de Architect – 1975 – editie 3

Ten Hagen bv informatie en communicatie

jaargang 6 / 1975 / maart

de architect vaktijdschrift voor architectuur

maandblad

,%

S r ® ..

ar

Ss

Mmmm

..

In dit nummer o.a.

18 B e lg is c h e n e w - to w n :

L o u v a in -la -N e u v e

26 De h u is v e s tin g s s itu a tie in N e d e rla n d

31 O n tw e rp e n v o o r w e re ld h a n d e ls c e n tru m «te g..,..

37

i

-

G ro n in g s e w in k e lp a s s a g e in b e e ld

I

t

ik

..J

-ia

■ It*

W ij verschillen...in bijna alles

W I m ....i

.w m

f'ltfi

iP iS iIllg

yaum m

ÏÏ-U-MH

n

mm .

*

E li*!

waarom dan niet in onze daken ?

Met Schoenmakers Bouwpaneel kan het!

Variatie is in de hedendaagse en toekomstige bouw een sleutelbegrip.

Afwisseling in dakvorm kan de eentonigheid doorbreken en een boeiend beeld kreëren, een leefbare omgeving. Schoenmakers Bouw­ paneel is sterk in variatie, veelzijdig en efficiënt. En perfekt als isolatie, nodig om dure energie te sparen, om het komfort te verhogen. Schoen­ makers Bouwpaneel is hoogwaardig verlijmd, inwendig geïsoleerd. Het vormt dakbeschot, draagkonstruktie en plafond met een vrije overspanning van bouwmuur tot bouwmuur, lengte tot 6 m. De warmteweerstand bedraagt R = 1,55 m2°C/W. Schoenmakers Bouwpaneel is gekeurd en staat onder kontrole van KOMO en TNO.

Ia Aj\/\T~ L/W\n

Iw V vT

schoenmakers industriële produkten bv, Archangelkade, Amsterdam, telefoon 0 2 0 -8 2 6 3 5 5 ------ Vestigingen in Arnhem, 's-Hertogenbosch, Meppel, Moerdijk, Terneuzen en Venray___ Omcirkel A 0130 op de informatiekaart

de architect

maandblad zesde jaargang nummer 3, maart 1975

vaktijdschrift voor architectuur

Nieuwmarktbuurt: kwestie van planvoorbereiding Burgemeester Samkalden heeft gelijk wanneer hij zich voor wat de Nieuwmarktbuurt betreft, be­ roept op raadsbesluiten van 1968, die langs democratische w e­ gen zijn genomen. En omdat ge­ dane zaken op zichzelf geen keer hoeven te nemen, kan hij iedere poging om de besluiten van toen terug te draaien beschouwen als incidenten.

Actiegroepen hebben gelijk, wan­ neer zij op grond van veranderde maatschappelijke inzichten de ze­ ven jaar oude raadsbesluiten niet meer accepteren, omdat open­ baar vervoer belangrijker werd ge­ vonden dan de eigenheid van de wijk en de bescherming van haar bewoners.

Kranten en televisie hebben ge­ lijk, wanneer zij het maatschappe­ lijke probleem van een buurt in hun berichtgeving accentueren bo­ ven de macro-problemen, span­ doeken en bommen leveren nu eenmaal meer nieuws op dan de hevigste discussie in de gemeen­ teraad.

Marten Bierman c.s. hebben het gelijk al vele jaren aan hun kant

CONTROLLED CIRCULATION

de architect wordt uitgegeven in gecontroleerde, gerichte ver­ spreiding op basis van een maximaal bereik van een door de uitgever vastgestelde abonneekring, die is afgebakend door de kopersmarkt van de adverteerders.

redactie F. Th. Oremus, hoofdredacteur Ir. J. J. M. Niesten C. Zwinkels A. G. Uytdehaage (techniek) vormgeving A. M. A. Jacobs abonnementen M. Timmer abonnementsprijs f 9 0 ,- per jaar, excl. 4% BTW

de architect 6 (1975) 3

als zij stellen, dat de metro bouw­ kundige en commerciële proces­ sen oproept die we niet in de hand hebben en die tot uitwas­ sen leiden zonder dat we dat eigen­ lijk willen.

Het gelijk aan alle kant roept een aantal vragen op, waaraan we niet voorbij kunnen gaan omdat ze te diep ingrijpen in de samenle­ ving. Het gelijk en de logica van het gemeentebestuur is te vin­ den in de bouw van de Bijlmer, die een immens vervoerspro­ bleem heeft opgeroepen. Het ge­ lijk van de actiegroepen is het ver­ anderde inzicht in de relatie tussen wonen en leven. En daarmee zijn eigenlijk de tegengestelde stand­ punten geformuleerd, onverenig­ baar omdat zij niet in één en het­ zelfde beslissingsmodel op basis van prioriteit zijn getoetst. Een werkelijk democratische besluit­ vorming, het afwegen van alle be­ langen op het geëigende mo­ ment heeft niet plaats gevonden.

Wat in Amsterdam momenteel ge­ beurt is niet alleen een kwestie van links of rechts, evenmin al­ leen een polarisatie van standpun­

ten, maar ook en vooral een con­ frontatie met een stukje onvol­ maakte democratie. Wat we in de gehele procedure rond metro en Nieuwmarktbuurt missen is het overleg tussen overheid, ge­ meenteraad en bewoners op het juiste moment, het gezamenlijk vaststellen en in de tijd aanpas­ sen van prioriteiten en het ver­ strekken van de juiste informatie aan de juiste mensen op het (we­ derom) juiste moment. Dat het hieraan heeft ontbroken is geen locale tekortkoming, maar een na­ tionale les om het elders beter te doen door het ontwikkelen van flexibeler plannen die tot op het laatste moment kunnen worden gewijzigd en door een flexibeler opstelling van de mensen die met de planvoorbereiding zijn be­ last. Omdat de tijden steeds snel­ ler zullen veranderen, groeit de behoefte aan snel veranderbare plannen. Plannen b.v. die ieder jaar op 1 januari kunnen worden bijgestuurd, om veranderende in­ zichten nog zoveel mogelijk in de opzet te integreren.

De lezerskring van dit tijdschrift wordt gevorfrtd door eigenaren, directeuren en/of hoofden werk­ zaam bij één der volgende bedrijven of instan­ ties: • architectenbureau • binnenhuis-architectenbureau • bouwbureau van industrieel bedrijf • ingenieursbureau voor de bouw • institutionele beleggingsmaatschappij • architecten in (semi)overheidsdienst • stedebouwkundig bureau • woningbouwvereniging

Zij zijn geselecteerd volgens door de uitgever vast­ gestelde kriteria en hebben vervolgens schrifte­ lijk verklaard het tijdschrift kosteloos te willen ont­ vangen.

Toezending geschiedt uitsluitend op naam van de aanvrager, onder vermelding van diens functie of rang, aan het zakenadres waar hij werk­ zaam is.

Artikelen of delen daarvan en illustraties mogen alleen worden overgenomen na toestemming van de redactie.

Opgaven van technische gegevens en prijzen ge­ schiedt buiten verantwoordelijkheid van de redac­ tie.

advertenties W. Buys R. W. van Es

sluitingsdatum advertenties woensdag vier weken vóór verschijnen verschijningsdatum de derde woensdag van elke maand uitgave Ten Hagen bv, informatie en communicatie postbus 34, Carnegieplein 5, Den Haag telefoon (070) 92 43 11 postrekening 17260 telex 33079 Lid NOTU Nederlandse Organisatie van Tijdschrift Uitge­ vers

voor telefonische inlichtingen over advertentie-plaatsingen Mevr. E. van Dijk-van Os hoofd exploitatie J. M. Vissers advertentie-tarieven worden op aanvraag toegezonden met uitgebrei­ de abonneekringgegevens

3

Speciaal ontwikkeld programma wandbekleding voor elk projekt, dus óók voor ziekenhuizen en bejaardentehuizen e.d.

De eisen die het ziekenhuis aan de wand stelt verschillen in vele opzichten totaal van die van andere projekten. Zeker, ook hier is een rustige sfeer belang­ rijk, maar ook zal de wandbekleding soms desinfecteerbaar moeten zijn - kortom kunnen de hygiënische aspekten zwaar wegen. Chemische bestendigheid, naast duurzaamheid en minimum onderhoud spelen een belangrijke rol.

Hatéma's antwoord hierop: wetenschappelijk onder­ zoek, jarenlange ervaring bij de inrichting van zieken­ huizen, verpleeg- en bejaardentehuizen, grondige tests op dit gebied plus de gespecialiseerde kennis van het Hatéma Projektenteam maakten de ontwikkeling mogelijk van speciale wandbekleding voor de sektor Gezondheidszorg zoals Suwide in diverse kwaliteiten èn textiel wandbekleding.

$

LL^fT W ilt u méér weten ? Dokumentatie over wand­ bekleding in ziekenhuizen, bejaardentehuizen (maar ook in kantoren, bedrijven, hotels, restaurants, scholen en recreatieprojekten) ligt voor u klaar bij het

Hatéma Projektenteam

h a ite z x ia i ontwerpers en fabrikanten van produkten voor het interieur: Hatéma ta p ijt/ gordijn- en meubelvelours/ Suwide en Suwide-Aerovyl wandbekleding/Sari en Savan textiel voor de wand/Suwide meubel bekleding.

Postbus 12/ Helmond/Telefoon (04920) 39807.

Omcirkel A 0112 op de informatiekaart

4

de architect 6 (1975) 3

overkappingen...

A

fJV

IJ ::

Gelijke monniken gelijke kappen? Mooi spreekwoord, maar soms moet je wel degelijk onderscheid maken. Bijvoorbeeld als het gaat om het toepassen van gewoon hardboard of Zweeds Masonite.

Voor overkappingen, gevelbekleding, ondervloeren, deuren, binnen- en buitenwanden,etc.

Kortom: daar waar gewone vezelplaten „er niet tegen aan kunnen� is Zweeds Masonite favoriet! In de bouw, maar ook in het carrosseriebedrijf en in de agrarische sektor. Overal waar maatvastheid, klimaat bestendigheid en breeksterkte hoofdzaken zijn.

Er is Masonite in vele uitvoeringen; gelamineerd, extra hard, speciaal, etc. Een monstercollectie, keurig verpakt in een doos, staat voor u klaar. Heeft u die nog niet? Vraag hem dan even aan.

BV Hardhouthandel Trima postbus 1093, zaandam, tel: 075/16 48 41-16 43 41-16 95 57

Omcirkel A 0135 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

5

ÉHH

I K

«■

Als u nog niet op fo lie te k e n t dan kent u beslist de

roodring foliograph m nog niet!

Rechtstreeks tekenen op folie en kunststoffen is nu mogelijk met de speciaal door roodring ont­ wikkelde foliograph. Door de onverslijtbare punt van hard-metaal is de roodring foliograph opge­ wassen tegen het ongeveer 1000 maal ruwere oppervlak van transparantpapier.

IVI Stuur mij s.v.p. alle gegevens over de roodring foliograph m en bijbeho­ rende inkten. Verder heb ik belangstelling voor

Voor jaren en jaren lang haarscherp tekenen en sjabloonschrijven volgens DIN 15, 16, 17 rij 2.

Dus geschikt voor microverfilming.

Dat roodring óók de geschikte inkten ervoor heeft, spreekt natuurlijk vanzelf. Want de rood­ ring foliograph is maar een onderdeel uit het uitgekiende roodring-programma als: sjablonen, passers, pennen, etc.

p

!!i

§11

Naam: .......................................................

■©©dring een begrip voor precisie

Adres: .........................................................

P la a ts :.......................................................

In open envelop, zonder postzegel, zenden aan : B.V. HARO - Antwoordnummer 74 - Baarn

Alleenvertegenwoordiging voor Nederland:

B.V. HARO Postbus 25 - Parkstraat 31 - Baarn - Tel. (02154) 69 46*

Omcirkel A 0111 op de informatiekaart

6

de architect 6 (1975) 3

Fritsje culemans weet echt nog niet wat oosthoek beton is.Toch leerde hij er een beetje door lopen.

Op de viaducten van de zuidelijke randweg in Rotterdam leerde Fritsje Culemans z’n eerste stapjes zetten. En dat is óók een heel klein beetje de verdienste van Oosthoek Beton. Want voor de 6 viaducten maakten wij de prefab randelementen. Wat overigens zomaar een voorbeeld is uit ons leveringsprogramma.

Voor de bouw fabriceren we balkonplaten, vloerplaten, gevel­ elementen in vlakke beton en sierbeton, consoles, kolommen en zware balken. We maken lichtbetonnen dakplaten en isolatiewandplaten. En we maken nóg iets. Namelijk een hoop werk van de bestudering van een projekt. We zijn kritisch bij het selekteren van de materialen. Passen onze organisatie flexibel aan bij elke opdracht. En zijn misschien wel eens wat overdreven punktueel als het om levertijden gaat. Aan dat alles hebben we een néém te danken. Fritsje Culemans mag dan wel nooit van ons hebben gehoord, ü weet hopelijk maar al te goed dat we er voor u zijn.

PI i m l ln = n

[QjllUJj

.

l

_

_

u X lv y v /j\i

_

.

kvxv L V /X X

p e r i ju n iy 7 5 t e l. 0 7 1 - 1 4 3 5 4 5

h o g e rijn d ijk 267 z o e te rw o u d e p o s tb u s 3 le id e rd o rp te le fo o n 071 4 3 5 4 5 te le x 3101

Om cirkel A 0127 op de in form atiekaart

de architect 6 (1975) 3

7

Je denkt wel eens terug aan de dikke muren uit die goeie oude tijd. Ook daarom ontwierp Bruynzeel verplaatsbare scheidingswanden volgens Systeem 2001 1

*r l,. S

\ ^V F*

PT,

J

I

*

f/

w

*

../JS

•' iS

* \

■

.

_____ Verplaatsbare scheidingswanden van sommige merken hebben het nadeel dat ze erg "gehorig" zijn.

(En dan bedoelen we niet het feit dat hun zg. dB-waarden in de praktijk dikwijls ver achterblijven bij die welke in het laboratorium zijn gemeten ...)

Moeten konferentiekamers e.d. dan andere wanden krijgen dan bijvoorbeeld een kantoorvertrek?

Niet bij Systeem 2001. De 55,5 dB wand is uiterlijk en konstruktief gezien volkomen gelijk aan de standaardwand die kan bogen op een dB-waarde van 41,5. En dat gaat ook op voor de andere soorten wanden die men binnen het éne konstruktieve ontwerp van

Systeem 2001 kan realiseren. Specifieke funkties en eigenschappen berusten dus enkel op het toevoegen of weglaten van (verwisselbare) elementen.

Zou dat misschien gedaan zijn om de hoge kosten van diversifikatie bij de bouw tegen te gaan?

Vraag direkt Bruynzeel's kleurenbrochure over Systeem 2001. Met onwankelbare argumenten voor de Perfekte Scheidingswand.

bruynzeel

Bruynzeel efdebe bv

Ons adres is Bruynzeel efdebe bv Kilkade 9, Postbus 56 Dordrecht, Telefoon (078) 382 55*

Omcirkel A 0091 op de informatiekaart

8

de architect 6 (1975) 3

M ogen w e het even duidelijk stellen?

Sadolins PX 65 werd 20 jaar geleden in Denemarken ontwikkeld en is nu 10 jaar op de Nederlandse markt.

Sadolins PX 65 bracht het optimale kompromis voor houtverduurzaming en houtbescherming.

;!• !

"'*«**<

bewiis voor de kwaliteit ^ %lo2n?n65lshet dat ^foduk^!l l ö laarveelfeit’ ’’namaak

lil fijn te vergelijken*

Intussen bleef Sadolins PX 65 zichzelf: het ideale produkt voor kwaliteitsafwerking van hout.

Heeft U in de afgelopen 20 jaar ooit gehoord van houtrot met SadolinsPX65?

Kent U een ander produkt dan Sadolins PX 65, dat ook na 20 jaar nog zo’n eenvoudig onderhoud geeft?

Eigenlijk willen we alleen maar zeggen, dat de duidelijkheid van Sadolins PX 65 zekerheid geeft. Is het U duidelijk?

Vraag tóch maar even ons nieuwe en handige SADOLIN- vademecum aan.

Daarin vindt U alles over de Sadolins-systemen!

p$

^ >j\od' S ^\Nsre s ja ïS . n'»eu

nSa doV»ns

Sadolins B.V. Postbus 191 Hengelo (O).

Tel.: 05400-18410 Omcirkel A 0129 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

9

Daarom is het juist nu de beste keus. W ant constructies van hoogwaardig, duurzaam en sterk hemlock b'ouwhout en Canadees Douglas Fir triplex betekenen in de vernieuwbouw meer winst door minder gewicht, minder tijd, minder onderhoud en minder kosten.

Denk eens aan de lichte, betrouw­ bare triplex kokerliggers voor verbetering van dragende constructies, stressed-skin panelen voor vernieuwing van vloeren en daken, triplex vouwdaken voor geheel nieuwe kappen en de beproefde Canadese houtskeletbouw voor snelle ruimtewinst

en een beter woonklimaat bij uitbreidingen, herindeling en plaatsing van dakkapellen.

Canadese houtconstructies zijn zeer duurzaam, gemakkelijk te vervaardigen met handgereedschap en meestal met mankracht of licht materieel in de bouw aan te brengen. Geen wonder dat hemlock bouwhout en Canadees Douglas Fir triplex steeds meer in vernieuwbouw worden toegepast.

Council of Forest Industries of British Columbia Stuur mij uw documentatie RN/da RN/CB over Canadese houtconstructies in vernieuwbouw.

Naam: Onderneming: Straat:

W ilt u voorbeelden? Technische Plaats: gegevens? Knip dan de coupon uit en stuur hem op.

Aan: Bij de Council of Forest Industries COFI, Postbus 24, Utrecht ligt de uitvoerige documentatie voor u gereed.

Canadees hout heeft de vernieuwbouw veel te bieden

mvmm

t e

^ 'i i ir a iiten ijjjjjj.'!!!..;.'!!'! iS

ÂŤ-I Omcirkel A 0092 op de informatiekaart

10

d e a r c h it e c t 6 ( 1 9 7 5 ) 3

mêÊ Ê Ê Ë m Ê Ê m

A-

wm mm r

i

-

:

m am T

' :

^ ÏiÊ —

V '

■

-

< & ■

“

*

Wi'

7ZHL Als de Chinezen indertijd de moderne Interwand scheidings­ wanden gekend hadden,dan zou de beroemde Chinese Muur wellichtditfuturistisch beeld opgeleverd hebben.

■

wanden bieden een skala van mogelijkheden, laten zich zeer snel en eenvoudig monteren en kun­ nen aan alle wensen van u en uw architekt aangepast worden.

I

Uw vrijheid van ontwerp zit bij Interwand scheidingswanden ingebouwd. Geen wonderdat u Interwand overal tegenkomt, zonder dat u het direkt herkent.

Vraag de Interwand .......eensaan.

pi .

::

in te rw a n d

kantoorruimte-naar-maat Postbus 4 - Eibergen, tel. 05454 -23 00.

Omcirkel A 0118 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

11

I

Maakt Polynorm nu ook al een kant-en-klaar passend kozijn voor renovaties?

Dat klopt. En daarmee biedt Polynorm een uniforme en makkelijke oplossing voor het probleem dat de renovatiebouw al zo lang bezighoudt: hoe kunnen kozijnen worden vernieuwd in bestaande binnenwanden?

De oplossing van Polynorm is even passend als vertrouwd.

Het gaat namelijk om het algemeen bekende Afgelakte Inbouwkozijn. Als de koplatten worden verwijderd, kan het kozijn feilloos in de bestaande opening worden geplaatst. Een kwestie van 6 minuten.

Vervolgens wordt er een opdekdeur ingehangen van één maat kleinere deurbreedte. En de zaak is klaar. Problemen?

Niets aan de hand: Polynorm zorgt voor uitstekende begeleiding.

Wat die A.E-kozijnen betreft: Polynorm kan er altijd snel en veel leveren. Ze schelen op de bouwplaats heel wat werk.

Documentatie of offerte vragen is de moeite altijd waard.

’t Bekende A.I.-kozijn past altijd en overal.

^ ^ rnorm Bunschoten, tel. (03499) 17 44, telex 4 72 66

Omcirkel A 0128 op de informatiekaart

12

d e a rc h ite c t 6 (1975) 3

depraktijkwijst uit dat dbl-gevelsteen

..................................... . :

:

W W » K&SUS

geeftopdebouwsomi Wijleveren U het bewijs!

Over gevelstenen in het algemeen U weet maar al te goed dat verwerking van konventionele betongevelstenen op de bouw niet probleemloos is.

Faktoren als gewicht, verwerkbaarheid, vervormingsgedrag, kleurgelijkheid, warmte-isolatie e.d. moeten vooraf steeds terdege worden bestudeerd en bekeken. Let U op hoe DBL-gevelstenen aan genoemde problemen tegemoetkomen.

Over de nieuwe DBL-gevelstenen: een uniek produkt.

30% Gewichtsbesparing ten opzichte van gewone betongevelstenen. Dit lage gewicht bepaalt uiteraard mede de bouwprijs.

De gewichtsbesparing bedraagt ruim 1000 kg per 1000 stenen.

DBL-stenen zijn samengesteld op basis van lichte synthetische toeslagstoffen en zijn uitstekend verwerkbaar.

De praktijk bewijst: vermetselingskosten t.o.v. gewone betongevelstenen ruim 5 manuren lager per 1000 DBL-stenen Grotere warmte-isolatie Geen problemen bij stucadoren en tegelzetten Grote kleurgelijkheid - heldere kleuren Synthetische toeslagstoffen en ons exklusieve procédé garanderen unieke kleurgelijkheid.

DBL-stenen kenmerken zich door het gehele leverbare kleurengamma van naturelgrijs tot wit in een grote mate van helderheid.

Beter vervormingsgedrag Daardoor minimaal 30% besparing op de noodzaak tot dilatatie.

Vragen kost niets.

Als U méér wilt weten over deze unieke en zeer kostenbesparende DBL-gevelstenen, vraag dan uitgebreide dokumentatie en TNO-rapport.

Bel 015-569220 of stuur de bon.

naam

DBL-GEVELSTENEN: het eerste

straat.................................................................... nr...

bespaard is het snelste verdiend...

plaats ...................................................................

Adviseurs: Bouwfysisch Ingenieurs en Adviesbureau T. C. van Domburg Scipio B.V., Scheldelaan 5, Son, tel. 04990-2071

BON

Zenden aan:Centraal Verkoopkantoor DBL-Gevelsteen b.v.

Antwoordnummer 6 Delft

CENTRAAL VERKOOPKANTOOR DBL-GEVELSTEEN B.V. Postbus 114 Delft, tel. 015-569220

Omcirkel A 0090 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

13

O nuitputtelijke van De boiler groeit langzamer­ hand de keuken uit en krijgt een plaats elders in de woning. Een toenemende vraag naar warm water, nieuwe keukenapparatuur, andere gedachten over keukeninrichting en de open keuken zorgden daarvoor.

Nu wordt men echter gekonfronteerd met lange warmwaterwegen, dus hoge installatiekosten en verspilling. Daalderop heeft ook daarvoor nu een oplossing gevonden. Het ,,twee-eenheid-systeem ’ ’, bestaande uit: close-up boiler” onder het aanrecht; tweespan boiler” elders in het huis.

DaaM erop:uw warm waterbron Omcirkel A 0097 op de informatiekaart

14

de arch ite ct 6 (1975) 3

warmwaterbronnen D aalderop )e close-up boiler (10 liter) 3e close-up boiler heeft zeer geringe afmetingen, 30 x 45 x >5 cm. Hij kan op de vloer 'an het aanrechtkastje vorden geplaatst en direkt net het tappunt worden 'erbonden. Ontbreekt daar ïen koudwaterleiding, dan ;an deze boiler eenvoudig )Oven het aanrecht worden gehangen. Het vermogen 'an de close-up boiler is tOOO Watt. Dewarmwater'oorziening voor de keuken

wordt hie-door gewaarborgd.

Zowel de fraaie mantel als de ketel zijn vervaardigd van kunststof. Roestvorming is uitgesloten.

De tweespan boiler (50,80 en 120 liter) De tweespan boiler past zich bijzondergoed aan de warmwaterbehoefte aan. De

ingebouwde schakelklok maakt van deze nachtstroomboiler met zijn voordelige tarief een snelle waterverwarmer op elk gewenst moment van de dag.

Na circa een half uur kan er weer worden gedouched.

Een nieuwe fase in de warmwatervoorziening Het twee-eenheid-systeem vormt een nieuwe fase in de warmwatervoorziening,soms wat duurder in aanschaf, maar beslist komfortabeler en voordeliger in gebruik.

Immers, periodiekonderhoud is overbodig en het milieu-vriendelijke systeem heeft geen afvoer voor verbrandingsgassen nodig.

Wenst u meer informatie?

Bel, of zend ons onder­ staande coupon.

Stuur deze bon in een open enveloppe aan Machtiging 79 - Tiel voor dokumentatie.

oninklijke metaalwarenfabrieken

tiel - hólland - tel. 03440 - 52 44*

de architect 6 (1975) 3

Firmanaam: ..........................................................

T.a.v.: ................ ............................ ........................

Adres: ......................................................................

Plaats:....... ...............................................................

Telefoon: ................................................... ata2

Marianne maakt het nog bonter

overhoeks Nieuw architectenbureau Brouwer/Passchier c.s. Architekten, is de naam van een nieuw architectenbureau dat op 1 fe­ bruari door T. A. Brouwer HBO BNA, Ir. G. Passchier bi. BNA, P. J. Scheffers en Ir. J. C. H. van den Steen bi. BNA te Rotterdam werd opgericht. Alle vier waren voorheen werkzaam bij Archi­ tectenbureau Groosman Part­ ners in diezelfde plaats; de drie eerstgenoemden vormden sa­ men met de heer Groosman de directie. Een fikse uitdunning van het partnersbestand derhal­ ve.

Kunnen ex-partners ook op­ drachten meenemen? Dat ligt nogal moeilijk bij zo'n breuk; van boedelscheiding is geen sprake.

Voorlopig blijkt men een tweetal opdrachten in Ridderkerk van­ wege persoonlijke betrokken­ heid te kunnen afmaken. De nieuwe constellatie maakt dat niet meer al het uitvoerende werk kan worden afgeschoven.

Dit wordt overigens in vergelij­ king met de vroegere managers­ functie als een aangename con­ sequentie ervaren. Huisvesting heeft het bureau gevonden bij de Leuvehaven. Het adres is Schiedamsedijk 77 d, Rotterdam 3001, tel. (0101-133945.

Internationale prijsvraag woningbouw De Verenigde Naties hebben 1976 bestempeld tot 'Het jaar van de huisvesting'. In dat kader wordt een internationale prijs­ vraag uitgeschreven voor het ontwerpen van een stedelijk woonmilieu ten behoeve van de ontwikkelingslanden. Een ter­ rein van vijf hectare staat voor uitvoering ter beschikking bin­ nen een uitbreiding voor 100 a 140 duizend inwoners van de Filippijnse hoofdstad Manilla.

Op dit terrein moeten woningen

16

voor 3.500 a 5.000 mensen w or­ den gerealiseerd. Inzendingen voor de prijsvraag, die begeleid wordt door de International Ar­ chitectural Foundation, Ine., worden op de VN-tentoonstelling Habitat '76 in Vancouver, Canada op 31 mei dat jaar open­ baar gemaakt. Prijsvraagregels en uitvoerige informatie over de situatie in Manilla zijn verkrijg­ baar bij Arthur Erickson, 2412 Laurel Street, Vancouver, B.C., VSZ- 3T2, Canada.

Ongetwijfeld zal een prijsvraag als deze nuttig zijn voor de be­ strijding van huisvestingspro­ blemen in ontwikkelingslanden.

Aan het kader waarbinnen de VN dergelijke wereldproblemen aanpakt kleven echter wel be­ zwaren. Volgens o.m. Vrij Ne­ derland omdat men steeds een jaar lang de aandacht op een be­ paald probleem vestigt waar­ door, na het verstrijken van dat jaar, de indruk wordt gewekt dat zo'n probleem is opgelost. En dat is natuurlijk niet zo.

Prijsvraagresultaten Ongeveer een jaar geleden schreef de Westland/Utrecht Hy­ potheekbank een ideeënprijs­ vraag uit voor een 'onderkomen voor een ouderpaar met twee kinderen', als basismoduul. Een fictieve situatie werd ter beschik­ king gesteld, maxima werden gegeven voor bruto grondop­ pervlak per woning en bouw­ kosten per vierkante meter, aan de Voorschriften en Wenken be­ hoefde niet te worden voldaan.

Deelname stond open voor al dan niet afgestudeerden op het terrein van bouwen en/of wonen en multidisciplinaire teams. Na­ dat nog in 1974 de prijswinnaars waren bekendgemaakt, werden in februari jl. alle 62 inzendingen in het Singer Museum te Laren geëxposeerd. In het rapport van de jury zijn de bekroonde ont­ werpen gedocumenteerd. De eerste prijs ging naar Architec-

Vorige maand signaleerden we in deze rubriek een bonte koe, le­ vensecht geschilderd op een blinde gevel in Delft. Maar in Frankrijk maken ze het nog bon­ ter. Aan de baai van St. Tropez is in enkele jaren tijds het bad­ plaatsje Port Grimaud uit de grond gestampt.

Gloednieuw, al lijkt het een oud vissersdorp, waarvan de bewo­ ners na vele jaren van een kom­ mervol bestaan ten einde raad zijn overgestapt op de vangst van toeristen.

Men begon met het bouwen van de bruggetjes, groef daarna de grachten en een haventje en stoffeerde het geheel met pand­ jes in de oude trant.

In de zomer is het vol vakan­ tiegangers, maar in de winter is er niemand te zien. Behalve dan Marianne op haar balkon, net zo symbolisch voor Frankrijk als de koe voor Holland, en net zo le­ vensecht geschilderd.

tenbureau ir. W. J. du Pon BV, (medewerkend architect ir. A. Wijsman bi.) te Haarlem. B. van Oosten en K. Drexhage, architec­ ten HBO van Bureau Nefkens te Rotterdam kregen de tweede prijs. Een eervolle vermelding werd gegeven aan een team van Architecten- en Ingenieursbu­ reau J. J. Sterenberg uit Ter Apel. Dit team heeft zijn inzen­ ding gegoten in de vorm van een krant, de 'Wooncourant'. Aan de bekroningen en verdere jury-uitspraken is te zien dat de jury, voorgezeten door architect J. P. Kloos, vooral waardering had voor helderheid en regelmatig­ heid in de ontwerpen. Ook is nogal strak vastgehouden aan de in het programma gegeven maxima. Juryrapport en Woon­ courant zijn verkrijgbaar bij ge­ noemde hypotheekbank, Sarphatistraat 1, Amsterdam (020) 63131.

Kunst naar keuze Het genootschap van Samen­ werkende Ambachtskunstenaars te Hilversum heeft een los­ bladig fotoboekje uitgebracht waarin creaties van leden syste­

matisch zijn opgenomen. Per blad wordt van een bepaalde kunstenaar of kunstenares een aantal persoonlijke gegevens vermeld, wat zijn of haar oplei­ ding en specialiteiten zijn, on­ dersteund door afbeeldingen van enkele gemaakte werken.

Hot boekje is onder meer uit­ gegeven om architecten voor een kunstzinnige completering van hun opdrachten, te kunnen laten kiezen uit het scala van be­ schikbare vormen van heden­ daagse kunst. Ook wordt de keu­ ze van een kunstenaar voor een bepaalde opdracht vergemakke­ lijkt. In eerste instantie zijn van ruim 60 kunstenaars gegevens met afbeeldingen (zwart-wit) op­ genomen. Daarin komen alle richtingen van decoratieve kunt, zoals: beeldhouwwerken, kera­ miek, wandkleden, glas- en schilderwerk en smeedwerk voor.

Het boekje is verkrijgbaar door storting van f 15,- op giro 28 90 93 van G.S.A. te Hilver­ sum. Men kan het ook voor f 12,50 afhalen bij het G.S.A., Kerkbrink 25-27 te Hilversum en tegelijkertijd een bezoek bren­ gen aan de aldaar gevestigde Galerie van het genootschap.

de architect 6 (1975) 3

.

r

overhoeks Bent u een bekwaam ondernemer?

Op uitnodiging van de sectie Utiliteitsbouw van het KIVI heeft Dr. ir. A. Twijnstra zijn licht laten schijnen over 'de ingenieur als ondernemer'. Twijnstra begon zijn betoog met de vraag of de ingenieur een slecht onderne­ mer is. Zonder hier expliciet op te antwoorden - hij heeft er beslist een niet letterlijk maar wel figuurlijk uitgesproken me­ ning over - komt uit zijn verhaal naar voren dat een goed onder­ nemer best ingenieur kan zijn.

Andersom is het minder van­ zelfsprekend. Met een paar sim­ pele aanhalingstekens geeft hij zijn persoonlijke mening weer als hij stelt: 'Bij een teruggaande markt - en daarover moet géén twijfel bestaan - zal een aantal 'ondernemers' sneuvelen, terug moeten in omvang of andere be­ zigheden zoeken'.

Een logische verklaring voor zijn implicite constatering dat advi­ seurs als ingenieurs of architec­ ten gemiddeld matige onderne­ mers zijn vindt Twijnstra in de opleiding van deze deskundi­ gen. Vooral het feit dat bij deze opleiding het technisch denken voorop staat, ondanks dat de ingenieur in zijn beroepsuitoefe­ ning met veel meer zaken te ma­ ken krijgt, wordt daar de oorzaak van geacht. 'Veel ingenieurs hebben weinig geleerd in hun opleiding inzake het onderne­ merschap tijdens hun vorming in zelfstandig denken'. Juist in een periode met minder op­ drachten wreekt dit zich. Spre­ kend over de verzwakkende po­ sitie van de ingenieurs en archi­ tecten wordt Twijnstra eerst fel wanneer de beroepsethiek van onafhankelijkheid aan de orde komt. Er van uitgaande dat be­ kwaamheid en integriteit voor opdrachtgevers veel wezenlijker elementen zijn stelt hij dat de onafhankelijkheid in de ogen van de opdrachtgever soms niet meer bleek te zijn dan een stukje surrogaat voor bekwaamheid.

de architect 6 (1975) 3

Om als adviseur een bekwaam ondernemer te zijn acht Ir. Twijn­ stra marktgericht denken onont­ beerlijk. Men moet zich objectief een beeld vormen van de plaats die men in de totale markt heeft, daarbij de concurrentie onder­ kennen en het eigen deel van de markt afbakenen, ook voor de toekomst. Een laatste raad die Twijnstra geeft is: 'Breng de ei­ gen energiebronnen van uw me­ dewerkers door een aangepaste functionering van uw organisa­ tie tot marketing-activiteiten. Dat is, als er in principe de potentiële krachten voor aanwezig zijn, per bureau minder moeilijk dan men zou denken'.

Mocht u dit advies niet geheel zelfstandig in praktijk kunnen brengen dan bestaat de kans dat u nog eens behoort tot de markt van Raadgevend Bureau Twijn­ stra en Gudde N.V., manage­ ment consultants te Deventer.

Houdt u er overigens alvast reke­ ning mee dat volgens Ir. Twijn­ stra middelgrote bureaus (ca. 30 tot 50 man) de beste overle­ vingskansen hebben.

Expositie plannen Leidse binnenstad Tot en met 22 maart zijn de woningbouwplannen voor de Leidse binnenstad — waarover in het februarinummer van 'de architect' een artikel verscheen — te zien in het ronde gebouw van het Bouwcentrum te Rot­ terdam. Geopend van 9.00 tot en met 17.00 uur. Warm aanbevo­ len.

• Een brochure met beknopte gegevens over adressen en fi­ nanciële steun t.a.v. woningen voor lichamelijk gehandicapten is samengesteld door het Minis­ terie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en de Ne­ derlandse Vereniging voor Re­ validatie. Verkrijgbaar bij de af­ deling voorlichting van eerstge­ noemde (070) - 264201 toestel 2301.

Wonen met karton In ons januari-nummer publiceerden wij een artikel over kartonnen inbouwpakketten naar SAR-idee. Voor wie het moeilijk kon geloven is de mogelijkheid aanwezig het zelf te gaan zien, tot 31 maart in het Lijnbaancentrum te Rotterdam.

m ém

....

iis ?! ï| I

M

iff md k

je

Publicatie biedt soms uitnemende mogelijkheden voor vertekening van een bepaald beeld. Zo plaatste de organisatie van Marriott Hotel Amsterdam bovenstaande afbeelding in een advertentie in De Volkskrant. Dat gebeurde enkele weken voor de officiële opening. Men had op dat moment best een foto kunnen plaatsen maar die zou vast een minder aangename indruk hebben gegeven. In de tekst van de advertentie staat 'M arriott vergroot de Leidseplein-Gezelligheid'. Onderstaande foto - genomen vanaf het Leidseplein - mag duidelijk maken waarom men de voorkeur aan die 'fraaie' tekening heeft gegeven.

izLir

17

Louvain-la-Neuve, de ontwikkeling van een universiteit tot een Belgische new-town

Rondom een nieuwe universiteit wordt net onder Brussel een nieu­ we stad gebouwd, Louvain - la Neuve. Over de opzet van deze Belgische new - town dit uitvoeri­ ge artikel van M. L. A. M. van Hezik, die de ontwikkelingen en het tot op heden gerealiseerde toetst aan de nogal ambitieuze doelstel­ lingen. Van Hezik studeert Stedebouwkunde en is werkzaam bij de Vakgroep Planologie en Stedebouw, beide aan de T H te Delft.

S inds 1970 w o rd t e rte n zu id o oste n van Brussel d riftig g e b o u w d aan een n ieu­ w e katholieke u n iv e rs ite it m et d a a ro m ­ heen een co m p le te stad v o o r 50.000 in ­ w oners.

W e m oeten naar 1962 te ru g g a a n om de geschiedenis van deze n e w -to w n te kunnen v o lg e n ; toen b e slo o t het B e lg i­ sche Episcopaat om de sinds 1425 bestaande K atholieke (Vlaam se) U n i­ v e rs ite it te Leuven tw e e ta lig te m aken.

In de hierna vo lg e nd e ja re n gro e id e het

Ligging van Louvain-la-Neuve ten opzichte van Brussel en Leuven. am sterdam

antw erpen

gent

leuven

• k o rtrijk

o ttig n ie s

Louvain-la-Neuve

Charleroi

18

...... .* ~ I

De bibliotheek van de exacte wetenschappen, een schepping van A. Jacqmain, vorm t met de ervoor liggen­ de 'place des sciences' het karakteristieke middelpunt van de universitaire wijk. Het gebouw telt 5 niveaus en een entresol voor exposities. Men kan 200.000 boeken en 300 leesplaatsen aanbieden.

V laam se ze lfb e w ustzijn d o o rd a t de fra n s ta lig h e id zich als een o lie vle k uitbreidde.

M en vo e ld e zich b edreigd d o o r 10.000 fra n s ta lig e stu d e n te n , m aar ook d o o r de fra n s ta lig e d ocenten, die een grote in vlo e d u ito e fe n d e n op het sociale, cu ltu re le en eco n o m isch e leven. Er w e rd zow el in u n iv e rs ita ire - als rege­ rin g skrin g e n een zw are s trijd gestreden die zelfs leidde to t de val van de rege­ ring op de kw estie Leuven op 7 fe b ru a ri 1968.

In d it zelfde ja a r w e rd de b eslissing ge­ no m e n om de U n iv e rs ite it te sp litse n in de K.U.L. (K atholieke U n iv e rs ite it Leu­ ven) en de U.C.L. (U n iv e rs ité C a th o liq u e de Louvain).

Er w as in 1965 een w e t aangenom en w a a rin het canton W avre w as gereser­ veerd als u itb re id in g s te rre in v o o r het fra n s ta lig e gedeelte van de Katholieke U n iv e rs ite it Leuven. De gem eente O t­ tig n ie s w as sterk geïnteresseerd in deze u itb re id in g e n en had g ro n d aa n g e b o ­ den op het plateau van Laurelle. Het U n iv e rs ite its b e s tu u r heeft deze g ro n d g e ko ch t en later nog u itg e b re id m et

aankopen van de aangrenzende ge­ m eenten als C orbais, C orroy-le-G rand, Lim al, L im e tte en W avre zelf. Het totale o p p e rvla k b e d ra a g t 900 ha w aarvan o n g e ve e r 300 ha m et bossen is bedekt.

S inds de tw e e ta lig h e id op de U n ive rsi­ te it in Leuven bestonden er ve rs c h ille n ­ de m e n in g e n o m tre n t de to e ko m st van het fra n s ta lig e gedeelte. S o m m ig e n w ild e n in Leuven b lijv e n , anderen zou­ den graag naar de U n iv e rs ite it van Brussel gaan w a a r een te rre in w as ge­ kocht om een u n iv e rs ita ir ziekenhuis te b o u w en . W eer anderen zagen m eer in een W aalse stad als N am en o f C harleroi om daar te p ro fite re n van het bestaande s o cia a l-cu ltu re le klim aat.

U ite in d e lijk bleven als eisen v o o r de plaats van v e s tig in g staan: 1) niet te ver van Brussel vandaan aangezien het m erendeel van de stu d e n te n u it Brussel kw am ; 2) in een fra n s ta lig g e b ied ; 3) in ve rb a n d m et de g ro n d ko ste n niet in een bestaande stad; 4) het lie fst in een P.S.C. gem eente (Parti Social C hristien = fra n sta lig katholieke partij).

de architect 6 (1975) 3

Doorsnede over het centrum van Louvain-la-Neuve, onder meer over het plein van de bibliotheek.

U ite in d e lijk w are n het pro fe sso r W o itrin, sam en m et de b urgem ee ste r van O ttig nie s, du M onceau en de a m e rikaanse a rchitect Gruen die de doorslag gaven m et het idee een geheel nieuw e stad te b ouw en om het socia a l-cu ltu re le leven van de nieuw e u n iv e rs ite it te steunen. B ovendien w as er t.g .v. de w e t van 1965 al g ro n d gekocht en voldeed d it te rre in aan b o ve n geno em d e eisen.

N ieuw -Leuven o ftew el Louvain-la-N euve zou w o rd e n ge stich t v la k b ij O ttig n ie s en W avre.

V anaf dat m o m e n t gaat het snel.

In ja n u a ri 1969 w o rd e n de eerste a rch i­ tecten en in g e n ie u rs aangetrokken en een ja a r later w o rd e n de eerste plannen al g o e d gekeurd. N adat in ju li 1970 de w e t v o o r de fin a n c ie rin g is aa n g e n o ­ m en w o rd t in o kto b e r het basisplan v o o r de to e k o m s tig e u n iv e rs ita ire stad goedgekeurd.

Het basisplan De negen p rin cip e s van het basisplan, zoals die zijn opg e ste ld d o o r de 'G ro u p e

U rbanism e A rc h ite c tu re ' lu id e n : 1) LA VILLE EST A L'ECHELLE DE L'H O M M E ; de stad m o e t in ieder o n tw ik k e lin g s s ta d iu m en in al zijn v e rsch ille n d e delen van m enselijke a fm e tin g e n zijn.

2) LE SITE EST LA MATRICE DE LA VIL­ LE; de stad m o e t zich niet alleen p lo o ie n naar het re lië f en de b ij­ zonderheden van het te rre in m aar m o e t er ju is t een deel van zijn rijk ­ d om aan v o rm en ru im te aan o n tle ­ nen.

Situering van de verschillende universiteitsonderdelen ten opzichte van het centrum.

«lil mm

rÖYÖYö;

?I§|g|§!§l§is;

mm education physique sciences/hum aines

l ll l P :

.

^

sciences exactes j

administration^ centrale

4

mm

V T v^;

^ ^ a w /s c ie n c e s 1 wmÊf cyclotron

\ IfH a rd in \

g g S H

experim ental f e ï i ö f i e m e d ica le

de

/

^ ^ ib o ta n iq u e " fê^rnétéorologie**

500m

3) L'UNIVERSITE S'INTEGRE A LA CI­ TE; het gevaar zou kunnen ontstaan dat de universiteit een homogeen sociaal klimaat zou scheppen; daar­ om moet de universiteit in de andere sociale klimaten van de stad integre­ ren.

4) L'UNIVERSITE FORME LE CENTRE □'ANIMATION INITIAL ET PRINCI­ PAL DE LA VILLE; juist in deze opzet zal de nieuwe stad veel mensen trek­ ken.

5) LA VILLE EST CONCUE POUR LE PIETON; speciaal de meestbezochte gebieden zijn voor de voetgangers gereserveerd.

6) UNE ATMOSPHERE URBAINE EST ASSUREE DES PREMIERS STADES DE DEVELOPPEMENT. 7) LA CONCEPTION DE BASE EST ESSENTIELLEMENT FLEXIBLE. 8) TOUTE IMPRESSION D'ETOUFFEMENT EST INVITEE AVEC SOIN; het hart van de stad is normaal en nood­ zakelijk de plaats waar zich de mees­ te activiteit ontwikkelt. De structuur ervan moet open blijven om vriende­ lijk over te komen op hen die het centrum veel bezoeken of er wonen.

9) LA VILLE EST UNE INTITE DANS LE PAYSAGE ET NON LE CENTRE D'UNE VASTE CONURBATION; de uitgestrektheid van de verworven terreinen en de aanwezigheid van grote bossönes laten hettoe een dergelijke stad te bouwen.

Totzover de negen hoofdprincipes over Louvain-la-Neuve, dat, wanneer het in zijn eindstadium gekomen is, ± 388 ha zal beslaan met een gemiddelde diame­ ter van 2200 meter. Het aantal inwoners zal dan 50.000 moeten bedragen waar­ van 15.000 studenten. De stad is ver­ deeld in 5 wijken die ieder de verschil-

I___

Op de 'place galilee' komen vele looplijnen samen. Midden op de foto een commerciële boekhandel, links het schuine dak van het studentencafé dat met zijn entree aan de 'place des sciences' ligt.

«siissss

*

•••

: .... .......

-....... . ■■■■....

V :

i

m

.-CJ

i

■ B Een 'maison unifamiliale'. De grote muurvlakken worden gebroken door verschillende soorten en kleuren baksteen te gebruiken.

lende academische functies integreren: Bièreau, Bruyère, Lauzelle, Oceaie en Centre-Ville.

Uitvoering

«yp- 3 Kinderhoofdjes en keien vormen met klinkers en tegels een mooie sierbestrating, waartegen de bielzen plantenbakken goed uitkomen.

20

De snelheid van ontwerpen, aanbeste­ den en uitvoeren ligt voor Nederlandse begrippen bijzonder hoog.

Toen op 16 juli 1970 de Wet voor de financiële garanties door de regering werd aangenomen, ging het licht voor de bouw op groen en nu, begin 1975, studeren reeds 10.500 studenten in Louvain-la-Neuve, terwijl er bovendien 1250 stafleden en 1200 man technisch en administratief personeel werken. De

kalender van overgang van Leuven naar Louvain-la-Neuve: 1971 Ingebruikstelling van de cyclo­ tron.

1972 Instituut W is-en Natuurkunde Faculteit van Toegepaste Weten­ schappen.

Gebouwen voor Mechanica, Electronica. Mijnbouw en Metaalkun­ de, Architectuur en Constructie, Chemie.

1973 Bibliotheek van de campus We­ tenschappen.

Instituten voor Chemie, Geologie, Geografie, Zoölogie en Botanica.

Faculteit van Landbouwweten­ schappen.

de architect 6 (1975) 3

..t ..

mm.

•...

1118

Voetgangerstunnels onder de verkeerswegen verbinden de wijken met elkaar.

1974 Faculteit van Economische, So­ ciale en Politieke W etenschap­ pen.

Eerste fase van de overgang van de adm inistratie.

Faculteit en Instituten voor Kerke­ lijke Wetenschappen.

1975 Laatste delen van de afdelingen Wetenschappen, Toegepaste Wetenschappen, Landbouwwe­ tenschappen en de Centrale Bi­ bliotheek.

1976 Rechtenfaculteit.

Faculteit van Psychologie en Pe­ dagogie.

1977 Faculteit van Filosofie en Lette­ ren.

Het gehele project w o rd t door het Rijk gefinancierd (op enkele kerkelijke fo nd ­ sen na) door middel van de speciale wet van 1970, die de U niversiteit een stor­ ting van 5 m iljard Belgische francs garandeert gedurende de eerste jaren voor de bouw van universitaire en sem i-universitaire gebouwen. Boven­ dien zorgen andere w ettelijke en ad­ m inistratieve beschikkingen van de staat voor de financiering van aankoop en bouw rijp maken van de grond, de aanleg van culturele en recreatieve voorzieningen, infrastructuur e.d.

Men kan voor de snelheid van uitvoe­ ring van dit project twee oorzaken noe­ men: 1) de liberale (bijna amerikaanse) ge­ woonten die in België bestaan op het gebied van goedkeuren van plannen en het verstrekken van bouw vergun­ ningen e.d.; 2) de politieke noodzaak om te trachten het optim istische uitvoeringsschema, dat in 1968 werd vastgesteld, te handhaven. Dit geldt niet voor de subsidies, aangezien de U.C.L. het

de architect 6 (1975) 3

grootste gedeelte heeft gefinancierd via leningen bij de semi-overheid (gemeentefonds, pensioenfonds e.d.) en bankgroepen, vooruitlopend op de beloofde subsidies.

Het geheel ligt nu bijna een jaar op het uitvoeringsschem a achter, hetgeen veroorzaakt is door het lang achterwe­ ge blijven van die subsidies en vertra­ ging in de ontw erp- en uitvoeringsfa­ sen.

De verantw oordelijkheid voor ontwerpen-aanbesteden-uitvoeren ligt bij 3 diensten van de U niversiteit: 'Groupe Urbanisme Architecture', 'Service de Constructions' en de 'Service de Program m ation/Budget'. Zij zijn verant­ w oordelijk voor het basisplan, de u it­ voeringsplannen, de gehele stede-

bouwkundige opzet en de controle op de architectuur van de diverse gebou­ wen. De universitaire gebouwen zijn en worden ontw orpen door architecten die daarvoor een speciaal contract met de U niversiteit hebben afgesloten. Ook zijn er 'p rom otors' (grote investeerders) en particulieren die een contract met de U niversiteit hebben om bepaalde ge­ bouwen (die uiteraard in de stedebouwkundige plannen moeten voorko­ men) uit te voeren, maar er bestaat een m axim um in het bouwprogram m a van 10.000 m 2 vloeroppervlakte per grote investeerder, d it om te grote invloed van investeerders te voorkom en.

De grote beslissingen worden door de 'Conseil de ('A dm inistration' van de U.C.L. genom en, te rw ijl in kleinere za­ ken de 'A dm inistrateur Général' (prof.

M. W oitrin) beslist. Dit geldt uiteraard niet voor onderwijskwesties.

Waardering Bij de uitvoering van Louvain-la-Neuve is men begonnen met de faculteiten voor de exacte wetenschappen. Samen m et een hoeveelheid w oningen en voorzieningen vorm en ze de w ijk Bièreau, een van de vier universiteitslobben rondom het toekom stige stadscen­ trum .

Bij menigeen zal nu de vraag gerezen zijn hoe de ambitieuze uitgangspunten van het basisplan in de praktijk (tot op heden) hebben uitgepakt, ook gezien het tem po van uitvoeren.

Bekijken we de gereedgekomen delen van Louvain op de uitgangspunten van 'm enselijke maat en aanpassing aan het terrein', dan zullen we m oeten toege­ ven dat er beslist sprake is van een

Veel belangrijke voetgangersverbindingen zijn geheel of gedeeltelijk overdekt.

'

■m m

K

21

m enselijke schaal; en dat de n a tu u rlijke h o o g te ve rsch ille n goed zijn u itg e b u it.

M ede dankzij de g ro te aantallen s tu ­ denten die zich v o o rtd u re n d van het ene g e b o u w naar het andere v e rp la a t­ sen en de goed doo rd a ch te lo o p lijn e n die elkaar op fijn sc h a lig e p leinen en p le in tje s sn ijd e n , d oet het heel aange­ naam aan d o o r d it ste d e lijk gebied te w a n delen, zeker w a n n e e r h e tg ro e n w a t m eer u itg e d ijd zal zijn. Van het u it­ g a n g sp u n t: T u n iv e rs ité s'in tè g re a la c ité ' v a lt nog w e in ig te m erken aange­ zien er b uite n het u n iv e rs ita ire gedeelte nog niet veel w o n in g e n v o o r n ie t-u n iv e rs ita ir geb onden m ensen zijn ge­ b ouw d. In het gedrag van de h u id ig e in ­ w o n e rs v a lt al iets van een iv o re n to re n ­ m e n ta lite it te bespeuren.

Van de Engelse n e w -to w n o n tw ik k e lin gen is het prin cipe van gescheiden voe tg a n g e rs- en g e m o to ris e e rd verkeer o ve rg e n o m e n . De voetg a n g e rsp a d e n gaan d o or m id d e l van tu n n e ltje s o n der de b ela ngrijke aan- en afvo e rw e g e n do o r. Het auto verkee r kan via geschei­ den rijstro ke n het ce n tru m b in n e n ko ­ m en en daar o n d e rg ro n d s parkeren.

Ook de andere w o o n w ijk e n kunnen d.m .v. 'cul-de-sacs' m et de a uto bereikt w o rd e n , w a a r dan ruim geparkeerd kan w o rd e n .

In het ce ntrum is w e in ig h o o g b o u w ge­ pleegd; m aar d o o r de m o n u m e n ta lite it van vele g e b o u w e n (in België beschou­ w en de m eeste architecten zich nog als kunstenaar) o ntstaat e rto c h een urbane sfeer. De w a a rd e rin g o ve r de andere pun ten zijn in d it sta d iu m nog m o e ilijk te geven.

!

r

......... :

lil

1■ :

■ t.* i -i

.' |

Onder de woningen kleine winkeltjes (aan een overdekte galerij), een snackbar en een restaurant.

rnmmmm,

rnmmm

mm &

U ‘ --'

s. ;*

i

E ® r

èx s

.

!S®I

Infrastructuur A angezien er veel s p o o rstu d e n te n in Louvain studeren w as de a a n slu itin g op de s p o o rlijn Brussel-N am en erg be­ la ngrijk. M en heeft een aftakking ge­ m aakt tussen de statio n s van O ttig n ie s en M o n t-S t.G u ib e rt en een v ie r k ilo m e ­ te r lang tra je c t naar Louvain g e b o u w d .

Cilindrische vormen geven soms bepaalde w onin­ gen het aanzien van een moderne kerk.

■Bh « B

i

T w m im *

kssskskkxb

U R W l

....

Hr7?5ï?1ï-r i

Rond- en recht gemetselde muren vlak naast elkaar. De ramen in het cilindrische metselwerk zijn overigens niet gebogen.

dat bijna v o lto o id is. Deze lijn is een erg kostbaar geheel g e w o rd e n , aangezien m en in het eerste gedeelte vie r ku n st­ w e rke n , w a a ro n d e r een b rug, m oest aanleggen. Het m id d e lste gedeelte is een open stuk g e vo lgd d o o r een tu n n e l en het derde deel is één g ro te tu n n e l to t en m et het o n d e rg ro n d se s ta tio n . Dit laatste tu n n e ls tu k is 875 m eter lang m et een bin n en m a a tse d ia m e te r van 10,5 m eter. M en heeft er to ta a l 716.000 m 3 aarde v o o r m oeten ve rplaatsen en er 35.000 m 3 beton in ve rw e rkt.

De g e lu id s h in d e r van de tre in die Lou­ va in m et Brussel in 20 m in u te n v e r­ b in d t, zal op deze w ijze bijna n ih il zijn, bo ve n d ie n sta p t m en o n d e r het u n i­ ve rs ita ire ce n tru m u it zodat de lo o p a f­ standen m in im a a l zijn.

Ook m et de a uto is Louvain goed be­ reikbaar d o o r de goede a an sluitin g e n op de nie u w e autobaan Brussel-N am en en de v o o rn a a m ste p ro v in cia le w egen.

De a fw ik k e lin g van het g e m o to risee rd e verkeer gaat in d rie tra p p e n : 1) een ro n d w e g om het c e n tru m ; 'de rocade', die d rie p e n e tra tie p u n te n in het ce n tru m heeft die a a nsluiten op o n d e rg ro n d s e parkeergarages; 2) via secundaire w e g e n die naar de w o o n w ijk e n leiden en 3) te rtia ire w egen die naar a fz o n d e rlij­ ke gro e p e n g e b o u w e n voeren.

Naast de v o e tg a n g e rsp a d en, die in het ce n tru m g ro te n d e e ls o ve rdekt zijn, be­ staan er aparte fie ts ro u te s . Electrische sco o te rtje s o n d e rh o u d e n de koeriers-

22

de architect 6 (1975) 3 tèHÊh

Aangezien de bomen en struiken nog niet volgroeid zijn, hebben de bewoners de kwast ter hand genomen om grote betonvlakken te versieren.

diensten tussen de verschillende ge­ bouwen.

Twee autobuslijnen verzorgen de ver­ bindingen met Ottignies en Wavre, bo­ vendien bestaat er een door de Universiteit gefinancierde buslijn tussen Louvain-la-Neuve en het oude Leuven.

Aangezien bepaalde infrastructurele voorzieningen niet gesubsidieerd w o r­ den heeft de U niversiteit besloten de in­ frastructuur over alle bewoners gelijk u it te smeren. Men rekent f 28/m *1 23voor een perceel van 2 are, f 3 6 , - voor een perceel van 4 are, f 55/m 2 voor de laagbouw w oningen en f 100/m2 voor de hoogbouw.

tection de l'incendie (laboratorium voor brandpreventie) - Union Chinique Beige (distributie­ centrum van chemicaliën t.b.v. de Universiteit) - Scubapro (oefenduikeylinder, 18 m hoog) - bovendien w ordt er door I.B.W. een gebouw neergezet waar kleinere in­ dustrieën e.d. een deel van kunnen huren.

Louvain-la-Neuve probeert nog meer 'schone' werkgelegenheid aan te trek­ ken, maar de U niversiteit zelf b lijft op dit m om ent de grootste w erkgever voorde stad.

Woningen Het 'pare scientifique' Ten zuidwesten van de stedelijke zóne is een gebied van 131 ha gereserveerd voor het 'pare scientifique'; een terrein waar men laboratoria en onderzoekin­ stituten van technische bedrijven w il aantrekken, deels met de bedoeling om de relaties tussen de universiteit en het bedrijfsleven te bevorderen en deels om werkgelegenheid te scheppen. Op d it m om ent zijn de volgende bedrijven er reeds gevestigd of gaan zich spoedig daar vestigen: - IBM, residential education center - MONSANTO, Technical Center (rub­ ber en plastics) - Omnium Chinique S.A. (16.000 m 2 vloeropp.)

- Delsart (drukkerij) - Syntex Corporation (farmacie, biolo­ gie en cosmetica) - Measurement Systems International (m eetinstrum enten) - Cardiac pacemakers incorporated - Association nationale pour la pro­

de architect 6 (1975) 3

In het jaar 2000 zal Louvain-la-Neuve ongeveer 10.250 w oningen voor de ei­ gen bevolking en 13.200 w oningen voor de studenten beschikbaar hebben. Voor 1980 zijn deze cijfers vastgesteld op respectievelijk 9.300 en 2.000.

Deze woningen kan men onderschei­ den in drie typen: 1) 'un ifam ilia l', losstaande of gescha­ kelde eengezinshuizen, met een ge­ m iddelde dichtheid van 42 w o n in ­ gen per ha; 2) 'collectif bas', geschakelde laagbouw w oningen met een dichtheid van 116 w oningen per ha; 3) 'collectif haut', hoogbouw woningen met een dichtheid van 210woningen per ha.

Men gaat ervan uit dat de w oningen de basis voor het stedelijk karakter vorm en en daaraan ook moeten worden aange­ past. Dit w il niet zeggen dat er enorme gelijkvorm ige blokken moeten worden gebouwd. De architecten o n d e rco n tro ­ le van de 'Groupe Urbanisme Architec­

ture', trachten zoveel m ogelijk variatie in de w oonvorm en te brengen opdat het stadsbeeld zo gevarieerd m ogelijk zal zijn en de bewoners zich er sneller mee kunnen identificeren.

Naast de eis dat de w oning voor de voetgangers goed bereikbaar m oet zijn, bestaat de eis dat de w oning via specia­ le wegen ook per auto te bereiken is en dat er geparkeerd w o rd t in garages naast of onder de w oning.

Opvallend is de zorg die w ordt besteed aan de privacy. Inkijk en doorkijk, zoals in Nederland nog steeds gebruikelijk is, komen hier niet voor. Tuinen worden omgeven m et muren, de ramen worden vrij klein gehouden en veel w oningen beschikken over afgeschermde dakter­ rassen.

De koop- en huursomm en zijn vergelijk­ baar met die in andere m iddelgrote Belgische steden voor nieuwbouw. De koopprijzen voor een kamer/studio va­ riëren tussen de f 15.000,en f2 0 .0 0 0 ,- en voor een w oning tussen de f 130.000,- en f 180.000,-.

De erfpachtrente die men betaalt is wel w at m inder dan de rente van de grond­ prijs zou zijn. (De grond b lijft namelijk eigendom van de Universiteit). Perso­ neelsleden van de U niversiteit hebben recht op een voordelige lening (lage rente). De huren liggen in 1975vooreen studentenkam er op f 1 0 5 ,- per maand, voor een studio op f 3 1 0 ,- per maand en voor een complete w oning tussen de f 450,— en f 800,—. Hierbij m oet worden aangetekend dat de gem iddelde huren (zonder subsidie) in België hogerliggen dan in Nederland.

Voor het ontwerpen van de w oningen bestaan bepaalde voorschriften, die we kunnen vergelijken met onze bouw ­ verordeningen, met het verschil dat ze

In de studentenhuisvesting w o rd t variatie in w o ­ ninggrootte verkregen door afwisselend gebruik van balkons en inspringende m uren.

23

veel meer speelruim te openlaten voor de ontw erper en dat er veel gem akkelij­ ker ontheffing w o rd t verleend.

Men kent in België wel een soort be­ stem m ingsplannen namelijk de 'Plans Particuliers d'Am énagem ent' oftewel de 'Bijzondere Plannen van Aanleg'.

Deze zijn voor Louvain niet strikt nood­ zakelijk om dat men daar een controleclausule in het erfpachtcontract heeft ingebouwd.

'V. '

Ui

M ,

TOiiiiiiH

■>

F

AV

1.

%

: 1: /

■KU *

Voorzieningen

fe Het niveau van de voorzieningen moet v rij hoog zijn, aangezien Louvain voor de aangrenzende gemeenten een streekfunctie w il vervullen.

Men heeft voor alle voorzieningen een oppervlak van 470.000 m 2 gereser­ veerd, onderverdeeld in: 56.700 m 2 voor commercieel gebruik (winkels e.d.), 60.000 m 2 voor kleuterscholen en crè­ ches, 49.000 m 2 voor lagere scholen, 30.000 m 2 voor m iddelbare scholen, 10.500 m 2 voor openbare diensten, 5000 m 2 voor de gezondheidszorg (het ziekenhuis niet meegerekend), 9000 m2 voor culturele doeleinden, 189.000 m 2 voor sport- en 69.000 m2 voor speeldoeleinden.

De loopafstanden voor de kleuterscho­ len en lagere scholen mogen niet meer dan 200 en 400 meter bedragen. Dit geldt ook voor sport- en speelterreinen.

De winkels zijn geconcentreerd in het centrum , maar aangezien de maximale loopafstand van de wijken naar het centrum maar 650 meter is, zijn deze winkels binnen ieders bereik.

In het zuidwesten, op 1 kilom eter van het centrum , w ordt een ziekenhuis ge­

-

Door de betonnen balkons afwisselend open of dicht (douche, keukenblok) te maken wordt de levendigheid in de vormgeving verhoogd.

bouwd. Op d it m om ent heeft Louvain een bioscoop met een capaciteit van 420 personen, een openbare b ib lio ­ theek, een sporthal m et oefenbassin, vier voetbalvelden, drie tennisbanen en zes basketbal- en volleybalvelden. Er w o rd t momenteel hard gewerkt om de voorzieningen uit te breiden. Van de vier restaurants is het universiteitsrestaurant 'Le Galilée', (zelfbediening, 450 plaatsen) het meest opvallende door zijn architectonische vorm geving.

De boerderijen die op het grondgebied van Louvain voorkom en worden ge­ bruikt als tentoonstellingszaal, potten­ bakkerij, fotoatelier e.d.

Ver van het centrum in het Bois de Laurelle bevindt zich een Benediktijnenklooster m et een zeer progressieve

vorm geving (architect Jean Cosse).

Ook komt op Louvains grondgebied een kliniek voor epileptici voor.

Er bestaat een plaatselijk blad 'Labule' genaamd dat iedere maand verschijnt naast de universitaire uitgaven.

Op cultureel gebied w o rd t steeds meer georganiseerd, men w acht dan ook met ongeduld op het nieuwe theater dat eind 1975 gereed zal komen. De ontw ik­ keling van Louvain-la-Neuve is in volle gang. Het huidige beeld van de stad wekt veel verwachting voor de toe­ komst, maar het b lijft de vraag of Lou­ vain in het magische jaar 2000 die stad zal zijn welke de ontwerpers zich nu als doel hebben gesteld.

M. L. A. M. van Hezik

r Een groep ervaren en zelfstandige

BOUWKUNDIGEN

-

CONSTRUCTEURS en TEKENAARS

stelt zich beschikbaar om projecten op het gebied van UTILITEITS en W O NING BO UW b o uw kun dig en co n s tru c tie f te adviseren en u it te werken.

V oo r to e lic h tin g o f afspraken gelieve te bellen 078-23827.

V 24

y de architect 6 (1975) 3

V I :v v

w^rr—

■

|§ f;gg|I :

1 P "■ % r

n

§11

/

n ■,

2

m

L »

WÊËmm

Een warm er, beter huis voor haar.

D at is gemakkelijk te verwezen­ lijken m et Styrofoam isolatie.

Styrofoam betekent: warmere en gerieflijkere huizen.

aantal toepassingen als isolatie in de moderne bouw (zoals muren, vloeren, daken, funderingen).

Styrofoam voorkomt warmte­ verlies.

Spaart energie en geld.

STYROFOAM*

Styrofoam is een geëxtrudeerd polystyreenschuim, een therm o­ plastisch isolatiem ateriaal m et een unieke combinatie van eigen­ schappen, die het to t een ideaal m ateriaal m aken voor een groot

• • • •

blijvende hoge isolatiewaarde vochtwerend grote sterkte bij laag gewicht gemakkelijk te hanteren en aan te brengen • rotbestendig • hoge kwaliteit tegen lage kosten

Voor nadere inlichtingen:

Dow Chemical (Nederland) B.V. N a a m ...................................

F i r m a ...................................

A dres.....................................

* Handelsmerk van The Dow Chemical Company

Dow Chemical (Nederland) B.V.

•I*

Weena 116, Postbus 1310, Rotterdam

Omcirkel A 0099 op d e inform atiekaart

de architect 6 ( 1975 ) 3

JÉ l

25

Recente veranderingen in onze woonwijze: nieuwe stof tot overdenking

Dr. J. den Draak onderzocht de huisvestingssituatie in Nederland en geeft, gekoppeld aan zijn be­ vindingen, enkele beleidsaanbeve­ lingen. Eén daarvan is een voor­ stel tot frequenter toepassen van geconcentreerde laagbouw. Dr. D. de Jonge tekent daar in zijn artikel bij aan, dat eerst nader be­ studeerd dient te worden w at de voorkeuren van de bevolking zijn ten aanzien van de hieraan inheren­ te sterkere vermenging van functies.

zijn van verschillende aard, t.w .: - uitkom sten van sociologische on­ derzoekingen die zijn gehouden aan­ gaande w oo nstijl, woonw ijze en woonwensen - m arktonderzoekingen op het gebied van het wonen - statistische gegevens die een over­ zicht bieden van bepaalde facetten van de w oonw ijze van de bevolking als geheel - algemene beschouwingen, waarin hetzij conventionele, hetzij originele ideeën over de wenselijke wijze van wonen naar voren komen.

De huisvestingssituatie in Nederland

Evenals andere sectoren van ons leven is ook de wijze waarop w ij wonen aan voortdurende veranderingen onderhe­ vig. Het behoort to t de taken van de ge­ dragswetenschappen, deze verande­ ringen zo nauwkeurig m ogelijk te v o l­ gen en hun achtergronden, de eraan ten grondslag liggende factoren, te bestu­ deren. Daarbij kan men ook nagaan, in hoeverre de feitelijke ontw ikkeling overeenkom t met de doelen die t.a.v. het beleid op het gebied van de volks­ huisvesting gesteld zijn. Treden w at dit betreft discrepanties op, dan rijst de vraag naar de oorzaken daarvan.

De bronnen voor dit soort van studie

26

Een nieuwe bijdrage, die vooral ligt op het tweede gebied, dat van de statisti­ sche analyse, is onlangs geleverd door Dr. J. den Draak, leider van het Instituut voor Stedebouwkundig Onderzoek aan de T.H. Delft (1). Hiervoor heeft hij materiaal geput uit verschillende bron­ nen, zoals de volks- en w oningtelling 1960, de w oningbehoefte-onderzoekingen van het CBS en de jaarverslagen van de Centrale Directie van de Volks­ huisvesting en de Bouwnijverheid. De­ ze gegevens hebben betrekking op de eigenschappen van de w oning, op be­ paalde kenmerken van de bewoners en op een aantal aspecten van de relatie tussen beide, zoals de woningbezetting, het al of niet samenwonen van huishoudens in één w oning, en de bezitsverhouding (huur of eigendom).

De vraagstelling was: - welke situatie deed zich in 1971 voor m.b.t. de huisvesting van de Neder­ landse gezinnen en alleenstaanden?

- welke ontw ikkeling is op dit gebied, speciaal na de 2e w ereldoorlog, op­ getreden?

- in hoeverre bestaat er een discre­ pantie tussen de recente ontw ikke­ ling en de doelstellingen van het huisvestingsbeleid dat de overheid voert?

- w ijkt de bestaande situatie af van de opvattingen en wenselijkheden zoals deskundigen en bewoners die zien?

De voornaamste uitkomsten Afneming van de omvang van de w o ­ ningnood: Tussen 1960 en 1970 is het aantal in- en samenwonende huishou­ dens sterk verm inderd (van ruim 212.000 to t bijna 97.000), te rw ijl onder de inwonenden de woningzoekenden een steeds m inder belangrijke plaats in­ nemen: in 1970 was van alle Neder­ landse huishoudens niet meer dan ruim 1% inwonend en woningzoekend.

Daarbij is het aantal alleen in een w o ­ ning wonende alleenstaanden geste­ gen van 44% tot 75%, zodat de positie van deze categorie aanzienlijk verbe­ terd is.

Voor zover inw oning van w oningzoe­ kenden een indicatie is van w o n in g ­ nood, b lijkt deze geconcentreerd te zijn in de lagere inkomensklassen en de leeftijdscategorieën tot 25 jaar.

Woninggrootte en woningbezetting: Zoals aan bijgaande grafiek is af te le­ zen, heeft de toenem ing van het aantal vertrekken per w oning, die al sinds 1899 is geregistreerd, zich tussen 1947 en 1970 voortgezet, te rw ijl tegelijkertijd de gem iddelde woningbezetting gedaald is. Het gecombineerd effect van deze ontwikkelingen is een duidelijke toene­ m ing van de hoeveelheid ruim te, die binnen de w oning (gemiddeld) per per­ soon beschikbaar is.

Tevens is er een sterke teruggang op­ getreden van het percentage woningen m et 3 en 4 kamers, en een toenem ing van het percentage w oningen met één of twee kamers en v ijf kamers. Blijkbaar maakt men een duidelijk verschil tussen kleine, voor alleenstaanden bestemde w oningen, en w oningen (meestal eengezinshuizen) voor gezinnen, die dan door de ruim te die zij bieden een zekere uitgroeim ogelijkheid bieden.

Outillage: Aangezien in de laatste jaren vrijw el alle w oningen in de nieuw bouw voorzien worden van centrale verw ar­ m ing en bad- of douchegelegenheid, is het aantal w oningen dat niet over deze voorzieningen beschikt zowel in abso­ lute als in relatieve zin gedaald.

Woonvorm: Na de 'h o og bo uw g olf' die zijn hoogtepunt omstreeks het midden

de architect 6 (1975) 3

van de jaren '60 bereikte, heeft het eengezinshuis weer terrein veroverd; het percentage laagbouwwoningen in de nieuwbouw is sinds 1967 duidelijk gestegen.

Woningbezit: Het percentage Neder­ landers dat een eigen woning bewoont is tussen 1967 en 1970 gestegen van 33,3 tot 36,8. Deze toeneming heeft naar verhouding het sterkst plaats gevonden bij beoefenaars van vrije beroepen en employés; de arbeiders blijven in dit opzicht duidelijk achter.

Het eigen-woningbezit ligt in ons land nog duidelijk achter bij dat in de om rin­ gende landen; zo bezit in België ca. twee derde van de bevolking een eigen woning.

Huur in verhouding tot inkomen: Ge­ middeld ligt het percentage van het inkomen dat aan de huur wordt besteed bij de 10% en stijgt naarmate het inko­ men daalt. Bij de laagste inkomensklas­ se zit een kwart boven de kritische grens van 20%. De tendens van de huurquote om globaal genomen te dalen met het hoger worden van het inkomen (wet van Schwabe) is reeds lang bekend en nog steeds van kracht. De betreffende gegevens geven aanleiding tot het ver­ moeden dat een groot deel van de be­ volking, in het bijzonder in de middel­ bare inkomensklassen, een huurquote rond 10% normaal zal vinden.

Forensisme: Het percentage woonforensen is sterk toegenomen, nl. van

eenheden

27,3 in 1960 tot 40,3 in 1971. Vooral in het westen van het land heeft de hier­ mee verband houdende suburbanisatie een grote vlucht genomen, waarbij in de laatste jaren de relatief sterk groeiende forensengemeenten meest op grotere afstand van de steden te vin­ den zijn.

Achterstand van sociaal-economisch zwakke categorieën: In diverse opzich­ ten (inwoning, lager peil van woningoutillage, minder eigen-woningbezit, hogere huurquoten) vertonen deze ca­ tegorieën een achterstand ten opzichte van de rest van de bevolking.

%

la ag b o u w

G e m id d e ld v e r tr e k k e n

]

a a n ta l p e r w oning

IHOOGBQUW] G e m id d e ld a a n t a l p e rs o n e n p e r v e r tr e k

1962 1899

'56 '60 '64'67'70 jaren Figuur 1: Ontwikkeling van het gemiddeld aantal vertrekken per woning, de gemiddelde woningbezetting en het gemiddeld aantal personen per vertrek in de periode 1899-1970.

B ro n n e n :

1909

1930

CBS.,

6 0 ja r e n

C .B .S ., C .B .S .,

W o n in g b e h o e fte n o n d e r zoe ken S t a t i s t i s c h Z a k b o e k 1971.

s ta tis tie k

in

de architect 6 (1975) 3

tijd r e e k s e n

1947

1B99 -1 9 5 9 .

'63

jaren Figuur 2: Nieuwe woningen in laagbouw, middelhoge bouw en hoogbouw in de periode 1962-1972, in percentages van de aantallen geregistreerde woningen.

Bron ; K w a litatie ve W oningdocumentatie van de C entrale D irectie V olkshu isve sting en de B ouw nijverheid te 's-Gravenhage.

van

de

27

Achtergronden van de geschetste ont­ wikkelingen

In de hier in het kort aangeduide ont­ wikkelingen zit een duidelijke lijn: voor zover de betreffende statistische gege­ vens daarvoor een aanwijzing zijn is in het afgelopen decennium de woonwij­ ze van het Nederlandse volk zowel kwantitatief als kwalitatief sterk ver­ beterd, hetgeen gepaard is gegaan met een toeneming van het forensisme, de suburbanisering en het eigen-woningbezit. Daarbij blijven de sociaal-economisch zwakke categorieën duidelijk achter.

De geschetste gang van zaken stemt in grote lijnen overeen met het mensbeeld dat ook in beleidskringen sterk verbreid was omstreeks het midden van de jaren zestig en dat o.m. ten grondslag ligtaan de Tweede Nota over de ruimtelijke ordening in Nederland. In een kritische studie over deze nota (2), wordt gesteld dat dit stuk ervan uitgaat dat de le­ vensontplooiing van de bevolking het beste wordt gediend wanneer gezorgd kan worden voor een zo hoog mogelijk (materieel) welvaartspeil. Uitgangs­ punt voor het ruimtelijk beleid is dat de economische groei zoveel mogelijk ge­ stimuleerd moet worden en dat men dient tegemoet te komen aan de wen­ sen en verlangens van de bevolking op het gebied van het wonen, de recreatie, het verkeer e.d.

Wat het wonen betreft wordt uitgegaan van de mens die woont in een eengezinshuis in een rustige omgeving, waar nog sprake is van 'buiten wonen', maar toch binnen het bereik van de stedelijke levenssfeer. Op het gebied van het ver­ voer wordt de toenemende motorisering een gelukkige ontwikkeling geacht, aangezien de snelle verplaatsing (in het bijzonder met de eigen auto) een verrij­ king is van het menselijk bestaan.

Meer in het algemeen zag de regering in 1966 als een der hoofdelementen van haar toekomstvisie het scheppen van een zo groot mogelijke keuzevrijheid om aan de uiteenlopende wensen en verlangens van de bevolking te vol­ doen.

28

Een meer beperkte keuze werd in deze nota evenwel gedaan met betrekking tot het toekomstige urbanisatiepatroon. Hiervoor waren in het beginsel drie alternatieven denkbaar, t.w.

- een vérgaande concentratie van de bevolking in een beperkt aantal be­ trekkelijk grote, stedelijke kernen - een vérgaande deconcentratie van de bevolking over een groot aantal kleine plaatsen - een tussenweg tussen deze beide uitersten, de zg. gebundelde decon­ centratie.

Deze keuze werd als volgt gemotiveerd.

Een vérgaande spreiding van de bevol­ king roept bezwaren op (zoals grotere aantasting van de nog resterende open ruimte en een grotere behoefte aan ver­ voermiddelen) en zou tekort doen aan de speelruimte voor de toekomst. Maar een vérgaande concentratie zou in strijd zijn met de huidigetendentiesen woon­ wensen. Daarom verdient de gebundel­ de deconcentratie de voorkeur.

Hier bestaat een duidelijke discrepantie tussen het mens- en maatschappijbeeld waarvan de tweede nota uitgaat (de welvaartsmens, die zich zo snel kan ver­ plaatsen in zijn eigen auto en dat als een verrijking van zijn bestaan ervaart; een gemotoriseerd Nederland) en het mo­ del voor het toekomstige urbanisatiepatroon. Bij dit beeld van mens en maatschappij past uiteraard een sterk gedeconcentreerd nederzettingspatroon, waarin de welvarende autobezit­ ters voor een groot deel wonen in — liefst vrijstaande - eengezinshuizen met grote tuinen. Door toepassing van het instrumentarium van de ruimtelijke ordening en de stedebouw heeft de overheid een massale ontwikkeling van verspreide bebouwing in de voorstede­ lijke gebieden weten te verhinderen.

Wat zij niet heeft verhinderd, is een spreiding van bevolking die groten­ deels plaats heeft gevonden binnen het kader van goedgekeurde uitbreidings­ plannen van een groot aantal kleine forensenplaatsen, welke plannen in veel sneller tempo zijn gerealiseerd dan overeenkomt met de doelstellingen van een op gebundelde deconcentratie ge­ richt planologisch beleid. Een lacune in

de betreffende beleidsvoornemens blijkt te zijn, dat er nietvoorzien is in een organisatie van het realiseringsproces waarbij gewerkt wordt met bepaalde tijdschema's. Zo kon het gebeuren, dat de groei van sommige kleine gemeen­ ten nu reeds de grenzen heeft over­ schreden, die voor het jaar 2000 ge­ dacht waren.

De suburbanisatie is tevens één van de verschijnselen waarbij de maatschap­ pelijke ongelijkheid duidelijk aan het licht treedt. Het wonen in een eengezinshuis in een forensenplaats betekent in de meeste gevallen immers dat men zijn woning moet kopen. Het eigenwoningbezit is in financieel opzicht het aantrekkelijkst voor huishoudens in de hogere inkomensklassen, die een zeke­ re bestedingsmarge hebben en beter gebruik kunnen maken van het fiscale voordeel dat aftrek van hypotheekrente betekent. Bovendien is het voor deze categorieën gemakkelijker een hypo­ theek te krijgen, omdat de geldverstrekkende instanties hun kredietwaardig­ heid groter zullen achten. De selectieve migratie van jonge, betrekkelijk koop­ krachtige gezinnen naar de forensenge­ meenten veroorzaakt een daling van het sociaal-economische niveau van de bevolking van de grote steden, die samengaat met een sterke veroudering, zowel van de bewoners als van het woningbestand. Dit heeft tot gevolg dat de grote steden, vooral in het westen van het land, zich min of meer als pro­ bleemgebieden gaan manifesteren.

Overigens valt over de gehele linie (niet alleen m.b.t. eigen-woningbezit, maar ook wat betreft inwoning, outillage van de woning, huurquote) een duidelijke achterstand van de sociaal-economisch zwakke categorieën ten opzichte van de rest der bevolking te constateren.

Een en ander lijkt een gevolg te zijn van een welvaarts- en consumptiepolitiek, waarbij het accent is gelegd op inko­ mensverwerving en besteding door de brede middenlagen. Voor de woning­ bouw heeft dit betekend, dat in het af­ gelopen decennium zeer veel aandacht is besteed aan het (tot ca. een jaar gele­ den) opvoeren van de omvang van de nieuwbouw, aan het vergroten van de

de architect 6 (1975) 3

woonoppervlakte en de verbetering van de outillage daarvan. Tegelijkertijd is naar verhouding w einig aandacht en energie besteed aan de verbetering van de woningtoestanden en w oonm ilieu's van de sociaal-economisch zwakkeren, die in de oudere w oonw ijken van de steden zijn gehuisvest.

Enkele beleidsimplicaties Op grond van de door hem verrichte studie noemt Den Draak enkele im plica­ ties voor het volkshuisvestingsbeleid.

In de eerste plaats zullen dan beleids­ maatregelen ter verbetering van de huisvestingssituatie der lagere inko­ mensklassen gewenst zijn. Dit huis­ vestingsbeleid zal dan dienen te passen in een integraal beleid ter verm indering van de sociale en economische onge­ lijkheid.

De grondslag hiervoor is reeds gelegd in de oriënteringsnota ruim telijke ordening, waar als 'subdoelstellingen' voor de ver­ stedelijking worden genoemd: - verbetering van de w oo no m ­ standigheden van de bevol­ king in de oude wijken - accentverschuiving van sane­ ring naar verbetering van de bestaande bebouwing - ontw ikkeling van een eigen normenstelsel voor vernieu­ wingsplannen in de steden.

Dit laatste zou ertoe kunnen bij­ dragen, dat aan de te vernieuwen w oningen geen onnodig hoge, kostenvermeerderende eisen ge­ steld worden.

Een tweede punt is de wenselijkheid van grotere aandacht voor de huis­ vesting van andere soorten huishou­ dens dan het doorsnee-gezin, met na­ me ook van jonge alleenstaanden. Bij de zg. vernieuw bouw bestaan niet al­ leen m ogelijkheden ter verbetering van de huisvesting van m inder draagkrach­ tige gezinnen, maar ook kansen om kleine huishoudens die tot dusver m in­ der goed aan hun trekken kwamen, aan een passende w oning te helpen.

Een derde doelstelling is het inspelen

de architect 6 (1975) 3

op een streven naar een toenemende verscheidenheid in levens- en w oon­ stijl, gecombineerd m et een grotere fle xib ilite it in de planning van w oning en w oonom geving.

Het streven naar het verm inderen van de ongelijkheid in het wonen die berust op verschillen in so­ ciaal-economisch niveau zou dus gecombineerd dienen te worden met een beleid dat de bewoners in toenem ende mate vrijlaat hun w oonw ijze en w oonstijl zelf te ontwikkelen. Tot dusver is dit laatste overwegend het voorrecht geweest van de sociaal-econo­ misch sterkeren.

Als laatste beleidsdoel poneert Den Draak de wenselijkheid de grotere ruim tebehoefte, ook van de gezinsle­ den afzonderlijk, binnen de w oning te honoreren, maar de ruim teconsum ptie daarbuiten te beteugelen. Als concrete m ogelijkheden daartoe noemt hij de ontw ikkeling van plannen met eengezinshuizen in grotere dichtheden dan thans gebruikelijk zijn en een sterkere m enging van functies, ook in de buiten­ wijken van de stedelijke gebieden.

Het komt mij voor, dat de uitw er­ king van d it vierde punt w elis­ waar aansluit bij bekende doel­ stellingen van planologen en stedebouwkundigen, maar niet zon­ der meer is af te leiden uit de ge­ prefereerde woonw ijzen van gro­ te groepen zoals w ij die nu ken­ nen. Er zijn ongetw ijfeld groepen die geconcentreerde laagbouw aanbevelen (zoals de Stichting Nieuwe W oonvorm en) maar over het geheel genomen valt te ver­ wachten dat het verlangen naar meer ruim te binnen de w oning samengaat met de wens om ook meer ruim te rond de w oning te hebben i.v.m. m ogelijkheden tot tuinieren, het hebben van een ruim uitzicht uit de w oning, be­ perkingen van de m ogelijkheden van geluidshinder uit aangren­ zende huizen en tuinen, etc.

Anderzijds is het duidelijk dat er ook mensen zijn die van deze voordelen van een lage bebou-

w ingsdichtheid afstand w illen doen terw ille van de sfeer en ge­ zelligheid die zij ervaren bij het w onen in een oud hofje of steeg­ je. Onderzocht zou moeten w o r­ den, of het m ogelijk is om m et be­ paalde middelen een dergelijke sfeer ook op te roepen in nieuw te bouwen w oningcom plexen.

Ook de voorkeuren van de bevol­ king m.b.t. de verm enging van de functies verdienen nadere bestu­ dering. Terw ijl bepaalde voorzie­ ningen de variatie van belevingsm ogelijkheden in de w oonom ge­ ving op een positief gewaardeer­ de m anier kunnen vergroten, zijn er andere die door de om w onen­ den eerder als een potentiële verstoring van hun rust worden ervaren. Het verzet van een aantal bewoners van de Pijp tegen de vestiging van een operagebouw op het terrein van de oude RAI w ijst in deze richting. Een ge­ nuanceerde benadering van de integratie van functies binnen het w oongebied is daarom wenselijk.

De hier vermelde uitkom sten van de door Den Draak verrichte studie geven op verschillende punten een verdere indicatie van ontwikkelingen die reeds verw acht of verm oed werden, ander­ zijds nodigen zij uit to t het verder over­ denken en onderzoek van de problem a­ tiek in kwestie. Het materiaal dat in dit rapport geboden w ordt, vo rm t daarbij een goed uitgangspunt.

Dr. D. de Jonge

Literatuurverwijzing 1) J. den Draak, De huisvestingssituatie in Neder­ land, Siswo en Instituut voor Stedebouwkundig Onderzoek, Amsterdam 1974.

2) Het ruimtelijk beleid in Nederland, een analyse van de drie nota's ruimtelijke ordening, Utrecht 1974.

29

Je kunt niet altijd voor de bui binnen zijn.

I

x»

* -

VÊW.

f it

‘rS & ii

% & •!

S -■r*t £ «' «s E " ®• fc* 1*5 #•«

W **Sg , m m * '*

rfiy | • r

m »®r '

. i, ,:,*

i

S-j-f;

m * € ï:

fjL

52

-- --------------------

« 5 w m mMP; “ " '&

V m ;i *

■J5/*S «

m * f &S& : 1

pNNi mt,

S ’S S ïJ g t“

%Ê # f :J;;1"!|

z& L # Voor informatie: Bayer Nederland B.V., Postbus 17, Arnhem.Tel.085-629014.

... En daarom is het maar goed dat zonweringen uit Dralon nat mogen worden opgerold.

Jarenlange tests hebben bewezen dat ze absoluut bestand zijn tegen verrotting. En dat is niet het enige. Diezelfde tests onder de meest extreme omstandigheden hebben ook aangetoond dat zonweringen uit Dralon licht- en weerbestendig zijn, kleurecht, bestand tegen chemicaliën en immuun voor schadelijke insecten.

Daarnaast zijn ze gemakkelijk te reinigen, luchtdoorlatend en licht van gewicht. Ze zijn functioneel en door hun verscheidenheid van vorm en kleur esthetisch verantwoord bij welk project dan ook.

Kortom, ze voldoen aan de meest uiteenlopende eisen die de architectuur stelt.

Zonweringen uit Dralon worden door bekende fabrikanten uit binnen- en buitenland vervaardigd. Het Dralon zonweringsdoek voldoet aan de licentievoorwaarden van Bayer.

O, ja ze geven ook nog een prima bescherming tegen het felste zonlicht. U ziet het, met zonweringen uit Bayer Dralon is er Textielvezel geen wolkje aan de lucht.

dralon Dralon zonwering is niet bang voor ’n buitje.

,

êf

I

22ÏIM1

O m cirkel A 0088 o p d e in fo rm a tie k a a rt

30

d e a rc h ite c t 6 (1975) 3

Ontwerpen voor Rotterdams Wereldhandelscentrum

R otterdam w il een w e re ld h a n d e ls c e n ­ tru m . A l g e ru im e tijd , overig e n s zon­ der dat het velen d u id e lijk s c h ijn t te zijn w a t zo'n centrum precies in ­ ho u dt. Zij die het w ille n fin a n cie re n , de pe nsioenfondsen van P hilips en S hell, w ekken de in d ru k er lo u te r een ka n to re n co m p le x van aanzien mee v o o r ogen te hebben. V oor de g e m e e n ­ te is d it ontoereiken d en m en tra ch t garanties te krijgen om er m eer van te m aken. H etgeen o verig e n s nie t be­ te ken t dat hierm ee het 'id e e ' w e re ld ­ ha n delsce ntrum (een in tern a tio n a a l h a n d e lsin fo rm a tie syste e m w a a r m et nam e ook de o n tw ikke lin g s la n d e n zich kunnen orië n te ren ) d u id e lijk ge­ stalte krijgt. M en is het ove rig e n s w el eens o ve r de m eest w en se lijke v e s ti­ gin gsplaats. Dat zou het gebied aan de Leuvehaven m oeten zijn, w e lk te r­ rein e ige ndom van de gem eente is.

O n en igh eid tussen de g em eente en de pensioen fond sen over het al of niet ove rd ragen van de gro n d heeft reeds to t een flin ke ve rtra g in g geleid.

In m iddels zijn o n tw e rp e n van de A m e ­ rikaanse architecten S kidm ore, O w in g s & M e rrill en van de Engelsen L lew elijn-D avies, W eeks F orestier-W alker & Bor gepresenteerd én a fg e ­ vo e rd. Toen de gem eente bereid bleek - na re a lise ring van een W hc - de g ro n d te verkopen w e rd o vereen­ gekom en dat v ijf N ederlandse a rch ite c­

Ontwerp Hoogstad Twee to re n g e b o u w e n van o n g e lijke ho og te m et gelijke c a rré -v o rm ig e p la t­ te g ro n d e n v o rm e n de kern van d it o n tw e rp . Ze zijn centraal in het p la n ge ­ bied gesitueerd en op een d rie ta l n i­ veaus d o o r lo o p b ru g g e n m et elkaar ve rbon den. Van het sta dsce n tru m u it is een voetg ange rsg ebied g edacht dat al v o o r het bereiken van de Blaak op een h o ger niveau w o rd t geb ra ch t om zon­ d e r hindern issen deze verkeersader o ver te kunnen steken en zo het Leuve­ haven-gebied te betreden. Boven de

te n b u re a u s gevraagd zouden w o rd e n een sch e tso n tw e rp te m aken. Een eis van de gem eente d a a rb ij w as dat de o n tw e rp e rs ideeën m oesten leveren v o o r de o n tw ik k e lin g van het gehele Leuvehaven-gebied. De o p d ra c h t w e rd begin v o rig ja a r gegeven en de v ijf a rch ite cte n b u re a u s, te w e te n : A r­ ch itectengem eenschap Van de Broek en Bakema; E n viro n m e n ta l Design B.V. Van der G rinten, H e yd e nrijk en M anche; A rch ite cte n b u re a u H oog­ stad B.V.; M aaskant, Van D o m m elen, K roos; en K ra a ijenvanger, Van Put­ ten, Kuit, K nol, Maas hebben binnen de o ve reengekom en te rm ijn van slechts v ie r w eken hun ideeën op p a p ier gezet en in geleverd. Naar v e r­ lu id t bedroeg de h o n o re rin g v o o r d e ­ ze 's p o e d o p d ra c h t' f 1 2 .0 0 0 ,- per b u ­ reau.

Een ju ry , bestaande u it de heren Boon van S hell o n ro e ren d goed. Van der B oor van P hilips p e n sioe n fo n d s en Fockinga, d ire c te u r S ta d so n tw ikke ­ lin g R otterdam , b e oordeelde de p lan­ nen en b esloot A rch ite cte n b u re a u H oogstad als beste aan te w ijzen. Het ju ry -o o rd e e l o ve r d it o n tw e rp lu id t als v o lg t. 'B ij d it plan kregen de o n d e r­ scheiden ele m e n te n in veel hogere m ate een eigen karakteristieke vo rm .

De kantoren zijn d a a rb ij w e lis w a a r d o ­ m in e re n d , m aar voegen zich toch in het geheel. De sam enhang m et de

(w ijd e re ) o m g e v in g is goed. De stedeb o u w k u n d ig e en a rch ite cto n isch e de­ ta ils zijn boeiend. Het plan o p e n t go e ­ de perspectieven v o o r de s te d e b ouw kundige opzet die van een w e ld o o r­ dachte visie g e tu ig t.

De opzet van het kantoorgedeelte zou u it een o o g p u n t van e x p lo ita tie sterk ve rb e te rd m oeten w o rd e n '.

Deze b e o o rd e lin g geeft d u id e lijk de d iscre p a n tie aan tussen de w ensen van de gem eente en eisen van de be­ leggers. T erecht heeft ook a rch ite ct J. H oogstad er zijn tw ijfe ls o ve r o f de ge­ m eente in staat zal zijn de v o o rs te l­ len v o o r het gehele Leuvehaven-ge­ bied te kunnen u itvo e re n . De be leg ­ gers zijn im m e rs slechts g e ïnteres­ seerd in de kantoren. Het v e n ijn zit d u id e lijk in de staart van de ju ry b e o o r­ d eling.

Begin dece m b e r 1974 w e rd in het B o u w ce n tru m een korte e xp o sitie van de W h c -o n tw e rp e n g e o rg a n i­ seerd. Daar w as nog een zesde o n t­ w e rp te zien, n a m e lijk het a fstu d e e r­ p ro je ct van de D elftse studenten R. L. Frenkel en J. S. de Haan. D u id e lijk bleek dat zij aan hun o n tw e rp m eer tijd hadden kunnen besteden. H ierbij een in d ru k van het o n tw e rp van A rc h i­ tecte n b u re a u H oogstad B.V. en een o ve rzich t van de vie r andere o n tw e r­ pen m et d a a rb ij de zeer beknopte ju ry-o o rd e le n .

Blaak b e g in t dan reeds de nieuw e be­ b o u w in g m et het zogenaam de Passere l-g e b o u w w a a rva n de hoogte gering is gedacht. Op het vo e tg a n g e rsn ive a u zouden daar aan één zijde w in ke ls m o e ­ ten w o rd e n gerealiseerd m et daarop enkele b o u w la g e n v o o r ka n to o rru im te .

A an de andere zijde zou het u itzich t o n ­ b e le m m e rd m oeten b lijve n . In de ric h ­ tin g van de W h c-to re n s gaande is links het zogenaam de A m b u le -g e b o u w ge­ pland, g e lijk van b o u w h o o g te en s tru c ­ tu u r aan het P asserel-gebouw , w a a rin fu n ctie s zijn g edacht die ten dele m et

—^ T . •• '

de architect 6 (1975) 3

31

*

-•""'-.sir

i

)):$ -? ■ ,

vJ

T

V LTïïM n 'kd . Ju 'i

2 £-v Ontwerp: Maaskant, Van Dommelen, Kroos.

Jury: Dit plan onderscheidt zich door een sterk doorgevoerd

Ontwerp: Environmental Design B.V. Van der Grinten, Heydenrijk

formalisme. Na de keuze van een vormprincipe zijn de onderscheiden elementen (kantoren, woningen, winkels etc.) min of meer geforceerd in de gekozen vorm verwerkt. De integratie met de (wijdere) omgeving is daarbij niet tot stand gekomen. Het plan is in zijn details voor de beschouwer en de gebruikers niet boeiend. Inzake de exploiteerbaarheid van het kantoorgedeelte schiet het plan - dat wel goed in fasen uitgevoerd kan worden ernstig tekort.

Jury: Dit plan vertoont eveneens een sterke Vormverwantschap

en Manche. tussen de kantoor- en woonelementen, maar toch behouden deze hun eigen karakteristieken. Het plan harmonieert zeer goed met de (wijdere) omgeving en is boeiend in zijn onderdelen. Het plan vertoont een weldoordachte stedebouwkundige visie en is in dit opzicht het meest belovende van alle inzendingen.

De opzet van het kantoorgedeelte levert voor de exploitatie echter vrijwel onoverkomelijke problemen op.

M Èm I

M M * ÜÉSIH! ■■/y. i l 1' r“ ïï T'

mmm M iM m

p w

i

«w

\ V

u

32

$

1

het W e re ld h a n d e lsce n tru m van doen hebben. Het vo e tg a n g e rsg ebie d lo o p t ve rd e r o n d e r beide W h c-to rens d o o r en le id t via een h o fv o rm ig w o o n k w a rtie r (ca. 250 w o n in g e n ) en een prom enade o ver het S cheepseiland m et een o ve r­ b ru g g in g van de M aa sb o u leva rd naar de kade van de N ieuw e Maas. Op deze w ijze w o rd t g e tra ch t het Leuvehavengebied te in te g re ren in de o m g e vin g .

V ooral aan de ko p p e lin g van h e tW h c e n het sta d sce n tru m w o rd t grote w aarde gehecht. M et nam e ten behoeve van hen die in de vele kantoren van het sta d sce n tru m w erken w o rd t v o o rg e ­ steld de Leuvehaven een recreatiefu n c tie te geven. H oogstad geeft su g ­ gesties v o o r een a q u a riu m v o o r E uro­ pese zee- en rivie rvisse n , een bassin m et sch e e p sm o d e lle n , p a viljo e n s (o.m. op het S cheepseiland), en een scheepsm useum in de open lucht. Van de kade langs de S ch ie d a m se d ijk zou een 'g ro e ­ ne' kade gem a a kt m oeten w o rd e n en er m o e t een m o g e lijk h e id zijn om 'e e rlijke en s te v ig e ' ro e ib o te n te huren. In eerste in sta n tie ten behoeve van W h c-g e b ru ikers zou ook een sp o rth a l - d ire ct naast de to re n s g e p ro je cte e rd - to t het c o m ­ plex m oeten behoren.

Er is ru im te v o o r tw e e o n d e rg ro n d se parkeergarages gereserveerd. Eén d i­ rect naast het W h c v o o r 700 a u to 's en de ander, m et 1500 parkeerplaatsen, o n d e r het w o o n g e b ie d .

de architect 6 (1975) 3

** : •

^ L » .*

.

T* Ontwerp: Kraayenvanger, Van Putten, Kuit, Knol, Maas.

Jury: Ten aanzien van het aspect kantoorexploitatie onderscheidt dit plan zich gunstig van de andere plannen. Het plan leent zich uitstekend voor realisering in verschillende fasen. Het plan vertoont een sterk accent op het kantoorgedeelte, waarbij de stedebouwkundige problematiek eerder aandoet als afgeleid van de kantoorsituatie dan als bepalend daarvoor. De situering van het kantoorgedeelte op zichzelf is redelijk goed, de stedebouwkundige oplossing voor het geheel moet mager genoemd worden.

Kenmerkend voor de Whc-gebouwen zijn de grote centrale hallen en de deels hellende dakconstructie. De plattegron­ den zijn vierkant en hebben een uitwen­ dige ribbe van ca. 60 m, inwendig is er centraal een vierkante sparing waarvan de ribbe bijna 30 m bedraagt. Deze bin­ nenruimte vorm t vanaf de begane grond een hal die zich - verticaal over de hoogte van drie of vier etages uitstrekt. Dit beeld wordt naar boven toe één of meer malen herhaald.'Beide gebouwen hebben zo verschillende hallen, onderling op hetzelfde niveau,

Ontwerp: Architectengemeenschap Van den Broek en Bakema.

Jury: Ook bij dit plan ligt het accent sterk op het kantoorgedeelte en is de stedebouwkundige situatie een daarvan afgeleide. Het kantoorgedeelte biedt een redelijk goede exploitatie-mogelijkheid, maar het kan moeilijk in fasen uitgevoerd worden. De oplossing voor de stedebouwkundige problematiek is niet sterk en opent weinig interessante perspectieven.

die door loopbruggen met elkaar w or­ den verbonden. Een opzet als deze heeft volgens Hoogstad als voordelen: flexibele indelingsmogelijkheden o.a. vanwege de gesloten gangcircuits, re­ latief gering geveloppervlak, goedkope klimaatregeling en betere oriëntatie binnen de gebouwen.

De ontwerper suggereert zelf dat ook kantoortuinen kunnen worden gereali­ seerd door onder een van de hoger ge­ legen centrale hallen een of meer ver­ diepingen geheel dicht te leggen. Zo kunnen aaneengesloten oppervlakken

van 2500 m2 ontstaan. Het valt te vrezen dat de opdrachtgevers van een dergelij­ ke suggestie wat al te spontaan gebruik zullen maken, zonder zich te bekomme­ ren om het daar uit voortvloeiende ver­ lies aan architectonische kwaliteit. De hoeveelheid nuttige vierkante meters kantooroppervlak voor de Passerel- en Ambule-gebouwen samen wordt ge­ raamd op ca. 6000 m2. De Whc-gebou­ wen kunnen 24.000 en 36.000 m2 kan­ toorruimte opleveren, zonder gebruik­ making van de mogelijkheid om ver­ diepingen van de hallen dichtte leggen.

ïf illli

isiSüëji BBBBBBB BBBBB BBBBB BBBB _ËBBflB_

ss0s

prj

Hl ï-2jgj

ajjï

^ ^ ’r r r r r r r m / r n / / / / r r r r r / / /

S N V //////////////////////y

-t

irt

UTSHCl

'/////✓ //////////)j A'.< / / # i i * ê i .i < . .

S H H

33

de architect 6 (1975) 3

■*

Danbac wanden en plafonds mooi -duurzaam -voordelig IfÈtlIIl

<£>

7 - /J -

’

]

;

W M .'

-

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Een groot aantal systemen biedt zowel de architekt als de aannemer ruime mogelijk­ heden voor de afbouw van ziekenhuizen, scholen, kantoren, enz.

De belangrijkste voordelen zijn: een uitgebreid leveringsprogramma, de specialisatie en een snelle montage.

Daarom kan Danbac-Mintjens B.V. ook voor u een geschikte afbouwpartner zijn.

Naam Functie Straat Plaats Telefoon

□ Dit interesseert mij,stuur mij het □ komplete handboek over DanbacAfbouwsystemen. □ Kruis aan waar uw speciale aan­ □ dacht naar uitgaat. □ □ □ □

Danbac Danbac Danbac Danbac Danbac Danbac Danbac Danbac

houtenplafonds metalen plafonds sportplafonds lichte wandkonstruktie voorzetwanden verplaatsbare wanden interieurbouw konvektorbekleding

Danbac 4) Mintjens B.V..

Reubsaetlaan 40, Postbus 147 CM Tel. 04490-4353, Sittard

Omcirkel A 0098 op de informatiekaart

34

de architect 6 (1975) 3

: ;üiHiil5■:

iiilliiiii V /A IT i/in/ 1ir'vnru'ï::::: • • ii liS S lil.:::j

BBS

t

■■«!

^m ifliliiifl lM ï'iï?i‘5 ïïïiiS 5 i'ï! il %

,

Illllll ►stiïisiiiij!::

fiiliiilïisIlsË:::;! illllll |||l||p||r ;ï||«i§]; EBilHBlS i|::trj::c;rcï5?*rïï=| l

5£, : :

■ lil!

m m m m ■ n.

5! :*:•*••::*::::i : :: m m m .

*' «è:;~

jp; ,

Sn •re;,

•'Ld'--‘;*-

{ ■ tf&teM w ■ g a * r 'i E a m r Jitter's H W

ll

i

S s/

1 >

m üm

mm

■m

L

ffvwm ML

lil *m~2E

jii|k Élili:-":.

P lllllli

« tlillltllltlillllilil

ïf rW ? C U;Ê'

- m

m .____ . i m m r ni M J sê m ssm m &?? V” '

De huidige cem eniiabrikage is geen alchem isten werk meer.

Voor elke toepassing is er een

NCH CEMENT een garantie voor hoge en konstante kwaliteit

NCH NEDERLANDSE CEMENT HANDELMAATSCHAPPIJ B.V. R a a m w e g 16 's -G r a v e n h a g e Tel: 070-469555 Omcirkel A 0124 op de inform atiekaart

d e a rc h ite c t 6 (1975) 3

35

Denken in varianten

'Denken in varianten, het methodisch ontwerpen van dragers' is een samen­ vatting van de SAR-methodiek voor de w oningbouw , die to t nu toe alleen verspreid te vinden was in allerlei pu­ blicaties, brochures en dictaten. De w oonom geving en de stedelijke ruim te w o rd t er overigens niet in behandeld.

Dat vind t men in 'SAR 73, het m etho­ disch form uleren van afspraken bij het ontw erpen van stedelijke weefsels'.

Terw ijl het inbouwpakket veel uitvoeri­ ger is beschreven in 'Het ontwerpen van inbouwpakketten'.

Zoals de ondertitel al zegt ligt hier de nadruk op het ontwerpen van de dra­ ger, datgene w aarover de gemeen­ schap beslist en waarbinnen de bewo­ ner zijn eigen leefruim te m oet kunnen bepalen.

Er w o rd t in d it boek een methode o nt­ wikkeld om systematisch na te gaan welke wezenlijke plattegrondvarianten binnen een bepaalde drager m ogelijk zijn. Hulpm iddelen daarbij zijn zones en marges, ruim tesoorten, posities, secto­ ren, basisvarianten en subvarianten, roosters, nom inale maten en ga zo maar door. Een hele m enigte van be­ grippen, die nodig zijn om de SAR-taal

Het langsdragerprincipe

te verstaan en die in bijna 60 pagina's grondig worden behandeld. Gelukkig gevolgd door een samenvatting, w aar­ door de hoofdzaken weer duidelijk w o r­ den.

Pas daarna kunnen er vier dragerprincipes besproken worden, die m et behulp van de voorgaande theorie op hun variatiem ogelijkheden bekeken w o r­ den. Die vier dragers illustreren hoe groot de invloed van de gekozen zone­ ring is op het eruit resulterende dragertype. Op basis van de theorie zou men to t een kwalitatieve vergelijking van die dragertypes moeten kunnen komen, maar dat is helaas niet gebeurd.

Na de behandeling van de dragerprincipes volgen korte beschouwingen over inbouwpakketten, constructieve syste­

men, rehabilitatie, ontw erpproblem en en computers. Het boek sluit met een hoofdstuk over de theoretische achter­ grond van de beschreven methode.

Alles bij elkaar een hele kluif voor een praktisch ingestelde lezer. Praktijkvoor­ beelden staan er niet in en de theorie is bepaald niet lichtvoetig. Ook ontbreekt er een register met de gebruikte begrip­ pen. Niettem in aanbevolen voor de ge­ vorderde lezer.

J. N.

'Denken in varianten, het methodisch ontwerpen van dragers' werd geschreven door Ir. J. Th. Boekholt, A. P. Thijssen hbo, Ir. P. J. M. Dinjens en Prof.

Ir. N. J. Habraken. Het werd fraai uitgegeven door Samsom, Alphen a/d Rijn, telt 216 pagina's en is voorzien van vele schetsen. De prijs is f39,50.

Gevarieerde woonprojecten Recente voorbeelden van w oonw ijken, die integraal zijn gepland en variatie in w oningen naar grootte, verschijnings­ vorm en gebruiksm ogelijkheden als­ mede gemeenschappelijke voorzienin­ gen om vatten, zijn samengebracht in 'Differenzierte W ohnanlagen', een u it­ gave van Karl Kramer Verlag te Stuttgart. De auteur, Gerhard Schwab, maakte een selectie van 28 projecten, voornam elijk in Europa. De tekst is naast Duits ook in Frans en Engels op­ genomen. In een inleiding van enkele pagina's w o rd t een beeld gegeven van de ontw ikkeling die aan de bouw van deze gemengde woonprojecten is vo or­

36

af gegaan. Als pioniers van de volks­ huisvesting worden genoemd Le Cor­ busier, Ebenezer Howard, Heinrich Tessenau en J. J. P. Oud. Daarna w ordt elk van de projecten in 3-5 pagina's redelijk uitvoerig behandeld. Karakteristieke fo ­ to's en tekeningen van goede kwaliteit geven globaal een indruk van het be­ trokken project. De begeleidende tekst geeft nadere inform atie over: ligging, oorspronkelijke situatie, infrastructuur en hoofdlijnen van de planning. Ruim de helft van de gekozen projecten is te vinden in West Duitsland. Daarnaast zijn Zwitserland en Engeland met elk drie projecten nog het sterkst vertegen­

w oordigd. Als enig Nederlands project is opgenom en de Eindhovense w ijk 't Hooi van Van den Broek en Bakema.

Zonder de vraag te beantwoorden of dit project representatief is voor de o ntw ik­ kelingen in Nederland blijkt toch dat het er t.a.v. het totaal van de uitgave een beetje uitspringt. Vanwege het accent op lage bebouwing. Vooral de Duitse voorbeelden omvatten veel hoge woongebouw en.

C. Z. 'Differenzierte Wohnanlagen', 112 pagina's, lig­ gend formaat 29 x 21 cm, prijs DM 5 8 ,-, bestel­ nummer ISBN 3-7828 - 1101 -1. Karl Kramer Ver­ lag, 7 Stuttgart 80, BRD.

de architect 6 (1975) 3

mm

mm

E H J

I ■

x-a rn .

i ii

iK

" » — — ' « * - » - -WT .Tfc kJSmJffli t n ? - .4

,

-

■ t

mm: m m

■ JS E 1

.' ■

bioskoop 2

1111111 !i ir r r m n r p p j H | tlllj_u rrm j S Eg i!;i; :i 11 l-LU rrrr :i; XLLI i i i ! ; ; i l u _ i i i j n ri ] |:- T i ri i r ; o r n lp jr T u r e n Li ; n ii| ■ : m r m i;i :i ri.n n n rn ;;|i! m r m cu n ijj'L irrnrri rrrrm £

sla i .'

■'

r j ^

L mm

r

^

i

Bel'.

in m

s

- L p S r W ^ O l iwonen ; f a l ,71--- ^ k o k ^ JU ƒ

üSiïli

at J

s iillllilll

mmm

M l i n i i i illll m ims f fta

I TT 4---- \r wonèn.1

a

B 0 GEE

wonen

y TO^.:i

,D e B a rb ie r ...

sJ

T

w

^ T

'

'fa ‘

!

■"■R H

IfstlBl*

bi*®1 i- *■*■ ■"■?

!

,De B a rb e r

'

iüi!

r a s ; ;

.1 ; ,

\§i

, >v

sr ' bË I

nw »"

«siéss M & r

l! JssS

__

i t

it*e

■ Pi

T~7TBT rr~T

S L I7

lilte s

j

**f

rt I r>

*r— a c r

i ».-K

^ Ht-v i wonen pleintje

r~

Uüü

‘vklII

wonen

inkopen doen

bezorgen

projekteren pleintje/zitten

GELKINGE5TRAAT

werken naar bloskoop

i

OOSTERSTRAAT

H T ïia

boeken

-■

* ;± ' ‘ ‘

miïEpIBBa _____

l i ~H<offie

' ‘'

ï) f '

T l -----

mm

,

OOOÖÖÖÖOO _

''

bloemen

Willem Lodewjijlj passac

a l hakkenbar

schoenen

'Tot afbraak van een gebouw mag slechts worden besloten indien: - er sprake is van nieuwe bestemmingen, welke een positieve bij­ drage leveren tot de centrumontplooiïng of een onmisbare aanvul­ ling op centrumkwaliteiten vormen; - de zekerheid bestaat, dat door verbetering of aanpassing de nieuwe bestemmingen niet adequaat te huisvesten zijn of voor het betreffende object niet meer voor de hand liggende bestemmin­ gen te vinden zijn.'

In dit citaat uit de voortreffelijke 'Nota doelstellingen binnenstad' van de gemeente Groningen liggen de achtergronden besloten die -tot de realisering van de Willem Lodewijk passage hebben geleid, naar ontwerp van de architectenbureaus Sterenberg uit Ter Apel en Latta en Hölscher uit Oldenburg in opdracht van Empeo.

HENKNIEUW KOI foto ij

M k lo t e n b e ld

GELKINGE5TRAAT

boetiek

m

tapijt

”

1s

HU

V3*0

3-e

rf\

-

i

maak kennis met deveelzijdiqheid vanHS

Ons luchtverdeelapparatuur-programma is steeds gro­ ter geworden. Neem b.v. alleen maar de vele standaard­ maten van onze aluminium en stalen roosters. Maar ook op papier weet HS van wanten.

Met ruim 20 jaar vakkennis en een eigen laboratorium helpen wij u snel uit de problemen.

HS maakt ook luchtverdeelapparatuur-op-maat. Zeer gunstig in prijs en passend in uw bestek. Bel ons voor advies of dokumentatie.

Voor elk projekt kan onze veelzijdigheid een uitkomst zijn.

H5

luchtverdeelapparatuur Haagsche Smederij en Constructiewerkplaatsen BV Nikkelwerf 11-13 Postbus 982 Den Haag

tel.: (070) 66.95.90* HS-programma: inblaas-, retour-, konvektor-, vloer-, klankdichte-, buitenlucht- en geluidgedempte buitenluchtroosters. Kleppenregisters, brandkleppen, weerstandregelaars, deflektrols. Anemostaten, konvektor- en inductie-unit-omkastingen, luchtdichte deuren.

Omcirkel A 0107 op de informatiekaart

I

nieuws De Helex driehoekhaard, hotter kan het niet!

Voordeliger ook niet!

h e le x :

Helex open haarden b.v., Leidsevaart 36, Bennebroek, Tel. 02502-8141

Omcirkel A 0113 op de iniormatiekaart

de architect 6 (1975) 3

43

Het progressieve b lo k! iSr '

‘

■

'

.

.

-

1

• .

V ..J ?

•

H ■- I 1

: I' ;

■

:

- ‘

'

liSrlll p$SH| ? ...... . « ■ É i^ iV vX -X -X Ü

Modern bouwen met MBI BLOKKEN gaat vlug. Zeer vlug!

Arbeidsbesparing is één van de vele voordelen, die pleiten voor het progressieve blok. Weinig voegen, materiaalbesparing en goede geluids- en warmte-isolatie zijn andere pluspunten. In schoon metselwerk tonen MBI BLOKKEN zich in optima forma. Zij kunnen met een weldadig aandoende soberheid het karakter van een bouwwerk onderstrepen.

MBI BLOKKEN voor binnen- en buitenmuren, ook in schoon werk.

Afmetingen 3 2 ,6 x 24 x10cm, 32,6 x 2 4 x 1 5 cm en 32,6 x 24 x 20 cm. Maatvaste, kantige vorm, uitgevoerd in lichtbeton en in zwaarbeton met verschillende druksterkten.

Diverse hulpstukken, zoals 1/3, 2 /3 en 1/2 blokken zijn op bestelling leverbaar.

Vraag inlichtingen en offerte bij:

M BI BETON EINDHOVEN

POSTBUS 149

TELEFOON 0 4 0 -5 1 36 36

RAALTE

POSTBUS 9

TELEFOON 0 5 7 2 0 -1 0 41

al 25 jaar de Moderne Bouwer Inspirerend

GEVELSTENEN - BOUWBLOKKEN - BINNENMUURSTENEN - SIER BETON PLATEN - ‘OPSLUITBANDEN PROFIELKLINKERS - BETONKLINKERS - RANDSTENEN - DRIJFSTENEN - BEDRIJFSVLOERPLATEN Omcirkel A 0123 op de informatiekaart

44

de architect 6 (1975) 3

Segmenten

Informatie over produkten voor u geselecteerd door A. G. Uytdehaage

Glazen vliesgevel De keuze van glas als m ateriaal v o o r de vlie sg e ve l b ehoe ft niet u its lu ite n d af te hangen van esthetische ove rw e g in g e n .

Langs drukke verkeersstraten m et 'n hoge g e luidssp ie gel, bijv. to t 90 dB, kan glas uitstekend fu n c tio n e re n als ge­ lu id s b a rriè re in c o m b in a tie m et de ach­ te rlig g e n d e gevel. Bij het V ita-H aus in S tu ttg a rt, dat dergelijke gevels heeft o ve r v ijf b o u w lagen , is 'n g e lu id re d u ctie bereikt van 42 to t 45 dB w a a rva n ca.

10 dB v o o r rekening ko m t van het to e ­ gepaste voorg e sp a n n e n glas van S aint G obain. V o or de raam stroken is v o o r­ gespannen helder S ekurit kristalspiegelglas toe g epa st en v o o r de b o rs tw e ­ rin g e n 'S p ie g e n ro h g la s', beide so o rte n van 12 m m dikte. Dit ook in ons land be­ schikbare glas w e rd m .b.v. aan de hoe­ ken aangeperste neopreen-schoentjes

Vouwdeur vergroot woonruim te Hoe m eer w e denken aan 'b e w e e g lijk w o n e n ' en o p tim a le ru im te b e n u ttin g , hoe d u id e lijk e r het w o rd t dat er iets m et vaste w a n d e n m o e t gebeuren. Een vo o r de hand lig g e n d e o p lo s s in g in vele ge­ v a lle n is: ve rva n g de d eur en een m a x i­ m aal deel van de w a n d m et een v o u w ­ deur. Dat is een o p lo ssin g die ook in te re n overen w o n in g e n m eer m o g e lijkh e -

multiflex Quick

normale Schwenktür

den brengt. De M u ltifle x -v o u w d e u re n van Hüppe die A lco b.v. in ons land bre n g t, is een o p h a n g d e u r zodat er geen rail in de v lo e r hoeft. De deuren w o rd e n op m aat gem aakt; ze passen dus op 'n late plaats in de a fb o u w . De c o n stru ctie is een roestvast stalen scha­ rend fra m e m et een kunstleer bekleding (w eefsel m et P VC -hardschuim coating) in vele kleuren en dessins. De deuren s lu ite n d .m .v. m agneetbanden. Om in bestaande w o n in g e n o n g e m a k en ru im te v e rlie s d o o r de draa ie n d e deur op te heffen fa b ric e e rt Hüppe de M u ltifle x-Q u ick, een standaard v o u w d e u r, een- of tw e e d e lig en in slechts tw ee kleuren.

ve le le m e n te n v o o r de w o n in g b o u w m e t nam e v o o r b o rs tw e rin g e n en ande­ re geveldelen. W a t ons p e rs o o n lijk aan­ spreekt zijn de zes nadrukkelijke kleuren en de p ro fie lv o rm e n . Daarm ee is het m o g e lijk om bij g rote w o o n g e b o u w e n o rië n ta tie m o g e lijk h e d e n in de gevel in te bouw en. De w e rke n d e breedte is 250 m m . De o n d e rc o n s tru c tie is van geperst a lu m in iu m , e lim in e e rt oneffe n h e d en in de ru w b o u w en verzekert v e n tila tie tu s ­ sen c o n stru ctie en bekleding.

Omcirkel R 0018 op de informatiekaart

Hardschuimplint V o o r alle denkbare rechte o f gebogen w a n d a fw e rk in g e n kan de R ehau-plintlijs t w o rd e n g e b ru ikt, die in v ie r effen kleuren en drie h o u tn e rfd e ssin s be­ schikbaar is. De h a rd s c h u im p lin t m et

Omcirkel R 0017 op de informatiekaart

Make up elementen

in ro estva st stalen conne ctie p la te n be­ v e stigd. De g lashuid van het Vita-H aus is op m etalen kraagarm en g e m o n te e rd op enige afstand van de gevel. In de ge­ vel zijn bew egende ram en m et dubbele beglazing gem aakt. D oor de v e n tile re n ­ de luchtla ag tussen gevel en gla sh uid is v o o r zom er en w in te r een extra th e r­ m ische iso la tie ve rkre g e n . In W e s tD u its land w o rd t een d e rg e lijke glazen be­ sc h u ttin g ook o ve rw o g e n te r bescher­ m in g van histo risch e m o n u m e n te n in agressieve m ilieu s.

Omcirkel R 0016 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

Het g e sloten p ro g ra m m a V A W a lu m i­ n iu m b o u w p ro fie le n van Erdo Staal b.v. o m v a t dakbedekking en w a n d e n v o o r u tilite its b o u w en g e v e lp ro fie le n v o o r de w o n in g b o u w . A lu fo rm Felsdak FD is 'n 400 m m brede g e p ro file e rd e plaat van 'n lengte, die fe ite lijk w o rd t bepaald d o o r tra n s p o rt- en ve rw e rk in g s m o g e lijkh e d e n to t m a xim a a l 25 m eter. D w a r­ se o v e rla p p in g e n zijn v rijw e l n o o it n o ­ dig . V o o r de b e ve stig in g bestaat m aar één g a rn itu u r. H ulpstukken zijn o.m . n o k h o u d e rp la a t, w in d v e e rp ro fie l, lic h t­ stroken, v e rb in d in g e n en a fd ich tin g e n .

Het Felsdak is vo o ra l geschikt v o o r g ro ­ te dakoppervlakken m e t ge rin g e h e l­ lin g . De fe lsn a d e n lig g e n 75 m m boven het a flo p e n d w a te r w a a rd o o r op w a te r­ d ich th e id kan w o rd e n gerekend. O nder de naam A lu fo rm is er nog een systeem v o o r dak- en w a n d b e kle d in g . VAW -Sid in g s zijn g e m o ffe ld e a lu m in iu m ge­

zachte v o e t is ve rva a rd ig d u it tw ee so o rte n PVC. D oor v e rw a rm in g van het te v e rv o rm e n deel kan de p lin t v o lle d ig w o rd e n aangepast aan de in- of u itw e n ­ d ig e hoek, recht o f afg e ro n d , o f aan ge­ bogen w a n d vla kke n , nissen, u its tu lp in ­ gen of ronde k o lo m m e n . De zachte vo e tra n d v o e g t zich naar het v lo e ro p ­ pervlak. De p lin tlijs t is totaal 58,5 m m hoog en heeft een lijfd ik te van 3,8 m m .

Omcirkel R 0019 op de informatiekaart

45

darolet'garagedeuren zijn licht en sterk De door IMABO geïmporteerde Darolet garagedeuren mo­ gen met recht als vederlicht worden gekwalificeerd.

Ze zijn van hoogwaardig hard P.V.C. vervaardigd, waardoor in hoge mate bestendig tegen weersinvloeden, corrosie en mechanische beschadigingen.

De deur bestaat uit horizonta­ le Darolet elementen, die 250 mm. hoog en 25 mm. dik zijn en welke onderling schar­ nierend zijn verbonden.

Dezeuiterstlichteensterkeelementen hebben aan weerszij- ...^ den kunststofwielendiein rails lopen waardoor een geruisarm functioneren is gewaarborgd.

In geheel geopende toestand ligt de deur evenwijdig aan het plafond.

Hef- en trekverdeling ge­ schiedt middels veren aan de zijkant.

Het kozijn bekleedt en be­ schermt niet alleen het deurfront maar ook de rails.

Er is een tweezijdig bedienbaar cylinderslot.

Kom m aar eens kijken bij IM ABO .

Bij deze luxe, binnen de gevel draaiende, roldeur staat kwali­ teit voorop.

Apparatuur voor afstandbedie­ ning is ook bij te leveren.

De deuren zijn leverbaar in diverse kleuren.

Bij elk IMABO lid is een comple­ te deurte bezichtigen.

IMABO is de naam van een combinatie van handelaren in bouwmaterialen die zelf impor­ teert. Hierdoor kan iedereen profiteren van goede kwaliteit tegen de laagst mogelijke prijs.

-c

HILVERSUM - SLAGT B V TEL 021 5 0 - 42561 • HORST- R.COPPUSÖCO B.V.TEL. 04709-1 025 • HULST-J.BLEIJENBERG-FERKET B V. TEL 01 140-2551 • KERKRA DE - MUYRERS & WIJNEN TEL 0 44 4 5 - 2698 • KRABBENDIJKE - J.TH. PILAAR C.V. TEL 0 1 1 3 4 - 1 4 4 1 • LEEUWARDEN - F.B.H. B.V. TEL. 051 00 - 35035 • MEPPEL - "CONCORDIA" N V. TEL. 0 5 2 2 0 - 53631 • M IDDELHARNIS - C. ESSELINK & ZN. B.V. TEL. 0 1 8 7 0 - 2 044 • OLDEKERK - HAVINGA B V TEL 0 5 9 4 6 - 2272 • OOSTERBEEK - VAN DUUREN B.V. TEL. 085 - 333541 • OSS - RAS B.V. TEL. 0 4 1 2 0 - 31933 • ROERMOND - ROERMONDSE BOUWMAT HANDEL B V TEL 0 4 7 5 0 - 17641 • ROOSENDAAL HOPPENBROUWERS B.V. TEL..016 50 - 4 1 4 5 2 • ROTTERDAM - A DE BOO B V TEL 010 - 198422 • RUSSEN - A.F. PIERIK B.V. TEL. 0 5 4 8 0 - 3 044 • SIMPELVELD - MUYRERS & WIJNEN B.V. TEL. 0 44 4 2 - 1800 • SPIJKENISSE A DE BOO B V TEL 0 1 8 8 0 - 13677 «TILBU R G - VAN EIJCK B.V. TEL. 0 13 - 4 3 5 2 5 5 «UTREC H T - SCHEFFERS B.V. TEL. 030 - 881921 • W A A L W IJK - RAS B V TEL 0 4 1 6 0 - 352 0 0 • WEESP - SLAGT B.V. TEL. 0 2 9 4 0 - 12980 «W IN S C H O TE N - HAVINGA B.V. TEL. 0 5 9 7 0 - 6803 • ZEIST HAGENS B V TEL 0 3 4 0 4 - 2 5 3 4 4 • ZUNDERT - HOPPENBROUWERS B.V. TEL.01 696 - 3351 • ZUTPHEN - HAVINGA B.V. TEL. 0 5 7 5 0 - 16 525 •

Omcirkel A 0116 op de informatiekaart

46

de architect 6 (1975) 3

Segmenten

raam van 58 m m breed p ro fie l w a a rin tra p e ziu m v o rm ig e m ineraal vezel platen zijn gelegd, die te zam en een a fgeknotte p y ra m id e v o rm e n . Het lic h ta rm a tu u r in de kern kan aan de lic h tb e h o e fte in het ve rtre k w o rd e n aangepast. S p rin kle rs krijg e n een plaats in de a a n sluithoeken van de m etalen ram en. In de a a n sluitnaden v o rm e n speciale p ro fie le n het ....... j

de m aten zijn 1800 x 900 m m bij een inb o u w h o o g te van 550 m m . De douchebak, die 900 x 900 m m m eet, is fra a i te c o m b in e re n m e t het bad. De d ie p te van de ronde kom is 160 m m ; de w a n d d ikte van beiden is 8 m m . A cryl is stro ef, niet poreus en heeft een glad o p pervlak w aaraan geen kalkaanslag m o g e lijk is.

De k u n tsto f is ook bestand tegen ko­ kend w a te r en de g e b ru ike lijke huish o u d ch e m ica lië n . Het S a n itre n d sa n i­ ta ir w o rd t behalve in w it nog in vie r m o d e rn e kleuren u itg e vo e rd .

Omcirkel R 0022 op de informatiekaart

Spaar water Het is nog niet zo lang geleden dat de zogenaam de w a te rb e sch a vin g w e rd gep ropag eerd. C ijfers over snel to e n e ­ m end w a te rg e b ru ik m oesten dan g e tu i­ gen van het hoge beschavingspeil.

Hoeveel van d it w a te r e e n v o u d ig w e rd v e rsp ild w as geen p u n t van o v e rw e ­ gin g. Elke v o rm van v e rs p illin g , zeker ook van w ate r, m o e t m et m an en m acht

Slalom in de wandkast S la lo m stalen vo u w d e u re n v o o r w a n d ­ kasten zijn Franse p ro d u kte n en dragen er in alle opzichten de kenm erken van.

V e rn u ftig e techniek, e e n v o u d ige as­ sem blage, ch a rm a n te v o rm e n en kleu­ ren. Ze w o rd e n o n d e r en boven slechts in een rail bevestigd w a a rin ook de ge­ le id in g e n lopen. Elke d e u r heeft tw e e paneeltjes en aan één kant 'n vast dra a i­ pu n t. A an de andere kant zijn boven en o n der verende geleidenokken, die ook b ij o n e ffe n h e d e n in de rails fu n c tio n e ­ ren. Bij de o n tm o e tin g van de beide paneeltjes sch a rn ie rt de deur. Daar is o n g e ve e r in het m id d e n een stab ilisa -

jlfiP f

mwwm systeem van lu c h ta a n -e n afvoer. L u m i­ naire is uite ra a rd bestem d v o o r g ro te p la fo n d o p p e rvla kke n . Er zijn a a n s lu it­ en passtukken v o o r ko lo m m e n , w a n ­ den, o n g e lijkh e d e n in c o n s tru c tie v lo e ren e.d.

I

Omcirkel R 0021 op de informatiekaart

Sanitrend sanitair w o rd e n bestreden nu w e w e te n dat ge­ brek aan van alles ons be dreigt. Daar­ om is het zinvol om na te gaan hoe e f­ fe c tie f b ijvo o rb e e ld een U natap spaarkraan kan zijn. De im p o rte u r spreekt van 75% besparing op koud en 86% op w a rm w ater. Bij het in stalle re n w o rd t de d o o rstro o m h o e v e e lh e id in g e ste ld op 2,5 l/m in in plaats van de g e b ru ike lijke 10 to t 15 l/m in . W ate r sparen is een echt b e w ijs van beschaving.

U it een speciaal v o o r sa n ita ire d o e le in ­ den bestem d acrylaat b o u w t W ie n tje s douchebakken en badkuipen die qua v o rm g e v in g en eigenschappen niet v o o r v e rg e lijk b a re b u ite n la n d se produkten o n d e rd o e n . De badkuipen zijn in w ezen een u itb re id in g van het Ucosam p ro g ra m m a . De S a n itre n d -ku ip heeft geen h o o fd ste u n zoals Ucosan B 1702 P m aar w e l een anato m isch e ru g lijn en tw e e royale a rm le u n in g e n . De w erken-

f.

i

;

wm m r

Omcirkel R 0020 op de informatiekaart

■jsanBËt

All in plafondsysteem luminaire

In het p la fo n d syste e m L u m in a ire C 150/150 van A rm s tro n g Cork zijn fu n ctie s zoals v e rlic h tin g , lu c h tv e rd e ­ lin g , g e lu id d e m p in g en b ra n d w e rin g g e ïncorporee rd . Het systeem is geb a ­ seerd op een kw adraat van 1500 m m en bestaat uit een w it g e m o ffe ld m etalen

de architect 6 (1975) 3

-9 0

tie ve e r ge p laa tst, die er v o o r zo rg t dat de panelen vla k slu ite n en de deur ge­ m a kke lijke r o p e n sch u ift. De sta n d a a rd ­ h oogten zijn 2050 m m en 2360 m m en de v ijf b reedten: 510, 610, 710, 810 en 910 m m s p o n n in g m a a t. De (gelakte) u itvo e rin g e n heten Lacqué, Persiennée, Décor en style.

Omcirkel R 0023 op de informatiekaart

47

Het stinkt in veel eengezinswoningen.

Itho houdt bij hoog en bij laag vol, dat dat geen budgetkwestie hoeft te zijn. En steekt die mening niet onder stoelen of banken.

Het Itho centraal ventilatie­ mm. systeem voor eengezinswoningen (CVE) is nauwelijks en soms in het r geheel niet duurder dan de ge­ bruikelijke, natuurlijke ventilatiemethodes.

Een krachtige afzuigunit vlak onder het dak, een samenspel van metalen kanalen, afzuigroosters, dakdoori voeren en andere accessoires. Dat is illllll ' het CVE, geheel kompleet bij Itho. i Het werkt! En dat merken de mensen in de woningen die u maakt.

Naast het CVE heeft Itho een systeem, geheel aangepast aan de eisen van grote flatgebouwen.

Architekten en bouwers Laat u volledig informeren over deze hebben vaak moeite hun idealen in ekonomische ventilatiesystemen. praktijk te brengen: een in alle Neem kontakt op met de speciale opzichten optimaal leefbare projektgroep van Itho. (Itho B. V., woning. Plaatselijke verorde­ postbus 21, Schiedam, tel. 010ningen, frustrerende budget260340). Laat zien dat u mm grenzen . . . . Een van de een fijnsnuiver kwalijke gevolgen is dat bent op het het stinkt in veel eengezins­ gebied van woningen. frisse lucht.

■

m

Een fijne neus verdient’t beste.

-^ïï!T »V ventilatietechniek

Omcirkel A 0119 op de informatiekaart

48

de architect 6 (1975) 3

Segmenten

b o u w d u it een v e rc h ro o m d fra m e w a a r­ van de h o e kstijle n ge p e rfo re e rd e b u i­ zen zijn, die op de m o n ito r zijn aan­ gesloten. M et d it apparaat kan w is ­ selend w a rm en koud w a te r w o rd e n g e ­ p ro g ra m m e e rd dat o n d e r d ru k diago-

kunnen op grote vlakken heel a rtistiek m et elkaar en m et vlakke te g e ls w o rd e n g e co m b in e e rd . Aan de ru g zijd e zijn de tegels g e rild ; ze lenen zich goed vo o r v e rlijm e n . Er zijn te g e ls m e t een af­ ge ro n d m o tie f m aar ook m e t d ee lm o tie ve n om m ee te c o m p o n e re n .

Omcirkei R 0026 op de informatiekaart

Komo-fiat iso dakplaat Stalen systeemtrap A g d o stalen syste e m tra p p e n zijn w e n ­ te ltra p p e n en verdreven tra p p e n m et een stalen spil. De s p ilvo e t is te m p e rg ie tijzer, de sp ild e le n : buis rond 108 x 3,6 m m . De tre d e o n d e rs te u n in g is w a rm ge w alste staalplaa t en de d rager gelaste stalen p ro fie lb u is. De tra p p e n

naai u it de buizen w o rd t geperst, van s c h o u d e rh o o g te to t kn iehoogte. De w isse le n d e m assage m et w a rm en koud w a te r b e v o rd e rt de b lo e d s o m lo o p en w e rk t o n tsp a n n e n d zoals de sauna.

Er zijn b o ve n d ie n een vaste en een handd o u ch e -ko p aangesloten. Deze ele ctro n isch e K n e ip p -ku u r s ta m t uit Zw eden en w o rd t daar g e leverd als c o m p le te douche-cel en als in b o u w s e t v o o r de badkam er.

Omcirkel R 0025 op de informatiekaart

Z oals v o o r de andere p ro d u kte n heeft L in e x-N ederland b.v. ook een ce rtifica a t v e rw o rv e n van de S tic h tin g KOMO vo o r de IS O -dakelem enten. Dit e le m e n t van 609 m m bestaat u it 21 m m vla splaat m e t 3 vu re h o u te n la tten, de b uitenste in- en u its p rin g e n d v o o r o v e rla p p in g en daartussen 25 m m g la s w o l, afgedekt m e t p o ly th y le e n fo lie . A an het g o o te in de is tegen het kopvlak een houten deel b evestigd, die o p sp a tte n d v o c h t u it de g o o t w eg h o u d t van het e lem ent. De e le m e n te n w o rd e n op lengte van nok to t g o o t geleverd m et een m a x im u m van 6000 m m . Het ce rtific a a t v e rm e ld t behalve de vastgestelde k w a lite ite n ook de v e rw e rk in g s v o o rs c h rifte n en to e ­ p a ssin gsvo o rw a a rd e n.

Omcirkel R 0027 op de informatiekaart

Energiebewust sanitair Op veel m a n ieren w o rd t ons v o o rg e ­ houden dat en hoe w e energie kunnen sparen. A lle beetjes zijn b e la n g rijk, ook b ij energie v o o r de v e rw a rm in g van w a ­ te r en oo k aan besparing van w a te rv e r­ b ru ik m o e t het nodige w o rd e n gedaan.

T h e rm o sta tisch m engen van w a rm en

Gegraveerde wandtegels w o rd e n in ve elvo ud e n van 200 m m h o o g te in vo orraa d v e rva a rd ig d m et stralen van 80 0,900 en 1000 m m en m et M e ra n ti, M aho nie o f stalen tre d e n . De le u n in g is g e torde erd op b a llu ster. De m o ffe lk le u r van de m etalen delen is g rijs. A lle ve rm e ld e gegevens hebben betrekking op de stan daard p ro d u kte n .

A fw ijk in g e n zijn aan te vragen. T ijd e n s de b o u w kunnen v o o rlo p ig e ru w b o u w tre d e n w o rd e n g e m o n te e rd , die vlak v o o r de o p le ve rin g w o rd e n ve rw isse ld .

Het aantal va ria tie s in kleur, te x tu u r en dessin van keram ische w a n d - en v lo e r­ tegels, d a t n a u w elijks grenzen kent, is o p n ie u w u itg e b re id m e t gegraveerde tegels van A n n a ce ra m ic. De serie G rafica heeft tw e e a fm e tin g e n : 194 x 194 m m en 294 x 294 m m . De m o tie ve n zijn in h e rfstkle u rig e te g e ls gegraveerd en

11 HÉ È

Omcirkel R 0024 op de informatiekaart

Electronisch kneipp-douchen Gevoed d o o r een v e ilig e 24 V zw ak­ s tro o m tra n s fo rm a to r v e rb in d t de electro n isch e im p u ls -m o n ito r van het Sicod o u ch e -a rm a tu u r zu in ig w a te r- en e n e rg ie ve rb ru ik aan o p tim a a l douche c o m fo rt. De douchecabin e is o p g e ­

de architect 6 (1975) 3

m mm W "

a r

■

koud w a te r is geen n ie u w tje en even­ m in een luxe w a n t het w a te rv e rb ru ik kan erm ee w o rd e n gehalveerd. Dat directe te m p e ra tu u rin s te llin g en de h a n d h a vin g ervan de p ro p o rtio n e le m e n g in g en de te m p e ra tu u rb e g re n zin g b e v o rd e rt is bekend; de kans op v e r­ b ra n d in g w o rd t bo ve n d ie n beperkt. Dat m aakt de Leonard 722 B vo o ra l v o o r ge­ handica p te n , zieken, bejaarden en kin­ deren v e ilig e r. B ovendien ziet deze th e rm o s ta a t er goed uit.

Omcirkel R 0028 op de informatiekaart

49

... ~y~;,it •r r —

--

**- v .

*4i** r

. . "1

-* •! _ £

.

.** J

,>, •#.*w„ü f*'—» ,

_- ' .. . ,'v ar

; -V **». ¥ ^ . : A * j y »»5wn>»r-1 . . . . . - - .

^ .

I r -

-

' ..

{--'

r it-sprs , ' f ., , , , ï , . r , U

> „ -’ .

'

ij

mm .nm

(S'--* w gg& k '■ ': Z H S ^ ë P l

ümö Ier siifts

I S

g sB l 3..^

:

S>V

: ï ^ *

*>

<v

IsBaileytegrootvoorU? ro iii r w *I

m •

m

'

' ..

Is Bailey te groot voor u ?

Integendeel, want Bailey heeft Mio, een dochterbedrijf voor u achter de hand.

De 80 mensen van Mio zijn j ïME gespecialiseerd in klein en middelgroot konstructiewerk. B.v. spiltrappen, balkonhekken e.d. Interessant voor u om eens kennis te maken met dit samengaan van groot en klein.

Ook hier kunt u immers beschikken over alle ’’know-how” van het totaal.

Ook voor u staat het projekt-bureau voor alle berekeningen klaar.

■

] BAILEY [ (Compleet met M .I.O.Staalbouw, Oosterhout) BAILEY, POSTBUS 5, NIEUW LEKKERLAND, TEL. 01848-1436 MIO, POSTBUS 24, OOSTERHOUT, TEL. 01620-5150

Omcirkel A 0086 op d e inform atiekaart

50

d e a r c h i te c t 6 (1975) 3

-

-

TÏ'vs.iflRomaanse pannen nr. 81 matzwart verglaasd Romanische Ziegel Nr. 81 Matschwarz glasiert Roman tiles nr. 81 mat-black glazed Opnieuw verbeterde hollandse pannen nr 181 Herfstkleur

rWWT..f .JCmI«bL&*■

Neue hollandische Falzziegel Nr. 181 Herbstfarbe New improved pan-tiles nr. 181 autumnal-colour

kleiwarenfabrieken gebr. laumans b.v. steenweg 3 tegelen hólland

V e rb e te rd e h o llan d se pan

R o m a a n s e p an nr. 81

nr. 41

Latting ca. 26 cm, ca. 22 p/m2

Latting ca. 29,5 cm, ca. 16 p/m2

O p n ie u w v e rb e te rd e h o lla n d s e p an nr. 181

Latting ca. 31 cm, ca 16 p/m2

H o lla n d is c h e F a lzzie g e l Nr. 41

R o m an isch e F a lzzie g e l Nr. 81

N e u e h o lla n d is c h e F a lz z ie g e l N r.181

Lattung ca. 29,5 cm., ca. 16 p/m2

Lattung ca. 26 cm., ca. 22 p/m2

Lattung ca. 31 cm., ca. 16 p/m2 N e w im p ro v e d p a n tile nr. 181

H olle M u ld e n p an nr. 161

Latting ca. 34,5 cm, ca. 15 p/m2

H o h le M u ld e n Z ie g e l Nr. 161

Lattung ca. 34,5 cm., ca. 15 p/m2

H o llo w M u ld e n tile nr. 161

Im p ro v e d P a n tile nr. 41

R om an tile nr. 81

Lathing ca. 29,5 cm., ca 16 p/m2

Lathing ca. 26 cm., ca. 22 p/m2

Buiten bovengenoemde modellen fabriceren w ij:

T u ile s du N ord nr. 61

T u ile s du N ord Nr. 61

North p a tte rn tile nr. 61

K ru is p a n n e n nr. 101

B o u le tzie g e l Nr. 101

B ullet ro o fin g -tile s nr. 101

T u ile s du N ord nr. 121 m e t d rie k o p s s lu itin g .

T u ile s du N ord Nr. 121 m it d re ifa c h e m K opfverschluB

North tile s nr. 121 w ith trip le to p -o v e rla p

G ro te ro m a a n s e p ann en 1 7 ,5 p /m 2

GroBe ro m a n is c h e Z ie g e l 1 7 ,5 p /m 2

Big ro m an tile s 1 7 ,5 p /m 2.

M u ld e n p a n n en n r . 1

M u ld e n Z ie g e l Nr. 1

A lle b ijp a s s e n d e h u lp stu kken

A lle d a zu g e h ö rig e n F o rm stü cke

rood b ru in -e n g o b e h erfs tk le u r m a tz w a rt v e rg la a s d g la d z w a rt v e rg la a s d g lad b ru in v e rg la a s d

rot B ra u n -e n g o b ie rt H e rb s tfa rb e M a ts c h w a rz g la s ie rt G la n ze n d S c h w a rz g la s ie rt G la n z e n d B rau n g la s ie rt H ellb rau n g la s ie rt G rü n b rau n g la s ie rt

n atu ral red b ro w n -e n g o b e a u tu m n a l co lo u r m a t-b la c k g la ze d s h in y -b la c k g la ze d

nur die Nrs. 181 und 161 sind glasiert nicht lieferbar.

only the nrs. 181 and 161 are not available as glazed tiles.

Ausser obengenannten Modellen fabrizieren wir: Beside above-mentioned models we manufacture:

Lathing ca. 31 cm., ca. 16 p/m2

Lathing ca. 34,5 cm., ca. 15 p/m2

M u ld e n tile s nr. 1 All a d d itio n a l a c c e s s o rie s

Alle modellen zijn leverbaar in de kleuren: Alle Modellesind lieferbar in den Farben: All models are available in the colours:

lich tb ru in ve rg la a s d g ro enb ru in v e rg la a s d

alleen de nrs. 181 en 161 zijn in verglaasd niet leverbaar

kleiwarenfabrieken gebr. laumans b.v.

SgeKoNand

s h in y -b ro w n g la ze d lig h t-b ro w n g la z e d g re e n -b ro w n g la ze d

tel. 077-33355 telex 58260 telegr. adres laumans tegel

pvc-opdekdeuren van halbertsm a zijn zonder m eer... /

4 m

kil

\ * f

A

A

iy ïÊ k & l:

■■I■

* m\mËmi

kleurecht

stootvast

krasvrij

Deurdenkers bellen 05662-2941 en Halbertsma kent z’n markt deur-endeur. Want Halbertsma fabriceert al zo’n vragen Halbertsma Bouwgroep aan de lijn: voor meer Duretta gegevens!

40 jaar deuren.

De ontwikkeling van de Duretta PVCOpdekdeur is er een voorbeeld van.

Geheel op de marktbehoefte afge­ stemd - dus kant-en-klaar, onder­ houdsvrij en minuutvlug te monteren.

Voorzien van ’n PVC-laag in de standaardkleuren eierschaalwit of wolken­ grijs. Of tegen luttele meerprijs in zand­ geel, tomaatrood, mosgroen of nacht­ blauw. Met als houtfraaie dessins: mahonie, iepen, palissander, noten, teak, essen of eiken.

Met voorgeboorde gaten voor kruk, sleutel en pomelles. Bovendien voorzien van die unieke snelle pomelle van Halbertsma.

In kozijnen van hout, metaal of kunst­ Stationsweg 6 Grouw, Tel. 05662-2941*. Telex 46206 Snelkozijn®/duretta deuren/'afgelakte deuren/bocon deuren/ stof? Effe die snelle pomelle stellen fibor deuren/flattollte deuren/speciale deuren/vuren buitendeuren/hardhouten buitendeuren/tineer buitendeuren. en klaar is 't!

halbertsm a

Omcirkel A 0108 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

53

Bat-Continental levert sterke staaltjes uit voorraad!

5Sip

Voorbeeld van een sterk B at-staaltje: B A T-Balkdrager (type enkel of dubbel) • voor e indopleggingen ook leverbaar met ankerflens • in speciaal model voor gordingen tegen betonw anden (gietbouw) • voor elke houtm aat leverbaar • gegalvaniseerd

.

Elke dag gaan ze de deur uit naar bouwers en ver­ Sla gelijk spijkers met BAT-koppen ! bouwers, die duurzame metalen-verbindingen maken Voor de bevestiging van alle BAT-produkten is de ge­ tussen hout en steen, beton of staal. De metalen-ver­ galvaniseerde BATslagschroefspijker ontwikkeld. Door bindingen die altijd het BAT-merk dragen, (garantie de getordeerde vorm laat die 70% méér belasting toe voor topkwaliteit) dan de normale, gladde draadnagel !

Met die sterke BAT-staaltjes konstrueren levert tijd­ Afmeting 32 x 3,8 mm. Maak uw konstruktie optimaal winst op en besparing op de kostbare grondstof hout. en sla gelijk spijkers met BAT-koppen I Het geeft bovendien zekerheid omtrent de kwaliteit van uw konstruktie, want BAT-produkten zijn gemaakt Ook sterke Service-Staaltjes ! van het beste staal en getest door de T.H. te Delft BAT-Continental levert U ook graag sterke staaltjes als het gaat om technische adviezen bij hout- en (Stevin-laboratorium).

Bestel BAT-verbindingen als U ook sterke staaltjes staalkonstrukties. We rekenen en tekenen voor U en wilt leveren, we hebben ze voor U in voorraad ! maken verbindingen op maat !

Enkele andere Bat-verbindingsmogelijkheden

[MM BAT-TRUSSCLIP

BAT-Gordingklos

BAT-Gordinglas

BAT-Speedy

• voor o p legging van sporen-spanten op de m uurplaat • voor regelw erk tussen balklagen • voor lich te raveelconstructies • voor stijl en regelw erk • gezet op elke gew enste houtbreedte

• vervangt houten gord in g k lo s • niet meer inloeven in spant, eenvoudige m ontage • grote weerstand bij zuigkrachten • g esch ikt voor elke gordingm aat

• vervangt de tra d itio ­ nele schuine lip - of haaklas • bespaart 10% op houtlengte • voor elke houtm aat leverbaar

• voor raveelkonstrukties van houten balken • voor gordingen tussen spanten • leverbaar in la nge en korte u itvoe ring en gezet op de gewenste houtbreedte

BAT-U-NAIL spantplaten . de verbin ding splaa t met de hoogste verbin ding sw aarde in hou tconstructies • leverbaar in diverse standaardm aten

metalen verbindingen

De Langkamp 6 « industrieterrein „Broekweg” • Postbus 54 • Wijk bij Duurstede • Tel. (03435) 2704 (4 lijnen) Omcirkel A 0087 op de informatiekaart

54

de architect 6 (1975) 3

Iglfii ÂŤ8S

Goossen h ijst h e t w el Goossen is tenslotte al een mensen­ leeftijd bijzonder bedreven in de bouw van allerlei voorkomende projekten in de utiliteit-woning- en systeembouw. Reeds bij de voorbereiding van deze projekten leveren wij een konstruktieve bijdrage.

'AA

U

AANNEMERSBEDRIJF Almelo. Postbus 128, Schapendi|k 7 '\ Tel (05490) 60161* Venlo. Postbus 425. Burg Gommanstr 1/5.

Tel (077) 21643

Omcirkel A 0104 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

55

FABER introduceert het ALU-HEKSYSTEEM dat alle andere systemen in de schaduw stelt.

lees maar waarom: meer mogelijkheden.

tgb-zekerheid.

eigen montagedienst.

Het Faber Alu Heksysteem is zonder twijfel het meest veelzijdige op de nederlandse markt.

Dankzij een ingenieus (gepa­ tenteerd) kliksysteem is letterlijk elk hekwerk te realiseren.

Spijlenhekken, gesloten hekken, traphekken, windschermen, ja zelfs figuratieve hekken horen tot de exclusieve mogelijkheden.

Sterker: met dezelfde profielen zijn ook scheidingswanden te maken.

Onthoud dus de naam FABER voor al uw nieuwbouw- of renovatieprojekten!

Faber-hekken zijn de degelijk­ heid zelve. Alle aluminium delen hebben een gegarandeerde anodiseerlaag van minimaal 20 mu (aan de kust zelfs 25 mu) en sealing geschiedt volgens de strenge duitse DIN-norm.

De vuurvast verzinkte ankers lopen 24 cm in de staanders, waardoor een uiterst gunstig inklemmingsmoment wordt bereikt.

Het systeem voldoet aan de landelijke bouwverordeningen zoals die binnenkort zullen worden gepubliceerd(TGB).

En onderhoud? Ach, u weet zelf hoe weinig zorg aluminium vraagt!

Dankzij het gepatenteerde kliksysteem en een efficiënte produktie-unit is volledige prefabrikage op de fabriek mogelijk.

Bovendien beschikt Faber over een eigen montagedienst.

Speciaal getrainde vaklieden zorgen bij grote projekten voor een razendsnelle plaatsing.

En de prijs? Vraag een” all-inofferte’’ aan en u zult merken dat het Faber Alu Heksysteem u de beste prijs/kwaliteitsverhouding geeft!

Onze technische afdeling kan u volledig informeren over aluminium alu-toepassingen in de bouw, alu-legeringen, anodiseren en toepassingsmogelijkheden van diverse anodiseertechnieken.

Uitgebreide dokumentatie wordt u op aanvraag toegezonden.

FABERv Rondweg Oost 34, Postbus 753, Leeuwarden, tel. 05100 - 31415, telex 46356.

Omcirkel A 0100 op de informatiekaart

56

de architect 6 (1975) 3

Aannemers adviseren steeds vaker Intal ramen en deuren.

En heus niet alleen omdat ze daarm ee een stuk risico afstoten.

Wie bouwt loopt risico’s. Risico’s van technische aard.

Risico’s van financiële aard. Dat hoeven we u niet te vertellen.

Waar u wellicht wèl in geïnteresseerd bent, is welk stuk van dat risico u kunt afstoten. Alleen maar door gebruik te maken van Intal aluminium schuiframen en -deuren.

Hieronder, punt voor punt, meer daarover. Als u het gelezen hebt, zult u, begrijpen waarom steeds meer collega’s Intal adviseren.

Geen risico bij bestellen: 132 standaardmaten.

Tot 20% besparing, meteen al bij de aanschaf.

De uitw endige maten zijn m o d ula ir en gebaseerd op de in terna tio na a l aanvaarde basis m oduul M — 10 cm. V oor grotere p ro je kte n zijn ook andere maten, p ro fiele n en sam enstellingen­ beschikbaar.

Intal Doublet ramen en Schuivend, dus geen Thermopane deuren: ruimtelijk beletsel. waar hoge eisen 1 Een onvervalst f1 stuk woongesteld worden aan kom fort.

A’ : A i de thermische isolatie.

Inta l ramen f

Intal ramen en deuren worden kom pleet en beglaasd geleverd.

V e rko rte n daardoor niet alleen de plaatsingstijd, maar verm inderen ook bet risico op de bouwplaats.

T

schuiven horizontaal, en zijn daarbij in nachtventilatiestand te vergrendelen.

Minder risico met de montage.

D oordat Inta l z'n ramen en deuren kom pleet levert, is een speciale behandeling voor hang­ en s lu itw e rk u iteraa rd niet vereist.

In ta l alum inium heeft een anodiseerlaag van 20 m icron.

Hoeft alleen maar meegezeemd te worden.

Geen verftijd, geen droogtijd.

U ziet h ie r twee kozijnen. Een van hout,een van eigentijds alum inium .

U ziet d u id e lijk hoeveel dat in volum e scheelt.

En die ve rm e e rde rt tijdens de a fsch rijvin g. Ook al omdat het alum inium en de d e lrin en polypropyleen onderdelen geen specifiek onderhoud vragen.

Minder risico op de bouwplaats.

Mooi tot in lengte vanjaren.

Minimaal lichtverlies.

Geen risico met wind en water A lu m in iu m ve rro t niet, alum inium w e rk t niet. Dus hoeven ook geen speciale v o o r­ zieningen getroffen te w orden voor de afdichting.

V o o r de ve n tila tie zorgen goedgekeurde, regendichte In ta l roosters.

cüCD CiSSBS

Naast de vo o r­ delen die alle In ta l ramen en deuren gemeen hebben, kunnen In ta l D oublet r a ­ men van b in n e n u it ^ geïnstalleerd en frC schoongem aakt w orden.In dubbele u itv o e rin g bieden ze een optim ale akoestische en therm ische isolatie.

Deze laatste is ve rg e lijk b a a r met die van de Therm odeuren met Therm opane. (10 ja a r garantie).

Documentatie ligt voor u klaar U ite ra ard zijn w ij te allen tijde bereid u bij nieuw bouw - of re n ova tie proje kte n u itgebreid te adviseren. Een afspraak daartoe is snel gemaakt. W ilt u eerst w at u itv o e rig e r over onze ramen en deuren geïnform eerd w orden en keuringsrapporten van het TNO ontvangen? B elt

Een evident voordeel, want het v e rk o rt de bouw tijd, en u ve rm ijd t de ris ic o ’s die aan het Intal B.V., Watermolen weg 6, schilderen en drogen verbonden zijn.

Postbus 31, Geldermalsen, 03455-2941.

u of schrijft u ons dan even?

Omcirkel A 0117 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

57

tropisch hardhout

en benar

b s '3 ,

JQ T U Nr ĂŠ

jjBBHDUT-BESCHERMING

ÂŤ s te l

&SS5S

MMm >

< 2

een gelukkig huwelijk Benar laat structuur en kleur van het hout zichtbaar.

Beschermt tropisch hardhout met het aspect van vernis. Glanzend en mat.

Geen witte vlekken. Schilfert niet af. Zeer lange levensduur.

Eenvoudig in onderhoud.

Benar: de nieuwe manier van blank lakken.

cramer en co houtbescherming bv postbus 4067 Haarlem telefoon 023-288956* Omcirkel A 0096 op de informatiekaart

58

de architect 6 (1975) 3

Waarom wilt u overkappingen, dak- en spantkonstrukties bouwen met 1 ® Töreboda Zweden Liggers?

tv.

Töreboda Zweden Liggers worden exklusief geïmporteerd door de Groot's Gelijmde Houtkonstrukties BV.

'S&JfÊÊ.

mm

131 Deze horizontaal gelamineerde houtkonstrukties (systeem Hetzer) worden vervaardigd door Töreboda Limtra AB en munten uit door

de beste houtkwaliteit fraaie afwerking kook- en watervast verlijmd (geheel resorcinol verlijmd) gunstige prijs brandveilig

Töreboda Zweden Liggers worden vervaardigd onder het Nederlandse lijmcertificaat volgens de meest moderne produktietechnieken DGV's konstruktieburo maakt voor u de konstruktieberekeningen en helpt u bij het vinden van de meest ekonomische oplossing voor eenvoudige kap tot geavanceerde dakvorm.

Bent u geïnteresseerd in dit Zweedse kwaliteitsprodukt? Vraag dokumentatie. Vraag meteen ook de technische gegevens van DGV s eigen (kruislaagverlijmde) houtkonstrukties.

IK

kfyLö

DGV werkt met diverse bouwsystemen en volgens traditionele bouwmethoden.

Levert komplete bouwwerken, spant­ en kapkonstrukties van ontwerp tot oplevering. DGV houdt zich nauwkeurig aan de tevoren afgesproken prijs en datum van oplevering.

De DGV groep omvat: De Groot's Houtbouw B V./ De Groot's aannemingsmij. B V./De Groot's Gelijmde Houtkonstrukties B.VV De Groot's Houthandel B.VV De Groot's Beheer- en Beleggingsmij. B V.

lid DGV groep

► de groot s gelijmde houtkonstrukties b.v. churchillstraat 77 postbus 31 vroomshoop-holland

tel.05498-18 45*

Omcirkel A 0105 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

59

Dakgoten die totaal ongevoelig zijn voor UV-stralen?

Titaanzink onverwoestbaar S p ijtig v o o r a lle andere re v o lu tio n a ire m a teriale n m aar tita a n z in k heeft nu eenm aal een pa kket on g e ë ve n a a rd e e ig e n s c h a p p e n . Is b ijv o o rb e e ld vo lko m e n v e ilig en mag d a a rd o o r overal o n g e lim i­ tee rd w o rd e n toe gep ast. B oven dien on g e vo e lig v o o r U V -stra le n en echt, de zon w il zelfs in N ede rlan d w e le e n s o n e rb a rm e lijk s c hijne n. Net zo goed als m eer dan 20 vorst geen u itz o n d e rin g is. Ja ,d a k g o te n u it tita a n z in k ,b re u k v a s t,d u u rz a a m ,

KZM/STZ METAAL

en ve ilig . P refab of op maat in a lle d e nkbare pro fie le n .

Titaanzink onverwoestbaar

BILUTON/ELZET BV

Den Haag (070) - 62 46 91

UZIMETBV Utrecht (030) - 93 75 41

V erkoop u itslu ite n d via de erkende gro o th a n d e l

O m cirkel A 0089 op de in fo rm a tie k a art

Om het bijzondere aspekt en de prachtige kleuren zijn de klassieke produkten van Kerkdriel Keramiek zeer gezocht.

Verglaasde handvorm plavuizen met het rugmerk K.K.

Formaten: 10x10x1,5 cm 16,5x16,5x1,5 cm 21 x 21 x 1,9 cm Leverbaar in de kwaliteiten: 1e soort, 2e soort en antiek. Kleuren: honing, lichtgroen, roodbruin, donkergroen, donkerbruin. Andere kleuren op bestelling.

Handvorm in de kleuren rood, brons, geel en gereduceerd gestookt.

Kloostermoppen, Waalformaat, Vechtformaat, IJsselsteentjes. Niet voor niets uit de ringoven!

Een bezoek aan onze fabriek na afspraak wordt op prijs gesteld.

Levering via de bouwmaterialen­ handel.

KERKDRIEL KERAMIEK B.V.

Kerkdriel a/d Maas.

Tel.: 04183 - 2041* Telex: 50418.

I

Omcirkel A 0120 op de informatiekaart

60

de architect 6 (1975) 3

Bouw en renoveer met

Lood gaat langer mee dan het gebouw, is duurzaam, onderhoudsvrij en makkelijk en snel te verwerken. Lood houdt zijn waarde.

Lood is het betrouwbaarste materiaal voor vochtwering en afvoer.

Experimenteer niet onnodig met zo’n belangrijke zaak als vochtwering.

Neem meteen het beste, neem lood P ublicatievan de S tichting Inform atiecentrum Bew erkt Lood, Plantage M iddenlaan 58, Amsterdam 1004

Omcirkel A 0133 op de informatiekaart

A

tien gulden goedkoper dan een vergelijkbaar kozijn: starako kompleet afgewerkte binnendeurkozijnen De Starako binnendeurkozijnen zijn op een razendsnel werkend montagesysteem gebaseerd. Zónder gaten boren en pluggen, zónder voormontage en hulpstukken en zónder tijdrovend afhangen van de deur! Hoogteverschillen opvangen en exact waterpas nastellen zijn kwesties van sekonden geworden. Resultaat: ten opzichte van vergelijkbare kozijnen een besparing van vijfentwintig minuten montagetijd of gemiddeld tien gulden per kozijn!

J Méér weten? Snel de bon invullen...

Q uO o

O o

o

,-w r.k a q e z '»'

«“ '■“■SS.” » ;!,"”

« ru S s /1-'-

| c s o £ I = O

Starako Constructiefabriek bv, Wilhelminakanaal-Oost 27, Postbus 10, Oosterhout, (n.b.), Nederland. Tel. 01620-23955.

'

/'u il

(D

i

j5 C

BONS ii

Als dochtermaatschappij van HCG deel uitmakend van Hollandsche Beton Groep nv[HBG]

4é

ra ra -o oO) oO oU

~ £= -1^ i5

CO Q- Q O O

Omcirkel A 0131 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

61 __________ ji L

JU, A

i

A tii

k

Hier komt een school.

M et

frt€TftL öTUD® scheidingswanden.

Een logische en wijze beslissing van het bouwteam.

Want GVPROC -produkten en -technieken staan altijd borg voor: ■ een gunstige loonkostenfaktor, door de een■ een efficiënte isolatie, zowel thermisch als voudige montage akoestisch ■ een hoge brandwerendheid, eigen aan de ■ een uitgesproken esthetische afwerking, gipskartonplaat Als U het over scheidingswan­ den hebt, laat U dan altijd eerst over GVPROC informeren.

Voor deskundig technisch-commercieel advies : N.V. GVPROC - BENELUX Oude Arnhemseweg 2 ZEIST Tel. 03404 - 25144

GVPROC een begrip voor scheidingswanden

IK H i

GYP 7

Omcirkel A 0106 op de informatiekaart

Volkshuisvesting Rotterdam vraagt voor deze dienst ten behoeve van de

afdeling Voorbereiding Werken een

architekt die zal worden belast met ontwerpwerkzaamheden ten behoeve van de nieuwbouw- en rehabilitatieplannen.

Vereisten: - een akademisch o f gelijkwaardig niveau - ervaring op het terrein van nieuwbouw en rehabilitatie.

Leeftijd: 25 - 35 jaar.

Het salaris tot f 4.058,- per maand (exclusief toelage f 45,-) is afhankelijk van leeftijd en ervaring.

Een psychologisch onderzoek maakt deel uit van de selektieprocedure.

Sollicitaties binnen I4 dagen onder no. 116/2118

ongefrankeerd te zenden aan: hoofd Bureau Personeelvoorziening, antwoordnummer 363, Westblaak 220, Rotterdam.

Gemeente Rotterdam Omcirkel A 0103 op de informatiekaart

62

de architect 6 (1975) 3

TRI(gpAN ventilatiesysteem van hulskamp

w at is er aand wand?

In onze kunststofeeuw is een terug-naar-de-natuur trend waar te nemen.

Een gelukkige trend want daardoor keert natuurlijke schoonheid in het interieur terug.

Dat kunt u zélf bewerkstelligen met een houten wand of plafond.

Met Mill-panel.

Mill-panel is van écht hout, maar in plaats van het kostbare, tijdrovende en moeilijke opbrengen van losse houten schroten is er nu een slim systeem van panelen die bestaan uit geïntegreerde schroten.

De panelen zijn kant en klaar afgewerkt en u kunt kiezen uit vijf edele houtsoorten.

Verrijk dus uw nieuwe woning met Mill-panel. Schrijf vlug om een folder en prijslijst aan: Mill-panel, Postbus 5, Mill. (N-B)

i—

i badkamer 160 m 3/h keuken toilet |

80 m 3/h

30 m 3/h i

Nauwelijks zichtbaar, praktisch onhoorbaar, bruikbaar in kombinatie met het hulskamp verwarmingssysteem doch ook afzonderlijk gemakkelijk in te bouwen.

Ververst kontinue per vertrek een van te voren vastgestelde, royale hoeveelheid lucht.

Vraag om uitvoerige ' brochures aan:

Mil I PANEL natuurlijk!

hulskamp- ^ 'alkm aar frieseweg 47, tel. 072 - 2 7127, telex 31456 Omcirkel A 0115 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

Omcirkel A 0114 op de informatiekaart

63

De nieuwe manier van stofzuigen:

■

VCL

zuigen uit de muur

\.

H

mÊÊÊM Centraal stofzuigen, het systeem van de toekomst. Betaalbaar en met grote voordelen. Trap-op-trap-af met de stofzuiger hoeft niet meer. Weg met stoflucht en geluidshinder. Even de slang in het wandkontakt steken en u kunt geruisloos aan de gang. Via een stevig buizensysteem wordt alle stof naar de centrale stofzuiger afgevoerd. Met zijn inhoud van 22 liter is die niet gauw verzadigd.

Het centrale stofzuigsysteem kan eenvoudig ingebouwd worden in kantoren, hotels, restaurants, computercentra, industrieën, woonhuizen en overal waar mensen wonen en leven.

Kiekens voorkomt en bestrijdt stof.

Daar staat een jarenlange ervaring achter. Naast dit systeem hebben we ook een kompleet programma industriestof-zuigapparaten. Graag vertellen wij u ook daar vrijblijvend meer over.

KIEKENS machinefabriek kiekens bv

amsterdam-n. kadoelenweg 360 : telefoon (020) 3128 21 telex 133 35

Dit zou al ’n reden zijn om Agumiek plavuizen te adviseren

Natuurlijk zijn er meer redenen.

Bijvoorbeeld de prachtige tinten (in oud-bruin, beige-bruin, groen, antraciet, blauw en ivoorwit) met de fijne strukturen in mat en halfmat.

Passend in ieder interieur.

Agumiek plavuizen worden geleverd in het formaat 20V2X20V2 cm (23 stuks in 1 m2inklusief voegen), met een dikte van circa 1,1 cm (dus ook uitermate geschikt voor renovatieprojekten).

Grote slijtvastheid: Mohs 7 a 8.

Vraag dokumentatie!

de Steenbok bv

Dr. Poelsstraat 1-7 Postbus 24 Reuver (L) Tel. 04704 -1 540/2036

vraag de gratis kleurenposter.

Omcirkel A 0121 op de informatiekaart

64

Omcirkel A 0132 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

laden zonder schaden.

1

*/

lilfi

sa : _'i-

AUTOLAADBRUG

iff l.

eenvoudig en solide constructie.

u heeft een garantie van 5 jaar op bo­ ven getoonde hydraulische onderdelen te weten:

pomp hoofdcylinder klepcylinder hersenblok 4 slangen alle functies door één

simpele druk op een knop

Van Wijk Loading Systems B.V. Kruisweg 625, Hoofddorp Tel. 02503-39 41, Telex 41515

mwmm

II ' ■::

mom

In de moderne architektuur wordt grote aandacht besteed aan sierlijke struktuuroppervlakken.

De fraaiste betonstrukturen kunt U vervaardigen met NOEPLAST bekistingmatten. De kenmerken zijn: • Grote keuze uit vele artistieke strukturen • De matten zijn vervaardigd uit kunststof en zijn speciaal geschikt voor veelvoudig gebruik • De matten kunnen gebruikt worden op bekistingmallen in de betonfabriek en op de bouwplaats • Formaten van 1x1 m ,lx3m tot 3 xi0m in één stuk • Speciale strukturen zijn ook leverbaar Vervaardig óók met NOEPLAST mooie betonstrukturen.

Wij zenden U graag prijzen en documentatie toe.

Onze foto toont balconplaten vervaardigd met de NOEPLAST-struktuur type »Boston«.

Afbeelding 1 »Madras«,2 »Bremen«,3 »Biberach«.

NOE-Bekistingtechniek b.v. viietskcade 9,2816 Arkel Tel.(01831) 1945* Telex 23788

Omcirkel A 0138 op de informatiekaart

Omcirkel A 0126 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

65 it

f

L

Laten w ij het mooi houden.

Totte kan U daarbij helpen.

Hieronder volgen een paar tips hoe U hout langer mooi kunt houden.

Met C0NS0LAN S. De houtbeschermingsverf met zijdeglans.

Het bladdert niet, dekt gelijkmatig, maakt plamuren overbodig.

Daardoor zijn behandelings- en onderhoudskosten zeer laag!

Het werkt duurzaam tegen schimmel en blauwzwam.

Verkrijgbaar in 12 dekkende kleuren,

Met XYLADECOR. De gepigmenteerde transparante houtbeschermer, die voldoet aan DIN-norm 68800 en NEN 3274.

XYLADECOR biedt duurzame bescherming tegen blauw, schimmel, zwamrot, houtworm en boktor.

U hebt keus uit 12 kleuren.

Met XYLAMON. Het absolute einde voor ongedierte in hout. Maar ook andere vernietigende invloeden van buiten, zoals schimmels en zwammen, worden met XYLAMON effectief bestreden. Of succesvol voorkomen.

Want XYLAMON w erkt preventief!

Als U hout in het bestek opneemt, dan vergt de behandeling extra aandacht. Want het klimaat in ons land is „slopend” . Daarom kiest U bewust voor een houtbeschermingsmiddel, dat volledig voor alle taken berekend is.

Totte importeert de hele range houtbeschermingsproducten van Desowag-Bayer.

XYLADECOR «C0NS0LAN S • XYLAMON houtbeschermingsproducten van Desowag-Bayer. Voor w ie om hout geeft!

Nadere inlichtingen en informatie bij de importeur voor Nederland:

TO TTE & CIE B.V. Postbus 196, Schiedam Tel. 010-151833.

Omcirkel A 0134 op de informatiekaart

AKATHERM

ii— iberi— isticDi ia!

AFVOERSYSTEEM UIT PE 50 Naast het bekende voorfabricage programma, biedt Akatherm nu ook losse onderdelen voor de polyetheen verwerkende installateur.

NOORS GRENENHOUT Werkvoorraad: ± 3000 m3 100x 100 t/m 225mm .

75 x 100 t/m 225 mm .

63 x 125 t/m 200mm .

50x 100 t/m 225 mm .

44x100 t/m 200mm .

44 mm Onbekant rechte 38x100 t/m 225mm .

32x100 t/m 200 mm .

25 x 75 t/m 200 mm .

19 x 100 t/m 125mm .

16 x 75 t/m 100 mm .

. . . . . . . . . . . . . . . platen . . . . . . . . . . . . . . .

100 600 200 400 300 40 300 200 500 200 400

m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3

Uit voorraad leverbaar: 75x125 mm - 44x150 mm Geïmpregneerd met IMPROSOL. ’Indringender Kan Het Niet!’

Documentatie en/of monsters op aanvraag.

Vraagt vrijblijvend informatie

COLASIT - HOLLAND B.V. Postbus 1105 tel: 073 - 124001 's-Hertogenbosch

HOUTHANDEL v/h L. VAN DER HAM B.V. Westvlietweg 71-73, Voorburg, telef. 0 7 0 -9 8 1 3 15* ZAGERIJ SCHAVERIJ

Omcirkel A 0109 op de informatiekaart Omcirkel A 0094 op de informatiekaart

66

de architect 6 (1975) 3

M ATEX BEDRIJFSDEUREN schuifdeuren - roldeuren - overheaddeuren kanteldeuren - vouwdeuren staal - aluminium - kunststof eventueel geautomatiseerd doorrijdeuren - doorrijgordijnen - doorrijwanden

Iii.riwr..Baal ■M ii

GEBR. v. GIESEN / N A A L D W IJ K Zuideinde 18 - Telefoon: 01740 - 2 62 83 / 2 42 57 Omcirkel A 0102 op de informatiekaart

WERKTUIG TECHNIEK HOLLAND B V Specialisten in

VLOERVERWARMING m et kunststof-warmwaterleidingen.

-

j

• • • • • • •

WERKTUIG TECHNIEK HOLLAND B.V.

Bungalows Kantoren Scholen Kerken Winkels Winkelcentra Opritverwarming

• • • • • • •

eigen gespecialiseerd personeel montage door heel nederland geen radiatoren of convectoren ruimte winst geen bouwkundige kosten stookkosten besparend lagere installatiekosten

R aadhuisstraat 201 ALPHEN a/d RIJN 01720 72941

Omcirkel A 0137 op de informatiekaart

[fcnöïaisaaïja

Nieuwe hafa-overslagbrug zonder fundament voor 6 t belasting.

Veilig en kostenbesparend overbrugt de hafa-overslagbrug met pro­ gressieve gelijkmaking de afstand tussen laadperron en vrachtwagen.

Geheel afhankelijk of de laadvlakken hoger of lager zijn dan het laad­ perron. Hoogteverschillen worden automatisch opgeheven.

Een ingebouwd verensysteem maakt één-mans-bediening mogelijk.

In rusttoestand staat ze loodrecht en veilig verzekerd aan de voorkant van het laadperron.

De brug kan in vaste of zijdelingsverschuifbare uitvoering geleverd worden.

Verdere gegevens: lengte 1500 mm, breedte 1500, 1750 of 2000 mm.

Belasting tot 6 t.

voor de overslag

Overslagbruggen en deurafdichtingen

h a fa -N e d e rla n d - H. S c h rö d e r - M a n a g e r/N e d e rla n d - V a lk e n ie rla a n 25 - B ilth o v e n - T e le fo o n 030 -7 8 5 133

Bezoekt ons op de Hannover-Messe 75 in Freigelande West, Gerhart-Hauptmann Mannheimer Str. 430-432 Omcirkel A 0084 op de informatiekaart

PANDAL MUURPANELEN VOOR BEDRIJFS­ GEBOUWEN MET VOORGESPANNEN WAPENING EN GEVULD MET HOLLE BAKSTEEN BUITEN­ ZIJDE UITGEWASSEN BINNENZIJDE GLAD IN LENGTEN TOT TIEN METER MONTAGE DOOR EIGEN VAKMENSEN VAN FENSTO BV TE AMSTERDAM WIBAUTSTRAAT 115 TELEFOON 020 - 94 94 70 EN 94 56 68

Omcirkel A 0101 op de informatiekaart

67

de architect 6 (1975) 3

A

d iiM A .. . .

-~ -j -

1

Corkin Kwaliteitsdeuren

• Triplex binnen- en buitendeuren voor schilderwerk of edelfineer voor blankwerk, zowel opdek als stompe uitvoering • Hardplastic deuren zow el opdek als sto m p e u itv o e rin g

• Brandwerende deuren • Massieve deuren • Looddeuren • Alle maten, ook buitenstandaard • Elke gewenste glasopening re -

S e » '1' 0 ®

• Zeer korte levertijd

^

B.V. CORKIN’S DEUREN INDUSTRIE Meentweg 17a, Bussum, tel. 02159-14663/34455

Vert. Noord Ned. Tel. 030-444231 Vert. Zuid Ned. Tel. 01600-51887 Vert. Midden Ned. Tel. 030-618502

Omcirkel A 0085 op de informatiekaart

Omcirkel A 0095 op de informatiekaart

Misschien stelt uw kliënt er wel prijs op ais u hem beveiliging adviseert.

KUNSTSTOFVENTILATOREN

PL2-3068

CENTRIFUGAAL -VENTILATOREN *

Standaard series van:

P.V.C. - POLYETHEEN POLYPROPEEN Capaciteiten tot 100.000 m3/h Opvoerhoogten tot 180 mm w k.Ap stat.

•OtNI

TLzSS

varel alarm groep

-

Peyerstraat 31 - Echt (L.) Postbus 43 Tel. 04754-2034 Varel Alarm maakt het mogelijk om ’n goed funktionerend alarmsysteem in de planning op te nemen.

Zowel technisch als uit kostenoverweging is Varel Alarm alleen maar aan te bevelen.

Nieuwbouw (Scholen, bedrijven, kantoorpanden, winkels) Woningen (Bungalows, landhuizen etc.)

Varel uw Specialist vlakbij huis.

Omcirkel A 0136 op de informatiekaart

68

COLASIT - HOLLAND B.V. Postbus 1105 tel. 073-124001 's-Hertogenbosch Omcirkel A 0093 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

C L C l tC J C J C

de speciale / outlazuurverf voor kozijne

tjolzlasurfarbe â&#x2013; 3sure pour b o f ^°utlazuurvert Sadolin

Nr.13 Teak

Zo was he

Hetopenporig impregneersysteem — j beschermingstechniek — geeft de vak te verduurzamen, kleurrijk toe te

Deze voordelen zijn ] evenwel in beperkte mote I op kozijnen t van toepassing Door de beoogde openporigheid kunnen scheurvorming en open verbindingen in het kozijnhout ontstaan.

Het voordeel van eenvoudig, arbeidsbesparend onderhoud bij openporige behandeling is voor kozijnen evenwel in veel gevallen met aanwezig zonder frekwente nabehandeling.

i |

Houten kozijnen stellen " ““ hun eigen eisen.

Sadotopp is daarop afgestemd Sadotopp is de speciale houtlazuurverf met schimmelwerende eigenschappen vooralle zacht- en hardhoutsoorten.

Sadotopp is filmvormend en waterafstotend.

"Staand" water kan met in het hout dringen. Geen trekken en zwellen. De maatvastheid is daarmee veilig gesteld.

Behandeling met Sadotopp zorgt tegelijkertijd voor regulering van de natuurlijke vochthuishouding.

tot nu toe:

| is pionier op het gebied van deze hout3 mogelijkheid hout in de bouw effektief en economisch te onderhouden.

Leert u deze voordelen kennen: '

Sadotopp laat zich gemakkelijk verwerken: Met de kwast of airless spuiten.

I

Sadotopp laat zich vloeiend strijken — eenvoudig besnijden — en gelijkmatig verdelen.

Beslist geen kwastaanzetten, kwaststrepen en laagdikte — verschillen.

1 Sadotopp aksentueert de struktuur van het hout en geeft na 2 a 3 lagen een gelijkmatige ' zijdeglans. Deze glans blijft.

I De lichtechtheid van alle toegepaste pigmenten beantwoordt aan de hoogste eisen. De pigmenten verbleken niet, bloeden met door en donkeren vrijwel met na.

Zo is de opbouw van het

| 1

# « |# A ^ V 9 I

A

H

■ # _ V l A

JA ■ ■

A j

a

f v A

| | i| # Geveltmnmerwerk — binnen en buiten 1 • 3 x Sadotopp. _ Sadotopp bevat uitsluitend werkstoffen tegen oppervlakte• schimmels. Hout van duurzaamheidsklasse 3,4 en 5 moet vooraf verduurzaamd worden met een goedgekeurd middel volgens de norm NEN 3274, b.v. Sadolins8020 impregneer — grondering. (Met Sadovac of Sadolins PX 65 wordt eveneens een goede verduurzaming bereikt).

Overige toepassingen binnenwerk 1 a 2 x Sadotopp. (b.v. plafondschroten en wandbetimmeringen)

Iw l l l l w t

Praktische gegevens Verwerking: Sadotopp is gebruiksklaar, voor gebruik goed omroeren.

Uitstrijkvermogen: ± 15 m2 per liter.

Droging: 6 -8 uur bij 20° C en max 65% luchtvochtigheid.

Verpakking - 1-, 214- en 10-liter-bussen.

Opslag: Aangebroken bussen goed afsluiten, Sadotopp is tegen vorst bestand.

Gevarenklasse: A—O — vlampunt boven 5 5 °C.

J

Nr.13 Teak

Onze w ereld w ordt kleu rrijker m et produkten van Sadolin.

Kleur geeft uniforme steden en woningen een eigen gezicht, kleur geeft de mensen die er in leven meer woonplezier. Architekten, die de trend aangeven, hebben bij de kleurrijke houttoepassing onderkend, dat transparant behandeld hout niet altijd bruin hoeft te zijn.

Finse architekten b.v. werken met de kleuren, die hier zijn afgebeeld: N.B. Sadotopp is tevens leverbaar in 4 dekkende kleuren: wit, teakbruin, palissanderbruin en middelgroen.

Nr. 12 grenen

Nr. 13 teak

Nr. 14 noten

Nr. 15 ebben

Nr. 16 pokhout

Nr. 17 mahonie

Nr. 18 moeraseiken

Nr. 19 palissander

Nr. 22 sleedoorn

Nr. 24 jeneverbes

Nr. 26 oud eiken

Nr. 28 herfstplataan

Nr. 29 vlierbes

Nr. 31 gouden regen

Nr. 33 linde

Nr. 3 4 blauw e bosbes

Nr. 35 m eidoorn

Nr. 36 acacia

Sadotopp overtuigt op het hout: Stelt u zich daarom in verbinding met uw leverancier. Hij heeft Sadotopp in voorraad. U krijgt daar alle informatie die u nodig heeft en een literbus Sadotopp om de voordelen van deze speciale houtlazuurverf voor kozijnen te leren kennen.

Waardebon.

I Ja, ik wil ĂŠĂŠn van de eersten zijn, die zich van de voordelen van de speciale houtlazuurverf voor kozijnen overtuigen, door middel van een ' literbus Sadotopp, kleur_________________ 1Levert u deze waardebon bij uw leverancier in I of stuurt u hem naarSadolins Produkten B.V., I Postbus 191, Hengelo (O), | I Mijn Adres:__________________________ (stempel)

Sadolins Produkten B.V. Postbus 191, HENGELO (0). Tel. (05400) 18410.

Mijn grossier is:.

Nemaho gelijmde spanten zijn altijd het oersterke recept!

Hout, dat kreatieflevende bouwmateriaal is opnieuw „in ”. Zo zijn bijvoorbeeld de mogelijkheden tot zwaar en licht overspannen door middel van gelijmde houten spanten groter dan ooit.

Want Nemaho verbindt zijn klinkende naam en grote know-how in hout aan de stormachtige ontwikkeling van lijm- en verbindingstechnieken. Het resultaat?

Nemaho dragende spantconstructies naar maat! Die over­ treffen zelfs de hoogst gespannen verwachtingen .. .

Méér weten over dit bouwmateriaal met ver-dragende consequenties?

Bel Nemaho!

VB* r"

knapin overspannen!

S‘:

i

SMa

H.lk llï llll !i*ll

mS

■1»

~r

Ü S iS i y ^ y -S m

m— i

B.V. „NEMAHO” houtconstructies.

Postbus 26, Zaagmolenpad 45, Doetinchem.

Tel. 08340 - 26641. Telex: 45126

Omcirkel A 0125 op de informatiekaart

de architect 6 (1975) 3

73

J

V ...M d

J

HEBEL schept orde en overzicht Dankzij de planhouders, klemmboy's en magneet­ strips. Kostbare tekeningen beschadigen niet meer.

Belangrijke notities slingeren niet langer rond.

Voor elke bedrijfs- of kantoorsituatie is er een ideale oplossing.

BON

wMm

Van de eenvoudige kunststof wandrail met klemm­ boy's tot de - in hoogte instelbare - planhouder met draaibare armen, die inklapbaar en op verschillende hoogten van elkaar verplaatsbaar zijn.

Stel u volledig op de hoogte en vul onderstaande bon in : de zekerste weg naar orde en overzicht.

Stuur mij de volledige HEBEL dokumentatie.

Naam:

rationalisatie zonder veel kosten

Adres: W oonplaats: In open envelop, zonder postzegel, zenden aan : B.V. HARO - Antwoordnummer 74 - Baarn.

■■■■

^

:

Alleenvertegenwoordiging voor Nederland :

BV. HARO Postbus 25 - Parkstraat 31 - Baarn - Tel. (02154) 69 46*

Omcirkel A 0110 op de informatiekaart

74

de architect 6 (1975) 3