Gastvrije Zorg 2, april 2015 by VMN Media

GASTVRIJEZORG.NL

Nr. 2 | 2015 | JAARGANG 49

FRED LEE

PREDIKT GASTVRIJHEID TIJDENS 10 JAAR GASTVRIJHEIDSZORG MET STERREN

ONDER ANDERE IN DIT NUMMER >

> De visie van gastvrijheidsontwikkelaar Patrick van Gerven<

> De diëtist. Cruciaal in > Genomineerden Gastde strijd tegen vrijheidszorg met ondervoeding < Sterren 2015 bekend <

HOE ZORGT Ú NOG VOOR EEN GOEDE MAALTIJD?

apetito ontzorgt! In deze tijden kan de maaltijdvoorziening in het

Food

Consultancy

nauw raken. Daarom heeft apetito het ontzorgings-

Boodschappenservice

Catering

concept ontwikkeld. Topkwaliteit in maaltijden,

Voedingsadvies

Gastvrijheid & ambiance

met minimale inzet en kosten voor u. Heeft u belangstelling? Wij maken graag een

Apparatuur apetito heeft ruim 50 jaar ervaring in de professionele maaltijdvoorziening. In Europa eten dagelijks meer

geheel vrijblijvende quickscan voor u!

dan 1,3 miljoen mensen een maaltijd van apetito.

MEER WETEN? BEL GRATIS:

0800 - 292 56 62 WIJ HELPEN U GRAAG VERDER

www.apetito.nl • info@apetito.nl

10 Gastvrijheid

16 10 jaar

26 Thema

volgens

gastvrijheidszorg

Ondervoeding

Patrick van Gerven, Elkerliek ziekenhuis

De gevolgen

7 x ondervoedingsinzichten

En verder 5 jaskers aantekeningen – 6 actueel – 9 mijn gouden gastvrijheidsregels – 14 nieks aantekeningen – 20 kanshebbers gms-awards – 22 interview fred lee – 28 thema ondervoeding: drie portretten – 32 als ik baas was – 35 roadtrip – 38 vier het leven – 41 nieuwe producten – 42 agenda en advertentie-index 3

advertorial

Nr. 2 - 2015

jaskers aantekeningen

Indianen ‘Als ik baas was’, de rubriek in dit blad, is een favoriet van velen. Ook van mij. Niet zelden kom ik tijdens het lezen al tot het inzicht: slim, zo had ik het nog nooit bekeken. Vaak met een glimlach. Deze keer heb ik tijdens het lezen alleen maar ja zitten knikken. In de zin van: ik ben het ermee eens, zo zie ik het ook. Liane den Haan, directeur-bestuurder bij ANBO, vertelt in deze editie dat een ziekenhuis ook voor gezonde mensen is. Ja, dat is een doordenkertje, maar ze betoogt dat een ziekenhuis niet alleen maar een ziekenhuis moet zijn, maar een gezondheidsorganisatie die naast chirurgen ook huisartsen en fysiotherapeuten in dienst heeft. Een gezondheidsorganisatie die ook thuiszorg kan bieden. Een gezondheidsorganisatie die zich inzet om mensen gezond te houden. In het verhaal heeft ze het niet over de sportschool, maar waarom niet? De ene na de andere sportschool opent de deuren. Met andere woorden: daar is geld mee te verdienen. Hetzelfde geldt voor kooklessen. Vinden mensen ook prachtig. Waarom zou een ziekenhuis daar niet iets mee doen? Naast het gegeven dat een ziekenhuis er een centje aan overhoudt, zorgt het ook voor een afname van de zorgkosten. Immers, de mens sport en eet gezond. Het ziekenhuis zou eigenlijk al op de basisschool een rol moeten spelen. Doktoren laten uitleggen hoe het menselijk lichaam werkt in plaats van de docent. Het klinkt mij niet gek in de oren. Het is ook heel gastvrij om mensen niet eerst ziek te laten worden voordat ze in aanraking komen met het ziekenhuis. Natuurlijk, we moeten wel wat aan de naam ziekenhuis doen, dat woord dekt namelijk niet meer de lading. Centrum voor Welzijn en Gezondheid, dat klinkt al veel vriendelijker. Het ziekenhuis moet een centrale rol spelen in de maatschappij, de stad, het leven van de mens, dan helpt het ook dat een ziekenhuis ín de stad staat en niet erbuiten. Ik rijd regelmatig van Hoofddorp naar Haarlem en dan kom ik langs het Spaarne Ziekenhuis. Staat er sinds 2004, ziet er prachtig uit, maar het ligt mijlenver van menselijke interactie. Ik begrijp wel dat het makkelijker bouwen is op een plek waar veel ruimte is, maar tegelijkertijd geef je bij mij het signaal af dat mensen die ziek zijn ver van de bewoonde wereld moeten blijven. Als we ze niet zien, dan zijn ze er ook niet. Die gedachte. Nu zal u wellicht zeggen: “Maar beste hoofdredacteur, jij sluit ook liever je ogen door het woord ziekenhuis te willen vervangen door Centrum voor Welzijn en Gezondheid.” Ik begrijp dat, maar het is niet waar. Leven bestaat niet zonder dood, gezondheid niet zonder ziek-zijn. Daar moeten we relaxter mee omgaan. Wat dat betreft kunnen we nog wat leren van de Indianen.

Jasker Kamp is hoofdredacteur van Gastvrije Zorg. Reageren op de aantekeningen van Jasker? jaskerkamp@vakmedianet.nl

Nr. 2 - 2015

actueel

Man ligt dagen dood in woonzorgcomplex Woonzorgcomplex Het Laar in Tilburg stelt een onderzoek in naar de late vondst van een 85-jarige overleden bewoner. De man werd vijf dagen na zijn overlijden in zijn huurappartement gevonden. Een medebewoner van het complex informeerde vorige week bij de bediening en de receptie van Het Laar naar de bejaarde man, omdat hij hem twee dagen op rij niet bij de lunch had gezien. Vermoed werd dat de 85-jarige op bezoek was bij zijn kinderen. Dinsdag nam een personeelslid een kijkje in het appartement en vond de man dood in een stoel. Volgens de technische recherche was de man een natuurlijke dood gestorven. Familie, personeel en bewoners zijn enorm geschrokken door de late vondst. De man woonde zelfstandig in een huurappartement in het complex.

Zorgloket voor senioren Met de lancering van www.zorgloket.tips op 1 maart jl. is een nieuw initiatief van start gegaan, dat senioren en hulpbehoevenden ondersteunt in het langer veilig en zelfstandig wonen. Dit nieuwe platform biedt toegang tot allerlei informatie die senioren en hulpbehoevenden helpt om zich te oriënteren op het ouder worden en op het langer, comfortabel en actief thuis blijven wonen. Het Zorgloket is ontstaan, omdat het door veranderende weten regelgeving en de toenemende vergrijzing steeds belangrijker wordt om vroegtijdig maatregelen te treffen zodat ouderen en hulpbehoevenden langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Zo kunnen bezoekers zich via het Zorgloket laten informeren over actuele en relevante ontwikkelingen in de zorg, regelgeving (zoals de Wmo), maatschappelijke trends, vergoedingen, maar ook over hulpmiddelen en mogelijke bouwaanpassingen (Quickscan Woningaanpassing®), mobiliteitsmiddelen en zorgsystemen. Meer info: zorgloket.tips

Moet niet gekker worden... Ouderen die onlangs zijn verhuisd vanuit een verzorgingshuis naar een eigen woning, lopen de kans binnenkort opnieuw terug naar het verzorgingstehuis te moeten verhuizen. Alleen op die manier houden ze recht op een compleet pakket aan zorg, schrijft dagblad Trouw. Dat is precies de omgekeerde route die het huidige kabinetsbeleid voorstaat. Het gaat om ongeveer tweeduizend ouderen die nu op zichzelf wonen met een zogeheten Volledig Pakket Thuis (VPT). In de nieuwe Wet langdurige zorg staat dat dit uitgebreide pakket voor mensen die relatief lichte zorg vragen, dit jaar eindigt. Wilna Wind, voorzitter van patiëntenfederatie NPCF, spreekt over een ‘idiote’ situatie. Ook Actiz, de branchevereniging voor zorgorganisaties is fel tegen. Directeur Aad Koster wil er bij de politiek op aandringen het pakket met zorg aan huis voor deze ouderen te behouden.

GASTVRIJHEID IN 11 WOORDEN

‘Vang mensen op en begeleid ze zo nodig naar de afdeling’ Marion van Zoom, manager facilitair bedrijf Bernhoven

Nr. 2 - 2015

Seks in ouderenzorg nog te groot taboe Er moet veel meer aandacht komen voor seks in de verzorgings- en verpleeghuizen. Behoefte aan intimiteit en seksualiteit is nu een taboe in de ouderenzorg en dat moet veranderen. Dat schrijven onder meer de organisatie van zorgondernemers Actiz en kenniscentrum Rutgers WPF in een manifest, meldt dagblad Trouw. Bewoners van verzorgings- en verpleeghuizen hebben weinig privacy en krijgen standaard een eenpersoonsbed. Ook worden partners uit elkaar gehaald en kunnen niet samen slapen, terwijl fysieke intimiteit een basisbehoefte is gedurende het hele leven. Volgens het manifest is intimiteit een belangrijk onderdeel van ‘menswaardige zorg’. Om die te bereiken moeten verzorgenden en hulpverleners zich realiseren dat ook ouderen seksuele gevoelens hebben ‘en dat dit niet vies of problematisch hoeft te zijn’.

1 op de 5 ziekenhuizen ﬁnancieel in gevaar Ruwweg 1 op de 5 ziekenhuizen in Nederland verkeert financieel in de gevarenzone. Dat blijkt uit onderzoek van accountants- en adviesbureau BDO Branchegroep Zorg. Het gaat met name om kleinere ziekenhuizen. Bij hen staan de financiën het meest onder druk. BDO analyseerde voor het rapport de jaarverslagen over 2013 van 74 algemene ziekenhuizen in Nederland. Vergeleken met eerder onderzoek zijn de resultaten van de ziekenhuizen wel verbeterd, zegt BDO. Maar de toenemende marktwerking in de zorg en soms onduidelijke regelgeving zorgen voor grote onzekerheid. Feitelijk liggen veel ziekenhuizen aan het ‘infuus van de zorgverzekeraars en de banken’, constateren de onderzoekers. In november vorig jaar werd de Zorggroep Pasana failliet verklaard. Daarmee dreigde ook het doek te vallen voor De Sionsberg in Dokkum, het kleinste ziekenhuis van Nederland. In januari werd voor de instelling een doorstart in afgeslankte vorm bereikt.

Meer fraude in zorginstellingen Binnen instellingen – waaronder zorginstellingen – steeg het aantal fraudeslachtoffers het afgelopen jaar met 2,5 procent. Binnen deze gevallen stal een zorgmedewerker vorig jaar 13 procent vaker van zijn cliënt dan in 2013. De andere vormen van fraude binnen instellingen gaan over onterechte declaraties. Dat blijkt uit cijfers van Hoffman Bedrijfsrecherche op basis van 1500 bedrijfsonderzoeken in 2014. Dit bedrijf onderzoekt al meer dan 50 jaar bedrijfs(interne)criminaliteit in West-Europa. Hoffman constateert niet als enige onderzoeksbureau dat er meer fraude in zorginstellingen is. De toename blijkt ook uit het eerder gepubliceerde meldingsregister voor nietinteger zorgpersoneel. Oftewel, de zwarte lijst voor zorgmedewerkers. Zo kunnen werkgevers solliciterende mensen screenen op eerdere misstappen.

Unieke positie afdeling Diëtetiek in voedingsbeleid Flevoziekenhuis Onder het motto ‘Laat iedereen doen waar hij écht goed in is’, neemt de afdeling Diëtetiek van het Flevoziekenhuis sinds 1 februari een unieke positie in bij de uitvoering van het klinische voedingsbeleid. De diëtisten hebben op basis van hun specifieke kennis en ervaring nu een leidende rol in het beleid, in plaats van een consultatieve rol. De aanscherping van het voedingsbeleid is een initiatief van de Ziekenhuiscommissie Voedingsbeleid. Zij signaleerden een probleem met betrekking tot de consultatieve rol van de diëtist. Volgens de commissie kwam dat niet ten goede aan de doelstelling van het geven van optimale voeding. Volgens Koen de Blok, internist-nefroloog en lid van de Ziekenhuiscommissie Voedingsbeleid van het Flevoziekenhuis: “Onze diëtisten zijn op hoog niveau geschoold en bijgeschoold op hun specialistische deelgebieden. Hun adviezen dragen bij aan de doelstelling van het ziekenhuis voor het geven van optimale voeding.” 7

WasTRIatlon Drie disciplines voor een perfecte wasgoedﬁnish. Winnaar van de Ironman Hawaii Faris Al-Sultan maakt doorstart met Miele Professional!

WinienGewnelduenaar

een Kle

CHINE! WASMArde van a Ter wa

,€ 3.871

Symbolbild

Bespaar nu tot € 3.500,– met de TRI-bonus!* Informatie over de apparaten van 6,5 tot 32 kg die onder de actie vallen en over de prijsvraag op:

www.miele-professional.nl/TRIatlon *Besparing in euro’s exclusief 21% BTW en afhankelijk van het aangeschafte type apparaat. Bij een gecombineerde aanschaf van 2 of 3 apparaten proﬁteert u van een extra TRI-bonus 2 of 3. Er dient een aanvraagformulier te worden ingevuld. Meer informatie en de voorwaarden over de TRI-bonus actie vindt u op www.miele-professional.nl/TRIatlon Geldig zolang de voorraad strekt! Actieperiode: 30 maart tot en met 26 juni 2015.

Tork maakt het leven eenvoudiger

Professionals werken met het beste materiaal

560000

Handen wassen is een van de belangrijkste zaken als het om hygiëne gaat. Dankzij Tork is een gecontroleerde dosis zeep of lotion ook binnen handbereik voor ouderen, kinderen en mensen met beperkte kracht in de handen. Dit wordt bevestigd dankzij het ‘Easy-to-use’-certiﬁcaat van het Zweeds Rheumafonds. Daarnaast zijn Tork-zepen zacht voor de handen en dragen ze een ecolabel voor extra zekerheid.

www.tork.nl www.tork.be

420501

Nr. 2 - 2015

Mijn 6 gouden gastvrijheidsregels Maikel Stolte is hospitality manager bij Drie Gasthuizen, een woonzorgcentrum in Arnhem. Je moet volgens hem de wil hebben om bij te dragen aan het welzijn van anderen. ‘Dat is de kern waar het om draait bij gastvrijheid.’ Tekst Tineke Haakma

1 3

Neem verantwoordelijkheid om vragen van bewoners op te lossen

“Als een bewoner een vraag stelt aan de medewerker, dan is diegene eigenaar van de vraag en verantwoordelijk voor de oplossing. Als dit betekent dat hij of zij zijn werk daarvoor dient neer te leggen, dan is daar de ruimte voor. Ons doel is niet het werk zelf, maar het van dienst zijn voor de bewoner.”

Wees open over je fouten

“Het komt voor dat er zaken zijn die niet naar wens verlopen, dat wordt ons in die zin ook vergeven omdat wij daar open over zijn. Ik ben van mening dat onze medewerkers in staat zijn uitleg te geven waarom die zaken anders zijn verlopen dan vooraf is afgesproken. Hierdoor ontstaat wederzijds begrip en dynamiek.”

Ga niet boven maar naast je bewoner staan

“In het verleden presenteerden we alleen de mogelijkheden aan de clienten. Tegenwoordig staan wij naast onze cliënt en denken wij met de cliënt mee over zijn wensen en behoeften en zoeken samen naar een oplossing.”

e t l o t S l e Maik

Begroeten, Oogcontact Bedanken (BOB)

Zorg voor voldoende begeleiding tijdens het werk

Geef als gastvrijheidsmanager het juiste voorbeeld

“Een praktische regel voor onze medewerkers is BOB. Dat staat voor Begroeten, Oogcontact en Bedanken. Deze regel geldt zowel voor bewoners als voor bezoekers met als doel dat zij zich welkom voelen. Op deze manier willen wij laten zien dat de gast centraal staat. Ook hierbij geldt dat dit een hogere prioriteit heeft dan het werk dat medewerkers op dat moment aan het doen zijn. Medewerkers vinden dit af en toe best lastig.”

“Wij hebben geen geschreven gastvrijheidsregels, maar we zijn veel meer met begeleiding van medewerkers bezig. Gastvrijheid is niet iets dat je aanof uitzet. Het moet in je zitten, je dient het gastvrijheids-DNA in je te hebben. Als je dat DNA niet bezit, is dit werk niet voor je weggelegd.”

“We trainen onze mensen niet zelf, daar hebben we een opleider voor in de arm genomen. Het is natuurlijk wel van belang om het goede voorbeeld te geven. Als ik een papiertje op de grond zou negeren en medewerkers zien dat, dan gaan zij dat ook doen. Omgekeerd geldt hetzelfde. Als ik het opraap, gaan zij dat ook doen. Zo kunnen wij elkaar ook makkelijker aanspreken en gaat het navolging krijgen.”

Nr. 2 - 2015

gastvrijheid volgens

â&#x20AC;&#x2DC;Ik ben ervan overtuigd dat je als zorginstelling toegevoegde waarde kunt bieden door ook educatief te zijn op het gebied van eten en drinkenâ&#x20AC;&#x2122;

Nr. 2 - 2015

Hij is voorzitter van de vakvereniging voor keukenmanagement in de gezondheidszorg (VKGE) en sectorhoofd eten, drinken en gastvrijheid in een van de meest gastvrije ziekenhuizen van Nederland, het Elkerliek ziekenhuis. Patrick van Gerven over ondernemerschap, dwarsverbanden en het kinderkookcafé.

‘Weet voor wie je werkt’ Tekst Carolien Meijer Fotografie Jasker Kamp

Nr. 2 - 2015

â&#x20AC;&#x2DC;We willen dat onze leveranciers niet alleen producten afleveren maar ook laten zien hoe het beter kanâ&#x20AC;&#x2122; 12

Nr. 2 - 2015

Een gastvrij ziekenhuis. Hoe ziet dat er volgens jou uit? “Een ziekenhuis, daar wil je zo snel mogelijk weer uit. Zolang je er bent, wil je de beste dokter, ondersteund door goede voorzieningen zoals een restaurant en een passende maaltijd. Een gastvrij ziekenhuis heeft extra aandacht voor specifieke doelgroepen. Twee op de tien patiënten kunnen niet uit het vaste menupatroon kiezen maar krijgen een aangepaste maaltijd aangeboden. Het gaat bijvoorbeeld om patiënten met slikproblemen, om mensen die het risico lopen ondervoed te raken, en een speciale menukaart voor de kinderafdeling. Mijn motto is dan ook: een goed keukenconcept is leuk, maar uiteindelijk gaat het om de juiste vertaling naar de doelgroepen.” Welke veranderingen zie je in de zorg? “In de zorg is ondernemerschap belangrijk. Je moet je realiseren voor wie je werkt en daarop inspelen. Dat betekent dat je moet nadenken over zaken als portiegrootte en de tijd die een personeelslid heeft voor de maaltijd. En dat dit verschilt met de wensen en behoeften van de patiënten. En dat je zorgt voor gastenmaaltijden in de kliniek of het bezoekersrestaurant. Gastvrij zijn is ook goed zijn voor je medewerkers. Ik ben ervan overtuigd dat je als zorginstelling toegevoegde waarde kunt bieden door ook educatief te zijn op het gebied van eten en drinken.” Het Elkerliek staat al jaren in de top van gastvrije ziekenhuizen. Elk jaar komen er weer nieuwe plannen. “Ja, je moet altijd plannen maken op het gebied van gastvrijheid. Sinds mijn aantreden in 2013 heb ik vooral gewerkt aan meer gastgerichtheid, een betere onderlinge samenwerking van afdelingen en aan meer ondernemerschap. Dat betekent soms ook iets niet doen, want goed is goed genoeg. Gastvrijheid hoeft niet per definitie over extraatjes te gaan. Zo bleek ons broodassortiment nogal uitgebreid. Nu we de weekendbroodjes hebben geschrapt, houden we minder brood over. Minder waste betekent meer ruimte voor de menucyclus of voor bijzondere doelgroepen, zoals patiënten met slikproblemen. Een mooi plan is het pannetjesconcept op de kraamafdeling. De voedingsassistent kan op elk gewenst moment eenpansgerechten als bami aanbieden als de gewone maaltijd in het gedrang is gekomen. Praktisch en gastvrij. De zorg moet het budgetdenken loslaten en naar resultaten kijken.” Het budgetdenken? “Ik kijk altijd naar dwarsverbanden. Neem de relatie tussen het inzetten van personeel en de kosten die dat met zich meebrengt. Een voorbeeld: door slim roostertechnisch indelen, is ons restaurant om acht uur ’s ochtends al open. Patiënten die nuchter op de poli moeten komen, kunnen dus na afloop bij ons een broodje eten. Zo maak je het verschil. Ander voorbeeld: vlak voor de kerst hebben we een verwendag georganiseerd voor patiënten van de afdeling Geriatrie. Samen met een mantelzorger kregen ze een

handmassage of een nagelverzorging aangeboden. Een kopje koffie met wat lekkers erbij. Het resultaat: een heel geslaagde dag. Daar moet de focus op liggen.” Het Elkerliek wil educatief zijn. Waarom? “Goed eten en drinken is een onderdeel van het genezingsproces, maar veel mensen zijn zich niet bewust van hun gewoontes. Samen met de afdeling Diëtetiek en leveranciers, organiseren we daarom drie themaweken per jaar. De eerste week vestigden we de aandacht op gezonde snacks als minitomaatjes en minipaprika. Het tweede thema ging over voldoende drinken. Daarbij werd ook gewezen op het belang van eiwitrijke dranken waarmee de patiënt kan aansterken. De derde themaweek heette ‘Grip op zout’. We wilden patiënten, bezoekers en medewerkers meer bewust maken van hun zoutgebruik. In proeverijen droegen we alternatieven aan met minder zout, zoals brood met unami en bepaald broodbeleg. Het is bijvoorbeeld niet gezond om elke dag cervelaatworst als broodbeleg te kiezen. Rosbief heeft 91 procent minder zout, kipfilet 41 procent minder. We organiseerden Grip op zout samen met Deli XL en Zwanenberg, want we willen dat onze leveranciers niet alleen producten afleveren maar ook laten zien hoe het beter kan.” Educatie speelt ook een rol bij het kinderkookcafé. “Dat is een heel leuk project waarin we als regionaal ziekenhuis samenwerken met basisscholen en de GGD. Elke week geven we kookles op school. Het is dus echt beginnen bij de bron, kinderen kennis laten maken met gezond eten en drinken. Ze vinden het kookcafé prachtig. Voor onze koks is het trouwens ook leuk om buiten de deur hun vak uit te oefenen.” Wat is jouw tip voor andere ziekenhuizen? “Focus niet te veel op digitaliseren. Ons ziekenhuis heeft een compleet digitaal voedingssysteem. De voedingsassistenten helpen de patiënten via tablets bij de menukeuze. De bestelling gaat automatisch naar de keuken, vlak voor het eetmoment. Het is een gastvrij systeem. Maar die tablets zijn alleen een instrument, de regie ligt bij de voedingsassistenten. Zij bieden bijvoorbeeld iemand die twee dagen niet heeft kunnen eten een VIP-menu. Een extra uitgebreide maaltijdkeuze. Daar draait het om: de persoonlijke aandacht van de voedingsassistent. GZ

CV Patrick van Gerven Geboortejaar: 1978 Geboorteplaats: Valkenswaard Opleiding: Hoge Hotelschool Maastricht Huidige functie: sectorhoofd eten en drinken Hobby: KNVB scheidsrechter en voorzitter VKGE (de vakvereniging voor keukenmanagement in de gezondheidszorg, www.vkge.nl) 13

Nr. 2 - 2015

nieks aantekeningen

Puck & Josefien We gaan een paar dagen terug. Kim en ik logeren al heel even in ons penthouse in het verloskundehotel in Blaricum, in het Gooi. In de volksmond ook wel bekend als het Tergooi ziekenhuis. Het is hier goed toeven, gratis verblijf met kost en inwoning. Wat wil je nog meer? Kim is even ten einde raad. De baby’s willen er nog niet uit, die liggen veel te lekker te chillen in haar buik. Nou ja chillen, volgens Kim dansen ze de lambada als ze wil slapen, denkt baby één dat ze gabber Piet is als ze wil rusten en baby twee wordt wereldkampioen kickboksen, aldus de blaas van Kim. Rustig zijn ze dus niet, maar goed wat wil je, het zijn ook kinderen van mij. “Het zit ons ook altijd mee”, roep ik als ze er doorheen zit. Kim vindt mijn humor wel leuk, de rest van de afdeling denkt daar geloof ik anders over. Ik ben gewoon gewend geraakt slechte grappen te maken op momenten dat het eigenlijk niet kan. Tijdens haar ruggenprik na drie uur van stormweeën, geef ik haar een box. “Zo, nu weet je ook eens hoe dat voelt.” De anesthesist kan er weer niet om lachen. Kim wel, die vindt nu alles lollig wat ik zeg, ze is namelijk zo stoned als een kanarie. Tijdens een gesprek met de gynaecoloog vanochtend: “Anders gebruiken wij gewoon een kiwi als het niet lukt tijdens de bevalling”, hoor ik haar zeggen. “Pardon?”, antwoord ik. Kim vindt dit een heel normaal antwoord. Ik hoor bij de selecte groep mannen die echter niets over het fenomeen bevallen weet, laat staan over kiwi’s. ”Een kiwi?”, probeer ik nog. “Waarom geen banaan?” Ik vind dat grappig. De rest van de vrouwelijke aanwezigen in de kamer wederom niet. Een kiwi, zo leer ik, is een soort ontstopper voor de wc, alleen voor baby’s dan. Rare wereld als je het mij vraagt, maar het wordt nog leuker. “Ja, met die kamelenweeën van jou kunnen wij nog niet zo veel”, zegt ze daarna. Nu wordt het mij te veel en ik beland in een bulderend lachsalvo. Het gesprek wordt afgesloten met: “Als de baby’s er dan uit zijn dan gaan ze nog even in een panda.” Mijn dag is weer goed. Iemand hier in Blaricum bedenkt de hele dag grappige woorden. Geniaal vind ik dat! Later leer ik dat een panda gewoon een soort shavingdish voor baby’tjes is. Zeg dat dan! De kinderen zijn er inmiddels uit, Puck & Josefien. Ze zijn knap, poepen veel en kunnen niet lopen. Maar goed, het zijn ook kinderen van mij.

Niek van den Adel werkt als gastvrijheidstrainer, spreker en inspirator bij TrainMark in Alkmaar. Daarnaast schrijft hij regelmatig blogs op Niekvandenadel.nl. In 2010 ging Niek onderuit met zijn motor en belandde in een rolstoel. Sinds vorig jaar werkt hij weer fulltime. Voor zijn trainingen en inspiratiesessies maakt hij vaak gebruik van zijn eigen ervaringen gedurende zijn revalidatieproces. Reageren op de aantekeningen van Niek? n.vandenadel@trainmark.nl

Nr. 2 - 2015

OP NAAR DE STERREN

p.16

p.22

10 jaar gastvrijheid. Een terugblik en een kijkje in de toekomst

Fred Lee brengt ziekenhuiswereld tot nadenken

Gastvrijheidszorg met Sterren 2015 wordt mede mogelijk gemaakt door:

Nr. 2 - 2015

De gevolgen van 10 jaar gastvrijheidszorg Gastvrijheidszorg met Sterren bestaat tien jaar. Wat eerst uitzonderlijk was, is nu de norm: gastvrije zorg. Een terugblik en een kijkje in de toekomst met initiatiefnemers en een deelnemer van het eerste uur. Tekst Carolien Meijer

Ada van de Vendel won in 2008 als manager van WoonZorgPark Loosduinen in Den Haag de Gastvrijheidszorg Award. Destijds kwamen de meeste deelnemers uit de sector Verpleging en Verzorging, categorieën per sector waren er nog niet. “Loosduinen was toen heel ver met gastvrijheid”, vertelt ze. “Het was destijds nog helemaal niet zo vanzelfsprekend dat je er aandacht aan besteedde. Dat wij een restaurant hadden voor onze bewoners, was heel bijzonder.”

muleert de bewustwording.” Ook het project is gegroeid. “Het is een leerproces, met een goede wisselwerking tussen Gastvrijheidszorg met Sterren en de deelnemers.” Als vicepresident van het Koksgilde heeft Theo Pieper tien jaar geleden mede het voortouw genomen voor het project. De eerste jaren ging het vooral om het verbeteren van het eten en drinken in de zorg. De prijs heette toen nog de Food is Care Award. “De keukens waren traditio-

neel. We wilden meer smaak en presentatie”, vertelt hij. Al snel werd de LOC bij het project betrokken. Via de cliëntenraden kon de stem van de bewoner, want daar draaide het toch om, worden gehoord. LOCbeleidsmedewerker Lena Hillenga: “Ook voor cliëntenraden is het een bewustwordingsproces geweest. Het waren vaak de cliëntenraden die bij het management aandrongen op deelname aan Gastvrijheidszorg met Sterren. Soms omdat de gastvrijheid niet goed

Aanstekelijk enthousiasme Van de Vendel is al jaren auditeur voor Gastvrijheidszorg met Sterren. Ze komt dus nog wel eens in een zorginstelling. “Gastvrijheid is echt de norm geworden, een groot verschil met vroeger. De sector Verpleging en Verzorging was de voorloper, maar later zijn ook ziekenhuizen en de GGZ enorm vooruitgegaan. Ziekenhuizen kijken veel meer naar het gehele gastvrije plaatje, ook de medische staf gaat – stapje voor stapje – mee. En in de GGZ is zoveel meer sfeer en openheid gekomen.” Het project Gastvrijheidszorg met Sterren heeft hieraan een grote bijdrage geleverd, vindt ze. “Het enthousiasme van de deelnemers is aanstekelijk. Iedereen wil goed voor de dag komen. Het project sti-

Van nul naar vijf sterren. Voor de zesde keer doet De Waalburcht in Papendrecht mee in 2013 en dit keer zijn ze de winnaar. Bij zijn eerste deelname in 2008 kreeg het zorgcentrum geen enkele ster.

Nr. 2 - 2015

op naar de sterren

‘Nu al richten deelnemende organisaties zich op de thuiszorg en op het ontwikkelen van diensten voor niet-bewoners’ was, steeds vaker omdat ze trots zijn en dat willen uitdragen.”

Inzicht krijgen Het project werd gaandeweg breder getrokken, want gastvrijheid is niet alleen eten en drinken maar ook ambiance, bejegening, goede faciliteiten en een correcte klachtenafhandeling. De rol van Gastvrijheidszorg met Sterren bij de ontwikkeling van gastvrijheid is groot, zeggen de initiatiefnemers. “De audits zijn in de loop der jaren, mede door feedback uit de zorg,

steeds beter op de praktijk aangepast en de vragenlijsten worden voortdurend aangescherpt”, analyseert Jeannet Bakker, projectleider bij Gastvrijheidszorg met Sterren. “Door dit onderzoek hebben management en medewerkers meer inzicht gekregen in hun gastvrijheidsbeleid en daardoor hun serviceniveau kunnen verbeteren.” Ook worden volgens haar steeds meer medewerkers geschoold of wordt een gastvrijheidscoach in dienst genomen. “Het competitief element is belangrijk; het project

werkt motiverend voor zowel management als medewerkers.” “Binnen het project is in de loop der jaren steeds sterker gekeken naar het cliëntenperspectief”, stelt Hillenga. “De mening van de cliëntenraad weegt even zwaar als die van het management.” Ze ziet steeds vaker dat er een samenspel ontstaat tussen cliëntenraden en management. “Het is echt samen iets presteren. Cliënten zijn beter geïnformeerd en kijken kritischer naar het aanbod. Mede door de steun van het project worden cliën-

Het Deventer Ziekenhuis voor de tweede keer op het podium in 2013. Ook in 2011 won dit ziekenhuis al de Gastvrijheidszorg Award in de categorie Ziekenhuizen.

De Rivas-locatie Judith Leysterhof in Hardinxveld-Giessendam wint in 2012 al de aanmoedigingsprijs Kleinschalig Wonen en weet in 2013 beslag te leggen op de eerste Gastvrijheidszorg Award in de categorie Kleinschalig Wonen.

De locatie Grasdorpstraat van Dimence is in 2013 de winnaar van de Gastvrijheidszorg Award in de categorie GGZ.

In de categorie Ziekenhuizen mag het Sint Franciscus Gasthuis in Rotterdam zich de winnaar van 2012 noemen.

Zwanenberg Food Group 0 . &+ ('')+ '*+ 0 $% $' 0 0 !'' * )-# /. & & )" &$ 0 ... /. & & )"!'' * )-# &$

Maak kennis met de nieuwe huisstijl van ENKCO! Voortaan herkent u ENKCO aan een nieuw

ENKCO blijft in beweging, omdat u ook niet

beeldmerk met een eigentijdse en tegelijker-

stilstaat. Daarom is het assortiment dat wij u

tijd traditionele en vertrouwde uitstraling.

bieden veel breder geworden en hebben we

Het aardebruine logo oogt als een kwaliteits-

aandacht voor duurzaamheid. Bijvoorbeeld

stempel: precies wat wij met onze producten

door scherp te letten op dierenwelzijn,

en service willen uitstralen. Het geboorte-

door recepturen met minder E-nummers te

jaar 1960 bewijst de traditie en ervaring van

ontwikkelen en door foodmiles terug te

ons bedrijf. De glorende horizon boven de

dringen door het gebruik van lokale grond-

bedrijfsnaam verwijst naar het gebruik van

Â&#x2022;Â&#x2013;Â&#x2018;ĆĄÂ&#x2021;Â?ÇĄ Â&#x153;Â&#x2018;Â&#x192;Â&#x17D;Â&#x2022; Â&#x2020;Â&#x2021; Â&#x2020;Â&#x2018;Â&#x2018;Â&#x201D; Â&#x2018;Â?Â&#x2022; Â&#x2018;Â?Â&#x2013;Â&#x2122;Â&#x2039;Â?Â?Â&#x2021;Â&#x17D;Â&#x2020;Â&#x2021;

Â&#x17D;Â&#x2018;Â?Â&#x192;Â&#x17D;Â&#x2021; Â&#x2030;Â&#x201D;Â&#x2018;Â?Â&#x2020;Â&#x2022;Â&#x2013;Â&#x2018;ĆĄÂ&#x2021;Â? Â&#x2021;Â? Â&#x160;Â&#x2021;Â&#x2013; Â&#x2C6;Â&#x2021;Â&#x2039;Â&#x2013; Â&#x2020;Â&#x192;Â&#x2013; Â&#x2122;Â&#x2039;Â&#x152; Â?Â&#x2021;Â&#x2013;

lupinehamburger.

innovaties altijd verder denken dan vandaag.

Meer info? Mail naar info@enkco.com of kijk op www.enkco.nl

Nr. 2 - 2015

‘De audits zijn in de loop der jaren, mede door feedback uit de zorg, steeds beter op de praktijk aangepast’ tenraden gezien, gehoord, serieus genomen. Ook belangrijk is de positieve uitstraling van het project. Het feestje bij de awarduitreiking. Gastvrijheidszorg met Sterren laat zien wat er allemaal goed gaat in de zorg.”

zich op de thuiszorg en op het ontwikkelen van diensten voor niet-bewoners. Gezien de veranderingen in de zorg verwacht ik dat nog veel meer zorginstellingen de komende jaren extramurale service gaan leveren.”

Echt gekend

Workshop

Dankzij het project is het gelukt om het eten en drinken in de zorg beter op de kaart te zetten, zegt Pieper. “Er is een gastvrije cultuur ontstaan, met mooie zorgrestaurants en op de afdelingen aandacht voor een smakelijke maaltijd en een goede presentatie, veelal met een direct contact met de kok. Er wordt naar wens bereid, vaak op ieder moment van de dag. Bestellijsten die twee weken van tevoren moeten worden ingediend, zijn verdwenen.” Hij is ook goed te spreken over de andere aspecten van gastvrijheid. “Zorginstellingen zijn anders gaan denken over dienstverlening. Het draait niet meer alleen om de zorg, maar ook om het welzijn. De klant wordt bovendien echt gekend. Dat speelde vroeger niet zo. Nu zijn medewerkers gast in het leven van de bewoner of patiënt, niet andersom.” Binnen de zorg is gastvrijheid steeds meer een belangrijk aandachtspunt, zegt Bakker, en dit geldt natuurlijk ook voor gastvrijheid in de thuiszorg. “Nu al richten deelnemende organisaties

Het project blijft zich ontwikkelen. De laagdrempelige workshop ‘Best Practices’ is in 2014 heel succesvol geweest en wordt ook de komende jaren georganiseerd. Het gaat er daarbij om dat deelnemers, waaronder winnaars van de afgelopen jaren, ervaringen

Emergis is in 2012 de winnaar van de eerste Gastvrijheidszorg Award in de categorie GGZ. In 2011 won deze instelling in het nabij Goes gelegen Kloetinge de Gastvrijheidsprijs GGZ.

uitwisselen en van elkaar leren hoe ze heel praktisch verbeteringen en borging kunnen toepassen. Vanzelfsprekend besteedt Gastvrijheidszorg met Sterren meer aandacht aan de opkomst van thuiszorgorganisaties. Mede na feedback vanuit de zorg worden er specifiek op de thuiszorg gerichte vragenlijsten en trainingen voor auditeurs ontwikkeld. GZ

Meer info Schrijf u nu snel in voor het Nationaal Congres Gastvrijheidszorg 2015 via Congres2015.zorgmetsterren.nl

2011 is het feestje van Vivre met drie locaties in de top 10. Zorgcentrum Croonenhoff in Maastricht is dé winnaar van de Gastvrijheidszorg Award Verpleging & Verzorging.

Voor de tweede keer op het podum: Padua, de winnaar van de Gastvrijheidszorg Award 2012. Ook in 2009 mocht dit Tilburgse zorgcentrum – toen nog vier sterren, nu vijf – zich een jaar lang het meest gastvrije zorgcentrum van Nederland noemen.

Nr. 2 - 2015

Wie kunnen er in de prijzen vallen? De genomineerden van editie 2015 van Gastvrijheidszorg met Sterren zijn bekend. Een plaats in de top 10 Verpleging & Verzorging of Ziekenhuizen of een plek in de top 5 in de categorie GGZ is al veelzeggend: de zorglocatie ís gastvrij. Welk zorgcentrum, ziekenhuis en welke instelling in de geestelijke gezondheidszorg zich een jaar lang de meest gastvrije zorglocatie van Nederland mag noemen, is nog ongewis. Dat wordt op donderdag 11 juni helder wanneer de drie Gastvrijheidszorg Awards worden uitgereikt tijdens het Nationaal Congres Gastvrijheidszorg 2015 in het Beatrix Theater in Utrecht. Op deze pagina’s de genomineerden in de diverse categorieën in alfabetische volgorde. Tekst Annet van den Berg

Ziekenhuizen Het Albert Schweitzer ziekenhuis locatie Dordwijk in Dordrecht doet al jaren mee aan Gastvrijheidszorg met Sterren. Het behaalde in zowel 2014 als 2012 de tiende plaats. Albert Schweitzer Zwijndrecht is wel een nieuwkomer in de top 10. Voor het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis locatie Elisabeth in Tilburg is een podiumplaats niet nieuw: in 2013 een tiende plek voor dit ziekenhuis. Zowel de locatie Eindhoven als Veldhoven van Máxima Medisch Centrum is terug in de top 10 na een jaar (Veldhoven; in 2013 negende, 2011 derde, 2010 vierde en in 2009 tiende) en drie jaar (Eindhoven; in 2011 vierde, 2010 vijfde en in 2009 negende) afwezigheid. Al voor het vierde achtereenvolgende jaar een plaats bij toppers voor het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem. Vorig jaar eindigde dit ziekenhuis op de zesde plaats en in de twee daaraan voorgaande jaren op de zevende. Voor het

Wilhelmina Ziekenhuis Assen (negende in 2012) en het Westfriesgasthuis in Hoorn (negende in 2014 en achtste in 2012) geldt hetzelfde. Ziekenhuis Bethesda in Hoogeveen is voor het eerst genomineerd en voor Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede (vorig jaar tweede) is er opnieuw een nominatie.

Coevorden en Sint Joseph (Beweging 3.0) in Achterveld geldt dat beide niet eerder zijn genomineerd. Alleen De Vijverhof (Zorggroep Drenthe) in Assen (vorig jaar tweede) en Zandley (Stichting Schakelring) in Drunen (in 2014 vijfde) stonden eerder op het podium bij Verpleging & Verzorging.

Verpleging & Verzorging

GGZ

In de top 10 Verpleging & Verzorging veel bekende namen van zorgcentra die al eerder meededen aan Gastvrijheidszorg met Sterren. Wel is het voor de meeste locaties de eerste nominatie. Dat geldt in elk geval voor Berchhiem (De Friese Wouden) in Burgum, De Boeg (Cordaan) in Amsterdam, Ter Eyck (Sevagram) in Heerlen, Janshove (Thebe) in Baarle-Nassau en Park Boswijk (Van Neynselgroep) in Vught. De Pastorie (BrabantZorg) in Volkel werd vorig jaar tweede in de toen nog bestaande categorie Kleinschalig Wonen. Voor De Schutse (Treant Zorggroep) in

Al jaren doet Akkerman (GGNet) in Terborg mee aan Gastvrijheidszorg met Sterren. Dit jaar voor het eerst in de top 5 GGZ. Dimence locatie Eerdelaan in Zwolle deed in 2013 voor het eerst mee, nu in de top 5. De winnaar van 2013 Dimence locatie Grasdorpstraat in Zwolle heeft opnieuw een plaats in de top 5 bemachtigd. Datzelfde geldt voor De Wieken (GGNet) in Groenlo dat vorig jaar en in 2011 vijfde werd, in 2013 tweede en in 2012 vierde. Voor Zon & Schild (GGz Centraal) in Amersfoort is een plaats bij de toppers nieuw.GZ

Nr. 2 - 2015

op naar de sterren

De Pastorie in Volkel is dit keer genomineerd in de categorie Verpleging & Verzorging.

GGZ-locatie De Wieken scoort altijd hoge ogen. Opnieuw een plaats in de top 5.

Dimence locatie Grasdorpstraat in Zwolle is de winnaar van 2013 in de categorie GGZ. Nu weer in de top 5.

Al jaren een plaats in de top 10: Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem.

Vorig jaar een tweede plaats voor Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede. Dit jaar opnieuw genomineerd.

Voor Zandley in Drunen is een nominatie niet nieuw; vorig jaar eindigde dit zorgcentrum als vijfde.

Nr. 2 - 2015

‘Alles draait om perceptie’ De Amerikaan Fred Lee, die de ziekenhuiswereld tot nadenken bracht met zijn managementboek ‘Als Disney de baas was in uw ziekenhuis’, is keynote speaker op het gastvrijheidszorgcongres op 11 juni. Aan Gastvrije Zorg vertelt hij hoe de zorg de patiëntbeleving kan verbeteren door te leren van de aanpak van Disney. Tekst Carolien Meijer

Wat is volgens u de essentie van gastvrijheid in de zorgsector? “Ik hou er niet van het woord gastvrijheid te gebruiken in relatie tot de zorgsector, want het is een term uit de dienstverlenende industrie. Ik probeer ziekenhuizen breder te laten kijken dan dienstverlening alleen. Gastvrijheid hoort bij mensen die, gezond en gelukkig, op zoek zijn naar een hotel of restaurant. Ziekenhuizen hebben te maken met mensen die bang en bezorgd zijn, die ziek zijn en pijn hebben. Dat is nogal een verschil! Natuurlijk moeten we hoffelijk en respectvol zijn naar onze cliënten, net zoals in iedere andere sector. Maar hoffelijkheid doet op zich niets voor het genezingsproces. De vraag moet niet zijn: Wat is de essentie van gastvrijheid?, maar: Wat is de essentie van het helpen van de patiënt bij zijn herstel? Doktoren en verpleegkundigen genezen niemand. Geneeskunde gaat vooral over het faciliteren van patiënten bij hun eigen genezingsproces, zeker als stress hun vijand is. Dat is wat ik probeer over te brengen in mijn lezingen.”

Wat is uw centrale boodschap? “Mijn centrale boodschap is dat we meer leren van de persoonlijke verhalen van patiënten dan van patiënttevredenheidsonderzoeken. Die te-

vredenheidsonderzoeken meten het gedrag van medewerkers. Het zijn objectieve metingen. Maar veel subjectiever is de beleving van de patient, hoe hij zich voelt tijdens het ziekenhuisverblijf. Een belangrijke waarheid die menige ziekenhuismanager uit het oog lijkt te hebben verloren, is dat medewerkers niet worden gemotiveerd door cijfers en getallen. Wat ze inspireert om anders te werken zijn de verhalen over de persoonlijke ervaring van de patiënt. Alles draait om perceptie, om hoe de patiënt het ziekenhuisverblijf heeft ervaren. Met die verhalen kunnen medewerkers de patientbeleving telkens weer verbeteren. Mensen die in de zorg werken moeten elke cliënt uitnodigen om zijn of haar verhaal te vertellen zodat ze kunnen leren van de ervaringen en deze kennis kunnen toepassen in een evidence-based verbeterprogramma.”

Wat kunnen ziekenhuizen van Disney leren? “De missie van Disney is om plezier en geluk te bieden aan de hele familie. Ziekenhuizen helpen families om verdriet, verlies en pijn te verwerken. Disney zit aan de kant van het blijspel terwijl het repertoire van ziekenhuizen uit tragedies bestaat. In beide gevallen gaat het niet om de dienstverle-

Nr. 2 - 2015

op naar de sterren

â&#x20AC;&#x2DC;Gastvrijheid hoort bij mensen die gezond en gelukkig zijn, op zoek naar een hotel of restaurantâ&#x20AC;&#x2122;

Nr. 2 - 2015

‘Over hoffelijkheid hoort geen discussie te zijn’

ning, maar om de beleving, de persoonlijke ervaring. Bij Disney het ervaren van plezier, in ziekenhuizen het ervaren van troost en geruststelling. Er is een duidelijke overeenkomst.”

Welke problemen hebben ziekenhuizen? Is dat in de VS hetzelfde als in Nederland? “Als ziekenhuizen mij hun belangrijkste problemen zouden voorleggen, zou ik waarschijnlijk mijn hoofd knikken en zeggen: ‘ja, ja, die proble-

men hebben wij ook’. Geneeskunde is in de ontwikkelde wereld overal hetzelfde, volgt dezelfde principes en gezondheidsmechanismes. Als er al verschillen zijn, dan zitten ze in de financiering en de toegang tot de gezondheidszorg.”

Hoe kunnen managers hun medewerkers helpen bij het centraal stellen van hoffelijkheid en medeleven? “Over hoffelijkheid hoort geen discussie te zijn. Van iedereen mag je beleefd gedrag verwachten.

Nr. 2 - 2015

deleven de zorgen omtrent het ziek zijn verkleint. Managers kunnen op de werkvloer hun medewerkers coachen door het goede voorbeeld te laten zien. Doet een leidinggevende dat niet, dan wordt het een stuk lastiger om meelevende medewerkers te verwachten.”

Kunt u praktijkcases noemen, verbeteringen die ziekenhuizen hebben toegepast naar aanleiding van uw boek en lezingen? “Het is moeilijk om aan te geven in hoeverre de bedrijfscultuur in ziekenhuizen door mijn boek en lezingen is veranderd. En als dat zo is, hoe je dat zou moeten meten. Ik heb overigens ook geen adviespraktijk. Wat ik wel weet, is dat veel medewerkers, managers, verpleegkundigen en dokters mij hebben geschreven dat ze zijn geïnspireerd door mijn boodschap. Sommigen vertelden me zelfs dat hun carrière en hun patiëntenzorg dramatisch is veranderd.”

Uw boek ‘If Disney ran your hospital’ is ruim tien jaar geleden verschenen. Is de problematiek nog steeds actueel? Ziet u verbeteringen? “Geneeskunde verandert constant, maar de emotionele behoeftes van mensen blijven hetzelfde. De behoeftes van onze patiënten die pijn hebben en lijden, is niet anders dan in de dagen van Hippocrates. De laatste tien jaar hebben dat evenmin veranderd. Ik denk dat de nadruk te veel op efficiency ligt, dat artsen meer tijd achter hun computer doorbrengen dan met hun patiënten en de familie. Voor cultuurverandering heb je managers nodig die de veranderingen omarmen en implementeren, iedereen op zijn eigen manier. Zolang vriendelijkheid, zorgzaamheid en medeleven niet uit de mode zijn, is mijn boek dat ook niet.” GZ

Fred Lee

Ik wil vooral het belang van medeleven benadrukken. Veel ziekenhuizen hebben medeleven op de een of andere manier ondergeschikt gemaakt aan beleefdheid. In trainingen wordt compassie genegeerd. De beste manier om medewerkers het belang van empathie en compassie te laten inzien, is om dit in alle trainingen over het genezingsproces op te nemen. Er is een overvloed aan literatuur met voorbeelden en onderzoek, niet alleen in het Engels, ook in het Nederlands, waarin wordt aangetoond dat me-

Fred Lee was vicepresident van het Florida Hospital in Orlando en werkte bij The Disney Institute. Hij zag dat beide organisaties een overeenkomst hebben: het managen van emotie. Met zijn managementboek ‘Als Disney de baas was in uw ziekenhuis’ wil hij ziekenhuizen (overigens ook andere zorginstellingen) inspireren om Disney als voorbeeld te nemen bij het verbeteren van de patiëntbeleving. In zijn boek en tijdens lezingen ontvouwt hij zijn visie op het verbeteren van de patiëntbeleving. Hij adviseert ziekenhuize hoffelijkheid te prefereren boven efficiency, onderzoeksresultaten altijd te gebruiken om je verder te ontwikkelen, de stap te maken van weten naar doen, de werkvloer meer bevoegdheden te geven en geen bonussen te verstrekken, want medeleven moet authentiek zijn. Goed wordt daarmee excellent, tevreden cliënten worden daarmee loyale cliënten. Schrijf u nu snel in voor het Nationaal Congres Gastvrijheidszorg 2015 via Congres2015.zorgmetsterren.nl en zie Fred Lee!

Nr. 2 - 2015

thema ondervoeding

ondervoedingsinzichten Tekst Carolien Meijer Fotografie Jasker Kamp

Voedingseconoom Karen Freijer promoveerde in september op een onderzoek naar de kosten en besparingen van ziektegerelateerde ondervoeding. Zo kijkt zij tegen het probleem aan.

INZICHT 1 Ziektegerelateerde ondervoeding kost 1.9 miljard euro per jaar “De zorg kan veel kosten besparen met een optimale dagelijkse voeding, inclusief de inzet van enterale medische voeding (drinkvoeding) bij patiënten met ziektegerelateerde ondervoeding. Een voorbeeld: bij een buikoperatie kan 252 euro per patiënt worden bespaard. Op jaarbasis is dat een kostenbesparing van minimaal 40,4 miljoen euro. Een ander voorbeeld: er kan 13 miljoen euro per jaar worden bespaard bij 65-plussers in de extramurale setting (thuiszorg en verzorgingshuis). Verder laat een grondige systematische review van alle beschikbare internationale

publicaties zien dat de inzet van drinken/of sondevoeding als onderdeel van het ziektegerelateerde ondervoedingsmanagement, kosteneffectief is en in de meeste gevallen zelfs kostenbesparend. En tot slot is gebleken dat voedingseconomie nog verder ontwikkeld moet worden zodat er eenheid zal ontstaan in de berekenmethoden.”

INZICHT 2 Met drinkvoeding kan geld worden bespaard “Drinkvoeding wordt meestal als heel duur ervaren, terwijl er juist heel veel geld mee bespaard kan worden. Het niet tijdig inzetten van deze drinkvoedingen kost de gezondheidszorg

Nr. 2 - 2015

‘Als de Richtlijn screening en behandeling van ondervoeding beter opgevolgd zou worden, zou er veel ellende en geld bespaard kunnen worden ’ juist onnodig veel geld. Ziektegerelateerde ondervoeding is een dure sluipmoordenaar.”

INZICHT 3 Er wordt te vaak te laat gestart met aangepaste voeding “Voeding is een eerste levensbehoefte en dat wordt bij patiënten juist vaak vergeten. Een ziek lichaam heeft namelijk aangepaste voeding nodig om het lichaam in staat te stellen zich optimaal te kunnen verdedigen (afweer) tegen de ongewenste indringers (ziekte). Helaas wordt nog te vaak te laat gestart met een juiste aangepaste voeding, met alle nadelige gevolgen van dien zoals een verhoogde kans op vallen, slechtere wondgenezing en meer kans op infecties, hetgeen hoge kosten met zich meebrengt. Als de Richtlijn van de Stuurgroep Ondervoeding goed wordt opgevolgd, zou veel leed en geld bespaard kunnen worden. Vaak wordt gedacht dat het zielig is voor de patiënt om te moeten eten of speciale voeding tot zich te moeten nemen, maar het innemen van medicijnen is heel gewoon en laat niemand na. Heel vreemd, aangezien voeding de eerste medicatie is van het lichaam. De patiënt niet voorzien van een optimale voeding, dat is pas wreed.”

INZICHT 4 Ondervoeding wordt vaak als niet belangrijk genoeg zien “Alle activiteiten op het gebied van ondervoeding door onder meer de Stuurgroep Ondervoeding zorgen gelukkig voor voortdurende aandacht voor dit probleem. Door alle bezuinigingen in de zorg wordt ondervoeding echter vaak als niet belangrijk genoeg gezien, omdat men niet goed voor ogen heeft hoeveel dit probleem aan kosten met zich meebrengt en hoeveel kosten er bespaard kunnen worden door ondervoeding tijdig op een juiste wijze te behandelen.”

andere het afweersysteem te kunnen optimaliseren waardoor complicaties zoveel mogelijk voorkomen kunnen worden. Als de Richtlijn screening en behandeling van ondervoeding beter opgevolgd zou worden, zou er veel ellende en geld bespaard kunnen worden.”

INZICHT 6 Het screenen van ondervoeding kan nog veel beter “Het screenen van ondervoeding is door alle aandacht gelukkig wel verbeterd maar kan zeker nog beter. De volgende stap, de inzet van een juiste behandeling van patiënten die te maken hebben met ondervoeding, blijft nog heel erg achter. Dat is ook de reden dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) zich nu meer richt op de behandeling, waarvoor screening natuurlijk als eerste stap nodig blijft om de juiste patiënten te kunnen behandelen.”

INZICHT 7 Er wordt nu gezondheidseconomisch onderzoek gedaan naar voeding “Er zijn inmiddels twee officieel erkende internationale Special Interest Groups opgezet die zich bezighouden met voedingseconomie (Nutrition Economics) als nieuwe richting binnen Health Economics. Dit is baanbrekend, aangezien deze internationale organisaties zich tot nu toe alleen hebben beziggehouden met Health Economics voor pharmaproducten. Inmiddels hebben deze groepen al vele internationale leden. Het doel van beide groepen is een systematische aanpak of specifieke methodiek voor voedingsonderzoek te ontwikkelen op het gebied van klinische, economische en kwaliteit-van-leven-uitkomsten. Ik ben blij dat er naast het gezondheidseconomisch onderzoek naar het gebruik van medicijnen nu ook dergelijk onderzoek op het gebied van voeding wordt gedaan.” GZ

INZICHT 5 Voeding is nog steeds een ondergeschoven kindje “Voeding krijgt pas in een te laat stadium eventueel de aandacht. Mijns inziens zeer onterecht, aangezien voeding de benzine en olie is van ons lichaam. Juist bij patiënten is een optimale voeding ongelooflijk belangrijk om onder

Meer weten? De Richtlijn screening en behandeling van ondervoeding van de Stuurgroep Ondervoeding is te vinden op Stuurgroepondervoeding.nl. Het proefschrift Nutrition economics disease related malnutrition and the economic health care value of medical nutrition is te vinden op Maastrichtuniversity.nl

Nr. 2 - 2015

thema ondervoeding

De stuwende kracht Ondervoeding blijft een weerbarstig probleem. Diëtisten kunnen een cruciale rol spelen bij de bestrijding van ondervoeding in zowel ziekenhuizen als zorgcentra. Drie diëtisten over hun aanpak. Tekst Carolien Meijer Fotografie Jasker Kamp

Tjitske Galama-Walinga Diëtist ABC Geriatrie Plantein, locatie Bloemkamp, Bolsward

‘Ondervoeding ligt niet alleen op het bordje van de diëtist’ Is ondervoeding een groot probleem in Bloemkamp? “We zien een toename van ondervoeding bij nieuwe bewoners. In de thuissituatie loopt het dus spaak door bijvoorbeeld zelfverwaarlozing of vergeten te eten. Bovendien gaan ouderen later naar een verpleeghuis en is de problematiek vaak complexer dan vroeger.”

Wordt het probleem onderschat? “Ja, ondanks alle aandacht. Ik merk dat er in de eerstelijnszorg weinig zicht is op het probleem. Een valkuil is bijvoorbeeld dat niet wordt onderkend dat iemand met overgewicht ondervoed kan zijn als hij snel afvalt. Zo iemand boert achteruit omdat hij vocht en spiermassa verliest en geen vet. Dat verzwakt.”

Hoe gaat Bloemkamp om met ondervoeding? “Je moet het probleem zo snel mogelijk in de kiem smoren, daarom zijn we heel actief in de screening en het vroegtijdig ingrijpen. Het staat echt op de kaart. Onze bewoners worden structureel gewogen. Bovendien houden de voedingsassistenten heel goed bij hoeveel de bewoners eten. Ze trekken bijtijds bij me aan de bel. Ik bekijk dan het

voedingspatroon en vul dat aan met energie- en eiwitrijke tussendoortjes zoals vruchtenkwark en volle chocolademelk. En drinkvoeding. We verrijken het eten ook met een aanvullend, eiwitverrijkt poeder. Als iemand 50 procent onder de behoefte eet, vul ik het zo snel mogelijk aan met drinkvoeding.”

Is ondervoeding te voorkomen? “Door ziekte of hormonale verandering, veroorzaakt door bijvoorbeeld kanker, zal ondervoeding nooit helemaal te voorkomen zijn. Ondervoeding ligt niet alleen op het bordje van de diëtist. Wij kijken er daarom met een multidisciplinaire bril naar om de schade zoveel mogelijk te beperken.”

Tips? “De belangrijkste tip die ik wil geven: hou het lekker. Speel in op de smaak van de bewoner. Als iemand niet van zoetigheid houdt, zoek het dan in drinkvoeding op basis van yoghurt. En sta open voor nieuwe producten. Zo doen bij ons Bouwsteentjes en Easy to Eat het heel goed. Nog een tip: deel je kennis. Leg uit waar eiwitten in zitten. Dat je beter een glas melk kunt drinken dan een glas sap. En dat bij gemalen voeding de energiewaarde lager ligt. Dat mensen dat kunnen aanvullen met een extra voedzaam dessert.”

Nr. 2 - 2015

‘Alle neuzen dezelfde kant op krijgen, dat is de kunst’

Dieneke In ‘t Veld-Kool Diëtist Albert Schweitzer ziekenhuis, locatie Dordwijk, Dordrecht

Hoe is de ondervoedingssituatie in het ziekenhuis?

Wat houdt dat in?

“Het probleem begint al thuis. Tussen de 15 en 20 procent van onze nieuwe patiënten is ondervoed, iets onder het landelijk gemiddelde. We hebben het nu goed op de rails, maar het aanpakken van ondervoeding blijft heel lastig.”

“De keuzes bij de warme maaltijd zijn afgestemd op de verschillende doelgroepen: patiënten met een lange ligduur, de jongere en oudere patiënt. Er is veel keuze. Lukt het niet met gewone voeding, dan proberen we drinkvoeding.”

Waarom is het zo lastig?

Dat vinden veel mensen niet lekker

“Omdat er zoveel disciplines rondom de patiënt mee te maken hebben, niet alleen de diëtisten maar ook verpleegkundigen, artsen, zorgassistenten. Alle neuzen dezelfde kant op krijgen, dat is de kunst.”

“En hierbij komt de kennis van de diëtist om de hoek kijken. Er zijn veel smaken, soorten en merken drinkvoeding. Lust iemand geen drinkvoeding op melkbasis, dan proberen we het op basis van vruchten. En omgekeerd.”

Hoe gaat het ziekenhuis om met ondervoeding?

Wat zijn valkuilen bij het ondervoedingsprobleem?

“Bij alle relevante opnames screent de verpleegkundige op ondervoeding. Als de patiënt via de SNAQ-score drie punten of meer scoort, wordt de diëtist ingeschakeld. We geven altijd advies op maat. Eerst proberen we met gewone voeding, vaak verdeeld in zes kleine maaltijden per dag, het eiwitgehalte te verhogen. We hebben een gericht voedingsaanbod, dus volle, eiwitrijke melkproducten, en informeren de patiënt met een speciaal kaartje waarop het eiwitgehalte van het eten en drinken staat vermeld. Daarnaast hebben we een doelgroepbeleid.”

“Het uiterlijk. Ook jonge, wat dikkere mensen kunnen ondervoed zijn. En: mensen denken snel dat ze goed eten. Als we dan kijken wat ze eten, dan blijkt dit toch niet genoeg te zijn.”

Is er überhaupt een oplossing? “Het kan altijd beter. Er is winst te behalen bij de eerstelijnszorg. Huisartsen zouden zich meer bewust moeten zijn van het risico van ondervoeding en de diëtist sneller moeten inschakelen.”

10JAAR GASTVRIJHEIDSZORG MET STERREN

De audits van de editie 2015 zijn bijna afgerond, zodat binnenkort de genomineerde instellingen bekend zijn. En wie gaat winnen wordt tijdens het Nationaal Congres Gastvrijheidszorg op donderdag 11 juni a.s. op spectaculaire wijze onthuld.

Nr. 2 - 2015

Wilma van Dijk Diëtist Stichting Sint Jacob, Haarlem

‘Een 85-jarige voldoende eiwit laten gebruiken, is een hele klus’

Hoeveel procent van de bewoners is ondervoed? “We hebben minder bewoners die echt ondervoed zijn (rode score SNAQ), vergeleken met pakweg vijf jaar geleden, maar meer ouderen die het risico lopen ondervoed te raken (oranje score). Het is dus zaak heel alert te blijven.”

Is die alertheid er? “Ik heb onlangs nog, samen met een logopedist, de training Goed gevoed, goed geslikt gegeven. Ouderen hebben vrijwel altijd slikproblemen omdat de spierkracht achteruit gaat. Die training is nodig, zeker nu we steeds meer kleinschalige woongroepen krijgen. De kennis over en affiniteit met goed eten en drinken is wisselend. Dan wordt voor snel klaar en makkelijk gekozen en niet gelet op de voedingswaarde. Handelen naar de normen verantwoorde zorg vraagt consequent wegen, volgen en acties uitzetten. Er is geen sprake van onwil maar het blijft moeilijk.”

Hoe gaat de zorginstelling daarmee om? “We blijven erop hameren dat medewerkers hun verantwoordelijkheid nemen voor goed eten. Dus bij het invullen van de bestellijsten ook denken aan tussenvoedingen met voldoende energie en eiwit, zoals extra verrijkte vla. Ik wijs ze erop dat ze ondervoeding kunnen tackelen met dubbel beleg

en blokjes kaas. De medewerkers moeten ook gastvrij zijn, zich bewust zijn van de wensen van de bewoners. Goed doorvragen over wat ze lekker vinden en de familie erbij betrekken.”

Voor of tegen drinkvoeding? “Voor. Een 85-jarige voldoende eiwit laten gebruiken als eiwitverrijking nodig is, is een hele klus. In zo’n klein flesje zit 20 gram eiwit, dat is hetzelfde als vier bekers melk. Aanvullende voedingen kunnen dus enorm goed werken om mensen te laten aansterken. Ook familieleden vragen veel meer om dieetvoeding. Niet altijd terecht.”

Want? “Familie wil het beste voor het familielid maar bij een hoge leeftijd is er niet altijd winst te behalen met dieetvoeding; er is geen spieropbouw meer en is het niet meer mogelijk voldoende conditie op te bouwen. Begrijpelijk dat de familie alles wil proberen, maar men vergist zich soms in wat nog haalbaar is.”

Is ondervoeding ooit uit te bannen? “Nee. We zijn veel attenter geworden op de gevaren van ondervoeding, maar uitbannen kunnen we het nooit helemaal.” GZ 31

Nr. 2 - 2015

â&#x20AC;&#x2DC;Het gaat erom hoe je mensen zover krijgt naar binnen te komen en iets te leren over voeding en bewegingâ&#x20AC;&#x2122; 32

Nr. 2 - 2015

als ik baas was...

Liane den Haan Directeur-bestuurder ANBO

‘Ook een ziekenhuis zijn voor gezonde mensen’ Wat zou jij doen als baas van het ziekenhuis? Dat is de vraag waar deze rubriek om draait. We stellen ’m aan mensen die indirect of helemaal niet met de zorg bezig zijn. Waarom? Voor de frisse blik. Deze keer: Liane den Haan, directeur-bestuurder van ANBO, belangenorganisatie voor ouderen.

Tekst Dennis van Asselt Fotografie Patricia Steur

“Ik zou me niet alleen bezighouden met ouderen, maar met alle mensen die zorg nodig hebben. Dus ik zou wel een groot ziekenhuis willen runnen. Als eerste zorg ik er dan voor dat het ziekenhuis een soort spin in het web wordt van de integrale ketenzorg.”

naar huis gaan of naar een andere instelling. Dus ik denk dat de verpleegkundige een prima aanspreekpunt kan zijn. Daarnaast zou ik een aantal processen efficiënter laten verlopen.”

Zoals? Hoe werkt dat? “Veel zorgaanbieders zitten nu in hun eigen koker: apothekers, fysiotherapeuten, ziekenhuizen en andere zorginstellingen. Ze doen allemaal hun eigen ding, heel goed en deskundig. Maar over het algemeen kijken ze niet over de schutting naar de ander. Ik zou zeggen: weg al die schotten. Daar waar nu bijvoorbeeld ziekenhuizen met elkaar fuseren, zou ik fuseren met apothekersgroepen, huisartsen, fysiotherapeuten en thuiszorgorganisaties in de regio.”

Wat is het voordeel voor de patiënt? “Die hoeft niet naar verschillende loketten. Ouderen hebben vaak meer dan één aandoening. Ze bezoeken verschillende artsen en moeten zelf letten op de medicijnen die ze krijgen en de behandelingen die worden afgesproken. Er zou één aanspreekpunt moeten zijn in het ziekenhuis die dat coördineert voor de patiënt.”

En wie is dat aanspreekpunt? “Ik denk de verpleegkundige. Die wordt opgeleid om zaken rondom de patiënt te regelen. Alleen omdat er zo veel schotten zijn, wordt het afgeleerd. Maar een verpleegkundige heeft een heel goed overzicht. Er komen allerlei artsen aan het bed voor de verschillende aandoeningen, maar de verpleegkundige kijkt naar de totale mens. Die doet de intake, de totale behandeling, gaat over alle medicijnen, het bezoek, de familie en zorgt dat mensen op een goede manier

“Wanneer mensen een slechtnieuwsgesprek krijgen, worden ze daarna naar huis gestuurd. Maar mensen, zeker ouderen, zijn in de war, vergeten de helft. Waarom worden die gesprekken niet opgenomen? Iemand kan dan via een inlogcode thuis met de kinderen of de buurvrouw dat gesprek nog eens terugluisteren.”

Wat is uw ideale ziekenhuis? “Ik zou willen dat een ziekenhuis een omgeving is waar je niet alleen naartoe gaat omdat je ziek bent, maar juist omdat je gezond wilt blijven. In Amerika zijn daar heel mooie voorbeelden van. Daar zijn een aantal ziekenhuizen opgezet die er primair zijn om mensen gezond te houden. Je vindt daar van alles: chiropractors, schoonheidsspecialisten, pedicures, voedingsdeskundigen, accupunctuur en zelfs wellness.”

Naar het ziekenhuis gaan als je niet ziek bent, dat zal wel even wennen zijn. “Maar het kan wel. Ik was een tijdje terug in een verzorgingshuis in Vlissingen, waar ze een groot atrium hebben met allemaal leuke winkeltjes en goede catering, maar ook een diëtist, een pedicure en een kapper. De hele samenleving wordt daar van buiten naar binnen getrokken. Ze hebben dat daar zo leuk gedaan, dat je er met plezier naartoe gaat. Dat kan in een ziekenhuis ook. Het gaat erom hoe je mensen zover krijgt naar binnen te komen en iets te leren over voeding of beweging.” GZ 33

Nr. 2 - 2015

roadtrip

Bij ziekenhuis Bernhoven brengt een elektrische shuttle bezoekers en patiĂŤnten van de parking naar de entree en weer terug.

De Mee-Ga-Mobiel van het Ikazia Ziekenhuis.

Rondje ziekenhuizen Tekst en fotografie Emilie Bots-Van der Grinten

In zeven weken meer dan drieduizend kilometer afleggen kriskras door Nederland om zeventig ziekenhuizen te testen op de gastvrijheid van hun entrees. Emilie Bots-van der Grinten deed het. Een verslag.

Zomer 2014; een goed moment om een ronde te maken langs ziekenhuizen in Nederland. Zeventig heb ik er geprogrammeerd in mijn TomTom. Mijn punt van aandacht voor deze roadtrip? De entrees van de ziekenhuizen en het gebied daaromheen. Hoe ziet het voorplein van een ziekenhuis er-

uit? Is het functioneel en gastvrij voor de honderden patiĂŤnten en bezoekers die er dagelijks komen? Na het zien van de eerste tien ziekenhuizen was ik verrast, na nog eens tien ziekenhuizen werd een patroon zichtbaar en na alle provincies te hebben doorkruist en de resterende

Nr. 2 - 2015

Het Wilhelmina Ziekenhuis heeft een fraaie overkapping boven de stoep.

vijftig ziekenhuizen bezocht te hebben, kennen de entrees voor mij geen geheimen meer. Conclusie? Ik heb alles voorbij zien komen: van heel gastvrije entrees tot bijzonder patiëntonvriendelijke entrees. En alles daartussenin.

Cruciale rol Ik lette op vier belangrijke onderdelen; de afstand tussen parking en entree, de verkeersdrukte direct voor de entree, het parkeergedrag van bezoekers en dienstverleners en als laatste de mogelijkheid om droog de hoofdingang te bereiken. Dit laatste punt lijkt misschien pietluttig maar zie het eens voor je: je komt bij het ziekenhuis, haalt in de stromende regen een rolstoel, loopt weer naar de auto waar bijvoorbeeld je vader uit de auto geholpen moet worden en in die rolstoel moet om hem vervolgens naar de ingang te brengen. Daarna mag je teruglopen om de auto te gaan parkeren. Dan is beschutting geen overbodige luxe. Dat heen-en-weer-lopen van begeleiders van patiënten – al dan niet met rolstoel – is overigens iets dat ik bij alle bezochte ziekenhuizen heb gezien. De afstand tussen de parking en de entree speelt hierin een cruciale rol. Wordt de auto vlakbij de ingang geparkeerd of, zoals bij het Meander Medisch Centrum, onder het ziekenhuis. Dan is de afstand goed overbrugbaar. Er zijn echter ook ziekenhuizen waar de parking een stuk verder weg ligt, zoals bij ziekenhuis Refaja of het Gemini Ziekenhuis. Ziekenhuis Bernhoven heeft hiervoor, net als enkele andere ziekenhuizen in Nederland, een mooie oplossing ge-

vonden door een elektrische shuttle in te zetten die patiënten en bezoekers van en naar de parking brengt.

Verkeersdrukte Het Reinier de Graaf Gasthuis laat zien dat een elektrische shuttle voor vele doeleinden inzetbaar is en zet deze ook in om patiënten te vervoeren tussen de verschillende gebouwen nu het ziekenhuis met een grootscheepse verbouwing bezig is. Ziekenhuis Gelderse Vallei heeft een andere oplossing bedacht. Het zet geen shuttle in, maar biedt haar gasten een parkeerservice aan waardoor ze voor de deur kunnen uitstappen en de auto voor hen geparkeerd wordt. Deze dienstverlening heeft als bijkomend voordeel dat de verkeersdrukte bij de hoofdingang afneemt. Hierover gesproken: niet elk ziekenhuis heeft de luxe van een ruim voorplein. Vele moeten het doen met een kleine doorgang of rotonde voor de entree. Een rotonde lijkt op het eerste gezicht een prima oplossing voor het verkeer. Auto’s volgen de rotonde en rijden zo langs de hoofdingang. Echter, sommige rotondes blijken een enorme hindernis te zijn. Het Laurentius Ziekenhuis heeft verreweg de kleinste en smalste rotonde die ik ben tegengekomen, maar deze biedt wel een aparte rijstrook voor aankomende en wegrijdende auto’s. De rotonde van het BovenIJ Ziekenhuis is nog lastiger omdat er één weg is voor de aankomende en uitgaande auto’s, waarlangs ook nog aan beide kanten auto’s geparkeerd staan. Het voordeel van deze entree is wel

Lekker en gezond eten met de CASSEROLE Met de CASSEROLE maken wij het zelfstandig wonende ouderen heel gemakkelijk om elke dag een warme, smakelijke en gezonde maaltijd te nuttigen. Ze kunnen zĂ¨lf de maaltijden van alle belangrijke maaltijdleveranciers in de CASSEROLE regeneren: de bediening is zeer eenvoudig en het apparaat voldoet aan de hoogste kwaliteitseisen. Voor meer informatie over de CASSEROLE kunt u terecht bij uw maaltijdleverancier of contact opnemen met ISECO: mail naar info@iseco.eu of bel 076-5723600.

www.iseco.eu

Nr. 2 - 2015

‘Ik heb alles voorbij zien komen: van heel gastvrije entrees tot bijzonder patiëntonvriendelijke entrees. En alles daartussenin’ dat je droog in en uit kan stappen en direct bij de ingang van het ziekenhuis bent.

Gastheer Dit is ook het geval bij ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen in Terneuzen, maar hier is wel voor een heel bijzondere constructie gekozen. Er is één smalle doorgang die langs de entree gaat. Staat hier een auto stil om iemand uit of in te laten stappen dan kan er geen enkele auto meer door. Er is nog wel een doorgang die vlak langs de entree loopt waar twee auto’s naast elkaar passen, maar deze werd tijdens mijn bezoek geblokkeerd door geparkeerde auto’s. Letterlijk naast het bord ‘Verboden te parkeren’. Het nadeel van dit soort kleine rotonde’s en smalle doorgangen is dat de situatie direct voor de entree van het ziekenhuis al snel chaotisch en onoverzichtelijk wordt. Bij menig ziekenhuis heb ik files zien ontstaan doordat stilstaande auto’s of verkeerd geparkeerde auto’s de doorgang blokkeerden. De blikken van mensen die geen kant op kunnen omdat de entree is geblokkeerd, spreken dan boekdelen. Dat het ook anders kan laat het Antoni van Leeuwenhoek zien. Tijdens de bouwwerkzaamheden zetten zij dagelijks een gastheer in om het verkeer in goede banen te leiden. Niet alleen het parkeergedrag van bezoekers laat te wensen over, dienstverleners zoals taxichauffeurs kunnen er ook wat van. Dit viel mij op bij onder andere het CanisiusWilhelmina Ziekenhuis. Welgeteld zeven auto’s stonden er illegaal op de stoep, direct voor de ingang geparkeerd en blokkeerden daarmee de doorgang. Maar het kan nog lastiger. De entree van het Rode Kruis Ziekenhuis heeft een nog hogere moeilijkheidsgraad omdat de doorgang niet alleen smal is, maar ook nog eens verhoogd ligt met een verlaagd afdak. Daardoor voelt het geheel extra klein en donker.

Leenparaplu’s Terug naar het droog en beschut kunnen lopen naar de hoofdingang. Er zijn verschillende ziekenhuizen die hier prachtige oplossingen voor hebben. Zoals het Wilhelmina Ziekenhuis dat een fraaie overkapping boven de stoep heeft. Bij ziekenhuis Rivierenland kun je niet geheel droog lopen van de parking naar de ingang maar je kunt wel droog uitstappen. Overigens rijdt er een elektrische shuttle tussen de parking en de entree dus op die manier kom je toch nog droog aan. Bij het Rijnstate Ziekenhuis gooien ze het over een andere boeg. Zij hebben gastheren- en vrouwen voor de entree staan om patiënten te begeleiden en te ondersteunen. Bij slecht weer kunnen zij met de patiënten met een paraplu meelopen naar de parkeergarage. Het Rivas ziekenhuis heeft ook een doeltreffende oplossing bedacht: leenpara-

Het Rivas ziekenhuis bedacht de ‘leenparaplu’; hoe vaak zal de voorraad aangevuld moeten worden?

plu’s! Al ben ik wel benieuwd hoe vaak de voorraad paraplu’s moet worden aangevuld.

Visitekaartje Mijn roadtrip door Nederland heeft veel indrukken en informatie opgeleverd; het heeft me verbaasd; zowel positief als negatief en heeft me zo nu en dan laten glimlachen. Zo vergeet ik de bijzondere namen voor de elektrische shuttles, bijvoorbeeld de Mee-Ga-Mobiel van het Ikazia Ziekenhuis, niet snel meer. Toch zou ik, ondanks de vele positieve voorbeelden, ziekenhuizen op het hart willen drukken meer aandacht te schenken aan hun voorpleinen en entrees. Dit is het eerste waar een patiënt mee te maken krijgt bij aankomst. Juist als het bouwtechnisch niet mogelijk is verbeteringen aan te brengen dan zijn er, zo laten vele ziekenhuizen zien, nog tal van andere creatieve oplossingen mogelijk. Laat uw entree uw visitekaartje zijn. GZ

Wie is Emilie?

Emilie Bots- Van der Grinten is ambassadeur ziekenhuisdiensten bij Jeeves, een bedrijf dat gastvrije diensten levert aan ziekenhuizen.

Nr. 2 - 2015

Samen genieten Tekst Carolien Meijer

Vier het Leven viert dit jaar haar tienjarig bestaan. De stichting maakt het voor ouderen mogelijk om onder begeleiding van een vrijwilliger te genieten van een middag of avondje uit. Oprichter Annerieke Vonk over een decennium culturele uitstapjes organiseren en de noodzaak hiervan. De eenzaamheid ligt op de loer bij ouderen die er niet meer zelf op uit kunnen gaan. De stichting Vier het Leven wil dat voorkomen door geheel verzorgde culturele uitjes aan te bieden. Ouderen kunnen kiezen uit een uitgebreid cultureel programma en betalen een gereduceerde all-inprijs voor zowel begeleiding, vervoer, entree als consump-

ties. Een vrijwilliger haalt een groepje van maximaal drie ouderen op en brengt ze ook weer veilig thuis. De plaatsen zijn gereserveerd, evenals een tafeltje in de foyer zodat de ouderen vooraf en in de pauze gegarandeerd een plekje hebben voor een kopje koffie of een wijntje. Indien nodig worden rolstoelvervoer en een rolstoelplaats geregeld.

Nr. 2 - 2015

10 jaar vier het leven

Award Het concept slaat aan. Vorig jaar ontving Vier het Leven ‘De Onderscheiding’, een nieuwe award voor maatschappelijke projecten. De award is in 2014 in het leven geroepen door de Vereniging van Fondsen in Nederland, de FIN. Vier het Leven krijgt naast de erkenning ook ondersteuning bij het professionaliseren van het project. Die hulp is erg welkom, nu de naamsbekendheid groeit, zegt oprichter Annerieke Vonk . “We bestaan in mei tien jaar en zijn inmiddels in honderdtwintig gemeenten actief met zo’n vijftienhonderd vrijwilligers; in 2006 gingen zeshonderd ouderen met Vier het Leven een avondje uit, in 2014 waren het er al vijftienduizend. Ons streven is om dat aantal in de komende jaren te verdubbelen.“ Vier het Leven richt zich niet alleen op thuiswonende ouderen maar ook op ouderen in zorgcentra. Er wordt goed samengewerkt met verschillende zorgcentra. Annerieke Vonk : “Veel ouderen gaan niet makkelijk zelf de deur uit. Ze durven niet meer in het donker over straat en kunnen niet goed overweg met het veelal digitaal reserveren van een kaartje. De drempel om ’s avonds iets te ondernemen is hoog. Ik heb zelf in de zorg gewerkt en weet dat na vijf uur de activiteitenbegeleiders en vrijwilligers naar huis gaan. Dan wordt het stil in het zorgcentrum. Wij richten ons juist op activiteiten in de avonduren en het weekend. Voor zorgcentra kunnen we dus een aanvulling bieden op de welzijnsactiviteiten.”

Eigen regie Die aanvulling is voor veel zorginstellingen een uitkomst, is haar ervaring. Het activiteitenaanbod in zorgcentra is erg wisselend, zegt ze. “Probleem bij het aanbod van veel zorgcentra is dat er vaak geen structureel verhaal achter zit. Om me heen zie ik hoe beperkt de culturele activiteiten soms zijn, mede omdat er niet veel budget voor is. De ene regio verschilt ook van de andere. Buiten de Randstad lijken mensen vanuit hun vroegere leven niet zo gewend te zijn om uit te gaan.” Gelukkig hebben veel zorgcentra enthousiaste vrijwilligers, zegt Vonk. “Maar het gaat dan vaak wel om groepsactiviteiten. Het mooie van Vier het Leven is dat de ouderen de eigen regie volledig behouden. Ze kiezen iets uit ons programma, los van wat de andere ouderen leuk vinden. De een is nu eenmaal dol op opera, terwijl de ander liever naar de film gaat.” Voor de bezoekjes aan het theater, de concertzaal of de bioscoop betalen de ouderen maar een deel van de kosten. De gereduceerde tarieven kunnen worden aangeboden dankzij een lange lijst fondsen en sponsoren. Ook zorgcentra bieden wel eens financiële ondersteuning. Alles is welkom, zegt Annerieke Vonk. “Voor ons als goededoelenorganisatie is het heel prettig als een stichting Vrienden van… een donatie doet.” Zorgcentra vervullen een belangrijke bemiddelende rol om ouderen te laten meedoen aan een van de activiteiten

van Vier het Leven. “De medewerkers weten welke ouderen behoefte hebben aan een middag of avond uit. Ze wijzen deze bewoners op het programma op onze website en in de folders die in het zorgcentrum liggen, en moedigen ze aan het een keer te proberen. Omdat Vier het Leven nieuw voor ze is, kunnen de medewerkers de bewoners bovendien over de drempel helpen. Ouderen stappen immers niet zo gemakkelijk bij een vreemde in de auto. Ze horen en lezen allerlei verhalen over onveiligheid, tenslotte. Als het zorgcentrum zegt dat het goed en vertrouwd is, durven ze het wel aan. En eenmaal één keer mee, dan willen ze vaker.”

Matinee Naast de kleinschalige evenementen biedt Vier het leven ook matinees aan. “De zondag is voor veel ouderen een verloren dag. Wat we regelmatig doen, is het organiseren van een zondagmiddagmatinee. Als je dat aankondigt in een zorgcentrum, dan willen vaak veel ouderen mee.“ In principe worden deze groepsuitjes begeleid door de vrijwilligers van Vier het Leven. “Wij selecteren en trainen onze vrijwilligers. Als er ouderen meegaan die meer zorgbehoevend zijn, vragen we wél of het zorgcentrum kan helpen, want onze vrijwilligers zijn niet getraind in het begeleiden van deze ouderen. Ons programma is overigens niet geschikt voor mensen die bedlegerig zijn of voor zwaar dementerenden. We maken immers gebruik van de reguliere voorstellingen in een schouwburg of bioscoop. Gasten en vrijwilligers vinden een avond of middag uit heerlijk! Iets om naar uit te kijken en lang van na te genieten. Daar doet Vier het Leven het voor.” GZ 39

Veranderen zonder zorg De ondernemingsraad aan zet! 4 JUNI 2015 LANDGOED ZONHEUVEL DOORN

GRATIS voor ĚĞĞůŶĞŵĞƌƐ͗ ‘Invloed op zelfsturing‘

t.w.v. €79,95

Congres 2015 ,Ğƚ ǌŽƌŐůĂŶĚƐĐŚĂƉ ŝƐ ŝŶŐƌŝũƉĞŶĚ ǀĞƌĂŶĚĞƌĚ͘ ĞĐĞŶƚƌĂůŝƐĂƟ Ğ ĞŶ ƚƌĂŶƐŝƟ Ğ͖ ǀĂŶ ǌŽƌŐĞŶ ǀŽŽƌ͙ ŶĂĂƌ ǌŽƌŐĞŶ ĚĂƚ͙͖ ƐƚĞĞĚƐ ŵĞĞƌ ǌǌƉͲĞƌƐ ŝŶ ĚĞ ǌŽƌŐ͖ ǌĞůĨƐƚƵƌĞŶĚĞ ƚĞĂŵƐ͖ ŬƌŝŵƉĞŶĚĞ ǌŽƌŐŽƌŐĂŶŝƐĂƟ ĞƐ͘ ,Ğƚ ŝƐ ǁĞů ŚĞĞů ǀĞĞů ǁĂƚ Ğƌ ŽƉ ŽƌŐĂŶŝƐĂƟ ĞƐ͕ ŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐ ĞŶ ŽŶĚĞƌŶĞŵŝŶŐƐƌĂĚĞŶ ŝŶ ĚĞ ǌŽƌŐ ĂŅ Žŵƚ͘ Je wilt als ondernemingsraad greep houden op de ontwikkelingen en vooral werken aan duurzame oplossingen voor de lange termijn. Tijdens dit congres krijg je inzicht in de samenhang van alle ontwikkelingen ĚŝĞ ŽƉ ũĞ ĂĨ ŬŽŵĞŶ ĞŶ ŐĂ ũĞ ŶĂĂƌ ŚƵŝƐ ŵĞƚ ĐŽŶĐƌĞƚĞ Ɵ ƉƐ ŚŽĞ ũĞ ŚĞƚ overleg succesvol in kunt gaan.

ĞŬŝũŬ ŚĞƚ ĐŽŵƉůĞƚĞ ƉƌŽŐƌĂŵŵĂ ĞŶ ƐĐŚƌŝũĨ ũĞ ŝŶ͗

WWW.ORINFORMATIE.NL/ VERANDERENZONDERZORG

NA DEZE DAG WEET JE:

welke veranderingen zich nu en in de toekomst voordoen binnen de zorg hoe je op de veranderingen in ĚĞ ǌŽƌŐƐĞĐƚŽƌ ŬƵŶƚ ĂŶƟ ĐŝƉĞƌĞŶ ŵĞƚ ǁĞůŬĞ ŚĂŶĚǀĂƩ ĞŶ ĞŶ Ɵ ƉƐ ũĞ concreet aan de slag kunt gaan

Nr. 2 - 2015

nieuwe producten

‘Een warm welkom’

Voor de concurrentiepositie van zorginstellingen is de waardering van patiënten en bezoekers van steeds groter belang. Niet alleen de kwaliteit van de zorg, maar ook de gastvrijheid en de bejegening van patiënten spelen daarbij een belangrijke rol. Douwe Egberts Professional lanceert daarom een nieuwe campagne speciaal gericht op de zorg: ‘Het wachten verzachten’. Naast het bieden van een passende koffie- en theeoplossing voor iedere zorginstelling, ontwikkelt Douwe Egberts Professional concepten die speciaal op de zorgmarkt zijn toegesneden. Het begrip gastvrijheid staat daarbij centraal. Een van deze concepten is ‘Een Warm Welkom’. In een informatieve en inspirerende brochure komen experts op het gebied van gastvrijheid aan het woord en biedt Douwe Egberts Professional medewerkers van zorginstellingen tips om patiënten een warm welkom te geven. Dit varieert van ontvangst met een glimlach tot het wachten verzachten met een goede kop koffie of thee. Goede koffie en thee dragen bij aan het gevoel van welkom zijn, dat in de huidige zorgmarkt zo belangrijk is en maakt het wachten een stuk aangenamer. Meer info: douweegbertsprofessional.com/nl-NL/nederland

Inlegzool met GPS volgt verdwaalde ouderen Een speciale inlegzool met GPS maakt het mogelijk ouderen met dementie of Alzheimer die weglopen of verdwalen eenvoudig te volgen en snel op te sporen via de smartphone, tablet of computer. De zogeheten GPS Smartsole biedt daarmee een oplossing voor oudere en verwarde mensen die dwaalgedrag vertonen en er tot grote angst van familie en verzorgers vandoor gaan. Met de GPS inlegzool is het mogelijk om de precieze locatie van ouderen te volgen, te traceren en de geschiedenis van hun positie te bekijken. Die informatie is te volgen via smartphone, tablet of computer, zodat familie en verzorgers met een gerust hart naar hun werk kunnen gaan of boodschappen kunnen doen. De inlegzool wordt na een dag gebruik automatisch draadloos binnen twee uur opgeladen door hem op een paneel te leggen. Hij past naadloos in alle schoenen en is ook te gebruiken voor kinderen, hulpverleners of mensen die alleen werken. Meer info: tracktraceshop.com/gps-slimme-inlegzool

Bedrijfsafwasautomaten met verswatersysteem: ideale oplossing voor de keuken

Inspitatiekaarten zorgen voor verhalen Wat betekent mentaal welbevinden in de ouderenzorg en gehandicaptenzorg? Met de nieuwe set Inspiratiekaarten Welbevinden kunnen zorgmedewerkers op een laagdrempelige en creatieve manier met cliënten en familie in gesprek gaan over levensthema’s. Op de Inspiratiekaarten staan alledaagse én intrigerende foto’s, die ingezonden werden voor de fotowedstrijd Mentaal Welbevinden op Zorgvoorbeter.nl. De fotowedstrijd ‘Mentaal Welbevinden’ was een initiatief van Zorg voor Beter kennisplein VVT en Vilans. Zorgmedewerkers, mantelzorgers en vrijwilligers stuurden meer dan 500 foto’s in. Het resultaat was boven verwachting. Daaruit koos de jury de meest aansprekende foto’s voor de thema’s Vreugde, Verdriet, Verhaal en Verbondenheid. De set is aangevuld met foto’s van coach en fotograaf Ilse Vooren. Het resultaat is 48 full colour foto’s op A5-formaat in een luxe opbergdoosje. Elke kaart haalt weer andere verhalen naar boven. Meer info: zorgvoorbeter.nl/welbevinden

Miele presenteert een nieuwe serie professionele vaatwassers. Dankzij het verswatersysteem reinigt de automaat erg hygiënisch en de combinatievan snelheid, laag energieverbruik en een hoge beladingscapaciteit zorgt ervoor dat de vaatwasser ideaal is voor de steeds verder decentraliserende zorg. De nieuwe professionele vaatwassers scoren naast capaciteit, hygiëne en besparing op energieverbruik erg goed op het gebied van snelheid met programmatijden vanaf 5 minuten tot maximaal 23 minuten voor een compleet proces, inclusief voorspoelen, reinigen, naspoelen en drogen. Ook met de kortste programmatijd wordt het vaatwerk hygiënisch gereinigd, conform HACCP DIN 10512 zo blijkt uit tests. De nieuwe professionele vaatwassers reinigen op twee beladingsniveau ’s en zijn zelfs geschikt voor kunststof korven van 50 x 50 cm. Meer info: miele-professional.nl/nieuwebedrijfsafwasautomaten

Nr. 2 - 2015

AGENDA 27 mei

Landelijke Studiedag Patiëntveiligheid in het ziekenhuis

Hoofdredacteur Jasker Kamp jaskerkamp@vakmedianet.nl

Leerhotel Het Klooster, Amersfoort

Eindredacteur Mieke Bloemheuvel

leidscongresbureau.nl

Medewerkers aan dit nummer Niek van den Adel, Dennis van Asselt, Annet van den Berg, Emilie Bots-Van der Grinten, Tineke Haakma, Caroline Meijer

29 mei

Arts en Voeding Congres

Uitgever Sandra Dol

LUMC, Leiden

Accountmanager Saskia Bosker saskiabosker@vakmedianet.nl tel. 06-51681707

artsenvoeding.nl

Vormgeving & opmaak colorscan, www.colorscan.nl

4 juni 2015

Veranderingen in de zorg

Druk Ten Brink, Meppel

Landgoed Zonheuvel, Doorn

Adres Vakmedianet Postbus 448, 2400 AK Alphen aan den Rijn tel. 088-5840800 www.gastvrijezorg.nl redactie@vakmedianet.nl

congresveranderen.or-informatie.nl

4 en 5 juni

Free from Food Expo

Abonnementenadministratie klantenservice@vakmedianet.nl tel 088-5840888

Gran Via, Fira Barcelona freefromfoodexpo.com

Abonnementen Gastvrije Zorg verschijnt 8 keer per jaar. Jaarabonnement: € 107,00, verzending buitenland € 27,00 (EU) en € 38,00 (niet-EU-landen); prijzen zijn exclusief btw. Op alle uitgaven van Vakmedianet zijn de Algemene Voorwaarden van toepassing. Die zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

11 juni

Nationaal Congres Gastvrijheidszorg

Doelgroep Directie & hospitalitymanagers, hoofden voeding & koks, hoofden inkoop & facilitair managers in zorginstellingen en ziekenhuizen.

Breatrix Theater, Utrecht zorgmetsterren.nl

Copyright Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. © Vakmedianet 2015

19 juni

GASTvrijdag Guest Amersfoort Yourguest.nl

Publicatievoorwaarden Op iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn de standaardpublicatievoorwaarden van Vakmedianet van toepassing. Deze zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

Advertentie-index Apetito Arla Foods

Arla Foods

bijsluiter

Douwe Egberts Professional

Encko

Iseco Benelux

Marfo

Miele Professional

SCA Hygiene Products

Zwanenberg Food Group

Disclaimer Alle in deze uitgave opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd. Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van het gebruik van de opgenomen informatie. ISSN 1876-617X

Voor de patiĂŤnten die wachten op een afspraak

KOFFIEMACHINE CAFITESSE EXCELLENCE COMPACT ONDERZETMEUBEL KOFFIE EN THEE STARTPAKKET

Actie: een compleet gastvrijheidspakket voor uw wachtkamer Juist niet-medische factoren spelen een belangrijke rol in de zorgbeoordeling. Bied uw gasten koffie of thee om het wachten te verzachten. Voor meer informatie over deze actie bel 030 2979200 of ga naar www.douweegbertsprofessional.nl/wachtenverzachten.

GOEDE KOFFIE EN THEE IS GOUD WAARD

nieuw VERSFILTER™ VAN MELKUNIE

EEN REVOLUTIE IN MELK N VOORDELE VOOR DE T CONSUMEN

T BIJ LANGERE TH ST G N ONTVA gt u sier ontvan • Via uw gros A TR EX n ge da minimaal 4 .v. huidige t.o ng ri ve le THT bij melk. AK: KKERE SMA LANGER LE , rs fris en ve • blijft langer en gen na open da 7 t to lfs ze T). (tot aan TH : EGGOOIEN MINDER W e rd te fil ge rs • Melkunie ve er goed. ng la t ijf melk bl RGEN: MINDER ZO met ng houden ni ke re • geen ebroken ng aa n ee hoe snel oet worden pak melk m ken. on dr leegge NGE: BREDE RA e ar in Melkuni • Verkrijgba alfvol, vol (h n te an ri melk va en 0 ml, 1 liter en mager) 50 ng. ki ak 1,5 liter verp

Melkunie introduceert een verse melk die langer lekker blijft met een frisse, verse smaak en geur: Melkunie Versfilter™. Na opening smaakt deze melk zelfs na 7 dagen (!) nog net zo lekker fris en vers als de eerste slok! En dat ook nog met een veel langere houdbaarheid dan u nu gewend bent! Versfilter™ is een nieuwe en puur natuurlijke manier van melkverwerking waarbij de verse melk wordt geoptimaliseerd.

Hoe werkt deze filtering? Melkunie VersFilter™ melk, wordt, voordat deze het pak ingaat, vers gefilterd met een keramisch filter. Dit verwijdert 99,9% van de bacteriën die de melk zuur laten worden.

Wilt u meer informatie? Neem dan contact op met uw Arla/Melkunie accountmanager. Of bel/mail ons via 033 2476 964 of nijkerk.salesooh@arlafoods.com.