x20AC;&#x2122;n 4700 plekken beschikbaar voor monteurs en sales-medewerkers in het EMEA netwerk.â&#x20AC;? Hiermee waarborgt Harley-Davidson wereldwijd kwalitatief de hoogste standaard op het gebied van techniek.

â&#x20AC;˘ Motul 5100:

â&#x20AC;˘ Oxford

4 STROKE _

Knee Sliders

TECHNO SYNTHESE

â&#x20AC;˘ Oxford Monster XL

â&#x20AC;˘ Motul 7100: 4 STROKE _ 100% SYNTHETIC ESTER BLEND

MOTANA is actief in distributie van technische onderdelen en accessoires voor motorďŹ etsen, scooters en quads sinds begin jaren â&#x20AC;&#x2122;80 Hierbij een greep uit het assortiment: Ook na AMT-Live kunt u ons vinden! Kijk op Motana.com

Motoria is een groothandel en importeur van onderdelen van tweewielers. De focus ligt op distributie van A-merken in de Benelux. Door onze klanten worden we sinds 1934 gewaardeerd door levering van high performance parts. Van origine zijn we in de automotive sector actief geweest waarnaar onze focus is verschoven richting tweewiel vanaf 1990. Fijn dat we met u onze passie hebben kunnen delen op AMT-Live

voor al uw spare parts en accessoires. www.motoria.nl - info@motoria.nl

GOVECS is een in Europa geproduceerde elektrische scooter, welke geschikt is voor intensief gebruik. Diverse technieken in deze elektrische scooter worden ook gebruikt in elektrische autoâ&#x20AC;&#x2122;s. Denk aan het CAN-bus-systeem en de accutechniek. Wij danken u voor uw bezoek op AMT-Live en de inspirerende gedachten die we hebben kunnen wisselen over samenwerkingskansen voor mobiliteitsoplossingen. Meer weten: rrmobility.nl

ONDERNEMEN

DUITSE GROSSIERS BEZIG AAN OPMARS OP ONDERDELENMARKT

Wat je van ver haalt…

Steeds meer Nederlandse autobedrijven in het grensgebied met Duitsland betrekken hun onderdelen van Duitse leveranciers. Grote spelers op dit vlak zijn Bleker Autoteile met Origineel Onderweg en Diederichs. De belangrijkste voordelen voor de garagist: lagere prijzen en tijdwinst. Hoe werkt dit precies? AMT zocht het uit.

DOOR HUGO CLAVER / FOTO’S HC, LEVERANCIERS

‘WE HEBBEN NU ZO’N 450 KLANTEN IN NEDERLAND’

Het voltallige Nederlandse team van Bleker Autoteile, met helemaal links Jan Willem Goorhuis en daarnaast Patrick Meekes.

In het enorme magazijn van Bleker Autoteile liggen 33.000 artikelen op voorraad. 30 | AMT | 28 november 2014

In het Duitse Borken, net over de grens bij Winterswijk, staat het enorme magazijn van Bleker Autoteile. Van hieruit vinden auto-onderdelen hun weg naar autobedrijven in heel Duitsland en, sinds 2010, ook in Nederland. Die grensoverschrijdende aanpak valt samen met de komst van enkele Nederlanders bij Bleker Autoteile, waaronder Jan Willem Goorhuis (45) en Patrick Meekes (50). Zij zijn respectievelijk sales manager en teamleider binnendienst, bij Bleker Autoteile. Het tweetal initieert de onderdelenlevering naar Nederlandse garagebedrijven. Aanvankelijk werkte Bleker met vijf Nederlandse werknemers, nu zijn dat er tien, op een totaal van plusminus 85 werknemers. De aanwas in Nederlandstalig personeel is illustratief voor de groei van de levering aan Nederlandse bedrijven. Vandaag de dag zet Bleker Autoteile zo’n vijf miljoen om in onderdelenlevering over de grens.

450 klanten “We zijn begonnen met de levering van de vier eigen merken van Bleker: Peugeot, Citroën, Renault en Dacia. In de grensregio’s, zeg maar van Venlo tot Groningen, was er een leemte op te vullen op gebied van onderdelenlevering. In

dat gat zijn we gesprongen. We hebben nu zo’n 450 klanten in Nederland, waar per dag ongeveer honderd zendingen naartoe gaan, met in totaal tussen de driehonderd en 350 onderdelen. Dat zijn voor driekwart schadedelen”, vertelt Goorhuis. Bleker Autoteile werd positief ontvangen door de Nederlandse autobedrijven. “Natuurlijk was er ook wel scepsis. Maar de ondernemers zagen snel genoeg de voordelen. Onderdelen zijn in Duitsland door de bank genomen goedkoper, de garagist heeft altijd één aanspreekpunt voor al zijn bestellingen en, dat is het grootste voordeel, hij hoeft geen autotechnicus meer op pad te sturen naar de dealer voor onderdelen. dat scheelt tijd en geld.” Een nadeel is er ook. “Wij leveren één keer per dag, vóór 14.30 uur. Na acht uur ‘s morgens kun je niet meer voor dezelfde dag bestellen. Daar gaan we ook niet aan tornen, we gaan niet vier keer per dag rijden. Maar voor een garagist die gewend is planmatig te werken, vormt dat geen probleem. Daarin verschilt de Nederlandse branche met de autobedrijven in Duitsland; de Duitsers plannen beter, Nederlanders gaan wat meer ad hoc te werk.” De vier eigen merken zijn inmiddels aangevuld met BMW, MINI, Mercedes-Benz, VW, Audi, Seat, Skoda, Volvo, Ford, Toyota, Hyundai, Opel en Mazda. “Omdat daar steeds meer vraag naar was. Daarom hebben we een nieuw concept gelanceerd: Origineel Onder-

ONDERNEMEN

weg. Onder die vlag leveren we originele merkonderdelen. Hiervoor werken we weer samen met grote Duitse dealers. Alle kosten op gebied van binnendienst en logistiek worden gebundeld binnen Bleker Autoteile. Daar haalt de garagist vervolgens zijn prijsvoordeel vandaan.”

nog geen 15%. Dus we letten scherp op het betaalgedrag, want we zijn de Duitse, strikte betaalcultuur gewend.” Eind 2015 gaat er een nieuw bestelportaal online, met één loket voor alle onderdelen en één factuur.

Originele onderdelen komen van grote dealers waar Bleker mee samenwerkt. De delen worden bij binnenkomst gecontroleerd, gaan het magazijn in en worden bij verzending weer netjes ingepakt.

Klant als partner Btw-vrij Het voordeel zit dus in de schaalgrootte, en in het feit dat de bestellingen btw-vrij zijn, de verrekening komt later. Het exacte prijsvoordeel voor de garagist laat zich lastig berekenen, maar Goorhuis kan wel een indicatie geven: “Een garagist die alles, van banden en onderdelen tot schadedelen, bij ons bestelt, heeft op jaarbasis 6% tot 7% extra omzet. Maar de bijkomende voordelen zijn net zo belangrijk: elke dag onderdelen aan de deur geleverd, door een Nederlandse chauﬀeur, altijd hetzelfde Nederlandstalige aanspreekpunt voor alle onderdelen, de zekerheid van kwalitatief perfecte merkonderdelen en een goede service. Ook uniek: de klant krijgt bij elke bestelling automatisch een opdrachtbevestiging per e-mail binnen het uur. Een dealermanagementprogramma heeft die mogelijkheid niet.” Nieuw is de bandenwebshop voor garages: vandaag bestellen, overmorgen in huis. Per 1 januari start Bleker met bedrijfswageninrichting. Het bedrijf wil blijven groeien, maar niet ten koste van alles. Goorhuis: “Als er plots een nieuwe Nederlandse klant bij ons aanklopt, vragen we onszelf wel eerst goed af waarom hij bij ons wil bestellen. Wij zijn geen bank voor het autobedrijf. In Duitsland betaalt 85% van de ondernemingen met Sepay, dan heb je het geld via automatische incasso binnen veertien dagen. In Nederland is dat

De onderdelenleverancier ziet een steeds grotere verschuiving van Bleker Autoteile naar Origineel Onderweg. Voor Nederland rijden drie bussen. “In 2013 hadden we 0,1% schadegevallen op onderdelen,” klinkt het trots. “Onze chauﬀeurs zijn wat ouder en alle drie echte automensen; die weten hoe ze met onderdelen om moeten gaan. Alles wordt zo goed mogelijk verpakt en de chauﬀeurs beschikken over allerlei extra verpakkings- en bevestigingsmateriaal om kwetsbare delen veilig te vervoeren.” En als er toch wat misgaat, reageert Bleker snel. “Op de reclamatieafdeling hebben we permanent vijf man lopen. Die zorgen dat er niks blijft liggen.” Het bedrijf wil de garagist niet alleen van onderdelen voorzien, maar ook van werk. “We zien onze klanten als partners. Neem de bedrijfswageninrichting, waarmee we in 2015 starten. Voor een garagebedrijf een nieuwe tak van sport. Via de garages kunnen wij in contact komen met potentiële klanten. Het garagebedrijf kan de bedrijfswagen bij ons laten inrichten, maar hij kan het ook zelf doen. Zelf een inrichting in elkaar timmeren mag straks niet meer, dus dat is een mogelijke groeimarkt voor het autobedrijf.”

‘EEN GARAGIST DIE ALLES BIJ ONS BESTELT, HEEFT OP JAARBASIS 6% TOT 7% EXTRA OMZET’

Diederichs Diederichs in Bad Bentheim, groothandel in carrosserie- en tuningdelen (90 man personeel), levert sinds de oprichting 28 november 2014 | AMT | 31

ONDERNEMEN

Praktijkervaringen Auto Westerveld

Bleker Autoteile bezorgt één keer per dag. Schadedelen die op voorraad zijn (zoals koplampen) worden in overleg direct geleverd, een deel dat besteld moet worden, zoals een voorruit, volgt dan een dag later.

In het magazijn van Diederichs liggen 52.000 delen, vooral voor de schadeherstelbranche.

Praktijkervaringen Garage Veenhuizen Garage Veenhuizen in Terborg betrekt sinds een jaar of vier veel onderdelen bij Bleker Autoteile. Bram Veenhuizen: “We deden veel Renault, en dat was een eigen merk van Bleker. Daarmee zijn we begonnen en dat is gegroeid.” De grootste voordelen: “Je hebt binnen het uur een bevestiging van je bestelling, de volgende dag wordt het bezorgd en je hoeft zelf niet meer naar de dealer te rijden.” Veenhuizen bestelt vooral onderdelen die hij niet bij de plaatselijke onderdelengrossier kan kopen. “Geen filters of remschijven, maar onderdelen waarvoor ik vroeger een mannetje naar de dealer moest sturen. Die dan al snel een uur weg was. Dus het scheelt ons enorm veel tijd; bij de dealer zitten ook minder mensen op het magazijn dan vroeger, dus moet je langer wachten.” Het prijsvoordeel kan fors oplopen, aldus Veenhuizen. “Vooral VAG-delen zijn een stuk goedkoper in Duitsland. Maar een contactslot voor een Renault Master is ook 60% tot 70% duurder in Nederland. Sommige onderdelen zijn juist weer duurder bij Bleker. Maar voor een paar euro prijsverschil ga ik niet shoppen. Als een onderdeel in Nederland echt flink goedkoper is, melden ze het netjes, die afspraak heb ik met ze. Gemiddeld genomen sparen we 10% tot 15% uit.” Voor de bestellingen heeft Veenhuizen geïnvesteerd in Partslink, hij zoekt zelf de juiste onderdeelnummers voor het bestellen, of via het chassisnummer.

32 | AMT | 28 november 2014

Voor Auto Westerveld (Sinderen, Varsseveld, Doetinchem) was de prijsdruk die het bedrijf ervoer vanuit de klanten reden om op zoek te gaan naar een alternatieve leverancier. Directeur Han Westerveld: “Lokale dealers schroefden de kortingen terug, er was geen bezorgservice en de ophaalkosten waren soms hoger dan de marge. We zetten toen vutters in om de delen op te halen, maar kregen het gevoel dat de dealer ons ging zien als concurrent, niet als collega. Bleker levert dagelijks, mét kortingen die wij hard nodig hebben om rendement te draaien in de werkplaats. We hanteren online rekentools voor de klant; bij de scherpe totaalprijzen voor onderhoud bepaalt het rendement op de onderdelen vaak de winstmarge. Dus doen we hetzelfde als de dealers; met scherpe totaalprijzen rendement maken via de inkoop op de onderdelen.” Westerveld koopt bij Bleker sinds enkele jaren de originele onderdelen van Peugeot, Renault en Citroën. “Opel en Kia zijn daar later bijgekomen, plus schadedelen. Er wordt altijd rond 10.00 uur geleverd, er gaat zelden wat fout en naar retourzendingen en facturatie hebben we veel minder omkijken.”

in 1967 aan Nederlandse bedrijven. Het bedrijf is dan ook ontstaan in Nederland. “Maar sinds drie jaar bouwen we bewust naamsbekendheid op in Nederland,” vertelt account manager Rick Doornink. Diederichs levert met name aan de schadeherstelbranche, voor merken van Alfa Romeo tot Volvo (52.000 delen) en heeft circa achthonderd klanten in Nederland. Er wordt één keer per dag geleverd (overdag of ‘s nachts), dat betreft een of twee vrachtwagens. Het programma is omvangrijk, van originele tot gecertificeerde en ongecertificeerde delen. “Nieuw is Priority Parts: wij sorteren carrosseriedelen die kwalitatief net zo goed zijn als originele delen. Priority Parts is een kwaliteitszegel, de onderdelen voldoen aan diverse normen: TÜV, Thatchcam, CAPA en CZ. De kunststof en metalen onderdelen hebben dezelfde kenmerken als het origineel en zijn hetzelfde voorbehandeld.” Ook bij Diederichs profiteert de klant van prijsvoordeel, hoewel Doornink daar geen cijfers over kan geven. “Het hangt af van de omzet van de klant. We werken met bruto-prijzen, de klant krijgt daar korting op. En het is natuurlijk btw-vrij inkopen, dat scheelt. Ik denk dat Nederlandse bedrijven steeds meer onderdelen uit het buitenland gaan betrekken. Wij werken voor Nederland met Nederlandstalige binnendienstmedewerkers, wat dat betreft is er geen drempel. Sommigen hebben moeite met betalingen naar het buitenland, daarom hebben we nu de mogelijkheid voor automatische incasso.” Doornink is sinds drie maanden onderweg in de buitendienst. “Ik wil onze klanten beter leren kennen en horen wat hun wensen zijn. Het is ons doel het onze klanten zo makkelijk mogelijk te maken.”

TECHNIEK

ELEKTRONICA TROEF BIJ VERNIEUWDE BMW S 1000RR Van oudsher kennen we BMW van wat bedaagde tweecilinder boxer toermotorfietsen. Maar in 2009 schudde BMW Motorrad de wereld op met een 1000 cc Superbike. AMT besteedde indertijd uitgebreid aandacht aan dit ontwerp. We kwamen tot de conclusie dat BMW niet over één nacht ijs was gegaan. Nu, vijf jaar later, heeft BMW de S 1000RR nog eens overgedaan…

Less is more DOOR JOOP SIJSES / FOTO’S BMW MOTORRAD

Niets blijft perfect op de lange termijn. De tand des tijds knaagt onder invloed van nieuwe ontwikkelingen aan zelfs de meest innovatieve ontwerpen. En die ontwikkeling gaat in de wereld van Superbikes razendsnel, zeker als je op basis van een productiemotorﬁets voor de straat wedstrijden wil winnen. Daarom heeft BMW in 2012 een ultra sportieve update gelanceerd in de vorm van de HP4 en nu is het tijd voor een remake van de ‘RR’. En die nieuwe RR staat in het teken van minder: minder kilo’s, minder uitlaatdempers met dunnere uitlaatbochten, minder lengte voor de inlaatkanalen en minder gewicht van de inlaatkleppen. Maar bij al dat minder is er wel meer vermogen. En meer elektronica. Die maakt de 199 pk sterke motorﬁets makkelijker berijdbaar. Vier kilo’s gewichtsbesparing stelt sec niet zoveel voor zou je denken. Maar het ging al om een behoorlijk afgespekt gewicht van 208 kg, inclusief een volle benzinetank. Nu dus 204 kg en dat is minder dan het gewicht van alleen de motor in een middenklasse auto. Over downsizing gesproken... En dat nog steeds zonder (turbo)compressor.

Breder toerenbereik

‘DE S 1000RR WEEGT MINDER DAN ALLEEN DE MOTOR IN EEN MIDDENKLASSE AUTO’

De S 1000RR in z’n element. Als je niet echt te hard de bocht in gaat helpt de elektronica de motor overeind te houden. 34 | AMT | 28 november 2014

Even het geheugen opfrissen: de RR van BMW heeft een viercilinder lijnmotor die via een natte platenkoppeling en een sequentieel geschakelde zesversnellingsbak het achterwiel aandrijft. Vier kleppen per cilinder worden door twee nokkenassen via slepers geopend. Dit in tegenstelling tot de voltallige Japanse concurrentie, waarbij de kleppen via stoterbussen bediend worden. De motor hangt meedragend in een aluminium frame. Ofschoon BMW in 2009 al meer vermogen uit de S1000 RR toverde dan de concurrentie, kwam er toch kritiek op een

gebrek aan trekkracht bij lagere toerentallen. De motor was gewoon niet soepel. Het blok moet zijn lucht zelf aanzuigen, hooguit geholpen door de druk van de rijwind op de neus van de stroomlijn. De vulling is geoptimaliseerd door gebruik te maken van gasdynamische effecten en een goede aansluiting van de uitlaatbochten, samen met een minimale weerstand in de uitlaatdemper. Helaas zijn de gasdynamische effecten slechts werkzaam in een relatief smal toerenbereik. Het is de kunst dat toerenbereik zo breed mogelijk te maken. Daar lag de grootste uitdaging voor BMW, samen met de wens het maximale vermogen een boost te geven om de concurrentie voor te blijven. De kanalen in de cilinderkop kregen een nieuwe vormgeving. Aan de inlaatkant werden de kleppen 2 gram lichter en houdt het nokkenprofiel de kleppen langer open. De dubbele klepveren (uitlaat enkele veren) zijn daaraan aangepast. Het vermogen rond 4.500 tpm kreeg een boost doordat diameter en lengte van de aanzuigtrechters opnieuw berekend zijn, en op basis daarvan ingekort. Ook de gaskleppen liggen nu dichter bij de cilinderkop in het kanaal. Gebleven zijn de variabele inlaattrechters. Vanaf 11.500 tpm worden de korte kanalen vrijgegeven om snelle pulsaties bij hogere toerentallen te stimuleren. Die trechters huizen in een inlaatluchtkamer, die een (nog) grotere inhoud heeft gekregen. Mogelijk gemaakt doordat de gaskleppen nu volledig elektrisch bediend worden door een kleiner uitgevallen servomotor (er zit een opnemer in het gashendel, de gaskabels zijn helemaal vervallen). In het grotere huis konden de inlaattrechters een optimale vorm krijgen, die voor alle vier cilinders gelijke aanzuigomstandigheden realiseren. Bij hoge rijsnelheden wordt de instroom van lucht onder druk gezet door het ‘ram air’ systeem, dat gebruik maakt van de druk van de rijwind op de neus van de stroomlijn.

TECHNIEK De motor is opgesloten in het aluminium frame en maakt er dragend deel van uit.

De inlaatopening tussen beide koplampen is bij het nieuwe model vergroot en verbetert de toestroom van lucht door kanalen langs het balhoofd naar het luchtﬁlterhuis.

Uitlaat sneller en lichter Het roestvast stalen uitlaatsysteem is nieuw ontwikkeld. De uitlaten van de cilinders 2 en 3 en die van de cilinders 1 en 4 komen paarsgewijs samen in twee geregelde driewegkatalysatoren. Elk paar is bij de samenvoeging voorzien van een lambdasensor voor een nauwkeurige afregeling. Dezelfde uitlaatparen zijn vlak bij de cilinderkop door balanspijpen met elkaar verbonden, zodat de uitlaatpuls van één cilinder de puls van de andere 360 krukasgraden later versterkt. Maar ook dat werkt niet optimaal over het hele toerengebied. Daarom zitten er in de verbindingsbuizen kleppen die afhankelijk van het toerental en de stand van de gasklep geopend of gesloten worden. De voordemper, die bij de oude RR nog onder de motor zat, is komen te vervallen. Dat scheelt 3 kg. De pijpen uit de katalysatoren monden samen uit in de einddemper, maar passeren eerst nog een klep, die de doorstroom tot en met het snelheidsbereik waarin de geluidsproductie voor de homologatie gemeten wordt beperkt. Daarboven gaat de klep open en is de maximale vermogensontwikkeling beschikbaar. Of misschien nog net niet helemaal, want deze BMW is voorzien van een verwijderbare dB-killer die bij gebruik buiten de openbare weg verwijderd kan worden en misschien behalve een paar decibels ook nog een enkele extra pk vrijmaakt. Het nieuwe uitlaatsysteem heeft voorbochten met een kleinere diameter, om de snelheid van de uitlaatgassen te vergroten. Tegelijkertijd is de tegendruk in het nieuwe systeem verminderd, zodat de

gaswissel beter is geworden. Zowel het maximale vermogen als de trekkracht in het midden toerengebied proﬁteren daarvan. Door de gewenste lage bouwhoogte van de motor zijn de drijfstangen relatief kort en de leibaandruk dienovereenkomstig hoog. Om de wrijvingsverliezen van de in de bovenste carterhelft geïntegreerde cilinders te verminderen worden de wanden nu in goed Duits ‘poliergleitgehohnt’. Het resultaat mag er zijn: het maximale vermogen steeg met 6 pk naar 199 pk bij 13.500 toeren. Het hoogste koppel steeg minimaal, van 112 Nm bij 9750 tpm naar 113 Nm bij 10.500 omwentelingen. Maar veel belangrijker is dat het

‘HET MAXIMALE VERMOGEN STEEG NAAR 199 PK BIJ 13.500 TOEREN’

De uitlaatpijpen van de buitenste en die van de binnenste cilinders zijn onderling verbonden met balanspijpen. Die worden afhankelijk van het toerental en de stand van de gaskleppen afgesloten. Bij de samenvoegingen van deze pijpen zitten de twee lambdasondes en daarachter de katalysatoren. De doorgang naar de demper wordt bij laag toerental door een klep beperkt voor meer tegendruk. 28 november 2014 | AMT | 35

TECHNIEK

Bij de achterveerunit zit de veerwegopnemer, die informatie levert voor de DDC. koppel van 9500 tot 12.000 tpm nu boven de 112 Nm ligt. Een duidelijke verbreding van het sterke toerengebied dus.

E-gas, ride by wire

De linker vorkpoot (rechts op de foto) bevat de elektrische regeling van de Dynamische Demper Controle. Op de rechter vorkpoot is de veervoorspanning in te stellen.

‘DE VERMOGENSONTWIKKELING VAN EEN MOTOR STIJGT NIET EVENREDIG MET HET OPENEN VAN DE GASKLEPPEN’

Tot zover de hardware van de motor. Maar interessanter zijn de mogelijkheden die de elektronica in combinatie met de elektrisch bediende gaskleppen biedt. De vermogensontwikkeling van een motor stijgt namelijk niet evenredig met het openen van de gaskleppen: een paar graden opening levert al gelijk een relatief sterke vermogensreactie op, terwijl dezelfde hoekverdraaiing bij half geopende gaskleppen veel minder invloed op het vermogen heeft. Bij de mechanische bediening met een kabel krijg je dus altijd direct bij het openen van het gas, al is het een klein beetje, een heftige reactie. Bij E-gas kan het motormanagement een vertaalslag maken tussen de opnemer in het gashendel en de servomotor op de gaskleppen. Zodanig dat de vermogensontwikkeling precies proportioneel toeneemt met de opening

De optionele HP-schakelassistent PRO maakt open terugschakelen mogelijk zonder gebruik van de koppeling. Op het schakelpedaal zit een extra montagepunt voor de overbrenging om de schakelrichting om te draaien. Op die manier kun je, hangend naast de motor in een snelle rechterbocht, opschakelen zonder de balans van de motor te verstoren. De hoogte van de achtervorklagering kan gewijzigd worden met een ander inzetstuk. van de gashendel. Vooral bij het rijden in het grensbereik van grip of geen grip in een bocht, of als de hechting op het wegdek door regen of andere gladheid minder is, kan het vermogen veel preciezer gedoseerd worden. Wat geen kwaad kan bij een kanon met bijna 200 pk. Maar je kan ook kiezen voor een set verschillende vertaalprogramma’s tussen de commando’s van het gashendel naar het resultaat op de gaskleppen. Zo is de S 1000RR standaard voorzien van drie programma’s: ‘Regen’, ‘Sport’ en ‘Race’. Bij de Regen-modus loopt de bediening van de gaskleppen een beetje achter op de verdraaiing van de gashendel en gaan de kleppen bij vol gas niet eens helemaal open. Het maximale vermogen blijft beperkt tot 187 pk en het koppel tot 108 Nm. De motor reageert dus een stuk rustiger op de bediening van het gashendel. In de Sport-stand kunnen de gaskleppen maximaal open en is de ‘overbrenging’ tussen gashendel en kleppen veel directer. Ideaal voor een sportieve rit over bochtige wegen. De Race-stand is nog extremer, voor het rijden over een betrouwbaar wegdek van vlak asfalt of een circuit. Aan deze programma’s is ook de Traction Control ASC gekoppeld, die via de elektronica gedoseerd in kan grijpen op de stand van de gaskleppen. Bij kabelbediende gaskleppen moest het vermogen gereduceerd worden door kunstgrepen als het verlaten van het ontstekingstijdstip, wat minder eﬀectief was en resulteerde in een slechte verbranding. Overeenkomstig de gekozen rijmodus grijpt de traction control al in bij een klein beetje slip in de Regen-stand of staat meer slip toe in de standen Sport respectievelijk Race om pittig uit een bocht te accelereren.

Sleutelen aan het frame

Tussen de beide koplampen zit de grotere luchtinlaat voor de motor. De rijwind levert de nodige extra druk. De asymmetrische koplampen zijn bij het nieuwe model links en rechts gespiegeld gemonteerd. 36 | AMT | 28 november 2014

Ook het frame is herzien, opgebouwd uit vier aan elkaar gelaste gietelementen, waarin de 32° naar voren gekantelde motor meedragend onderdeel is. Voor een betere gewichtscentralisatie is het achterframe lichter uitgevoerd. Maar belangijker is dat er een betere balans gecreëerd is tussen de noodzakelijke stijfheid en de gewenste ﬂexibiliteit. Het frame moet namelijk op bepaalde plaatsen voldoende ﬂex bieden om (zijdelingse) krachten soepel op

TECHNIEK

Markt en mogelijkheden De totale verkoop van alle merken Superbike 1000 cc motorfietsen in Nederland bedroeg tot september nog geen 100 stuks. Per model werden er minder dan 20 verkocht. Dat is wel wat anders dan zo’n 10 jaar geleden, toen er van een populair nieuw model nog 300 per jaar een gretige koper vonden. Andere motorfietssegmenten zijn daarentegen gegroeid, zoals die voor de ‘naked’ en de ‘all-road’ modellen. De eerste nog steeds sportief, maar (bijna) zonder stroomlijn, de tweede met langere veerwegen, bagagemogelijkheden en een tophalf. Beide met een veel

comfortabelere zitpositie voor normaal gebruik. Om de productie van de supersportievelingen rendabel te maken, en de nieuwe modelsegmenten te voorzien, worden componenten als frame en motor van de Superbike gebruikt als basis voor een naked en een all-road. Motorisch aangepast door gematigder nokkenassen en eventueel kleinere kleppen en cilinderkopkanalen voor een bijpassende soepele vermogenskarakteristiek. Zo heeft BMW in dit jaar de S 1000R naked op de markt gebracht en voor volgend jaar de S 1000XR all-road gepresenteerd, beide met 160 pk/11.000 tpm en

te kunnen vangen. Het optimale samenspel resulteert in een strak stuurgedrag in combinatie met een betrouwbare feedback. De geometrie is aangepast met een halve graad steilere voorvork (nu 66,5°) en 1,5 mm kortere naloop (96,5 mm). Het draaipunt van de achtervork ligt 3 mm hoger dan voorheen en de wielbasis groeide met 8 mm naar 1425 mm. Allemaal uiterst sportieve waarden, die een goede tractie koppelen aan een ﬂitsende handelbaarheid bij een betrouwbare terugmelding vanaf het voorwiel. Om nog wat platter door de bocht te kunnen, staat de motor voor meer bodemvrijheid zo’n halve centimeter hoger op de veren, de negatieve veerweg is dus iets minder geworden. Natuurlijk is alles instelbaar: de hoogte van het draaipunt van de

een koppel van 112 Nm/9250. Maar onder de 7.500 tpm wel 10 Nm sterker dan de RR. S 1000R in het populaire nakedsegment: rechtop zithouding, vol in de wind, minder topvermogen, maar meer koppel onderin.

S 1000XR all-road variant op basis van de S 1000RR.

achtervork kan met andere inzetstukken veranderd worden, de veervoorspanning is voor en achter instelbaar, net als de in- en uitgaande demping (nu met een grotere spreiding tussen minimale en maximale demping). Het bovenste montagepunt van de achterveerunit kan met inzetstukken hoger of lager gekozen worden en de vorkpoten kunnen hoger of lager in de kroonplaten geschoven worden.

Rijwielelektronica Ook hier hebben de elektronische regelsystemen hun intrede gedaan. Als optie is er de op de HP4 geïntroduceerde, en voor de nieuwe S1000 geperfectioneerde Dynamic Damping Control (DDC). Die regelt de demping in minder dan 10 milliseconden bij, afhankelijk van de informatie die de processor ontvangt over de rijomstandigheden. Die betreﬀen onder meer de mate en de snelheid van in- en uitveren, de rijsnelheid, de stand van de gaskleppen en de remdruk. En de hellingshoek, maar daarover verderop meer. De vering reageert dus real time op veranderingen in het

Als je veel keuzes hebt, moet je die ook kunnen bedienen. Op de linker stuurhelft zitten de knoppen om demping en Traction Control in te stellen, rechts de knop om de rijmodus te kiezen. De kroonplaat is speciaal vormgegeven om gewicht te sparen en de gewenste mate van flex te realiseren.

‘DYNAMIC DAMPING CONTROL REGELT DE DEMPING IN MINDER DAN 10 MILLISECONDEN BIJ’

Er zijn een aantal elektronische circuits opgenomen in de motorfiets, die onderling ook weer informatie uitwisselen. Hier de componenten voor de Traction Control. 28 november 2014 | AMT | 37

TECHNIEK Het instrumentenpaneel heeft verschillende mogelijkheden voor het display. Hier die voor het circuit, waarop de huidige en gemiddelde waarden voor de hellingshoek en remvertraging zijn af te lezen, de rondetijd, de achterwielslip en de inlaatluchttemperatuur.

wegdek, accelereren, remmen en stuurmanoeuvres. Gekoppeld aan de keuze van de rijder voor de rijmodus: soepeler en beter aansprekend in de Regen-stand, iets stugger in de Sport-modus en vooral gericht op strak stuurwerk wanneer voor Race gekozen is. BMW levert alle motorﬁetsen uitsluitend met ABS. Dus beschikt ook deze ultra sportieveling daarover, in alweer een bijzondere uitvoering. Met de remhendel wordt niet alleen het voorwiel geremd, maar ook het achterwiel. Daarmee kan het systeem achterwiellift goed vaststellen en de remkracht dienovereenkomstig bijregelen. De mate van ingrijpen door het ABS wordt weer gerelateerd aan de gekozen rijmodus. Dus eerder en hufterproof ingrijpen in de Regen-modus tot zelfs, op voorwaarde van een gevoelvolle bediening, een zekere mate van stabiele achterwiellift toestaan in de Racestand, voor een maximale remvertraging op de voorrem.

Hellingsensor

‘DE TRACTIECONTROLE KAN IN 15 STAPPEN INGESTELD WORDEN’

meer weten

Eerste versie S 1000RR Lees veel meer S 1000RRdetails terug in het artikel uit 2009 over de eerste variant van deze Superbike op www.amt.nl/11-2014.

De elektronica op de S 1000RR biedt vermogen op maat. Alle registers open voor de ervaren coureur op het circuit en alle veiligheid voor de tourrijder op een glibberig weggetje in de regen. 38 | AMT | 28 november 2014

Maar daarmee is de elektronische regelkoek nog niet op. Op wens, en bijbetaling, beschikt de BMW in plaats van de standaard ASC over DTC, van Dynamic Traction Control. Daarbij is de S1000 voorzien is van een hellingsensor, die de meetgegevens van de wielsnelheidssensoren ondersteunt. En hoe, want met de additionele informatie past de processor de gasreactie aan als je plat door de bocht gaat. Dus een scherpere reactie, met meer aandrijfslip voor maximale tractie wanneer je (bijna) rechtuit gaat en wat voorzichtiger in de bocht, zodat er vrijwel geen aandrijfslip en zeker geen slippartij ontstaat. En dat weer in overeenstemming met de drie gekozen rijmodi. In combinatie met de DTC worden tevens de ABS- en de DDCprocessors gevoed door de gegevens van de hellingsensor. Dus ook het ABS grijpt op gepaste wijze in bij het remmen in de bocht en de Dynamic Damping Control stemt de demping af op het bochtenwerk. Maar er zijn nog meer opties voor de veeleisende BMW rijder, vooral wanneer die het circuit op wil. Samen met de DTC worden de rijmodi uitgebreid met de Pro-riding programma’s ‘Slick’ en ‘User’. Deze modi zijn net als de andere vanaf het stuur te kiezen, maar dan moet er eerst een codestekker onder de buddy aangesloten worden. In de Slick-stand reageert het gas nogmaals directer en is de tractiecontrole afgestemd op de grotere hechting die racebanden aan het wegdek bieden. De tractiecontrole kan in 15 stappen ingesteld worden, BMW S1000RR

Standaard

Optie Pro

Modus

Inzetgebied

E-gas

Max vermogen

ABS

Ook een hypermodern ABS-systeem werkt niet zonder stevige remmen. Een setje Brembo-monoblocks in stijve radiale remklauwen zorgt voor maximale vertraging. De dikke, stevig ingeklemde vooras draagt in belangrijke mate bij aan de stijfheid van de voorvork. aangepast aan de band en je eigen rijstijl. Het ABS werkt dan alleen nog op het voorwiel en grijpt extreem laat in. Achter dus geen ABS, om mooie aanremdrifts voor een bocht mogelijk te maken. Ook de anti-lift en anti-wheelie functies zijn niet meer ingeschakeld. Zie de tabel voor alle combi’s en mogelijkheden van de elektronica. De User-stand biedt de mogelijkheid om de regelmodi helemaal naar eigen hand in te stellen. Zelfs tijdens het rijden kan je bijvoorbeeld de Dynamic Traction en Damping Control in 7 standen plus en 7 standen minder bijstellen. Of, in combinatie met de optionele HP Race Calibration kit voor elke bocht van het circuit programmeren. Andere opties zijn een datalogger, cruise control (altijd praktisch op zo’n snelle motorﬁets), een quickshifter (schakelen zonder koppeling, geeft bij terugschakelen automatisch een beetje gas om achterwielslip te voorkomen) en nog veel andere gadgets die de standaardprijs van € 20.100,- aardig omhoog kunnen stuwen. Je betaalt ervoor, maar dan heb je ook wat: namelijk een enorme voorsprong op elektronisch gebied, die het rijden een stuk makkelijker maakt.

Achterwiellift controle

Traction Control ASC (std.)

DTC (optie)

Wheelie Control

Dynamic Damping Control (optie DDC)

Regen

Nat of zeer slecht wegdek

Soepel

187 pk

Grijpt vroeg in

Onderdrukt

Minimale slip

Aangepast voor hellingshoek

Volledig onderdrukt

Zacht, soepel

Sport

Droge weg

Alert

199 pk

Grijpt tijdig in

Onderdrukt

Medium slip

Aangepast voor hellingshoek

Volledig onderdrukt

Medium

Race

Vlak wegdek circuit

Sportief direct

199 pk

Grijpt laat in

Gecontroleerde lift mogelijk

Maximale tractie

Grensbereik, ook onder hellingshoek

Lichte voorwiellift

Stevig

Slick

Circuit, racebanden

Race, zeer direct

199 pk

Race setting, alleen voorwiel

Neen

Maximale tractie, met drift, instelbaar, 15 standen

Geen regeling

Instelbaar, +/- 7 standen

User

Circuit

Alle waarden individueel naar eigen keuze in te stellen. i.c.m. de HP Race Calibration kit (optie) op het circuit gedeeltelijk per bocht voor te programmeren.

Opmerking: ABS werkt bij de optionele Dynamic Traction Control met de hellinghoeksensor ook betrouwbaar in een bocht.

ALLES VOOR DE MONTEUR

The Black edition De gereedschapwagens van Kraftwerk hebben een metamorfose ondergaan en zijn nu verkrijgbaar in het zwart. De Black edition is verkijgbaar met 6, 8 of 11 lades en in extra brede versie en opzetkast.

WWW.TOOLSPECIAL.COM

Serious tools > serious results!

NIEUW

Krachtige BOXO mini starthulp - BX300 • Startoplossing voor alle 12 Volt voertuigen • Super lichtgewicht • Beschermt tegen kortsluiting, overladen, ontladen & verkeerd aansluiten • Snel oplaadbaar

BX300

199,159,-

• Ook geschikt als noodlader voor laptop, telefoon, tablet e.d. • Incl. verschillende aansluitingen

Informeer bij uw grossier naar de aantrekkelijke prijzen en het complete assortiment!

Serenco Nederland BV • Maarssenbroeksedijk 39 • 3542 DM UTRECHT • Tel. 030 2415011 • Fax 030 2415046 • www.serenco.nl • info@serenco.nl. Prijzen zijn in Euro’s en excl. BTW en verwijderingsbijdrage. Alle afbeeldingen, gegevens, prijswijzigingen en zetfouten zijn voorbehouden. Geldig t/m 31 december 2014. Serenco Nederland is gespecialiseerd in het leveren van exclusief gereedschap en klein werkplaatsequipment voor de industrie en de autobranche. Wij voeren de volgende merken:

ONDERNEMEN evolution dpf

POWERHAND-BITSET VOOR JE MENING OVER REVISIE

Gereviseerd net zo goed als nieuw? Revisie staat centraal in AMT 12. Maar zo’n Thema is pas compleet met jouw mening. Stuur dus snel een mailtje naar amt@reedbusiness.nl met jouw antwoorden op de volgende vragen. In ruil sturen wij jou een Powerhandbitset ter waarde van € 34,75 van Serenco. 1: Maak jij gebruik van gereviseerde onderdelen? Bij welke delen kies je voor gereviseerd? Waarom of waarom niet? 2: Downsizing heeft een keerzijde. Auto’s en onderdelen worden steeds lichter en hebben daardoor minder reserves. Is dit een gevaar of juist een kans voor revisiebedrijven? Wat zijn jouw ervaringen? 3: Onderdeelfabrikanten komen steeds vaker met eigen revisielijnen, zoals Brembo (remklauwen voor bedrijfsvoertuigen), Bosch (Bosch Exchange) en Garrett (Original Remon). Is dit een kans of bedreiging voor revisiebedrijven? 4: Hoe kun je als garagebedrijf meer verdienen aan gereviseerde onderdelen, dan aan nieuwe, goedkope ‘tweede lijn’ onderdelen? Welke revisie-ontwikkelingen zijn interessant en waarom? 5: Is revisie vanzelfsprekend vanuit milieu-overwegingen? Heb je liever in Nederland en Vlaanderen gereviseerde gebruikte onderdelen, dan nieuwe onderdelen uit China? Als gezegd, jouw mening over revisie belonen we met een Powerhand-bitset van Serenco. Mailen dus naar amt@reedbusiness.nl. Oh ja, en foto’s van gereviseerde delen of nog te reviseren delen zijn natuurlijk ook van harte welkom op amt@reedbusiness.nl.

DE OPLOSSING VAN DE MARKTLEIDER

DIESEL PARTIKEL FILTERS BESCHIKBAAR VOOR DE AFTERMARKET

»MASTERING

CLEAN AIR TECHNOLOGY

PRIJS

Zijn gereviseerde inspuitventielen net zo goed als nieuwe? Hoe zijn jouw ervaringen met gereviseerde onderdelen?

BEZOEK ONZE

NIEUWE ONLINE CATALOGUS: www.walkercatalogue.eu

Mail je antwoorden op de vragen over revisie naar AMT@reedbusiness.nl en scoor een Powerhand 31-delige bitset met ¼” ratel, ter waarde van € 34,75. De set zit in een handig opberghoesje om aan je broekriem te bevestigen.

ONDERNEMEN

BOVAG INNOVATIELAB HELPT AUTOBEDRIJF INNOVEREN

Kansen zien, kansen pakken AirBNB, Uber en 3D-printen. De technische mogelijkheden zijn enorm. Dat autonoom autorijden geen toekomstmuziek is bewijst Google. En hebben we nog wel een centrale bank nodig, als je ook met Bitcoins kunt betalen? Welke gevolgen hebben die innovaties voor het autobedrijf en wat kun je zelf doen om mee te veranderen? “De wereld om ons heen verandert, branche-organisatie Bovag verandert mee”, zijn de openingswoorden van Peter Niesink, algemeen directeur Bovag, op het Bovag Innovatie Seminar. Hoe doet Bovag dat? Met het Bovag Innovatielab volgt de branche-organisatie ontwikkelingen op het gebied van mobiliteit, retail en consument. Het doel is om veranderingen in vroeg stadium te signaleren. Zo kunnen Bovag-bedrijven daar op tijd op inspelen. Een groot deel van de interactie vindt online plaats. Zo’n 150 leden namen deel aan het oﬄine Innovatie Seminar in Amersfoort.

Print je onderdelen Trendwatcher Ronald van den Hoﬀ kijkt naar de veranderingen in de maatschappij: “Innoveren betekent naar buiten kijken. Daar zie je dat we in een revolutie zitten. Alles verandert, of het nou om het reserveren van een

taxi of hotelkamer gaat. Of om het bestellen van onderdelen. 3D-printers staan nog in de kinderschoenen. Vergelijk een computer van 20 jaar geleden met een smartphone van nu. Via een netwerk van 3D-printers is het nu al mogelijk om lokaal producten te produceren. Dat heeft gevolgen voor de transportsector. Want waarom zou je een onderdeel vanuit China naar Nederland versturen als je het hier kunt (laten) printen? Een andere belangrijke ontwikkeling is de deeleconomie. Mensen willen van A naar B, maar daarvoor hoef je zelf geen auto te bezitten. Heb je wel een auto? Dan kun je er geld mee verdienen door ‘m te verhuren via bijvoorbeeld Snappcar. Waarom openen autobedrijven hun werkplaats niet op zaterdag en zondag, zodat hobbyisten zelf kunnen sleutelen? Maak gebruik van die capaciteit.”

Heeft elk huishouden een auto nodig? Ook Daan Weddephol ziet mogelijkheden in de deeleconomie. Hij richtte een paar jaar geleden Peerby.com op. “Moet elk huishouden over een eigen grasmaaier of auto beschikken? Wat je maar een paar keer per jaar nodig hebt, kun je ook van je buren lenen. Maar dan moet je wel weten wat ze hebben. Via Peerby verbinden we mensen. Inmiddels wordt 80% van alle verzoeken binnen een half uur door een buurtgenoot positief beantwoord.” Op de website komen geregeld leen-

ADVERTENTIE

42 | AMT | 28 november 2014

Inspiratie nodig? Via het online Bovag Innovatielab kun je ideeën en innovatieve ontwikkelingen met andere ondernemers delen. Kom je iets interessants tegen? Dan geef je dat aan. Bij voldoende interesse wordt het idee tijdens een offline labsessie besproken bij Bovag. verzoeken voor auto’s voorbij. Maar hebben particulieren in de toekomst nog wel een eigen auto? “De autonome auto brengt je van A naar B. Ga je de hele dag parkeergeld betalen om je vervolgens weer terug te laten rijden? Het is veel slimmer om een auto on demand te hebben”, zegt Weddepohl.

Interactief meedenken De voorbeelden van Van den Hoff en Weddepohl zijn duidelijk, maar wat kun je daar als autobedrijf mee? Niels Hansen, manager Bovagfietsbedrijven, geeft uitleg over het Innovatielab: “Op www.bovaghuis.nl/ innovatielab kun je inloggen met je Bovag-gegevens. Dan kun je inspiratiekaarten bekijken of innovatieve ideeën die je tegenkomt met anderen delen. Elke kaart biedt de mogelijkheid om te reageren. Verder kun je kanskaarten bekijken en over nieuwe en innovatieve concepten discussiëren. Zie je er toekomst in? Dan geef je dat aan en wellicht wordt het idee tijdens een van de offline labbijeenkomsten bespro-

Daan Weddephol, oprichter van Peerby: “Moet elk huishouden over een eigen auto beschikken? En is het wel slim eigenaar te zijn van een autonome auto?” ken en praktisch uitgewerkt. Zorg voor interactie en blijf op de hoogte, zodat jij klaar bent voor de toekomst.”

ONDERNEMEN

Slimmer werken #Autopech Wat kwam er voorbij op Twitter over dit onderwerp? Felix De Clerck @F3lixDeClerck Verdict van de garage: 600 euro kosten. Die gasten zouden me alles kunnen wijs maken en volgens mij weten ze dat... #autopech #kloterij Waarschijnlijk prima reparatie tegen een schappelijke prijs. Toch ontevreden klant. Frans Huijbregts @FransHuijbregts Tussentijdse update @ANWB per SMS. Complimenten, ﬁjne communicatie! #dank #autopech

Zo kan het ook. Goede communicatie verzacht de pijn. Remco Kalbﬂeisch @wegenwacht4447 “@Wegenwacht1137: En wat doen wij?” Er is er maar een die echt verstand van auto’s heeft @ routemobiel

Volledigheid van verantwoording is een term die lijkt voort te komen uit de sfeer van de belastingen, zoiets als een controle op het verantwoorden van al je ontvangsten. En daar was vroeger ook wel iets voor te zeggen. Ondernemers hadden de naam dat er wel eens wat inkomsten naast de kassa terecht kwamen. Ik zie misschien wel een kleine glimlach als u dit leest. In de autobranche zijn die tijden natuurlijk allang achterhaald. De automatisering heeft daar een belangrijke bijdrage aan geleverd. Immers, veel informatie is via de werkorder gekoppeld, zoals uren, olie, werk derden en de onderdelen. Geen werkorder, dan ook geen onderdelen en geen urenregistratie. Op dat laatste ga ik graag dieper in. Ook in 2014 vraagt een aaneengesloten urenverantwoording nog steeds een nadere uitleg, vandaar: volledigheid van verantwoording. Het begin is in dit geval het betalen van salaris aan de monteurs. Die verloonde tijd neem ik als uitgangspunt. Dat zijn immers de kosten die vanuit de salarisadministratie in de boekhouding komen. Het begin is dus eenvoudig, gewoon de verloonde uren uitrekenen en alle niet-aanwezige tijd, zoals vakantie, ziek en opleiding, er af trekken. Wat overblijft noemen we de ‘netto-aanwezige tijd’. En die is beschikbaar als ‘te verkopen tijd’. Goed, stel je hebt dat saldo dagelijks, wekelijks

of maandelijks in zicht. Dan weet je hoeveel uren je kunt verkopen. Daarna is het eenvoudig om de aansluiting te maken met de ‘geklokte uren’. Immers: Netto-aanwezige tijd = Te verkopen tijd. En: Te verkopen tijd = Geklokte tijd. Volledigheid van verantwoording betekent in dit geval dat hier geen verschil mag ontstaan. Niet-geklokte tijd kan ook niet gefactureerd worden, dus geen omzet. Het volledig administreren vraagt er wel om dat alle werkzaamheden, ook schoonmaken, algemeen onderhoud en noem maar op, via de urenverantwoording lopen. Ja dan zijn er wat meer facturen. Dat is waar. Maar dan heb je wel de rondsluiting. En je ziet via de boekhouding waar ook de interne kosten voor staan. Eenvoudig zou je zeggen, maar blijkbaar niet zo simpel. In de praktijk blijkt dat deze eenvoudige rondsluiting door de leiding van het bedrijf niet wordt gevraagd of bekeken, met als gevolg dat er lekken ontstaan. Wel uren verlonen, dus kosten, maar geen beeld van de volledige opbrengst. Kortom, hier ligt een kans om het rendement in je werkplaats te verhogen. Niet door harder te werken, maar wel slimmer. De basis van alle goede informatie is volledigheid van verantwoording. En je verdient er ook nog aan...

Column GEURT BROUWER Geurt Brouwer heeft een jarenlange ervaring als ﬁnancieel adviseur, bedrijfscoach en trainer in de autobranche. Hij was ﬁnancieel directeur bij Renault Nederland en bij diverse dealergroepen. Op dit moment werkt hij namens de Management Kompasgroep als zelfstandig adviseur voor autobedrijven. Zijn motto: “Ervaring is een voorrecht en dient derhalve gedeeld te worden.”

Oef, als je zelf de Wegenwacht nodig hebt om mobiel te blijven. Zou goede communicatie dan nog werken?

Altijd op de hoogte zijn? Volg @AMTnl op Twitter!

28 november 2014 | AMT | 43

Vragen? Bel nu

0546 660410

Professioneel gereviseerd TCU VAG Temic Hytronic V30 (multitronic)

Revisie:

€ 251,- H[FO EWZ

Professioneel gereviseerd ACC Peugeot 308 & Citroën C3 Picasso 2007-2012

Revisie:

€ 97,- H[FO EWZ

Professioneel gereviseerd Instrumentenpaneel Audi A6 2005-2009

Revisie zonder LCD vervanging:

Complete revisie:

€ 126,- H[FO EWZ € 174,- H[FO EWZ 'H OHYHQVGXXU YDQ KHW RQGHUGHHO LV ZHHU DOV QLHXZ GRRUGDW PHHUGHUH FRPSRQHQWHQ YHUYDQJHQ ZRUGHQ

ACtronics, Bornerbroeksestraat 459 F, 7609 PK Almelo 7HO )D[ ZZZ DFWURQLFV QO LQIR#DFWURQLFV QO

ONDERNEMEN

Trots op mijn bedrijf Wie: MARC HUISMAN, 31 jaar Wat: Eigenaar Autobedrijf Marc Huisman, Autobedrijf van het Jaar 2013 Waar: Alphen aan den Rijn 1 Wat maakt je dag goed? Een compliment van een klant. Geweldig dat een klant de moeite neemt te vertellen dat je zijn verwachtingen hebt overtroffen. 2 Sinds wanneer bestaat je bedrijf? In 2009 ben ik met niets begonnen. We hebben een voormalig BMW-dealerpand gehuurd, en met zijn allen heel hard geknokt om de boel op poten te zetten. 3 Wat is je specialiteit? Goede jong gebruikte auto’s inkopen. Ik ben niet de beste inkoper ter wereld, maar ik heb wel een goed netwerk. En onze online presentatie is sterk. We reageren binnen vijf minuten op een aanvraag. 4 Waar ben je het meest trots op? Op mijn medewerkers. Al die goede recensies danken we aan hun inzet. 5 Waarin zou je willen investeren? Er staat veel te gebeuren: connected car, dongles... Dat verandert de communicatie met de

klant. Daarop moet je inspelen met equipment, software en toegang tot de juiste data. 6 Wat zou je willen veranderen in de autobranche? Ik wil ook voor net geïntroduceerde modellen al toegang tot alle onderhouds- en reparatiegegevens. Fabrikanten proberen die tijd te rekken. Maar dat is niet in hun belang. Als ik een klant met zo’n nieuwe auto niet kan helpen, gaat dat ook ten koste van hun imago. 7 Waar lig je ‘s nachts wakker van? Ik lig niet wakker. Maar laat een klant weten dat hij niet tevreden is, dan zit ik er bovenop. Er kan eens iets misgaan. Daarom bellen we alle klanten na. 8 Hoe ziet je bedrijf er over vijf jaar uit? Dan hebben we een tweede vestiging. We hebben hier nu alle processen op orde en we komen ruimte tekort. Tijd om door te groeien. 9 Als ik geen autobedrijf had, dan... Had ik een ander bedrijf. Ik was hoe dan ook ondernemer geworden. 10 Heb je een tip voor andere ondernemers? Alles draait om je klant. Zorg dat er geen klant ontevreden je deur uitloopt. En: niemand wint ooit een debat van een klant. Win je wel? Gefeliciteerd! Die klant zie je niet meer terug.

28 november 2014 | AMT | 45

ONDERNEMEN

Dolf Sanders winnaar AMT-ATG Kennistestfinale! Na vier AMT-ATG Kennistesten was het tijd voor de grote finale op de tweede dag van AMT Live. Op het AMT Ontmoetingsplein streden de overgebleven finalisten voor de titel ‘De Beste Diagnosespecialist 2014’. Vele bezoekers van AMT Live keken mee tijdens de kwart-, halve, en grote finale en zagen Dolf Sanders winnen. Het is de tweede dag van AMT Live. De finalisten verzamelen zich op het AMT Ontmoetingsplein. Wie RTL Miljoenenjacht kent, herkent de opzet van de kwart- en halve finale. Wie als eerste

de vraag goed beantwoordt, schuift een plekje naar voren. Wie het fout heeft, gaat er een terug. Na elke ronde valt de laatste af.

De weg naar de finale Is alleen een mistachterlicht rechts goed of fout? Welke olie is warm dunner: 10W40 of 15W30? Hoeveel mV geeft de λ-sonde bij λ=1? Razendsnel blijven er vier halve finalisten over: Pieter Jan de Wolf, Dolf Sanders, Arjen Hofstra en Martijn de Bruijn. Om 18.30 uur begint de halve finale. Quizmaster Erik van Liempt van ATG stelt opnieuw de vragen. Dolf en Martijn blijven over als finalisten. Zij moeten nu echt aan de slag. Twee Mazda3’s staan op het AMT Ontmoetingsplein. Bij beide is dezelfde

Live diagnosestellen op AMT Live. Waarom knippert het lampje van de automatische hoogteverstelling van de koplampen?

ADVERTENTIE

VOOR TOPPRESTATIES. NGK BOUGIES. Dolf Sanders, diagnosetechnicus bij Driessen Autogroep, wint de AMT-ATG Kennistestfinale! storing ingebouwd. Op de werkorder staat: “Het lampje van de automatische hoogteverstelling van de koplampen knippert.” Wat is er aan de hand? De ﬁnalisten krijgen ieder de werkplaatsdocumentatie, een scope, multimeter en een Würth iQ330-diagnosesysteem.

onterecht de eindweerstanden van CAN-bus ter discussie. Dolf zag dat er iets mis was op de CAN-bus en vermoedde draadbreuk. Hij was dichterbij. De oorzaak was inderdaad een draadbreuk naar de AFS-module.

Sonic-gereedschapskar Zoeken en meten

Kwaliteit en betrouwbaarheid waarop autofabrikanten vertrouwen. www.ngkntk.de

46 | AMT | 28 november 2014

Onder toeziend oog van honderden bezoekers gaan Dolf en Martijn aan de slag. Foutcodes uitlezen, documentatie doornemen en de klant (ATG-trainer Bart Cieremans) ondervragen. 45 minuten om de juiste diagnose te stellen. Is dat genoeg? De zoemer klinkt. Tijd voor juryberaad. Beide ﬁnalisten kwamen nagenoeg even ver. Martijn vroeg de klant om details, maar stelde op zijn werkorder

Met miniem verschil is Dolf Sanders, diagnosetechnicus bij Driessen Autogroep, de winnaar. Hij gaat naar huis met de Sonic S9-gereedschapskar en een jaarabonnement op AMT. Martijn ontvangt een evenementenbon ter waarde van € 250,- en net als de andere ﬁnalisten een Sonic-ledlamp. Meer AMT Live? In AMT 12 kijken we uitgebreid terug op twee geweldige dagen AMT Live.

Gemist in de Nieuwsbrief?

U W PA R T N E R I N W E R K P L A AT S EQUIPMENT

Lees deze berichten na op www.amt.nl/11-2014. Tweemaal per week de Nieuwsbrief met nieuws, achtergrond, videoâ&#x20AC;&#x2122;s en fotoreportages ontvangen? Ga naar: www.AMT.nl/nieuwsbrief.

GĂŠĂŠn â&#x20AC;&#x2DC;Autobrief 2â&#x20AC;&#x2122;, run op de showroom? Staatssecretaris van FinanciĂŤn Wiebes heeft de kamer laten weten pas volgend jaar zomer met zijn plannen voor de autofiscaliteit te komen. Wat zijn de gevolgen voor autobranche en consument?

HEFFEN

REMMENTEST

MiMechanic-helpdesk van MivarGroup

EMISSIE

MiMechanic is een nieuwe hotline van MivarGroup, die direct te raadplegen is op het moment dat een technicus niet verder komt of twijfelt over een technisch vraagstuk. Alsof je een extra autotechnicus hebt.

WIELSERVICE

ERKEND

TKD 09

AFTERSALES SERVICES Samenwerking AD Benelux en Carat Vrooam blijft netwerk uitbreiden

7MBTBLLFS t 95 .POUGPPSU 5F M ' B Y

w w w. a u t e c - v l t . n l

ONDERNEMEN

ECOMOBIEL-BEURS TOONT DUURZAME MOBILITEIT

Wat is de brandstof van de toekomst? Als je een rondje loopt over de Ecomobiel-beurs vraag je je af of er nog wel voertuigen met benzine- of dieselmotoren bestaan. Elektrische auto’s, motoren, scooters en trucks zijn goed vertegenwoordigd op de beurs, evenals voertuigen op aardgas. Heeft de verbrandingsmotor op fossiele brandstoffen nog wel toekomst? Mercedes-Benz toont verschillende zuinige modellen op de zesde editie van de Ecomobiel-beurs. “De hybridisering zet door. Wij gaan een ADVERTENTIE

inhaalslag maken”, zegt Casper Haen, verkoopdirecteur Mercedes-Benz Nederland. “De C-Klasse doet het nu goed. We winnen marktaandeel in de zakelijke markt. Wil je als autofabrikant de CO2-doelstellingen halen, dan kun je niet om waterstof heen. De infrastructuur groeit. Mercedes-Benz heeft al een aantal B-Klasse F-Cell voertuigen rijden”, zegt Haen.

Nederlandse primeur Ecomobiel heeft een Nederlandse primeur: het studiemodel Mercedes Ener-G-Force. Het voertuig is gebaseerd op de G-Klasse. De auto is in een modern jasje gestoken en rijdt op waterstof. Vier wielnaafmotoren verzorgen de aandrijving. Opvallend is dat het voertuig over watertanks op het dak beschikt. De zogenoemde hydrotech converter zet het water om in waterstof voor de brandstofcel. In de dorpel zitten batterijen die energie opslaan. Waar de hydrotech converter zijn energie vandaan haalt is niet duidelijk. We moeten het doen met: “Het studiemodel geeft een visie op een mogelijk design en potentiële technologieën in de verre toekomst.” Over andere milieuvriendelijke auto’s weet Mercedes-Benz meer te vertellen: “Nieuw zijn de B-Klasse Electric Drive en de elektrische smart. De B-Klasse is vanaf volgend jaar leverbaar. De smart is populair in het Car2go-project. De huidige vloot wordt geüpdatet met nieuwe batterijen en groeit naar 350 voertuigen in totaal.”

Laadpalen, laadpassen en banden Tussen de verschillende mobiliteitsoplossingen op de beurs staat de ANWB. De bond speelt in op de vraag naar laadpalen en laadpassen en biedt complete oplossingen voor wagenparkbeheerders. Andere bekende namen op de beurs zijn Fiat, Kia, Nissan en Peugeot. Die automerken tonen 48 | AMT | 28 november 2014

Wordt dit de toekomst? Rijden met een brandstofcel misschien wel, maar deze brede banden dragen niet bij aan een lage rolweerstand. de bandenfabrikant op het eﬃciënt gebruik van banden. Bij truckbanden zorgt het herproﬁleren niet alleen voor een kostenbesparing, maar ook voor minder belasting van het milieu. Een band krijgt een tweede leven. Voor elektrische personenauto’s ontwikkelt Michelin aparte banden. Energiezuinige voertuigen rijden op smalle en hoge banden. maar ook met de compound valt winst te behalen. De load- en speedindex kunnen anders. “De topsnelheid van een elektrische stadsauto is niet zo hoog, zo kun je de rolweerstand verlagen zonder concessies te doen. Nu kunnen we de banden doorontwikkelen. Want voor een Tesla Model S geldt die lage topsnelheid natuurlijk niet”, zegt een productspecialist bij Michelin. Renault Zoe in de werkplaats? Let op: de auto staat op Michelin Energy EV-banden. Die zijn speciaal ontwikkeld voor deze elektrische auto. met verschillende hybride-, elektrische en aardgasvoertuigen alternatieven voor auto’s op benzine en diesel. Ook Michelin neemt deel aan de beurs. Behalve op energiezuinige banden focust

Groen naar huis? Opvallend: op de parkeerplaats voor Ahoy heeft Ecomobiel een aantal extra laadpunten gerealiseerd met een mobiel laadstation. Bezoekers kunnen hun elektrische auto daar inpluggen. De benodigde stroom wordt opgewerkt door een biodieselaggregaat, dus de verbrandingsmotor is nog niet deﬁnitief afgeschreven.

BREZAN INTRODUCEERT PRIVATE LABEL DRIVETEC DriveTec geeft antwoord op de vraag naar goede slijtagedelen tegen een gunstige prijs. Met DriveTec verbreedt Brezan het assortiment van remblokken, remschijven, wiellagers en wisserbladen.

Remblokken

• Goede kwaliteit • Ouder wagenpark • Top verhouding prijs/kwaliteit • In PartsCat new generation

BEST PRICE

Remschijven

Wiellagers

Wisserbladen

Brezan, sinds 1928!

WERKPLAATS

EURO 6DIESELS IN DE WERKPLAATS De Euro 6-emissienorm dicteert een serieuze vermindering van de uitstoot van NOx of stikstofoxiden. Om aan de nieuwe norm te voldoen, moet bij veel diesels gebruik gemaakt worden van het additief AdBlue dat op een gedoseerde manier in het uitlaatsysteem wordt geïnjecteerd. Wat zijn de consequenties?

‘MET DE OVERGANG VAN EURO 5 NAAR EURO 6 WORDT DE TOEGELATEN NOX-UITSTOOT BIJ DIESELS GEHALVEERD’

Steeds meer diesels lusten AdBlue DOOR TONY DE MESEL EN GERT VERHOEVEN

Auto’s die vanaf 1 september 2014 een nieuwe typegoedkeuring krijgen, volledig nieuwe automodellen dus, moeten voldoen aan Euro 6. Vanaf 1 september 2015 moeten alle nieuw verkochte auto’s, ook die met een oudere typegoedkeuring, voldoen aan Euro 6. In de Euronormen wordt de emissie van CO (koolmonoxide), HC (koolwaterstoﬀen), NOx (stikstofoxiden) en roetdeeltjes aan banden gelegd.

Goed rapport Bij een dieselmotor wordt gebruik gemaakt van een oxidatiekatalysator om de emissie van CO en HC te beperken. De uitstoot van deze twee gassen wordt niet enkel verminderd door de nabehandeling van een oxidatiekatalysator maar ook door de verbranding zelf te optimaliseren. Dit is mogelijk met de nieuwste directe injectiesystemen die elektronisch gestuurd zijn en tegen hoge druk werken. Deze injectiesystemen zorgen voor een zo goed als mogelijke verneveling van de brandstof wat uiteindelijk tot een betere verbranding moet leiden. Door de elektronische sturing die de injectie stuurt, is het ook mogelijk de timing en de hoeveelheid van de injectie te optimaliseren. Alle actuele injectiesystemen kunnen nu zelfs per arbeidscyclus verschillende gespreide injecties realiseren. Qua uitstoot van CO en HC zit het bij een dieselmotor dus vrij goed en krijgt hij als het ware een goed rapport. Zeker wat CO betreft want een dieselmotor is dan nog eens van nature uit een armmengselmotor die werkt met een groot overschot aan lucht en dus zuurstof. Dat beperkt precies de uitstoot van CO.

Stikstofoxiden Dat een zelfontbrander per deﬁnitie een armmengselmotor is, heeft echter ook zijn nadelen, zeker voor wat de emissie van NOx betreft. Stikstofoxiden (NOx) zijn chemische verbindingen op basis van zuurstof en stikstof. Dit kunnen stikstofmonoxides (NO) of stikstofdioxides (NO2) zijn. Ze ontstaan als gevolg van een verhoogde druk en temperatuur in de verbrandingskamer waardoor vrije zuurstof (en die is er met overschot bij een diesel) kan reageren met stikstof die door de motor wordt aangezogen. Een benzinemotor werkt op 1 lambda wat betekent dat het luchtoverschot heel wat kleiner is en er minder NOx wordt geproduceerd dan bij een diesel. In tegenstelling tot een benzinemotor heeft een dieselmotor bovendien geen geregelde katalysator, waarin NOx wordt omgezet, maar wel een oxidatiekatalysator die enkel HC en CO aanpakt. Dat een dieselmotor niet werkt met een geregelde katalysator komt precies door zijn armmengselkarakteristiek. Stikstofoxiden zijn dus een probleem bij diesels. Tot en met Euro 4 kon een zelfontbrander zich aan de emissienormen houden door het koelen van de inlaatgassen (intercooler) en het gebruik van een EGR (Exhaust Gas Recirculation), waarbij een deel van de uitlaatgassen op een gecontroleerde manier terug naar de verbrandingsruimte wordt gestuurd. Het terugsturen van een deel van de uitlaatgassen naar de verbrandingsruimte zorgt er immers voor dat het zuurstofoverschot daalt. Met de overgang van Euro 5 naar Euro 6 wordt de maximum toegelaten NOx-uitstoot bij diesels verminderd van 180 tot 80 mg/km. Dat komt neer op meer dan een halvering. Oxidatiekatalysator en roetﬁlter Temperatuursensor Doseermodule Menger SCR-katalysator NOx-sensor

Het nabehandelingssysteem met AdBlue reduceert stikstofoxiden in het uitlaatgas tot stikstof en water. Daarvoor is minimaal een AdBluedoseerinstallatie met menger nodig, een SCR-katalysator en een NOxsensor. 50 | AMT | 28 november 2014

WERKPLAATS

Welke auto’s hebben AdBlue nodig? Wat gebeurt er als het op is en hoe vul je bij?

AdBlue is geen Eolys

Wat is AdBlue? Om aan de Euro 6-norm te voldoen moet bij grotere dieselmotoren een beroep worden gedaan op een heel speciaal nabehandelingssysteem waarbij het additief AdBlue wordt gebruikt. AdBlue is een biologisch afbreekbare vloeistof op basis van water die voor 32,5 procent uit ureum bestaat. Die vloeistof wordt op een gecontroleerde manier in het uitlaatsysteem geïnjecteerd waardoor ammoniak vrijkomt in de aanvullende DeNOx-katalysator die SCR heet (Selective

Catalytic Reduction). De uitermate gedoseerde inspuiting van AdBlue gebeurt dus aan het begin van de het selectieve katalytische reductiesysteem. De dosering en het tijdstip van de inspuiting van AdBlue is cruciaal. Daarom verloopt het injecteren pulsend en wordt gebruikgemaakt van twee NOx-sensoren. De ene bevindt zich voor de roetﬁlter en de andere na de DeNOx-katalysator. In de katalysator ontstaat mede door AdBlue een chemische reactie waarbij NOx wordt omgezet in stikstof (N2) en water (H2O).

AdBlue bestaat uit 32,5% ureum dat opgelost is in gedemineraliseerd water. Het middel dient om stikstofoxiden (NOx) in de SCR of in het selectieve katalytische reductiesysteem om te zetten tot stikstof (N2) en water (H2O). AdBlue mag niet met Eolys worden verward. Eolys wordt bij sommige PSAmotoren gebruikt om de temperatuur te verlagen waarbij de roetfilter zich regenereert. Misschien overbodig, maar nu we toch verwarring wegnemen op emissiegebied: CO is geen CO2. CO of koolmonoxide is een uiterst giftig gas dat ontstaat bij een onvolledige verbranding en het heeft dus een onmiddellijke invloed op de luchtkwaliteit. De emissie van CO wordt aan banden gelegd in de Euro-normen. CO2 daarentegen is niet giftig maar is wel een broeikasgas. De emissie van CO2 is afhankelijk van het verbruik en de aard van de brandstof.

28 november 2014 | AMT | 51

WERKPLAATS

Bij veel auto’s wordt AdBlue bijgevuld via een dop die zich naast de vuldop van de brandstof bevindt. Bij andere zit de vuldop onder de motorkap.

‘ZIJN DE MELDINGEN GENEGEERD, DAN GAAT DE MOTOR IN NOODLOOP OF SLAAT NIET MEER AAN’

Opslaan en vullen

BMW slaat niet meer aan

De AdBlue-vloeistof wordt bewaard in een aparte tank, of zelfs in twee reservoirs. De eerste, zogenaamde actieve tank heeft een inhoud van ongeveer 7 liter, en van daaruit wordt het AdBlue in de uitlaat geïnjecteerd. Deze tank wordt ten gepaste tijde bijgevuld met vloeistof die zich bevindt in de zogenaamde passieve tank (met een inhoud van ongeveer 15 liter). De inhouden verschillen van merk tot merk. Het bijvullen van AdBlue gebeurt normaliter tijdens de onderhoudsbeurt van de auto, via een extra vuldop die zich naast de dop van de dieselbrandstof bevindt of bij sommige modellen via een vuldop onder de motorkap. Het AdBluesysteem is doeltreﬀend, maar behoorlijk complex, temeer omdat AdBlue bevriest bij min 11°C, waardoor de tanks en leidingen nog eens moeten kunnen worden verwarmd.

Bij BMW vinden we een bijna gelijkaardig verhaal maar toch met enige nuances. De meeste dieselmotoren uit het BMW-gamma voldoen aan Euro 6. Dit geldt bijvoorbeeld voor alle modellen van de 4 Reeks, de 5 Reeks en de nieuwe BMW X5. De meeste van deze voertuigen hebben geen AdBlue nodig, maar voor sommige is dit wel het geval zoals enkele modellen van de 5 Reeks en de X5. Ook het bijvullen kan verschillen. Bij de 5GT is er een vuldop naast de vuldop van de brandstof. Bij de X5 gebeurt de vulling onder de motorkap. Het bijvullen van het reservoir is nodig om de 15.000 kilometer. Ruimschoots op voorhand (2.400 km) krijgt de bestuurder een eerste melding. Bij negering worden de meldingen herhaald. Wanneer het reservoir volledig uitgeput is, blijft de motor wel draaien maar slaat de motor niet meer opnieuw aan en is hij uitgeschakeld. Ook hiervan krijgt de bestuurder melding. Het stop-startsysteem wordt om evidente redenen uitgeschakeld.

Even in de praktijk

meer weten

Gebruikt deze auto AdBlue?

Welke auto’s gebruiken AdBlue? Hoeveel gaat er in hun tankjes en hoe vaak moeten die worden bijgevuld? We maakten een complete lijst. Vind hem terug op www.amt.nl/11-2014.

52 | AMT | 28 november 2014

Op de flacon met AdBlue staat aangegeven hoe het vullen moet verlopen.

Kijken we even naar de VW-groep dan zien we dat de recentste 1.6 TDI’s en 2.0 TDI’s die Euro 6 zijn het kunnen stellen zonder het additief. Het is wel nodig bij de grotere motoren. In de A6 en A7 is een reservoir van 17 liter voorzien en in de A8 zelfs van 27 liter. Die capaciteit zou voldoende moeten zijn om een service-interval van 30.000 kilometer te overbruggen. Als dat niet het geval is dan wordt de bestuurder op tijd (2.400 kilometer actieradius) verwittigd via een verklikker op het dashboard. Als de bestuurder de verwittiging compleet negeert en de tank uiteindelijk leeg geraakt dan schakelt de motor over op een noodloopfunctie. Ook Opel, dat AdBlue gebruikt voor zijn 1.6 CDTI in de Zaﬁra en zijn nieuwe 2.0 CDTI (Zaﬁra en Insignia), kiest voor een noodloopfunctie en die verloopt in fases waarbij de snelheid eerst tot 100 km/u en uiteindelijk tot 50 km/u wordt beperkt.

Mercedes telt af Bij Mercedes hebben alle BlueTEC-motoren (behalve de E300 BlueTEC Hybrid) AdBlue nodig. Bij de kleinere Euro 6-motoren is geen additief nodig. Afhankelijk van het model bedraagt de tankinhoud ongeveer 25 liter, wat voldoende moet zijn om de service-interval te overbruggen. Als de tank daarvoor dreigt leeg te komen, dan wordt de bestuurder daarvan verwittigd. Bij gebrek aan AdBlue gaat de motor nooit in noodloop. Wel krijgt de bestuurder melding hoe vaak hij nog kan starten. Bij alle merken is het overbodig om na het bijvullen van AdBlue een resetting te doen. De foutmelding verdwijnt automatisch als de tank weer is bijgevuld.

Meer resultaat in uw garage met Eurorepar! Als ondernemende garagist zoekt u continu hoe zaken beter kunnen, gemakkelijker of goedkoper. Hier kan professionele marketing bij helpen. Of goede technische ondersteuning. Meer inkoopvoordeel en een compleet aanbod onderdelen. Vaak ontbreekt het u echter aan tijd om dit uit te zoeken. Eurorepar begrijpt dit als geen ander. Daarom nemen we u graag bovenstaand werk uit handen. Door u multimerk onderdelen te leveren maar ook door samen met u te sparren. Hoe zet u uw bedrijf beter op de kaart? Hoe trekt u meer klanten aan? Want het kán namelijk beter, gemakkelijker én goedkoper. Maar dan wel met de juiste partner. Eurorepar. Omdat we samen verder komen. Wilt u ook meer resultaat? Bel snel voor een afspraak 020 – 593 80 34 of mail info@eurorepar.nl

www.eurorepar.nl

volg ons via

Facebook

autoservice

ONDERNEMEN

SCANIA BOUWT 50 JAAR TRUCKS IN ZWOLLE

Excelleren in assembleren Feestje in Zwolle. De Scaniatruckfabriek daar bestaat 50 jaar. Een halve eeuw Zweedse kwaliteit van Nederlandse bodem. Maar kun je eigenlijk nog wel economisch verantwoord trucks bouwen in Nederland? “Jazeker”, zegt Scania Zwolle? “Maar alleen dankzij Japanse ‘lean’ productiemethodes en Hollandse flexibiliteit…”

DOOR ERWIN DEN HOED / FOTO’S NIELS ZOMER FOTOGRAFIE

In 2013 bouwde Scania Zwolle 26.603 trucks. Daarmee is Zwolle goed voor meer dan de helft van de Europese Scania-productie. Geen van die trucks werd na assemblage op voorraad gezet. Scania Zwolle bouwt namelijk pas een truck als die door een klant besteld is. Die bestellende klanten zijn verdeeld over niet minder dan 75 landen. Duitsland is de belangrijkste afnemer van Zwolse Scania’s. Daarna volgen Groot-Brittannië, Turkije, Nederland en Polen. Kortom, Zwolle telt serieus mee in het Scania-concern. Waar de fabriek dat aan dankt? Dat proberen we binnen te ontdekken.

De taktklok als hulpmiddel

‘DE TAKTTIJD IS DE HARTSLAG VAN HET PRODUCTIEPROCES’

De Zwolse fabriek kent een chassislijn, een hoofdassemblagelijn met de naam Castor en een kleinere assemblagelijn die Pollux heet. Voor wie het weten wil: die namen komen uit de Griekse mythologie. En Pollux komt alleen in actie als er per dag meer dan 160 trucks worden gebouwd. Op dit moment staat het productie-aantal op 140 per dag, dus kan Castor het alleen aan. Scania Zwolle bouwt al die trucks in twee ploegen. Om die 140 te halen, moeten er op ieder werkstation op de chassislijn en op Castor dus 140 trucks in aanbouw passeren. Daarmee staat de tijd dat een truck op zo’n werkstation kan

blijven vast. Namelijk, de netto werktijd van twee ploegen gedeeld door 140 trucks. Die tijd wordt de takttijd genoemd. De takttijd is de hartslag van het productieproces. En bij 140 trucks slaat het hart één keer per 5 minuten en 21 seconden. In de fabriek zien we op ieder werkstation een taktklok. Die telt de seconden af. Van 5’21” naar 0’0”. Oef, binnen die tijd moet je als medewerker een aantal bouten, beugels, steunen of andere onderdelen hebben bevestigd. Of misschien samen met collega’s een motor of cabine hebben gemonteerd. Word je dan niet heel zenuwachtig van zo’n aftellende klok? “Nee”, zegt Hendrik Jan Spin. Hij leidt ons rond door de fabriek. En niet alleen ons, jaarlijks ook duizenden anderen: “Van ziekenhuis tot bouwbedrijf, ze willen allemaal zien hoe ons ‘lean’ productieproces werkt.” Terug naar de taktklok: “Die is er op verzoek van de medewerkers zelf. De taktklok geeft rust. Er staat nooit meer iemand te roepen: ‘Hé ik ben al klaar, hij kan door’. Die klok is geen stuurmiddel, het is een hulpmiddel.”

Trek aan het gele koord! Klinkt goed, maar wat als de tijd wegtikt en je krijgt het niet voor mekaar? “Dan trek je aan zo’n geel koord, die je overal langs de lijn ziet hangen.” Spin wijst op het scherm boven een werkstation waarop ook de taktklok aftelt. “Daar verschijnt dan een geel blokje. En de teamleider komt je helpen. Komt hij er ook niet uit, dan wordt, met nog 35

Test

Laagvolumelijn

Frame-assemblage

Hoogvolumelijn

De fabriek in Zwolle kent een chassislijn en twee hoofdproductielijnen: hoogvolumelijn Castor en laagvolumelijn Pollux. Daarnaast zijn er voormontagestations. Op die stations worden bijvoorbeeld delen van het koelsysteem of luchtleidingsets samengesteld. Het werken met voormontagestations beperkt de doorlooptijd op de hoofdproductielijnen. Ook CKD-pakketten (truck in kratten) worden op voormontagestations samengesteld. 54 | AMT | 28 november 2014

Motor en versnellingsbak komen uit Zweden. In Zwolle worden ze op een voormontagestation aan elkaar gekoppeld en voorzien van leidingen en bekabeling.

Scania Zwolle, 50 jaar en kerngezond, dankzij de productiefilosofie van continue verbetering én de inzet van vaste en flexibele medewerkers. seconden te gaan, het blokje rood. En is die tijd niet voldoende, dan zetten we het productieproces stil. Dat gebeurt niet zo vaak, maar er wordt wel honderden keren per dag aan het gele koord getrokken.” Dat is te zien. Veel geel van de koorden is verdwenen onder smoezelig zwart: “Klopt. Wij stellen de klant voorop. En het volgende werkstation is een interne klant. Die willen wij niet opzadelen met onze fout. Dus schuiven we onze fouten niet onder het tapijt, we willen er juist van leren. Alleen dan kunnen we continu verbeteren.” Voor de teams op de werkstations biedt zo’n stop de gelegenheid na te denken over verbeteringen. Zo’n team is namelijk grotendeels zelfsturend: “We zitten pas sinds kort op 140 trucks per dag. We komen van 115 trucks. Daar hoort een takttijd bij van 6’52”. Bij de verkorting van de takttijd naar 5’21” was het aan de teams zelf om de taken opnieuw te verdelen. Ze geven iedere handeling een tijd en proberen tot een optimale werkverdeling te komen. Dat doen ze zelf. Daar komt geen stafafdeling aan te pas.”

De mensen zijn het belangrijkst Maar ja, bij een verkorting van de takttijd moet je hetzelfde werk in kortere tijd doen. Harder werken? “Nee, extra mensen. Ruim 30% van de medewerkers hier is ﬂexwerker. Dat zie je verder nergens aan. Die mensen verdienen hetzelfde, dragen dezelfde bedrijfskleding, volgen dezelfde trainingen en krijgen óók een kerstpakket en een bonus. Als we afschalen is dat erg verdrietig, maar als we weer opschalen komen

ze graag bij ons terug. De wetgeving die deze ﬂexibiliteit toestaat, heb je niet in Zweden, Frankrijk en veel andere landen. Dat geeft ons in Nederland een belangrijk concurrentievoordeel.” En: “Om mensen perspectief te bieden, geven we ieder kwartaal een vast contract aan 10 tot 20 ﬂexwerkers.

Magazijn op wielen Tijdens de tour door de fabriek valt op dat er nergens grote voorraden onderdelen te bekennen zijn. Alleen rekken met precies de juiste onderdelen. “Wij hebben stock on wheels”, zegt rondleider Hendrik Jan Spin. Om uit te leggen wat hij bedoelt, maakt hij een stapje terug in de tijd. “Twintig jaar geleden hebben we een stukje verderop een enorm onderdelenmagazijn gebouwd. Toen het modernste van het modernste. Daarmee hadden we altijd voor 30 dagen onderdelen op voorraad. Wat er ook gebeurde, de fabriek viel nooit stil omdat een onderdeel ontbrak.” Heel mooi, maar voorraad betekent rente, ruimte en risico. En dat kost geld, veel geld: “Meer geld dan de kosten van incidenteel een keer stilvallen. Daarom zijn we overgestapt van JIC naar JIT, van ‘Just In Case’ naar ‘Just In Time’. We hebben nu alleen de essentiële onderdelen voor één ploeg op voorraad, voor 70 trucks dus. De rest is onderweg. Neem de cabines, die komen uit Zweden. Er passen er vijf op een truck. Voor 140 cabines heb je dus 28 trucks nodig. Die rijden in een ‘loopje’ tussen Zweden en hier. En stopt hier de fabriek, dan gaat er een signaaltje uit en weet die chauffeur bij Hamburg: ‘Oh, ze hebben mijn cabines nog niet nodig, ik ga maar even op een P staan’.” En het grote, moderne onderdelenmagazijn? “Dat gebruiken we niet meer.”

28 november 2014 | AMT | 55

ONDERNEMEN

De chassislijn. Op het eerste werkstation worden de langsbalken opgehangen. Daarna komen de dwarsbalken erin met klinkverbindingen. Die zijn spelingsloos in tegenstelling tot boutverbindingen. Ook belangrijk, op de chassislijn krijgt het voertuig zijn chassiskaart. Die bepaalt volgens welke van de 20.000 mogelijke uitvoeringen het voertuig wordt opgebouwd. Verder zijn hier de spuitcabines.

‘KLANT EERST, RESPECT VOOR DE MEDEWERKER EN STREVEN NAAR CONTINUE VERBETERING’

Het chassis is standaard grijs, maar kan in 230 verschillende kleuren worden gespoten. Op de voorgrond, een geel koord. Niet zichtbaar is de rust in de fabriek. Frezen bijvoorbeeld gebeurt in een geluiddichte box. Een laag geluidsniveau leidt tot minder fouten, weet Scania. Let op het beeldscherm, met links de taktklok: nog 4’9”.

Onze medewerkers zijn geen VIPs, maar MIPs, Most Important Persons. De mensen hier op de werkvloer voegen elke dag waarde toe.” Dat klinkt goed. En belangrijker, het is gemeend: “Als je hier nooit bent, weet je niet wat er speelt en kun je dus ook geen ondersteuning geven. Daarom zitten de topmanagers van Scania Zwolle niet alleen op kantoor, nee ze zijn minstens 40% van hun tijd hier op de fabrieksvloer. Iedere morgen om 5 over 9 hebben ze hier een dagelijkse vergadering. Staand! En daar is niets geheims aan, iedereen kan het zien.”

Het kan niet fout Aan het einde van de lijn gaat de truck in een testcel, waar tal van functionaliteiten worden getest. De computer geeft precies aan wat de testchauﬀeur moet doen. Die test duurt tien minuten. Bijna het dubbele van de takttijd. Er zijn dan ook twee testcellen. Uit de testcellen komt heel weinig afkeur. Toch is er aan het einde van de lijn een werkplaats waar productiefouten hersteld worden. “Niet alle problemen, waarvoor op werkstations aan het gele koord wordt getrokken, worden daar

Scania-historie

Een logistiek wonder zo’n truckfabriek. Voorraad is er nauwelijks en toch worden exact de juiste wielen op exact het goede moment in montagepositie gebracht.

56 | AMT | 28 november 2014

De eerste Scania-truck dateert van 1902. Hij was goed voor 1,5 ton lading en een maximum snelheid van 12 km/u. En eigenlijk was het geen Scania, maar een Vabis. Scania maakte toen alleen nog maar fietsen. In 1911 gingen Scania en Vabis samen verder als Scania Vabis AB. Voor wie goed kijkt, is die fietsenmakerherkomst nog terug te zien in het Scania-logo. De vorm daarvan komt namelijk van de drie spaken uit een fietskettingwiel van het begin van de vorige eeuw. De kop met het kroontje in het logo is overigens niet van een leeuw, maar van een griffin. En dat dier komt voor in het wapen van Malmö, de geboortestad van Scania. De Scania-fabriek in Zwolle bouwde in het eerste jaar na de opening in 1964 1300 trucks. De allereerste is teruggekocht, gerestaureerd en staat nu in de ontvangsthal. De fabriek had tot 1988 nodig om 100.000 trucks te bouwen. In 2010 werd de grens van een half miljoen gepasseerd. Overigens was er tot 12 jaar terug nóg een Nederlandse Scania-

De eerste Scania was een fiets. In het logo is dat nog te herkennen. De eerste Scania-truck had een bescheiden prestatieniveau. En eigenlijk was het niet eens een Scania, maar een Vabis. fabriek, de cabinefabriek in Meppel. Maar in 2002 werd de productie overgeplaatst naar Zwolle. De vaste medewerkers werden herplaatst in Zwolle. Inmiddels heeft Scania behalve in Zweden en Zwolle ook fabrieken in Brazilië, Argentinië, Frankrijk, Polen, Mexico en Rusland.

ONDERNEMEN

Hoofdproductielijn Castor. Hier staan de chassis’ op carriers. Die leggen 2 tot 3 meter per minuut af. Zo is het chassis na afloop van de takttijd op het volgende werkstation.

De cabines komen van boven. De computer weet met hoeveel en welke verbindingen iedere cabine vastgezet moet worden. Vergeet de medewerker er een, dan klinkt er een signaal en kan hij de volgende ook niet maken. Dat is een poka yoke.

Scania investeert in Hasselt De trucks en CKD-pakketten (Completely Knocked Down, ofwel een truck in een kratten) gaan naar 75 landen over de hele wereld. Om die trucks via binnenvaartschepen op weg naar hun bestemming te helpen ontwikkelt Scania samen met logistieke partners en de provincie Overijssel een 14 hectare groot logistiek centrum. Het bestaat uit een container terminal en een bedrijfshal. Waarom trucks als CKD op transport worden gezet? Meestal om fiscale redenen, vaak ook vanwege lokale werkgelegenheid. Overigens zit in zo’n CKDpakket altijd exact het juiste aantal onderdelen. Houdt het lokale assemblagebedrijf bij de bouw een bout over, dan weet het dat er iets mis is. Belangrijk, want is die bout van de stuurinrichting, dan is er een probleem. Dus ook bij de CKD’s is het: poka yoke.

opgelost. Soms is het beter het probleem hier achteraf op te lossen dan er de band voor stil te zetten.” En dan staan hier nog trucks uit de steekproef: “Iedere maand pikken we willekeurig 16 trucks uit de productie. Daar gaan we mee proefrijden en die testen we zeer uitgebreid. Komt er bij zo’n truck een fout naar boven, dan komt het werkstation, waarop die gemaakt is, zelf kijken. Het is dan aan hen om een ‘poka yoke’-oplossing te bedenken.” Poka yoke is een term uit de Japanse ﬁlosoﬁe van continue verbetering: “Een poka yoke-oplossing zorgt ervoor dat het niet meer mis kán gaan. Een usb-stick kun je niet verkeerdom in je computer steken. Dat is een poka yoke. Bij de cabinemontage wordt de chassiskaart gescand. De computer weet met hoeveel en welke verbindingen deze cabine

Wat begint als twee langsbalken op de chassislijn is zeven uur later een complete truck. Nu de testcel in en dan op naar een lang en arbeidzaam leven, waar ook ter wereld. vastgezet moet worden. Vergeet de medewerker er een, dan klinkt er een signaal en kan hij de volgende ook niet maken. Dat is een poka yoke.”

Continu beter De klant eerst, streven naar continue verbetering en de waardering voor de mensen op de werkvloer heeft Scania Zwolle veel gebracht: “Vijftien jaar terug moest 80% van de trucks die we bouwden langs deze werkplaats om een fout, hoe klein ook, te herstellen. Nu zitten we onder de 15% en we zijn op weg naar 5%.” En misschien nog wel belangrijker: “Op de open dag kwamen hier 10.000 mensen. Allemaal werknemers, ex-werknemers en hun familieleden. Scania staat midden in de Zwolse samenleving.”

‘EEN USB-STICK KUN JE NIET VERKEERDOM IN JE COMPUTER STEKEN. DAT IS EEN POKA YOKE’

28 november 2014 | AMT | 57

THEMA

Formule

58 | AMT | 28 november 2014

WERKPLAATSFORMULES

THEMA

Voor wat hoort wat Wie in de toekomst helemaal een eigen koers wil varen, moet volgens Johan Keijl van Keijl Bandenservice in Oldebroek zijn zaakjes wel erg goed geregeld hebben. Keijl is (nog) niet bij een formule aangesloten, maar verwacht dat hij in de toekomst niet zonder kan: “Vooral het bijhouden van een goede internetsite kun je beter met z’n allen doen, dan alleen. Ook contacten met leasemaatschappijen zijn veel beter te concentreren via één partij.” Nadelen ziet Keijl ook. “Het nadeel van een formule is dat je wat minder vrij bent in je merkenkeuze. Je zult je op de producten van de formule moeten concentreren. Voor wat hoort wat.” “Vooral het bijhouden van een goede internetsite en de contacten met leasemaatschappijen kun je beter met z’n allen doen”, vindt Johan Keijl van Keijl Bandenservice. Hij oriënteert zich op de juiste formule.

WERKPLAATSFORMULES VOOR ONAFHANKELIJKE AUTOBEDRIJVEN

ja of nee? AMT vroeg zijn lezers wat ze van werkplaatsformules vinden. Uit de vele reacties blijkt dat we de voordelen van formules wel zien, maar moeilijk met de nadelen kunnen leven. En als we over die nadelen heenstappen, zoeken we dan inkoopvoordeel, toegang tot de zakelijke markt, hulp bij de marketing of in de werkplaats? DOOR JOHN MULDER / FOTO’S JOHN MULDER, BOSCH CAR SERVICE

Elke winkelstraat kent dezelfde Action, Blokker, Zeeman, Hema, Schoenenreus en Kruidvat. Staat dat de autobranche ook te wachten? Uit de vele reacties blijkt dat de meeste AMT-lezers helemaal niet zo bang zijn voor een saai winkelbeeld, behalve Ton Koopman uit Soest, die formulebedrijven eenheidsworsten noemt en ze ‘heel erg’ vindt. Koopman: “Daar ben je toch zo op uitgekeken? Het is vragen om eenmalige binnenlopers, die je met een euro verschil zo weer kwijt bent.” Pek Siebers van het gelijknamige APK Servicestation in Boxmeer vindt aansluiten bij een formule een teken van zwakte: “Als een bedrijf goed draait, waarom zou je dan door een ander laten bepalen wat er moet gebeuren? Ik ben nog steeds de vent in de tent en wil dat graag zo houden.”

Ook Sabrina Bloemendal (Occasion Centrum Bloemendal in Leusden) heeft geen formule nodig. “Wat mij tegenhoudt om me bij een formule aan te sluiten is dat je je aan bepaalde voorwaarden moet houden. Ik wil mijn eigen ideeën uitvoeren zonder er toestemming voor te hoeven vragen.” Marco van der Vlugt van Autoservice van der Vlugt in Someren is al vanaf 1994 zo vrij als een vogel. “Ik zie helemaal niets in formules. Aansluiten is een gebrek aan inzicht en kennis. Ik ben niet voor niets zelfstandig ondernemer. Elke euro die zo’n formule kost, moet je weer terugverdienen, en zie ik dus als kosten.”

Verlies van identiteit Het opgeven van identiteit blijft een pijnpunt in de reacties. Charlotte Thijssen (Autobedrijf van de Voort in Eindhoven): “Het verlies van identiteit vind ik een groot gemis. De zaak wordt onderdeel van een geheel en verliest daarbij zijn

‘IK WIL MIJN EIGEN IDEEËN UITVOEREN ZONDER TOESTEMMING TE HOEVEN VRAGEN’

28 november 2014 | AMT | 59

THEMA

Erik Vos nam per 1 juni MotoPort Express Hoogezand over. Vos: "Het is een softfranchise met gezamenlijke acties en inkoop van bijvoorbeeld Nolan-helmen. Een voordeel is ook het voeren van eigen huismerken. Met de kledinglijn Difi en Dane hebben we geen prijsconcurrentie."

‘KLEINERE BEDRIJVEN KUNNEN BETER SAMENWERKEN IN EEN FORMULE, DAN ZELF HET WIEL UIT TE VINDEN’

unieke punten. Een formule die de unieke punten van de onafhankelijke garage waarborgt, daar zouden wij ons bij aan kunnen sluiten.” Johan van Tongeren heeft altijd geprobeerd een eigen koers te varen, maar heeft zich een paar jaar geleden aangesloten bij AD Autobedrijf. “Ik moet zeggen dat dit concept ons niet echt geholpen heeft. De naamsbekendheid is te gering en de voordelen te beperkt. Ik geloof dat het concept vanwege het loyaliteitsprincipe uitsluitend interessant is voor de grossier en AD Benelux. Helaas is mijn bedrijf een paar weken geleden failliet gegaan.” Garage Naeyaert BVBA in Izegem (België) is gespecialiseerd in Opel en heeft een paar jaar geleden interesse gehad om Erkend Hersteller te worden. Brecht Naeyaert: “Maar na de uitleg van Opel België en een analyse van het contract, zagen wij dit niet zitten. Je bent niet meer je eigen baas, want Opel zegt welke vloer er in de bureaus moet komen en de computers moeten we via Opel kopen... Nu kopen we waar we willen en bepalen we zelf ons reclamebudget.”

Formules goed voor kleine bedrijven Jeroen Simons uit Oss vraagt zich af of een saai winkelbeeld wel zo erg is. “Ambacht, uniekheid en karakter komen 60 | AMT | 28 november 2014

onder druk te staan, maar zakelijk zijn er vijf winnaars: de formules, de onderdeelproducenten, de leasemaatschappijen, de autofabrikanten en de klanten. De realiteit is dat de autobranche al volop meer-van-hetzelfde biedt door clustering (VAG, Renault Nissan Dacia, PSA). Het is de wet van de grote getallen. Jammer voor de vakman, die met veel liefde voor zijn zaak werkt, maar een bekend gezegde luidt: ‘if you can’t beat them, join them’.” Dat is precies wat Erik Vos van MotoPort Express Hoogezand deed. Hij is dit jaar eigenaar geworden van een motorzaak en stond voor de keuze om geheel zelfstandig verder te gaan of onder de franchisenaam. Vos: “Onze overweging is de uitstraling en het vertrouwde gevoel van de formule geweest. Ik denk dat veel kleinere bedrijven beter kunnen samenwerken in een formule, dan zelf het wiel uit te vinden. Een formule geeft extra kracht en uitstraling aan je bedrijf. Natuurlijk is het jammer dat de charme verdwijnt van een éénmanszaak, waarbij de man die je auto repareert en de facturen maakt ook zelf de boekhouding doet. Maar formules zijn goed, omdat ze nodig zijn voor kleinere bedrijven om te kunnen voortbestaan. De gezamenlijke inkoop, maar ook zeker de uitstraling geeft een consument vertrouwen, vaak ook omdat er gezamenlijk spelregels worden gemaakt.”

WERKPLAATSFORMULES De consument heeft er behoefte aan Er zal gelukkig altijd verschil blijven tussen de formules, zo zegt P. Korpershoek uit Achterberg. “Ook heeft niet iedere formule dezelfde acties en is het bij sommige formules goed te doen om toch jezelf te blijven.” Volgens Charlotte Thijssen heeft de klant keuze genoeg. “Er zijn voldoende formules, waar altijd wel een klant bij past.” Patrick de Rooij uit Rotterdam denkt dat het wel eens handig kan zijn om je bij meerdere formules aan te sluiten. “Een formule zorgt voor een tunnelvisie en maakt je merkblind. De onderdeleninkoop en informatieverstrekking is eenzijdig en bij conﬂicten heb je nooit iets om op terug te vallen. Meerdere formules kunnen daarom interessant zijn en qua bedrijfsstrategie ben je niet gebonden aan de visie van één partner.” De Rooij ziet ook kansen voor samenwerking tussen garages. “Onderling kun je nette afspraken maken en help je elkaar bij storingen. Ik denk dat AMT hier veel in zou kunnen betekenen om een netwerk op te bouwen.” Steven Nijdam en Peter von Lumich vinden dat ondernemers keuze hebben uit een breed gamma van formule-aanbieders. Von Lumich: “Er is voor elk wat wils. De eigen uitstraling van een bedrijf wint het van de keten.” Volgens Luc van Bussel, voormalig topman van Allwaysbemobile, maakt het militaire regime van eenheid-maaktmacht plaats voor het retailgeweld van ‘click & collect’. Volgens Van Bussel gaat de digitale revolutie niet uit van een eenheidswinkelstraat, maar van verscheidenheid. Dat biedt kansen aan individuele garagebedrijven, die zichzelf zijn gebleven en aan formules, waar het belang van het individuele lid voorop staat. De ware macht zit volgens Van Bussel in de smartphone.

THEMA

Wat kunnen formules verbeteren? Bovag heeft twee keer onderzocht hoe tevreden garagebedrijven zijn over hun formule. In het Formule Onderzoek van 2006 kregen de formules van hun leden een 7,3 als rapportcijfer. In het tweede onderzoek in 2011 was dat een 7,5. Het minst tevreden zijn de deelnemers over de extra opbrengsten die deelname aan de formule met zich meebrengen, over de hoogte van de ‘fee’ en over de advisering/ondersteuning bij de bedrijfsvoering. Clem Dickmann van Aumacon: “Daar liggen grote kansen voor formules. Adviseurs van formules kunnen de leden wijzen op lacunes in het management, het financiële beheer en een helpende hand bieden bij de bedrijfsvoering. Bedrijfsadvisering vindt weinig plaats, omdat de universele wereld er eentje is van vrije jongens.” Dickmann verwacht dat formules de komende jaren meer aandacht zullen besteden aan de uniformiteit op het gebied van uitstraling, prijsbeleid en kwaliteitsbeheer. “Formules zullen een voet tussen de deur willen ten aanzien van financiële en technische bedrijfsvoering. Autobedrijven zullen daar veel baat bij kunnen hebben, maar aangezien verplichtingen weerstand wekken, is het misschien beter om bedrijfsvergelijking als optie aan te bieden.”

Hoe kies je een formule? Clem Dickmann van Aumacon, samensteller van de Garageformule Top-40 vindt ‘formularisering’ een goede zaak. Hij ziet als voordeel een homogene kwaliteit, die per vestiging inwisselbaar is. “Je auto is in onderhoud bij vestiging één en je hebt problemen in de buurt bij vestiging twee en samen lossen ze dat op. Het ‘branden’ van auto-onderhoud met een naam en merk, voorziet in een consumentenbehoefte. Het winkelbeeld wordt er niet plezieriger op, maar kennelijk heeft de consument hier behoefte aan.” Wie voor de keuze staat om zich bij een formule aan te sluiten, moet zich bedenken dat een deel van de autonomie ingeleverd moet worden. Dickmann: “In de praktijk valt dat best mee, maar het is goed om je te realiseren dat je niet alles alleen kunt. De buitenwereld is complex en veeleisend en wellicht kun je een helpende hand gebruiken. De vraag is of je bereid bent om zaken over te dragen aan een ander, zodat je zelf meer tijd hebt om je bedrijf aan te sturen of occasions in te kopen. Een formule moet passen bij je bedrijfscultuur en bij je persoonlijkheid. Sommige ondernemers vinden praten met collega’s over de prijs van een winterbandenfoldertje tijdverspilling, dus als je vindt dat je alles zelf beter kunt en een houding hebt van wie-maakt-me-wat, waarom zou je dan een euro aan een formule uitgeven?”

Praat met collega’s Zoek je een werkplaatsformule, wil je hulp bij de verkoop van occasions of gaat het om inkoopvoordeel? Zoek je een

Bosch Car Service kiest voor een eenduidige uitstraling, ook online. Een deelnemerssite is onderdeel van het pakket. marketingformule, die je helpt klanten te vinden of wil je de zakelijke markt bedienen? Vooral grote formules bieden deze voordelen. Dickmann: “Maar als je een merkspecialist bent, dan kan een kleine specialistische formule ook interessant zijn. Voor een Toyota-specialist is de VETOS-formule relevant, omdat die formule de ondernemer helpt in het uitdragen van het specialisme en kracht aan de proﬁlering van dat bedrijf geeft. Een landelijke dekking is voor zo’n bedrijf niet belangrijk.” Zou het niet makkelijk zijn als er een soort vragenlijst was die je kon invullen, waarna de juiste formule zich zou presenteren? Dickmann: “Van Heck heeft zo’n poging al eens genomen, maar je kwam altijd weer bij een vriendje van Fource uit. Ik denk dat garagebedrijven steeds beter weten waar ze moeten zoeken. Begin eens te kijken welke formules er allemaal zijn en maak een shortlist. Het is ook verstandig om hier eens met bevriende ondernemers over te praten; bij voorkeur bedrijven buiten je eigen regio.”

‘BEGIN EENS TE KIJKEN WELKE FORMULES ER ZIJN EN MAAK EEN SHORTLIST’

28 november 2014 | AMT | 61

TENNECO PRODUCTS

EVO S & EVO C Diesel Particulate Filters

Eolys® + Powerﬂex®

»MASTERING

TECHNOLOGY, COVERAGE & PERFORMANCE

»MASTERING

CLEAN AIR TECHNOLOGY

Silencers

Flex Pipes

Exhaust Systems

Catalytic Converters

PREMIUM OE SUPPLIER 2014 2014 2015

MASTER CATALOGUE MASTER CATALOGUE MASTER CATALOGUE

SERVICES www.monroe.com

FREE TECHNICAL TRAINING

Online Catalogue: www.monroecatalogue.eu Online Catalogue: www.monroecatalogue.eu Online Catalogue: www.monroecatalogue.eu

EMEA EUROPE, MIDDLE EAST, AFRICA EMEA EMEA EUROPE, MIDDLE EAST, AFRICA

THEMA

Occasion Centrum Bloemendal in Leusden is actief met verkoop, onderhoud, reparatie en APK. Sabrina Bloemendal: “Je kunt het best redden zonder werkplaatsformule.”

AMT-LEZERS ZIEN VOORDELEN, MAAR VOELEN GEEN LIEFDE

Formules groeien door Steeds meer autobedrijven sluiten zich bij een formule aan. In 2011 waren er 1660 formuledeelnemers, dit jaar al 2301. Zijn straks alle universele autobedrijven bij een formule aangesloten? Hoe denken AMT-lezers daarover? En wat verwacht marketingbureau Aumacon? Verdere groei? DOOR JOHN MULDER / FOTO’S JOHN MULDER, AUMACON

‘GOOGLE MAAR EENS OP ‘AUTOBANDEN’ EN JE KOMT AUTOMATISCH BIJ EEN FORMULE UIT’

64 | AMT | 28 november 2014

De gegevens zijn afkomstig van Aumacon, een marketingbureau voor de autobranche en specialist in marktanalyse. Aumacon is vooral bekend van de marktoverzichten, zoals de ‘Dealerholding Top 50’. Het bureau publiceerde eind september voor de vierde keer de ‘Garageformule Top 40’. Volgens de cijfers waren er nooit eerder zoveel Nederlandse autobedrijven bij een formule aangesloten. Over de Belgische/Vlaamse markt heeft Aumacon geen gegevens, maar in de buurt van garage Naeyaert BVBA in Izegem (West-Vlaanderen) zijn er volgens AMT-lezer Brecht Naeyaert weinig

garages aangesloten bij een formule: “Er waren er enkele die aangesloten waren bij Bosch Car Service, maar die zijn ervan afgestapt, omdat ze het te duur vonden.” Aumacon houdt als deﬁnitie aan dat de formules zich richten op het onderhouden en keuren van personenauto’s in een voor de consument zichtbare en beeldbepalende formule. Deelformules voor onderdelen (zoals Hella Service Partners, de Premium Monroe Safety Experts en de Valvoline Service Centers) zijn niet opgenomen, omdat die een intern of business-to-business karakter hebben.

“Formule is eenvoudige toegang tot informatie” We vroegen AMT-lezers of zij denken dat straks iedereen bij een garageformule of keten is aangesloten. Jeroen Simons uit Oss denkt dat het onontkoombaar is: “Het wordt steeds moeilijker om jezelf als kleintje kenbaar te maken. De formules zetten zich met grote reclamebudgetten en een professionele marketing (een van hun specialisaties) zodanig op de kaart dat je daar als eenling niet bovenuit komt.”

WERKPLAATSFORMULES Wat ook meespeelt, is de afname van klantentrouw. Klanten zoeken vaker naar voordelige aanbiedingen, voorspelbaarheid in service en naar zekerheden in kwaliteit. Simons: “Google maar eens op ‘autobanden’ en je komt automatisch bij een formule uit. Het lukt je bijna niet meer om ‘eenlingen’ te vinden.” Ook P. Korpershoek uit Achterberg (Rhenen) denkt dat de meeste garages straks aangesloten zijn bij een formule. “Samen sta je sterker, je kunt goedkoper en groter inkopen en je put uit een gemeenschappelijke voorraad.” Johan van Tongeren noemt als voordelen de maximale naamsbekendheid, de doordachte marketinguitingen in de landelijke media en de technische informatie. Peter von Lumich van American Cars Schinnen ziet alle garages zich op termijn aansluiten. “Uitzonderingen daargelaten, maar voor de meeste universele bedrijven is het deelnemen aan een formule een eenvoudige toegang tot informatie en apparatuur.”

Alle formules willen groeien Nogal wat formules werven actief, getuige de soms spectaculaire stijgingen van het aantal deelnemers. Bosch Car Service (BCS) is met 377 vestigingen, net als in de drie voorgaande edities, met afstand de lijstaanvoerder in Nederland. BCS verloor weliswaar zes leden, maar AutoCrew (ook van Bosch) kreeg er maar liefst 41 leden bij; een opmerkelijke expansie van 98 vestigingen in 2013 naar 139 vestigingen dit jaar. AutoCrew is inmiddels in 13 landen actief en is nu nummer vijf op de lijst. De nummers twee en drie komen naderbij. Het zijn respectievelijk Vakgarage met 226 vestigingen (+20) en Proﬁle Tyrecenter met 186 vestigingen (+13). Aumacon-directeur Clem Dickmann: “De eerste zorg van de grote ketens is om een landelijke dekking te realiseren, want dat onderscheidt ze van kleine ketens en geeft ze een vuist ten opzichte van de grote opdrachtgevers, zoals leasemaatschappijen en verhuurbedrijven. Groei is het parool.” De kritische grens ligt ruim boven de honderd vestigingen, want dan zit een formule overal in Nederland. Dickmann: “Vakgarage wil naar driehonderd vestigingen, James zit op 70 en zal royaal boven de honderd willen, maar je ziet dat er bij BCS geen heilig moeten meer is om nog meer in aantal te groeien.”

Volgend jaar 500 formulebedrijven erbij? Dickmann verwacht dat de formules de komende jaren nog fors zullen groeien. Hij heeft de formules gevraagd hoeveel leden ze over een jaar denken te hebben. De gezamenlijke ambitie ligt op 2800 vestigingen. Dickmann: “Dat zijn dus 500 leden meer dan nu. Zelfs als daar maar de helft van wordt ingevuld, is het nog een groei van 10% in één jaar. Dat is veel.” Bij de top vijf zijn nu al 1108 bedrijven aangesloten en de groei zit vooral in de grote formules. Nieuwe, algemene onderhoudsformules zullen het volgens Dickmann moeilijk krijgen om een landelijke dekking te realiseren. Dickmann: “Nederland heeft een achterstand in te lopen en je ziet een snelle inhaalslag. De vrije garages zijn vrij lang sceptisch geweest, maar de weerstand tegen de formules

Positie 2014 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Positie 2013 1 2 4 3 8 5 6 7 9 11

Formule Bosch Car Service Vakgarage Profile Tyrecenter Kwik Fit AutoCrew Requal Erkend Rep. AD Autobedrijf CarXpert Autoservice Totaal Euromaster Totaal Top 40

THEMA

Aantal 2014 377 226 186 180 139 138 122 113 105 99

Aantal 2013 383 206 173 180 98 139 124 99 94 87

Groei

Groei in %

-6 20 13 0 41 -1 -2 14 11 12

-1,6% 9,7% 7,5% 0,0% 41,8% -0,7% -1,6% 14,1% 11,7% 13,8%

2301

2158

143

6,6%

De Top 10 van de Aumacon Garageformule Top 40 2014 aantal vestigingen. Gezamenlijk tellen die grote formules 1685 vestigingen. Dat is 73% van de 2301 vestigingen van alle 40 formules bij elkaar. neemt snel af. Toch zullen er altijd onafhankelijke bedrijven overblijven.”

Formules in héél het land? Straks is heel het land bezet door de formules. Héél het land? Nee, in kleine nederzettingen blijft men moedig weerstand bieden aan de overweldigers en maakt men het leven van de formules in de omringende legerplaatsen bepaald niet gemakkelijk... Met die variatie op het begin van een Asterix & Obelix-verhaal kan AMT-lezer Ton Koopman uit Soest zich wel verenigen, want hij weet zeker dat niet iedereen zich bij een formule zal aansluiten. Koopman: “Er zijn nog vele bedrijven met een ruggengraat en een eigen uitstraling, toppersoneel, gezonde ﬁnanciën, meedenkende leiding en service.” Charlotte Thijssen van Autobedrijf van de Voort in Eindhoven kiest bewust voor een leven zonder formule. “Wij hebben sinds anderhalf jaar de zaak en willen graag nog even ‘eigen baas’ blijven. Het gaat ons te ver om nu al in een keurslijf te worden gedwongen met de bijhorende eisen.” Toch denkt zij in de toekomst niet buiten een formule te kunnen. Thijssen: “De kostenbesparingen door de inkoopvoordelen, de marketingformule en de onderlinge samenwerking, zoals het uitwisselen van kennis, kunde, mankracht en machines, zorgen ervoor dat je als kleine onafhankelijke moeilijk kunt concurreren met de ketens.” Sabrina Bloemendal van Occasion Centrum Bloemendal in Leusden bewijst echter al veertig jaar dat zij het zonder formule kan. Bloemendal: “We zijn 30 jaar geleden Mazdadealer geweest, maar daarna op eigen voet verder gegaan. Als je goed werk verricht en veel goede contacten hebt bij dealerbedrijven, dan kan je het redden zonder werkplaatsformule.” Voor alle sceptici heeft Von Lumich nog wat relativerende woorden: “Waar het op neer komt is dat niet de formule het succes van je bedrijf bepaalt, maar de mensen die er werken.”

AutoCrew maakt in Nederland een opmerkelijke expansie door. Aumacondirecteur Clem Dickmann reikt het eerste exemplaar van de Garageformule Top 40 uit aan conceptadviseur Marnix van Veen van AutoCrew.

‘DE VRIJE GARAGES ZIJN LANG SCEPTISCH GEWEEST, MAAR DE WEERSTAND NEEMT SNEL AF’

28 november 2014 | AMT | 65

VERNIEUWDE SITE NU ONLINE !

DELTACH

CUSTOR

WWW.DELTAINTERNATIONAL.NL

STEINER AIRTOOLS

Bezoekers van AMT Live 2014 weten nu dat voor een turbo ALLEEN NIEUW goed genoeg is! Dus dank voor uw komst en... Turbo Defect? Bel Turbo Direct! 036 - 536 41 83

www.turbodirect.nl GARRETT - 3K BORG WARNER - SCHWITZER - HOLSET IHI - MAHLE - HITACHI - TOYOTA - CONTINENTAL

Bedankt voor uw bezoek aan de FortĂŠ stand op AMT-Live

THEMA

Klaas ter Veer werd lid van PCA vanwege de technische kennis, gezamenlijke inkoop, lotsverbondenheid en ondersteuning. “Voor de naamsbekendheid hoefde ik het niet te doen. In Spijk kent iedereen ons.” Frits Santing staat achter hem namens consultantnetwerk ABC.

SOFTFRANCHISE ALS LOTSVERBONDENHEID VAN EX-DEALERS

Vrije merkspecialisten De verenigingen van merkspecialisten vinden hun ontstaan in de Monti-regeling van de jaren 90. Veel auto-importeurs grepen die aan om het netwerk op te schonen. De ex-dealers verenigden zich als merkspecialisten en vier van die verenigingen worden bijgestaan door ABC, in harmonie met het officiële kanaal. DOOR JOHN MULDER / FOTO’S JOHN MULDER

‘EEN IMPORTEUR ZOU TER VEER DWINGEN TE VERHUIZEN. WIJ NIET’ 68 | AMT | 28 november 2014

Er zijn franchiseformules, die gefaciliteerd worden door onderdelenleveranciers. Bosch Car Service, AD (AutoDistribution), Requal (Doyen) en CarXpert (GroupAuto) zijn voorbeelden. Er zijn formules met alleen eigen vestigingen (zoals Kwik-Fit, Euromaster en A.T.U.), er zijn formules van onafhankelijke organisaties van garagehouders (zoals Vakgarage en James) en er zijn marketingformules (zoals Proﬁle Tyrecenter en Cars & Joy). Er is zelfs een autofabrikant

(Citroën) met een eigen formule (Eurorepar Autoservice). Én er zijn formules voor merkspecialisten. Bijna elk merk heeft ze, maar niet iedereen kent ze. Ooit gehoord van Autogilde (Mazda), Vovas (Volkswagen, Audi), Vervolg (Volvo), Cosis (Subaru) en Korean Car Specialisten (KCS)? Wat te denken van MBSG (Mercedes-Benz Specialisten Groep), VETOS (Toyota), PCA (Peugeot en Citroën) en VSR (Renault)? Bij die laatste vier zijn 86 autobedrijven aangesloten en de verenigingen worden bijgestaan door ABC (Automotive Business Consultancy), een consultantnetwerk

WERKPLAATSFORMULES

Klaas ter Veer: “Dat PCA geen raamovereenkomst met Delftechniek heeft, is geen probleem. Al laat ik Delftechniek wel weten wat mijn korting bij Carfix en Vrooam is.”

van Henk van Yperen, Jur Ooijman en Frits Santing. Een van die 86 leden is Autobedrijf Ter Veer in Spijk, dat als Peugeot-merkspecialist bij PCA is aangesloten. Drie generaties Ter Veer waren achtereenvolgens Ford-agent, Borgward- en Renault-dealer en ten slotte Peugeot-dealer en subdealer. “Tot Monti”, zegt Klaas ter Veer: “Onze hoofddealer werd subdealer en mocht daarom zelf geen subdealer meer hebben. Ondanks dat we sinds 1963 onze nek hebben uitgestoken voor Peugeot, werden we automatisch aan de kant gezet. Dat is de basis van de merkspecialistenvereniging PCA: onze lotsverbondenheid.”

Belangenvereniging geen tegenbeweging De manier waarop sommige importeurs hun dealers uit de merkfamilie verdreven, zette kwaad bloed. Frits Santing (ABC): “We kennen een importeur, die brieven van zes kantjes stuurde over de manier waarop een ex-dealer de opening van een nieuw pand had georganiseerd. Dat zou suggereren dat hij oﬃcieel dealer was. Diezelfde importeur huurde vier man van Hoﬀmann Bedrijfsrecherche in om de merkspecialisten te controleren. Als eenling ga je daar aan onderdoor. Maar als een vereniging zoiets oppakt, kun je zelf door met ondernemen.” Inmiddels is het zelfs voor de meest koppige importeur duidelijk dat merkspecialisten recht hebben op een plaats in de keten. Santing: “Vanaf het begin hanteren wij het harmoniemodel. We vinden dat een belangenvereniging geen tegenbeweging is. Wij zitten regelmatig met importeurs, dealerholdings en dealerverenigingen om tafel om het belang van de merkspecialisten in de keten duidelijk te maken. De relatie met de dealers is goed en die met de importeurs gestaag beter. Importeurs zien dat de merkspecialisten alles doen om de merkloyaliteit hoog te houden, en dat is ook in hun belang. Een goede samenwerking tussen alle partijen is voor iedereen gunstig.”

Drie schillen Elke ABC-merkvereniging kent drie schillen. Alleen de eerste schil kent verplichtingen, zoals het Bovag-lidmaatschap (vanwege de risico-inventarisatie en andere werkstandaards) en een schouwing door de vereniging en/of ABC, die moet aantonen dat het aspirant-lid bij de vereniging past en aan de verenigingseisen voldoet. Ook moet er OE-uitleesapparatuur zijn en soms is het gebruik van originele onderdelen (of gelijkwaardig, zoals Bosch of Valeo) verplicht. De tweede schil bestaat uit raamovereenkomsten en afspraken, die ABC met en soms namens de verenigingen maakt met Vrooam, Bovemij en anderen. Het gebruik van deze producten en diensten (bijvoorbeeld onderdelen, olie, mobiliteitspassen, ﬁnancieringen en verzekeringen) is vrijwillig. Wat importeurs voor hun dealers regelen, regelt ABC voor de merkspecialisten, maar dan zonder omzetverplichting. Leden kopen bij wie ze willen, maar hoe beter de aanbieding, hoe meer PCA-leden bij die leverancier kopen. Ter Veer: “Ik gebruik de Bovemij-diensten via PCA, omdat ik die afspraken nooit alleen kan maken. Ik koop onderdelen bij Carﬁx, Vrooam, de Peugeot-dealer en bij Delftechniek, omdat Delftechniek een auto bij mij in onderhoud heeft. Dat PCA geen raamovereenkomst met Delftechniek heeft, is geen probleem. Al laat ik Delftechniek wel weten wat mijn

THEMA

korting bij Carﬁx en Vrooam is.” In de derde schil bevinden zich optionele diensten, zoals marketingondersteuning, APK-mailingen en risico-inventarisaties. Santing: “We bemoeien ons niet met marktaandelen. Dat Ter Veer een nieuw pand in Spijk bouwt, een dorp van 1200 inwoners, terwijl de marktkansen in Groningen groter zijn, is zijn zaak. Een importeur zou Ter Veer dwingen te verhuizen. Wij niet.”

“Wij geven ex-dealers hun identiteit terug” Bij de ene merkvereniging is ABC alleen voorzitter, de ander wil ook begeleiding bij een marketing- of technische commissie en gebruik maken van ABC’s ervaring op het gebied van een gezamenlijke huisstijl. Op aftersalesgebied doen de merkspecialistenverenigingen niet onder voor de serviceverlening van de importeur/dealer. En de inkoopvoordelen voor de 86 aangesloten merkspecialisten zijn even scherp als voor de 226 Vakgarage’s. Ter Veer: “Ik betaal voor het PCA-lidmaatschap zo’n 600 à 700 euro per kwartaal. Dat is het hele pakket inclusief reclamemateriaal.” Ter Veer sloot zich vooral bij PCA aan vanwege de technische ondersteuning: “We hebben vier APK-keurmeesters, waarvan er een binnenkort naar Peugeot gaat voor een technische importeurstraining.” Maar lotgenoten treﬀen, ergens bij horen, erkenning en een klankbord hebben, telde voor Ter Veer ook mee. Santing begrijpt dat: “We zijn geen psychologen, maar vanaf het begin werd ons duidelijk dat veel ondernemers er moeite mee hadden dat ze geen dealer meer waren. Velen verkeerden in een identiteitscrisis. Wij hebben ze in de merkverenigingen hun identiteit teruggegeven. Wat hen bindt is de liefde voor het merk en het vak.”

Het nieuwe pand van Autobedrijf Ter Veer is bijna klaar. Helemaal links de showroom, rechts de nieuwe werkplaats met daarboven de bedrijfswoning. De oude woning wordt gesloopt.

‘WIJ HEBBEN EX-DEALERS HUN IDENTITEIT TERUGGEGEVEN’

Liever merkspecialist dan Erkend Reparateur ABC heeft uitgerekend wat een Erkend Reparateurschap kost. Dat varieert van 25.000 tot 56.000 euro per jaar. Die kosten komen elk jaar terug en gaan op aan uitstraling, opleiding, verplichte ICT-structuur, service-auto, verhuur, demo-auto’s, enzovoorts. Santing: “Bovendien mogen Erkende Reparateurs niets buiten de dealer om, zodat een APK-mailing dus via de hoofddealer moet. Belachelijk!” Ter Veer heeft een Erkend Reparateurschap nooit overwogen: “De importeur geeft je een kans om wat te verdienen, maar vertelt je daarna waaraan je het moet uitgeven. Een Erkend Reparateur moet zo’n beetje aan dezelfde eisen voldoen als de dealer. Ik heb liever een iets lagere omzet en veel minder kosten. Dan maak ik meer winst.”

28 november 2014 | AMT | 69

Ontdek het totaalconcept van Gates voor de aandrijving

GARANTIE

Kits voor volledig onderhoud van de aandrijving Om uw klanten een betrouwbaar synchroon aandrijvingssysteem te garanderen, biedt Gates een gamma van PowerGrip® Kits aan die, afhankelijk van de toepassing, één of meerdere distributieriemen, spanrollen, meelooprollen, een montage-instructie, een kilometersticker en andere onderdelen bevatten. Gespecialiseerde installatietools Om te garanderen dat de installatie op een correcte manier en volgens de instructies van de autofabrikant gebeurt, moet de juiste tool gebruikt worden. Als specialist in aandrijfsystemen biedt Gates daarom ook een gamma professionele tools aan die een perfecte installatie garanderen. Garantiesysteem Om de garage nog meer ondersteuning te geven, biedt Gates nu ook een uniek garantiesysteem aan. Bij een Gates PowerGrip® Kit geinstalleerd met behulp van de overeenkomstige motorspecifieke installatietool en van de bijgevoegde montagehandleiding, biedt Gates een garantie voor een termijn van 4 jaar.

POWERING PROGRESS™

%HGDQNW YRRU %HGDQNW YRRU XZ NRPVW

ACtronics bedankt u voor uw komst! Heeft u onze live stream met de revisie van de DSG-6 unit gemist op de stand? Op onze website kunt u alle informatie terug vinden ZZZ DFWURQLFV QO GVJ

ACtronics, Bornerbroeksestraat 459 F, 7609 PK Almelo 7HO )D[ ZZZ DFWURQLFV QO LQIR#DFWURQLFV QO

THEMA

AUTOEXCELLENT MET TWEE BEDRIJVEN VAN START

Kansen pakken GroupAuto heeft voor Nederland een licentie verworven van AutoExcellent. De eerste twee Nederlandse bedrijven zijn in september 2014 ‘omgekat’ naar AutoExcellent-bedrijven. Henk Strijker is één van hen. Zijn mening: “Wie zich niet aansluit bij een formule laat kansen liggen.” DOOR JOHN MULDER / FOTO’S JOHN MULDER, AUTOEXCELLENT

‘NIET AANSLUITEN IS KANSEN LATEN LIGGEN’

AutoExcellent wordt sinds 2013 in Duitsland geëxploiteerd. Binnen één jaar telde AutoExcellent in Duitsland al meer dan 30 vestigingen. GroupAuto Nederland (bekend van CarXpert, DiagnoseXpert en TopTruck) voert momenteel gesprekken met geïnteresseerde Nederlandse bedrijven om zich bij AutoExcellent aan te sluiten. Autobedrijf Bosklopper (voorheen Vakgarage) uit Doezum (Groningen) en Henk Strijker van Autobedrijf Strijker uit Westerbork (Drenthe) zijn de eerste leden. Strijker had geen trek eerst de kat uit de boom te kijken. “Ik hou wel van uitdagingen. Bovendien is het nu makkelijker te kneden in ons bedrijf.”

Minder kosten is meer winst Strijker is een paar jaar geleden met DiagnoseXpert van GroupAuto begonnen en dat beviel hem goed: “We heb72 | AMT | 28 november 2014

Henk Strijker sloot zich aan bij de nieuwe formule AutoExcellent. “Dat een formule bij de consument onbekend is, vind ik niet belangrijk. De klanten komen voor Strijker, niet voor AutoExcellent.”

ben toen wel naar de CarXpert-formule gekeken, maar we wilden een zwaarder opleidingstraject. AutoExcellent past veel beter bij ons.” AutoExcellent is een ‘fullservice premium’ werkplaatsformule. De formule richt zich op het topsegment van universele autobedrijven: een grote werkplaats, tenminste drie technici, een receptionist die de klanten ontvangt en een showroom. Ex-dealers bijvoorbeeld en Strijker is er zo eentje: “Mijn vader is in 1983 Renault-dealer geworden en heeft dat nog een paar jaar gecombineerd met Lada. Negen jaar geleden zijn we met Renault gestopt. In het licht van de Renault/Nissan hubstrategie waren we te klein. Een jaar later verkochten we weliswaar minder auto’s, maar we verdienden meer geld, omdat we minder kosten maakten. Dat scheelde behoorlijk. We hoefden niet meer aan de standaard van de importeur te voldoen, betaalden niet meer voor dure computerprogramma’s en kregen niet meer ongevraagd nieuwe auto’s op de stoep.”

Minder Renault, meer multimerk Na het Renault-dealerschap sloot Strijker zich aan bij de AutoFit-formule. AutoFit werd later omgedoopt in AutoFirst en met het omdopen van de naam veranderde ook de formule. Strijker: “AutoFirst werd een prijsvechter, maar daar hebben wij als dorpsgarage niets aan. Mensen komen hier vanwege de kwaliteit, niet voor de allerscherpste prijs. We zochten dus een andere formule.” Strijker wilde niet kiezen

WERKPLAATSFORMULES voor de vereniging van Renault-merkspecialisten (VSR, Vereniging Specialisten Renault), want iedereen associeert zijn bedrijf al met Renault en hij wil juist wat meer afstand van Renault nemen. Strijker: “We slagen er in de werkplaats wel in om veel niet-Renault-rijders binnen te halen, maar in de autoverkoop is Renault nog dominant. We verkopen ook andere merken, maar die blijven gewoon langer staan. We willen daarom wat meer multimerk-uitstraling.” Strijker verkoopt nu tussen de 120 en 150 auto’s per jaar en hij hoopt dat te kunnen verhogen naar 200 tot 250 auto’s. Voorwaarde is dan wel dat hij zich minder op Renault focust en meer op multimerk.

“Formule of niet, de klant komt voor ons” Formules zoals James of Bosch Car Service werden niet overwogen, CarXpert dus wel. Strijker: “We hebben gekeken of de grossiers Koskamp en Jari Techniek mee konden naar een nieuwe formule. AutoExcellent schrijft een minimale omzet bij Jari Techniek voor, maar dat is niet zo spannend. Toen Jari nog onze tweede leverancier was, kwamen we al ruimschoots aan dat bedrag. Jari is nu onze eerste leverancier, Koskamp onze tweede. Dat was daarvoor precies andersom.” AutoExcellent kost zo’n 350 euro per maand, ongeveer hetzelfde als AutoFirst. De opbrengsten zijn moeilijker in te schatten, omdat de formule nieuw is en zich, behalve in geld, ook in kwaliteit zal vertalen. Als Renaultdealer was Strijkers marktaandeel het dubbele van het landelijk gemiddelde: “In een dorp praat je mensen naar een merk. Met een ander merk zou dat succes niet kleiner zijn geweest.” Dat geldt volgens Strijker ook voor formules, al kent hij ook uitzonderingen. Zo komen er iedere zomer veel buitenlandse toeristen naar Drenthe, waar Strijker een deel van in de werkplaats ontving. “Maar dat was gelijk over toen AutoFit AutoFirst werd. Toch hebben, op die toeristen na, de meeste klanten de overgang van AutoFit naar AutoFirst niet eens opgemerkt.” Wat voegt een formule dan toe? Strijker: “Formule of niet, de klanten komen hier voor ons. Een formule is vooral een versterking van je eigen bedrijf.

THEMA

Formules komen en gaan Dit jaar zijn AutoExcellent, Premio (Goodyear), Autoproteam (WM) en CarProf nieuwe formules in het Nederlandse landschap. Na een succesvol verlopen pilotfase van CarProf Hemcar in Leiden, hebben nog vijf autobedrijven (Wiegerinck in Oldenzaal, Hengelo en Goor, Autobedrijf Schoonen in Vlijmen en Autobedrijf Bakkers in Hank) zich aangesloten. De kern van CarProf is: ‘Rendementservice’. Op basis van meting en analyse van de cijfers wordt een actieplan opgesteld, waarna gericht initiatieven voor verbeteringen in interne processen en marketingacties worden genomen. CarProf maakt in januari 2015 acht nieuwe leden bekend. CarProf begint met zes vestigingen Sinds vorig jaar doet de Duitse Premio-formule en richt zich op rendementsverbe(Goodyear) een nieuwe poging. In 2001 probeerde tering. Premio om vijftig franchisevestigingen in Nederland van de grond te krijgen. Het bleef toen bij één (tijdelijke) pilotvestiging van De Molen Banden in Son; een eigen vestiging van Goodyear. Inmiddels kent Goodyear Dunlop Retail Partners Benelux (opgericht in 2010) twee formules: uwbandenspecialist.nl (een softfranchise) en Premio Banden + Service. Premio heeft in Nederland nu vijf vestigingen; in Europa zijn dat er zeshonderd. Er valt ook wel eens een formule af: EliteCar van AutoDistribution is dit jaar opgeheven. Bij Point-S en EuroTyre is het onrustig. Sinds 2010 is Point-S in Nederland actief met een mix van waar-voor-je-geld en service. Ook bij de softfranchise-formule EuroTyre (ooit voortgekomen uit de Free Tyre/Rainbow-groep en bekend van de knalgele identificatie) rommelt het momenteel.

Wij kunnen met AutoExcellent meer bereiken, dan zonder; in omzet, in marketing, in ondersteuning en in opleidingen. Wie zich niet aansluit bij een formule laat kansen liggen. Ken jij iemand die, tussen alle dagelijkse beslommeringen door, even tijd heeft om te onderzoeken wat voor opleidingen er allemaal voor technici zijn?”

Het lukt in de werkplaats inmiddels heel goed om ook andere merken dan Renault binnen te krijgen. De volgende uitdaging is om ook meer multimerk te gaan verkopen.

In Nederland is GroupAuto met twee garagebedrijven van start gegaan. Dit is de werkplaats van Autobedrijf Bosklopper (voorheen Vakgarage) uit Doezum (Groningen). 28 november 2014 | AMT | 73

Car-Systems de onafhankelijke garagesoftware leverancier voor het autobedrijf

www.garagesoftware.nl WIJ ZIJN: Bovag Gecertificeerd Leverancier van de laatste 5 Bovag “Autobedrijven van het jaar”

Car-systems BV Heerlen Tel. 088-560 0070

EK AAN ONS OP AMT-LIVE!! BEDANKT VOOR UW BEZO bsite of bel ons. Meer weten? Bezoek onze we

6KHOO +HOL[ 8OWUD LV GH QLHXZH QRUP

6\QWKHWLVFKH ROLH XLW DDUGJDV $%& 2OLH LV RI²FLHHO 6KHOO VPHHUPLGGHOHQ GLVWULEXWHXU LQ 1HGHUODQG vuildeeltjes, een 5W30 blijft. Dat HQ WRRQGH WLMGHQV $07 /LYH HHQ SULPHXU 6KHOO +HOL[ 8OWUD PHW betekent aantoonbaar minder slijtage. JHSDWHQWHHUGH 3XUH3OXV 7HFKQRORJ\ HQ $FWLYH &OHDQVLQJ 7HFKQRORJ\ +pW $ PHUN LQ VPHHUPLGGHOHQ 6\QWKHWLVFKH ROLH XLW DDUGJDV ELHGW NDQVHQ YRRU JDUDJHEHGULMYHQ Verbeteringen aan smeermiddelen vinden continu plaats. Maar zo eens in de tien, vijftien jaar vindt een doorbraak plaats, die het hele speelveld op z’n kop zet. Dit is er zo eentje. Na bijna veertig jaar onderzoek op het gebied van gas to liquid technologie (GTL), heeft Shell de eerste motorolie op basis van aardgas gelanceerd. Shell noemt het PurePlus. Door aan PurePlus een additievenpakket met de gepatenteerde Active Cleansing Technology toe te voegen, ontstaat Shell Helix Ultra; een smeerolie met prachtige eigenschappen. $DQWRRQEDUH NZDOLWHLWHQ Op AMT Live bekeek iedereen op de stand van ABC Olie de modellen waarin de loepzuivere kwaliteit van de PurePlus basisolie te zien was. Geen enkele andere smeerolie is zo helder en houdt de motor zo fabrieksschoon. De hoge viscositeit-stabiliteit van Helix Ultra zorgt ervoor dat een 5W30 ook na lange tijd, ondanks het opnemen van

De markt verschuift naar vol-synthetische motoroliën, vanwege een lagere viscositeit, minder wrijving, lagere verdamping en een consequent hoge kwaliteit. Garagebedrijven kunnen GDDUYDQ SUR³WHUHQ 6KHOO LV KpW $ PHUN LQ GH PDUNW en Helix Ultra is de nieuwe norm in synthetische olie. Om de verkoop van smeermiddelen te verhogen ontwikkelde ABC Olie een aantrekkelijk concept, waarmee garagebedrijven gemakkelijk ppQ OLWHU YHUSDNNLQJHQ DDQ KXQ klanten kunnen verkopen tegen aantrekkelijke marges. De winstgevendheid op een onderhoudsbeurt wordt vergroot! Op AMT Live kregen kopers van tweeduizend liter bulkolie een iPad Mini cadeau en ook na AMT Live gaat ABC Olie door met scherpe aanbiedingen van Helix Ultra en andere Shell-oliën.

WERKPLAATS

TECHNISCHE DETAILS VAN BMW-MINI DRIECILINDERS De MINI rolt al enkele maanden in Born van de band en kreeg een grote broer in de vorm van de hatchback vijfdeurs-versie. Made in England. We wilden al een tijdje in de techniek van het enige Nederlandse volumemodel duiken en kregen die gelegenheid in het opleidingscentrum in Rijswijk. Wat leer je bij een training driecilinders in de BMW Academy?

Het hart van de BMW-MINI benzinemotor. Opvallend detail: drie aandrijfkettingen (derde naar oliepomp ontbreekt hier). Links komt het vliegwiel. Rechts de multi-V-riem. Bovenop de hogedruk brandstofpomp. De dieselversie heeft hem op de kettingwielen halverwege de distributieaandrijving.

76 | AMT | 28 november 2014

Op training bij de BMW Academy DOOR ROB VAN GINNEKEN / FOTO’S RVGP, BMW

Gelijke motoren?

In de opleidingsruimte staat de werkbank vol met losgesleutelde onderdelen van benzine- en dieselmotorblokken. Driecilinders om precies te zijn. Trainer Guus Mutsaers probeert uit te vinden of zijn bezoekende journalist wel eens een steeksleutel in de hand heeft gehad. En eerlijk is eerlijk, het is al weer even geleden dat het getunede Suzuki-blok van mijn dragrace-motorﬁets regelmatig in ongeveer deze toestand op de werkbank lag. Even voor een goed begrip: hoe lang duurt zo’n technische training bij BMW Academy eigenlijk? En wie doen er mee? “In dit geval doen we voor MINI twee dagen en recent voor de BMW 2 Serie Active Tourer één dag. Veertig groepen van twaalf man om precies te zijn. Eigenlijk vrije inschrijving, maar in elk geval de diagnose- en servicetechnici van de dealerbedrijven.”

Tijd om eens op de werkbank te kijken. Het eerste dat opvalt is dat de kale lichtmetalen blokken van de benzine- en dieseldriepitters sterk op elkaar lijken. “Klopt. BMW heeft gestreefd naar maximaal gebruik van dezelfde componenten. Overigens is er wél verschil in de boring en slag om aan 1,5 liter te komen: bij de diesel respectievelijk 84 mm en 90 mm, bij de benzine 82 mm en 94,6 mm. Het scheelt ook een paar cc cilinderinhoud.” Twee langeslagmotoren dus, maar opvallend genoeg geldt dat meer voor de ‘benzine’. Terug naar de rode draad om waar mogelijk kosten te besparen en productie op dezelfde machines mogelijk te maken. “Het basisblok wordt gebruikt voor diesel en benzine en de inbouwrichting is in de nieuwe modellen gelijk, maar hij kan voor andere toekomstige modellen ook in de lengte worden ingebouwd. Dat brengt met name verschillende bewerkingen met zich mee bij de productie. De waterpomp

WERKPLAATS

namelijk anders: 1-3-2 bij de diesel en 1-2-3 bij de benzineversie. Aanvankelijk was het met het oog op meer gelijke delen en gereedschappen gelijk, maar bij de benzineversie bleek dat op hogere toerentallen vibraties op te wekken. Met de andere ontstekingsvolgorde is dat verholpen. De diesel is zo gehouden om extra ontwikkelingskosten te sparen. Vandaar het verschil.” Dat heeft gevolgen voor de rest van de techniek: “De gewichten van de balansassen zijn niet heel verschillend, maar de vormgeving en timing zijn wel anders. Verder heeft de diesel een spelingcompensatie op de aandrijving van de balansassen. Met het oog op geluid en een verdere verﬁjning. De functie is vooral het tegengaan van de kantelwerking, het op en neer willen bewegen van de uiteinden van de motor, waar een driecilinder door zijn aard meer naar neigt.”

Geen cilinderbussen Om trillingen te onderdrukken kreeg de benzine driecilinder een andere ontstekingsvolgorde. Trainer Guus Mutsaers toont de constructieve verschillen met de dieselvariant. Allereerst de krukas. is bijvoorbeeld identiek, maar zit afhankelijk van de inbouwrichting op de zijkant of de voorkant. Het olieﬁlterhuis is steeds identiek.”

Andere krukassen De driecilinder krukassen lijken oppervlakkig bezien gelijk. Maar als je goed kijkt zijn er signiﬁcante verschillen: “Om te beginnen verschillen de gewichten en ligt de dieselversie in grotere lagers. Het belangrijkste onderscheid is dat de middelste tap 120 graden is verzet. De ontstekingsvolgorde is

De beide driecilinders hebben geen klassieke cilinderbussen: “In beide gevallen zijn de cilinderwanden van een zeer harde laag voorzien: een 0,3 millimeter dunne coating op ijzerbasis, direct op het aluminium. Daarvoor wordt een procedé van vlamboogspuiten gebruikt. Bij schade op die plek is het blok dus ‘weg’.”

Handen uit de mouwen. BMW Academy trainde veertig groepen van twaalf dealertechnici in de driecilindertechniek van de MINI en de BMW Active Tourer. Wat leerden die autotechnici daar?

‘DE ONTSTEKINGSVOLGORDE IS ANDERS: 1-3-2 BIJ DE DIESEL EN 1-2-3 BIJ DE BENZINEVERSIE’

Drijfstangen en lagerschalen Vanzelfsprekend zijn de drijfstangen in beide blokken niet gelijk: “De benzinedrijfstangen hebben zogenaamde Irox-lagerschalen. Dat geeft zekerheid over de smering bij start-stoptoepassingen. Bij iedere stop valt de oliedruk in het lager weg. Er is dan grenssmering. Daarbij loopt de wrijving in het lager en daarmee de slijtage sterk op. De Iroxlagers hebben een polymeercoating die veel beter tegen 28 november 2014 | AMT | 77

WERKPLAATS De rode Irox-lagerschalen aan de bovenkant van het big-end lager op de dieseldrijfstangen kunnen goed overweg met grenssmering. Bij gebruik van een start-stopsysteem komt dat veel vaker voor.

‘DE ELEKTRONICA HEEFT GEEN SENSOR, MAAR VOORSPELT WANNEER DE OPSLAGKATALYSATOR VOL RAAKT’

Onopvallende motorstop Veel consumenten vinden brandstofbesparende motorstops irritant. Bij de testritten met de MINI en de Active Tourer is start-stop wel actief, maar niet opvallend aanwezig. Hoe komt dat? “Naast een snelle start, zodat je meteen soepel optrekt, is dat terug te voeren op de manier waarop de motor stilvalt. Dat laat de techniek zo veel mogelijk samenvallen met het moment dat de auto zelf stopt. Zo merk je het bijna niet.”

78 | AMT | 28 november 2014

grenssmering bestand is. Overigens worden alleen voor de bovenkanten van de drijfstanglagers Irox-lagerschalen gebruikt. De onderkant wordt minder zwaar belast. Daar gebruiken we lagerschalen die juist weer beter bestand zijn tegen vuildeeltjes.”

Euro 6-elektronica Meer opvallende techniek vinden we bij de gloeibougies: “De elektronische regeling van de dieselversies is heel geavanceerd. Dat is nodig om aan de Euro 6 emissie-eisen te kunnen voldoen. Ook als de brandstofkwaliteit wat minder goed is, de motoren worden nu eenmaal niet allemaal in West-Europa ingezet. Daarom is het nodig dat we de verbrandingsdruk meten. Dat doet de gloeibougie. Een snufje uit de viercilinderversies. De gloeistift zit min of meer los in zijn behuizing en via een sensor wordt de beweging gemeten.” En de injectoren zelf? “Die zijn van de derde generatie. Magneetspoelinjectoren. Er worden ﬂinke stappen genomen: van 1600- naar 1800- en nu 2000 bar druk. De techniek is ook in staat om steeds meer afzonderlijke vernevelingen binnen een verbrandingsslag te geven. In de praktijk zijn dat er nu overigens vier. Ook een detail dat in Euro 6 meespeelt. Bijzonderheid aan de gebruikte injectoren (van Bosch) is dat ze inwendig een minuscuul drukvaatje hebben zodat de inspuitdruk ook bij de derde of vierde portie nog op niveau is.” Ook het uitlaat- en katalysatorsysteem heeft in de nieuwe modellen- en motorengeneratie een interessante noviteit aan boord, met name voor de regeling van de NOx-opslagkatalysator. “De elektronica heeft geen sensor meer, maar voorspelt wanneer de opslagkatalysator vol raakt en moet worden geregenereerd met een rijk mengsel. Bij de reiniging helpen de beide lambdasensoren, want die ‘zien’ onderling in hun meetwaarden dat een rijk mengsel niet meer nodig is. Met deze oplossing kun je een extra sensor weglaten en voorkom je in de praktijk problemen. Met vocht vooral, want daar is zo’n sensor gevoelig voor. Terwijl lambdasensoren beproefde en zeer betrouwbare techniek hebben.”

Gekoelde turbo Meer milieutechniek in de benzine driecilinder: “Die heeft een heel korte opwarmfase. De voordelen liggen voor de hand: milieu, comfort en verbruik. Om dat te bereiken zijn goed zichtbare veranderingen doorgevoerd. Zo heeft de turbo een nieuwe koeling. Bij de viercilinder omstroomt die het lagerhuis, bij de driecilinder juist niet. Daar wordt het uitlaatspuitstuk door koelwater omstroomd.” Verder wordt de oliepomp kenveldgestuurd: “De oliepomp levert zo optimale druk voor de omstandigheden. Dat spaart op zich al energie. Daar komt nog bij dat hij geen elektrische regelmotor heeft. Zijn regelsysteem werkt op zijn eigen druk.” En een schakelbare waterpomp nemen we aan? “Die komt wel, maar het zit er nu nog niet op.”

Sneller Valvetronic “Als we het dan toch over pompen hebben: in de benzinemotor zit onderin het carter een vacuümpomp, een vlinderpomp om precies te zijn. De diesel had hem al, maar door de Valvetronic heb je hem ook op de benzineversie nodig. Dat systeem trekt immers geen bruikbaar vacuüm meer in het inlaatsysteem.” De vlinderpomp voorziet de rembekrachtiging van onderdruk, wanneer nodig. De carterventilatie wordt geregeld met omschakelkleppen in het kleppendeksel. In het ‘zuiggebied’ (als de turbo geen druk levert) worden carterdampen via boringen in de cilinderkop aangezogen. Bij drukvulling gaan de dampen naar de aanzuigzijde van het compressorwiel. Een paar centimeter lager zit dus het systeem met volledig geregelde kleplichthoogte en variabele timing. Technisch geavanceerd en het scheelt ﬂink in het verbruik door lagere pompverliezen. Wat gebeurt nu wanneer daar iets mis gaat? “Er zit juist voor dergelijke situaties wel een gasklep op de benzineversie. Wanneer je een fout hebt, neemt die het in een noodloopprogramma van het Valvetronic-systeem over. En zorgt in het zuiggebied, geen drukvulling, dat er een onderdruk van 50 millibar blijft, zodat ook de carterventilatie voldoende blijft werken.”

WERKPLAATS

‘IN DE VORIGE GENERATIE ZAG JE HET LICHT DIMMEN WANNEER DE STELMOTOR IN ACTIE WAS’ Het tweemassavliegwiel voor de diesel heeft een extra demper: de pendulegewichtjes.

De trainer toont de onderdelen. De nieuwe generatie Valvetronic is efficiënter en veel sneller.

“Overigens is ook de Valvetronic zelf van een nieuwe generatie, met de stelmotor buitenop. Veel efficiënter. Dat was nodig ook, want in de vorige generatie zag je letterlijk het licht van de auto dimmen wanneer die stelmotor in actie was. Zoveel energie vroeg het regelmechanisme. In de eerste generatie wel 60 ampère, nu hoogstens 20 ampère. En toch is hij juist enorm snel. Zo snel zelfs dat hij ook cilinderspecifiek kan regelen. De lambdasensor meet ook per cilinder en de techniek kan de excenteras dus cilinderspecifiek bijregelen, nog weer beter dan in de vorige generatie.”

“Er zit een bijzonder vliegwiel in de motoren. Moderne motoren draaien steeds lagere toerentallen, om voor de hand liggende redenen. Maar de rijder eist een steeds hoger comfortniveau. En tja, trillingen zijn dan een probleem. Inmiddels is het gebruik van een tweemassavliegwiel gangbaar, maar de driecilinders en de viercilinder diesel gaan in de MINI- en BMW-toepassingen een stap verder.” In het vliegwiel vind je daarvoor opmerkelijk ‘los’ bewegende pendulegewichtjes met sleufjes. “Het idee is simpel, maar eﬀectief. De gewichten bewegen door hun massatraagheid tegen de oneenparigheid van de draaiende motor in en halveren daardoor het eﬀect. Het weegt daardoor wel vrij veel. Overigens verschillen de automaten van MINI van die van de achterwielaangedreven BMW’s. Bij de Active Tourer en MINI worden lichtere automaten van Aisin Warner gebruikt. MINI heeft steeds zes trappen, maar in de viercilindermodellen van de Active Tourer vind je een achttraps-versie.”

Comfort-vliegwiel De duivel zit in het detail, zo luidt een bekend gezegde. Dat geldt zeker voor de motortechniek nu de klant de lat steeds hoger legt. En tegelijkertijd onder de motorkap een revolutie plaatsvindt vanwege steeds verder aangetrokken normen en verbruikseisen. Dat zie je terug in de aandacht voor demping van trillingen en motorreacties.

BMW 1 Serie met voorwielaandrijving Tot nu toe blonken BMW en MINI uit in het ontwerpen van varianten op een thema. Het aantal modellen dat is afgeleid van de 3 Serie is enorm. Al dan niet als 4 Serie. Bij de MINI is ‘de selectie’ zelfs overweldigend. Vanaf begin dit jaar heeft zich echter een ommezwaai afgespeeld: ook BMW startte een platformstrategie voor zijn compacte modellen. Gedurfd. Door compacte MINI- en BMW-modellen technisch gesproken onder dezelfde paraplu te brengen, zij het op wat andere maten spoorbreedte en wielbasis, stapt ook BMW over op voorwielaandrijving. Bovendien heeft de BMW 2 Serie Active Tourer driecilinder benzine- en dieselmotoren voor de meest verkochte uitvoeringen. Viercilinders zijn er wel, maar dan vooral voor de sportieve en upmarket MINI- en BMW-varianten. Er komt ook bij het Beierse merk gezinsuitbreiding, zoals een 7-zits Active Tourer. Product manager Stefan Karch wil niet in details treden, maar geeft wel aan dat er onder andere een nieuwe 1 Serie komt: “Vooral het segment van de compacte auto’s

De basis van de BMW 2 Active Tourer komt sterk overeen met die van de MINI. Wordt dit ook het platform van de toekomstige 1 Serie? gaat de komende jaren flink groeien. De productiekosten spelen dan een grote rol. Samen met MINI heeft schaalvergroting voor de kostbaarste componenten een enorm voordeel. Ik sluit niet uit dat een 1 Serie op dezelfde basis komt te staan als de 2 Serie Active Tourer en dus voorwielaandrijving heeft. Over die stap zijn intern best vragen gesteld: ‘Is dat wel een échte BMW?’ Maar de uitkomst is inmiddels bekend. In dit segment weten veel rijders niet eens of hun auto voorwiel- of achterwielaangedreven is.”

meer weten Motordelen voor downsizing en balansasvideo

De start is voor de drijfstangen hoofdlagers op de krukas zeer belastend. Irox-lagers kunnen daar beter mee overweg dan traditionele glijlagers. Vandaar dat die bijzonder geschikt zijn voor start-stoptoepassingen. Hoe het precies werkt? AMT onderzocht het eerder bij Federal Mogul en stortte zich ook op andere tegen downsizing bestande motordelen. Je vindt er alles over op www.amt.nl/11-2014. Lees er dan meteen hoe het tweemassavliegwiel met pendulegewichtjes precies werkt en bekijk een prachtige animatie die de werking van het tweemassavliegwiel perfect laat zien. In de video tenslotte zie je waarom een driecilinder de neiging heeft aan de uiteinden op en neer te kantelen en hoe een balansas dat tegengaat.

28 november 2014 | AMT | 79

WERKPLAATS

VERBRANDING OF ELEKTRISCH?

Terugblik op AMT Diagnose Boot Camp Een Toyota Prius is stilgevallen op de snelweg. Je krijgt de auto aangeboden voor reparatie. Wat ga je meten? En welke veiligheidsmaatregelen tref je? Technisch trainer Steffen Elgersma van Innovam helpt de AMT Diagnose Boot Camp-deelnemers bij het stellen van de juiste diagnose.

DOOR PAUL JANSSEN/ FOTO’S AMT

“Stel: een klant is op de snelweg stilgevallen met zijn Toyota Prius. Een berger brengt de auto en zijn bestuurder naar jouw autobedrijf”, schetst Elgersma. “Wat doe je? Je kunt de auto natuurlijk meteen uitlezen. Maar als de klant toch bij jou in het bedrijf is, waarom vraag je die dan niet om wat meer informatie? Gebruiksomstandigheden kunnen van invloed zijn op een storing. Daarbij kan het ook van belang zijn om te weten wat de klant heeft ervaren toen de storing optrad. Die informatie geeft de diagnoseapparatuur je niet. Deze Prius is uitgevallen op de autosnelweg. Wat betekent dat?”, vraagt de trainer aan de Boot Camp-groep. “Dat de auto op hogere snelheid rijdt. En een hybridevoertuig rijdt dan voornamelijk op de brandstofmotor”, antwoordt een deelnemer. “Heel goed”, zegt Elgersma. Pas dan vindt hij het tijd om het voertuig uit te lezen en de nodige veiligheidsmaatregelen te nemen.

Werk veilig

“Met een Duspol kun je alleen spanningsmetingen uitvoeren. Door een instelfout kun je met een multimeter op het verkeerde been worden gezet, met een Duspol overkomt je dit niet”, zegt Elgersma.

“Ga je werken aan een elektrische of hybride auto, zet de werkplek dan af en gebruik handschoenen. Een handig hulpmiddel is een tweepolige spanningszoeker, ook wel Duspol genoemd. Een multimeter geeft niets aan als hij op wisselspanning (AC) staat ingesteld, terwijl je meet op een gelijkspanningsbron (DC) van bijvoorbeeld 200 volt. De meter laat zien dat er geen wisselspanning staat, maar een gelijkspanning staat er wel degelijk. Door de instelfout kun je dus op het verkeerde been worden gezet, met een Duspol overkomt je dit niet”, zegt Elgersma.

AMT Diagnose Boot Camp 2015 Heb je AMT Diagnose Boot Camp dit jaar gemist of wil je nog meer leren? Dan hebben we goed nieuws. Volgend jaar krijgt AMT Diagnose Boot Camp een vervolg. Op 11, 12 en 13 juni nodigt AMT je uit in de werkplaats van de Autosport Company in Waalwijk. Stel je kennis op de proef en verdiep je in nieuwe technieken. Wil je er bij zijn? Blijf op de hoogte via www.amtbootcamp.nl

Tijd om de auto te starten. Toyota gebruikt de elektromotor om de verbrandingsmotor te starten. Het starttoerental is ongeveer gelijk aan het stationair toerental. Elgersma nodigt de deelnemers uit om onder de motorkap te luisteren terwijl iemand de auto start. De verbrandingsmotor draait rond. “Draait de motor nu stationair of wordt de verbrandingsmotor aangedreven door de elektromotor?”, vraagt Elgersma. “Lastig te horen”, vindt een deelnemer. “Hoe kom je er nu achter of de verbrandingsmotor zelf draait of aangedreven wordt?”, vraagt Elgersma de deelnemers. “Je kunt een viergasmeting uitvoeren. Dan zie je of er brandstof verbrandt wordt”, zegt een deelnemer. Prima idee, maar een viergasmeting voeren de deelnemers nu niet uit. Wel controleren ze of er hete uitlaatgassen uit de uitlaat komen. Dat blijkt niet het geval.

Benzinedruk aanwezig? Wat is de volgende stap? Krijgt de motor wel benzine en werkt de ontsteking? “We controleren of er benzinedruk aanwezig is”, zegt de trainer. Terwijl iemand de auto start, lezen de andere deelnemers de brandstofdruk af op een aangesloten brandstofdrukmeter. Na een paar seconden starten blijkt er geen benzinedruk. Wat is de oorzaak? Met behulp van de multimeter controleert een deelnemer of de brandstofopvoerpomp wel aangestuurd wordt. Dat blijkt niet het geval. Een andere deelnemer heeft een vraag: “De Prius rijdt bij lage snelheid elektrisch. Als je de auto op contact zet draait de benzinemotor niet. Hoe start je die toch zodat je diagnose kunt stellen?” Elgersma: “Trap het gaspedaal in, dan slaat de verbrandingsmotor aan en kun je ‘m stationair in de werkplaats laten draaien.” De teamcaptain van de Boot Camp-groep vult de bevindingen en de oorzaak op de werkorder in. Daarna gaat de groep naar de volgende case: het kalibreren van de front-camera. Hoe je dat doet? Lees het volgende maand in AMT.

Steffen Elgersma (links) geeft de AMT Boot Camp-deelnemers advies over veilig werken aan een hybridevoertuig. En hij vraagt de groep om een storing in een Prius op te lossen. 80 | AMT | 28 november 2014

Accu’s voor oor oo.a. a aauto’s uto’s - hheavy eavy dduty uty - recreatie

ALLES VOOR DE MONTEUR

Verdraaid makkelijk!

ww w ww. w Re R no nosX sX-o sX -o one ne.c .com .c om m Frentec BV | T +31 (0) 495 462140 | info@frentec.biz | www.frentec.biz

Met deze bijzondere ratel wordt de slag gemaakt door te draaien aan het handvat. Handig om te gebruiken in krappe ruimtes! Kijk voor het hele assortiment in het Toolspecial Magazine of in de Toolbase op www.toolspecial.com

WWW.TOOLSPECIAL.COM

ONDERNEMEN

ATC BEZOEKT MOTOPORT ZELHEM, EZS EN KART@PULT

Drie onder één dak Iedere maand verzorgen de twintig ATC-afdelingen in Nederland en België lezingen met uiteenlopende onderwerpen. Alle 4000 leden van de ATC kunnen die gratis bijwonen. En ze ontvangen het vakblad AMT. Verder organiseert de ATC landelijke evenementen en vertegenwoordigt de vereniging de APK-keurmeesters in verschillende officiële overlegorganen. Meer weten? Kijk op: www.atcnl.nl of www.atcbe.be.

‘NOPPEN ZIJN VOOR VOETBALLERS’

Blijf je op twee wielen niet overeind, dan kun je kiezen voor een derde wiel. Lukt ook dat niet meer, dan is er altijd nog een vierwieler. Motoport Zelhem, EZS sidecar en Kart@pult bieden onder één dak drie verslavende vormen van voortbewegen. ATC-afdeling DeventerZutphen bezocht dit bijzondere trio bedrijven.

DOOR HUGO CLAVER / FOTO’S HC

Geen auto te bekennen, maar toch een ﬂinke opkomst voor de ATC-avond bij Motoport Zelhem, EZS sidecar en Kart@pult. Drie bedrijven onder (bijna) één dak, met totaal uiteenlopende specialiteiten en toch innig met elkaar verbonden. De naam Engbers, onder Achterhoekse motormuizen welbekend, smeedt hier een bloedband. Motoport Zelhem is begin jaren zeventig ontstaan uit de motorhobby van Tonnie Engbers, met de oprichting van Engbers Motors. Aanvankelijk gespecialiseerd in Norton verwierf Engbers in 1973 het Yamaha-dealerschap en maakte het bedrijf een onstuitbare groeispurt. Dealerschappen werden aaneengeregen met de merken Honda, Suzuki, Kawasaki en BMW (en meer recent Peugeot Scooters en Zero elektrische motorﬁetsen). En Tonnie Engbers vond nog tijd om een andere activiteit op te starten: Engbers Zijspan Service (EZS), opgericht in 1981. De dagelijkse leiding van EZS vertrouwt Tonnie Engbers toe aan zijn broer Albert. Bijna 30 jaar zijn de bedrijven met elkaar verweven. Tonnie Engbers gaat in 2001 met pensioen en het bedrijf, waarvan de naam begin jaren negentig verandert in Motoport Engbers en in 1999 in Motoport Zelhem,

Motoport Zelhem beschikt over een aparte werkplaats voor BMW. Er wordt veel gedaan aan bijscholing; de BMW-technici alleen gaan al twee weken per jaar op cursus. 82 | AMT | 28 november 2014

wordt overgenomen door zoon Renzo. In 2008 besluit ook Albert Engbers zich terug te trekken uit EZS. Wederom neemt een zoon het stokje over: Dave Engbers krijgt niet alleen de dagelijkse leiding over EZS, maar hij neemt het bedrijf over van neef Renzo. Vanaf dat moment zijn Motoport Zelhem en EZS gescheiden, maar blijven goede buren. En EZS krijgt een bovenbuurman; in 2013 neemt de zijspanbouwer de activiteiten van Karts&Parts, met de volledige lijn benzinekarts van Eglemkarts en Interkart, over. Tom Oosterholt wordt in dienst genomen om de nieuwe onderneming, Kart@pult geheten, te runnen en karts te bouwen voor kartbanen over de hele wereld.

Shop-in-shop De ATC-ers leggen een fikse wandeling af door het pand van Motoport Engbers, waar Renzo Engbers tekst en uitleg geeft over de activiteiten. Alleen de showroom beslaat al meer dan 2500 m2, met een flinke collectie ‘gebruikt’ per segment, onderdelen en accessoires, een enorm kledingaanbod op de tweede verdieping en daarnaast shop-in-shop concepten voor de merken waarvan Motoport dealer is. BMW is verhuisd naar rechts, naast de entree. “De klant kijkt bij binnenkomst naar rechts”, verklaart Engbers. BMW is een belangrijk merk voor de Zelhemse motorspecialist, daarom is ook de werkplaats gescheiden, met een aparte werkplaats voor BMW, waar speciaal opgeleide technici diagnose stellen en onderhoud en reparaties uitvoeren. Opvallend is dat elk merk een eigen ‘look and feel’ heeft binnen Motoport. Dat moet ook, want importeurs stellen specifieke eisen aan de presentatie van hun merk. “Het is een standaard pakket, je moet van elk merk ook een bepaald aantal modellen hebben staan. Maar daar worden we wel flexibeler in, laat

Renzo Engbers (links) wil zich als dealer onderscheiden met know-how.

ONDERNEMEN

APK voor motorﬁetsen? Liever niet Een terugkerend thema in motorfietsenland is de APK voor motorfietsen. Sommige ATCleden vinden dat daar wel iets voor te zeggen is. Vergroot het immers niet de veiligheid van motorfietsen op de weg? Bovendien zou het de motorzaak extra omzet kunnen leveren, en een jaarlijks contactmoment met de klant. Renzo Engbers denkt er duidelijk anders over: “In een APK voor motorfietsen zie ik helemaal niets. Als een APK verplicht wordt, verwacht ik dat er tal van sleutelaars opstaan die mogen keuren en dat in een schuurtje gaan doen. Dan komt die motorfiets dus niet meer in mijn werkplaats, want de eigenaar laat daar meteen een onderhoudsbeurt uitvoeren. Als dealer onderscheiden we ons nu juist met onze technische kennis, een goed geoutilleerde werkplaats, diagnose-apparatuur en noem maar op. Mijn monteurs worden voortdurend bijgeschoold, de BMW-technici ben ik alleen al twee weken per jaar kwijt wanneer ze bijgeschoold worden door BMW.”

Dave Engbers legt in woord en gebaar uit hoe hij te werk gaat bij het ontwerpen van een zijspan voor deze Honda NC 700. in het seizoen ga je bepaalde modellen niet meer neerzetten.” Suzuki stelt, als enige ‘particuliere’ importeur, de minste eisen als het op presentatie aankomt. Nieuwste aanwinst is Zero: volledig elektrisch aangedreven motorﬁetsen in vier modellen (S, SR, DS en FX). Een product uit Silicon Valley en volgens Engbers is de klant een idealist. Van de Zero’s, die een actieradius van zo’n 140 km hebben, heeft Engbers er in 2014 drie verkocht. Ook nieuw: de Peugeot Metropolis-motorscooter met twee wielen vooraan, waarvoor je geen motorrijbewijs hoeft te hebben. Het crossen endurosegment schittert door afwezigheid. “Noppen zijn voor voetballers”, lacht Engbers.

Speeltuin Van de smetteloze showroom en state-of-the-art werkplaatsen van Motoport vervolgt de stoet ATC-ers zijn weg naar EZS sidecar, het domein van Dave Engbers en een speeltuin voor technici: handgereedschap, lasapparaten, machines en lengtes metaal waar je maar kijkt. EZS ontwikkelt en bouwt niet alleen zijspannen, maar ook aanhangers voor motorfietsen, trikes en slimme oplossingen voor mensen met een handicap, waardoor die toch motor kunnen blijven rijden. Op de brug een Honda NC 700, de eerste waarvoor Dave Engbers een zijspan bouwt. “Zo’n fiets zet ik op de brug en dan ga ik er eerst eens een paar dagen omheen lopen. In mijn hoofd komt dan het zijspan tot stand.” Dat is nagenoeg allemaal handen maatwerk. De polyester zijspankuip zelf komt van een leverancier in Aalten. Gordels zijn een optie, net als bumpers, een rolbeugel of ventilatie in de neus. Standaard zijn zaken als een zitting, een dekzeil en een kofferdeksel. Het is aan te raden het derde wiel uit te rusten

De swingarm voorvork wordt door EZS in eigen huis ontworpen en gefabriceerd. Terugbouwen naar origineel kan altijd. met een rem die kan samenwerken met de voor- of met de achterrem. Voor sportieve rijders adviseert EZS samenwerking met de voorrem, de toerrijder is beter bediend met de achterrem, want dat brengt meer rust in de combinatie. Het frame is af-fabriek bij lange na niet sterk genoeg. Geef je gas, dan wil het zijspan blijven staan. Rem je, dan wil het zijspan rechtdoor. Ook bij sturen worden enorme krachten op

‘ALS DEALER ONDERSCHEIDEN WE ONS MET TECHNISCHE KENNIS EN EEN GOED GEOUTILLEERDE WERKPLAATS’

28 november 2014 | AMT | 83

ONDERNEMEN

Tom Oosterholt van Kart@pult (midden) heeft na elk weekeinde een volle week werk aan het leveren van alle vervangingsdelen voor de kartbanen. het frame uitgeoefend. Dus moet EZS eerst een hulpframe bouwen, met spoorstangen, reactiestangen, een perfecte geometrie en dat alles oersterk. En uitdokteren waar dat op het frame gemonteerd kan worden. Een standaard achterwiel is ook niet geschikt voor een zijspan; EZS bouwt hiervoor een nieuw wiel. Dat kan, zoals bij de Honda NC 700, een zijspanwiel zijn, de eigen EZS Solid-wielen of universele achterwielen in 15 inch met uitwisselbare velghelften en een solide hart uit een aluminium legering. Een achterwiel bouwen alleen kost al drie dagen, waarbij een aluminium plaat gedraaid wordt om het tandwiel op te bevestigen. Uitgangspunt is dat alles, ketting, remschijf en remklauw, op de originele plaats komt, en dat terugbouwen naar origineel altijd kan.

Swingarm voorvork

Kart@pult maakt heel veel zelf, waaronder stuur- en spoorstangen, maar ook remcilinders zijn van eigen ontwerp.

‘GEEF JE GAS, DAN WIL HET ZIJSPAN BLIJVEN STAAN. REM JE, DAN WIL HET RECHTDOOR’

84 | AMT | 28 november 2014

Ook de voorvork wordt volledig onder handen genomen door EZS. Meest voor de hand liggend is de toepassing van een swingarm voorvork, die EZS zelf maakt. De gereduceerde en instelbare naloop zorgt voor een lichter stuurgedrag. Bovendien worden dwarskrachten om het veersysteem heen geleid en heeft de motor geen duikneigingen bij het remmen. Voor de remschijf wordt een adapter gemaakt, voor de originele remklauwen fabriceert EZS platen. Heeft de motorfiets ABS, dan kan dit ook op het derde wiel, met een liefst kleine (175-200 mm) remschijf toegepast worden. “De ABS-puls gaat door het zijspan, maar als dat derde wiel eenmaal blokkeert, blijft het ook blokkeren”, vertelt Dave Engbers. Elk zijspan krijgt een eigen framenummer en elke combinatie moet goedgekeurd worden door de TÜV. “Nog nooit last mee gehad”, aldus Engbers. “Ik heb ooit één frame teruggekregen, na een frontale botsing met een bus. De fiets was een total loss, het zijspanframe alleen een beetje krom...” De waarde van een motorfiets bouwt na een huwelijk met een zijspan wel wat sneller af: “Hij degradeert 10 tot 15 procent sneller, omdat de fiets harder moet werken.”

Karts op zolder Op de kolossale zolder van EZS treﬀen de ATC-leden Tom Oosterholt van Kart@pult. Dit bedrijf voorziet kartbanen van over de hele wereld van karts en onderdelen. Kart@pult bouwt zes verschillende typen, elk ontwikkeld voor verschillende toepassingen (indoor, outdoor) en de verschillende eisen die kartbanen stellen. Ook hier is de hoeveelheid handen maatwerk opvallend. De chassis’, gemaakt van chroommolybdeen, komen van een Doetinchemse leverancier, maar ontzettend veel delen worden door Kart@pult zelf ontwikkeld en gemaakt: fusees, stuurstangen, spoorstangen, remcilinders, onafhankelijke wielophangingen, tandwielpulleys... “Ik loop veel rond bij de kartbanen en zie daar welke delen in de praktijk kwetsbaar zijn. Daar verzinnen we dan een verbetering voor, zo ontwikkelen we de karts steeds door”, vertelt Oosterholt. Duurzaamheid is het sleutelwoord, want op de kartbanen krijgen de huurkarts het zwaar voor de kiezen. Bij de riemaangedreven (een ketting kan ook) versies is de reserveriem al voorgemonteerd: de technicus van de kartbaan kan de oude zo doorsnijden en de nieuwe op het tandwiel schuiven. “De karts moeten blijven rijden, anders kosten ze geld”, weet Oosterholt. Een handige en fraaie optie is de tot 12 cm verstelbare pedalen. De karts zijn uitgevoerd met een Honda GX160 of GX200 4-takt grasmaaiermotor. Kart@pult verwijdert de begrenzer voor meer vermogen en plaatst andere zuigerveren, klepveren, een reductiebak en een versterkt uitlaatsysteem. Vermogens lopen, afhankelijk van de motorisatie, op tot 35 pk. Uitzondering is een tweemotorige kart, bestemd voor de Britse markt; die haalt een topsnelheid van zo’n 110 km/u. Een nieuwe ontwikkeling is een kart op LPG. Die rijdt op propaangas, met een hogedrukverdamper. De gaskart is door Kart@pult zelf ontworpen. Het grote voordeel: minder uitstoot (tot 50%) en geen blauwe dampen in de hal bij een indoor kartbaan. De Zelhemse kartbouwer levert diverse gassystemen, plus snelsluitingen voor het vliegensvlug wisselen van de gastank. “Er wordt al mee gereden, de rondetijden zijn gelijk aan die van de benzineversies”, verzekert Oosterholt.

Advertorial

DE TOEKOMST VAN ACCUMANAGEMENT Een accutester die u aansluit op de EOBD-poort? Ja, de Midtronics DSS-7000 doet dan ook veel meer dan alleen accu’s testen. ,ŝũ ŚĂĂůƚ ǀŝĂ ĚĞ s/EͲĐŽĚĞ ǌĞůĨ ĚĞ ǀŽĞƌƚƵŝŐŝŶĨŽƌŵĂƟ Ğ Ƶŝƚ ĞĞŶ database, maar maakt ook een planning voor het onderhoud aan de accu’s die in voorraad zijn. Via een van de apps begeleidt de DSS-7000 de monteur door het gekozen type diagnoseproces. De DSS-7000 is klaar voor de toekomst. Elektronica wordt steeds complexer De accutester van de toekomst moet ŽǀĞƌ ŐĞĂǀĂŶĐĞĞƌĚĞ ĚŝĂŐŶŽƐƟ ƐĐŚĞ ŵŽŐĞůŝͲ jkheden beschikken. Door steeds strenger wordende milieu- en veiligheidsmaatregelen krijgen auto’s meer complexe elektronica om brandstofverbruik en CO2-uitstoot te verminderen en de veiligheid te verhogen Al deze systemen werken op stroom die wordt geleverd door één of meerdere accu’s. Het is van vitaal belang dat deze accu’s en elektrische systemen zo goed moŐĞůŝũŬ ŽŶĚĞƌŚŽƵĚĞŶ ĞŶ ŐĞĐŽŶƚƌŽůĞĞƌĚ ǁŽƌĚĞŶ Žŵ ǌĞ ŝŶ ŽƉƟ Ͳ ŵĂůĞ ĐŽŶĚŝƟ Ğ ƚĞ ŚŽƵĚĞŶ͘ DŝĚƚƌŽŶŝĐƐ ŽŶƚǁŝŬŬĞůƚ ŚŝĞƌ ĚĞ ďĞƐƚĞ ŽƉůŽƐƐŝŶŐĞŶ ǀŽŽƌ͘ Ğ ^^ͲϳϬϬϬ ĂƩ ĞƌǇ ŝĂŐŶŽƐƟ Đ ^ĞƌǀŝĐĞ ^ǇƐͲ ƚĞŵ ŝƐ ĚĞ ŶŝĞƵǁƐƚĞ ŐĞŶĞƌĂƟ Ğ ĂĐĐƵƚĞƐƚĞƌƐ ĚŝĞ ŬůĂĂƌ ŝƐ ǀŽŽƌ ŚĞƚ ƚĞƐƚĞŶ ǀĂŶ ĐŽŶǀĞŶƟ ŽŶĞůĞ ǀŽĞƌƚƵŝŐĞŶ͕ ǀŽĞƌƚƵŝŐĞŶ ŵĞƚ ƐƚĂƌƚͲ stop systemen en hybride- en elektrische voertuigen. Met de ^^ͲϳϬϬϬ ǁŽƌĚƚ ŚĞƚ ƌŝƐŝĐŽ ŽƉ ĞĞŶ ĨŽƵƟ ĞǀĞ ĚŝĂŐŶŽƐĞ ƚŽƚ ĞĞŶ ŵŝŶŝŵƵŵ ďĞƉĞƌŬƚ͘ ,Ğƚ ĚŝĂŐŶŽƐĞĂƉƉĂƌĂĂƚ ĚŝĂŐŶŽƐƟ ĐĞĞƌƚ ĂůůĞ ĐŽŶǀĞŶƟ ŽŶĞůĞ͕ ŚƵŝĚŝŐĞ ĞŶ ƚŽĞŬŽŵƐƟ ŐĞ ĂĐĐƵƚǇƉĞƐ ƐŶĞů͕ ǀĞŝůŝŐ ĞŶ ĞĞŶǀŽƵĚŝŐ ǀŽůŐĞŶƐ ƵŶŝĞŬĞ ƚĞƐƚƌŽƵƟ ŶĞƐ ĚŝĞ ĚŽŽƌ ĚĞ ǀĞƌƐĐŚŝůͲ lende autofabrikanten worden voorgeschreven.

Reservecapaciteit testen Ğ DŝĚƚƌŽŶŝĐƐ ^^ͲϳϬϬϬ ƚĞƐƚ ŶŝĞƚ ĂůůĞĞŶ ĂĐĐƵ͛Ɛ͕ ŵĂĂƌ ŝƐ ŝŶ staat het volledige elektrische systeem van voertuigen te ĐŽŶƚƌŽůĞƌĞŶ ĞŶ ƚĞ ĚŝĂŐŶŽƐƟ ĐĞƌĞŶ͘ ϭϮs ĂĐĐƵ͛Ɛ ǀĂŶ ŚǇďƌŝĚĞ ǀŽĞƌƚƵŝŐĞŶ͕ ĞůĞŬƚƌŝƐĐŚĞ ǀŽĞƌƚƵŝŐĞŶ ĞŶ ǀŽĞƌƚƵŝŐĞŶ ŵĞƚ ƐƚĂƌƚͲ stop systemen worden op een andere manier belast waardoor de reservecapaciteit een belangrijkere rol speelt dan de koudstartstroom. De DSS-7000 is als eerste accutester in staat die reservecapaciteit te controleren. Door de accu ƌĞŐĞůŵĂƟ Ő͕ ďŝũǀŽŽƌďĞĞůĚ Ɵ ũĚĞŶƐ ŝĞĚĞƌ ǁĞƌŬƉůĂĂƚƐďĞǌŽĞŬ͕ ƚĞ ĐŽŶƚƌŽůĞƌĞŶ ŬĂŶ ĚĞ tester al in een vroeg stadium bepalen of en wanneer een accu aan vervanging toe is. Dit voorkomt dat de klant onverhoopt ƐƟ ů ŬŽŵƚ ƚĞ ƐƚĂĂŶ ĞŶ ǌŽƌŐƚ ĞƌǀŽŽƌ ĚĂƚ Śŝũ ǌŝĐŚ ŶĂƵǁĞůŝũŬƐ Žŵ ǌŝũŶ ĂĐĐƵ͛Ɛ ŚŽĞŌ ƚĞ ďĞͲ kommeren. De Midtronics DSS-7000 ziet er uit als een modern diagnoseapparaat. Op het duurzame 7-inch full-color tabletscherm van de afneembare controller kan de monteur eenvoudig de ǁĞĞƌŐĞŐĞǀĞŶ ŝŶĨŽƌŵĂƟ Ğ ďĞŬŝũŬĞŶ͘ ,ŝũ ŬĂŶ ŽŽŬ ĚĞ ŬůĂŶƚ ŵĞĞŶͲ emen in deze geavanceerde testbeleving en hem of haar het resultaat op het tabletscherm laten zien. Het menu wordt bediend via eenvoudige visuele service apps ǁĂĂƌŵĞĞ ĚĞ ŐĞďƌƵŝŬĞƌ ǀŽůůĞĚŝŐ͕ ƐŶĞů ĞŶ ĨŽƵƚůŽŽƐ ǀŽůŐĞŶƐ vastgelegde stapsgewijze procedures een test kan uitvoeren. Ğ ƚĞƐƚĚĂƚĂ ǁŽƌĚƚ ĂƵƚŽŵĂƟ ƐĐŚ ǀĞƌǌĂŵĞůĚ ĞŶ ŽƉŐĞƐůĂŐĞŶ͕ ǌŽŶĚĞƌ ĚĂƚ ĚĞ ŵŽŶƚĞƵƌ ĚĂĂƌ ŝĞƚƐ ǀŽŽƌ ŚŽĞŌ ƚĞ ĚŽĞŶ͘ /ĚĞĂĂů dus voor drukke werkplaatsen en voor het gemak van de monteurs.

Minimaliseer kans op fouten Een andere belangrijke feature van de Midtronics DSS-7000 ŝƐ ĚĞ ĚĂƚĂďĂƐĞ ŵĞƚ sĞŚŝĐůĞ /ĚĞŶƟ Į ĐĂƟ ŽŶ EƵŵďĞƌƐ ;s/EͿ͘ DĞĞƌ ŝŶĨŽƌŵĂƟ Ğ ŽǀĞƌ ĚĞ ^^ͲϳϬϬϬ ǀŝŶĚƚ Ƶ ŽƉ De DSS-7000 wordt aangesloten op de EOBD-poort van het www.dss7000.midtronics.com ǀŽĞƌƚƵŝŐ ĞŶ ŝƐ ǌŽ ŝŶ ƐƚĂĂƚ ŚĞƚ ǀŽĞƌƚƵŝŐ ƚĞ ŝĚĞŶƟ Į ĐĞƌĞŶ͘ Ğ ŵŽŶͲ ƚĞƵƌ ŚŽĞŌ ĚƵƐ ŶŝĞƚ ǌĞůĨ ŵĞĞƌ ĚĞ ũƵŝƐƚĞ ŐĞŐĞǀĞŶƐ van de accu in de tester in te voeren. De tester gaat zelf uit van de originele voertuiggegevens waardoor de kans op een foute diagnose minimaal wordt. Nadat het voertuig door de DSS-7000 geïdenƟ Į ĐĞĞƌĚ ŝƐ͕ ďĞŐĞůĞŝĚƚ ĚĞ ƚĞƐƚĞƌ ĚĞ ŵŽŶƚĞƵƌ stap voor stap bij het testen van de accu. Dat begint al met het juist aansluiten van de klemmen op de accupolen. Nadat de DSS-7000 is aangesloten kan het servicesysteem diagnose ƐƚĞůůĞŶ͕ ĂĐĐƵ͛Ɛ ƌĞŐŝƐƚƌĞƌĞŶ͕ ĞŶ ŐĞĞŌ ŚĞƚ ŝŶƐƚƌƵĐͲ Ɵ ĞƐ Žŵ ĚĞ ĞůĞŬƚƌŽŶŝƐĐŚĞ ƐǇƐƚĞŵĞŶ ƚĞ ƌĞƐĞƩ ĞŶ ;ďŝũǀŽŽƌďĞĞůĚ ĞůĞŬƚƌŝƐĐŚĞ ƌĂŵĞŶ͕ ƐƚŽĞůĞŶ͕ ĞƚĐ͘ ŶĂ ĞĞŶ ƐƚƌŽŽŵƵŝƚǀĂůͿ͘

OOG VOOR TECHNIEK Peugeot RCZ DOOR TOM POLMAN / FOTO’S PEUGEOT

In 2010 introduceerde Peugeot de RCZ. Een strak gelijnde coupé die het sportieve beeld van het Franse merk moest opvijzelen en de strijd met de populaire Audi TT kon aangaan. Leverbaar zijn een 115 kW en 147 kW sterke 1.6 THP. Dieselen kan ook met de 2.0 HDiF met 120 kW. Sinds begin dit jaar is er ook nog een topversie, de RCZ R. Een kijkje onder het koetswerk.

Sportieve jas De wielen op de hoeken, een coupéprofiel en opvallende dakbogen. De RCZ oogt sportief, en is dat ook. Zo besteedde Peugeot veel aandacht aan de wegligging. Toch is het ook veel conventionele Peugeot-techniek in een sportieve jas. Het interieur is wel luxe afgewerkt. Concurreren met de Audi TT doe je tenslotte niet zomaar. Toch ontbrak er iets. Scherpte, kracht, de ‘finishing touch’ om de sportieve ambities te onderstrepen. Peugeot Sport werd ingeschakeld om de R-versie te ontwikkelen.

Remmerij met wedstrijdervaring De remmen op de vooras van de R zijn een huzarenstukje. Peugeot monteert een vaste remklauw met vier remzuigers. De zwevende geventileerde remschijven zijn 380 mm in plaats van 340 mm en 32 mm dik. Een aluminium hart vermindert het onafgeveerd gewicht én verbetert de hittebestendigheid. Peugeot gebruikte dit type remmen eerder in wedstrijdauto 206 WRC...

86 | AMT | 28 november 2014

Rijden met de R

TECHNIEK

De RCZ R is 17 kg lichter dan de versie zonder R. Resultaat: 4,7 kg per pk en 0-100 km/u binnen zes tellen, inclusief twee keer schakelen. Ook op tussensprints voelt deze leeuw krachtig aan. Uit de diffuser prijken twee verchroomde uitlaatpijpen. Het één-punt-zesje is niet alleen krachtig, maar dankzij sound engineering klinkt het ook zo. De R kost wel wat: € 48.200,-. Maar dan is ie ook aardig compleet. Alhoewel, die carbon afwerking op het dak à € 1.510,- hoort er eigenlijk toch wel bij...

Krachtig én zuinig Peugeot Sport ging grondig te werk en haalde 199 kW uit de 1.6 THP EP6CDTX-motor. Meer dan de helft van de onderdelen werd aangepakt. Reden voor een nieuwe motorcode: EP6CDTR. Met 145 g/km CO2uitstoot is deze Euro 6-krachtpatser ook nog zuiniger dan de 147 kW-versie. Althans, op papier. De extra kracht komt vooral van de BorgWarner Twin Scroll turbo. Het maximum koppel van 330 Nm is van 1900 tpm tot 5500 tpm beschikbaar. Het maximum vermogen piekt bij 6000 tpm.

Aangepast onderstel

Hart van de leeuw

Voor de R werd het onderstel 10 mm verlaagd. Andere bumpers verminderen de luchtweerstand. Skirts en een achterspoiler leveren 15 DecaNewton (daN) meer downforce, een DecaNewton = 10 Newton en komt overeen met circa 1 kg. De spoorbreedte nam met 12,7 mm toe, waarna toespoor en wielvlucht opnieuw op elkaar werden afgestemd op het circuit. Een andere schokdemperkarakteristiek, stuggere veren (voor 14%, achter 44%) en een naar achteren geplaatste stabilisatorstang maken de aanpassingen compleet. Een mechanisch Torsen-differentieel helpt om al het vermogen op het wegdek over te brengen.

52 kW meer vermogen vergt meer dan alleen een andere turbo. Het stalen uitlaatspruitstuk kan beter tegen hoge temperaturen en samen met Mahle Motorsport zijn nieuwe zuigers ontwikkeld. De smeedstalen kern is bekleed met aluminium. Een techniek afkomstig uit de Formule 1. De compressieverhouding ging van 10,5:1 naar 9,2:1, een dubbele oliesproeier per zuiger zorgt voor extra koeling. Ook de aanlegdruk en het ontwerp van de zuigerveren zijn aangepast.

Polymeren De drijfstangen zijn beter bestand tegen hoge toerentallen. Ze zijn uit ‘SPLITASCO HC’ vervaardigd. Een materiaal dat Porsche ook in zijn V8 turbomotoren gebruikt. De lagerschalen zijn afkomstig van Mahle en bekleed met een polymeercoating. Deze lagers zijn bestand tegen 140 bar druk, tegenover 85 bar bij de 147 kW-motor. Ook de bougies zijn aangepast aan de hogere cilinderdrukken van de R. Peugeot monteert een kouder type van NGK: warmtegraad 8.

28 november 2014 | AMT | 87

TECHNIEK

ONTWIKKELING AIRBAGGORDEL ROEPT OOK VRAGEN OP

Gordel met luchtzak Amerikaanse Ford-modellen hadden het nieuwe snufje al. In de nieuwe Mondeo maakt binnenkort ook Europa kennis met de ‘opblaasbare veiligheidsgordel’. De volgende stap in veiligheidstechniek mikt op kwetsbare achterpassagiers. Maar hoe zit dat bijvoorbeeld met kleine kinderen?

de ontplooiing van het in de schuine gordelband gebouwde systeem een hele uitdaging. Het systeem biedt extra bescherming aan kwetsbare passagiers. Achterin zitten vaak oudere passagiers of juist kinderen. Soms in een kinderstoel.” Volgens Ford is deze extra aandacht voor achterpassagiers een volgende stap in de evolutie van de veiligheidstechniek.

Uitdagingen De eerste technische presentatie van de inﬂatable seat belt vond al vijf jaar geleden plaats. Toen was er jaren aan gewerkt, zo onderstreept de R&Dafdeling. Binnenkort wordt het in samenwerking met Key Safety Systems (KSS) ontwikkelde concept ook vrijgegeven voor andere merken. “Naast de nieuwe techniek was de afstelling van het gordelmechanisme en

Het geheel oogt relatief eenvoudig. Maar de ontwikkelaars liepen tegen de nodige uitdagingen op: “Het systeem wordt ontplooid via de sensortechniek die ook de airbags in werking zet. Ook al zit er in de beide buitenste gordels achterin feitelijk géén airbagtechniek. Bij een botsing wordt een klein drukvaatje onder de bank met een pyrotechnisch systeem geopend.

De perslucht wordt toegevoerd via een grotere bevestiging met dubbele afdichting. Rechts een standaard middengesp. ADVERTENTIE

UW AUTOMOTIVE WERKPLAATS I ONS WERK

Oskamp Equipment

Ford werkt al sinds 2001 aan de ‘airbaggordel’ achterin. In samenwerking met KSS wordt nu een systeem met gecomprimeerde lucht toegepast. Europese primeur in de Mondeo. De perslucht wordt via een speciale aansluitgesp met dubbele afdichting (zowel naar buiten als inwendig om vuil buiten te houden) naar de gordel gevoerd.” De kracht van de perslucht scheurt de stikrand van de gordel open en een als een harmonica opgevouwen ‘zak’ vormt in een fractie van een seconde een oppervlak dat vijf maal zo groot is als een gangbare gordel. Als een luchtkussen. “Achterpassagiers worden frontaal niet door een airbag opgevangen. Op deze wijze worden de krachten op de kwetsbare borst aanzienlijk lager. In de heupgordel is dat niet nodig, dat deel van het lichaam is veel sterker.” Ford maakt een speciﬁek deel midden in de dwarsgordel opblaasbaar voor een optimale werking op de juiste plek. In tegenstelling tot airbags blijft de ‘zak’ een seconde of zes ontplooid, ook met het oog op gecompliceerde ongevallen. Dat kan alleen omdat de lucht koud is.

Kinderstoeltjes? Oskamp Equipment - T + 31 318 648345

88 | AMT | 28 november 2014

info@oskamp-equipment.nl

www.oskamp-equipment.nl

“Er moest ook een dubbel rolmechanisme komen, boven en onderaan, zodat

de bescherming altijd op de juiste positie terecht komt. In combinatie met een kinderstoel moet je de Isoﬁxbevestiging gebruiken. Er wordt nog steeds getest, de afgelopen tijd onder andere ook met de nieuwe generatie high tech Q-dummies.” Aanvankelijk zetten Amerikaanse consumentenorganisaties vraagtekens bij het gebruik. Vooral in combinatie met kinderstoelen. Ook omdat de gordel veel dikker is en wellicht lastig te bevestigen. Inmiddels geven merken als Britax Römer na testen al speciﬁeke stoelmodellen vrij, mits juist bevestigd. Voor autobedrijven is ook dat een aandachtspunt.

meer weten

Airbaggordel op video Zien hoe de airbaggordel werkt? Bekijk de video op www.amt.nl/11-2014.

Het enige échte onafhankelijke concept Er zijn veel garageconcepten in Nederland. Toch is er maar één echt onafhankelijk. Vakgarage! Vakgarage is geen eigendom van een onderdelenmerk of importeursorganisatie. Het concept is eigendom van de aangesloten ondernemers. Daarom staan bij Vakgarage altijd de belangen van de aangesloten ondernemers centraal. Nu en in de toekomst.

Waarom kozen al ruim 225 garagebedrijven er voor om zich bij Vakgarage aan te sluiten? Meer omzet en winst realiseren en samenwerken met ruim 225 collega’s? En toch baas in eigen bedrijf blijven? Dan is Vakgarage een logische keuze. Dankzij effectieve marketing en communicatie, gezamenlijke inkoop tegen scherpe tarieven en doordachte producten en diensten levert Vakgarage u grote voordelen op. Niet voor niets is Vakgarage de snelst groeiende formule van dit moment. Sluit u aan en deel mee in het succes.

Als beste uit het BOVAG-onderzoek! BOVAG onderzoekt regelmatig hoe bij garageformules aangesloten ondernemers hun formule waarderen. En wat blijkt? Vakgarage scoort het hoogst van allemaal! Daar zijn we blij mee en zeer trots op. Vooral omdat onze ondernemers zeggen dat Vakgarage echt helpt om meer omzet te genereren.

Vakgarage worden Wij willen graag het succes van Vakgarage delen met meer collega ondernemers. Heeft u interesse, neem dan vrijblijvend contact met ons op of neem een kijkje op www.vakgarageworden.nl.

REDENEN OM VAKGARAGE TE WORDEN Het enige écht onafhankelijke garageconcept in Nederland. De belangen van de ondernemers staan centraal. Ondernemers blijven baas in eigen bedrijf. Sturing van werk richting de ondernemers. Ondersteuning bij verkopen occasions en nieuwe auto’s. Uitgebreide marketingondersteuning. Innovatieve producten en diensten. Een breed scala aan voortreffelijke inkoopvoordelen. Vakgarage ontzorgt, zodat u kunt ondernemen.

UW BELANG BEPAALT ONZE KOERS Kijk voor meer informatie op www.vakgarageworden.nl

STICHTING VAKGARAGE | MELKRIJDER 15 | 3861 SG NIJKERK | T (033) 245 01 33 | WWW.VAKGARAGE.NL

Vragen uw leerlingen vaak aandacht? Dan is het tijd voor Jack. Voor u als leermeester is er nu de oplossing. Met de online instructievideoâ&#x20AC;&#x2122;s van Jack kunnen uw leerlingen zelfstandig aan de slag. Dat is goed voor hun ontwikkeling en handig als u druk bent. Gratis proberen? Kijk dan op www.innovam.nl/jack

200+ instructievideoâ&#x20AC;&#x2122;s | Speciaal voor leerlingen gemaakt | Past perfect bij de opleiding | Zelfstandig en samen leren | Gratis te proberen

TECHNIEK

Techniek van toen Brandstofcel met aanloop Groot nieuws. In de VS introduceert Toyota zijn Mirai, de eerste brandstofcelauto die in echt serieuze aantallen in productie gaat. In AMT 12 doen we daar verslag van. De brandstofcel had een lange aanloop nodig om zover te komen. Ga maar na. Eind 2002 doken we in de techniek van brandstofcelauto Opel Zafira HydroGen3: â&#x20AC;&#x153;In het jaar 2010 zullen wij 100.000 brandstofcelautoâ&#x20AC;&#x2122;s producerenâ&#x20AC;?, claimde GM toen. Dat liep anders. Sterker, zonder hulp van de Amerikaanse overheid in 2009 had GM in 2010 helemaal geen autoâ&#x20AC;&#x2122;s meer geproduceerd... Maar de aanloop van de brandstofcel is nog veel langer. Al in 1965 schreef AMT: â&#x20AC;&#x153;Brandstofcellen. Wat kunnen zij in een toekomstige samenleving voor ons gaan betekenen?â&#x20AC;? In die tijd was het gebruikelijk om niet meteen to-the-point te komen, maar eerst een aanloop te nemen. Zo lang, dat die van de brandstofcel zelf eigenlijk nog maar bescheiden lijkt. Schrijver C.W. Stants van het AMT-artikel uit 1965 begint met de aanleiding: een boek van de Harvard University over de brandstofcel. En van dat boek laat hij in het artikel geen detail onvermeld: â&#x20AC;&#x153;Als verantwoordelijk voor de uitgave van het boek werd genoemd de â&#x20AC;&#x2DC;Fuel Cell Research Associatesâ&#x20AC;&#x2122;, PO Box 157, Cambridge 38, Massachusetts. Het 160 paginaâ&#x20AC;&#x2122;s tellende â&#x20AC;&#x2DC;paperbackâ&#x20AC;&#x2122; boek is verkrijgbaar tegen de prijs van $ 18,75, wat in Nederland zo ongeveer op 100 gulden zal uitkomen.â&#x20AC;? Mooi, de brandstofcel dan? Ho ho, eerst even de geschiedenis van onze hulpkrachtbron-

Het principe van de brandstofcel. Zo ingewikkeld is het allemaal niet. Toch had AMT-medewerker C.W. Stants er in 1965 een vijf paginaâ&#x20AC;&#x2122;s lange aanloop voor nodig.

nen. Dus wijdt Stants uit over de kracht van wind, stromend water en over animale kracht: â&#x20AC;&#x153;Paarden, ezels, ossen. Maar ook, hoe kon het toen anders, van slaven.â&#x20AC;? Daarna bespreekt hij de stoommachine, verschillende varianten van de interne verbrandingsmotor, zonnecellen, kernenergie en nog veel meer, om dan eindelijk uit te komen bij: â&#x20AC;&#x153;Directe omzetting van chemische energie in elektrische energie.â&#x20AC;? Maar als je dan denkt: â&#x20AC;&#x153;Aha!â&#x20AC;?, vindt Stants toch weer een riante omweg. Voor hij over de brandstofcel gaat praten, wil hij toch eerst wel zeker weten dat wij lezers die techniek van de toekomst op de juiste wijze waarderen. En dus gaat hij terug naar een bezorgd stuk uit de Congressional Record van 1875: â&#x20AC;&#x153;...Paardloze voertuigen, voortgedreven door benzinemotoren kunnen misschien wel snelheden van 20, ja zelfs tot 30 kilometer per uur bereiken...â&#x20AC;? En voertuigen die met die snelheden door de straten zouden worden voortgejaagd, en de atmosfeer zouden vergiftigen, vroegen toch echt om wettelijke

maatregelen. Verder zou de veiligheid van de natie in gevaar komen en zou de landbouw geruĂŻneerd worden omdat paarden overbodig zouden worden. Stants wil er maar mee aangeven dat het voorspellen van de invloed van een technologische ontwikkeling zo eenvoudig nog niet is. En dan is het toch echt zover. Stants legt uit dat een auto met brandstofcellen zal worden aangedreven door een elektromotor. En hij waarschuwt meteen voor de consequenties: â&#x20AC;&#x153;Er zijn geen kleppen, geen zuigers, geen bougies, geen ontstekingssysteem, geen overbrenging, geen uitlaat of accubatterij. Al de bedrijven die deze onderdelen vervaardigen zullen dan eigenlijk hun economische betekenis verliezen.â&#x20AC;? Op de zesde en laatste bladzijde van het artikel volgt dan eindelijk de technische uitleg van de werking van de brandstofcel. Althans, die voor leken. Een meer wetenschappelijke uitleg belooft hij voor een later artikel... Kies een regenachtige namiddag en lees het allemaal terug op www.amt.nl/11-2014.

ADVERTENTIES

Amtech Automotive B.V. - Maxwellstraat 4 - 6716 BX EDE T: +31 (0)36 536 92 86 - F: +31 (0)36 536 92 96 - info@amtech.nl - www.amtech.nl

-VOUFSFO t 5JMCVSH XXX BVUSBOT OM 28 november 2014 | AMT | 91

TECHNIEK

DUBBELKOPPELING VERSNELLINGSBAK ONDER VOLVO-TRUCK

Naadloos schakelen Bij personenauto’s zijn we er al aan gewend, bij trucks nog niet. Maar Volvo introduceert nu de I-Shift Dual Clutch, een dubbelkoppeling versnellingsbak voor trucks. Hoe werkt die? Hoe rijdt dat én kan een Volvo-truck met zo’n versnellingsbak partij bieden aan een… Koenigsegg? Eerst het waarom van zo’n dubbelkoppelingbak op een truck. Op steile hellingen, bochtige wegen of op trajecten waar je gemakkelijk vast komt te zitten met een truck werkt de trekkrachtonderbreking door schakelen uitermate vertragend. Toch is schakelen onontkoombaar, want het toerengebied waarin de motor het maximale uit de brandstof haalt is smal. Bij Volvo’s 13 liter motoren ligt dat zo ongeveer tussen 900 en 1400 tpm. Economie dus, maar er is nog een reden: comfort. Naadloze schakelovergangen zijn minder vermoeiend voor de chauﬀeur. En niet alleen voor hem. Ze zijn ook vriendelijker voor voertuig en lading. En dat is ook weer economie.

Hetzelfde principe Goed, het waarom is duidelijk, nu de werking. Die is vergelijkbaar met de dubbelkoppeling versnellingsbakken zoals we die in personenauto’s kennen. Dus twee koppelingen en

Geen trekkrachtonderbreking, betekent geen snelheidsverlies bij bergop schakelen. Eén keer raden welke FH de I-Shift Dual Clutch-versnellingsbak heeft. twee prise-assen, de buitenste hol, de binnenste daar doorheen. Via die twee prise-assen kunnen twee versnellingen tegelijk geschakeld worden. Die waarvan de koppeling gesloten is, is actief. Die met de open koppeling staat vast klaar. Schakelen gebeurt door de actieve koppeling te openen en de passieve te sluiten. Dat levert een naadloze schakelovergang op.

Waarom nu pas? Juist, net als bij personenauto’s. Maar DSG’s zijn er al jaren. Waarom heeft het zo lang geduurd voor er een

dubbelkoppelingbak onder een truck zat? Op die vraag geeft Volvo Trucks’ project manager van de I-Shift Dual Clutch, Björn Lyngsö, antwoord: “Het grootste probleem zijn de veel sterker uiteenlopende omstandigheden. De versnellingsbak moet goed werken op bospaden en op snelwegen, bij strenge vorst en bij extreme hitte.” Je kunt zeggen dat de versnellingsbak van een personenauto dat ook moet, maar voor een truck komt daar een extra moeilijkheidsgraad bij: “De lading. Een lege trekker weegt 8 ton, met lading erachter kan dat 40, 50 of wel 60 ton zijn. En ook onder die omstandigheden moet de bak comfortabel en naadloos schakelen. Bovendien wordt een veel langere levensduur geëist.” En dan heeft Lyngsö het nog niet eens over het aantal versnellingen. De I-Shift Dual Clutch telt er 12, opgedeeld in twee ranges. Alleen bij het schakelen van de ene range naar de andere is er trekkrachtonderbreking.

Als een I-Shift

De achterkant van de bak verschilt vrijwel niet van de standaard I-Shift. Aan de voorkant vraagt de dubbele koppeling extra ruimte. 92 | AMT | 28 november 2014

Het uiterlijk van de bak lijkt veel op dat van de standaard I-Shift: “Het team dat destijds de I-Shift ontwikkelde is nu ook verantwoordelijk voor de soft- en

hardware van de I-Shift Dual Clutch. Van de ruim 300 onderdelen in de bak komen er meer dan 200 overeen met die in de I-Shift. De PTO’s aan de achterzijde zijn identiek. Wel is het voorste deel 12 cm langer, daar zit de dubbele koppeling.”

meer weten

I-Shift Dual Clutchwedstrijd en -animatie

Om te bewijzen dat zo’n I-Shift Dual Clutch op een bochtige en heuvelachtige weg niet alleen voor meer comfort, maar ook voor meer snelheid zorgt, strikte Volvo Trucks oud-coureur Tiff Needell om het op een Zweeds circuit op te nemen tegen een Koenigsegg. Hoe dat afliep? Check de video op www.amt.nl/11-2014. Je vindt er ook een animatie die het principe van de van de I-Shift Dual Clutch toont.

AMT ADVERTORIAL

Wie past de AutoCrew-jas?

Het AutoCrew-werkplaatsconcept weet zich gesteund door de kwaliteit en betrouwbaarheid van Bosch. Wie zich aansluit bij AutoCrew wordt in een nieuw jasje gestoken en wie dat nog dit jaar doet krijgt voor drie werknemers AutoCrew-werkkleding. Wie past de AutoCrew-jas? Elke dag sleutelen garagebedrijven aan de auto’s van hun klanten. Maar sleutelen die bedrijven ook aan een stabiele toekomst? AutoCrew is een werkplaatsconcept dat de belangrijkste werkzaamheden van autobedrijven centraal zet: reparatie, onderhoud en banden. In Nederland is AutoCrew al het vijfde werkplaatsconcept in grootte en bovendien flink groeiende. Een lidmaatschap van AutoCrew biedt veel voordelen. De garagebedrijven krijgen diverse marketingmiddelen. Met de middelen uit de mediatool kunnen ze daarnaast binnen een paar muisklikken professioneel communiceren en hun naamsbekendheid vergroten. Het Kwaliteitsmanagement Programma met kwaliteitsaudits, mystery visits, handboeken en checklists helpt de kwaliteit te garanderen. Bij de AutoCrew-formule staat de vrijheid voor de aangesloten leden centraal: er is volop ruimte voor eigen initiatieven en activiteiten.

NIEUWE UITSTRALING IN ‘BRICKS & CLICKS’ Met een professionele huisstijl steekt Bosch elk AutoCrew-bedrijf in een nieuw jasje. De logo’s, kleuren en werkkleding stralen uniformiteit en herkenbaarheid uit. Een aantal keren per jaar zorgt Bosch voor een nieuwe postercampagne en nieuw showroommateriaal. Ook online steekt Bosch de AutoCrew-leden in het nieuw, want elke partner krijgt een eigen website om snel gevonden te worden door iedereen die een betrouwbare kwaliteitsgarage zoekt. Bij het Klant Contact Centrum kunnen consumenten een afspraak plannen bij de dichtstbijzijnde AutoCrew-garage of antwoorden krijgen op vragen met betrekking tot AutoCrew-producten en diensten. AutoCrew levert niet alleen werk op, maar neemt dus ook werk uit handen.

MET DE TECHNISCHE STEUN VAN BOSCH AutoCrew zorgt dat de aangesloten garagebedrijven volop profiteren van de technische kennis van Bosch. Autotechnici worden ten minste vier dagen per jaar

getraind; kennis en ervaring vormen immers de basis van een perfecte service. Ook goede apparatuur hoort daar bij; een KTS-diagnosetester en een ESI[tronic]abonnement van Bosch zijn onmisbaar. Wie dan toch nog een technisch probleem heeft, belt de AutoCrew-technische hotline. Ook de klanten van het garagebedrijf profiteren mee. Zij vertrouwen op de zekerheid van de AutoCrew Pechhulp. Voor garagebedrijven zorgt dat niet alleen voor mond-tot-mondreclame, maar de inkomsten uit de pechhulp en de reparaties die daaruit volgen leveren ook direct voordeel op.

WIE PAST DE AUTOCREW-JAS? Wie zich bij AutoCrew aansluit, weet zich gesteund door de kwaliteit en betrouwbaarheid van Bosch. Om de kwaliteit van AutoCrew te bewaken, stelt Bosch wel een aantal voorwaarden aan aspirantleden: ze moeten BOVAG-lid zijn, over twee autotechnici (ten minste één autotechnicus moet APK-keurmeester zijn) en twee hefbruggen beschikken en er is een omzetdoelstelling. Dat is geen zwaar eisenpakket als je bedenkt dat AutoCrew-bedrijven een hoog niveau van klantenservice hebben, werkplaatskwaliteit leveren en een voorsprong op hun concurrenten hebben. Wie ook zijn bedrijf in een nieuw jasje wil steken, een krachtige uitstraling wil (zowel binnen het pand als erbuiten) en wie profiteren wil van de bewezen marketingen online-aanpak van AutoCrew belt nu 0900-5005002. Wie zich nog dit jaar aansluit bij AutoCrew krijgt bovendien AutoCrew-werkkleding voor drie werknemers.

WERKPLAATS

BREAKOUT BOX: SIGNALEN METEN ZONDER SCHADE

Beter meten

De diagnosetester heeft zijn werk gedaan. Er mankeert iets aan een signaal, of het ontbreekt geheel. En nu maar prikken in draden en stekkers. Waar zit de fout? Een betere methode voor duurzame reparatie biedt de nieuwe 18-pins Breakout box. Makkelijker meten, zonder schade aan te richten aan kabels of stekkers. Iets voor elk garagebedrijf?

DOOR PETER FOKKER / BEELD BREAKOUTBOX.NL

Bezoekers van AMT Live konden bij bedenker Jos Swagemakers langs om te zien wat de Breakout box is en wat de uitgebreide mogelijkheden zijn. Een aantal grote bedrijven en instellingen, van voertuigfabrikant tot trainingscentrum, zijn al overtuigd en plaatsten ﬂinke orders voor de 18-pins Breakout boxen die Swagemakers produceert.

Waarom? Voor diagnose is het vaak nodig geen stekkers los te halen, omdat je signalen in bedrijf wilt meten. Maar hoe tak je signalen af, zonder in te breken op draden of stekkers? Daarop is de Breakout box het antwoord. Op een probleem dus dat elke diagnosetechnicus geregeld tegenkomt, en dat overtuigt fabrikanten, importeurs en hulpdiensten. Trainers kennen al lang de Failure Simulation Box (seriële Breakout box) met heel veel aansluitingen, waarmee allerlei foutmeldingen ingesteld kunnen worden, zonder dat de leerling meteen ziet waar er iets los ligt of niet originele draden uit het voertuig komen. Maar nu is er dus een handzame 18-pins versie om op de meest voorkomende stekkerverbindingen in voertuigen te meten, voor het opsporen van echte fouten.

Goed contact Het hoeft geen betoog dat auto-elektronica erg gevoelig reageert. Draadbreuk, een stekker die geen goed contact maakt, een extra weerstand die een signaal belemmert, het zijn bepaald geen zeldzame probleemveroorzakers. “Daarom”, zegt Jos Swagemakers, “moet je niet in bedrading gaan prikken, of met de multimeter achterin stekkers prutsen.” Beschadigde isolatie kan het begin zijn van kabelbreuk,

De 18-pins Breakout box dient als een soort verlengkabel, om makkelijk aan bedrading en stekkerverbindingen te kunnen meten terwijl alle autosystemen gewoon blijven werken. 94 | AMT | 28 november 2014

of corrosie in de draad of stekker. Korte of langere tijd na een reparatie waarbij in het elektrisch systeem werd geprikt duikt dan opnieuw een probleem op. Het is ook belangrijk dat de contacten in een stekker recht blijven. Anders past de stekker niet goed meer, met het risico dat er vocht in komt. Of dat contacten in een meervoudige stekker elkaar kunnen gaan raken. Een hele gemene is een verbogen contact dat in de contrastekker niet meer strak tegen zijn wederhelft ligt, waardoor een overgangsweerstand kan ontstaan die een signaal misvormt. Hoe kan dat nou: de sensor is goed, de motor- of bodycomputer is goed, de bedrading is heel, en toch krijg ik een foutmelding?

Splitsen en meten Om dergelijke problemen te voorkomen, biedt Breakoutbox.nl Y-kabels en de 18-pins Breakout box zelf. Een kastje waar doorheen de signalen uit een stekker omgeleid worden, met voor elke pen in de stekker een van de 18 parallel aangesloten meetbussen. Op de te meten bedrading worden de passende stekkers aangesloten, zodat niets beschadigd wordt en signalen normaal doorlopen. Hiermee wordt ook vermeden dat bij het prikken achterin stekkers met de multimeter de elektroden geen goed contact met de bedrading maken, en het signaal in de draad niet goed en op volle sterkte op te nemen is. Dan meet je, maar weet je nog steeds niks. Helemaal zo simpel is het niet, het sleutelwoord is hier ‘passende stekker’. Laat dat nou het specialisme zijn van Jos Swagemakers, die al twintig jaar in de voertuigbedrading en stekkers zit met zijn bedrijf ProTech Service & Engineering. “Het is niet makkelijk aan alle soorten stekkers te komen. Je moet naar de leveranciers van auto- en onderdeelfabrikanten. En die willen meestal alleen in grote aantallen leveren.

Dit is het idee, in blauw aangegeven de Y-kabel die signalen aftakt naar de meetbussen in de Breakout box, en past op de originele stekker en contrastekker in de auto.

WERKPLAATS

Ik kan met grotere aantallen wel uit de weg, weet de leveranciers te vinden, en laat ook zelf ‘moldings’ maken om bepaalde stekkers tegen redelijke prijs te laten spuitgieten.” Vervolgens worden daar Y-kabels in allerlei types mee gemaakt, met een stekkeraansluiting voor de Breakout box. Zelf maakt Swagemakers kunststof maskers om op de Breakout box te leggen, om desgewenst over de genummerde meetgaatjes de juiste penbezettingen heen te leggen.

Kies je eigen set Op dit moment maakt Breakoutbox.nl voor het praktisch diagnosewerk een 18-pins box. Op komst zijn varianten met 24 of 36 pennen, voegt Jos toe. Bij zo’n box hoort een verzameling kabeltjes met diverse stekkertypes in ‘mannetje-’ en ‘vrouwtje-versie’. Het aantal verschillende stekkertypes dat wordt gebruikt is enorm. Enkele merkspeciﬁeke kabelsets heeft Jos al samengesteld, daarnaast ook twee universele sets. “Als het gaat om onderdelen van Bosch, Denso, Tyco, Sumitomo, Delphi, om maar een paar grote te noemen, zitten die in een heleboel automerken met overal dezelfde stekkeraansluitingen.” In de universele sets zitten dus al de meest voorkomende stekkertypes. “Set 1 is voor twee- en driepins stekkers, set 2 voor de grotere stekkers van vier tot achttien pinnen.” “Ik heb ook stekkers voor automatische transmissies. Handig zijn verder de verlengkabels, van 1, 3 of 5 meter. Bij trucks zitten aansluitingen vaak niet dicht bij de hand.” Nu kost een koﬀer met een reeks kabels en het meetdoosje wel het nodige. We zien op de site www.Breakoutbox.nl bedragen van € 1.000,- en veel meer langskomen. “Maar je kunt helemaal naar wens je eigen set opbouwen. Het meetdoosje kost € 79-, de gebruikelijke Y-kabels komen op rond € 40,- per stuk. Je kunt met een paar kabeltjes beginnen, en geleidelijk uitbreiden.”

Hoofdzaak, mag je zeggen, zijn kabelsets met originele stekkers zoals deze. Hier een set om op vier injectors aan te sluiten, met een rooster erbij, voor de Breakout box, dat weergeeft welke meetbus bij welke injector hoort. ken beschikbaar, om alle signalen te kunnen meten. Alles gebaseerd op de ruime ervaring van Jos Swagemakers, die bekend is met de hele kabelbomenmaterie en op bestelling complete kabelbomen kan maken. Losse stekkers vinden we eveneens op de site. “Er zijn onderdelen, bijvoorbeeld injectieventielen, met een aangegoten stekkeraansluiting. Als dat nodig is, maak ik daar identieke losse stekkers voor.” In de stekkers zit het geheim, verklaart Jos. Kabelsets maken kan iedereen, maar aan alle origineel passende stekkers komen, is heel moeilijk. Het kost wel wat, maar maakt signaalmeting een stuk makkelijker en accurater. Minstens zo belangrijk is het netjes werken, zonder beschadigingen achter te laten in het elektrisch systeem. Met kans dat de klant daar later een nieuw probleem mee krijgt door lekkage of corrosie.

‘MET DE VERLENGKABELS KUN JE OOK RIJDEND GOED METINGEN DOEN’

Onschatbare expertise Wie op de site van Breakoutbox.nl rondneust, komt een enorme variatie aan kabels en stekkers tegen. Brede stekkers, die op regelorganen komen, zijn ook voor allerlei mer-

Een complete set met Breakout box en kabelsets om op alle stekkervormen berekend te zijn is wel een investering. Maar klein beginnen en naar behoefte uitbreiden kan ook.

28 november 2014 | AMT | 95

ONDERNEMEN

WAAIJENBERG IN VEENENDAAL BOUWT UNIEK VERVOERMIDDEL

Een Canta doet wat zijn berijder niet kan De Canta is een auto voor mensen, voor wie andere vormen van vervoer niet voldoen. Is het raar om een gehandicaptenauto leuk te vinden? Het is één van de meest bijzondere voertuigen die ooit in Nederland zijn gemaakt en elke rijder is een fan. We zochten de makers in Veenendaal op en keken mee met de productie.

‘DE CANTA HEEFT WÉL DE VOORDELEN VAN SCOOT- EN BROMMOBIEL, MAAR NIET DE NADELEN’

DOOR JOHN MULDER / FOTO’S JAN LIEFTINK

De Canta is een 45 km gehandicaptenauto. Hij heeft alle voordelen van een elektrische scootmobiel (zoals het rijden in winkelcentra, op fietsen voetpaden en het parkeren op de stoep) en alle voordelen van de brommobielen (zoals het rijden op 50 en 80 km-wegen). Het leuke aan de Canta is dat hij echter niet de nadelen van de scootmobielen heeft (de lage snelheid) en ook niet die van de brommobiel (waaronder gordelplicht, kenteken, invalidenparkeerkaart/(AM) rijbewijs). Kortom, de Canta combineert het beste van twee werelden. Directeur Frank Vermin werkt sinds 2000 bij Waaijenberg Mobiliteit en nam het bedrijf in 2003 over. Vermin: “Ook na dertig jaar produceren van gehandicaptenvoertuigen, worden we nog wekelijks gebeld met vragen waar de Canta wel of niet mag rijden. De politie stuurt Canta’s van de weg naar het fietspad en van het fietspad naar de weg. Maar de Canta mag op beide rijden.”

Van Arola naar Canta Producent van de Canta is Waaijenberg Mobiliteit. Dit Veenendaalse bedrijf begon in 1979 (toen het ook nog Reliant-importeur was) met de ontwikkeling en productie van de Canta. Aanvankelijk importeerde Waaijenberg de Arola uit Frankrijk; een invalidenautootje dat 1,10 breed was. Volgens de Nederlandse wet was dat 10 cm te breed, dus werd de Arola in Veenendaal doormidden gezaagd en een decimeter smaller gemaakt. Achteraf was die moeite voor niets. De Franse slag waarmee de Arola werd gemaakt, leidde tot een faillissement van Arola. En nadat brommobiel-

De zelf ontwikkelde, maar elders gebouwde frames worden na binnenkomst direct op een bok geplaatst. Het stalen frame heeft dan al een epoxybehandeling gehad en in de holle buizen is ML gespoten.

96 | AMT | 28 november 2014

fabrikant Aixam de boel had overgenomen, kocht Waaijenberg de productierechten van de Arola. Tegelijkertijd werd Waaijenberg de eerste brommobielimporteur van Nederland. Uit de Arola ontwikkelde Waaijenberg een echte Canta. Ondertussen bracht de Nederlandse wet de maximale breedte naar 1,10 meter, waardoor Waaijenberg opnieuw kon beginnen. Vermin: “Binnen die beperkte breedte willen we twee stoelen naast elkaar, maar toen de maat voldeed aan de wetgeving, waren ergonomie en aanpasbaarheid veel te beperkt. Met universiteiten en hogescholen zijn we op zoek gegaan naar het ideale gehandicaptenvoertuig. We kwamen er achter dat een soort Bob de Bouwer-autootje het beste zou zijn: een vlakke bodem, rechte wanden en een rechte achterkant. Het resultaat is de Canta, die goed is aan te passen aan verschillende lichamelijke beperkingen.” De Canta kan worden uitgerust met een elektrisch bedienbare handrem, krachtverlichtende hendels, aanpassingen aan het stuur, de pedalen (remmen en gasgeven kan ook met de hand), stoelverstelling en zelfs een rolstoellift.

Chassis en plaatwerk Het zelfontwikkelde chassis (Vermin spreekt van een frame) is van staal en wordt in Nederland gemaakt. Waaijenberg wil zoveel mogelijk in Nederland of directe omgeving laten maken, want hoe groter de afstand om onderdelen te importeren, hoe duurder het transport is en hoe moeilijker de kwaliteitsbewaking. Het frame is geëpoxeerd en in de holle binnenkant van de buizen wordt ML gespoten. Vermin: “Dat gaat zeker vijftien jaar mee. Langer heeft niet zoveel zin, want dan zijn de Canta’s opgebruikt.” De onderkant

De productie begint met het monteren van de wielophanging. De Canta kan daarna op eigen wielen van cel naar cel. De Canta heeft achter trommelremmen en dempt op Hagons.

ONDERNEMEN

krijgt een bitak anti-steenslag laag, die ook minstens vijftien jaar meegaat. In plaats van het polyester, waarvan de Arola was gemaakt (en waarvan de verwerking jeuk, stank en irritatie opleverde), is de Canta-carrosserie gemaakt van ABS (Acrylonitril-butadieen-styreen). ABS is een recyclebaar materiaal waarvan ook Lego, autobumpers en stofzuigers worden gemaakt. Het is een lichte, harde, slagvaste polymeer. Je kunt het bestellen in de kleur, dus de Canta hoeft niet gespoten te worden. ABS is niet krasvast, kleurvast en hittebestendig en daarom wordt over het ABS een toplaag van PMMA (poly-methyl-metha-crylaat) aangebracht. Van PMMA (onder meer bekend van de merken Perspex en Plexiglas) worden koplampen en achterlichten gemaakt. Het is krasvast en UV-bestendig, waardoor het ABS niet kan verkleuren. Bij een fabrikant in België wordt het ABS en PMMA

verhit en vacuüm gezogen op de Canta-mallen, zodat er één materiaal in de juiste vorm ontstaat. Daarna worden de delen nagefreesd op een mal. Vermin: “Wij zijn grotendeels een assemblagefabriek en besteden alle ‘vieze’ processen uit. Ook het meeste laswerk van materialen die gegalvaniseerd of geëpoxeerd worden of een andere behandeling krijgen, besteden we liever uit.”

Een overzicht van de Canta-productie bij Waaijenberg in Veenendaal. Boven bevinden zich de kantoren, rechts staan de motoren al te wachten voor inbouw.

Wielophanging van een Eend De Canta wordt gemaakt in zogenaamde cellen; in elke cel wordt een aantal werkzaamheden uitgevoerd, waarna de Canta een cel opschuift. Eerst wordt de wielophanging opgebouwd, zodat de Canta in de rest van het fabricageproces op eigen wielen kan worden voortgeduwd. De onafhankelijke wielophanging lijkt op die van een Citroën

Voordat het Honda-motortje in het frame wordt gemonteerd, is het al van een dynamo en een CVT voorzien, zodat het als eenheid gemonteerd wordt.

De bedrading wordt door de dunne buizen van het frame getrokken. Pas met bodem, plaatdelen en voorruit is de Canta stijf en gewichtsbestendig. Dan kunnen ook zware mensen zich gerust aan de dakrail (optie) en de deuren omhoog trekken. 28 november 2014 | AMT | 97

ONDERNEMEN

De verwarming werkt door middel van een warmtewisselaar, die gebruik maakt van uitlaatwarmte. Een benzinestandkachel met afstandsbediening is een optie.

‘OP EEN CANTA RUST GEEN BPM, DUS HEB JE MET EEN ELEKTRISCHE CANTA OOK GEEN BPM-VOORDEEL’

De motorruimte begint al aardig vol te raken. Hier worden de verwarmingsbuizen aangebracht. De Canta heeft nog geen vorm en bestaat uit een frame met onderdelen.

2CV met een simpele draagarm die naar voren wegloopt, maar heeft geen liggende veer (zoals bij de 2CV), maar een staande schokdemper. De constructie heeft als nadeel dat er meer beweging in de wielophanging zit dan noodzakelijk is en daardoor is de Canta minder spoorvast, dan een Canta met een McPherson-veerpoot zou zijn. Vermin: “Maar een Mc-Pherson-veerpoot neemt teveel ruimte in. We blijven continu schipperen met de beperkte ruimte. Het voordeel van onze onafhankelijke wielophanging is wel dat we maximale ruimte hebben gecreëerd.” De stalen wielen dragen smalle 10” banden. Scooterbanden zijn optioneel, maar de banden mogen niet te breed zijn, omdat de totale breedte gelimiteerd is op 1,10 meter. Voor een grotere inchmaat is geen ruimte in de wielkasten. De Canta heeft remschijven voor en trommelremmen achter; de schokdempers zijn van Hagon.

een benzinemotor niet meer dan vijftig cc mag zijn. Met zo’n kleine motorinhoud kun je geen voertuig van 350 kg met twee personen van zijn plaats krijgen. De wet staat echter ook een ‘andersoortige motor van maximaal 4 kW vermogen’ toe en daarom kiezen de meeste brommobielfabrikanten voor dieselmotoren. De Canta is echter geen brommobiel, maar een gehandicaptenvoertuig en heeft dus ook geen wettelijk motorrestricties. In de Canta zit daarom een Honda eencilinder benzinemotor van naar keuze 160, 200, 240 of zelfs 340 cc. Het zijn luchtgekoelde motoren, want ruimte voor vloeistofkoeling (radiator) is er niet. Vermin: “De Honda-motoren zijn betrouwbare industriële en stationaire motoren. Wij kiezen voor de GX-uitvoering, die een maatje professioneler is dan de grasmaaiermotoren voor consumenten.” Als de motor, CVT en dynamo in het frame zijn ingebouwd, gaat de Canta door naar de volgende cel, waar schutbord en dashboard worden ingebouwd.

Motor en aandrijving Als de wielophanging is gemonteerd, kan de motor in het frame. Bijna alle brommobielen zijn voorzien van een dieselmotor, omdat de wet voorschrift dat de cilinderinhoud van

Waaijenberg laat de ‘vieze’ processen bij voorkeur door toeleveranciers doen, maar vanwege de vele aanpassingen voor de Canta-berijders ontkomt het bedrijf niet aan een eigen lasafdeling.

98 | AMT | 28 november 2014

Er warmpjes bij zitten is geen luxe Schutbord en dashboard bestaan uit één kunststof deel, dat vacuüm is gevormd en waar de isolatie al is opgeplakt. Ook

Voorraad is belangrijk, want leveranciers zijn niet altijd even happig op de relatief kleine orders uit Veenendaal. ABS-plaatwerk wordt in kleur geleverd (er zijn slechts drie kleuren). Er is altijd een ruime voorraad.

ONDERNEMEN

Motor met CVT, stuurkolom en stuurwiel, dashboard, schutbord en bedrading zijn al ingebouwd. De frames kunnen dus op hun wielen van cel naar cel. Automated Guided Vehicle’s zijn niet nodig. de bedrading, het stuurwiel en de pedalen (naar keuze links, rechts of in het midden) worden in deze cel gemonteerd. De richtingaanwijzer (eventueel gecombineerd met ruitenwisser en sproeier) kun je ook aantreﬀen op stadsbussen en is naar keuze links of rechts van het stuurwiel te plaatsen. Ook contactslot en licht worden nu gemonteerd. De kachel maakt gebruik van de uitlaatwarmte door middel van een warmtewisselaar. Een Webasto benzinestandkachel met afstandsbediening is een optie en bepaald geen overbodige luxe. Vermin: “Zo’n kachel is vaak bittere noodzaak, want meestal kunnen mensen niet zelf het ijs van de ramen krabben. Ook kou die op de spieren slaat is een probleem en dan is een benzinestandkachel met afstandsbediening de oplossing.” De bodem van de auto bestaat uit watervast betonplex, zoals dat ook wordt toegepast in aanhangwagens en bedrijfsauto’s. Betonplex is praktisch onverwoestbaar, sterk en licht, geeft stevigheid aan het frame en is ideaal voor aanpassingen. Vermin: “Je boort gewoon een paar gaten in de vloer voor een paar extra beugels of om een houder voor een zuurstoftankje vast te zetten. Het geeft een enorme vrijheid om allerlei zaken vast te maken.”

Pas bij het verlijmen van de ABS-delen ontstaat de vorm van de Canta. Het iele frame krijgt nu ook stijfheid.

Hoe kom je aan onderdelen? Het is onmogelijk om alle onderdelen zelf te ontwikkelen en daarom is Waaijenberg afhankelijk van wat andere fabrikanten (laten) maken. De van binnenuit verstelbare Canta-spiegels komen van Fiat, de ramen worden op maat door Staalglas gemaakt, de kabelboom komt uit Turkije. De dashboardklokken worden gemaakt door een Italiaanse fabriek, die ook het dashboard van Pagani maakt. De deurgrepen, contactsloten en bedieningsknoppen vind je ook bij andere automerken. Het sportstuur komt uit Italië; het is dik, voelt niet koud aan en is klein. Gordels zijn niet verplicht, maar omdat Waaijenberg ze wel monteert, moeten Canta-rijders ze ook gebruiken. Vermin: “Het is soms ontzettend moeilijk om aan onderdelen te komen. We zoeken daarom zowel naar producten die andere autofabrikanten gebruiken als op de aftermarkt. Stoelen kopen we in Portugal, maar als we vragen waarom ze steeds andere bekleding monteren, dan krijgen we te horen dat we de stoelen ook niet kunnen bestellen. Eisen kunnen we niet stellen. Door de crisis zijn fabrikanten wel wat vriendelijker geworden, maar er is nog veel arrogantie in die wereld.”

Ramen, voorruit, deuren en voorschermen worden seriematig afgekit, bij voorkeur op vrijdagmiddag. De kit kan dan in het weekend drogen, zodat na het weekend met de interieurbouw kan worden begonnen.

‘DE DASHBOARDKLOKKEN KOMEN VAN EEN ITALIAANSE FABRIEK, DIE OOK HET DASHBOARD VAN PAGANI MAAKT’

De achterdeur van de inrij-Canta gaat elektrisch open, waarna de Canta naar de grond zakt. Frank Vermin demonstreert hoe rolstoelgebruikers de inrij-Canta inrijden, waarna de luchtvering de Canta weer op niveau brengt. En daarna..., rijden maar! 28 november 2014 | AMT | 99

ONDERNEMEN dat die laatste het nadeel heeft dat het ook bij een slechte voorbehandeling goed plakt. Dat lijkt een voordeel, maar als je de voorbehandeling niet goed doet, merk je dat pas twee jaar later als er lekkage ontstaat en de ramen loslaten. Polyurethaanlijm moet je een goede voorbehandeling geven, zoals primeren en schoonmaken. Dat moet heel nauwkeurig gebeuren, want alleen dan krijg je een goede hechting. Polyurethaanlijm werkt dus als kwaliteitsbewaking.”

Canta-klant herwint vrijheid Valide mensen begrijpen het vaak niet, maar de ware betekenis van een Canta is vrijheid. Tijdens de klant-dagen (zeg maar fan-dagen) in de eigen Waaijenberg-vestigingen in Amsterdam en Den Haag, hoort Frank Vermin vaak emotionele verhalen van mensen, die dankzij de Canta weer mobiel zijn. De vrijheid die men dan ervaart is ongekend. Welk vervoermiddel kent zulke toegewijde fans? Publiciste Karin Spaink reed met haar Canta eens naar Polen, schreef een boekje over de Canta (‘De benenwagen’) en organiseerde het Nationale Canta ballet. Van de uitvoering werd een televisiedocumentaire gemaakt, die terug te kijken is op uitzendinggemist.nl (fragmenten ook op YouTube). Vermin: “Elk bedrijf zou zijn klanten moeten bedanken, maar onze klanten bedanken ons! Mensen weer mobiel maken is dankbaar werk.”

Met rolstoel de Canta in

Waaijenberg-directeur Frank Vermin: “Elk bedrijf zou zijn klanten moeten bedanken, maar onze klanten bedanken ons!”

Stijf doosje

‘IN VEENENDAAL WORDEN 150 CANTA’S PER JAAR GEMAAKT. DAT IS WEL EENS MEER GEWEEST’

Canta’s zijn volgens Vermin veel veiliger dan brommobielen. Aangezien Canta’s veel in de stad worden gebruikt (stoepje op, stoepje af, Amsterdammertjes) is schade niet ondenkbeeldig. Bij een frontale aanrijding worden de krachten door een S-vormige balk aan de voorkant van het frame de bodem van de Canta ingeleid. De energie wordt door de S-balk geabsorbeerd, waardoor er geen krachten op de rest van de Canta komen. De S-balk is zo geconstrueerd dat hij makkelijk en snel te repareren is. De sterkte zit niet alleen in het frame. De Canta verkrijgt een grote stijfheid door de dikke ABS-delen en de voorruit te verlijmen. Vermin: “We gebruiken een polyurethaanlijm en geen siliconenlijm, om-

Er is een elektrische Canta, maar die verkoopt matig. De elektro-Canta voldoet aan de eisen voor de Duitse markt, maar de Bundesländer zijn volgens Vermin kampioen wetswijzigingen. Er worden weinig Canta’s geëxporteerd. Vermin: “Op een Canta rust geen BPM, dus heb je met een elektrische Canta ook geen BPM-voordeel.” Een veel interessantere uitvoering is de inrij-Canta. Van de inrij-Canta kan de hele achterkant open, zodat de bestuurder met zijn eigen rolstoel de Canta in kan rijden en vervolgens de Canta kan besturen. Om de stijfheid te garanderen zijn de wielbakken niet van kunststof (zoals bij de ‘gewone’ Canta), maar van staal. In Veenendaal worden ongeveer 150 Canta’s per jaar gemaakt. Dat is wel eens meer geweest, maar ook in Veenendaal is de crisis te merken. Vermin: “Onze klanten hebben helaas weinig eigen ﬁnanciële middelen. Ze zijn afhankelijk of de overheid ze wil ondersteunen, terwijl lenen ook moeilijker is geworden.” De meeste Canta’s worden op basis van onderhoudscontracten door gemeentes gehuurd. Ze worden vaak met een beroep op de Wet Maatschappelijke Ondersteuning aan de berijder ter beschikking gesteld. Als de Canta’s uit de huurvloot komen, worden ze als occasions verkocht. Daarom moeten de aanpassingen aan de Canta niet alleen eenvoudig zijn te monteren, maar ook te demonteren. Vermin: “We zijn tenslotte ook een gewoon autobedrijf en er is veel vraag naar gebruikte Canta’s.”

En brommobielen dan?

Behalve Canta-producent is Waaijenberg ook brommobieldealer. Maar de brommobielmarkt zit op een dieptepunt.

100 | AMT | 28 november 2014

Tien jaar geleden vond Frank Vermin het al heel wat als hij aan iemand van 85 jaar een brommobiel verkocht. Vermin: “Maar drie maanden geleden verkocht ik aan een mevrouw van 99 jaar een nieuwe brommobiel. Klanten van 92 of 93 zijn al niet bijzonder meer.” Waaijenberg maakt geen brommobielen. Waarom eigenlijk niet? Vermin: “Iedereen kan een prototype maken, maar het lukt slechts weinigen om een ontwerp te bouwen, te verkopen en er geld aan te verdienen. Wij zijn er te klein voor.” Vermin noemt achter elkaar een stuk of tien, vijftien brommobielfabrikanten op, waarvan de helft inmiddels failliet is. In Nederland werden in topjaar 2007 zo’n 1.750 brommobielen verkocht. Vermin: “Door de invoering van het bromfietskenteken, het rijbewijs en de crisis is de markt nu nog maar achthonderd exemplaren groot. In het buitenland is die daling nog harder gegaan, vooral in Italië en Spanje (na Frankrijk de grootste brommobiellanden). Spanje en Portugal doen nog maar een achtste van wat ze in 2007 deden.” De brommobielmarkt zit op een dieptepunt, maar Vermin vindt dat niet erg. “Laat het vooral een nichemarkt blijven. Autodealers die denken dat brommobielen gouden handel is en denken dat ze wel eventjes honderd stuks per jaar verkopen, brengen ons niets.”

ALLES VOOR DE MONTEUR

Gem beo iddeld o met rdeeld een 8!

Arend Ardon

Laagste model ooit De nieuwe Compac krik art. 2T-77 is met slechts 77 mm de laagste Compac krik ooit. Ideaal voor moderne auto’s.

"Voor mij is de masterclass geslaagd als deelnemers concrete sleutels in handen hebben om in hun eigen veranderprocessen effectiever te handelen en vooral zin hebben daarmee aan de slag te gaan."

Tijdens de masterclasses Veranderkunde leert u: Sturing geven aan processen om veranderingen succesvol te kunnen leiden Om te gaan met weerstand en onzekerheid tijdens verandertrajecten Welke interventietechnieken u kunt toepassen bij veranderingen

prof. dr. Léon I.A. de Caluwé

prof. dr. André F.M. Wierdsma

dr. Arend J. Ardon

prof. dr. Thijs H. Homan

Samenwerkingspartner:

drs. Jaap Peters

dr. Hans Vermaak

Mediapartners:

WWW.TOOLSPECIAL.COM

DENSO’s ‘Get Inside’ Roadshow een succes!

In oktober en november 2014 toerde een promotieteam van DENSO met een marathonactie door het zuidelijk en oostelijk deel van Nederland. Deze DENSO ‘Get Inside’ Roadshow was een groot succes. Meer dan 1.000 garagehouders kregen een presentatie van de after-marketproducten en het spaarprogramma van DENSO. In vijf weken tijd, van 20 oktober tot 21 november 2014, reed het promotieteam van DENSO rond in het gebied tussen Utrecht en Maastricht en tussen Rotterdam

www.denso-am.eu

en Hengelo. Meer dan 1.000 keer verzorgde het team een enthoustiaste presentatie van het productaanbod en het Automotive Diamonds spaarprogramma (https:// automotivediamonds.com/nl-NL/). Tijdens dit persoonlijke bezoek werden de garages ook nog eens verrast met goodiebags. Voor degenen die het gemist hebben of willen herbeleven: op www.facebook.com/ DENSOGetInsideRoadshow zijn alle foto’s te zien die tijdens de roadshow zijn gemaakt. Mario Gundlach, regiomanager van DENSO Aftermarket Export, waaronder de Benelux:

‘We zijn erg tevreden met de reacties op de DENSO ‘Get Inside’ Roadshow. De mensen in de garages reageerden ontzettend positief op het bezoek van het promotieteam. De meesten wilden meer weten over onze producten en velen bevestigden hun interesse in het merk DENSO en de kwaliteit die daarbij hoort.’ Aan de roadshow nam ook een aantal grossierklanten van DENSO deel. Mario Gundlach vervolgt: ‘Met de DENSO ‘Get Inside’ Roadshow hebben zij hun klanten op een interactieve manier kunnen informeren,

waardoor deze zich meer bewust zijn van de producten van DENSO. De gesprekken hebben bovendien geholpen om nieuwe saleskansen te ontdekken. Kortom, het was voor alle partijen een waardevol initiatief.’ De slotmanifestatie van de DENSO ‘Get Inside’ Roadshow vindt plaats tijdens de SA/TC/APS Huisbeurs op 28 en 29 november 2014 te Eindhoven.

TECHNIEK

EICMA-MOTORBEURS MILAAN: PK-RACE WEER ACTUEEL

High tech motortechniek Je zou denken dat de motorfietswereld weg wil van supersnelle modellen die steeds minder kopers trekken. Het tegendeel is waar: een V-twin doorbreekt de grens van 200 pk en een machine met ‘turbinetechniek’ gooit daar nog eens 100 pk bovenop. Toch gaat het niet alleen om meer pk’s: Ducati presenteert een ‘desmo’ met variabele klepbediening.

DOOR ROB VAN GINNEKEN / FOTO’S DUCATI, KAWASAKI

Ducati speelt een thuiswedstrijd op de EICMA-motorbeurs in Milaan én heeft twee opvallende noviteiten. Eerst de Panigale 1299. Inderdaad: een nog sterkere uitvoering van de toch al niet trage Superbike. Hij perst er nu 205 pk uit bij 10.500 tpm. Je vraagt je af hoé de twin aan zijn inhoud van 1285 cc komt. De huidige 1199 motor is immers ontworpen om compact te blijven. Dat vind je terug in een korte slag (60,8 mm), en een grote boring (112 mm), met bijna bizar korte drijfstangen. Hoe pers je daar nog extra cilinderinhoud uit? Een langere slag kiezen? Dat oﬀer wilde Ducati niet leveren. Dus suizen er in de 1299 nu 116 mm-zuigers op en neer. Dat doet denken aan dikke Amerikaanse V8-motoren! Saillant detail: de R&D-afdeling heeft zich met de extreem overvierkante boring-slagverhouding (een recept voor veel power op hoog toerental) bewust ingehouden. “Meer vermogen was mogelijk, maar de afmetingen van de kleppen en in- en uitlaatkanalen in de cilinderkoppen zijn gelijk gebleven om de motor ook juist meer trekkracht en souplesse te geven.”

Desmodromic Variable Timing

De primeur van de desmodromische variabele klepbediening bij Ducati is niet voor een hypersportmodel, maar voor de Multistrada ‘sportieve toerist’. Een op variërende oliedruk werkende regelunit op het einde van de nokkenas verdraait de as ten opzichte van het aangedreven tandwiel. Daarmee wordt de klepoverlap aan de omstandigheden aangepast. Het geeft de voor dit type motor wat bijterige krachtbron veel meer souplesse.

De tweede noviteit op de Ducati-stand mikt juist op trekkracht en souplesse. Dan hebben we het over de populaire allroad Multistrada. Dat is een toerﬁets met supersport V-twin. Het nieuwe Testastretta 1199 DVT-motorblok biedt niet alleen veel vermogen (160 pk), maar ook die souplesse van onder uit. Dat verklaart waarom Ducati zijn DVT (Desmodromic Variable Timing) laat debuteren in deze toeristisch ingestelde machine: “Hij heeft desmodromische bediening met variabele kleptiming op zowel de in- als de uitlaatkleppen. Dat optimaliseert de krachtsontplooiing onder alle rijomstandigheden: veel power op hoog toerental, krachtige acceleratie vanaf laag toerental. Bovendien is het verbruik 8% lager en voldoet hij aan de Euro 4-emissienorm”, zegt Ducati. Desmotechniek met gedwongen openen én sluiten van de kleppen gebruikt Ducati al decennia: “Bij laag toerental is de weerstand lager omdat er geen zware klepveren hoeven worden ingedrukt en de klepspeling hoeft maar eens in de 30.000 km te worden gecontroleerd.” De DVT-techniek is op de uiteinden van de nokkenassen bevestigd en varieert de stand van de as met oliedruk. Een sensor in het klepdeksel meet de werking. “Voorheen zaten we vast aan een bepaalde klepoverlap, met DVT kunnen we die afhankelijk van de situatie aanpassen.”

Meer elektronica Ducati trekt ook een blik elektronica open, wat doet vermoeden dat eigenaar Audi de helpende hand biedt. Opvallend zijn led-bochtenverlichting en cruise-control, een ingebouwde Bluetooth-module voor de stuurbediening van je smartphone. Het systeem kan ook worden gekoppeld aan 102 | AMT | 28 november 2014

allerlei apps. Ook interessant is de IMU interne meetunit die alle bewegingen van de motorﬁets analyseert en gebruikt om ABS, tractie- en wheelie-control, maar ook de stabiliteitsregeling in bochten aan te sturen. Dat laatste is in de motorﬁetswereld een heet hangijzer.

Kawasaki Ninja H2R Zowel in prestaties als constructief is de Kawasaki Ninja H2 nog extremer. Zijn naam is geïnspireerd op de 750 H2 driecilinder tweetakt die de concurrentie in de jaren 70 ﬂink door elkaar schudde. En de rijder ook helaas, kunnen we als voormalig eigenaar van zo’n driepitter melden. Een regelmatige gang naar de lasspecialist was nodig om de uitlaten weer aan elkaar te bakken. Een setje verse bougies meenemen was ook een goed idee trouwens. Ze wilden nogal enthousiast vet slaan als je niet stevig aan het gas draaide. Daar zal de Ninja H2-straatversie geen last van hebben. Toch is deze H2 wel bedoeld om het merk weer wat van zijn oude glorie en ijzervreterimago terug te geven. Diverse afdelingen van Kawasaki Heavy Industries werkten mee, onder welke diverse lucht- en ruimtevaartafdelingen. Dat vind je terug in de carbontechniek, extreem veel aandacht voor de aerodynamica en met name in de turbineachtige compressor. Die zorgt ervoor dat de viercilinder in zijn ‘ongelimiteerde circuitversie’ meer dan 300 pk levert. En in een iets minder exotische straatversie met normaal plaatmateriaal nog altijd dik 200 pk.

Turbinetechniek De meest opvallende innovatie op het nieuw ontworpen 998 cc-blok is de bijzondere compressor. In Japanse en Amerikaanse media legt R&D-technicus Kohei Yamada uit waarom niet voor bestaande techniek is gekozen: “Er is geen ruimte voor een grote interkoeler, en alle alternatieve compressoren bouwen tijdens het comprimeren van de lucht te veel warmte op, zodat detonatie dreigt.” Zodoende kwam men bij de eigen gasturbinespecialisten van Kawasaki Heavy Industries uit, waar straalmotoren worden ontwikkeld. Samen ontwikkelden ze een centrifugaalcompressor, die zijn werk met minder warmteopbouw doet. Een 6,9 cm groot turbinewiel, met zes grote en zes kleinere vanen, is volgens Kawasaki met een 5-assen CNC-machine uit massief materiaal gefreesd: “Zeer sterk en door bij hoog toerental ook eﬃciënt.” Hij draait ruim negen maal de kruksassnelheid en de grens ligt rond de 130.000 tpm. Kawasaki: “Hij pompt 200 liter lucht per seconde met luchtsnelheden tot 100 meter per seconde. De vorm van de vanen en groeven in de turbine geleiden de lucht in de juiste richting. De druk wordt opgebouwd tot ruim 2,4 bar.” In de hele luchtkast dus, niet in een klein kanaal. Daarom is die uit een sterke aluminium constructie gemaakt, met daarin vier klassiek ogende (elektrisch bediende) Mikunigaskleppen met inlaatkelken met een kloeke 50 mm doorsnee. In teaserﬁlmpjes op internet hoor je bij elke schakel-

TECHNIEK

De aandrijving van de Kawasakicompressor kent twee stappen. Eerst een as die met 1,15 maal het motortoerental loopt en dan via een morseketting naar een as met de planetaire overbrenging. Nog eens acht maal versneld, samen 9,2 keer dus. Wellicht komt er later een schakelend planetair systeem, zodat de turbine onderin sneller druk levert, zonder dat hij bij hoger motortoerental te veel levert.

‘HIJ POMPT 200 LITER LUCHT PER SECONDE MET LUCHTSNELHEDEN TOT 100 METER PER SECONDE’

stap het blazen van een overdrukklep. De aandrijving van de compressor is complex. Vanaf de krukas naar een tussenas en dan omhoog om via een tweede as en een planetaire constructie de turbine op snelheid te brengen. Hij loopt overigens op keramische lagers. Alles wordt met de motorolie gesmeerd. Zelfs de versnellingsbak heeft oliesproeiers. Omdat het smeermiddel veel taken heeft, is er maar liefst vijf liter olie aan boord.

Compacte verbrandingskamer, lage compressieverhoudig (8,3 op 1), vlakke zuigers gebaseerd op kennis van Kawasaki-gasgeneratoren, extra waterkoeling (ook tussen de gescheiden uitlaatkanalen en bij bougies en kleppen), twee oliesproeiers onder elke zuiger en extreem hittebestendige uitlaatkleppen. Die zijn uit twee delen opgebouwd: schotel en onderste helft van de steel van iconel, de rest van de steel uit een meer gangbaar staal. De beide delen worden met frictie ‘koud’ gelast en de stelen verlopen in dikte van 5 naar 4,5 mm.

Extreme belasting Kawasaki: “Deze motor kan constructief anderhalf tot twee keer de krachten van een atmosferische motor weerstaan. Grote precisie is van levensbelang. Bij het honen van de cilinders wordt een dummycilinderkop gemonteerd om een exacte boring te verkrijgen.”

Een hoog opgevoerde compressormotor bouwt enorm veel hitte op. Daarop wordt ingespeeld met vlakke zuigerkronen, opvallend korte en rechte uitlaatkanalen, extra veel koeling voor kop en zuigers, speciale tweedelige uitlaatkleppen en hittebestendige uitlaatbochten.

meer weten Meer Eicma

Natuurlijk waren er meer technische noviteiten op de EICMA dan alleen die van Ducati en Kawasaki. Kijk voor de de nieuwe Yamaha R1 met MotoGPtechniek, de Piaggio e-Bike en de Skully-helm met Google Glass-techniek op www.amt.nl/11-2014.

28 november 2014 | AMT | 103

YEAR

S 1974 2014

ASC 5000 Geschikt voor R-1234yf

Introductieprijs: â&#x201A;Ź3.825

www.airconservice.nl Dometic Benelux B.V. Ecustraat 3 4879 NP Etten-Leur Tel: 076 50 29 000 Email: info@dometic.nl

PRODUCT

WORKSHOPDATA VERSUS ALLDATA

Technische infosites getest “Snel”, “Intuïtief te bedienen”, “Kan 95% van het wagenpark aan”, “Diepgang op OEM-niveau.” Leveranciers van diagnosetools zijn meestal erg enthousiast over hun producten. Maar hoe werkt zo’n systeem in de praktijk? Technisch Specialist Frank Bouman pakt diagnosetools uit en gaat er meteen mee aan de slag in zijn werkplaats. Zijn oordeel? Lees maar… Aan de borreltafel is diagnose stellen een kwestie van een apparaat aansluiten en klaar is Kees. Professionals weten wel beter. Voor een goede diagnose zijn behalve een diagnosetool ook kennis en informatie nodig. Laten we eens kijken welke informatie beschikbaar is. We vergelijken deze maand de technische informatiewebsite Workshopdata met het Alldataportaal. Dat doen we aan de hand van een praktisch probleem. In de werkplaats stond een Volkswagen Polo 1.2 12V die kampte met een hardnekkige P0130 storing. De omschrijving bij P0130 is Zuurstof (Lambda) Sensor Bank-1 Sensor-1 storing in circuit.

Workshopdata We openen de Workshopdata-website. Het selecteren van de VW Polo gaat snel. Het volgende scherm toont een overzichtspagina. Vanuit hier navigeren we snel naar allerlei technische informatie. We kiezen ervoor om de foutcode in het zoekvenster in te voeren. Binnen een paar klikken hebben we nu een deelschema bij de hand van de voorste lambdasonde

Durf je het aan? Durf je het aan om je diagnosesysteem te laten testen in de alledaagse diagnosepraktijk van Frank Bouman? Mail dan naar AMT@reedbusiness.nl. Kijk voor nog veel meer reviews van diagnosesystemen en EOBD-scanners op www.amtdiagnosewijzer.nl

en de motormanagementcomputer. Niet slecht. De getoonde informatie in het schema is correct. Pinnummering, draadkleuren, componentlocaties, stekkeroverzichten, alles is voorhanden.

Alldata Alldata is een nieuwe speler op de technische-informatiemarkt in Europa. In de US is Alldata een begrip. Alldata zet in op het bundelen van originele fabrieksinformatie. Eenmaal ingelogd op de Alldata-website selecteren we wederom de VW Polo. We missen de motorcode in het selectie-overzicht.

Overzicht en snel naar de gewenste informatie via het dashboard van Workshopdata. Workshopdata toont direct een deelschema. Pinnummering, draadkleuren, componentlocaties, stekkeroverzichten, alles is voorhanden. Alldata toont die pas in de laatste stap van het selectieproces. Ook Alldata biedt de gebruiker een zoekvenster. We maken er dankbaar gebruik van. De term P0130 levert hier een TSB (Technisch Service Bulletin) van de VW-groep op. Lambdasonde vernieuwen en de software van de motormanagementcomputer updaten. Jammer genoeg kunnen we niet doornavigeren naar het elektrisch schema. Er zit niets anders op dan dit via de menustructuur te selecteren. We krijgen een origineel schema te zien. Dat is ﬁjn. De data klopt dus ook hier met het voertuig.

Terug naar de Polo

Alldata biedt het autobedrijf toegang tot originele fabrieksinformatie, en brengt een TSB aan het licht.

Alldata bracht een TSB aan het licht waarin aangedrongen werd op het vernieuwen van de lambdasonde en het updaten van de motormanagementsoftware. De auto was ons aangeboden door een collega-garage. De lambdasonde was nieuw en origineel. De softwarestand in het regelapparaat was niet recent. Deze hebben we naar

de laatste stand gebracht. Hiermee was de P0130-storing echter niet verholpen. Terug naar de technische informatie dus. Het elektrisch schema dat Workshopdata toont is overzichtelijk. We hebben hier direct alle benodigde info als connectoroverzichten en pinbezettingen bij de hand. In Alldata hebben we als gezegd een origineel schema, maar zaken als pinbezetting en connectoroverzichten kunnen we niet vinden.

Welke kiezen? In deze rubriek moeten we kiezen. Dat doen we in dit geval voor de Workshopdata. Die is eenduidig opgezet en accuraat. In de praktijk van een autobedrijf maak je het liefst gebruik van zoveel mogelijk informatiebronnen. Helaas is dat niet altijd mogelijk. De webportalen zijn vaak op abonnementsbasis. Ze allemaal toegankelijk hebben vergt een ﬂinke investering. En de Polo? Die kampte met een lambdasondesignaaldraadbreuk in de motorkabelboom. 28 november 2014 | AMT | 105

De technologie in de meest betrouwbare autoâ&#x20AC;&#x2122;s ter wereld. Wie heeft het gestart ?

U NIE

Het nieuwe automotive productgamma van VARTAÂŽ is samengesteld om de huidige automarkt te bedienen en de juiste batterij voor elk type auto te bieden. VARTA SILVER AGM- en BLUE EFB-batterijen zijn de nieuwste toevoegingen aan ons assortiment. Beiden hebben een hoog startvermogen, een langere levensduur en zijn bovendien tot drie keer meer cyclusvast dan conventionele batterijen. Ons schoon fabricageproces waarborgt ook nog eens dat ze milieuvriendelijk zijn. Upgrade naar VARTA AGM-en EFB-batterijen als u hoogwaardige batterijen met superieur startvermogen en hoge betrouwbaarheid nodig hebt. Ga voor meer informatie naar www.varta-automotive.nl

It all starts with

PRODUCT

EST: zorg voor equipment Goed auto-onderhoud vergt goed opgeleide autotechnici en de juiste werkplaatsequipment. Maar sleutelen aan die equipment zelf? Wat vraagt dat? En hoe zorg je ervoor dat dat niet ten koste gaat van het proces in de werkplaats? We nemen een kijkje achter de schermen bij EST, het Equipment Service Team van Explora, Oskamp en Amtech. Eric van ‘t Oever is manager van het Equipment Service Team. Hij ziet veel parallellen tussen onderhoud en reparatie aan auto’s en diezelfde service aan werkplaatsapparatuur. Maar hij ziet ook verschillen: “Een auto komt naar de werkplaats, wij moeten naar de klant toe. Die ziet dus alles wat we doen. Geen probleem, maar het eist wel deskundigheid.” Er is nog een verschil: “De onderdelenvoorziening voor autobedrijven is fantastisch. De grossier komt meerdere keren per dag langs. Maar in equipment zijn de productie-aantallen veel lager. Zo kan het soms wel 6 tot 8 weken duren voor een onderdeel in huis is. Natuurlijk zorgt EST dat de

klant dan toch vooruit kan, maar het vraagt wel wat.”

Equipmentoverzicht Wat het precies vraagt zien we in Ede. Daar huist in het pand van Explora een compleet serviceapparaat dat achter de equipmentmonteur staat: “EST telt 67 medewerkers. 41 van hen zijn eﬀectief aan het sleutelen bij onze klanten. De andere 26 zorgen hier binnen voor de planning, de technische ondersteuning, de onderdeleninkoop, het magazijn, de opbouw van nieuwe equipment en scholing. Samen zijn ze verantwoordelijk voor reparatie en onderhoud aan meer dan 50.000 machines in autobedrijven, waarvan

Het magazijn in Ede telt meer dan 1,5 miljoen onderdelen. Voor geplande reparaties en onderhoud gaan ze via nachtlevering naar het ‘eigen magazijntje’ van de equipmentmonteur: zijn bus. Overigens staat er ook veel complete equipment op voorraad: “Alleen als je direct kunt leveren, krijg je de order”, verklaart Eric van ‘t Oever.

Bij de installatie van nieuwe apparatuur verstoort EST het proces in de werkplaats zo min mogelijk: “Ga je een schaarhefbrug inclusief verlichting en bediening opbouwen bij de klant, dan blokkeer je daar de werkplaats voor twee-en-een-halve dag. Daarom doen we die assemblage hier in huis en hebben we speciale aanhangers om complete hefbruggen naar de klant te kunnen vervoeren.” 20.000 met onderhoudscontract.” Om die machines in beeld te hebben, ontwikkelde EST in samenwerking met klanten als Stern, Kwik-ﬁt en Euromaster het Equipment Service Information System (ESIS). Zowel de klant als EST kunnen inloggen in ESIS. Dat levert per vestiging een interactieve plattegrond van de werkplaats op. Door op een hefbrug of ander stuk equipment te klikken, is meteen alle informatie bij de hand: status keuring, certiﬁcaten, reparatiehistorie, gepland onderhoud en nog veel meer. De klant kan ook storingen melden via ESIS, net als slijtageonderdelen bestellen. Inmiddels zijn het niet alleen meer grote bedrijven die van ESIS gebruik maken: “Nee, alle machines die zijn opgenomen in onderhoudscontracten staan in ESIS. Het ontzorgt degene die verantwoordelijk is voor de werkplaatsequipment. Dat is onmisbaar in grote bedrijven, maar ook voor kleinere bedrijven heel interessant.”

Vast contactpersoon Terug naar Ede. Een storingsmelding komt hier binnen bij een van de drie regiochefs: “De regiochef is het vaste aanspreekpunt voor een klant. De klant kent hem en hij kent de klant. En is er spoed, dan kan de regiochef real time een opdracht in de planning van een monteur plaatsen.” Van ‘t Oever adviseert autobedrijven aan hun kant ook een vaste persoon verantwoordelijk te maken voor het onderhoud aan de werkplaatsapparatuur: “Dat voorkomt een gesprek als: ‘Wat doet de balanceermachine dan niet?’ ‘Ja, dat weet ik niet, maar de jongens klagen al een tijdje, dus kom nou maar gewoon.’ Wij proberen bij onze service steeds de overlast voor de klant zo klein mogelijk te houden, dus ‘ﬁrst time ﬁxed’. Maar met zo’n instructie is het niet vreemd dat de EST-monteur niet direct het juiste vervangingsonderdeel bij zich heeft.”

ADVERTENTIE

Excellente Diagnoseapparatuur!

www. diagnosexl.nl 0595 854444

28 november 2014 | AMT | 107

PRODUCT

Sleutels testen en TPMS inleren met je diagnosetester DIAGNOSEWIJZER

Snap-on Modus Ultra Forumlid ‘Leonvanveen’ is eigenaar van een universeel autobedrijf en heeft de Modus Ultra een paar maanden in gebruik. Wat is zijn ervaring tot nu toe? Voor het gebruiksgemak geeft Leon een 10: “Hij is heerlijk snel. De scopefunctie heb ik nog niet gebruikt, maar een erg fijne functie is de live weergave van data in een grafiekje.” Over de merkdiepgang zegt Leon: “Die is redelijk tot goed. Bij sommige Franse auto’s kon ik de airco of de stuurbekrachtiging niet uitlezen. Soms krijg je merkspecifieke foutcodes in plaats van P-codes. Dat is me te diep.” En de merkbreedte? “Uitstekend. Zeker omdat Amerikanen ook beschikbaar zijn.” Ook over de service en ondersteuning heeft Leon geen klachten: “Die is perfect met het EuroTechCenter als backup.” Overall is Leon erg tevreden. “Een groot maar toch handzaam apparaat. Een groot voordeel vind ik dat er geen jaarlijks verplichte updatekosten of abonnementskosten zijn. Je koopt gewoon eens in de x-jaar de nieuwste update.” Beoordeling: 8,0 Ga voor laatste beoordelingen van diagnoseapparatuur naar: www.amtdiagnosewijzer.nl

108 | AMT | 28 november 2014

Een half jaartje geleden schreven we dat AA-Equipment in Helmond de TPMS-tools van Bartec in het programma heeft opgenomen. Naast de TECH400 TPMS begint de levering van de TECH500 TPMS nu ook op gang te komen. De diagnosetester is geschikt om afstandsbedieningen te testen en TPMS-sensoren te programmeren. Hoe werkt dat? De TECH500 is een alles-in-één diagnosetester, die – ten opzichte van de TECH400 – is uitgerust met WiFi, Bluetooth en de mogelijkheid om afstandsbedieningen en sleutelloze entree te testen en veriﬁëren. Deze functie controleert de tweewegcommunicatie tussen de auto en de intelligente afstandsbediening. De TPMS-diagnose is makkelijker geworden door het gebruiksvriendelijke menu dat de autotechnicus stap voor stap door het TPMS-proces helpt. De 500 decodeert de sensoruitgangen (druk, temperatuur en accu),

sensorvervangingsnummers, geeft drukwaardes, OBD-aansluitlocaties en servicetips. De TECH500 spoort automatisch fouten op in het TPMS-bandendrukbewakingssysteem, leest bestaande TPMS-sensoren uit en kopieert de uitgelezen data van bestaande sensoren in korte tijd naar nieuwe TPMS-sensoren (zoals Alligator sens.it, Schrader EZ-Sensor en Huf). Nieuwe sensor-ID’s worden door de geïntegreerde inleerprocedure eenvoudig en snel naar de auto verzonden. Data wordt vanuit het TPMS-managementsysteem draadloos naar een pc of printer verstuurd. De software kan via internet of een SD-kaart eenvoudig geüpdatet worden als er nieuwe auto-informatie beschikbaar is. De interne accu heeft een hoge capaciteit en wordt via een USB-aansluiting geladen. Door het nieuwe ergonomische design is de TECH500 makkelijk vast te houden en te bedienen als je een controle of volledige TPMS-inleerprocedure

De TECH500 is uitgerust met WiFi, Bluetooth en de mogelijkheid om afstandsbedieningen en sleutelloze entree te testen en verifiëren. Verder leest de tester bestaande TPMS-sensoren uit en kopieert de uitgelezen data van bestaande sensoren in korte tijd naar nieuwe TPMS-sensoren. uitvoert. De knoppen zijn robuust, het display is groot en de ‘500’ is vuil-, water-, olie- en schokbestendig. Er is een volledig actuele TPMS-autodekking en de bediening is Nederlandstalig. AA-Equipment Tel. (0492) 52 57 17 – www.aa-equipment.nl

Ravaglioli-wiellift helpt autotechnicus Overlander brengt de nieuwste wiellift van Ravaglioli op de markt: de G-Moon type GAR324. Met de geheugenknop is het mogelijk om de stand van het wiel op te slaan, zodat elk volgend wiel op dezelfde hoogte wordt getild. G-Moon staat voor ‘gravity moon’ ofwel de zwaartekracht van de maan. Zo licht tilt de Ravaglioli G-Moon GAR324 band-wielcombinaties omhoog. De GAR324 is een ‘stand alone’ wiellift, die aan elke balanceermachine kan worden gezet en eventueel verplaatsbaar is. De wiellift werkt op perslucht en is geschikt voor alle typen en merken balanceermachines. Het werkt simpel: je rolt de band-

wielcombinatie op het plateautje van de wiellift (de hoogte daarvan is acht centimeter) en daarna tilt de schaarlift het wiel naar de gewenste hoogte. Het bedieningspaneel ligt op de vloer en heeft drie knoppen, die met de voet zijn te bedienen. De keuzemogelijkheden zijn naar boven, naar beneden en met de geheugenknop is het mogelijk om de stand van het wiel op te slaan; elk volgende wiel wordt dan op dezelfde hoogte getild. De tilcapaciteit is maximaal 80 kg. Vervolgens schuif je het wiel zijwaarts de spindel van het balanceerapparaat op. Naast de Ravaglioli GAR324 is er ook een GAR325, die geen geheugenfunctie heeft.

Overlander Tel. (036) 521 92 00 – www.overlander.nl

ADVERTENTIE

DÉ TURBO SPECIALISTEN VAN NEDERLAND SINDS 1985 NIEUW - RUIL - REVISIE

www.turbochargers.nl T. 033 - 46 55 379

Het bedieningspaneel ligt op de vloer, de schaarlift tilt het wiel omhoog en het zwarte gedeelte schuif je zijwaarts om het wiel de spindel op te schuiven.

Deze strip wordt mogelijk gemaakt door ACtronics

Onafhankelijk onderzoek toont aan

AMT nummer 1 vakblad voor

automotive professionals

Onafhankelijk bereiksonderzoek naar vakmedia in de autobranche, uitgevoerd door onderzoeksbureau GfK, toont aan dat verreweg de meeste autobedrijven bereikt worden door AMT. Wilt u de meeste universele autobedrijven en merkdealers bereiken? Wilt u zowel autotechnici als eigenaren bereiken? Dan is AMT de beste keuze. Meer informatie over Autobranche Trends 2014, het bereiksonderzoek vakmedia in de autobranche? Neem contact op met uw accountmanager via AMTsales@reedbusiness.nl of (0314) 349 515.

de beste keuze

opleidingen werkplaats informatie testapparatuur technische helpdesk

VAN

STORING OPLOSSING NAAR

1( $ () tieﬁlms voor demonstra

GMTO is altijd op zoek naar slimme diagnose systemen. De afgelopen tijd zijn een aantal uitbreidingen op de befaamde ATS5004D Labscope ontwikkeld waarmee snel en efficiënt diagnose kan worden gesteld op Common Rail-, Airco- en turbo-systemen. Nieuwe ontwikkelingen volgen… RFS400 De RFS400 is een diagnose systeem waarmee de retour van de Common Rail injectoren feilloos kan worden vastgelegd. Deze unieke continu meting is te gebruiken bij zowel nullast als bij volCSR100 last als rijdend. Adaptorset voor Met de CSR100 aansluiten Bosch adaptorset zijn Piëzo-injectoren tevens de Bosch Piëzo-injectoren (10 Bar retourdruk) te diagnosticeren.

ATP300 Met deze diagnoseset is op eenvoudige en snelle wijze de werking van het gehele aircosysteem te controleren. Als resultaat wordt de oververhitting en onderkoeling berekend en weergegeven.

FHP400 Met de FHP400 is snel en efficiënt diagnose te stellen aan het hogedruk Common Rail systeem zonder de componenten uit te hoeven bouwen. Getest worden: 3 ( *-$ )%-'# *+ 3 *- +% $% )) ' 3 * ' +,( ,( .( * 3 %$% )) ' 3 $$ "'# ,(* ' 3 ( *-$ + '+(* APS260 De APS260 is een meetsysteem dat in staat is alle drukken en vacuum in het inlaat- en uitlaatsysteem te meten. Door de snelle meetcel zijn zelfs de drukpulsen van de inlaatkleppen te meten en dus te diagnosticeren. Daarnaast is de optimale en juiste werking van turbo systemen te controleren.

Kosterij 24 1721 PN Broek op langedijk Tel. +31 (0)72 - 562 24 07 Fax +31 (0)84 - 729 99 85 E-mail: gmto@gmto.nl www.gmto.nl

ATC AGENDA

AGENDA AFDELINGEN DECEMBER 2014

Amsterdam-Kennemerland 1 december ATC-lid Aad te Kolste vertelt over zijn hobby: stoomtreinen. En hij demonstreert een werkend schaalmodel. De Zoete Inval, Haarlemmerstraatweg 183, Haarlemmerliede Antwerpen en Vlaanderen 12 december ATC België bezoekt het Fordtrainingscenter en leert over Euro 6-motoren en dubbele droge koppelingen. Ford Trainingscentrum, Satenrozen, Kontich Arnhem/Nijmegen 3 december GPS wordt niet alleen voor autonavigatie gebruikt. Ronald Cremers van Waypoint vertelt over de vele toepassingen van het systeem. Wapen van Elst, Dorpstraat 26, Elst Deventer/Zutphen 9 december TPMS is verplicht op nieuwe auto’s. Jan Jacobs van Rema Tip

Hyperpromotorﬁetsvering- en demping ATC Midden-Brabant bezoekt Hyperpro Services. Hyperpro produceert demping en vering voor motorfietsen en heeft internationaal een grote reputatie opgebouwd. Na een technische presentatie over vering en demping volgt een rondleiding door de Hyperpro-fabriek. Daarna is het tijd om de opgedane kennis in de praktijk te brengen en wordt de demping en vering van verschillende motoren afgesteld. Locatie en datum Hyperpro Services, Hulsenboschstraat 26, Werkendam Datum: 16 december

Top geeft praktische tips voor de werkplaats. ‘t Langenbaergh, Deventerweg 1, Laren Drenthe 9 december Sonic Equipment demonstreert zijn (speciale) gereedschappen tijdens de lezing. De Weme, Hoofdstraat 24, Dalen Groningen 4 december Eric Weidema van Hella praat de ATC bij over ledverlichting. Postillion, Emmalaan 33, Haren Limburg 17 december Würth verzorgt een lezing over de WOW!-diagnosetesters, gereedschappen en verbindingstechnieken. ‘t Kaar, Stationstraat 126, Beek Oost-Brabant 8 december ACtronics neemt de ATC-leden mee naar de revisiewereld van elektronische componenten. Zaal Den Heuvel, Heuvel 2, Mierlo

Rotterdam 10 december ATC Rotterdam krijgt een rondleiding en presentatie bij Kemper en van Twist Diesel. Kemper en van Twist, Keerweer 62, Dordrecht. Vooraf aanmelden noodzakelijk. ‘s Gravenhage 11 december Hoe werkt een e-bike? Aandrijving in het voor- of achterwiel, of op de trapas? Innovam-trainer Arnoud Ouendag bespreekt alle ins en outs. Kastanjehof, Raaphorst 2, Kwintsheul ‘t Sticht 2 december Technisch instructeur Perry Vroon geeft een presentatie over de Apache-helikopter. Iva, Buntlaan 2, Driebergen Twente 11 december Welke nieuwe techieken zitten in de Suzuki DL1000A V-Strom? Frans Hulsebosch van Nimag geeft antwoord. De Marke, Vossenbeldsstraat 1, Wierden Zeeland 10 december Wat doe je bij een ongeval? Ambulancehulpverlener Ron van den Berge geeft advies. Brandweer Kruiningen, Blauwhoefseweg 6, Kruiningen Zwolle 11 december SKF is een van de grootste lagerproducenten ter wereld. Waaraan moeten moderne lagers voldoen? Innovam, Schrevenweg 19, Zwolle

Wilt u meer inlichtingen over de genoemde informatieavonden, belt u dan met de secretaris van de betreffende afdeling. De telefoonnummers treft u aan in de colofon. Of bezoek de ATC op internet: www.vereniging-atc.nl.

Vereniging van Automobieltechnici ATC Kijk voor nadere informatie op: www.vereniging-atc.nl Adreswijzigingen etc. alleen doorgeven aan het secretariaat van de eigen afdeling. Dagelijks bestuur: Wim Donkervoort (algemeen voorzitter) voorzitter@atcnl.nl Leon de Boer (algemeen penningmeester en ledenbeheer) pmr@atcnl.nl Hub Veders (algemeen secretaris) secretaris@atcnl.nl Louis Matthys (vice-voorzitter) vice-voorzitter@atcnl.nl Hans Boot (projecten) projecten@atcnl.nl Hub Veders (p.r. en sitebeheer) pr@atcnl.nl Centrale ledenadministratie: Jean Nefkens, ledenbeheer@atcnl.nl APK-zaken: Achiel Fermans, apk@atcnl.nl Wim Donkervoort, voorzitter@atcnl.nl Amsterdam-Kennemerland: Tel.: (0297) 54 07 92 secretaris@atc-ak.nl Apeldoorn: Tel.: (055) 366 77 46 secretaris@atc-apeldoorn.nl Arnhem-Nijmegen: Tel.: 06-53 29 74 54 secretaris@atc-arnhem-nijmegen.nl België/Antwerpen/Vlaanderen: Tel.: (052) 42 76 83 secretaris-aw@atc-belgium.be secretaris-vl@atc-belgium.be Deventer-Zutphen: Tel.: (0573) 45 28 08 secretaris@atc-dz.nl/info@atc-dz.nl Drenthe: Tel.: (0524) 55 06 96 secretaris@atc-drenthe.nl Friesland: Tel.: (0513) 43 57 13 secretaris@atc-friesland.nl ‘s-Gravenhage: Tel.: (0174) 62 88 03 secretaris@atc-gravenhage.nl Groningen: Tel.: (0592) 54 26 32 secretaris@atc-groningen.nl Limburg: Tel.: (045) 541 44 30 secretaris@atc-limburg.nl Midden-Brabant: Tel.: (013) 468 38 46 secretaris@atc-middenbrabant.nl Noord-Holland Noord: Tel.: (0224) 55 15 68 secretaris@atc-nhn.nl Oost-Brabant: Tel.: (040) 842 07 48 secretaris@atc-oostbrabant.nl Rotterdam: Tel.: (0180) 42 80 19 secretaris@atc-rotterdam.nl ‘t Sticht: Tel.: ( 030) 688 50 46 secretaris@atc-sticht.nl Twente: Tel.: ( 06) 12 37 44 87 secretaris@atctwente.nl West-Brabant: Tel.: (076) 521 63 32 secretaris@atc-westbrabant.nl Zeeland: Tel.: (0113) 31 22 14 secretaris@atc-zeeland.nl Zwolle: Tel.: (0522) 46 35 44 secretaris@atc-zwolle.nl

28 november 2014 | AMT | 111

AMT WIJZER AIRBAGS

Airbagbank (European Airbag Center BV) Het Riet 15, 5431 NL Cuijk Tel.: (0485) 33 11 99 Fax: (0842) 13 48 00 E-mail: info@airbagbank.eu www.airbagbank.eu Uw airbag expertise team

AIRCONDITIONING

De Auto Airco Specialist Kampenstraat 2E, 7575EK Oldenzaal Tel.: 0541 536681 / Fax: 0541 536470 E-mail: info@deautoaircospecialist.nl

Airco Techniek Groningen Kattegat 10, 9723 JP Groningen Tel: (050) 529 18 83 Fax: (050) 529 18 76 E-mail: info@aircotechniek.nl www.aircotechniek.nl

AUTO-ONDERDELEN EN -TOEBEHOREN

Kawe bv Grundelstraat 1, 8102 HT Raalte Tel: (0572) 34 59 99/Fax: (0572) 34 59 44 www.kawe.nl

Frentec BV Import & Export Automotive Parts Marconilaan 9 - 6003 DD Weert Tel: 0495-462140 - Fax: 0495-462149 Email: info@frentec.biz www.frentec.biz Importeur o.a. van Remy/EDR, RenosX-one, Trico, AircoX-one,Teamec. Accu’s, Airco, Startmotoren, Dynamo’s, Remklauwen, Stuurhuizen,etc.

BATTERIJEN/ACCU’S

STROOMVERDELERS

GEBRUIKTE benzine en dieselmotoren VEGE Benelux BV Ir H De Grootweg 1 NL 3201 AB Spijkenisse Tel. : 00 31 181 652100 E-mail: sales@vege.nl Website: www.ecoxchange.nl

AANVRAGEN GEBRUIKTE ONDERDELEN

Bart Ebben Specialist Citroën Peugeot Sluisweg 18, 6581 KA Malden Tel: (024) 345 68 94 Fax: (024) 357 03 29 www.bartebben.com

ACtronics Bornerbroeksestraat 459F, 7609 PK Almelo Tel: (0546) 66 04 10 Fax: (0546) 66 04 19 E-mail: info@actronics.nl www.actronics.nl

BEDRIJFSMIDDELEN, DIVERSE DIENSTEN ONDERHOUDSPRODUCTEN

OCD Nederland bv Maxwellstraat 41, 3316 GP Dordrecht Tel: (078) 651 23 22 Fax: (078) 617 48 48 www.bardahl.nl

LUCHTVERINGSYSTEMEN

R&W Traktiebatterijen Import BV Bellstraat 12 6716 BA Ede Tel: 0318-690088, Fax: 0318-690236 info@r-w.nl, www.r-w.nl Importeur van TAB & Discover batterijen Fronius laders

Airsus Luchtveringsystemen Kerkweg 2, 8355 BK Giethoorn Tel: +31 (0)521 76 90 26 Mobiel: +31 (0)614 66 11 14 Info@airsus.nl, www.airsus.nl

Berner Produkten bv Vogelzankweg 175, 6374 AC Landgraaf Postbus 30034, 6370 KA Landgraaf Tel: (045) 533 91 33/Fax: (045) 531 45 88

GEBRUIKTE MOTOREN

AUTOMATERIALEN

Robert Bosch bv Henri Genessestraat 1, B-1170 Brussel Tel: +32 2 525 51 11 www.bosch.nl

Kleine Staarman bv Bolscher Landen 12, 7627 NP Bornerbroek Tel: 074) 384 15 67 Fax: (074) 384 10 43 www.asiamotoren.nl Japanse en Koreaanse automotoren

Hella bv Postbus 1398, 3430 BJ Nieuwegein Tel: (030) 609 56 11 Fax: (030) 605 16 77 www.hella.nl

OMC Occasion Motoren Centre Klompenmakerstraat 119, 3194 DD Hoogvliet Tel: (010) 416 57 23 Fax: (010) 416 57 48 E-mail: info@omc-engines.nl Ruim 2000 gebruikte benzine- en dieselmotoren uit voorraad leverbaar

112 | AMT | NOVEMBER 2014

Kempenlandstraat 20 5211 VN ‘s-Hertogenbosch (NL) NL Phone: +31 (0)73 7850 580 BE Phone: +32 (0)258 846 90 www.ArnottEurope.com info@ArnottEurope.com

ONDERDELEN VOOR VERSNELLINGSBAKKEN

Transmission Products Europe bv Arkansasdreef 30a, 3565 AR Utrecht Tel: (030) 298 08 98/Fax: (030) 276 70 79 E-mail: info@transmission-products.nl www.transmission-products.nl Ruilstuurhuizen, pompen en reparatiesets. Tevens transmissieonderdelen en koppel omvormers

www.d2.nl

SMEERMIDDELEN Handel-Mij Noviol bv Roggeweg 11, 6534 AH Nijmegen Tel: (024) 355 21 02 www.kendall.nl

OCD Nederland bv Maxwellstraat 41, 3316 GP Dordrecht Tel: (078) 651 23 22 Fax: (078) 617 48 48 www.bardahl.nl

AMT WIJZER EXAMINERING EN CERTIFICERING ABC Olie Goirke Kanaaldijk 28, 5046 AT Tilburg Tel: (013) 542 52 00 Fax: (013) 535 39 77 www.abcolie.nl

AFGEWERKTE OLIE

IBKI Postbus 2360, 3430 DV Nieuwegein Tel: (030) 608 77 66 Fax: (030) 608 78 00 E-mail: info@ibki.nl www.ibki.nl

KALIBRATIE

TTC B.V. Brouwerstraat 24, 2984AR Ridderkerk Tel: 0180 - 413777 Fax: 0180-416377 E-mail: info@ttcbv.nl, Internet: www.ttcbv.nl RvA accreditatie K094 APK manometer erkenning TKD-32 KALIBRATIE OP LOCATIE ® … MEETBARE KWALITEIT !!!

LED VERLICHTING

TURBO’S

VEGE Benelux BV Ir H De Grootweg 1 NL 3201 AB Spijkenisse Tel. : 00 31 181 652100 E-mail: sales@vege.nl Website : www.vege.info

VERSNELINGSBAKKEN

AUTO EN WERKPLAATS GS-Recycling Nederland Hoogoorddreef 9 1101 BA Amsterdam T +31 (0)85 2100 200 F +31 (0)85 2100 201 info@gs-recycling.nl www.gs-recycling.nl Uw afgewerkte olie is geld waard!!!

ATG bv Pieter Zeemanweg 116, 3316 GZ Dordrecht Tel: (078) 655 02 66 Fax: (078) 655 02 60 E-mail: info@atg.nl www.atg.nl

OPLEIDINGEN/TRAININGEN APK-OPLEIDINGEN

P.S.B. Particuliere School Benschop bv Postbus 78, 3417 ZH Montfoort Tel: (0348) 45 21 12 Fax: (0348) 45 23 75 E-mail: info@keurmeesterapk.nl www.keurmeesterapk.nl

BEOORDELING EN CERTIFICERING

Blokvoort Led Shop Jekerstraat 35, 4105 ZD Culemborg Telefoon: 0345-778943 Mobiel: 06-23468879 Info@sterkinled.nl www.sterkinMKBled.nl/automotive Montage, lease, servicecontract Voor automotive bedrijven

ACtronics Bornerbroeksestraat 459F, 7609 PK Almelo Tel: (0546) 66 04 10 Fax: (0546) 66 04 19 E-mail: Info@actronics.nl, www.actronics.nl

Ganzeboom Transmissies bv Planthofsweg 45, 7601 PH Almelo Tel: (0546) 81 95 10 Fax: (0546) 82 65 16 Vestiging Rosmalen: Friezenstraat 5, 5249 JT Rosmalen Tel: (073) 522 98 33 Fax: (073) 522 98 34 Uit-inbouw station Amsterdam Tel: (020) 411 47 50 E-mail: info@ganzeboom.net Website: www.ganzeboom.net Automatische en handgeschakelde versnellingsbakken. Groothandel onderdelen, koppelomvormers en kleppenhuizen.

REVISIE-AUTOMATEN

REVISIEMOTOREN

MOTORELEKTRONICA/ECU’S Innovam Groep Postbus 2360, 3430 DV Nieuwegein Tel: (030) 608 77 77 Fax: (030) 608 77 00 E-mail: info@innovam.nl www.innovam.nl

DIAGNOSE APPARATUUR

Smeets Solutions B.V. Spaubeekerstraat 93, 6191 HN Beek Tel:+31(0)46-4571880 Fax:+31(0)46-4571885 E-mail: info@smeetssolutions.nl www.diagnoseapparatuur.nl

Startrans Barneveldsestraat 21b, 3927CA Renswoude Tel: (0318) 59 09 91 Fax: (0318) 59 06 54 www.startrans.biz

MRT Engines bv Pater van den Elsenlaan 6, 5462 GG Veghel Tel: (0413) 34 20 14 Fax: (0413) 34 39 42 E-mail: engines@mrt.nl, www.mrt.nl

DIESEL SPECIALIST ViaNorm B.V. Structuurbaan 19, 3439 MA Nieuwegein Postbus 1476, 3430 BL Nieuwegein Tel: (030) 608 79 70 Fax: (030) 608 79 95 E-mail: info@vianorm.nl www.vianorm.nl

KLEINJAN Kleinjan Diesel Center Rudolf Dieselstraat 20, 7442 DR Nijverdal Tel: (0548) 61 37 61 Fax: (0548) 61 02 05 www.kleinjan.nl

Autrans bv Lunteren Tel: (0318) 48 41 44 Tilburg Tel: (013) 469 18 85 www.autrans.nl Revisie van (automatische) versnellingsbakken en koppelvormers. Bel onze helpdesk voor diagnose en prijsopgave

Motorenrevisie Valkenswaard Dragonder 43, 5555 XZ Valkenswaard Tel: +31(0)40 201 25 81 / Fax:+31(0)40 204 59 68 www.mrv.nl Cilinderkoppen, motoren, krukassen

NOVEMBER 2014 | AMT | 113

AMT WIJZER

CF Techniek J.W. Frisostraat 31 4413 CB Krabbendijke Tel: (0113) 50 12 55, Fax: (0113) 50 66 60 www.cftechniek.nl Email: parts@cftechniek.nl For automotive, industrial and also marine engines.

VEGE Benelux BV Ir H De Grootweg 1 NL 3201 AB Spijkenisse Tel. : 00 31 181 652100 E-mail: sales@vege.nl Website : www.vege.info Motoren, Cilinderkoppen & Versnellingsbakken

ATS Den Haag bv Cort vd Lindenstraat 5 2288 EN Rijswijk Postbus 3263, 2280 GG Rijswijk Tel: (070) 399 14 94 Fax: (070) 398 98 77 www.atsdenhaag.nl

COMPLETE WERKPLAATSINRICHTING

Autec – VLT Automotive Equipment Industrieterrein IJsselveld, Vlasakker 11, 3417 XT Montfoort Tel: (0348) 47 70 00 Fax: (0348) 47 51 04 E-mail: info@autec-vlt.nl www.autec-vlt.nl

REVISIE EN REPARATIE

De Boer Transmissies Karenbrug 4, 8331 VE Steenwijk Tel: +31 521-526000 Fax: +31 521-526001 E-mail: info@deboertransmissies.nl www.deboertransmissies.nl Diagnose, revisie en modificatie van handgeschakelde en automatische transmissies voor personenwagens en lichte bedrijfswagens.

Berner Produkten bv Vogelzankweg 175, 6374 AC Landgraaf Tel: (045) 533 92 62 Fax: (045) 533 92 92, www.berner.nl

AA Equipment bv 1e Tussendijk 17, 5705 CG Helmond Tel: (0492) 52 57 17/Fax: (0492) 52 45 74 Diagnose en Werkplaatsequipment

(AUTOMATISCHE) VERSNELLINGSBAKKEN

Transmission products europe bv Arkansasdreef 30a, 3565 AR Utrecht Tel: (030) 298 08 98 Fax: (030) 276 70 79 E-mail: info@transmission-products.nl www.transmission-products.nl Dé specialist voor automatischeen handgeschakelde transmissies, koppelomvormers en revisieonderdelen. Ook voor bekrachtigde stuurhuizen.

114 | AMT | NOVEMBER 2014

Rocar-Tech Granaatstraat 55 7554 TN Hengelo Tel: (074) 259 41 61 E-mail: info@rocartech.nl www.rocartech.nl

Internationale Handelsonderneming Explora bv Maxwellstraat 4, 6716 BX Ede Tel: (0318) 64 82 20 Fax: (0318) 64 82 45 E-mail: info@explora.nl, www.explora.nl

Overlander bv Morseweg 2, 3899 BP Zeewolde Tel: (036) 521 92 00 Fax: (036) 523 44 30 E-mail: info@overlander.nl, www.overlander.nl

Amtech Automotive Spitsstraat 4A 8102 HW Raalte Tel: (0572) 36 31 86 www.amtech.nl

Saarloos Automotive Equipment bv Ambachtstraat 46 5804 CD Venray Tel: (0478) 64 21 25 Fax: (0478) 64 21 05 www.saarloos.com

Carscan bvba Sint-Janshoefstraat 22 3511 Kuringen (Hasselt) België Tel: +32 470 80 39 41 E-mail: info@carscan.be www.carscan.be Werkplaatsinrichting Alles voor garage en industrie

Sonic Equipment BV Netwerk 144 1446 WR Purmerend Tel.: 0299 437000 Fax: 0299 436610 E-mail: info@sonic-equipment.com www.sonic-equipment.com

Müller Werkzeug Benelux Toepadweg 4 5301 KA Zaltbommel Tel: (0418) 68 03 43 Fax: (0418) 68 03 44 E-mail: benelux@mueller-werkzeug.de www.mueller-werkzeug.nl

HEFBRUGGEN

Van Zetten Hefbruggen Bedrijfsstraat 9 Zuid-Beijerland Tel: (0186) 66 25 70 Fax: (0186) 66 21 05 www.vanzettenhefbruggen.nl

DIVERSEN AANHANGWAGENONDERDELEN EN TOEBEHOREN

GEREEDSCHAPPEN

Snap-on Tools bv De Trompet 2100 1967 DC Heemskerk Tel: (0251) 20 97 15 Fax: (0251) 20 93 47 E-mail: Benelux.info@snapon.com ww.snapon.com/nl

Triorep bv Glashorst 102a 3925 BV Scherpenzeel (GLD) Tel: (033) 277 88 66 www.triorep.nl Groothandel en werkplaats voor Camper-, caravan- en traileronderstellen Partner van Westfalia, AL-KO en MAD

COLOFON

BINNENKORT IN tTHEMA: REVISIE t&%3*7& 5&45 ELEKTROMOTOREN tATR INNOVEERT IN REVISIE t5&36(#-*, 01 AMT LIVE t):6/%"* NOSOVICE, .0%&3/45& "650'"#3*&, 7"/ &6301" Wilt u zich abonneren op AMT? www.amt.nl/abonneren Verschijnt op: 19 december 2014 Sluitdatum: 2 december 2014 Wilt u adverteren in AMT? www.adverterenbijreedbusiness.nl

www.amt.nl Vaktijdschrift voor autotechniek, onderhoud, werkplaatsinrichting en -organisatie, schadeherstel en bedrijfsvoering. AMT is een uitgave van Reed Business bv Hanzestraat 1, 7006 RH Doetinchem Postbus 4, 7000 BA Doetinchem Tel.: (0314) 34 99 11 Fax.: (0314) 34 24 08 www.reedbusiness.nl KvK-nummer: 33.293.475 BTW-nummer: NL003514614B01 Met mededelingen van: Vereniging van Automobieltechnici ATC. www.vereniging-atc.nl REDACTIE E-mail: amt@reedbusiness.nl Hoofdredactie: Ing. Tom Polman Redactie: Drs Ing. Erwin den Hoed, Ing. Paul Janssen, Ing. Jos Jan Langendijk Freelance medewerkers: Rob van Ginneken, John Mulder, Wim Ruberg, Annemiek van de Heg, Hugo Claver, Alain de Jong, Tony de Mesel, Frank Bouman, Peter Fokker, Joop Sijses EINDREDACTIE/VORMGEVING Michel Buyvoets, Ing. Martijn Roskam, Lex Aalders, Paulus Maessen Managing director: Casper Niesink Publishing director: Aart Freriks

verbindt automotive professionals ADVERTENTIES Key account manager Desmond Kentrop Tel.: 06-12888773 desmond.kentrop@reedbusiness.nl Key account manager desksales Joost van Duin Tel.: (0314) 34 95 15 joost.van.duin@reedbusiness.nl Key account manager desksales Hans Hoogendoorn Tel.: (0314) 34 92 68 hans.hoogendoorn@reedbusiness.nl Account development manager Anton van der Werf Tel.: 06-20179917 Sales manager Sebastiaan Jansen MARKETING Marketing manager: Bart Vording KLANTENSERVICE Tel.: (0314) 35 83 58 (op werkdagen van 08.30-17.00 u.) Fax: (0314) 34 90 48 Adres: Postbus 808, 7000 AV Doetinchem E-mail: klantenservice@reedbusiness.nl Website: www.amt.nl/klantenservice ABONNEMENTEN Kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via www.amt.nl/abonneren of telefonisch bij onze Klantenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 30 dagen voor de vervaldatum bij onze Klantenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over uw lopende abonnement kunt u contact opnemen met onze Klantenservice.

PRIJZEN Jaarabonnement Nederland € 150,60 (exclusief 6% btw) bij automatische incasso of elektronische facturatie. Bij betaling via acceptgirokaart wordt € 2,50 acceptgirokosten in rekening gebracht. Jaarabonnement buitenland op aanvraag. COPYRIGHT Het is niet toegestaan om, zonder voorafgaande toestemming van AMT, door AMT gepubliceerde artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen. LEVERINGSVOORWAARDEN Op alle aanbiedingen, oﬀertes en overeenkomsten van Reed Business bv zijn van toepassing de algemene voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel in Amsterdam, Handelsregister Amsterdam nr. 33.293.475. De algemene voorwaarden zijn in te zien op www.reedbusiness.nl/contact/voorwaarden, waar u deze kunt printen en opslaan.

PRIVACY Reed Business, waarvan AMT onderdeel is, legt uw klantgegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements) overeenkomst, of wanneer u in het kader van dienstverlening contact heeft met Reed Business bv. De gegevens worden tevens gebruikt om u te informeren over producten en diensten van Reed Business bv en zorgvuldig geselecteerde derden. De adresgegevens kunnen daarnaast aan zorgvuldig geselecteerde derden ter beschikking worden gesteld voor het verstrekken van informatie of aanbiedingen. Ook als u dat niet expliciet heeft aangegeven kunt u per e-mail over gelijksoortige producten en diensten van Reed Business bv worden geïnformeerd, tenzij u daartegen bezwaar maakt. Als u geen prijs stelt op informatie of aanbiedingen per mail of per post, dan kunt u dit doorgeven aan Reed Business bv, t.a.v. Adresregistratie, Postbus 808, 7000 AV Doetinchem, of aangeven bij adresregistratie@reedbusiness.nl. Voor meer informatie verwijzen wij u naar het Privacy statement op www.reedbusiness.nl/privacy. Druk Senefelder Misset bv, Doetinchem

DISCLAIMER Alle (redactionele) informatie, waaronder begrepen adviezen, ideeën en meningen, is op zorgvuldige wijze en naar beste weten samengesteld. De inhoud en inkleding van advertenties is bepaald door of namens adverteerders en wordt door Reed Business, de uitgever van AMT, of door de redactie niet beoordeeld op de juistheid, volledigheid en rechtmatigheid daarvan. Reed Business en auteurs zijn niet aansprakelijk voor schade in verband met gebruik van (redactionele) informatie en de inhoud en vormgeving van advertenties.

28 november 2014 | AMT | 115

KOM KENNIS TANKEN OP AMT LIVE! AMT bedankt alle partners voor het mede mogelijk maken van deze dag.

BreakoutBox.nl

Oskamp Equipment