Lr amt09 2017

www.amt.nl

FAG SmartSet KANT-EN-KLAAR LAGER PRAKTISCH • BETROKKEN • OBJECTIEF • VERNIEUWEND

9

22 SEPTEMBER 2017 | JAARGANG 77

THEMA HANDGEREEDSCHAP

THE MUSTANG GARAGE:

Passie voor een raspaard

REDENEN OM ÓÓK VAKGARAGE TE WORDEN ÚW BELANG BEPAALT ONZE KOERS, SINDS 1991

VAKGARAGEWORDEN.NL EEN IJZERSTERKE MERKNAAM

VAKGARAGE WEDEROM VERKOZEN TOT BESTE GARAGEFORMULE

UITGEBREIDE INDIVIDUELE MARKETINGONDERSTEUNING INDIVIDUELE WEBSITE + ZOEKMACHINEOPTIMALISATIE ZAKELIJKE MARKT VIA VAKGARAGE PROFESSIONAL

BEOORDEELD MET EEN 8.4 IN HET BOVAG ROSA ONDERZOEK 2015

INKOOPVOORDELEN

OCCASIONLABEL + GARANTIE

PECHHULP

TRAININGEN

LANDELIJKE MARKETING PERSOONLIJKE AANDACHT

EEN IJZERSTERKE MERKNAAM

STICHTING VAKGARAGE

HET MERK VAKGARAGE IS AL MEER DAN 25 JAAR

MELKRIJDER 15

EEN VERTROUWDE EN HERKENBARE NAAM

3861 SG NIJKERK

IN HET AUTOMOTIVE LANDSCHAP. VERKOZEN TOT BESTE GARAGEFORMULE EN MET EEN ZEER HOGE KLANTTEVREDENHEID VAN 8.8 OP KLANTENVERTELLEN.NL DAARNAAST BIEDT VAKGARAGE U EEN EFFECTIEVE, CROSSMEDIALE MARKETINGMIX, WAARBIJ VERSCHILLENDE UITINGEN VIA DIVERSE MEDIAKANALEN OP ELKAAR AFGESTEMD ZIJN.

T (033) 245 01 33 INFO@VAKGARAGE.NL WWW.VAKGARAGE.NL

REDACTIE

COMMENTAAR

twitteradres: @AMTnl

HET GEMAK VAN GOED HANDGEREEDSCHAP

E @Tom_AMT: Verkoop EV in de lift, waar die van PHEV stagneert. Een daling op jaarbasis van 84 procent. Verrassend?

Totaal niet natuurlijk #fiscalestimulering

ven een software-update voor die inhoudende automatische versnellingsbak. Geen bluetoothconnectie? Er is een nieuwe firmware voor de radio. Moderne auto’s, moderne problemen én oplossingen. Fijn of niet? Dat ligt aan hoe je er zelf in staat. Ik hou van moderne auto’s. Goede multimedia, het nodige comfort. Heerlijk, maar zelf sleutelen is daarmee wel lastiger. Mijn autocarrière begon met een oude Renault 19 met 1.4 voorzien van stoterstangen. Een echt oudje, maar ontzettend betrouwbaar. En het sleutelwerk eraan was kortweg simpel. De auto’s daarna waren moderner, complexer en voller. Ruimte om te sleutelen is er echt niet onder de motorkap van een Clio II RS of Mégane II RS. Wat me overigens niet afschrikte om onderhoud zelf uit te voeren. Van remmen tot distributieriem. Het belangrijkste daarbij: goed handgereedschap. Klein genoeg voor werken in de krappe ruimte, maar met voldoende grip op dat vastzittende boutje waar je maar nét bij kan. Helaas sleutel ik nu minder zelf. Minder tijd vanwege een druk gezinsleven, en daarnaast is het ook niet echt de bedoeling zelf onderhoud aan de leaseauto uit te voeren. Ja, twee keer per jaar: met speciale toestemming van de leasemaatschappij mag ik de zomer- en winterwissel zelf doen. Het stelt weinig voor. Auto op de brug, luchtsleutel erbij en wisselen maar. Lekker rustig aan, en met een half uurtje is alles opgeruimd. Kijk, daar geniet ik van. Zo ook een paar weken terug voor het opnemen van de AMT Pitstop Challenge-promotievideo. Het TT Circuit van Assen stond een ochtend tot onze beschikking. Gaaf natuurlijk! Zeker omdat we van Alfa Romeo Nederland de snelste productieauto uit hun stal meekregen. Lekker over het circuit blazen dus met dik 510 pk? Nee, hoewel ik dat zéker heerlijk vind. De pitstraat was ons domein. Kijk maar op pagina 6. Geen luchtsleutels, geen brug, maar ouderwets handwerk om de Giulia Quadrifoglio zo snel mogelijk te voorzien van vier nieuwe wielen. En weet je, jij en je collega’s kunnen dat vast sneller. We zijn niet flauw, je mag alle typen handgereedschappen gebruiken. Dus gewoon een luchtsleutel in plaats van een kruissleutel bijvoorbeeld. Mooi hè, die moderne tijd. Dat vinden de AMT-lezers ook. Kijk maar op pagina 50. Van elektrische schroevendraaier tot praktische lampjes of uitschuifbare magneten. Handgereedschap evolueert, maar zal nooit verdwijnen. Zelfs niet wanneer we meer en meer met software en updates werken. Een boutje, moertje of afdekplaatje moet nog altijd gedemonteerd moeten worden, en dat red je niet met een laptop...

Tom Polman hoofdredacteur tompolman@vakmedianet.nl / 088 - 5840 706

AUGMENTED REALITY

MOOIE TOEKOMST!

Weg met de verbrandingsmotor! Weg met de kolencentrales! Veel mensen willen dat liever vandaag dan morgen. Verstandig? Het Financieele Dagblad schreef over de nieuwe SDE+ regeling: “Er is € 5,8 miljard subsidie toegezegd waarmee 21,4 petajoule aan schone energie moet worden opgewekt.” Het FD zegt erbij: “Voor alle duidelijkheid: dat is een enorm bedrag voor een redelijk geringe hoeveelheid energie.” De krant rekent voor dat op die basis de energietransitie Nederland € 812 miljard zou kosten... Op bezoek bij Bosch werd me duidelijk dat de diesel met de huidige techniek wel degelijk écht schoon kan zijn. En dat we over een jaartje of drie storingzoeken met augmented reality. Ik moest ineens aan de verbrandingsmotor-kolencentrale-verketteraars denken. Leven die in augmented reality?

Mijn eerste AMT als vast redactielid. Net begonnen en al ‘volgas’ bezig met mooie onderwerpen en events. Hoe mooi is het als je baan niet als ‘werk’ voelt. Dat je elke dag aan mooie dingen mag werken en mensen spreekt die met passie in de autotechniek werkzaam zijn.

Dat is geen werk, dat is een cadeautje. Ik hoop in de toekomst nog veel cadeautjes te mogen maken voor AMT! Over toekomst gesproken: we zijn weer gestart met de verkiezing van ‘Autotechnicus van de Toekomst’ én, dit jaar voor het eerst, de verkiezing van ‘Bedrijfsautotechnicus van de Toekomst’. Een mooie uitdaging voor technisch talent. Ben je mbo-student autotechniek? Lees dan op pagina 12 waarom je mee zou moeten doen en geef je daarna direct op voor de online kennistest, het startpunt van deze verkiezing!

Erwin den Hoed adjunct hoofdredacteur erwindenhoed@vakmedianet.nl 088 - 5840 690

@ErwinAMT: Zwaargewichten over toekomstige mobiliteit @ #BoschME @ AMT.nl is er bij.

@Annemiek_ AMT: Yes! Mijn eerste ’officiele’ @AMTnl artikel online! Op naar nog véél meer automotive berichten!

Annemiek van de Heg redacteur annemiekvandeheg@vakmedianet.nl 088 - 5840 651

verbindt automotive professionals 22 september 2017 | AMT | 3

INHOUD

IN DIT N JIJ SNELLER DAN DE 6 BEN AMT-REDACTIE?

Ga de uitdaging aan en doe samen met je collega’s mee aan de AMT Pitstop Challenge.

OP HET VAK: 18 TROTS ARNO MENNINK Arno is Europa’s beste Mitsubishi-technicus: “In 2018 is de wereldwijde contest, die wil ik natuurlijk ook winnen!”

Volkswagen: Das Fraudeur Het sjoemelsoftwareschandaal. AMT heeft diepgaand onderzoek gedaan en legt je voor eens en altijd alles rondom deze kwestie uit.

OP ZOEK NAAR DE ‘AUTOTECHNICUS VAN DE TOEKOMST’.

DOE JE MEE?

WERKPLAATS

12 4 | AMT | 22 september 2017

WELK HANDGEREEDSCHAP HEEFT DE VOORKEUR BIJ AMT-LEZERS?

ONDERNEMEN

32

THEMA

50

UMME ER 76

Diagnosetips uit de praktijk: Bentley met bewustzijn

WAT HET OOG NIET ZIET...

De werkplaats van: Autobedrijf Geert Stevering in Ulft

...kan je met een thermische camera wél bekijken. Klinkt als science fiction, maar wordt al in de werkplaats toegepast!

Column Marcel Zuidgeest: Tuningtwist Gezien op Facebook: ‘AMT mee op vakantie’-zomeractie!

Opgelost op AMT Garageforum: Renault Clio met kantelmotor Stap voor stap: Bandreparatie ‘Eigenwijs’ Subaru introduceert Global Platform Jaltest demonstratie: Spaanse Multimerkdiagnose

62

46

VAN STADSVERKEER NAAR ‘SMART CITIES’

Bosch gaat voor stressvrij, ongevalvrij én emissievrij vervoer.

KwikFit op zoek naar klantgerichte monteurs voor nieuwe service Vraag van de maand: De toekomst van chiptuning Oskar Bronsgeest: Autotechnici, verenigt u!

CSW SOFTWARE INTRODUCEERT AUTOMAAT TOUCH

AMT Live Kennissessie: Hella toont nieuwe lichttechniek TI-website onder de loep: BMW Aftersales Online System Back to basics: Spelen met de EGR-klep

TECHNIEK

72

PRODUCT

93

The Mustang Garage: Passie voor een icoon Fag Smartset: Voordeel voor werkplaats en klant ATC Agenda

7 10 15 16 21 22 24 28 32 36 39 42 69 82 86 90 95

22 september 2017 | AMT | 5

AMT LIVE

JIJ BENT DE PROFESSIONAL, DUS KOM MAAR OP!

AMT Pitstop Challenge In iets meer dan twee seconden krijgt de Formule 1-auto van Max Verstappen een vers setje banden. Daardoor geïnspireerd organiseert AMT in aanloop kennisevenement AMT Live de ludieke wedstrijd: AMT Pitstop Challenge. Doe jij mee?

De redactie daagt je uit, want jíj bent de professional.

Wellicht heb je onze promovideo al voorbij zien komen via onze website amt.nl of de social media-kanalen. Zo niet, deze is zeker het bekijken waard. Beeld je in: een leeg TT Circuit Assen, met een geweldig klinkende én rijdende 510 pk sterke Alfa Romeo Giulia Quadrifoglio in AMT-rood. Volop regen, een setje extra wielen met nieuwe banden en het nodige gereedschap. De Alfa Romeo raast over het circuit en suist de pitstraat in, waar de AMT-redactie al klaar staat. Tijd voor een Pitstop!

De stopwatch begint te lopen en de hoge hakken van kersverse AMT-redacteur Annemiek van de Heg worden ingewisseld voor werkschoenen. De kruissleutel wordt gepakt, een krik wordt onder de Giulia geschoven. Rechts wordt gewisseld, en dan links. Vier wielen met verse banden, we kunnen verder! De burn-out bij het verlaten van de pitstraat laat weinig aan de verbeelding over. En de tijd? 3 minuten en 10 seconden. Snel? Traag? Wij zijn de eersten, dus nu is het aan jou en je collega’s om onze tijd te verbeteren.

‘Even’ vier wielen wisselen. De AMT-redactie redde het in 3 minuten en 10 seconden, maar dat kunnen jij en je collega’s ongetwijfeld sneller of ludieker. aan toegangskaarten voor de Formule 1-race op Spa-Francorchamps in 2018!

Hoe stuur ik mijn video in?

Hoe doe je mee?

Het AMT-team maakte gebruik van een camerateam, maar de pitstop-video van jou en je collega’s hoeft niet van professionele kwaliteit te zijn. Filmen met een smartphone is genoeg. De tijd is niet van doorslaggevend belang, maar het moet natuurlijk wel net als in de Formule 1: zo snel mogelijk.

De ingestuurde video’s worden - naast de tijd - vooral gewaardeerd op originaliteit. Laat je fantasie samen met je collega’s dus lekker de vrije loop! Check wel even de spelregels.

Wat kun je winnen?

Elke deelnemer (minimaal vier) in jouw video krijgt van ons een halfjaarabonnement op AMT. Dit abonnement stopt automatisch. Maar er is meer: Het winnende team wint toegangskaarten voor het WK Superbikes op TT Circuit Assen, verreden in april 2018.

En heb je eenmaal goed geoefend, dan zien we je graag terug op AMT Live. Er zijn daar diverse prijzen te winnen, tot

Volg je AMT al op Facebook? Upload dan je video naar onze Facebookpagina met de hashtag #AMTLive en #Pitstopchallenge. Wij delen je video op onze Facebook-pagina en amt.nl. Uploaden op je eigen (bedrijfs)Facebook-pagina kan ook, tag dan AMTAutotechniek.

Insturen per e-mail Volg je ons nog niet? Of heb je geen Facebook? Je kan de video ook per e-mail insturen naar amt@vakmedianet.nl o.v.v. AMT Pitstop Challenge. Let op: hele grote bestanden kun je het best insturen via WeTransfer (www.wetransfer. com). Deze dienst is gratis te gebruiken.

De spelregels De Pitstop Challenge bestaat uit de volgende onderdelen die terug moeten komen in de video: - De auto komt aanrijden/rijdt de werkplaats in; - De auto wordt op de brug geplaatst of op krikken gezet; - Het team, bestaande uit minimaal vier personen, wisselt vier wielen; - De wielen moeten met minimaal vier bouten per wiel gemonteerd zitten; - Handmatig of met behulp van luchtsleutels wisselen is toegestaan; - Wielbouten op het (juiste) aanhaalmoment vastzetten; - De auto rijdt weer weg/de werkplaats uit.

Film de Pitstop in één geheel, hierdoor is ook duidelijk hoeveel tijd het kostte. De video bewerken mag. Daag tot slot collega-autobedrijven uit om ook mee te doen door ze te ‘taggen’ in de Facebook-plaatsing.

Niet vergeten

De AMT-redactie daagt je uit! Kun jij de pitstop beter, sneller, ludieker uitvoeren?

6 | AMT | 22 september 2017

Bezoek vooral de actiepagina www.amt.nl/pitstopchallenge even. Daar kun je ook de namen van je collega’s opgeven voor het ontvangen van het AMT-abonnement.

WERKPLAATS

DIAGNOSETIPS UIT DE PRAKTIJK: CONTINENTAL START SPONTAAN

Bentley met bewustzijn Bij Autobedrijf Paternoster in Rotterdam-Zuid wordt een Bentley Continental binnengebracht. De sleutel gaat niet uit het contact. Soms wordt de startmotor spontaan aangestuurd, maar de motor slaat (gelukkig) niet aan. Diagnosetechnicus Jeffrey Haazen gaat aan de slag met de diagnose. Een zoekplaatje, want de Bentley zit vol moderne elektronica.

In eerste instantie heeft Jeffrey de auto een tijdje binnen laten staan, om te kijken wat er gebeurt. Na twee á drie uur wachten begint er ineens leven te komen in de Bentley. De startmotor wordt plots aangestuurd en draait rond, maar de brandstofpomp krijgt

geen signaal, en de motor slaat dus ook niet aan.

Parkeerstand Jeffrey: “Wat me opviel tijdens deze spontane zelfstartpogingen, is dat het dashboard niet aanging, maar het star-

Om de automaat uit de parkeerstand te krijgen, moet de middenconsole gedemonteerd worden. Bij een exclusieve auto als deze Bentley is dat niet met twee schroeven en vier drukkers gedaan.

Er zitten vier zekeringenkasten in de Continental: onder het stuur, achter de paravan, in het kofferruim en onder de stoel. ten niet te stoppen was. Ik heb de accupool losgehaald. Dat hielp natuurlijk”. En nu aan de slag. “Allereerst moest de elektrische handrem er af en de automaat uit de P-stand.” Jeffrey bouwt de middenconsole uit zodat de automaat uit de P-stand kan. De aansturing van de handrem stuurt hij aan met de ‘Powerprobe’. “Gelukkig werkte dit, want met een dergelijke elektrische storing kan dat nogal eens anders uitpakken,” licht Jeffrey toe.

Met alle remmende eenheden vrij, rolt hij samen met de collega’s de Bentley Continental naar een makkelijkere plek. Vervolgens kan hij beginnen met meten en zoeken. Uitlezen is niet mogelijk, omdat de accupool er af is. Maar Jeffrey vermoedt een vochtprobleem.

Vocht Maar dat is niet alles. “Ik heb ook de bekleding aan de passagierskant weggehaald, en ook hier kwam ik vocht tegen.” De diverse relais zijn geoxideerd. Onder de bestuurdersstoel bevindt zich de module van het contactslot en het alarm, ook deze is flink aangetast. De nodige nieuwe onderdelen worden besteld en Jeffrey neemt contact op met de dealer voor het inleren van de elektronica en sleutel. Jeffrey: “Door een simpel probleem als een verstopte paravan liep het schadebedrag op tot ruim € 10.000,-. Zonde, maar het leverde wel een interessante storing op.”

Zekeringkast

Stekkers oxideren en contacten verbreken, maar vocht kan ook contact maken. Zo is deze computer op hol geslagen.

Eerst controleert de technicus de zekeringen. “Er zitten nogal wat zekeringkasten op deze Bentley: onder het stuur zit er een, onder het paravan, in de kofferbak en bij de passagierskant onder de vloer zit een relaishouder.”

Wanneer Jeffrey de paravan demonteert, wordt al snel duidelijk dat vocht waarschijnlijk de oorzaak is van de vreemde problemen. Het water kan niet weg, en dat heeft de elektrische componenten aangetast.

Jeffrey maakt alles schoon en droog en demonteert een en ander om de ECU te bereiken. Ook hier ziet Jeffrey duidelijk de gevolgen van het binnenkomende water.

Jeffrey Haazen is 30 jaar, vader van twee kinderen en al 14 jaar in de autogarage te vinden. Hij werkt bij Autobedrijf Paternoster in Rotterdam-Zuid. Zij repareren en onderhouden alle merken auto’s, waaronder geregeld de meest luxe modellen van de premiummerken.

22 september 2017 | AMT | 7

AMT ORGANISEERT DIT JAAR DE 6E EDITIE VAN AMT LIVE, HÉT LIVE KENNISEVENEMENT VOOR ONDERNEMERS EN AUTOTECHNICI VAN AUTOSERVICEBEDRIJVEN.

Leren

Beleven

Ontmoeten

Wie bij wil blijven en nieuwe dingen wil leren zit op kennisevenement AMT Live helemaal goed. Elke dag heb je keus uit meer dan 24 kennissessies met zowel technisch als ondernemen gerichte onderwerpen.

Op AMT Live tonen veel bedrijven apparatuur of diensten, maar ze hebben ook allemaal een belangrijke opdracht. Verzorg iets interactiefs! Van wedstrijd tot demonstratie, op AMT Live is veel te beleven dat staat vast.

Naast leren en beleven is ontmoeten een belangrijk element van AMT Live.

Ontmoet de redactie van AMT, spar met experts uit de branche en collega autotechnici en maak gebruik van het horecaplein.

GA NAAR WWW.AMTLIVE.NL

KENNISPARTNERS

KOM KENNIS TANKEN!

A U T O

N E D E R L A N D

15 & 16 NOVEMBER

-

PRAKTISCHE INFORMATIE AMT LIVE 15 & 16 november 13.30 uur tot 21.00 uur Gratis toegang Autotron Rosmalen www.amtlive.nl

EN SCHRIJF JE GRATIS IN! formerly

DE WERKPLAATS VAN Autobedrijf Geert Stevering DOOR TOM POLMAN / FOTO’S HENK RISWICK FOTOGRAFIE

“We waren al trots toen we bij de laatste tien zaten, en nu zijn we finalist!

Een waardering voor het hele team”, zegt Geert Stevering, eigenaar van Autobedrijf Geert Stevering in Ulft en finalist Bovag Autobedrijf van het Jaar. We nemen een kijkje in de werkplaats bij het bij Bosch Car Service aangesloten bedrijf met 3.550 doorgangen en 1.400 APK’s (in 2016).

Gastvrije ontvangst Autobedrijf Stevering ligt in Ulft, een dorp in de Achterhoek, tussen Doetinchem en Winterswijk. Het bedrijf heeft veel vaste klanten, waaronder bedrijven met flinke wagenparken. Gastvrijheid staat hoog in het vaandel en men kent de klanten bij naam. Het bedrijf is Erkend Duurzaam en voorziet in gratis Wi-Fi met koffiehoek. Sinds anderhalf jaar gebruikt Stevering garagesoftware van Carsystems, wat uitstekend bevalt.

Gepolijst en verwarmd beton Opvallend is de gepolijste betonvloer in zowel de showroom als de werkplaats. “Ontzettend sterk en makkelijk schoon te houden”, licht Stevering toe. Na elke klus gaat de technicus met de schrobmachine rond. Elke zaterdag is er een uitgebreide schoonmaak. “Het gehele pand is ook voorzien van vloerverwarming. De vloer droogt snel en wanneer de roldeur open moet, ben je niet alle warmte meteen kwijt”. Nadeel: een nieuwe brug plaatsen of even wat verzetten is lastig. Op een vrije plek moet nog eens een extra brug komen. In de showroom biedt vloerverwarming ook niet louter voordelen. “Bij lange stadagen is het niet altijd goed voor de auto”, zegt Stevering.

Gelukkig valt het aantal stadagen wel mee.

10 | AMT | 22 september 2017

Het gangbare op voorraad Alleen gangbare onderdelen, zoals ruitenwissers en vloeistoffen, zijn op voorraad. Ook additieven, die preventief of als eerste reparatiemiddel ingezet worden. “En accu’s, want een klant met een defecte accu wil je snel kunnen helpen.” Twee grossiers leveren meerdere keren per dag.

WERKPLAATS

UItbreiding is nodig Het bedrijf draait goed en groeit ook dit jaar in doorgangen en APK’s. Er zijn vijf bruggen (Koni en Rotery), waarvan slechts één vierkolommer. “Dat is inderdaad te weinig. Zeker omdat we die brug ook gebruiken voor het uitlijnen. Op de lege plek moet nog een brug komen. Dat zijn we nu aan het bekijken, samen met een externe partij. De platenbank (Arex) voor de brug namen we mee vanuit het oude pand. We zijn er tevreden mee, al zou een rollenremmenbank natuurlijk meer mogelijkheden bieden.” Elke brug is aan beide kanten voorzien van lucht en stroom. De afzuiging zit aan een rail voor de roldeuren en naast de vierkolommer.

Welke olieën op voorraad?

In het ‘milieuhok’ staat 5W40 in een bulk, een vat long-life en verder vele Kroon-Oil verpakkingen. “Het wagenpark dat we servicen, verjongt snel. We overwegen de bulkolie aan te passen naar een dunnere olie, omdat het meer gebruikt wordt. De vele Kroon-Oil-verpakkingen laten zien dat we altijd voor de juiste (A-merk) motorolie gaan, maar dat levert wel volle schappen op.”

Investeren in de toekomst Als universeel autobedrijf pakt Stevering alle merken en storingen aan. De TI-websites van autofabrikanten worden niet gebruikt. Wel de technische informatie via Bosch en zo nu en dan de Hotline. Stevering: “We merken wel dat we steeds vaker moeten coderen, bijvoorbeeld bij trekhaken. Dat besteden we nu nog uit, maar ik ben aan het kijken naar andere mogelijkheden. Ook wil ik onze R134a-aircomachine binnenkort omruilen naar een R123a- en R1234yf-combimachine.

Tot slot gaan we investeren in opleiding en personeel.

Vooral het vinden van goede technici is ontzettend moeilijk.”

22 september 2017 | AMT | 11

WERKPLAATS

APARTE VERKIEZING VOOR BEDRIJFSWAGENTECHNEUTEN IN SPE

Technisch talent in de spotlight Mbo-studenten opgelet: de verkiezing van ‘Autotechnicus van de Toekomst’ is weer gestart. Dit jaar gaan we ook op zoek naar de ‘Bedrijfsautotechnicus van de Toekomst’. Vorig jaar schreven bijna 500 studenten zich in voor de online kennistest, het startpunt van deze verkiezing. Wie sleept de titel dit jaar in de wacht?

Praktijkopdrachten

DOOR ANNEMIEK VAN DE HEG/ FOTO’S: AMT

Autotechniek is continu in ontwikkeling, en nieuwe technieken volgen elkaar snel op. Als techneut moet je tegenwoordig niet alleen op de hoogte zijn van deze ontwikkelingen, je moet ook breed ontwikkeld zijn. De ene keer repareer je een mechanisch probleem, het volgende moment zoek en verhelp je een complexe storing in elektronische systemen van een voertuig. Tijdens de verkiezing kunnen autotechnisch talenten laten zien hoeveel kennis zij in huis hebben!

Partners van de verkiezingen Initiatiefnemers van Autotechnicus van de Toekomst Innovam, IBKI, ATC, Automotive Academy en AMT dagen de studenten graag uit. Deze editie gaan we niet alleen op zoek naar de ‘Autotechnicus van de Toekomst’, maar ook naar de ‘Bedrijfswagentechnicus van de Toekomst’. Waarom? Hoewel er natuurlijk ook raakvlakken zijn, is bedrijfswagentechniek een aparte tak van sport. Naast de genoemde initiatiefnemers is Volvo Trucks enthousiast als partner aangehaakt bij de verkiezing van ‘Bedrijfsautotechnicus van de Toekomst’.

Zij stellen mooie prijzen, zoals een jaarcontract en stages, in het verschiet voor de finalisten.

Online kennistest Hoe wordt je dan ‘Bedrijfs- of Autotechnicus van de Toekomst’?

Vanaf 18 september kan elke MBO-leerling auto- en bedrijfsautotechniek mee strijden om deze felbegeerde titel. Voor beide verkiezingen is de online kennistest de eerste horde die door de studenten genomen moet worden. Tot 13 september hebben zij de tijd om aan deze kennistest mee te doen. Tien uitdagende multiplechoicevragen over onderwerpen als schemalezen, datalijst interpreteren en het herkennen van een sensorsignaal uit een scopebeeld. Elke week wordt de student met de hoogste score uitgeroepen tot weekwinnaar. En dat levert hem of haar een 200-delige gereedschapsset van Kraftwerk op.

Dit jaar een aparte verkiezing voor bedrijfswagentechneuten. Ga jij er met een jaarcontract bij Volvo, of één van de andere prijzen, vandoor?

12 | AMT | 22 september 2017

Na de sluiting van de online kennistest worden de vier studenten die de beste resultaten behaald hebben, uitgenodigd voor de halve finale. Deze vindt op 28 oktober plaats bij Innovam in Nieuwegein. Daar wacht hen in de examenwerkplaats een aantal uitdagende praktijkopdrachten. De twee techneuten die deze opdrachten het beste tot een goed eind brengen, zullen doorgaan naar de grote finale.

Deze grote finale vindt op 16 november plaats tijdens AMT Live. Onder toezicht van de vakjury en live publiek zullen de finalisten praktijkopdrachten gaan uitvoeren. Wie houden het hoofd koel en mogen uiteindelijk een jaar lang de titel ‘Autotechnicus van de Toekomst’ en ‘Bedrijfsautotechnicus van de Toekomst’ voeren?

Prijzenregen Behaalde resultaten blijven natuurlijk niet onbeloond. Naast de titel zijn er ook mooie prijzen te verdienen zoals een Sonos 1 Speaker en gereedschapssets, maar ook een jaarcontract bij Volvo Trucks, stages en technische trainingen!

De verkiezingen kennen niet alleen individuele prijswinnaars.

Er wordt ook gekeken naar de resultaten van de scholen. De ROC’s waarvan de leerlingen samen de beste resultaten hebben behaald, worden ook beloond. Bij de verkiezing van ‘Autotechnicus van de Toekomst’ wordt de school getrakteerd op een dag achter de schermen bij Bas Koeten Racing. Voor de beste school van de bedrijfsautotechnici ligt een bezoek aan het Dakar Truck Team Mammoet Rallysport in het verschiet!

Doe mee!

Laat zien welk technisch talent je in huis hebt en schrijf je vóór 13 oktober in voor de online kennistest!

Inschrijven kan via www.autotechnicusvandetoekomst.nl of www.bedrijfsautotechnicusvandetoekomst.nl.

Best een uitdaging: je hoofd koel houden tijdens de grote finale, terwijl de jury én het publiek meekijken. De finalisten van vorig jaar deden het!

WERKPLAATS In 2016 sleepte Jesse Sassen de titel na een spannende finalestrijd binnen. Wie volgt hem op?

De titelhouder aan het woord In 2016 sleepte Jesse Sassen, student aan het ROC van Amsterdam de titel ‘Autotechnicus van de Toekomst’ in de wacht. Hoe heeft hij de verkiezing vorig jaar ervaren en hoe is het hem na het winnen van de finale vergaan?

Waarom heb je meegedaan aan ‘Autotechnicus van de Toekomst’?

Mijn toenmalige docent van het ROC van Amsterdam stimuleerde ons om mee te doen. De andere klassen hadden zich ook ingeschreven, en toen konden wij natuurlijk niet achterblijven.

Hoe heb je de online test ervaren?

Inhoudelijk waren de vragen pittig, maar uiteindelijk best te doen. De combinatie met de tijdsdruk maakte het een flinke uitdaging!

Je bent één van de winnaars van de kennistest en dan staat de halve finale te wachten. Hoe vond je deze dag?

Dat was echt heel erg leuk. Vooral ook de combinatie met de open dag van Innovam. Konden we gelijk een kijkje in de keuken nemen daar. De opdrachten en ingebouwde storingen waren erg leuk en uitdagend om te doen. Ik vond het bijzonder dat het IBKI gelukt is opdrachten te maken die voor alle niveaus te doen waren, maar waar ook iedereen van kon leren! Dat hebben zij echt goed gedaan.

Dan op naar de grote finale. Spannend?

Ja, best wel. Vooral omdat de vakjury én het publiek meekijkt en de finale door de livestream door alle bezoekers van AMT Live gevolgd kon worden. Dan moet je wel even je best doen om je daarvoor af te sluiten en je te focussen op de opdrachten. De finale was een spannende, nieuwe ervaring.

Wat heeft de titel je opgeleverd?

Natuurlijk de geweldige gereedschapskar. Daar ben ik zo blij mee, die staat als pronkstuk in mijn garage!

Verder ben ik wel benaderd door bedrijven die met mij wilden praten over mogelijkheden binnen hun bedrijf. Daar heb ik verder niets mee gedaan, omdat ik het bij mijn eigen werkgever erg naar mijn zin heb.

Hoe ziet je toekomst eruit?

Dat is voor mij al duidelijk. Naast mijn werk bij autobedrijf A-Point in Almere studeer ik aan de Hogeschool van Amsterdam. Ik volg de lerarenopleiding en wil het allerliefst ooit aan de slag als docent Autotechniek. Kennis doorgeven aan toekomstige autotechneuten!

Heb je tips aan deelnemers van de verkiezing ?

Lees de vragen goed door. Neem daar, ondanks de tijdsdruk, even goed de tijd voor. Vraag jezelf af of je de informatie goed begrijpt en snapt wat er van je gevraagd wordt. Dat zal je zeker verder brengen!

JONG TALENT KAN LATEN ZIEN HOEVEEL KENNIS ZIJ IN HUIS HEBBEN

?

meer weten

Over Autotechnicus van de Toekomst Op AMT.nl houden we je natuurlijk op de hoogte van de verkiezingen. Meer weten? www.amt.nl/9-2017.

22 september 2017 | AMT | 13

R O O V R A A L K J BEN JI ?

T S M O K E O T E D AN C S T S M O K E O RIP DOE DE T T D A O R N E E S OP N A K K A A M N E

De zelfrijdende auto gaat voor grote veranderingen zorgen in de mobiliteitsbranche.

Daar merk je misschien nog niets van, maar je kunt je er nu al op voorbereiden. En OOMT helpt je daarbij! Wil jij weten of je klaar bent voor de toekomst? Doe dan de toekomstscan op oomt.nl/toekomstscan. Dan maak je ook nog eens kans op een roadtrip voor twee personen naar de Mercedes-Benz fabriek in Bremen. Dat is niet alleen heel bijzonder om mee te maken, maar ook nog eens leerzaam.

GA SNEL NAAR OOMT.NL/TOEKOMSTSCAN Kijk op de website voor de actievoorwaarden en spelregels.

WERKPLAATS

Tuningtwist Column MARCEL ZUIDGEEST Hoe is een schade ontstaan? En: wie is de veroorzaker? Maakte de garage een diagnose- of montagefout? Of is er iets anders aan de hand? Bij zulke vragen wordt vaak de hulp van Marcel Zuidgeest’s bedrijf ZTA Expertise ingeroepen. Zijn heldere analyses geven objectieve antwoorden én ze leveren leerzame ervaringen op.

K

ort na aankoop bij de merkdealer liet de eigenaar de 1.6 turbo van zijn nieuwe sportieve hatchback elders tunen. Bij deze ‘milde’ tuning stegen vermogen en koppel beide met ruim 25 procent. Voorwaarde was wel dat de auto met 98 octaan benzine zou worden gevoed. Na 5 jaar en 50.000 kilometer begon de motor te haperen en ging het motorstoringslampje branden. De dealer constateerde dat de motor op drie cilinders liep. Een compressiemeting wees uit dat de vierde cilinder nauwelijks compressie had. De dealer vermoedde ernstige motorschade en bereidde de eigenaar op het ergste voor. Toen die vroeg naar garantie, was de reactie afwijzend. De motor was immers door een derde getuned.

De eigenaar liet het er niet bij zitten. Volgens hem was het onderhoud altijd volgens voorschrift uitgevoerd en had de dealer nimmer bezwaar gemaakt tegen de tuning, terwijl hij daar wel van wist. Partijen kwamen er niet uit en ik werd als deskundige benoemd.

Bij de aanvang van mijn onderzoek bleek dat de consument de motor al deels had gedemonteerd. Een derde partij had daarop diverse controles uitgevoerd, waaronder een cilinderlektest. Hierbij werd ‘blazen’ in het carter bij cilinder 4 waargenomen. Deze diagnose en die van de dealer zijn een duidelijke aanwijzing voor zuigerschade. De bougies toonden het beeld van drie correct werkende cilinders en één defecte. Na een inspectie met een endoscoop demonteerde ik de cilinderkop. Met de endoscoop zag ik al dat in cilinder 1, 2 en 3 koelvloeistof stond. Nu de cilinderkop eraf was, bleken die cilinders min of meer vol te staan. Blijkbaar was dit veroorzaakt door de demontagewerkzaam-

heden van de consument of de door hem ingeschakelde derde partij. Inspectie van de zuiger en cilinderwand van de vierde cilinder wees uit dat het topland van de zuiger onbeschadigd was. Wel waren verticale sporen op de cilinderwand zichtbaar. Die waren reden om ook het carter te demonteren. Bij het aftappen kwam er in eerste instantie alleen koelvloeistof uit, pas daarna gevolgd door motorolie.

In het gedemonteerde carter vond ik een deel van de zuiger van cilinder 4 terug. Pas na demontage van die zuiger werd zichtbaar hoe ernstig die beschadigd was.

Het schadebeeld op de zuiger toonde het gevolg van ongecontroleerde verbrandingen met extreme piekdrukken. In het breukvlak waren de sporen en groeilijnen zichtbaar van scheurontwikkeling gevolgd door breuk. Dit is een kenmerkend beeld bij ongecontroleerde verbranding. De oorzaak hiervan moet gezocht worden in de tuning van de motor.

Tuners onderschatten vaak dat de pingelsensor alleen voor extreme situaties bedoeld is. Die sensor is een noodmaatregel ter voorkoming van motorschade. Hij herkent weliswaar het zogenoemde pingelen of high speed knock-verschijnsel en past daarop de motorregeling zo aan dat het wordt voorkomen, maar dat gebeurt pas ná de eerste symptomen van pingelen. Kortom, gedurende de gebruiksperiode komt de motor met een regelmaat die afhangt van het gebruik van het beschikbare motorvermogen, in de zone van pingelen.

Gebeurt dat te vaak, dan leidt dat op termijn tot scheurvorming en materiaalvermoeiing. En dat is precies wat hier aan de hand was. Na afloop van het technisch onderzoek ontstond een sfeer waarin beide partijen bereid waren een oplossing te vinden voor de ontstane motorschade. Dankzij een schikking voorkwamen ze een gerechtelijke procedure.

22 september 2017 | AMT | 15

WERKPLAATS

GE ZIEN OP

FACEBOOK Vreemde storingen, fraaie klassiekers, autotechnici met hart voor hun werk en opvallende staaltjes huisvlijt van hun klanten. Er gebeurt veel in de Nederlandse en Belgische werkplaatsen, én dus op de AMT Facebookpagina. Kijk maar op deze pagina’s! Ben je zelf iets leuks, geks of bijzonders tegengekomen in de werkplaats? Deel het met ons via www.facebook.com/AMTautotechniek.

Wat doe je als er geen onderhoudsboekje bij de auto zit? #markeerstift Marco van Dam: “Of je koopt een nieuw boekje bij de dealer, dit ziet er echt armoedig uit”.

Het is vrijdagmiddag, tijd om het gereedschap op te ruimen en, wacht... Luuk Sibelt: “Maak jij een blikje open met een bieropener? In een flesje zit nog steeds 30cl, geen 33cl.”

16 | AMT | 22 september 2017

Met een nieuwe TPS trekt deze Corvette weer strepen bij 100 km/u - vol gas! Julian Wiendels: “Die Bob, lost dat gewoon even op”.

Deze klant is doorgereden met een tik in het blok, dit is het resultaat. Mark Nijenhuis: “Weer een gevalletje waar je de klant meteen kunt doorsturen naar beterhoren.nl”.

Wanneer de distributie voor het laatst gedaan was? Geen idee, zegt de klant. Dolf Sanders: “Dit is wat je noemt ‘distributie-timing”.

De klant was onderweg naar het garagebedrijf voor een cilinderkoprevisie, de auto heeft de garage niet op eigenkracht gehaald...

WERKPLAATS

Winnaar ‘AMT mee op vakantie’-fotoactie De verkiezing bleef spannend tot het laatste moment. Honderden stemmen werden uitgebracht. De top-drie heeft 92 procent van de stemmen gekregen en schelen onderling niet meer dan 4 procent. De uiteindelijke winnaar, met een minimale winstmarge, is Rens Cornelussen.

Marco van der Vlugt: “Op een Franse camping met m’n dochter de AMT lezen, ultieme vakantie!�

We hebben veel inzendingen binnengekregen voor de ‘AMT mee op vakantie’-fotoactie. Via een poll op de website is de vakantiefoto van Rens Cornelussen als winnaar gekozen. Sonic beloont de winnaar met een portable power pack.

Gefeliciteerd!

Tim de Boer: “Deze vakantie tijdens de beun nog een moment gevonden om de AMT te lezen�.

Rikus Rijnberg: “Hoewel mijn reisje naar Engeland voor mij niet echt vakantie was dit jaar, heb ik toch kans gezien tussen de regenbuien door de AMT te lezen�.

Edwin van der Gracht: Bij dit uitzicht heb ik de AMT maar even weggelegd en een biertje opengetrokken...

VIND AMT LEUK!

www.facebook.com/AMTautotechniek

22 september 2017 | AMT | 17

WERKPLAATS

‘IN 2018 IS DE WERELDWIJDE CONTEST, DIE WIL IK NATUURLIJK WINNEN!’

Trots op het vak Wie: ARNO MENNINK, 26 jaar Wat: Beste Mitsubishi-technicus in Europa Waar: Autobedrijf Nijman, Borculo 1 Wat vind je zo mooi aan dit vak?

Dat je met je handen bezig bent, maar zeker tegenwoordig ook vaak met de computer aan de slag moet. Auto’s en elektronica hebben altijd al mijn interesse gehad.

2 Wat vind je het leukste werk?

Na lang zoeken de oorzaak van een storing vinden en oplossen, dat vind ik extra genieten. Maar de diversiteit van het werk spreekt me ook aan. Geen dag is hetzelfde.

3 Wat is je favoriete automerk?

Lamborghini, wat een fantastisch geluid!

18 | AMT | 22 september 2017

4 Wat is je favoriete gereedschap?

De multimeter, want meten is weten!

tuurlijk ga ik daar ook weer proberen te winnen!

5 Welke opleiding/cursussen heb je gedaan?

Technisch Specialist personenauto’s en daarnaast zit ik in het opleidingstraject van Mitsubishi. Uiteraard ben ik ook APK-keurmeester.

8 Wat is je droombaan?

Geen idee, als het maar iets met techniek en dan het liefst met auto’s te maken heeft.

6 Wat wil je veranderen in de autobranche?

De onderdeelprijzen. Soms sta ik er versteld van wat een onderdeel moet kosten. En leg het dan maar eens aan de klant uit waarom de reparatie zo duur wordt...

7 Waar ben je het meest trots op?

Dat ik de Nationale en Europese Mitsubishi Technician Contest heb gewonnen dit jaar. En ergens in 2018 is de wereldwijde contest. Na-

9 Als ik niet aan het werk ben dan...

Ga ik leuke dingen doen met mijn vriendin en drink ik graag een biertje met vrienden.

10 Heb je een tip voor collega’s?

Blijf bij met de techniek. Alle ontwikkelingen in de elektronica gaan steeds verder, dus je moet overal de werking van weten.

NIEUW!

AUTOMOTIVE TECHLINE 088 0044 112 OOK VIA WHATSAPP

06 5167 1940

Is de auto niet uit te lezen, komt een foutcode steeds terug of wil het storingslampje niet uit?

Of ben je op zoek naar een speciďŹ ek stroomschema of een montagehandleiding? Bel de Automotive Techline. 100% antwoord op diagnose vragen, 100% technische documentatie beschikbaar.

Met Automotive Techline ben je altijd klaar voor de nieuwe klant. Iedere klus klaren we. Samen.

Klaar voor de nieuwe klant.

WERKPLAATS

OPGELOST OP GARAGEFORUM: ONZEKERE ZEKERING

Een lastige storing?

Vraag je collega’s om raad óf help je collega’s met jouw kennis via amtgarageforum.nl De winnaars Beta beloont de vraagsteller met een handige imbusset.

Gefeliciteerd atje!

Renault Clio II 1.6 16v motor met 127.250 kilometer.

“Wat naast de defecte zekering opvalt, is dat de bedrading en relais in de zekeringkast sporen van oxidatie vertonen. Na het plaatsen van een nieuwe zekering start en rijdt de auto gewoon goed, maar onder het rijden gaat de zekering weer stuk”, schrijft atje. Hij vraagt op het Garageforum of iemand een goed schema van deze zekeringkast heeft.

Kortsluiting Garageforumlid technicus vraagt: “Als

Ook kans maken?

Upload bij het vinden van de oorzaak van jouw storing goede foto’s bij het topic en geef aan welke reactie de gouden tip was.

De zekeringkast onder de motorkap.

AMT Garageforumlid ‘atje’ heeft een Renault Clio 1.6 16v van 2000 in de werkplaats staan. De 30A-zekering is twee keer gesprongen tijdens het rijden, en na het uitlezen komen diverse storingen aan het licht. “Het is mij niet duidelijk waar de zekering in de zekeringkast rechtsonder de motorkap van is”, begint atje zijn vraag op AMT Garageforum. de zekering stuk is, draait de benzinepomp dan nog? Deze loopt wellicht op zijn laatste benen”. Unikneet deelt een overzicht van de zekeringkast en geeft aan dat de 30A-zekering op locatie ‘F1’ voor de relais motorregeling en relais brandstofpomp is. Technicus stelt voor om de brandstofpomp met een zwevende zekering te voeden. “Gaat die stuk, dan is het duidelijk.”

“Je kunt ook een H4 lamp over de zekering zetten. Vervolgens beweeg je de kabelboom, wanneer de lamp gaat

GARAGEFORUM

Renault Clio met kantelmotor

branden, heb je kortsluiting”, voegt technicus toe.

Zwakke plek Forumlid Frys geeft aan dat zekering F3 voor de bobines en het brandstofpomprelais is. Daarnaast geeft hij aan dat de kabelboom onder de accubak van de Clio II vaak doorslijt. Atje gaat aan de slag met de tips en vraagt nog waar het brandstofpomprelais zit.

Proefrit Tijdens de eerste proefrit blijft de zekering eruit gaan. Met de zekeringen verwijderd meet atje op beide contacten van zekering F1 12 volt en bij zekering F3 aan de ene kant 12 volt en de andere kant massa. “Door corrosie op de contacten kan de weerstand toenemen waardoor de zekering eruit blijft

De verschillende foutcodes die optreden: DF009, DF012 en DF271 Actuatoraansturingsrelais open circuit.

“Zo te zien is het F3 volgens dit schema.

De vraag is nu: wat zit hierop aangesloten?”

gaan, daarom heb ik de contacten van het relais ingespoten met contactspray. De zekering blijft echter nog steeds doorbranden”, zegt atje.

Accelereren Wat atje tijdens de proefritten opvalt, is dat de zekering steeds doorbrandt bij stevig accelereren. Hij voelt aan het blok en merkt dat er veel beweging zit op de motorsteunen. Al snel komt hij er achter dat tijdens het kantelen het blok aan de kabelboom trekt. Hierdoor ontstaat de kortsluiting. Na het vervangen van de achterste motorsteun doet het probleem zich niet meer voor.

Wil je het hele topic nog eens teruglezen? Je vind de directe link in ons maanddossier via www.amt.nl/9-2017.

22 september 2017 | AMT | 21

WERKPLAATS Een band van buitenaf repareren met een veter of een prop is prima als noodreparatie. Daarna moet de band worden gedemonteerd en alsnog op de juiste manier worden gerepareerd. Er moet immers worden gekeken of de inrijding niet nog meer schade heeft aangericht aan het inwendige van de band. Bovendien dicht een prop het gat wel af, maar het vulkaniseert niet met de band. Het vormt geen geheel. Het contactvlak met het lek is ook maar klein, waardoor de hechting minimaal is. Een prop of veter kan dus losraken. Je mag er volgens de bijbehorende gebruiksaanwijzing dan ook niet harder mee rijden dan 60 km/u en niet verder dan 400 km. In Duitsland is het zelfs bij wet verboden om met een van buitenaf ‘gerepareerde’ tubeless band te rijden. Het is dus niet geschikt als permanente reparatie. Voor een permanente reparatie moet een Minicombi-pleister (de paddenstoel) worden aangebracht. Dat gaat als volgt:

STAP 1

Controleer de band op beschadigingen en markeer de plek van de inrijding duidelijk met krijt, zowel aan de binnen- als de buitenzijde. Verwijder het object dat het lek veroorzaakte en let goed op onder welke hoek dit voorwerp erin zat.

STAP 2

Controleer de omvang van de schade met een priem en bepaal daarbij de hoek van het schadekanaal.

EEN BAND VAN BUITENAF REPAREREN MET EEN VETER OF EEN PROP IS PRIMA ALS NOODREPARATIE

22 | AMT | 22 september 2017

STAP VOOR STAP Autoband repareren DOOR PETER AANSORGH

Een lekke band degelijk en veilig plakken is vakwerk. De band moet worden gedemonteerd, waarna er van binnenuit een ‘paddenstoel’ in wordt gezet, met een grote overlap over het lek. Om een goede hechting en afdichting te garanderen, is de juiste reparatieprocedure essentieel. Rema Tip Top laat in het instructielokaal van de Vaco in Leiden zien hoe het moet.

STAP 3

STAP 5

Verwijder vuil, talk en siliconen met behulp van Liquid Buffer (Rema Tip Top) en ruw op met een schraper. De schoongemaakte plek moet iets groter zijn dan de Minicombi-pleister. Schraap de binnenlaag eraf terwijl de Liquid Buffer nog nat is.

STAP 4

Frees het gat uit met een freesmaat die hoort bij de maat van de steel van de Minicombipleister. Laat de frees maximaal 4.500 tpm draaien. Gebruik de volle lengte van de hardmetalen frees en trek deze na elke steek volledig uit de band. Frees eerst van binnen naar buiten, dan van buiten naar binnen. Op die manier staan de staaldraadjes van de karkasgordels naar buiten gericht en gaat de Minicombi-pleister er straks gemakkelijker in.

Het te lijmen oppervlak aan de binnenkant van de band moet worden opgeruwd. Markeer daarvoor eerst een rondje, ruim rond de Minicombi-pleister.

STAP 6

Ruw het reparatiegebied licht en egaal op met een schuurtol met korrel 36 en een toerental lager dan 4.500 tpm.

WERKPLAATS STAP 7

Borstel het opgeruwde oppervlak schoon met een messing borstel. Borstel alleen op het opgeruwde oppervlak en beweeg diverse malen in dezelfde richting. Reinig het oppervlak daarna met een stofzuiger.

STAP 8

STAP 10

Trek de Minicombi-pleister met een combinatietang van buitenaf zover in de band dat er in het midden van de pleister aan de binnenkant van de band een kuiltje ontstaat.

STAP 11

STAP 13

Snijd met een mes het uitstekende deel van de Minicombi-plug aan de buitenkant van de band af en schuur het resterende deel weg met de schuurtol, totdat het oppervlak gelijk is aan het loopvlak van de band.

STAP 14 Nadat de band op de velg is gelegd, moet deze nog worden gecontroleerd op lekken alvorens het wiel op de auto wordt gemonteerd.

Breng Fast Dry Cement met een priem aan in het schadekanaal. Gebruik een kwastje om Fast Dry Cement met een draaiende beweging op het opgeruwde oppervlak aan te brengen. Zorg dat het oppervlak volledig gedekt is. Laat het 6 tot 10 minuten drogen. Voel aan de rand, waar geen plakker komt, of het niet te plakkerig aanvoelt. Dan is het droog genoeg.

Rol het oppervlak van de Minicombi-plug met een aanroller vast. Beweeg hierbij van het midden naar buiten toe om luchtinsluiting te voorkomen. Doe dit in alle richtingen en over het hele oppervlak van de pleister.

VOOR EEN PERMANENTE REPARATIE MOET EEN MINICOMBI-PLEISTER WORDEN AANGEBRACHT

STAP 12

STAP 9

Steek de Minicombi-pleister met de steel in het gat.

Pas op dat je de te lijmen oppervlakken niet met de vingers aanraakt.

Controleer het reparatiegebied. De Minicombiplug mag niet bollen of loslaten aan de randen en moet het reparatiegebied volledig bedekken.

Breng daarna een ruime hoeveelheid Innerliner Sealer aan op het hele reparatiegebied en over de rand van de pleister.

22 september 2017 | AMT | 23

TECHNIEK

SUBARU INTRODUCEERT GLOBAL PLATFORM

Eigenwijze vliegtuigbouwer Subaru is een eigenzinnig merk met een heel eigen filosofie. Kort gezegd komt die neer op boxermotor, permanente vierwielaandrijving en: waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan? Of dat zijn vruchten afwerpt?

De presentatie van Subaru’s nieuwe ‘Global Platform’ is een mooie gelegenheid om dat uit te zoeken.

DOOR ERWIN DEN HOED / FOTO’S SUBARU

David Dello Stritto is de sales- en marketingmanager voor Subaru Europe. Hij vertelt dat Subaru in 2016 voor het eerst in zijn bestaan meer dan een miljoen auto’s verkocht. En dat voor 2017 de verwachting richting de 1,1 miljoen gaat. Het kleine Japanse merk zit dus in de groei. Al dankt het die groei niet echt aan Europa, waar jaarlijks niet meer dan zo’n 40.000 Subaru’s worden afgezet. En ook Nederland is niet echt een Subaru-land. Over heel 2016 werden er hier 728 op kenteken gezet. In de VS is dat heel anders. Zo’n twee derde van de Subaru’s gaat daar naartoe, of wordt daar gebouwd.

Want behalve in twee Japanse fabrieken bouwt Subaru ook auto’s (Legacy, Outback en Impreza) in Lafayette, Indiana.

Ook sportievelingen WRX en BRZ dragen niet echt bij aan de groei: “Die maken maar een heel klein deel uit van onze verkopen”. En dat past in de strategie van Subaru. Sinds 2012 is die namelijk eerst en vooral op suvs gericht: de Forester, de XV en de Outback dus.

Eerst vliegtuigen, daarna auto’s Voor hij verder op het hoe en waarom van suvs ingaat, geeft Dello Stritto een lesje Subaru-geschiedenis. Het bedrijf mag dan 100 jaar oud zijn, de eerste Subaru-auto dateert pas van 1958. En net als ooit bij Saab was ook in dat eerste Subarumodel, de 360, duidelijk vliegtuigbouwers-DNA herkenbaar.

Zeven jaar later introduceerde Subaru met de 1000 zijn eerste boxermotor en in 1972 was de Leone de eerste Subaru met boxer én permanente 4WD. “Dat was geen marketingdingetje”, zegt marketingman Dello Stritto. “Met de sneeuw en steile hellingen op veel plaatsen in Japan voldeed de Leone daarmee in een belangrijke behoefte.”

De introductie van de eerste Impreza WRX in 1992 zou hij

‘MET DE WRX HEBBEN WE VEEL SUCCES GEHAD, MAAR NU RICHTEN WE ONS OP SUVS’

Bij ons is de nieuwe XV de eerste Subaru op het nieuwe SGP-platform. Op andere markten had de nieuwe Impreza de primeur.

24 | AMT | 22 september 2017

eigenlijk het liefst overslaan. “Daar hebben we veel succes mee gehad, maar nu richten we onze inspanningen op suvs.”

Dus noemt hij liever de Outback: “In 1995 onze eerste crossover”, en de Forester: “De eerste is van 1997, die viert dit jaar zijn twintigste verjaardag”.

Natuurlijk heeft die focus op suvs ook een commerciële achtergrond. “Wereldwijd groeide het marktaandeel van suvs tussen 2008 en 2016 van 9 naar 25 procent. Bij Subaru groeide het in dezelfde periode van 41 naar 82 procent.”

Dat Subaru ondanks die commerciële focus nog steeds een eigenwijs merk is, zie je behalve aan de aandrijflijn ook aan veiligheidssysteem Eyesight. Met de ontwikkeling van dat rijdersassistentiesysteem begon Subaru al in 1989. Bijzonder is dat Subaru daarbij altijd vast is blijven houden aan alleen de stereocamera, waar andere merken de camera combineren met radar.

Wie rijdt Subaru?

Een merk dat zulke eigen keuzes maakt, krijgt ook de kopers die daarbij horen, zo blijkt uit onderzoek van Subaru onder zijn klanten. Dello Stritto: “Onder onze klanten zijn relatief meer privé-kopers en dus minder leaserijders. En onze kopers houden hun auto langer dan gemiddeld.”

Verder zijn ze meer gericht op outdooractiviteiten en hechten ze nóg meer waarde aan veiligheid dan andere autokopers. “Vandaar dat we onze ontwikkelingsingenieurs de opdracht geven auto’s te ontwikkelen als een Zwitsers zakmes, onze auto’s moeten voor hun gebruikers alles mogelijk maken.”

Het resultaat van dat ontwikkelingswerk? Dat toetsen we in de drie kaders op deze pagina’s. We bekijken het Subaru Global Platform, de typische Subaru-aandrijflijn en veiligheidssysteem Eyesight.

TECHNIEK

SGP: basis van alle nieuwe Subaru’s Het Subaru Global Platform, kortweg SGP, maakte zijn debuut in de nieuwe Subaru Impreza. Die auto schopte het ermee tot Auto van het Jaar in Japan. Maar omdat de Impreza bij ons in Europa pas dit najaar geïntroduceerd wordt, zien wij het nieuwe platform hier het eerst in de nieuwe XV. Hoe het ook zij, SGP moet de basis vormen voor alle nieuwe Subaru-modellen in de komende jaren.

Ontwikkelingsingenieur Atsushi Nakashima begint met de doelstellingen die Subaru voor ogen had bij de ontwikkeling van het SGP. Die zijn niet verrassend: “Het moet zorgen voor een dynamisch rijgedrag, optimale veiligheid bieden en zo licht mogelijk zijn om het brandstofverbruik te beperken”.

Dat dynamische rijgedrag begint met stabiliteit in rechte lijn. “Bij rechtdoor rijden vragen oneffenheden op het wegdek of een plotselinge rukwind om stuurcorrecties van de chauffeur. Als het koetswerk niet voldoende stijf is, reageert de auto vertraagd op die correcties.

De chauffeur stuurt dan nog wat verder in, en dan pas reageert de auto, zodat de chauffeur weer de andere kant op moet corrigeren. Te weinig stijfheid in de carrosserie geeft dus een auto die niet stabiel is in rechte lijn.”

Sneller dan concurrentie Voor zijn nieuwe SGP-modellen werkten de Subaru-ontwikkelaars met 200 bewegingssensoren op de auto om de vervormingen te meten en het verband met de vertraging in richtingsverandering vast te leggen. Het verschil in die vertraging tussen een auto met een stijve of juist een slappe carrosserie kan oplopen tot wel een tiende van een seconde. En die tiende betekent een wereld van verschil in rij-

Basis van Subaru’s nieuwe XV en Impreza. Het platform is zo opgebouwd dat voor de afzonderlijke modellen variatie in spoorbreedte, wielbasis en carrosseriestijfheid mogelijk is.

Aan de onderzijde is de vloeiende vorm van de langsliggers zichtbaar.

eigenschappen, legt Nakashima uit. Behalve die veel betere rechtelijnstabiliteit uit zich dat in een hogere maximale snelheid bij een dubbele baanwissel. In dat opzicht verslaat de XV niet alleen zijn voorganger, Subaru claimt zelfs dat de nieuwe XV zo’n dubbele uitwijkmanoeuvre met hogere snelheid kan nemen dan al zijn concurrenten. In een grafiekje met eigen metingen van Subaru, zien we dat Toyota’s HR-V en de Mazda CX-3 in de buurt komen van de XV, dat de Kia Sportage en de BMW X1 daar onder zitten en dat zo’n uitwijkmanoeuvre met een Jeep Renegade, Honda CR-V of Audi Q3 nog weer trager gaat.

Nakashima toont enkele punten in de carrosserie waar Subaru de stijfheid verbeterde. Zo kregen de langsbalken in de bodem een vloeiender verloop om de weerstand tegen torderen te vergroten, werd de verbinding tussen de veerpoten en de passagierskooi versterkt met het oog op de laterale stijfheid, en werd met datzelfde doel de verbinding met het achterframe versterkt. Als resultaat van die versterkingen dempen trillingen na hobbels ook veel sneller uit. Zo verbetert die grotere stijfheid ook het NVH-gedrag (Noise, Vibration, Harshness) van de op het nieuwe platform gebaseerde auto’s. Door ook mechanische verbindingen aan te vullen met lijmverbindingen wordt deformatie van tegen elkaar liggende flensen beperkt. Ook dat vermindert trillingen.

De genoemde dubbele baanwissel, dus de mogelijkheid om bij gevaar snel uit te wijken én daarna weer terug te gaan naar je eigen baan, valt onder actieve veiligheid. Als gezegd speelt naast de carrosseriestijfheid daar ook de hoogte, of liever laagte, van het zwaartepunt een rol. Bij de ontwikkeling van het nieuwe platform was daar veel aandacht voor. Zo ligt in de nieuwe Impreza de motor 10 mm lager en zijn ook de heupen van de voor- en achterinzittenden 10 mm lager en die van de hakken zelfs 20 mm lager gesitueerd. Dat laatste werd mogelijk doordat de langsliggers in de frameconstructie warm geperst zijn. Bij die techniek ondergaat het metaal tijdens het persen nog een warmtebehandeling om de sterkte te vergroten. Ook de passieve veiligheid kreeg de nodige aandacht tijdens de ontwikkeling van het SGP. Er kwam een derde pad bij, waarlangs de impact van een frontale aanrijding zich door de carrosseriebodem beweegt, en het hoofdpad werd vloeiender. Zowel de Impreza als de XV kregen in de Japanse JNCAP de hoogste score. Maar eerlijk is eerlijk, omdat in Japan het aandeel voetgangers onder de verkeersdoden veel groter is dan in Europa, zijn beide auto’s daar uitgerust met een voetgangersairbag. Europese Subaru’s niet.

Lager zwaartepunt

Sneller uit kunnen wijken is actieve veiligheid.

Niet alleen verlaging van het zwaartepunt speelt daar een rol, ook de onafhankelijke achterwielophanging van het Subaru Global Platform draagt hier aan bij.

Doelstelling twee was veiligheid. Dat begint bij wat Subaru primaire veiligheid noemt.

Goed zicht is daar onderdeel van. Dus mocht de stijfheid van de carrosserie niet komen van dakstijlen waar hele schoolklassen achter verdwijnen. Sterker, op dit gebied claimt Subaru met de oude XV al ‘best in class’ te zijn, terwijl de nieuwe een nog weer groter deel van de 360 ° om de bestuurder aan vrij uitzicht biedt.

Afslankkuur In het nieuwe platform maakt het reguliere staal grotendeels plaats voor een mix van hogesterkte stalen inclusief heetgeperst staal. En inmiddels gebruikt Subaru ook aluminium; voor de motorkap. Net als de zogenoemde Tailor Rolled Blanks. Die TRB’s hebben een variabele dikte. Zo varieert de dikte van het plaatmateriaal van de B-stijl van de Amerikaanse Impreza in acht stappen van 1,4 tot 2,75 mm. Waarom we ook dat moois niet in de EU-auto’s zien? “In de VS is de kans op een zijaanrijding met een grote pick-up veel groter.”

22 september 2017 | AMT | 25

TECHNIEK

Lineartronic-CVT is de standaard bij Subaru. Dit is de hybride-uitvoering met ingebouwde elektromotor zoals Subaru die in de Impreza levert in de VS.

Subaru zweert bij de boxermotor: “Laag zwaartepunt, laag trillingsniveau, geen balansassen nodig en maakt hoge toerentallen mogelijk”.

Dankzij de boxermotor is de aandrijflijn bovendien volledig horizontaal symmetrisch.

Boxer, 4WD en CVT Boxermotor, 4WD en CVT, dat is de norm bij Subaru. In het huidige leveringsprogramma is de achterwielaangedreven sportwagen BRZ de enige uitzondering op die regel. Maar zelfs de aandrijflijn van de extreem sportieve WRX STI doet het met deze configuratie, inclusief de CVT. Daisuke Yamada legt uit waarom Subaru zo stringent vasthoudt aan deze opstelling. “Vier is beter dan twee. AWD geeft betere tractie en stabieler gedrag bij een uitwijkmanoeuvre. Dus verhoogt het de veiligheid.”

Yamada vindt bovendien dat die AWD permanent moet zijn. “Niet permanente systemen schakelen in bij verlies aan grip. Dat gaat razendsnel, binnen 0,3 seconde verandert een 2WD in een 4WD. Maar 0,3 seconde bij 120 km/h is wel 10 meter. Daarin kan heel wat gebeuren.”

Dankzij de boxermotor is de aandrijflijn bovendien volledig horizontaal symmetrisch. “Dat geeft niet alleen een perfecte gewichtsbalans, maar omdat de aandrijfassen aan de voorkant even lang zijn, voorkom je het ook ‘torque steer’-effect waarbij een sterke toename in het motorkoppel een reactie in het stuur geeft.”

Als gezegd levert Subaru in al zijn bij ons beschikbare modellen (op de BRZ na) een CVT in lengterichting. Die Lineartronic-transmissie met aandrijfketting van LuK produceert Subaru zelf. “Een CVT biedt altijd de optimale overbrengingsverhouding. Dat maakt een aandrijflijn met CVT niet alleen efficiënt, maar ook snel”, weet Yamada.

Natte koppeling als centraal diff En dus heeft ook de WRX STI zo’n Lineartronic. Wel kreeg die een ‘echt’ centraal differentieel mee, in tegenstelling tot de andere modellen.

Yamada: “Bij de Lineartronic op de overige modellen wordt het centrale diff gevormd door een natte multiplatenkoppeling. Die wordt elektronisch aangestuurd en via oliedruk bediend. Onder normale rijomstandigheden is de koppeling deels in aangrijping, hij slipt dus. De koppelverdeling komt dan ongeveer overeen met de gewichtsverdeling: 60 procent naar de vooras, 40 procent naar de achteras. Bij slip op één van de assen wordt het aangrijpingspercentage aangepast om de koppelverdeling af te stemmen op de beschikbare grip”.

Overigens is het niet alleen de slip die het aangrijpingspercentage van

26 | AMT | 22 september 2017

de multiplatenkoppeling bepaalt. Subaru gebruikt ook de hellingshoeksensor om via de multiplatenkoppeling de koppelverdeling aan te passen. Op dezelfde manier gaat er ook bijvoorbeeld bij felle acceleratie meer koppel naar de achterwielen.

Het systeem met zo’n elektronisch aangestuurde multiplatenkoppeling als centraal slipdifferentieel biedt nog veel meer mogelijkheden. Zo is er een X-Mode die minder slip toestaat. Maar omdat zo’n bijna vaste verdeling korte bochten onmogelijk maakt, wordt die X-Mode stand automatisch deels uitgeschakeld bij ver insturen. Ook een Hill Descent Control met zelfremfunctie is mogelijk dankzij zo’n natteplatenkoppeling als centraal differentieel. Kortom, het systeem anticipeert zoveel mogelijk op de omstandigheden. Daarom spreekt Subaru van ‘Active Torque Split’. Oh, en voor wie zich zorgen mocht maken over de levensduur van zo’n koppeling die altijd slipt: “Niet nodig”, zegt Yamada, “deze koppeling is ontworpen om continu te slippen en houdt dat een autoleven vol.”

Racemodus Bij de WRX STI zit er voor die multiplatenkoppeling nog een ‘echt’ planetair centraal differentieel, dat voor een sportieve 41-59 voor-achter koppelverdeling zorgt. Dat wordt aangevuld met die elektronisch gestuurde natteplatenkoppeling. Behalve door de elektronica in de auto, kan hier ook de bestuurder zelf de klampkracht op de koppelingsplaten beinvloeden. Hij kan kiezen uit zes standen, vandaar dat Subaru spreekt van DCCD, Driver Controlled Center Differential.

Slanke lijn Subaru werkt continu aan verbetering van zijn eigen Lineartronic-CVT. Zo heeft hij voor de modellen op het Subaru Global Platform een ketting met een 10 procent kortere afstand tussen de schakels. Dat maakt kleinere pulleys en daarmee een groter bereik binnen dezelfde afmetingen mogelijk. Samen met aanpassingen aan de koppelomvormer en een aangepaste bevestiging van het kroonwiel aan het frontdifferentieel wist Subaru het gewicht van de complete Lineartronic met 7,8 kg te verminderen. Daarmee weegt de CVT inclusief front en centraal diff nu 113,2 kg.

TECHNIEK

Boxerupdates Dan de boxermotor. De eerste generatie van Subaru’s boxer maakte zijn debuut in 1966 in de Subaru 1000.

Bijzonder voor die tijd was dat die 1000 een voorwielaangedreven auto was. De motor zelf viel op door een uitbundig gebruik van aluminium. Die zogenoemde EA-motor werd pas in 1989 afgelost door Subaru’s tweede generatie boxer: de EJ. Als EJ 25 Turbo is die nog steeds in gebruik in de WRX STI. De derde generatie dateert van 2011 en was sterk gericht op het terugdringen van schadelijke emissies.

Opvallend is dat er non-turbovarianten (motorcode FB) zijn met poortinjectie, met directe injectie en met beide. De 2.0 turbovariant met motorcode FA heeft directe injectie en een perfect vierkante boring-slagverhouding van 86 x 86 mm.

In de tussentijd zijn de FB-motoren alweer stevig onder handen genomen. Zo groeide de compressieverhouding van de 1.6 IDI van 10,5 naar 11,0 : 1 en werd 70 procent van de onderdelen opnieuw ontworpen, vooral met het oog op gewichtsreductie. Zo verloren de cilinderkoppen samen 1,1 kg, het motorblok 1,8 kg, de krukaspulley 1,2 en de krukas zelf 0,3 kg.

De grootste winst boekte Subaru bij het uitlaatsysteem: min 3,3 kg. Alles bij elkaar verloor de motor 14 kg, terwijl hij toch 10 procent aan torsiestijfheid won én een EGR-koeler kreeg.

Bij de 2.0 DI-variant van de FB-motor zijn de ontwikkelingen vergelijkbaar. De compressieverhouding ging naar 12,5: 1, het gewicht daalde met 12 kg, bij een vergelijkbare winst in stijfheid. Ten slotte kreeg deze motor een Tumble Generation Valve, die bij lage belasting voor een mooie koprolwervel in de verbrandingskamer zorgt.

Eyesight: geen radar, alleen twee lageresolutiecamera’s achter de voorruit.

Extra ogen achter de voorruit Eyesight, in 2008 had Subaru er in Japan een ‘word’s first’ mee, maar pas in 2014 kwam het systeem met de twee lageresolutiecameraatjes achter de voorruit naar Europa. Die nemen waar op een vergelijkbare manier als menselijke ogen. Door de afstand tussen beide camera’s zijn de objecten die ze waarnemen ten opzichte van elkaar verschoven.

Die verschuiving is groot bij objecten die dichtbij zijn en kleiner bij objecten die verder weg zijn. Zo kan het computersysteem dat de beelden verwerkt de afstand tot de objecten bepalen. Maar dat systeem kan meer: het kan ook objecten herkennen. Het herkent wegmarkeringen, bochten, voetgangers, fietsen, motoren en auto’s. Bovendien voorspelt het systeem de eigen koers aan de hand van de stuurhoek, de rotatie rond de verticale as, de voertuigsnelheid en de wegmarkeringen.

Kortom, dat systeem is continu met een hoop data in de weer. Die hoop is zo groot, dat de verwerking tijd kost. “Dat is de reden waarom we lageresolutiecamera’s gebruiken”, zegt technisch trainer van Subaru Europe Gino van der Auwera. “Daarmee gaat de verwerking sneller.” En als je de verwerkingstijd hoort, begrijp je dat dat hard nodig is: “Objecten herkennen duurt 1 à 2 seconden”.

In tegenstelling tot andere autofabrikanten vult Subaru de camerabeelden niet aan met radar. “Nee, radar is duur en complex, en bovendien kun je er alleen objecten mee waarnemen, je kunt ze niet herkennen.”

Talloze functies

Bij een frontale aanrijding schuift de boxer onder het inzittendencompartiment. Let op het lichte stuk in de cardanas. Dat knikt dan naar beneden.

Dankzij Eyesight worden functies mogelijk als: Pre-Collision Braking, Adaptive Cruise Control, Lane Keep Assist, Lane Sway Warning en Lead Vehicle Start Alert. Voor wie die laatste twee termen niet kent: vermoeidheidsassistent op basis van stuurgedrag en een seintje voor als je bij het stoplicht blijft staan nadat je voorganger is weggereden.

Met alleen die twee lageresolutiecamera’s slaagt Subaru er toch in die functies steeds verfijnder te maken. Zo wacht de ACC niet meer met versnellen totdat je de baanwissel hebt gemaakt, maar begint de versnelling meteen nadat je de richtingaanwijzer aantikt. Een ander voorbeeld is de stuurhulp die de bestuurder na de waarschuwingsfase van de Pre-Collision Braking krijgt als hij probeert uit de wijken. Dankzij remingrepen op de juiste wielen is dan minder stuurinput nodig. Wie ondertussen nog steeds een hekel heeft aan al die opdringerige rijdersassistentiesystemen, vindt de statistieken tegen zich: auto’s met Eyesight veroorzaken 61 procent minder ongelukken met doden of gewonden. Bij kop-staartbotsingen is de reductie zelfs 83 procent.

En nog een indrukwekkend cijfer: een kwart van de Europese Outback-rijders met Eyesight zegt dat het systeem al een keer een ongeluk heeft voorkomen.

Overigens heeft ook Eyesight inmiddels meer sensoren dan alleen de twee camera’s.

Die zijn immers nodig voor functies als Blind Spot Detection. En recent opende Subaru op het Japanse eiland Hokkaido een nieuwe testbaan, speciaal voor de verdere ontwikkeling van ‘advanced driver assist’ technologieën.

22 september 2017 | AMT | 27

WERKPLAATS

JALTEST-DEMONSTRATIE VOOR ATC-AMSTERDAM

Iedere maand verzorgen de twintig ATC-afdelingen in Nederland en België lezingen met uiteenlopende onderwerpen.

Alle 4000 leden van de ATC kunnen die gratis bijwonen. En ze ontvangen het vakblad AMT. Verder organiseert de ATC landelijke evenementen en vertegenwoordigt de vereniging de APK-keurmeesters in verschillende officiële overlegorganen.

Meer weten? Kijk op: www.atcnl.nl of www.atcbe.be.

‘ALS WIJ ZE GEEN JALTEST VERKOPEN, KOPEN ZE EEN TEXA BIJ WIJLHUIZEN’

Auto’s eruit, stoelen erin. Dennis Wilmans demonstreert de Jaltest multimerkdiagnosetester voor trucks, trailers, bussen, landbouwen andere voertuigen.

28 | AMT | 22 september 2017

Spaanse multimerkdiagnose Truckland kennen we als DAF-dealer. Maar Truckland is ook de importeur van de Jaltest diagnosetester. Hoe komt dat? En wat kunnen werkplaatsen voor trucks, trailers, bussen, bestelauto’s, kranen, shovels en speciale voertuigen verwachten van zo’n Jaltest?

DOOR ERWIN DEN HOED / FOTO’S AMT

Aan de ene kant van de Stetweg in Castricum staat het pand van Toyota-specialist De Lijnbaan, aan de overkant is John Deere-dealer Kraakman gevestigd. ATC Amsterdam is op bezoek bij beide bedrijven. Op het programma staat de Jaltest diagnosetester. Verkoper binnendienst bij Truckland Dennis Wilmans trapt af in de ontruimde showroom van De Lijnbaan. Hij stelt eerst kort zijn werkgever voor: “Truckland is dealer van DAF, Fiat, Ginaf, VW-bedrijfswagens, SAF, BPW en erkend reparateur van MAN. En sinds kort zijn we ook Tatradealer. Dat merk werkt samen met DAF om de Euro 6-eisen te halen, heeft een uniek chassis voor off-roadwerk en past dus heel goed bij ons.”

Hij vertelt dat Truckland een samenvoeging is van drie bedrijven met in totaal elf vestigingen in Noord-Holland, Zuid-Holland, Tilburg en Turnhout. “En inmiddels zijn we ook actief in Spanje. We hebben drie vestigingen in en om Madrid.”

Diagnosekosten in de hand houden Met al die vestigingen en al die merken liepen de kosten voor merkspecifieke diagnoseapparatuur nogal op. Bovendien melden zich op al die vestigingen ook altijd nog vreemd-merkvoertuigen. Er moest dus een universele tester komen die op alle elf vestigingen inzetbaar was. Maar welke? “We dachten al snel aan Texa.” Maar dat was geen optie: “Texa wordt geleverd door de firma Wijlhuizen.” En: “Zij leveren truckonderdelen, net als wij. En we gaan natuurlijk niet onze concurrent spekken”. Toen gingen de gedachten uit naar de Spaanse vestigingen. Waar werkten die eigenlijk mee? “Galtest”, imiteert Wilmans zijn collega’s uit Madrid. “En wat kunnen we met Jaltest?”, wilden de Nederlandse werkplaatsen weten. “Alles”, was het antwoord uit Spanje. Dat werd in Nederland met de nodige scepsis ontvangen: “Ja ja.

Stuur er maar eens eentje deze kant op.”

Dat gebeurde. En het resultaat? Alle Truckland-vestigingen werken nu met de Jaltest multibranddiagnosetool. Én Truckland is zelfs distributeur van Jaltest geworden. Alle reden voor Wilmans om iets over de achtergrond van Jaltest te vertellen. “De producent van Jaltest heet Cojali. Dat bedrijf begon in 1991 met aftermarket ventilatorkoppelingen en andere koel- en remdelen voor trucks. Omdat die viscokoppelingen een elektronische bediening kregen, en omdat ABS eABS werd, nam Cojali in het jaar 2000 een softwarebedrijf over. Nu, zeventien jaar later, werken daar 156

WERKPLAATS ingenieurs die zich met de Jaltest diagnosetool bezig houden.”

Alles in het klantrapport Om een indruk te krijgen van wat je allemaal kunt met de Jaltest, geeft Wilmans een demonstratie in de showroom van De Lijnbaan. Hij legt uit dat de Jaltest bedoeld is voor diagnosetechnici in een brede range van voertuigen: “Trucks, trailers, bussen, bestelauto’s en pick-ups, speciale voertuigen zoals shovels, kranen en rupsen, maar ook buitenboordmotoren en losse motoren en versnellingsbakken”.

De Jaltest Link is het apparaat dat je op de diagnosestekker van het voertuig aansluit. “Dat kan via Bluetooth, maar bij Euro 6 gaat er zoveel data door, dat ik de USB-aansluiting aanbeveel.”

Die data kan naar een laptop, maar ook naar een tablet, zolang de Jaltest-software er maar op staat. Dat kan ook op beide. In dit geval gebruikt Wilmans een laptop en een beamer zodat de leden van ATC Amsterdam-Kennemerland mee kunnen kijken. Wilmans loopt razendsnel door de functies van de Jaltest heen. En dat zijn er veel, dus toont hij eerst de feedbackknop. “Kom je er helemaal niet meer uit, dan heb je met deze knop dezelfde dag nog antwoord uit Spanje.” En dan is er de Teamviewer. “Dat is onze hulp op afstand, waarmee je je computer door ons kunt laten overnemen.”

Ook goed om te weten is dat de Jaltest een rapport aanmaakt van je activiteiten: “Daar kun je schermafbeeldingen, foto’s en bestanden aan toevoegen, zodat je precies aan je klant kunt laten zien wat je gedaan hebt. Die rapporten

Tablet, laptop, of meerdere laptops, dat kan allemaal, de licentie zit in de Jaltest Link. Wilmans gebruikt een laptop en projecteert het beeld op een bakstenen muur in de showroom van Autobedrijf De Lijnbaan.

Jaltest-training Bij aanschaf van de Jaltest diagnosetool hoort ook een training. Dennis Wilmans legt uit: “Wij doen ook de trainingen. De training bij aanschaf is officieel € 250,-. Dat is inclusief het installeren van de software, het aanmelden in het systeem, en het belangrijkste: de Expertcode, dat is je eigen pincode”.

Waarom die code zo belangrijk is? “De Expertcode heb je nodig om te programmeren en om gegevens te wijzigen. Je krijgt hem na de training, zodat je weet wat je doet en je je bewust bent van de risico’s. Denk bijvoorbeeld aan het wijzigen van de luchtdruk van de remmen bij een trailer. Bij een ongeval kan er gecontroleerd worden wie er iets aan de remmen heeft gewijzigd, omdat jouw pincode erin staat.”

De training gaat lekker vlot. “Duurt ongeveer een dagdeel. We leren daar de monteur(s) hoe je omgaat met de Jaltest. En uiteraard geven we ze tips en tricks. Vaak hebben monteurs zelf al wat vragen en die behandelen we ook meteen.”

En voor wie dat niet genoeg is: “Ongeveer één keer per jaar laten we iemand uit Spanje overkomen die een technische training geeft, die veel meer de diepte ingaat. Hier komen vaak de monteurs die het systeem tot het uiterste willen benutten”.

ATC-leden zitten niet graag de hele avond in een showroom, dus hup naar de werkplaats aan de overkant. komen terecht in de ‘Garage Resource Planning’, zodat je een overzicht van de rapporten hebt, inclusief de tijd en de naam van de monteur die er aan gewerkt heeft. Dus is die monteur de volgende dag ziek en een ander moet verder aan dat voertuig, dan weet hij precies wat er gebeurd is.”

Okee, aan de slag met de Jaltest. “Wat voor voertuig zullen we selecteren?”, vraagt Wilmans. “De Volvo FH16 met 750 pk”, klinkt het meteen vanuit de showroom. Wilmans selecteert de gevraagde Volvo en laat zien wat er mogelijk is. Hij kan niet alleen componenten uitlezen, hij kan ze ook aansturen. Hij kan een complete systeemcontrole doen, alle foutcodes bekijken en een geleide diagnose doen. Hij kan het onderhoudsinterval resetten of een compressietest 22 september 2017 | AMT | 29

WERKPLAATS

De Jaltest Link koppelen aan de OBD-stekker van de DAF. uitvoeren. Maar hij kan ook het brandstofsysteem monitoren en alle meetwaarden live volgen, of het Euro 6-emissiesysteem, of welk systeem dan ook.

Naar de overkant “Hoe vaak zijn er updates?”, wil een ATC-lid weten. “Drie keer per jaar”, antwoordt Wilmans. “Met nieuwe voertuigen lopen

universele testers vaak een half jaar achter. Bij de Jaltest is dat vaak maar drie maanden. Hoe dat kan? 156 ingenieurs, zei ik al. Die zetten grote stappen.”

Dat hoeven de ATC-leden niet. Met een klaar kleine stapjes zijn ze al aan de overkant van de Stetweg. Dennis Wilmans’ collega, Berry Voss, heeft daar in de werkplaats van John Deere-dealer Kraakman een DAF XF 105 binnengereden. Hij sluit de Jaltest Link aan op de diagnosestekker, rechts onder in de DAF-cabine. Na enige tijd herkent de Jaltest het voertuig en geeft Voss de tester opdracht een systeemscan uit te voeren. Ook dat vraagt enig geduld, maar dan verschijnt er een enorme lijst met systemen op het scherm: instrumentenpaneel, retarder, uitlaatgasnabehandeling, en nog een enorme reeks. Achter heel wat van die systemen staat een gevarendriehoekje met een aantal erachter. In al die systemen zitten foutcodes. Dat zijn er nogal wat. “Dat is niet zo vreemd”, weet Voss. “Als de chauffeur de motor afzet voor hij helemaal stil staat, genereert hij al een hele reeks foutcodes.”

Werkplaats niet meer nodig?

En al snel geeft Berry Voss het toetsenbord over aan de ATC-leden.

30 | AMT | 22 september 2017

Voss neemt een aantal van die codes onder de loep, en laat zien hoe je met de Jaltest naar de oorzaak kunt zoeken. Dan geeft hij de laptop over aan de ATC-leden. “Ervaar het zelf maar.” Dus duiken ze in de systemen van de DAF, maken ze vergelijkingen met merktesters en andere multimerktesters, waar de Jaltest zeker niet slecht uitkomt.

Als de avond zijn einde nadert, zit één ATC-lid toch nog met een prangende vraag: “Okee, ik snap dat jullie in de werkplaatsen van Truckland zo’n Jaltest multimerktester gebruiken. Maar ik snap niet dat jullie die tester ook verkopen. Je bedient daarmee toch je werkplaatsklanten? Straks hebben ze de Truckland-werkplaats niet meer nodig!” Daar is Wilmans niet zo bang voor: “Als wij ze geen Jaltest verkopen, kopen ze een Texa bij Wijlhuizen”.

WERKEN. LEREN. INFORMEREN. De nieuwe servicestandaard voor werkplaatsen en groothandels Onze nieuwe serviceportal biedt alles wat de dagelijkse werkzaamheden van werkplaatsprofessionals nog eenvoudiger maakt. Door experts voor experts ontwikkeld, met gevoel voor perfectie – net als onze producten.

Snel, eenvoudig en overzichtelijk. Meld u nu kosteloos aan!

› Handleidingen: voor een probleemloze schadediagnose en montage › Vervangingsonderdelen: alle info in één oogopslag › Trainingen: online of in uw bedrijf › Nieuws: de allerlaatste productupdates en service-info‘s › Assortiment: alle producten van LuK, INA, FAG en Ruville

DOOR EXPERTS VOOR EXPERTS Schaeff ler REPXPERT Service Center: 00800 1 753-3333* *gratis vanuit het vaste net, Ma t/m vr van 8.00 – 17.00 uur

www.repxpert.nl REPXPERT – een merk van Schaeffler Automotive Aftermarket.

ONDERNEMEN

KWIKFIT ZOEKT KLANTGERICHTE TECHNEUTEN

De monteur als ambassadeur Na een succesvolle pilot gaat KwikFit een haal- en-brengservice voor de zakelijke rijder landelijk uitrollen. ‘Dat is niks nieuws’, horen we je denken. Toch pakt KwikFit het net even anders aan met ‘KwikFit aan huis’. De monteur die de reparatie of onderhoud aan de auto zal uitvoeren, haalt de auto zelf bij de klant op en levert deze ook weer af. Hoe gaat dat in de praktijk?

Pieter Bikker, Director KwikFit Zakelijk, legt het concept aan ons uit. “Een haalen brengservice is natuurlijk op zichzelf niets nieuws, de manier waarop wij dat doen is dat wel. Voorheen werd onze haal- en brengservice uitgevoerd door een externe partij. Hun service is prima, maar de chauffeur heeft natuurlijk geen idee van wat er aan de auto gebeurd is en kan de klant daar niet over informeren.” KwikFit had al langere tijd de wens om een haal- en brengservice te koppelen aan onderhoud. In oktober 2016 zijn zij daarom van start gegaan met een pilot waarbij de KwikFit monteur die de reparatie uitvoert, ook de auto ophaalt en weer terugbrengt bij de klant.

Na de uitgevoerde werkzaamheden licht de monteur deze zelf toe aan de klant. Eventuele vragen worden gelijk beantwoord en een tevreden klant kan de weg weer op.

Persoonlijk contact “Wij hechten enorm veel waarde aan het een-op-een contact met de klant,” zegt Bikker. “Klanten baseren hun ervaring op dat persoonlijke contact. Het stelt ze in de gelegenheid om persoonlijk aan de monteur uit te leggen wat er aan de hand is met de auto of welke reparaties er naast het reguliere onderhoud of de APK-keuring moeten gebeuren.” Van de Smart, waarmee de monteur komt voorrijden, kan de klant desgewenst gebruikmaken als vervangend vervoer. De monteur maakt altijd een proefrit met de auto van de klant voor hij deze meeneemt naar de dichtstbijzijnde KwikFit-vestiging.

Voorafgaand aan de reparatie heeft de 32 | AMT | 22 september 2017

centrale planning een brug in de vestiging gereserveerd en zijn benodigde onderdelen besteld en in de werkplaats aanwezig. De monteur kan direct aan het werk. Als hij de auto na het onderhoud weer terugbrengt naar de klant, kan hij zelf uitleggen welke werkzaamheden hij heeft uitgevoerd en waarom.

“Die persoonlijke uitleg van de monteur versterkt het vertrouwen van de klant.

Door dat vertrouwen is de kans veel groter dat de klant zich voor langere tijd aan je zal binden.”

Op zoek naar monteurs De vraag naar de service is groot, daarom is KwikFit op zoek naar ervaren

monteurs die niet alleen beschikken over uitstekende technische kennis en vaardigheden, maar ook het contact met klanten heel leuk vinden.

Pieter is zelfs van mening dat dit voor monteurs een ‘job van hun leven’ is.

“Zo’n zelfstandige, afwisselende baan kom je in de automotive niet vaak tegen. Je bent als ‘KwikFit aan Huis-monteur’ eigenlijk casemanager van elke opdracht, en je voert deze van begin tot eind zelf uit. Van het maken van de afspraak met de klant tot het uiteindelijk weer afleveren van de auto.” Een afwisselende baan, waarbij je op verschillende KwikFit-vestigingen werkt, afhankelijk van de woonplaats van de

klant.

Nieuwe collega’s volgen een uitgebreid inwerktraject, waarbij zij zowel technisch getraind worden als op het gebied van klantcontact. “Je moet in deze functie het contact met de klant ten eerste leuk vinden, en daarnaast begrijpen waarom het klantcontact zo belangrijk is. In deze functie ben je namelijk ambassadeur van KwikFit.”

Particuliere Markt Voor nu ligt de focus van deze service op de zakelijke markt. Als de service goed staat, is de wens deze ook beschikbaar te maken voor de particuliere markt.

ONDERNEMEN

SCOOR EEN SNAP-ON DRAADLOZE SPANNINGSZOEKER

Deel je ervaring met voertuigtelematica Staan de auto’s van jouw klanten draadloos in verbinding met jouw autobedrijf? Of je antwoord op deze vraag nu ja of nee is, we zijn benieuwd naar je ervaringen en motieven. Deel die met AMT en scoor een Snap-on draadloze spanningszoeker ter waarde van 49 euro!

Telematica, klinkt dat niet een beetje ver weg? Nou, als het goed is niet. Met de verplichte invoering van eCall zal

iedere nieuwe auto vanaf mei 2018 uitgerust zijn met een onboard telematica systeem. Daarom hebben veel nieuwe auto’s nu al een SIM-kaart aan boord die allerlei data vanuit de auto doorseint. Leuk voor de automobilist, want hij kan via een app op zijn smartphone, de navigatie of de standkachel instellen, de auto afsluiten, de voertuigstatus monitoren of een service afspraak maken. En leuk voor het autobedrijf dat via de telematica aan de auto verbonden want zo komt de auto vanzelf terug voor onderhoud. Maar eh, is dit alleen voorbehouden aan de merkdealer of zijn de inmiddels beschikbare systemen voor universele bedrijven ook heel bruikbaar?

Niet alleen beschikbaar voor de merkdealer, tal van aanbieders leveren ook systemen voor het universele autobedrijf.

Beantwoord de vragen Met jouw mening en ervaringen op dit onderwerp kun je een Snap-on spanningzoeker scoren. Het gaat om de EECT200 ter waarde van € 49,00. En die is uiteraard draadloos.

Wil jij je gereedschapswagen aanvullen met dit praktische meetinstrumentje met audio beep en witte LED? Ga dan naar www.amt.nl/9-2017 en gebruik het formulier dat je daar vindt om de volgende vragen te beantwoorden:

Voertuigdata uitlezen op afstand?

Geen probleem met de huidige telematicasystemen.

1)Staan de auto’s van jouw klanten via telematica in verbinding met het autobedrijf waar jij voor werkt? Zo ja, beantwoord vraag 2 tot en met 6, zo nee ga naar vraag 7.

2) Welk(e) systemen/modules gebruiken jullie? Leg uit hoe die werken?

Snap-on stelt 20 draadloze EECT200 spanningzoekers ter waarde van € 49,00 beschikbaar. Met een audio beep en heldere witte LED, is deze spanningzoeker geschikt voor het detecteren van DC-spanning op auto’s, motorfietsen en trucks (3 t/m 24 Volt). De Mini Instinct handel en korte RVS meetpen maken hem geschikt om in kleine ruimtes te gebruiken.

3) Welke voordelen (voor de klant of voor het bedrijf) ervaar je door het gebruik van deze telematicasystemen?

4) Betalen klanten voor het gebruik?

Hoeveel?

5) Kun je een concreet voorbeeld noemen, waarin een klant er geweldig door geholpen is?

6) Heb je foto’s in zo hoog mogelijke resolutie die het gebruik van telematica in beeld brengen? Bijvoorbeeld

van de module in de auto, of van de data die de app toont?

7) Waarom maakt jouw bedrijf (nog) geen gebruik van deze telematicasystemen? Welke voordelen of nadelen verwacht je ervan?

We zien je antwoorden graag tegemoet, Maar wees er wel snel bij, want we hebben maar 20 Snap-on spanningszoekers beschikbaar.

22 september 2017 | AMT | 33

ONDERNEMEN

‘NET GEÏNVESTEERD IN EEN NIEUW PAND EN DIT HELEMAAL NAAR ONZE WENSEN INGERICHT’

Trots op mijn bedrijf Wie: RICHARD HELDER, 34 jaar Wat: Eigenaar Waar: Garage Eurocars, Hellevoetsluis 1 Waar word je blij van?

Het leukste aan mijn werk is de afwisseling.

Geen dag is hetzelfde. Mijn dag is goed als de klant tevreden geholpen is door ons team.

2 Sinds wanneer bestaat het bedrijf?

Het bedrijf is in 2001 opgestart door mijn toenmalige werkgever. Daar ben ik in dienst gekomen. In 2005 kreeg ik de mogelijkheid om het bedrijf over te nemen. Deze kans heb ik met beide handen aangepakt, en daar ben ik tot op de dag van vandaag nog altijd trots op.

34 | AMT | 22 september 2017

3 Hoeveel mensen werken hier?

Ons team bestaat uit vijf monteurs waarvan één parttime, een baliemedewerkster en een interieurverzorgster.

4 Waar ben je trots op?

Dat we klein begonnen en nu gegroeid zijn naar een goed lopend autobedrijf.

5 Waarin zou je willen investeren?

We hebben net geïnvesteerd door een nieuw bedrijfspand aan te kopen en deze helemaal te verbouwen naar onze wensen. Een mooie, nieuwe investering waar ik heel trots op ben.

6 Waar lig je ‘s nachts wakker van?

Gelukkig nergens van, ik slaap als een roos.

7 Hoe ziet je zaak er over vijf jaar uit?

Hetzelfde als nu, alleen zeer waarschijnlijk meer ingericht op de auto’s van de toekomst.

8 Als ik geen autobedrijf had, dan…..

Had ik zeer waarschijnlijk iets in de landbouw of mechanisatie gedaan.

9 Tip aan andere ondernemers: Blijf jezelf. Wees eerlijk en doe waar je goed in bent.

Vind ons op Facebook onder: www.facebook.com/snaponbenelux

WIJ MAKEN MEER DAN

ALLEEN GEREEDSCHAP.

En die passie delen wij met U. Wereldwijd heeft geen enkel ander merk handgereedschap de reputatie voor de hoogste kwaliteit en onophoudelijke innovatie als Snap-onÂŽ. Een gereedschapskist vullen kunnen ze allemaal, maar wij vervullen uw verlanglijst. U bent TROTS op het werk dat u aflevert en TROTS op het gereedschap waarmee u dat hebt gerealiseerd

Snap-onÂŽ een passie die wij met u delen!

www.snap-on.eu

ONDERNEMEN

VRAAG VAN DE MAAND

Is er nog toekomst voor chiptuning?

“Met veel interesse volg ik jullie artikelen over Dieselgate. Als een van de grootste leveranciers ter wereld van chiptuningsoftware staan wij op het punt te investeren in R&D voor de komende jaren. Nu las ik in AMT dat chiptuning mogelijk geheel verboden wordt. Al jaren pleit ik voor betere regelgeving, typekeuring voor chiptuning staat op mijn wenslijstje. Ik ben ervan overtuigd dat chiptuning meerwaarde kan bieden, denk aan ombouwen van Euro 4 naar Euro 5, ecotuning, en controle op sjoemelsoftware. Dreigt er echt een verbod?”

Ing. Bruno Lermusiau, Luxemburg DOOR PETER FOKKER / FOTO’S PSA, DENSO, RUB

Wordt de hele chiptuningbranche kind van de rekening in de nasleep van het sjoemelschandaal? Goeie vraag. Niet onmiddellijk, maar de geplande herziening van de typekeuring en controle hierop doet zeker twijfel opkomen of dit het moment is groots te investeren in chiptuning.

Tenminste voor de aftermarket. Feite-

lijk doen autofabrikanten nu zelf aan chiptuning op hun dieselmotoren.

Vooral met software-updates stellen ze voor overmatige NOx-productie onder realistische rijomstandigheden terug te dringen. Los ervan of die update gesjoemel moet verhelpen, of dat de uitstoot met alle reinigingssystemen in werking nog te hoog is voor de RDEpraktijktest. Die net nu (september) voor nieuwe autotypes ingaat!

De firmware van Volkswagen-diesels bleek gegevens te bevatten over tijd en afgelegde afstand bij een hele serie officiële uitlaatgastests. De grijze vlakken geven aan waar de uitlaatgasreiniging op een laag pitje gaat, veilig buiten de testgebieden. En na 1.800 seconden, of 30 minuten, gaat het uitlaatgas sowieso op vuil. Volledig inzicht in de emissiestrategie bij typekeuring zou dit absoluut aantonen en verbieden.

EU Commissie aan zet

Onder de nieuwe regels zou het eerste jaar na afgifte van nieuwe typekeuringen minstens 20 procent van alle verkochte auto’s van deze types gecontroleerd moeten worden op conformiteit. Dat lijkt niet erg realistisch.

36 | AMT | 22 september 2017

Nu nog staat de typekeuring beschreven in de Europese regeling 2007/46/ EC. Met kort samengevat teveel gaten om strikt houden aan Euro 5/6-uitlaatgaseisen te kunnen handhaven, en te weinig controle tijdens en na die keuring. Plus dat al lang zonneklaar was dat de NEDC-test voor uitlaatgas en brandstofverbruik (uitgedrukt in g/km CO₂) heel ver af staat van wat er op de weg gebeurt.

Al voordat iets bleek te mankeren aan bepaalde Volkswagens werd begonnen aan vernieuwde regelgeving. Vaak hadden we het er al over, eerst de WLTP-test voor het laboratorium, waarnaast de RDE-test op de weg kwam. Terwijl met Euro 5, en gefaseerd ingevoerde Euro 6-eisen, steeds schonere gassen uit die tests moesten komen. De overgang op WLTP en RDE krijgt al zijn beslag. Nieuwe regels voor de typekeur legde de Europese Com-

missie in 2016 pas als voorstel neer.

Dieselgate maakt dat het Europees Parlement heel geïnteresseerd raakte in dit voorstel. In april werd voorstel COM(2016)0031 deels behandeld. Met als uitkomst, niet ongebruikelijk, een grote reeks amendementen van parlementariërs. Die moeten de experts van de Europese Commissie verwerken in een aangepast voorstel. Zodra dat er is, gaat het de ambtelijke molen weer in, met de bedoeling dat nieuwe regels uiterlijk in 2020 van kracht zijn. Het wachten is nu op dat aangepaste Commissievoorstel.

Doorzichtige software De Europese organisatie is sinds Dieselgate scherp op twee geboden. Niet alleen ‘gij zult niet sjoemelen’, maar ook ‘gij zult niet betrapt worden’. Met een nieuwe typekeur moeten regelmatige controles op ‘conformiteit’ samengaan. Voldoen auto’s op de weg ook

ONDERNEMEN Alle (vervangings)delen die te maken hebben met emissiecontrole, bijvoorbeeld deze EGR-koeler, zouden gecertificeerd moeten worden. Elke manipulatie eraan wordt verboden.

aan de typekeur waarmee de fabrikant toestemming kreeg die auto’s op de markt te brengen?

EU-landen worden verplicht zowel op de keuring streng toe te zien, als effectieve controle achteraf uit te oefenen.

Afwijkingen of verdenkingen moeten centraal Europees opgeslagen worden, zodat elk land, maar ook elke burger, ze kan inzien. Importeurs moeten melding maken aan de fabrikant als in hun land iets niet in de haak lijkt met de conformiteit.

Er is zelfs sprake van dat werkplaatsen die, bijvoorbeeld bij een APK, manipulatie met de uitlaatgassen vermoeden, dit zouden moeten melden. Zo gaat een groot deel van het in behandeling zijnde voorstel over keuringsprocedure en controle. Belangrijk nieuws bij de keuring is dat ook bij lichte voertuigen (personen-/bestelauto’s) volledig inzicht gegeven moet worden in de regelstrategie van de motorsoftware.

Zoals nu bij trucks, die ook al RDE-getest worden.

Een argument waarmee fabrikanten ontkennen te sjoemelen is dat de regelstrategie, met name voor uitlaatgasreiniging, aangepast mag worden in omstandigheden waar motorschade kan ontstaan. Maar in de nieuwe regels zal een fabrikant dat duidelijk moeten uitleggen als hij de uitlaatreiniging terugschroeft. Waarom dreigt motorschade? Welke aanpassing in de

regeling is noodzakelijk om die te vermijden?

Venijn in de staart Keuringsinstanties zullen die transparante uitleg van de motorregeling niet op straat gooien. Een geheim van goede chiptuners, of software-ontwikkelaars als briefschrijver Bruno Lermusiau, is hoe zij zelf die programmatuur weten te ontcijferen. Om daar vervolgens iets aan te verbeteren.

Helemaal aan het eind van het voorstel zit voor hen de pijn. In nieuwe regels zou de motorsoftware door de fabrikant min of meer verzegeld moeten worden.

Zodat bij of na in gebruik nemen van de auto er niet meer aan gemorreld kan worden.

Ook zouden vervangingsdelen die invloed kunnen hebben op het uitlaatgas gekeurd moeten zijn, als bewijs dat ze geen invloed hebben. Blokkeren of verwijderen van onderdelen voor uitlaatgasregeling (zoals roetfilter, katalysator, EGR-systeem) wordt verboden.

Lees mee in bijlage XVIII: “Als er een computer is voor emissieregeling moeten herprogrammeerbare computercodes en werkparameters beveiligd zijn naar minstens ISO 15031-7 standaard.

Verwijderbare calibratiechips moeten ingegoten zijn, of met elektronische algoritmes beveiligd. Alleen met speciaalgereedschap en voorgeschreven procedures mogen door de fabrikant

Elke maand selecteert de redactie een vraag of tip van de maand. Deze belonen we met een microschroevendraaier met 36 verwisselbare 4-mm bits van Beta. Deze maand gaat die naar Bruno Lermusiau uit Luxemburg.

toegestane wijzigingen mogelijk zijn.

Wanneer EEPROM programmeerbare chips worden toegepast moeten deze schrijfbeveiligd zijn, of alleen via een extern computersysteem onder beheer van de fabrikant beschreven kunnen worden.”

Wat is nog wel mogelijk?

Hiermee wordt het motormanagement geen hermetisch gesloten zwarte doos. Alleen het deel dat de uitlaatgasregeling stuurt. Pass-thru software-updates die de fabrikant uitgeeft blijven mogelijk, en moeten ook voor onafhankelijke autobedrijven beschikbaar zijn.

Wat onmogelijk moet worden, is chiptuning door de motor met valse sensorgegevens te voeden. Dus een makkelijk weer verwijderbare plug-in-chip ergens tussen zetten. Aan de motorprogrammering kan nog gesleuteld worden, zo lang de uitlaatgasreiniging maar afdoende blijft. En geen foutmelding geeft als het onbewerkte uitlaatgas vuiler wordt door tuning.

Auto’s op de weg zouden bij controle getest worden met eenzelfde mobiele PEMS-apparaat dat uitlaatgas meet tijdens een RDE-test. Zodra alle nieuwe auto’s (vanaf najaar 2018) bij typekeuring een RDE-test doorlopen, geeft dat meteen aan wat een verkochte auto op de weg ook moet kunnen. Het ligt nog in de toekomst, zoals ook nieuwe type-

Ook een vraag?

Je kunt je vraag, opmerking of tip mailen naar: amt@vakmedianet.nl.

De redactie kan vragen inkorten of samenvatten, zonodig worden inzendingen anoniem gepubliceerd. Praktische autotechnische vragen stel je op www.amtgarageforum.nl.

?

meer weten

Alles over dieselgate

Nog nooit was er zoveel aandacht voor de uitlaatgassen van auto’s als sinds Volkswagens dieselgate. En inderdaad; AMT staat er ook bol van. Welke merken sjoemelen er allemaal?

Zijn VWs vuiler dan andere diesels? Wat betekent al dat gesjoemel voor de APK? En voor de typegoedkeuring? Welke diesels zijn wel schoon? En hoeveel CO2 produceert een fietser eigenlijk? Dat en de antwoorden op nog veel meer vragen vind je via www.AMT.nl/9-2017.

keurregels. Het duurt dus nog wel even tot een flink deel van de auto’s op de weg onder de nieuwe typekeur valt, en het lastig wordt daaraan nog iets te chiptunen.

22 september 2017 | AMT | 37

VOOROP IN OE-KWALITEIT

Zet de toon met Gates Micro-V® en houd de motoren van uw klanten in poleposition.

Beschikbaar in vier verschillende riemtypen: Micro-V®, Stretch Fit®, Stop&Start en Unique Fit. Dankzij de OE-technologie in samenstelling, koorden en ribben is Micro-V® de eerste keuze voor OE-vervanging.

GATES MICRO-V® DE OE-NORM TOEGEPAST IN GERIBDE RIEMEN

WWW.GATESTECHZONE.COM © Gates Corporation 2017 - Alle rechten voorbehouden.

ONDERNEMEN

Autotechnici, verenigt u! #Luchtsleutel Wat kwam er voorbij op Twitter over dit onderwerp?

Annemarie @Marietjepietje Ik dacht overigens even dat een luchtsleutel in dezelfde categorie viel als een plintenladder.

Maar het is écht iets.

En iets wat echt is, kun je ook écht kwijt zijn. Zelfs een relatief groot stuk gereedschap als een luchtsleutel of nog groter, een momentsleutel.

:p @Petertje07 Het optillen van de gereedschapskist was het sleutelmoment in de zoektocht naar de momentsleutel

D

e term HRM ken je wel, hij staat voor Human Resource Management. Ik heb een hekel aan deze term vanwege de bijsmaak van rolbevestiging: medewerkers zijn bronnen, en dus te managen als ware het een logistiek vak. Over smaak valt te twisten.

Zo veel aandacht als er is voor HRM, zo weinig lijkt er te zijn voor WRM. Wat dat is? Workplace Resource Management! Of in gewoon Nederlands: Werkplaats Gereedschap Management. Ik heb de term zelf bedacht, het klonk wel lekker. Terug naar de inhoud, want waar gáát het over?

Welnu, er zijn nog steeds heul veul werkplaatsen waar de technici (en terecht) van alles moeten service bieden, juist klokken, foutloos werken, eindcontroles doen, commerciële slagkracht tonen, in één keer de juiste diagnose stellen - maar (onterecht) hiervoor níet de juiste gereedschappen hebben. Dan ben je driedubbel áf. Je neemt jezelf als ondernemer en daarmee je klanten niet serieus doordat je de belangrijkste mensen in je autobedrijf niet serieus neemt. Non-HRM dus.

Ja, maar: er gaat nog wel eens wat kapot, er raakt gereedschap kwijt, lenen van elkaar is voordeliger dan aanschaffen, vul zelf de ‘ja maren’ aan. Natuurlijk zijn er ook grenzen, je kunt het met gereedschap zo gek maken als je wilt. Dat hoeft niet, dat snapt iedereen. Maar tools van elkaar lénen?

Moeten zoéken? Alternatieven gebruiken? Rondslingerend gereedschap? Niet kalibreren, updaten of schoonmaken? Dat kan écht al heel lang niet meer. Wie de schoen past…

Ik kan er een boek over schrijven, maar voor AMTlezers hier de samenvatting als advies: 1: Goed en voldoende gereedschap is een investering in je eigen mensen en je klanten. Elk stuk gereedschap krijgt de beste plek. Het verhoogt werkvreugde, productiviteit én kwaliteit. Bepaal mét elkaar welk gereedschap nodig is en waar het moet liggen/hangen.

2: Een serieuze werkgever faciliteert in goed en voldoende gereedschap en de juiste opbergmogelijkheden. Er is regelmatig tijd en aandacht voor preventief onderhoud en beheer van de equipment.

3: Een technicus die geen goed gereedschap krijgt, zit bij de verkeerde werkgever. Een technicus die zijn gereedschap niet goed onderhoudt en beheert, neemt zijn werk niet serieus.

4: Gereedschap wordt met liefde behandeld. Klus af = plek schoon en gereedschap op de plek terug. Gereedschap wordt periodiek en preventief onderhouden.

Ik roep tot slot op tot een algemene landelijke staking voor autotechnici die nog steeds onvoldoende of ondeugdelijk gereedschap tot hun beschikking hebben. Het mag maar eens gezegd!

Column En nodig is ‘ie wel, zo’n momentsleutel, want anders krijg je brokken...

Jeugdagent_Tim @Jeugdagent_Tim Net een melding van een #voertuig waarbij het wiel was losgelopen.

De #bestuurder van het voertuig had gisteren zijn banden laten verwisselen.

OSKAR BRONSGEEST Oskar Bronsgeest is partner van W&D consultants en Lydius. Van oorsprong is hij autotechnisch ingenieur en bedrijfskundige. Tegenwoordig focust hij zich op de rol van medewerkers binnen veranderprojecten in autobedrijven. Tevens is hij als promovendus verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Zijn rode draad in advies en theorie: “Wel zelf, niet alleen!”

Iedereen weet dat een wielbout/ moer op moment vastgezet moet worden. Zeker iets om nog eens extra te checken.

Altijd op de hoogte zijn?

Volg @AMTnl op Twitter!

22 september 2017 | AMT | 39

Advertorial

CONTENT AUTOGROEP KIEST VOOR AUTEC-VLT

‘De werkplaats moet tiptop in orde zijn en optimaal presteren’ Kwaliteit staat bij de Content Autogroep hoog in het vaandel. Bij de inrichting van een nieuwe dealerwerkplaats keek Content naar kwaliteit, efficiëntie, ergonomie en werkplezier. Waarom was de keus voor Autec-VLT geen verrassing?

Net als Kia hecht ook Content Autogroep veel waarde aan kwaliteit en service.

De negentig enthousiaste medewerkers in Eindhoven, Veghel en Den Bosch hebben klanttevredenheid hoog in het vaandel staan. Mark Driessen stuurt het nieuwste bedrijf in Den Bosch aan. “Wij zijn in Den Bosch met een nieuw Kia dealerbedrijf begonnen”, vertelt hij. Content vindt het belangrijk dat de technici hun werk goed kunnen uitvoeren en dat kan het beste met goede apparatuur.

“Behalve kwaliteit en efficiëntie vinden wij ergonomie en werkplezier ook heel belangrijk”, aldus Driessen.

EÉN AANSPREEKPUNT “Wij zijn een echt familiebedrijf en hechten veel waarde aan relaties. Mijn vader heeft in de afgelopen twintig jaar al heel wat bruggen en apparatuur van AutecVLT afgenomen. Niet alleen ons vertrouwen in de hoogstaande producten en adviezen van Autec-VLT is groot, maar we stellen het ook op prijs dat we tijdens het hele traject, van offerte tot oplevering, één aanspreekpunt hadden.”

SCHAARBRUGGEN BEVORDEREN DOORGANG Autec-VLT leverde en installeerde zeven bruggen. De vier schaarhefbruggen zorgen voor snelle doorgangen (ook makkelijk voor bandenwissels), de twee tweekolommers zijn ideaal voor onderhoudswerkzaamheden aan het motorblok, de versnellingsbak en de bodem, de vierkolommer en de platenbank worden voor APK’s gebruikt. Autec-VLT leverde ook een roetmeter

Content Autogroep Kia Den Bosch kiest voor schaarbruggen van Autec-VLT. (geschikt om euro-6 motoren te meten), een viergastester en digitaal koplampafstelapparatuur; alles inclusief een servicecontract voor preventief en correctief onderhoud.

WERKPLAATS STRAALT KLASSE UIT Klanten komen gemiddeld één keer per jaar in de werkplaats. De werkplaats moet er daarom ook altijd tiptop uitzien. Een verzorgde werkplaats is een visitekaartje voor het bedrijf en daarbij is het voor de technici overzichtelijk werken. “Wij vinden uitstraling ook belangrijk. De werkplaats ziet er niet alleen mooi uit, maar straalt ook vakmanschap en klasse uit. Dat laten we graag zien”, vervolgt Mark Driessen. “We hebben tussen de showroom en de werkplaats een doorzichtige roldeur geplaatst. Op deze manier hebben de klanten de mogelijkheid om zelf te kunnen zien hoe we aan hun auto’s werken. Die transparantie wordt zeer op prijs gesteld.”

GOED VOORBEELD DOET VOLGEN Het nieuwe Kia-dealerbedrijf in Den Bosch is pas sinds 1 juli geopend, maar er is al rekening gehouden met uitbreidingen. Driessen: “We willen klaar zijn voor de toekomst. Er is ruimte voor een vijfde schaarbrug en we zijn op zoek naar nog meer goede monteurs, die samen met ons een mooie toekomst in willen gaan.

We hebben er alle vertrouwen in dat wij met ons enthousiaste team alle Kia rijders in Den Bosch goed van dienst zijn. Daarnaast is de zeven jaar Kia-garantie een extra stimulans voor klanten om naar de officiële Kia-dealer te gaan”. Op de feestelijke opening van het bedrijf in Den Bosch vond ook de collega-dealer en samenwerkingspartner in Oss de werkplaats er zo mooi uitzien, dat hij inmiddels een paar schaarbruggen heeft laten plaatsen. Driessen: ”Uiteraard van Autec-VLT.” Schaarbruggen in de werkplaats.

Gemist in de Nieuwsbrief?

Lees deze berichten na op www.amt.nl/9-2017.

Tweemaal per week de Nieuwsbrief met nieuws, achtergrond, video’s en fotoreportages ontvangen? Ga naar: www.AMT.nl/nieuwsbrief.

Finalisten Autobedrijf van het Jaar 2017-2018 bekend De autobedrijven Pals & Van Tilburg uit Marknesse (Flevoland), Geert Stevering uit Ulft (Gelderland) en Tjeerdsma uit NieuwWeerdinge (Drenthe) zijn de drie finalisten van de verkiezing Autobedrijf van het Jaar 2017-2018.

Na bezoek van een mystery shopper en onderzoek door W&D Consultants selecteerde de vakjury de drie ondernemingen die op 3 oktober tijdens het Jaarcongres van BOVAG Onafhankelijke Autobedrijven in Barneveld strijden om de eeuwige roem.

& #

" " ' "

! % $

' "

# % % #

' "

! " # #

' % !

" $

Europa over op elektrisch rijden?

Een persbericht over de Europese autoverkopen van ACEA: 38 procent meer personenauto’s op alternatieve brandstof in het tweede kwartaal van 2017. Dat is dan vergeleken met dezelfde periode in 2016. We schakelen als Europeanen dus over op andere dan benzine- of dieselauto’s? Zien we daar iets over ‘elektrisch oplaadbaar’? Geef ons die cijfers, is er echt een omslag gaande?

Ben jij de volgende ‘Autotechnicus van de Toekomst’?

Snelweg dreunt twee keer zo hard als dertig jaar geleden Inschrijving AMT Live 2017 geopend. Wat kom jij leren?

Autoverkooprecord: ‘Het is zo simpel’ Verkoop nieuwe auto’s in augustus: Komt RAI/Bovagprognose uit?

### $ 22 september 2017 | AMT | 41

WERKPLAATS

AMT LIVE-KENNISSESSIE: NIEUWE LICHTTECHNIEK

Actief licht vraagt nauwkeurige afstelling Eigenlijk moesten autokoplampen altijd al goed afgesteld staan, voor maximaal zicht zonder verblinding van anderen. Maar de praktijk toont dat die afstelling al te vaak weinig of geen aandacht krijgt. Met moderne lichttechniek wordt de kans op hinder nog groter, liet Hella zien bij een AMT Live Kennissessie. Hoe voorkom je dat met regelmatige controle op de afstelling?

Adaptief grootlicht is een populaire functie geworden, met de mogelijkheid verblinding van voor- en tegenliggers te voorkomen zonder het grootlicht helemaal uit te zetten.

42 | AMT | 22 september 2017

DOOR PETER FOKKER / FOTO’S HELLA, AUDI

Stefan van Klooster van Hella laat eerst de snelle ontwikkeling zien bij het koplicht van auto’s, met de nieuwste trends die een totale technische omslag brengen. Waarbij de intrede van xenonlicht zowel letterlijk als figuurlijk verbleekt.

De vervanging van halogeenlampjes door xenonlampen bracht helderder licht dat verder reikt. Maar de opbouw van een koplamp veranderde daarmee op zich nog niet wezenlijk. Dat kwam eerder door de ontwikkeling daarnaast van AFL, Active Front Lighting, met verdraaibare koplampen.

Meestal meteen met xenonlicht, maar het kan ook met halogeen.

Allemaal alweer oud nieuws, door de snelle opkomst van ledverlichting. Terwijl dit evolueert naar led-matrix wordt al volop gestudeerd op led-aangedreven laser als lichtbron, en stelt Hella nu ledlicht in combinatie met een LCD, Liquid Crystal Display voor. Dat geeft 30.000 afzonderlijk bestuurbare lichtpuntjes.

De toekomst is aan led Nu al, liet Stefan zien, ligt het aandeel van halogeen in de eerste montage onder 50 procent. Binnen nog tien jaar zal op zijn beurt xenon alweer bijna tot een uitzondering zijn

gereduceerd. Meer dan 50 procent van de nieuwe auto’s krijgt in 2025 ledlicht mee.

Nog helderder en nog iets krachtiger dan xenonlicht, maar vooral ook weer energiezuiniger. Een verschil van 60 procent met halogeenlicht! En als voordeel dat een ledlampje gemiddeld genomen gauw een jaar of vijf continu kan blijven branden, afhankelijk van de toepassing. In de praktijk gaan ze meer dan een autoleven mee en komt vervanging van lampjes niet meer aan de orde. Bij ledkoplampen is dat vaak ook helemaal niet mogelijk.

De opkomst van led betekent ook dat mechanisch beweegbare, actieve koplampen verdwijnen. Multi-led-koplicht maakt nog veel meer actieve lichtfuncties mogelijk, zonder beweegbare delen.

Verticale afsnijlijnen Nu nog heeft de meeste actieve verlichting wel bewegende delen. Het interieur van de hele koplamp kan meedraaien met de besturing. Ook populair is adaptief grootlicht, voor maximaal zicht buiten de stad. Dat bereikt Hella met een geprofileerd balkje in de koplamp, waarmee een deel van het grootlicht geblokkeerd kan worden. Automatisch terugschakelen van groot- naar dimlicht tegen verblinding hoeft dan niet.

WERKPLAATS

Alleen met een diagnoseapparaat als hulpmiddel is het mogelijk koplampen met speciale lichtfuncties goed af te stellen.

Het grootlicht krijgt hierbij een verticale afsnijding, in linkeren rechterkoplamp gespiegeld. Tussen de afsnijlijnen van beide afzonderlijk gestuurde koplampen in blijft het donker, in een aanpasbaar ‘venster’ dat voor- en tegenliggers uit het (groot)licht houdt. Als de koplampen goed afgesteld zijn tenminste, zodat het donkere venster met de juiste maat op de juiste plek terecht komt!

Voor de regeling van adaptief licht is een camera noodzakelijk, die andere verkeersdeelnemers herkent, en ziet waar ze zich bevinden. In de BCM wordt berekend of het grootlicht tijdelijk gedimd moet worden, of deels afgeschermd. Het dimlicht kan nog steeds met een gewone koplamptester gecontroleerd worden. Maar voor het grootlicht heb je hier een diagnosetester nodig. Hiermee moet het koplicht in basisinstelling worden gezet. Pas dan kan een koplampafstelling worden uitgevoerd.

Ledlicht in groepen De toekomst is aan led, zagen we, dat brengt heel anders opgebouwde koplampen mee. Met elektronica en koeling om de leds te bedienen, maar ook met per koplamp meerdere lichtbronnen. Eén led is niet genoeg om voldoende licht te geven, ook een combinatie van meerdere leds achter één lens vaak nog niet.

Dus heeft een ledkoplamp meerdere samenwerkende lichteenheden, elk voorzien van een print met meerdere leds.

Hieraan zit ook een voordeel, een matrix uit vele leds maakt nieuwe lichtfuncties mogelijk. Je kunt het licht mooi sturen door delen van de matrix aan of uit te zetten, ook zou je be-

De eerste generaties adaptieve koplampen werken nog met motortjes die de hele lichtunit horizontaal en verticaal draaien, of het geprofileerde walsje van het Hella-systeem verdraaien. paalde leds kunnen dimmen in lichtsterkte.

Doordat een ledkoplamp uit zoveel elementen is opgebouwd, kunnen met spiegels en lenzen bij elk element heel nauwkeurig vorm en intensiteit van de lichtbundel opgebouwd worden.

Master-led als positiebaken Elke vorm van adaptief koplicht wordt elektronisch aangestuurd, ook als er nog geen camera achter de voorruit aan te pas komt. Daarom moet die elektronische sturing altijd eerst in basisstand gezet worden, voordat de koplampen afgesteld mogen worden. Een tester is noodzakelijk om die basisstand van de koplampen op te roepen.

Is er wel een camera, dan moet zeker gesteld worden dat deze juist is gericht. Een belangrijk punt bij ruitvervanging is dus dat de camera goed teruggezet en daarna gekalibreerd wordt. Bij led-koplampen moet je weten op welk element van de lichtunit een koplamptester uitgericht dient te worden om te meten. Daarvoor is ook een diagnosetester nodig, die de led(s) die als baken dienen, kan activeren.

De meting levert een correctiewaarde op, die wederom met het diagnoseapparaat ingesteld kan worden. Het resultaat moet daarna opgeslagen worden in de BCM van de auto. De instelling luistert heel nauw bij matrix-ledkoplampen, zoals van een Audi A8 die tot acht auto’s afzonderlijk uit de grootlicht bundel kan houden - als alle afstellingen correct zijn.

Daarom wordt het extra belangrijk de koplampafstelling te controleren, zodat al die mooie lichtfuncties echt werken zoals ze bedoeld zijn.

VOOR AFSTELLING VAN HET GROOTLICHT HEB JE EEN DIAGNOSETESTER NODIG

?

meer weten

Meer technische workshops

Deze workshop dateert alweer van AMT Live 2016. Inmiddels is de inschrijving voor 2017 geopend. Zie: www.amt.nl/9-2017.

22 september 2017 | AMT | 43

FILM ‘DE AUTOVAKMANNEN’: NU OOK OP USB VERKRIJGBAAR LIMITED EDITION:

Bestel vóór 1 november op www.deautovakmannen.nl en ontvang een USB stick met KHHYVW KL Ä ST +HHYUHHZ[ RYPQN QL VVR LLU KVVY KL Ä STTHHRZ[LY NLZPNULLYKL Ä STWVZ[LY JHKLH\ +LaL R\U QL VWOHSLU IPQ KL PUMVYTH[PLIHSPL VW (4; 3P]L +LaL ºT\Z[ ZLL TV]PL» ]HU .^LU 1HUZLU V]LY KL 5LKLYSHUKZL H\[VIYHUJOL LU KL WHZZPL ]VVY OL[ H\[V]HR aVYNKL KP[ QHHY ]VVY \P[]LYRVJO[L aHSLU PU TLLYKLYL IPVZJVWLU 6VR SL\R HSZ YLSH[PLNLZJOLUR VM RLYZ[JHKLH\

TECHNIEK

BOSCH GAAT VOOR STRESSVRIJ, ONGEVALVRIJ ÉN EMISSIEVRIJ VERVOER

Bosch laat wereld bewegen Als megatoeleverancier van de auto-industrie geeft Bosch ieder jaar een kijkje in zijn keuken. Op het testcentrum in het Duitse Boxberg verzorgt het concern dan presentaties en workshops. Alle grote onderwerpen komen er voorbij. Berijdersassistenten en de zelfrijdende auto, connectiviteit en de toekomstige mobiliteit in megasteden. Maar ook: de toekomst van de diesel…

“Van automotive supplier worden we urban mobility provider”, zegt Ralf Bulander, de hoogste man van de Bosch-mobiliteitsdivisie.

46 | AMT | 22 september 2017

DOOR ERWIN DEN HOED / FOTO’S BOSCH, AMT

Op dit moment wonen er drie miljard mensen in megasteden, en in 2050 zijn dat er 6 miljard, aldus Bosch. En omdat al die mensen alleen maar meer behoefte zullen hebben aan mobiliteit, verdrievoudigt het stedelijk verkeer. Lastig, want nu al loopt het verkeer in grote steden tegen zijn grenzen aan. Bosch is ervan overtuigd dat technologie hier de helpende hand kan bieden. Die kan van die metropolen zogenoemde ‘smart cities’ maken. In zo’n smart city zijn alle transporttypes met elkaar verbonden, zodat je naadloos van de ene vorm van vervoer overstapt naar de andere. Dat geldt dan niet alleen voor de overstap van weg naar rail, maar ook voor de stap van viernaar tweewielig vervoer. In 2025 zal het in tachtig metropolen zover zijn en Bosch draagt daar graag zijn steentje aan bij. “Van automotive supplier worden we urban mobility provider”, zegt Ralf Bulander, de hoogste man van de Bosch-mobiliteitsdivisie.

geleden begonnen. “ABS en ESP komen van ons”, zegt Bulander. Inmiddels heeft Bosch nog tal van beschermengeltjes ontwikkeld, die niet alleen in AMT al meermaals aandacht hebben gehad, maar inmiddels voor veel automobilisten ook al heel gewoon zijn. Denk aan systemen die de dode hoek in de gaten houden, waarschuwen bij een ongeplande baanwissel, automatisch stoppen voor een onoplettende voetganger, zelf sturen en gasgeven of automatisch de hulpdiensten alarmeren in geval van nood. Die systemen sparen levens, en dus zet Bosch vol in op Artificial Intelligence om een verdere automatisering van het autorijden mogelijk te maken. Daarbij moet de auto heel nauwkeurig weten waar hij is en enorme hoeveelheden data van camera’s, lasers en andere sensoren razendsnel kunnen verwerken. In samenwerking met Daimler wil Bosch al in het begin van het komende decennium autonoom rijden in de stad mogelijk maken.

Geen schadelijke emissies Geen stress Bosch gaat zich inspannen om het verkeer in die grote steden van de nabije toekomst stressvrij, ongevalvrij en emissievrij te maken. Hoe? Bulander geeft een hele reeks voorbeelden, we pikken er een paar uit: “Denk aan onze e-scooter sharing app ‘Coup’. Geen sleutel, geen pasje, geen gedoe, het enige wat je nodig hebt om op een e-scooter te stappen is de app. In Berlijn en Parijs werkt het al en we hebben al 1.600 e-scooters in bedrijf.”

Maar ja, stressvrij overstappen kan alleen als je weet dat er een parkeerplaats voor je vrij is. Die moet je dus met een druk op de knop kunnen reserveren. “Daarom introduceren we in het komende jaar onze Bosch Automotive Cloud Suite. Dat wordt het hart van de connected mobility, waarmee je onder meer online een parkeerplaats reserveert.” Eenmaal daar aangekomen, neemt Bosch weer een stressmomentje weg door het parkeren zelf ook te automatiseren.

Met het ongevalsvrij maken van het verkeer was Bosch al lang

“De ontwikkelingen in connectiviteit en in het automatisch rijden leiden ook tot minder schadelijke emissies in het stadsverkeer”, zegt Bosch-raad van bestuurslid Dirk Hoheisel. “Bijna een derde van de binnenstedelijke autokilometers wordt gemaakt om een parkeerplaats te zoeken, en hoog geautomatiseerde auto’s kunnen ten opzichte van gemiddelde chauffeurs zelfs 40 procent op de emissies besparen.”

Mooi, maar het kan natuurlijk nóg ‘emissievrijer’. Dus zet Bosch veel ontwikkelingseffort in op elektrische aandrijving en betere batterijen. “We hebben een elektrische as, compleet met motor, vermogenselektronica, koeling en transmissie, geïntegreerd in één huis, ontwikkeld en we werken eraan om de batterijkosten te halveren terwijl we de capaciteit verdubbelen.”

Overigens is Bosch alleen actief in de elektronica en de koeling van de hoogvoltage batterijen voor voertuigaandrijving. In 2018 beslist het merk of het ook zelf de productie van de accucellen ter hand gaat nemen. “Maar we concentreren ons niet op elektrische aandrijving alleen”, zegt Bulander. “Ik wil bena-

Bij stressvrij autorijden hoort een gereserveerde parkeerplaats, waar de auto zichzelf in wegzet. Bosch heeft de techniek beschikbaar.

TECHNIEK

Elektrische as, compleet met motor, vermogenselektronica, koeling en transmissie, geïntegreerd in één huis.

Voordelen: compact, lage kosten want geen kabels, slangen of interfaces en hoger rendement door goede layout en minder overgangsweerstanden.

Kleinere slag, andere turbo, SCR-kat, nog enkele aanpassingen en een andere kalibratie van de software.

AMT en tal van andere journalisten reden een gevarieerd stratenparcours om te kijken wat dat oplevert.

drukken dat de verbrandingsmotor en de elektrische aandrijving nog vele jaren naast elkaar zullen bestaan.”

Hij claimt dat Bosch op dit moment betrokken is bij driehonderd projecten met autofabrikanten, waarbij het er om gaat te voldoen aan de nieuwe Euro 6-typegoedkeuringseisen volgens de regels van de Real Driving Emissions. Zo ontwikkelde Bosch een zogenoemde closed loop dieselinjector. “Daar zit een piëzosensor in. Als de naald omhoog gaat, komt er een kracht op de sensor. Zo ziet het motormanagement de complete karakteristiek van openen en sluiten. Als die karakteristiek door slijtage verloopt, kan de ecu die aanpassen en zo over de hele levensduur gelijk houden”, legt ontwikkelaar Stefan Rothe uit.

“Voor een 2.5 liter BMW-diesel gaan we er binnenkort mee in serieproductie.”

levensduur van de auto.” Naber legt uit hoe de strategie van de aangepaste software eruit ziet: “Bij koude motor richt die zich op een lage NOx-uitstoot en het zo snel mogelijk opwarmen van de SCR-kat. Is die op temperatuur, dan kan de ‘motor-uit NOx’-uitstoot naar een gematigd (dus hoger) niveau. Dat is beter voor het verbruik, en het teveel aan NOx wordt dan immers in de uitlaat gereduceerd”.

De auto heeft ook een start-stopsysteem. Zorgt dat niet voor teveel afkoeling van de SCR-kat? “Nee”, weet Naber. “Het is eerder omgekeerd. Zo’n katalysator is een steen met een grote warmtecapaciteit. Als de motor niet loopt, houdt die zijn warmte dus wel even vast. Maar loopt de motor stationair, dan blaast die relatief koud uitlaatgas langs de SCR-kat, zodat die sneller afkoelt.”

Schoon zonder hightech

Zelf testen

Ook met de al bestaande componenten zijn hele schone uitlaatgassen mogelijk, laat Bosch zien aan de hand van een omgebouwde VW Golf 2.0 TDI. Emissiespecialist Dirk Naber legt eerst omstandig uit waarom Bosch juist voor deze auto koos: “Dit is een populair voertuig met een moderne lay-out. De vloeistofgekoelde intercooler houdt de inlaaattemperatuur binnen een nauw venster, en hij heeft zowel hogedruk- als lagedruk-EGR. Maar eerder hadden we een Mercedes en later een Peugeot voor dit doel. Wij moeten zelf weten hoe de kalibratie werkt, voor we autofabrikanten daarover kunnen adviseren”.

Okee, nu dus een VW Golf. Die kreeg allereerst een kortere slag, zodat de cilinderinhoud van 2.0 naar 1.7 ging. “We gebruiken een andere krukas en langere drijfstangen. Die zorgen voor minder grote leibaankrachten en bovendien konden we daardoor de balansas achterwege laten.” Verder kreeg de motor zuigers met een aangepaste komvorm, verstuivers met andere nozzles (wel gewoon solenoïd) en een kleinere turbo met lichter lopende lagers. “Maar belangrijker dan die hardware-aanpassingen zijn de software-aanpassingen die we deden. En natuurlijk de SCR-kat die de auto naast de NOx-opslagkat (NSC) kreeg, maar die hebben de nieuwste Euro 6 VW-diesels inmiddels ook.”

Ook goed om te weten: “Zowel de NSC als de SCR en de DPF kregen voor inbouw een ouderdomsbehandeling, zodat ze in een staat zijn die hoort bij het laatste deel van de bruikbare

We rijden een ronde over een gevarieerd parcours in de omgeving van Boxberg. Op een tablet op het dashboard lezen we de NOx-uitstoot af. Ongeacht de rijstijl blijft die royaal onder de EU 6-limiet van 80 mg/km. Dat is niet alleen bij ons zo, maar bij alle journalisten die achter het stuur van het prototype plaatsnemen.

De zogenoemde conformiteitsfactoren die nieuwe diesels de komende jaren toestaan de EU-6 NOx-limiet eerst met een 110 procent te overschrijden (168 mg/km) en vanaf 2019 nog met 50 procent (120 mg/km), zijn dus overbodig. Ook met de huidige stand van de techniek kan de diesel écht superschoon zijn.

‘LOOPT DE MOTOR STATIONAIR, DAN BLAAST HIJ RELATIEF KOUD UITLAATGAS LANGS DE SCR-KAT’

Rondje van 44 km met een door Bosch gekalibreerde VW Golf TDI. Uit de motor komt 454 mg/km NOx, uit de uitlaat tussen 17 en 30 mg/ km. Dat is royaal onder de 80 mg/ km die Euro 6 (al zonder de zogenoemde conformiteitsfactor) toestaat.

22 september 2017 | AMT | 47

THEMA

De kwaliteit van handgereedschap is bepalend voor de snelheid, het gemak en de veiligheid waarmee je een reparatie of onderhoudsklus uitvoert. Welk gereedschap helpt jou makkelijker, efficiënter, sneller, beter of veiliger te sleutelen?

ZELFGEMAAKT GEREEDSCHAP ONTSTAAT ALS DE FABRIKANT ERGENS TE WEINIG OOG VOOR HAD Snel handgereedschap: haakse luchtsleutel met ratel en lange dop.

AMT-LEZERS EN HUN FAVORIETE HANDGEREEDSCHAP

Snelheid en gemak DOOR JOHN MULDER / FOTO’S AMT-LEZERS

We vroegen de AMT-lezers naar hun favoriete handgereedschap. De gereedschapswagens van echte professionals bevatten veel praktische handgereedschappen, variërend van slimme ringsteeksleutels met draaibare koppen tot digitale momentsleutels en zelfinstellende waterpomptangen. Een van de AMT-lezers stuurde de volgende cryptische reactie: “Met de 612aep kun je alles, de Mg325 is klein en sterk en de 50 | AMT | 22 september 2017

Flf80 lekker sterk.” Eh... watte? Van zo’n reactie worden we niet veel wijzer, tenzij je weet dat het over Snap-on gereedschap gaat: een 612 is een tang, de 325 een luchtsleutel en de 80 een ratel met knikkop. We zien de humor van zo’n reactie wel in, maar we nemen het handgereedschap ook graag serieus. Dik Brouwer doet dat ook. Hij heeft een spierziekte en schrijft dat hij met z’n elektrische Snap-on handgereedschap ‘nog even mee kan’. Zo belangrijk is goed handgereedschap dus.

HANDGEREEDSCHAP

THEMA

Lucht- en elektrische sleutels De AMT-lezers zijn blij met hun handgereedschappen. Uit de reacties maken we op dat een krachtige (lucht)sleutel en een accuschroefmachine het meest populair zijn. Voor Sebastiaan Gerritsen (Garage Hans Gerritsen) en Elbert van Utrecht (Autoservice Elbert) is een kleine, krachtige luchtsleutel favoriet. Elbert: “Je kunt snel en makkelijk overal bij.

Zeker met eentje die een versterkt kniestuk heeft. En met een accuschroefmachine voor het lichtere schroefwerk met een slipstand zet je de schroefjes niet te vast”. Werkplaatschef Kevin Veekens: “Dankzij de accu zijn er geen slangen of kabels die je tegenwerken. Het helpt mij om sneller te werken en ze zijn eenvoudig te bedienen. Bovendien kun je in kleine omgevingen snel werken”. Michael Versteeg (Autoservice Cor Duiveman) vindt een accuschroefmachine ‘ideaal om snelle bandenwissels te doen’. En Sander de Jongh (APK-keurmeester bij Autoservice Zandhorst in Heerhugowaard) vindt de Rodac 3/8” luchtratel heerlijk bij het sleutelwerk in de motorruimte. “Zeker bij lange bouten of tapeinden scheelt het een lamme hand van het ratelen.”

Robin (Wensink) gebruikt een kwartduims rateltje met lange dop 10 en een haakse luchtsleutel. “We gebruiken ze veel. De haakse luchtsleutel werkt lekker snel.” A. Thijssen (Garage van Lohuizen) is gek op elektronica en op ingewikkelde mechanische klussen. “Ik hou van het juiste gereedschap voor een klus. Ik kies daarom als favorieten voor een kleine luchttol, een kleine ratelset en een soldeerapparaat.”

De werkplaatschef van PTC in Leiden gebruikt de Snap on/ Bluepoint-luchtratel, de kleine Rodac-luchttol en een Bluepoint-schuur/polijsttol. “Ze zijn klein en wendbaar en maken het werk een stuk sneller en netter, omdat er minder handwerk nodig is.” De Milwaukee-accuschroefmachine van Thomas Donné (Volvo Rutten) gaat al zeker vijf jaar mee en heeft nog nooit gehaperd. Thomas: “Er zit een lampje op voor donkere plaatsen. Het koppel waarmee je de schroeven aandraait is in te stellen, net als de snelheid van het draaien”.

De Milwaukee van Thomas Donné gaat al zeker vijf jaar mee en heeft nog nooit gehaperd. Het heeft een lampje voor donkere plaatsen, koppel en snelheid zijn instelbaar.

Je kunt er een auto mee demonteren Direct na de luchtsleutels en accuschroefmachines is de doppenset met ratel favoriet bij veel AMT-lezers. Voor Jordi Dik (trainer bij TTA International) is het zelfs nummer één.

Jordi: “Ik gebruik hem bij elke klus. De doppenset is zo fijn omdat hij multifunctioneel is en voor elke klus te gebruiken.

Makkelijk ook dat het afgeronde doppen zijn, veel makkelijker te plaatsen op de bout of moer. Ook ideaal is een setje ringratelsleutels. Vooral voor plekken waar je met een grote ratel niet bij kunt, want als er weinig plaats is, is de ringratelset makkelijk”. Ook Davy Goedhart (Terberg Techniek) zet de ratelset op nummer één, omdat hij er bijna een complete

De Beta-multimeter van Thomas Donné gaat al zeven jaar mee en is altijd handig om een basisdiagnose mee uit te voeren.

‘BIJ LANGE BOUTEN OF TAPEINDEN SCHEELT HET EEN LAMME HAND VAN HET RATELEN’

Dik Brouwer heeft een spierziekte en kan dankzij zijn elektrische en pneumatische handgereedschap van Snap-on ‘nog even mee’.

22 september 2017 | AMT | 51

THEMA

Een platte steeksleutel 21-24 vindt DAF-monteur Daan ideaal voor luchtaansluitingen op ventielen. Vanwege de smalle koppelingen heeft de platte sleutel meer grip dan een gewone steeksleutel.

‘EEN DRAAIBAAR HANDVAT VOOR OP PLAATSEN WAAR JE GEEN SLAG KUNT MAKEN’

De ratelsleutelset (8 tot en met 19 mm) van DAF-monteur Daan is ideaal. “En met de vaste kop werkt het net iets fijner dan met een beweegbare kop.”

auto mee kan demonteren. Daan (Daf-dealer Van TilburgBastianen) zet de ratelsleutelset van 8 tot en met 19 mm in zijn top drie. “De ring-ratelset mag eigenlijk niet ontbreken.

Het werkt ideaal, en met de vaste kop werkt het net iets fijner dan die met de beweegbare kop.” Melvin Spaan (Autobedrijf Flik) gebruikt een lange ratel met knikkop en een draaibaar handvat op plaatsen waar je geen slag kunt maken. “Ik heb ze vaak nodig en doordat ik ze voor specifieke dingen gebruik, bespaar ik tijd.” Wout de Waele (Gent Motors) kiest voor een ratel met een draaibaar handvat, zodat hij in kleine ruimtes snel iets kan losdraaien, ook als hij daar geen ratelbeweging kan maken. Wout noemt ook de bithouder, die onder een hoek van 90 graden werkt. “Daarmee kun je de binnenwielkuipen met een accuschroefmachine makkelijk loshalen, zonder dat je het wiel hoeft te demonteren.” Sander de Jongh vindt de 3/8” handratel van Facom fantastisch vanwege de ontzettend fijne vertanding. Helaas is deze wel wat kwetsbaar, want hij heeft ‘m al eens onder garantie moeten vervangen.

Overbodig: de truc met twee sleutels Jamie Verboon (Skoda/Seat-dealer Rijnwoud) kiest voor een

Niet spectaculair, wel handig Het zijn niet altijd de meest spectaculaire handgereedschappen die favoriet zijn. Soms is een handigheidje goud waard. Voor Melvin Spaan is dat bijvoorbeeld een magneetstaaf.

“Maar dan wel eentje met een uitschakelbare magneet. Als je dan ergens diep moet vissen, blijf je niet overal aan vastkleven.” Thomas Donné (Volvo Rutten) vindt een Radac ledlamp makkelijk. De lamp geeft veel licht en past bijna overal tussen, omdat hij zo lekker smal is. Het handige aan dit lampje vindt Thomas de batterij-indicatie op de zijkant.

Zo weet hij zeker dat de lamp de hele dag meegaat. Sander de Jongh noemt als favoriet het kleine Krafterwerk platte schroevendraaiertje. Sander: “Die gebruik ik bij de APK om banden te controleren op droogtescheuren en om kindersloten te controleren. Het schroevendraaiertje past ook in veel kruiskopjes en zelfs op torxkopjes”. Davy Goedhart zet op de derde plaats als meest favoriete handgereedschap een simpele hamer. “Je krijgt met een hamer veel vastgeroeste delen onder een auto los. Soms heb je vooral lompe kracht nodig om een klein onderdeel te vervangen.” En Melchert Janse kiest voor een spiegel. “Dat maakt elke APK een stuk makkelijker.”

52 | AMT | 22 september 2017

Falcon-ratel met een 31-delige bitset. “Hij is slank, klein, erg handig en je kunt er veel kracht op zetten.” David Bloemers (Bekkers Autoschade) vindt de ratelschroevendraaier van Snap-on een uitermate makkelijk stuk gereedschap om interieurdelen snel los en vast te schroeven. “De bitjes zijn makkelijk te wisselen en ook nog magnetisch.” Carlo (Havik Auto) kiest voor een kleine ratel. “Omdat het lekker makkelijk is en ik er goed mee uit de voeten kan. Een steekratel is ontzettend handig als je er snel mee overweg kunt: je draait alles zo los.” Leen Bouwman (Autobedrijf Roelse) vindt ook dat ratelsleutels snel werken. “En ze hebben niet veel plaats nodig. Toch zet ik er niet veel kracht op, want ik denk dat ze anders snel kapot zijn.” Melchert Janse (Auto Poppe Goes) kiest als één van zijn favoriete handgereedschappen steekringsleutel 13. Melchert: “Want bijna elke bout bij een Volkswagen is 13 mm”. Diagnosetechnicus Kris Peeters kiest voor een steekring ratelsleutel (“Handig op moeilijk bereikbare plaatsen”). Wout de Waele vindt een verlenging van zijn ringsteeksleutel ook makkelijk. “Je kunt daarmee extra kracht op een ringsteeksleutel zetten, zonder dat je de bekende truc hoeft uit te halen door twee ringsteeksleutels op elkaar te zetten”, aldus Wout.

Overal schroeven Het gemak om te schroeven vinden de AMT-lezers belangrijk. Daan heeft de complete doppenset van KS Tools op nummer één gezet. “Alles wat je bijna dagelijks gebruikt zit er in. Van ratels tot torx en van inbusdopjes tot verschillende speciale bitjes.” Bij Daan staat op nummer twee de platte steeksleutel 21-24. “Platte steeksleutels zijn ideaal voor luchtaansluitingen op ventielen. Vanwege de smalle koppelingen heeft de platte sleutel meer grip dan een gewone steeksleutel.” Michel moet altijd iets vast en los draaien en met een accuschroefmachine, een doppenset en een Snapon bitratel heeft hij alles bij de hand. Jan van der Steen (Garage VDS) vindt een doppenset en een accuschroefmachine makkelijk. “Met al die bodemplaten onder de auto is een accuschroefmachine ideaal om snel de platen los en vast te schroeven.” Koen gebruikt graag een kwartduims dopschroevendraaierset. “Omdat je op één schroevendraaier alle soorten dopjes en bitjes kunt zetten. Zo heb ik vaak alles bij

HANDGEREEDSCHAP

THEMA

de hand.” Leen Bouwman: “Ik heb met een schroevendraaier met 14 bits bijna alles bij me. Het is ideaal voor werk aan bijvoorbeeld dashboards, want daar worden veel verschillende schroeven gebruikt. De set die ik gebruik heeft platte (3), pozidrive (3), philips (3) en torx (5) koppen”.

Digitale schuifmaat voorkomt leesbril De AMT-lezers hebben ook andere favoriete handgereedschappen. Carlo (Havik Auto) gebruikt graag de multimeter om storingen te zoeken, vooral als er kleine draadbreuken zijn. Van Mechelen (VTI) gebruikt graag een vork om de bekleding te demonteren. “Die vork is er in vele uitvoeringen, maar mijn favoriet is het gereedschapje uit het Volkswagengamma, dat zowat elke clip loskrijgt. De andere vorkjes vernielen vaak de clips of beschadigen de bekleding of de lak.”

Koen (Auto van der Burgh) gebruikt graag een wringijzer.

“Daarmee haal je bouten gemakkelijk met de hand los zonder dat de ratels stuk gaan. Je kunt er kracht mee uitoefenen, omdat ze vaak lang en dik zijn. Ik gebruik ook graag een slangklemtang.” Michael Versteeg noemt een digitale schuifmaat. “De digitale schuifmaat is makkelijk voor mensen zoals ik, die slecht de schuifmaat kunnen aflezen.” Met een paar ‘hahaha’s’ voegt Michael daar aan toe: “Misschien is het tijd voor een bril”. Jamie Verboon kiest voor een momentsleutel van Falcon en ook Wegenwachter Marinus Detz noemt de momentsleutel. “Omdat je dan zeker weet dat je bouten en moeren op het juiste moment vastzet en niets stuk trekt of nooit meer los krijgt.” Patrick de Rooy houdt zich voornamelijk bezig met elektronische storingen, en daar hoort elektronisch gereedschap bij. Hij noteert als zijn favoriete handgereedschap een Weller gassoldeerbout, een Fluke multimeter en een zijkniptang. Voor schadehersteller David Bloemers zijn dat de wafelhamer, een uitdeukhamer en uitdeuktas, want die heeft hij dagelijks nodig.

Jan van der Steen: “Met al die bodemplaten onder de auto is een accuschroefmachine ideaal om snel de platen los en vast te schroeven”.

Makkelijk in de borstzak De lol van veel handgereedschap zit ‘m ook in de handigheid waarmee we het kunnen gebruiken. Die handigheid neemt vlot toe als het gereedschap in de broek- of borstzak past.

Jan van der Steen heeft altijd een kruis- en platte schroevendraaier op zak. “Het is makkelijk om eens iets los te draaien of iets los of vast te klikken, of om even de handremschoenen vaster te draaien.” Sebastiaan Gerritsen vindt de kleine platte schroevendraaier van Hazet handig om bij de hand te

Jan van der Steen heeft altijd een kruis- en platte schroevendraaier op zak, want het is makkelijk om iets los te draaien of vast te klikken.

‘MOMENTSLEUTEL ZET ALLES OP HET JUISTE AANHAALMOMENT VAST’

Leen Bouwman vindt deze schroevendraaier met 14 bits ideaal vanwege alle verschillende koppen. In dit setje zitten onder andere platte, pozidrive-, philips- en torx-koppen.

22 september 2017 | AMT | 53

THEMA

Dit handgereedschap heeft Leen Bouwman altijd op zak: een fittingschroevendraaier, een telescoopmagneet en een verstelbare moersleutel.

Voor Jordi Dik is de doppenset met ratel het favoriete handgereedschap.

Jordi: “Ik gebruik het bij elke klus. De doppenset is multifunctioneel en voor elke klus te gebruiken”.

hebben. Robin heeft altijd een kleine, oranje Snap-on fittingschroevendraaier bij zich. “Makkelijk voor van alles.” Leen Bouwman kiest ook voor een fittingschroevendraaier, plus een telescoopmagneet en een verstelbare moersleutel. “Het is klein en ik gebruik het veel voor allerlei kleine klusjes, zo-

als om een gevallen onderdeeltje te pakken, om iets tegen te houden, om een rubbertje op zijn plaats drukken of om het los te wippen”, aldus Leen. Jamie Verboon heeft altijd een Berner zaklamp bij de hand (“compact en met een erg krachtige lichtbundel”), terwijl Melvin Spaan voor een klein inspectielampje in de borstzak kiest. “Dat is altijd makkelijk om bij je te hebben, bijvoorbeeld om door het wiel te kijken om de staat van de remmen te beoordelen.” Ander makkelijk gereedschap is volgens Wegenwachter Marinus Detz uit Oostzaan een slangklemtang en een (led)spanningszoeker.

“De slangklemtang, omdat het zo makkelijk de verenstalen indrukt en je de tang vast kan zetten. Daardoor hoef je niet te klungelen met een waterpomptang en zo je vingers niet te beschadigen als de tang wegschiet. De spanningszoeker met ledlampje is ideaal als je wilt weten of ergens spanning op staat, positief of negatief.”

Veiligheid geen prioriteit

Het favoriete handgereedschap van Melchert Janse: een fitting schroevendraaier, een steekringsleutel 13 (‘bijna elke bout bij een Volkswagen is 13 mm’) en een spiegeltje (‘maakt elke APK een stuk makkelijker’).

54 | AMT | 22 september 2017

Er zijn heel wat technici die hun eigen gereedschap maken.

Zelfgemaakt gereedschap ontstaat bijna altijd om een probleempje op te lossen, waar de auto- of gereedschapsfabrikant blijkbaar te weinig oog voor heeft gehad. Jordi Dik maakte een oliesleutel, en het is zijn op twee na favoriete handgereedschap. “De oliesleutel is erg makkelijk in gebruik bij verticaal geplaatste oliefilters. De oliesleutel heeft door de ketting een goede grip. Ook kan ik in het gat onderaan de buis eventueel een schroevendraaier steken om meer kracht te zetten.” Veilig is een weinig gehoord argument bij handgereedschap. Snelheid en gemak worden vaak genoemd, maar veiligheid is niet iets dat de AMT-lezers spontaan als argument noemen. Michael Versteeg noemt het wel en dan in relatie tot het vervangen van gebroken veren. “Het apparaat om gebroken veren te vervangen is ontzettend handig. Je kunt er heel snel mee werken en het is echt veilig door de speciale klemmen, waarmee de veer en de veerpoot muurvast zitten.” En dan schrijft Michael: “We hebben het met geweld geprobeerd los te krijgen om te zien of het wel zo veilig is als ze zeggen.

Het antwoord was ja, want het kwam niet los!” De ‘hahahatjes’ laten zien dat Michael de lol van zijn testmethode wel inziet, maar heel erg veilig lijkt het ons niet...

De nieuwe generatie TRW remblokken 45 % minder stof 100 % prestaties

O

WÄł testen onze producten in extreme omstandigheden om u de prestaties en betrouwbaarheid van het Delphi gamma te kunnen garanderen. Al onze onderdelen zÄłn ontworpen, getest en vervaardigd volgens de kwaliteitsnormen van de originele onderdelen.

O O

Een geavanceerde samenstelling van keramiek voor 100% prestaties en 45% minder stof Betere remprestaties en stillere werking Productonderscheiding: rode dempingsplaat

O

Voordelige Cotec coating

O

Schonere velgen

Bekijk de video of raadpleeg www.trwaftermarket.com/dtec

Hulp nodig bij het monteren van een onderdeel?

Ga naar de Tech Corner van TRW, het onlineplatform met technische informatie voor reparateurs:

www.trwaftermarket.com/register

Bezoek de Tech Corner, uw GRATIS personal assistant O

Montage-instructies

O

Technische informatie

O

Technische filmpjes

O

Tips en tricks voor de montage

Remmen. Stuurinrichting. Ophanging.

THEMA Een handgereedschap top-drie kun je vanuit verschillende oogpunten samenstellen. Staan daarin de gereedschappen die je het meest gebruikt? Of is uitrusting waarmee je extra snel werkt en meer klanten kunt bedienen favoriet? Je kunt ook kiezen voor extra handige hulpjes waarmee lastige klussen veel makkelijker gaan. Gereedschapleveranciers hebben het allemaal.

WELK GEREEDSCHAP VERHOOGT JE PRODUCTIVITEIT HET MEEST?

De handigste bij-de-handjes DOOR PETER FOKKER/ FOTO’S LEVERANCIERS

Elf leveranciers stelden voor ons een top-drie samen uit hun programma. Dat levert de meest uiteenlopende producten op, die we hierna aan je voorstellen. Twee leveranciers richten zich specifiek op schadeherstel, WSB en MSH. Bij hen geen ‘algemeen’ gereedschap, maar heel wat autobedrijven doen naast onderhoud/reparatie ook iets in schadeherstel.

Ons overzicht toont een bonte selectie van nuttig gereedschap. Sommige om het gebruikelijke werk makkelijker te 56 | AMT | 22 september 2017

maken, andere om vaak voorkomende problemen op te lossen. Duidelijk is in elk geval dat importeurs en fabrikanten van gereedschap een scherp oog hebben voor de praktijk.

Overal zijn slimme oplossingen voor bedacht. In het algemeen vraagt handgereedschap geen enorme investering.

Als je er sneller en prettiger mee werkt, verdient het zichzelf razendsnel terug door hogere productiviteit in de werkplaats.

Aan het eind van dit overzicht lichten we de handigheidjes eruit die ons het meest opvielen.

HANDGEREEDSCHAP

THEMA

Beta

Berner

1. Buigtangenset - € 37,50. Probleem bij haast elke moderne auto: je kunt zowat nergens meer normaal bij. Wel met deze lange buigtangen, een set van een rechte tang en een met gebogen bekken. Onderdeel 1009L/DP-S2. Zie openingsfoto.

2. Ratel met draaigreep - € 39 – € 49,50. Ook erg handig voor de kleine ruimtes: een compacte ratel die je bedient als een schroevendraaier, door draaien aan het handvat. In de drie gangbare maten leverbaar: 900/58 ¼”, 910/58 3/8”, 920/58 ½”.

3. Tang voor wielboutafdekkapjes - € 14,70. Wielen verwijderen doe je echt vaak. Geen gepriegel en kans op beschadiging meer als je de wielboutkapjes met deze tang makkelijk lostrekt. Onderdeel 984.

1. I-ductor inductieverwarmer - € 995. Voor losmaken van muurvast zittende onderdelen, verwijderen van oude laklagen of steenslagcoating, zonder open vuur. Elektronisch geregeld, 1.200 W, ingebouwde ledlamp. Artikel 333708.

2. Pneumatische ratel BPT-RS - € 125. Handig, snel en zonder krachtsinspanning werken in beperkte ruimtes. Adapters voor ¼ en 3/8” doppen en 10 mm bits, 41 Nm draaimoment. Advies van Berner: motor elke dag smeren met olie voor luchtgereedschap. Artikel 122301.

3. Bit-ratelset - € 39,95. Ratel met 180 ° draaibare kop, adapter voor gebruik met ¼” doppen, 100 mm magnetisch verlengstuk. Set van 26 delen met 18 bits en 5 doppen, in kunststof doos met schuim inleg.

Artikel 186337.

Lijkt gewoon een ratel, maar binnenin zit een asje met haakse overbrenging waarmee het handvat de ratel draait.

Snel en moeiteloos werken met luchtgereedschap zoals de uiterst compacte ratel BPT-RS van Berner.

Draper 1. Doppen- en sleutelset TKD75M - € 98,50. Compacte set als basis voor in elke werkplaats. Drie ratels ¼, 3/8 en ½” voor de uitgebreide set doppen, steek/ringsleutels 8 t/m 19 mm, set schroefbits. Verlengstukken en knietjes. Artikel 16364.

2. Automatische acculader BC1B - € 59,50. Geschikt voor 6 en 12 V, en voor standaard/AGM/gelbatterijen. Bereik van 40 tot 160 Ah. Elektronisch gestuurd. Artikel 33861.

3. Momentsleutel ½” 3001A - € 45. Voorzien van ½”ratel, instelbereik 30-210 Nm, geprezen om zijn prijs/kwaliteitverhouding. Artikel 30357.

De top-drie van Draper omvat essentieel gereedschap dat elke autowerkplaats minimaal nodig heeft, waaronder deze intelligente acculader.

De verwarmingsset bevat M8 en M10 spiralen, een wikkelspiraal van 1,1 meter en een U-vormige spiraal. Zonder gereedschap op het inductieapparaat verwisselbaar.

All4Car 1. Accuslagmoersleutel E-tec - € 399. Compactste in zijn klasse, losdraaimoment tot 1.000 Nm, aandraaimoment links- en rechtsom tot 650 Nm. Ingebouwde ledwerklamp, geleverd met snellader, extra accu en krachtdoppenset. Artikel E-9650.

2. COB ledwerklamp - € 66. Superslanke lamp die overal goed licht kan brengen. Magneetvoet, op kogelgewricht 360 ° draaibaar, traploos regelbare lichtsterkte. Oplaadbaar via bijgeleverde 230 V adapter, of uit 12 V USB-aansluiting. Artikel 68611.

3. Timingset Weber Tools - € 99,50. De nieuwste set, voor 1.6 en 2.0 TDI-motoren in auto’s van de VAG-groep vanaf 2012. Bevat alle benodigde pennen voor afstellen van de nokkenassen, die door een riem aangedreven en met tandwielen gekoppeld zijn. Artikel WT-2159.

Vaak onmisbaar bij vervanging van distributieriemen, een motorspecifieke timingset met hulpstukken om de klepbediening nauwkeurig op tijd te zetten.

22 september 2017 | AMT | 57

THEMA

Midlock

MSH Equipment

1. Waterpomptang Wilde - € 19,95. Korte waterpomptang (175 mm lengte) met rechte tanden en draadknipper, handig om kleine onderdelen zoals ringetjes op te pakken. Vooral doordat het scharnier verzonken is, zodat de tang helemaal plat kan liggen. Artikel G-251.

2. Cilinderlekkagetester - € 91. Via het koelwater testen op lekkage langs de cilinderkop. Werkt bij alle benzine-, dieselen LPG-motoren, ook bij biobrandstof.

Meet CO2 in de koelvloeistof, als betrouwbaar signaal dat cilinderkop of pakking lekt, zonder iets te hoeven demonteren.

Artikel CO-151.

3. Inspectiespiegel met verlichting - € 26.

Ronde spiegel van 56 mm op uitschuifbare arm van 170 - 940 mm. Spiegel 360 ° draaibaar, met ledlampje bovenin. Arm van RVS, spiegel met kunststof-overtrokken metalen achterkant. Artikel HTC-2-LT.

1. Vice Trim sierlijstdemontage - € 42. Handig apparaatje om sierlijsten langs ruiten los te trekken, zonder ze te beschadigen. Haakt achter de sierlijst, recht omhoog trekken, en de sierlijst komt snel los. Artikel GM582000.

2. Deurscharnierhulpstuk - € 395. Het kan zomaar gebeuren: wind slaat achter het portier, en dan is het portier ontzet. Met dit verstelbaar hulpstuk kan het scharnier goed ingeklemd worden en met weinig kracht gecorrigeerd, zonder de deur te demonteren. Past op vrijwel elk scharnier. Artikel JN ST 1100.

3. Portierrichthulpstuk - € 85. Wordt tussen het portier en het portierslot gemonteerd, waarna met weinig inspanning het portier gericht kan worden. Drie verschillende boutjes meegeleverd, zodat het richtijzer op elk portier past. Artikel FK 980.

Voor de snelle diagnose: Midlock-set om met testvloeistof en wat koelvloeistof lekkage langs de cilinderkop vast te stellen. Testen reinigingsvloeistof ook los naleverbaar, natuurlijk.

?

meer weten

Compleet overzicht

Weten hoe alle hier genoemde gereedschappen eruit zien?

Meer beeld vind je op www.amt.nl/9-2017.

58 | AMT | 22 september 2017

WSB Finishing Equipment 1. Rupes Skorpio E – prijs op aanvraag. Elektrische excenter schuurmachine met koolborstelloze motor. Blijft ook bij hoge belasting goed op toeren, het ontbreken van de in elektrisch gereedschap gebruikelijke koolborstels betekent minimaal onderhoud en maximale betrouwbaarheid.

2. Rupes BigFoot LH19E – prijs op aanvraag. Roterende polijstmachine met hoge prestaties en Skorpio E is de eerste borstelloze schuurmachine in het prolaag gewicht. Ergonomisch sterk gramma van Rupes. ontwerp, in combinatie met lichte constructie zeer wendbare polijstmachine.

3. Rupes BigFoot Mille LK900 – prijs op aanvraag. Direct aangedreven dubbelwerkende polijstmachine. Krachtige verwijdering van lakdefecten. Draait rechtsom, in tegenstelling tot de meeste andere apparaten, wat minder ongewenste zijdelingse beweging oproept en comfortabeler werkt. Een polijstmachine die rechtsom draait - zie de pijl op de behuizing van de Mille LK900 - heeft minder neiging tot weglopen en gaat daarmee vermoeidheid bij het werk tegen.

Unior 1. Ibex steek/ringsleutelset - € 39. Bijzonder gevormde steeksleutelbekken, die beter aangrijpen op het zeskant van de bout. Bovendien kun je ermee overpakken zonder de sleutel van het zeskant te halen, als was het een ratel. Werkt dus sneller. Set van acht sleutels. Artikel 611775.

2. Dopsleutelset 3/8” - € 109. Tussenmaat doppenset, met niet te dikke doppen die ook passen waar weinig

ruimte is rond de boutkop. Dus in de meeste gevallen handig te gebruiken. 24-delige set met verlengstukken, knie en fijnvertande ratel. Artikel 612509.

3. Tweecomponenten momentsleutel - € 149. Bereik 20 – 200 Nm, doordrukratel. Het moment in Nm of lb-ft is nauwkeurig instelbaar en wordt vergrendeld.

Artikel 626766.

HANDGEREEDSCHAP

THEMA

KS Tools

Serenco

1. FLAREfix remleidinggereedschap – verschillende sets om leidingen van staal, aluminium of koper te buigen en te voorzien van kragen. Met een hydraulisch hulpstuk kan dat direct bij de auto gedaan worden. Beginset onder artikelnummer 122.1215, complete sets voor verschillende diameters onder nummers 122.1260 en 122.1290.

2. Universele draagarmtrekker – Een praktisch gereedschap om zonder hulp van anderen een wieldraagarm los te trekken. Met een ketting en hefboom kunnen draagarmen veilig losgetrokken worden, veel kracht zetten of een collega te hulp vragen is niet nodig. Artikelnummer 700.1495.

3. Universele motorsteunbalk – Bij diverse werkzaamheden moet de motor (of transmissie) los van zijn steunen, maar wel op zijn plaats blijven. Met de steunbalk van KS Tools wordt de motor/transmissie van onderaf ondersteund. Ook geschikt voor zware motoren. Van bovenaf kan vrij gewerkt worden, waar een motortakel in de weg zou zitten. Artikelnummer 160.0095.

1. Powerhand inspectielamp - € 49,95. Slanke lamp met ledtoplicht en hoofdlicht om moeilijk bereikbare plaatsen te belichten, bijvoorbeeld bij APK-inspectie. Past makkelijk in overall of werkbroek, scharnierend, met ophanghaak. Oplaadbaar via microUSB. Artikel SIN-100.0035.

2. Powerprobe 3 en ECT 2000 - € 399. Onmisbaar om veilig kabelbreuken of massasluiting te zoeken in de moderne auto-elektronica, geschikt voor CAN-bus. De Masterkit bestaat uit de ECT 2000 diagnoseset en Powerprobe 3, ook apart leverbaar. Artikel PPKIT03.

3. Boxo steekratel- en ringratelsleutels - € 89. Omdat zowel in de motorruimte als onder het dashboard steeds minder vrije ruimte is, zijn ratelsleutels waarmee je toch vlot kunt werken een uitkomst. Als voorbeeld een 12-delige set ratel-steeksleutels, gecombineerd met ring, maten 8 – 19. Artikel WR1790-12B.

Remleidingen of andere hydraulische leidingen direct op de plaats waar ze moeten zitten op maat maken, het kan met de FLAREfix sets van KS Tools.

Masterkit met Powerprobe en storingzoeker ECT 2000. Serenco spreekt van ‘een absolute must in de werkplaats’ om elektronische storingen op te sporen.

Snap-on

Onze aanraders

1. TQFRN350E momentsleutel – Klikmomentsleutel voor wielservice, zwenkkop zodat zonder verlengstuk wielbouten aangehaald kunnen worden zonder het spatscherm te raken. Met zijdelingse draaiknop instelbaar moment van 70 – 350 Nm. Terugstellen voorspanning niet nodig, geeft ook tijdwinst.

2. Flank Drive steek- en ringsleutels – Met gepatenteerde Flank Drive plus vormgeving grijpen de sleutels op de zijden en niet op de hoeken van de boutkop of moer. Hierdoor kan met steeksleutels tot 62 procent en met ringsleutels tot 20 procent meer kracht gezet worden. Een uitkomst bij stuurkogels en spoorstangen waar alleen een steeksleutel op kan.

3. Verstelbare prybar PBMP24A – Om bijvoorbeeld bij APK spelingen te controleren, of om onderdelen uit elkaar te drukken. In plaats van bandenlichter, koevoet of wringijzer werkt de verstelbare prybar van Snap-on beter. De kop kan in zeventien stappen van 15 ° versteld worden om overal goed bij te komen.

Goed gereedschap is het halve werk, met prijzen van €15,- tot €1.000,- in de ideeën die leveranciers aandragen hoeft het je niet de kop te kosten. Alleen zijn er zoveel handige dingen bij dat je er nauwelijks komt met maar drie keuzes daaruit.

Het meest zien we ratelgereedschap langskomen, om snel te werken, ook in de zo vaak krappe ruimte van hedendaagse auto’s. Gewone steek- en ringsleutels lijken eigenlijk wel achterhaald. De overtreffende trap van handig lijkt ons de ‘schroef-ratel’ van Beta. Je zal er niet heel veel kracht mee kunnen zetten, maar komt bij de diepst verstopte boutjes en moertjes zonder eerst van alles weg te slopen om erbij te kunnen.

Ook de bijzondere sleutelvormen bij Snap-on en Unior lijken een waardevolle verbetering naast gewone sleutels. Opvallend is verder hoe vaak momentsleutels genoemd worden, het belang om onderdelen goed vast te zetten. Maar niet vaster dan nodig, zodat ze ook weer los te krijgen zijn zonder kunst- en vliegwerk.

Een intelligente acculader komen we één keer tegen, terwijl je door de oprukkende elektronica niet meer zonder kunt om alle systemen in leven te houden terwijl je diagnose uitvoert. Waarbij de Powerprobe-testset van Serenco een uitstekende hulp kan zijn.

En dan nog die hulpjes voor het lastige werk, dat kan veel tijd en moeite sparen. Zoals de cilinderkoplekdetector van Midlock, de richthulpjes van MSH, of de motordraagbalk van KS Tools. Inspiratie genoeg om jouw gereedschappen nog wat mee te optimaliseren.

Een momentsleutel die snel instelbaar is en vrij van de wielkast draait versnelt de wielservice belangrijk.

22 september 2017 | AMT | 59

de nummer 1

in techniek & service

KWIKFIT AAN HUIS MONTEUR Ben jij op zoek naar een zelfstandige en specialistische baan bij de klantvriendelijkste garage van Nederland? Word je er blij van om klanten weer veilig op weg te sturen? Dan zijn wij op zoek naar jou!

En wat deze functie extra leuk maakt, is dat je werkt aan jonge auto’s van alle automerken. Hierdoor heb je altijd te maken met de modernste technieken.

Wat ga je doen: KwikFit aan Huis richt zich op de zakelijke rijder. Dit houdt in dat de KwikFit aan Huis monteur de auto bij de klant ophaalt en na de uitgevoerde werkzaamheden weer terug brengt. Je maakt klanten blij door jouw uitstekende service.

Wat vragen wij: Een afgeronde opleiding, minimaal Autotechnicus niveau 2, werkniveau Autotechnicus niveau 3 en minimaal 3 jaar relevante werkervaring in de autobranche.

Ervaring met onderhoudsbeurten aan meerdere automerken is een pré In het bezit van rijbewijs B Communicatief vaardig, klantgericht en oplossingsgericht Wat bieden wij: Een specialistische, afwisselende baan bij de klantvriendelijkste garage van Nederland met een salaris volgens de CAO Banden- en Wielenbranche (www.bandencao.nl), een aantrekkelijke bonusregeling, pensioenopbouw, collectieve verzekeringen, personeelskorting en eventueel reiskostenvergoeding Volop ontwikkelingsmogelijkheden en een informele en prettige werksfeer Lijkt dit je wat?

Ga naar werkenbijkwikfit.nl of bel 0900-12345. We spreken je graag!

Get inside • Eerste montage op miljoenen voertuigen • Herstelt de motorprestaties • Optimaliseert het brandstofverbruik en CO2 uitstoot

DENSO sensoren zijn uitgerust met geavanceerde technologieĂŤn zodat het motormanagement ten alle tijden alle processen onder controle heeft. Een motor met DENSO onderdelen presteert onder alle omstandigheden optimaal en volgens fabrieksvoorschrift. DENSO lambdasondes behoren wereldwijd tot de meest nauwkeurige en snelste typen, terwijl ze het beste bestand zijn tegen de extreme omstandigheden waaraan ze blootgesteld worden. Het gevolg is een langdurig laag brandstofverbruik met de laagst mogelijke emissies, gecombineerd met een soepele en krachtige motorkarakteristiek. Grote autofabrikanten vertrouwen op DENSO, u ook?

www.denso-am.eu

*(5(9,6((5'( 352'8&7(1 &, $ *+,,) ,!*

/ ) ,$!* *+,,) ,!* / ) ,$!* *+,,)('%(

1,(8:( 352'8&7(1 ),!*#'(( $!&

85: (XURSD % 9 && & ,) ).

&# - & + )$ & *

7

0

LQIR#XUZ HX ZZZ XUZ HX

'%'#!& + & 0! +!* % )# &

.HUQSXQWHQ 85: ăťŒ

' . $!+ !+ )' , + & '( -'')) ( ) +! * )-! . " ) ) &+!

TECHNIEK

VOLKSWAGENS SOFTWARESJOEMEL BEGON BIJ AUDI

Valsspeler uit Wolfsburg De auto-industrie heeft eerder grote schandalen te verwerken gekregen, zoals de affaire Lopez (Volkswagen) en het prostitutieschandaal (ook Volkswagen). Hoe kwam Volkswagen tot een bedrijfscultuur waarin bedrog en het ontkennen van verantwoordelijkheid van bovenaf werden gepropageerd? En waarom zwendelde Volkswagen meer dan tien jaar met sjoemelsoftware?

VOLKSWAGEN WAS TE TRAAG MET DE HYBRIDE EN PROMOOTTE DAAROM DE DIESEL ALS MILIEUVRIENDELIJK ALTERNATIEF VOOR DE PRIUS

Jack Ewing windt er geen doekjes om: Volkswagens softwaresjoemel vindt z’n oorzaak in de nietsontziende ambitie van Volkswagen, met Ferdinand Piëch en Martin Winterkorn in de hoofdrollen.

62 | AMT | 22 september 2017

DOOR JOHN MULDER

In ‘Het Diesel Schandaal’ (‘de schokkende waarheid achter de Volkswagenfraude’) maakt auteur Jack Ewing duidelijk dat het dieselschandaal het gevolg is van de nietsontziende ambitie van Ferdinand Piëch en Martin Winterkorn. Ewing is een Amerikaanse journalist, die sinds 1993 in Duitsland woont. Vanuit Frankfurt schrijft hij over zaken, banken, economie en monetaire politiek voor Business Week en Herald Tribune/New York Times.

Volkswagen moest en zou Toyota verslaan, en dat moest op de Amerikaanse markt gebeuren. Volkswagen was te traag met de hybride-ontwikkeling en daarom werd de diesel als milieuvriendelijk alternatief voor de Prius gepromoot. “Dat dieselauto’s milieuvriendelijk zijn, is een leugen die door Volkswagen de wereld in is geholpen”, aldus Ewing. Wie ambitie en trots in het achterhoofd houdt, begrijpt ook waarom Volkswagen soms op het oog onlogische beslissingen nam.

Neem de ontwikkeling van de Volkswagen EA189, het hart van het dieselschandaal, de nieuwe driecilinder 1,2 liter, en de twee viercilinders van 1,6 en 2,0 liter. Bij de ontwikkeling willen veel Volkswagen-technici vasthouden aan ‘Pumpe Düse’, de pompverstuivers van de EA188, die na elke stoot brandstof de inspuitopening afsluiten om de brandstofdruk te herstellen. Maar de rest van de industrie stapt over op common railtechniek (geen Volkswagen-techniek) en dat moeten de technici dan maar slikken. Volkswagen ziet twee voordelen: ten eerste staat bij common rail de brandstof constant onder druk, zodat het inspuittijdstip preciezer is af te stellen. Ten

tweede kan Volkswagen met common rail één miljard euro per jaar besparen. Ook de aanvankelijke beslissing om de BlueTEC-emissietechnologie van DaimlerChrysler voor de EA189 te gebruiken, valt niet bij iedereen goed. Mercedes’ SCR-systeem (Selective Catalytic Reduction) spuit een ureumoplossing in om de stikstofoxide-emissies in de uitlaat te neutraliseren tot het ongevaarlijke stikstof en zuurstof; niet te veel, want dat leidt tot ammoniakuitstoot. Het nadeel is dat deze techniek de auto’s honderden euro’s duurder maakt. Geen probleem voor dure Audi-, BMW- en Mercedes-diesels, maar Volkswagen concurreert op de Amerikaanse markt in een lager segment. Bovendien kost het ruimte en moet het tankje periodiek met AdBlue bijgevuld worden. Volgens Volkswagen willen Amerikaanse consumenten dat helemaal niet.

EA189 krijgt toch geen AdBlue In augustus 2007 maakt Volkswagen bekend toch maar geen gebruik te maken van emissietechnologie van DaimlerChrysler. In tegenstelling tot de grotere Audi-motoren moet de EA189 het zonder ureum doen. In Amerika, waar Volkswagen miljoenen dollars uitgeeft om diesels als milieuvriendelijk te promoten, zou het ‘TDI’-merk sterk genoeg tegen de Prius zijn. Om toch de stikstofoxiden aan te pakken, is er een alternatief: de Lean NOx Trap. In deze LNT-opslagkatalysator worden de stikstofoxiden gesplitst in zuurstof en di-stikstof (een onschadelijke vorm van stikstof). De opslagkatalysator bindt de stikstofoxiden tot hij ‘vol’ is, en dan moet de motor rijker lopen, om de verzamelde stikstofoxiden weg te werken. Eigenlijk net zoals bij het schoonbranden van een roetfilter. De EA189 krijgt ook een Exhaust Gas Recirculation-installatie (EGR). Bij EGR wordt een deel van de uitlaatgassen teruggeleid naar de verbrandingskamers, waar het zich met de inkomende lucht mengt. De ontstane warmte wordt zo over meer massa verdeeld, waardoor de verbrandingstemperatuur daalt.

Lagere verbrandingstemperaturen zorgen voor minder stikstofoxiden. De EGR kan tot dertig procent minder stikstofoxiden produceren. Het nadeel is roet. Stikstofoxide en roet zijn zo’n beetje communicerende vaten, dus de EGR vergroot de hoeveelheid roetuitstoot. Het roet kan wel met een deeltjesfilter worden opvangen, maar de roet in het inlaatsysteem blijft nadelig. Hoewel het niet ondenkbaar is dat de EA189 met deze twee technieken aan de emissie-eisen kan voldoen, blijkt uit testen dat het EGR voor een onaanvaardbaar hoge druk op het deeltjesfilter zorgt. De motor kan niet zonder EGR, want de Lean NOx-Trap is bij lange na niet in staat om de stikstofoxide-emissie alleen onder controle te houden. Wat moet Volkswagen doen?

De fraude begint De fabrikant heeft ten minste twee opties: of je maakt voor het deeltjesfilter een uitgebreide garantieregeling, of je monteert alsnog het ureum SCR-systeem. Volkswagen doet geen van beide. Het is halverwege 2006 als het merk besluit om voor de EA189 software van Audi te gebruiken, want Audi be-

TECHNIEK schikt al over common rail-motoren. Tussen de duizenden functies ontdekt Volkswagen een ‘akoestische functie’, die het onaangenaam rammelende geluid van dieselmotoren weghaalt. Dat doet Audi vanaf 1999 met een ‘pilot injection’. Door deze voorinspuiting stijgt de uitstoot tot boven de wettelijke norm, maar als de computer het gevoel heeft dat de Audi geobserveerd wordt, werkt pilot injection niet. In dat geval blijft de auto binnen de normen. Dit ‘defeat device’, manipulatievoorziening, installeert Audi vanaf 2004 op de 3.0 liter V6 diesels. Vijftien VW-ingenieurs vergaderen in november 2006 op de Forschungs- und Entwicklungsabteilung in Wolfsburg of zo’n akoestische functie ook in Volkswagens gebruikt kan worden. Tijdens de vergadering wordt besproken hoe EPA (Environmental Protection Agency, het federale Amerikaanse agentschap voor milieu en volksgezondheid) auto’s test, hoe codes van de motorbesturingssoftware de patronen kunnen ontdekken, hoe je de emissies kunt beperken als de overheid toekijkt en hoe emissiebeperkende instellingen kunnen worden teruggedraaid om het deeltjesfilter te ontzien.

Bij de afstemming van de Bosch EDC17 (Electronic Diesel Control) voor de EA189motor ontdekt Bosch de ‘akoestische functie’.

Bosch waarschuwt Volkswagen dat de manipulatievoorziening zowel in Amerika als Europa strafbaar is, tevergeefs.

Bosch ontdekt de fraude De EA189 krijgt inderdaad een akoestische functie, en Volkswagen stelt zelf de specificaties voor de manipulatievoorziening op. De manipulatiecode zit in de ECU (Engine Control Unit) van Bosch. Volkswagen schrijft de software niet zelf en laat het coderen van de EDC17 (Electronic Diesel Control) aan Bosch over. Bij de afstemming ontdekt Bosch de manipulatievoorziening. Bosch waarschuwt Volkswagen dat die manipulatie zowel in Amerika als Europa strafbaar is, maar de autobouwer reageert niet. In juni 2008 vraagt Bosch of VW een vrijwaringsclausule wil tekenen, want Bosch wil niet voor de sjoemelsoftware verantwoordelijk gehouden worden. Volkswagen weigert. Ondertussen heeft Audi ook een probleem. In 2006 beseft het merk dat de ureumtank in de Q7 diesel (te koop vanaf 2008) zo klein is dat het ureum slechts voldoende is voor 8.000 km. Audi monteert geen grotere tank, maar besluit dat dezelfde hoeveelheid ureum ook 16.000 km mee kan.

Omdat daardoor de stikstofoxide-uitstoot toeneemt tot negen keer de toegestane hoeveelheid, zal de Audi alleen bij een officiële testprocedure meer ureum inspuiten. Op de rollenbank blijft de stikstofoxide-emissie keurig binnen de grenzen. De 3.0 liter V6 diesels van de Cayenne en de Touareg krijgen dezelfde sjoemelsoftware.

Volkswagenrijders, die door de flagrant misleidende reclamecampagne denken dat hun diesel milieuvriendelijk is, rijden nog zuiniger dan de officiële EPA-cijfers aangeven. Alleen als de computer denkt dat er een officiële test plaatsvindt, wordt er een normale hoeveelheid ureum ingespoten. Dan daalt de stikstofoxidenemissie, maar ook de actieradius. In juni 2014, als de Amerikaanse overheid lastige vragen begint te stellen, past Volkswagen de aanvraag voor de EPA-certificering onopvallend aan: de ureumtank moet ‘ongeveer’ om de 16.000 km worden bijgevuld.

De Amerikanen ruiken onraad AdBlue zoveel mogelijk afknijpen Vanaf modeljaar 2012 rust Volkswagen de in Amerika gebouwde Passat met BlueMotion uit. Het is Volkswagens eigen versie van Daimlers BlueTEC-technologie, die VW eerder had afgewezen. BlueMotion is een unieke gelegenheid om de sjoemelsoftware langzaam uit te faseren, want nu kan het merk immers aan de eisen voldoen. Men doet het tegendeel.

De sjoemelsoftware knijpt de hoeveelheid ureum (AdBlue) af, omdat (zo redeneert Volkswagen) Amerikanen geen chemisch goedje willen bijvullen en de autofabrikant geen grotere tank wil monteren. Het ureumverbruik zou volgens schattingen van Volkswagen moeten verdubbelen, van zo’n 0,5 liter per 1.000 km tot 0,93 liter, waardoor sommige auto’s al bij 3.800 km moeten worden bijgevuld. De uitstoot van stikstofoxiden is weliswaar te hoog, maar de Passat verbruikt daardoor wel minder brandstof. Veel Amerikaanse milieubewuste

Heeft de Amerikaanse wetgever dan niets door? Bij de officiële labtesten zien EPA en CARB (California Air Resources Board, de overheidsinstantie die toezicht houdt op de luchtkwaliteit in een aantal staten) dat er niets aan de hand is. Maar er zijn talloze voorbeelden die tonen dat de uitstoot op de weg niet in de haak is. EPA en CARB denken aan een technisch mankement, niet aan bedrog, en helpen Volkswagen zelfs om een oplossing te bedenken. Ze raken wel geïrriteerd door de ontwijkende en vaak onzinnige reacties van de autofabrikant, maar uiteindelijk stemt EPA in met een terugroepactie.

Vanaf december 2014 wordt de software van 280.000 auto’s aangepast. Volkswagen verwijdert de sjoemelsoftware echter niet, maar vergroot de effectiviteit ervan. Het is bedrog op bedrog. De auto’s worden zo geprogrammeerd dat ze in de ‘goedgedragmodus’ gaan zodra de wielen bewegen, maar het stuurwiel stil blijft staan. Zoals op een rollenbank. Bovendien

VOLKSWAGEN VERWIJDERT DE SJOEMELSOFTWARE ECHTER NIET, MAAR VERGROOT DE EFFECTIVITEIT ERVAN

22 september 2017 | AMT | 63

TECHNIEK Kan techniek crimineel zijn? Zo ja, dan is de EA189 waarschijnlijk de meest criminele motor aller tijden.

VAG voorzag nog veel meer motoren van sjoemelsoftware, maar de EA189 staat symbool voor de sjoemelaffaire.

DAT IS HET MOMENT WAAROP DE AMERIKAANSE OVERHEID ZEKER WEET DAT VOLKSWAGEN DE BOEL BELAZERT

misleidt het merk zijn dealers en klanten over de aard van de terugroepactie en verzwijgt het dat na de update de ureumtank vaker gevuld moet worden en dat de auto’s meer brandstof zullen verbruiken. In juni 2015 controleert CARB een Passat uit 2012 met aangepaste software. De auto gedraagt zich 22 minuten voorbeeldig, maar in de 23e minuut (toevallig één minuut na het einde van de officiële standaardtestcyclus) schiet de stikstofoxide-uitstoot omhoog en wordt er nog nauwelijks ureum ingespoten. De CARB-technici hebben hun apparatuur op de OBD-computer aangesloten, maar die geeft geen enkele foutcode. Dat is het moment waarop de Amerikaanse overheid zeker weet dat Volkswagen de boel belazert.

melsoftware wordt ontdekt. Fraude ontstaat vaak omdat een kleine groep mensen zich wil verrijken, maar de sjoemelsoftware heeft niemand rijk gemaakt en kent alleen maar verliezers. Volgens de Amerikaanse overheid heeft de autobouwer in een periode van meer dan tien jaar zes verschillende vormen van sjoemelsoftware geïnstalleerd: 1: Audi’s akoestische functie, die het emissiesysteem automatisch uitschakelt bij het starten van de motor. In gebruik sinds 2004 bij de 3.0 liter V6 diesels.

2: Een aangepaste akoestische functie voor de 2.0 liter diesels van Volkswagen en Audi vanaf modeljaar 2009.

3: Sjoemelsoftware voor de Audi 3.0 liter diesels vanaf

Wat nemen ze Volkswagen kwalijk?

Pas in augustus en september 2015 geeft de fabrikant uit Wolfsburg beetje bij beetje het bestaan van sjoemelsoftware toe. Ja, er zijn twee kalibraties: eentje voor normaal gebruik (vies, maar zuinig) en eentje voor tests (schoon). De ECU geeft opzettelijk verkeerde data door, om te voorkomen dat de sjoe-

Sjoemelsoftware: wie zijn eerder betrapt?

VW zelf al twee keer. In 1973 betaalde het 120.000 dollar aan de EPA en in 2005 nog eens 1,1 miljoen dollar, in beide gevallen voor emissieproblemen. Afgezien van het voorbeeld van de truckindustrie, is dit het lijstje van in Amerika veroordeelde fabrikanten. In 1993 ontdekt de EPA dat 470.000 Cadillac’s (1991-1995) teveel koolmonoxide produceerden.

Omdat bij de inschakeling van het airco/verwarmingssysteem de motor regelmatig afslaat, installeerde GM een chip, die meer benzine inspoot en minder lucht toeliet. De chip was een manipulatievoorziening, omdat het alleen werkte als het airco/verwarmingssysteem was ingeschakeld, wetende dat de EPA alleen auto’s test met uitgeschakeld airco/ verwarmingssysteem. Boete: 45 miljoen dollar. In 1997 schakelden de Ford Ecoline dieselbusjes op snelwegen de emissieapparatuur uit, waardoor de auto’s zuiniger, maar ook vervuilender werden. Boete: 7,8 miljoen dollar. Hyundai/Kia gaf te lage emissies en brandstofcijfers op en kreeg in november 2014 een boete van 100 miljoen dollar.

64 | AMT | 22 september 2017

AMT kwam in 1993 zelf een sjoemelaffaire op het spoor.

De ‘lean burn’ armmengselmotor van de Toyota Carina produceerde op de weg te veel stikstofoxiden, maar was op de testbank heel schoon. AMT ontdekte het en schreef het op, importeur Louwman & Parqui gaf het toe en niemand maakte zich er verder druk over.

TECHNIEK modeljaar 2009, bedoeld als compensatie voor de te kleine ureumtank.

4: Idem, voor de Passat modeljaar 2012.

5: Idem, voor de Cayenne en Touareg diesel modeljaar 2013.

6: Idem voor de Passat, Jetta, Golf, Beetle en A3 vanaf modeljaar 2015.

Volkswagen heeft elf miljoen sjoemeldiesels gemaakt, ruwweg tussen 2009 en 2015, waarvan er in Amerika zo’n 600.000 zijn verkocht.

Waarom is Amerika zo kwaad?

Amerika en Europa reageren totaal verschillend op het schandaal. De Amerikanen vinden Volkswagen spectaculair crimineel met ‘milieuvriendelijke’ Jetta’s, die tientallen malen meer vervuilend zijn dan grote vrachtwagens. De federale overheid, toezichthouders, consumenten en Amerikaanse Volkswagendealers zijn moedwillig misleid, voorgelogen, bedrogen en tegengewerkt. Amerikaanse pick-ups zijn weliswaar ook niet

groen, maar ze houden zich tenminste aan de wet. Wie in Amerika de wet overtreedt, kan maar beter z’n bedrog toegeven en samenwerken met de autoriteiten. Maar de VW-top zit in de ontkenningsfase en blijft de Amerikaanse overheid voorliegen. Dat valt verkeerd. Volkswagen heeft de verantwoordelijke managers niet ter verantwoording geroepen, heeft duizenden documenten laten verdwijnen, de raad van bestuur gigantische bonussen gegeven, werknemers onder druk gezet en gaat maar door met onzinverklaringen. Zo wordt beweerd dat de fraude het werk zou zijn van ‘slechts een paar mensen’, terwijl op grote schaal topmanagers, compliancemanagers, kwaliteitscontroleurs, softwarespecialisten en juristen bij de zwendel zijn betrokken. En sjoemelsoftware is in Amerika een ernstig misdrijf.

Dan Europa. Sjoemelsoftware is hier een overtreding, waarvoor vrijwel nooit sancties worden opgelegd. Hooguit moet de fabrikant de auto’s in orde maken, maar met een uitstoot van stikstofoxide die twee keer zo hoog mag zijn als in

DE AMERIKANEN VINDEN VOLKSWAGEN SPECTACULAIR CRIMINEEL

De rigide en voorspelbare aard van testen in een lab nodigt fabrikanten uit om de boel te bedriegen. De oude NEDC-cyclus schreef bijvoorbeeld een gesimuleerde rijcyclus voor, waarbij in een halve minuut van 0 tot 50 km/u wordt geaccelereerd. Wie accelereert er in de praktijk nou zo langzaam? De RDE- en WLTP-testprocedure gaan dat veranderen.

22 september 2017 | AMT | 65

BOOST

JE GARAGEBEDRIJF

Welkom bij het winnende team: Champion. Bij onze smeermiddelen draait het niet alleen om betere motorprestaties; we willen je ook helpen maximaal te presteren in de werkplaats.

Exclusieve partner van Champion

Blijf de concurrentie voor en presteer boven de norm met de Champion oliekast. EĂŠn tool waarmee je altijd de juiste olie voor elke auto bij de hand hebt. Zie je hem al staan in jouw werkplaats?

Breng je garagebedrijf naar een hoger niveau championlubes.com/olieopslag

RELEASE THE FULL POTENTIAL

TECHNIEK De Duitse verkeersminister Dobrindt krijgt uitleg hoe je de sjoemel uit een EA189 haalt. Zijn ambtenaren richten hun pijlen nu ook op andere auto’s.

MET 15 MILJARD DOLLAR KOOPT VW VERVOLGING IN AMERIKA NIET AF

Amerika, is dat niet zo moeilijk. Een voorbeeld: in 1998 werden Cummins, Caterpillar, Detroit Diesel, Mack, Navistar en Volvo betrapt op sjoemelsoftware. In 2003 deed zich een bijna identieke zaak voor in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en Nederland bij Europese vrachtwagenfabrikanten. In Amerika kregen de bedrijven een boete van één miljard dollar, maar in Europa had de zaak nauwelijks consequenties. Ook de innige banden van het VW-concern met de Duitse politiek is de Amerikanen een doorn in het oog. De boete van vijftien miljard dollar is dan ook niet voldoende om een eind aan de juridische vervolging te maken.

Mag dit dan in Europa?

Inmiddels heeft de Duitse overheid een emissietest gepubliceerd van een (niet toevallig Amerikaanse) Jeep Cherokee diesel. Het emissiecontrolesysteem van de Jeep schakelt bij temperaturen onder de 20 °C. uit. De stikstofoxide-emissie is dan twaalf keer hoger dan toegestaan. Ook Opel, Renault en BMW zouden de uitstootnormen overschreden hebben. Ons eigen

TNO onderzocht een Mercedes C220 TDi BlueTec, die meer dan veertig keer de maximaal toegestane hoeveelheid stikstofoxide uitstootte. Zelfs nog zo recent als half augustus 2017 heeft de Duitse verkeersinspectie opdracht gegeven om ook de Ford Mondeo te onderzoeken. Het probleem is dat al deze overschrijdingen volgens de Europese wet zijn toegestaan. Als het gevaar bestaat dat de motor beschadigingen oploopt, mag bij lage temperaturen overgeschakeld worden naar een modus met hogere uitstoot. ‘Laag’ kan al 20 °C of 10 °C zijn!

Bijna alle fabrikanten programmeren hun diesels zo dat er minder uitlaatgassen via de EGR teruggevoerd worden bij lagere buitentemperaturen. Dat verkleint het risico op verstopping door roet, maar zorgt ook voor hogere stikstofoxideemissies. In Amerika is hiervoor expliciet toestemming nodig, in Europa niet. Het omzeilen van de emissienormen is in Europa zo makkelijk dat er niet eens sjoemelsoftware voor nodig is. Wat je Jeep en de anderen wel kwalijk kunt nemen, is dat ze handelen naar de letter, en niet naar de geest van de Europese wet.

De spagaat van de auto-industrie De auto-industrie zit in een spagaat. Aan de ene kant moeten autofabrikanten de uitstoot van koolstofdioxide (CO₂) verminderen. CO₂ is weliswaar geen giftig gas, maar het is wel een broeikasgas, dat mogelijk de aarde opwarmt. Zuinige diesels stoten minder CO₂ uit dan benzinemotoren, maar produceren wel meer stikstofoxiden (NOx) en roetdeeltjes, die beiden zeer giftig zijn. De spagaat is dat minder kooldioxide en minder stikstofoxide strijdig met elkaar zijn. ‘Milieuminister’ Jacqueline Cramer leek dit niet helemaal te begrijpen, toen ze bij haar benoeming tot minister van VROM in 2007 op een PvdA-congres spontaan in de microfoon schreeuwde: “We gaan de diesels aanpakken!” Haar ministerie verklaarde later dat de minister verkeerd geciteerd was. Vreemd, want ze was live op de radio... Wonderlijk ook dat Cramer, nota bene doctor in de natuurwetenschappen, de diesels wilde aanpakken, omdat ze een lagere CO₂-uitstoot wenste (“weg met de broeikasgassen”). Cramers partijgenoot Diederik Samsom maakte het nog bonter toen hij zei dat het gat in de ozonlaag, dat door CFKs (chloorfluorkoolwaterstoffen) is ontstaan, was veroorzaakt door de invoering van de katalysator op auto’s. Samsom is overigens kernfysicus...

?

meer weten

Hoe controleer je op defeat devices?

De RDW is een typegoedkeuringsorganisatie. Na het VWsjoemelschandaal vroeg men zich daar dus af: “Zou er ook gesjoemeld zijn met de auto’s waarvoor wij de goedkeuring van de emissies hebben gedaan?” En inderdaad, dat was zo. Kijk maar op: www.amt.nl/9-2017. Je leest er meteen dat de Euro 6-diesels van de Volkswagen-groep nu superschoon zijn. Wel jammer voor VW dat niemand dat nu meer wil geloven.

22 september 2017 | AMT | 67

WERKPLAATS

OVERZICHTELIJKE SCHEMA’S EN SIMPEL HERPROGRAMMEREN

Freude am BMW AOS Waar vorige maand de TI-website van Renault het je als universele technicus behoorlijk lastig maakte, werkt de TI-website van de BMW Group duidelijk, biedt veel informatie en volop mogelijkheden tot diagnosestellen en programmeren.

DOOR IWAN KENNIS / SCREENSHOTS BMW

Uitlaatgastest-richtgegevens

AOS staat voor Aftersales Online System. Dit is de technische informatie (TI) website van de merken BMW, MINI en RollsRoyce. Nu heb ik geen ervaring met Rolls-Royce, maar de website werkt perfect voor BMW en MINI, zo is mijn ervaring. Mits je je keurig aan alle voorwaarden houdt. De website is te vinden via: aos.bmwgroup.com.

Hier kun je aan de hand van een modelselectie de uitlaatgastestwaardes vinden. Ook vind je hier een afbeelding van de locatie van de diagnosestekker (zie de afbeelding rechts).

Dat kan handig zijn. Milieutoepassingen worden hier eveneens opgesomd, zoals het aantal katalysatoren en het wel of niet aanwezig zijn van een secundaire luchtpomp. Ook het aantal uitlaatsensoren staat aangegeven.

Registreren

Aftersales Information Research

Het registratieproces is als gebruikelijk. Zodra je de inloggegevens hebt, kun je op de startpagina inloggen. In het overzicht kun je jouw gegevens, organisatie en tickets bekijken.

Hier kun je ook je tegoeden kopen. De eerste keer was het voor mij even zoeken waar ik dit kon vinden. Ik was namelijk al meteen via applicaties naar diagnose gegaan.

Met Aftersales Information Research (AIR) wordt een systeem voor het opzoeken van informatie in het aftersalesbereik beschikbaar gesteld dat technische en commerciële servicegegevens in slechts één systeem weergeeft. Dat maakt opzoeken van informatie beduidend sneller en eenvoudiger.

Je kunt hier informatie bekijken zonder toegang te hebben tot ISTA-D, de diagnosesoftware van BMW.

Kosten Om applicaties te gebruiken, betaal je op de OAS-website met credits. Een credit kost € 1,-. Je moet de eerste keer met minimaal vijftig credits opwaarderen. Afhankelijk van wat je wil gebruiken, betaal je een x-aantal credits. Dit verschilt van zes credits voor een uur toegang tot diagnose, programmering of het raadplegen van servicegegevens, tot 120 voor een week of 3.575 credits voor een heel jaar.

Applicaties Onder het tabblad applicaties vind je alle applicaties van het OAS-systeem die je kan gebruiken. Ze zijn overigens niet allemaal betaald, een aantal is gratis toegankelijk. Voor de meeste moet je echter betalen. Ik zal er hier een aantal uitlichten.

Elektronische onderdelencatalogus De elektronische onderdelencatalogus op internet (afkorting: WebETK) biedt je online het complete onderdelenaanbod van de BMW Group aan en vergemakkelijkt het vinden van de benodigde onderdelen. Daarvoor zijn verschillende zoekfuncties, zoals zoeken op naam en onderdeelnummer, beschikbaar. Prijzen staan helaas niet vermeld. Hiervoor moet je de dealer raadplegen. Volgens mij moet het mogelijk zijn om hier een dealer aan te koppelen zoals in Partslink24. Zelf vind ik het grafisch opzoeken erg makkelijk werken. Gewoon plaatjes kijken en klikken. Soms zie je nog best wel wat verschillen in nummers. Ik raad je aan bij twijfel even de dealer te raadplegen. Die kan net wat meer filteren en zo bij het juiste onderdeel uitkomen.

Koop genoeg credits in, want verschillende functies kennen een verschillende waarde in credits. Voor 32 credits (ofwel € 32,-) koop je een dag toegang.

Om gebruik te maken van het BMW Group Aftersales Online System (AOS) moet je zogenoemde credits kopen.

Een credit kost € 1,-.

68 | AMT | 22 september 2017

WERKPLAATS

Van de diagnosestekkerlocatie tot het aantal katalysatoren en lambdasonde, inclusief hun positie: onder Uitlaatgastest-richtgegevens vind je veel nuttige informatie.

De elektronische onderdelencatalogus werkt bijzonder snel en doeltreffend, met dank aan duidelijke afbeeldingen.

Diagnose Onder het tabblad diagnose vind je alles wat je moet weten om ISTA-D te gebruiken. Er staat zelfs een complete handleiding voor gebruik van ISTA-D tussen. ISTA-D staat voor Integrated Service Technical Application-Diagnose. Het is de originele diagnoseapplicatie voor BMW. Hiermee installeer je een diagnoseapplicatie op je pc en middels een interface (ICOM) maak je verbinding met het voertuig. Na het uitlezen kun je starten met een verkorte test. Hiermee worden alle modules benaderd en de foutcodes uitgelezen. Dit alles wordt weergegeven in een netwerkoverzicht.

In dit overzicht kun je al zien welke modules met elkaar een netwerk vormen. De groengekleurde modules bevatten geen foutcodes, terwijl de geelgekleurde modules wel één of meerdere foutcodes bevatten. Door op de knop ‘testschema berekenen’ te klikken, krijg je een overzicht te zien van mogelijke geleide diagnosetestplannen. Zo word je stap voor stap door een geleide diagnose gevoerd. Meestal start het met een uitleg van de foutcode. In het rechterscherm komt een functiebeschrijving of een elektronisch schema in beeld. Van hieruit zijn er diverse mogelijkheden.

Via het stappenplan wordt je gevraagd bepaalde handelingen uit te voeren. In het schema kun je locaties van stekkers en componenten vinden. Met ISTA-D heb je een compleet werkplaatsdocumentatiesysteem en diagnosesysteem tot je beschikking. Alle informatie staat hierin. Ook zonder dat je een auto hebt aangesloten, kun je een voertuig selecteren via de laatste acht cijfers van het identificatienummer. Via de tekst-zoekfunctie kun je dan informatie opzoeken. Je kiest een onderwerp, waarna je kan selecteren wat je wil weten over dit onderwerp. Er zijn verschillende informatietypen aanwezig. (zie afbeelding rechts).

staat een complete handleiding van hoe de gebruiker deze applicatie dient te gebruiken.

Bestel een originele interface De diverse drivers voor de verschillende interfaces staan ertussen. Ik raad aan een originele interface bij de dealer te bestellen. Zo heb je namelijk meer zekerheid dat het goed werkt. Nadat je alles hebt geïnstalleerd - en natuurlijk credits heb gekocht - verandert het rode blokje in een groen blokje.

Daar kun je op klikken om ISTA-P op te starten.

Je begint met het starten van een nieuwe sessie. Het voertuig wordt automatisch herkend aan de hand van het uitgelezen chassisnummer. Hierna worden alle regeleenheden

Programmering Voor het programmeren van regeleenheden is ISTA-P online nodig. Waar de ‘D’ bij ISTA-D staat voor diagnose, staat de P voor programmering. Onder het tabblad programmeren

ISTA-P staat voor Programmering. Hier vind je diverse handleidingen. Iwan: “Bestel een originele interface bij de dealer, dat geeft zekerheid van een goed werkend systeem.”

22 september 2017 | AMT | 69

WERKPLAATS

Er is heel wat te vinden in BMW AOS onder Diagnose (ISTA-D). Van elektrische schema’s tot pinaansluitingen of stekkerafbeeldingen.

Ook het bijwerken van het digitale onderhoudsboekje kan in AOS.

?

meer weten Vraag om raad

Kom je er niet uit, of heb je nog vragen? Op AMT Garageforum is een topic over de TI-websites.

De directe link vind je via: www.amt.nl/09-2017.

70 | AMT | 22 september 2017

benaderd en de actuele softwareversie vergeleken met de laatste versie. In een maatregelplan wordt weergegeven welke maatregelingen er mogelijk zijn voor de verschillende regeleenheden. Het gehele maatregelplan moet uitgevoerd worden. Let op dat je voor met name audioregeleenheden ook een MOST-interface nodig hebt.

Wil je aanpassingen doen zoals een taalaanpassing of retrofit van een trekhaak, dan kun je extra maatregelingen toevoegen. Dit is mogelijk onder het tabblad VOERTUIG. Deze worden dan bij het bestaande maatregelplan gezet. Na acceptatie van het maatregelplan kan de programmering beginnen. In het regeleenhedenoverzicht zijn de status en voortgang te zien. Onder de regeleenheid wordt eerst een balkje groen gevuld met programmeren en - mits noodzakelijk - daarna met coderen.

Onderhoudshistorie In de Onderhoudshistorie-applicatie kan de gebruiker de status van het onderhoud bijhouden - het zogenoemde digitale onderhoudsboekje. Door dit in te vullen, blijft de onderhoudshistorie van het voertuig bekend. Ook hier vind je weer keurig een handleiding met de werking.

De onderhoudshistorie wordt echter niet opgeslagen in het voertuig. Om dit te doen, is een verbinding tussen voertuig en ISTA-online voor nodig. Hiermee kan de onderhoudssta-

tus na het uitvoeren van de werkzaamheden in het voertuig geprogrammeerd worden.

Naschrift van de AMT-redactie Iwan Kennis is diagnosetechnicus bij autobedrijf Wout Bouman én Topmonteur op het AMT Garageforum. Heb je vragen over TI-websites? Bel dan niet met Iwans werkgever, maar ga naar het AMT Garageforum. Daar vind je onder de rubriek Tips & Tricks een ‘sticky’ topic over dit onderwerp. Op deze plek krijg je snel antwoord op je vragen.

De praktijk Bij Autobedrijf Wout Bouman krijgen we vaak een BMW binnen met complexe storingen. Soms moeten hierbij regeleenheden vervangen worden. ISTA-P biedt ons die mogelijkheid. Middels ISTA-D is het gemakkelijk om een testplan te bekijken wanneer je met een vage foutcode te maken hebt. Die testplannen zijn zeker niet zaligmakend. Ze vragen heel vaak om weerstandmetingen over bedrading. Deze metingen zijn onbelast en dus zeker niet betrouwbaar. Wel heb je gelijk een locatie van de stekker en de juiste pinbezetting.

Een tijdje terug kregen we een wat oudere 7 Serie binnen. Hier was de multiriem vanaf gelopen door een defecte vrijlooppoelie. Dat was hersteld, de watergekoelde dynamo was ook vervangen. Vervolgens lichtte een foutmelding in het display op, met betrekking tot dynamolading. Het bedrijf dat de dynamo had vernieuwd, kon geen oplossing bieden. Middels het testplan konden wij de werking van de dynamo lezen en de communicatie tussen ECU en dynamo testen met onze labscope. Wat naar voren kwam, is dat deze storing ook kan ontstaan als de software in de ECU niet up-to-date is. Het kan voorkomen dat de regelaar in de dynamo van een nieuwer type is en niet ondersteund wordt door de ECU-software. Heb je deze informatie niet, dan kun je eindeloos blijven meten en dynamo’s vervangen, zonder resultaat.

" $# !% $ $ ' $ $ $ "

% " & "# % & " "

$ #$ $ # #(#$ & " $ " " $ • •

• • • •

!" !

• • •

TECHNIEK

OOG VOOR TECHNIEK SCR-upgrade met BNOx DOOR PETER FOKKER / FOTO’S BAUMOT

Allerlei onderzoeken in vervolg op het Dieselgate-schandaal tonen aan dat de meeste Euro 5 en 6 dieselpersonenauto’s op de weg veel te veel NOx produceren. Ook als er niet mee gesjoemeld is. Vooral in Duitsland staat zware druk op de industrie om al die diesels doeltreffend te updaten. Nieuwe software en een paar kleine onderdelen, zoals autofabrikanten voorstellen, zouden daarvoor niet genoeg zijn. De Baumot Groep, waarin ook filterfabrikant TwinTec zit, bedacht een na-inbouwoplossing die diesels volledig laat voldoen aan Euro 6. Hoe krijgen ze dat voor elkaar?

Veel meer milieuzones?

Al jaren kennen Duitse steden milieuzones, waar je alleen in mag met de juiste Umweltplakette. Die gaan van rood (Euro 1/2) via geel (Euro 3) tot groen (Euro 4, Euro 3 met roetfilter). Veel grote steden halen toch de Europese NOx-norm voor de buitenlucht niet. Daarom willen overheid en milieubeschermers dat autofabrikanten op eigen kosten Euro 5 en 6 diesels aanpassen, zodat ze ook in echt verkeer binnen die normen blijven. Overwogen wordt een blauwe Euro 6 Umweltplakette toe te voegen. Steden kunnen dan milieuzones instellen waar alleen diesels met blauwe Plakette in mogen. Dat kan ook in ons land steden met dezelfde problemen op een idee brengen.

Echt heel schoon Bij injectie in de uitlaat blijft vaak de gastemperatuur te laag om AdBlue goed in ammoniak om te zetten, zegt Baumot. Dat probleem kennen we al van roetfilterregeneratie die onvoldoende werkt. De Baumot-generator werkt beter, voert direct ammoniak gemengd met het afgetapte uitlaatgas toe (tussen oxikat en roetfilter/SCR kat).

De testresultaten overtuigen. Standaard Euro 5 gaf in WLTP- en RDEtests 0,68 en 1,03 g/km NOx waar 0,18 is toegestaan. Dus tot 6 x te veel! Een Euro 6-Volkswagen gaf in de RDE-test 0,228 g/km waar 0,08 is toegestaan. Zo’n Euro 6 auto haalt op de weg dus niet de Euro 5-norm. Na Baumot-ombouw komt er in WLTP nog 0,079 g/km uit, in RDE zelfs maar 0,069. Dus binnen Euro 6c-norm.

72 | AMT | 22 september 2017

TECHNIEK Ammoniakgenerator Probaat middel om NOx-uitstoot weg te werken is de SCRkatalysator. Alleen daarmee kom je in de buurt van Euro 6-eisen. Het vereist inspuiting van de 32,5% ureum-oplossing AdBlue in de uitlaat. Hier moet ureum omgezet worden in ammoniak (NH3), dat dan in de katalysator NO-verbindingen omzet in stikstof (N2) en waterdamp. Centraal in de Baumot BNOx-vinding staat de kleine ammoniakgenerator.

AdBlue-inspuiting daarin is veel effectiever dan in de uitlaat.

Kostenpost € 1.500,- tot € 2.000,Voor beproeving werd een VW Passat 1.6 TDI (Euro 5) omgebouwd. Naast de ammoniakgenerator en de regelunit van Baumot met standaard Volkswagen-delen, zoals de roetfilter/SCR-combinatie. Hier is in isolerende alufolie de ammoniakgenerator zichtbaar.

Volgens Baumot zou een ombouwset tussen € 1.500,- en € 2.000,- aan onderdelen kosten, plus de inbouw. “Door het kleine formaat kan het aan vrijwel elke diesel gebouwd worden, af-fabriek of na-inbouw.” Kost wel wat, maar dan voldoet deze Passat ineens onder alle omstandigheden aan Euro 6.

Na 100 seconden actief Bij de blauwe pijl wordt AdBlue toegevoerd. De grijze pijl geeft een beetje uitlaatgas aan dat vóór de turbo is afgetapt. Het rode schijfje is een elektrisch verwarmingselement. Daarmee verwarmt het uitlaatgas de ingespoten AdBlue al vanaf 150 °C voldoende voor omzetting naar ammoniak. Bij inspuiting in de uitlaat is uitlaatgas van minstens 250 °C nodig, en een traject van zo’n 700 mm om ammoniak te vormen. De Baumot-generator voert direct ammoniak toe, aan de gecombineerde roetfilter-SCR-kat. Uiterlijk 100 seconden na de start, reduceert de SCR-kat zo al de NOx-uitstoot.

22 september 2017 | AMT | 73

17, 18 EN 19 OKTOBER 2017 EVENEMENTENHAL HARDENBERG • Enige automotiveplatform in Noordoost-Nederland • Schade Experience Hal met demo plein • Vakinhoudelijk kennisprogramma

DÉ VAKBEURS VOOR DE AUTOMOTIVEBRANCHE

VRAAG UW GRATIS TICKETS AAN MET DE ACTIECODE 61700023457 OP AUTOPROF-HARDENBERG.NL

TECHNIEK

Techniek van toen HCCI: veelbelovend in 2007, en nu?

HCCI, Homogeneous Charge Compression Injection, tien jaar geleden was het heel populair onder autofabrikanten. In AMT 1 van 2007 toonde VW zo’n motor in een Touran. In het artikel beschrijven we de problemen van diesel- en benzinemotoren en stellen we de vraag die motorenfabrikanten zich toen al decennia stelden: ‘Zou het niet mogelijk zijn een verbrandingsproces te ontwikkelen dat zo kort mogelijk na BDP zelf een homogeen mengsel tot ontbranding brengt?’ Antwoord: ‘Ja, dat is mogelijk en dat proces heet HCCI.’ Het lukte VW in een omgebouwde TDI om 40° voor BPD in te spuiten en het moment van ontsteken uit te stellen tot net na BDP. De EGR was daarbij het sturingsmechanisme. Nadeel: de motor liep niet op reguliere diesel, maar had een synthetische brandstof nodig. En dan nog lukte het alleen in een beperkt belasting-toerengebiedje. Daarbuiten liep de motor als een gewone TDI. Daarom sprak VW niet van HCCI,

maar van CCS, Combined Combustion System.

In AMT 9 van 2007 komt HCCI opnieuw ter sprake. Nu probeerde VW het vanaf de benzinekant: ‘De GCI-motor (Gasoline Compression Injection) is gebaseerd op de 1.6 FSI. Bij beperkte motorbelasting kijken de bougies werkloos toe. De motor draait dan op een arm homogeen mengsel.’ Normaal gesproken kan de driewegkatalysator dan zijn werk niet doen omdat er veel te veel NOx uit de motor komt.

Maar geen bougie betekent geen vlamfront en daarmee geen NOx. Verderop in die AMT bespraken we de Mercedes DiesOtto-motor. Die kon ook benzine verbranden zonder bougies. Maar gebruikte behalve de EGR ook variabele compressieverhouding om de verbranding te controleren. Alle drie veelbelovende ontwikkelingen, toch? Nou nee, achteraf moeten we concluderen van niet. In de showroom staan nog steeds geen auto’s met HCCI-motoren‌ Maar er is

Inderdaad Jansen, slecht idee LQM 3Q3I Ă… M\[

Het KiKa effect

Drie keer HCCI in 2007: deze CCS, de GCI en de DiesOtto. Lees terug op www.amt.nl/9-2017. hoop, Mazda kondigt de Skyactiv X aan. Naar het schijnt een benzinemotor die twee keer injecteert. De vroege injectie mengt zich met de inlaatlucht in een werveling rond de cilinderwand. De tweede injectie ‘in het oog van de storm’ wordt ontstoken door de bougie.

Maar let op: door deze opzet verspreidt de verbranding naar het wervelende mengsel zich niet via een vlamfront, maar via een drukgolf. Dat combineert de zuinigheid van een arm mengsel met de afwezigheid van NOx. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

TEKNIWIKI // TECHNISCH ONLINE PLATFORM

Vrij toegankelijk voor alle gebruikers, geen registratie vereist Te gebruiken met uw PC, tablet en smartphone Technische video’s, nieuwsbrieven, informatie en oplossingen NGK-NTK catalogi www.tekniwiki.com

" ) $ " $ $" $# " ! "# " #( ! $ & " %' " $ ) $ $ ## $ ' " $ ) " $ ' $ "& " ' $ ' $ $ $ ) # " " # $ ) & " $ $ # $ ! & & "# " $ $ " % " $ $ $ $' & #! !" % $ " ' !$ % #$ $ $ # " ! #$" $ " " $ $ %' #$ % # " ' $ # !! ") ) # # ' " & " " %# $ " www.kika.nl/ondernemen

" &

22 september 2017 | AMT | 75

WERKPLAATS

THERMISCHE CAMERA SCHIJNT LICHT OP ONZICHTBARE PROBLEMEN

Tool voor de toekomst Met een handheld scanner onderdelen controleren op een inwendig defect. Twintig jaar terug in Star Trek kon het. En nu is het deels werkelijkheid. De thermische camera is in de werkplaats nog schaars, maar daar lijkt verandering in te komen. Wat doet een thermische camera, hoe werkt het, welke voordelen biedt het en wat kost het?

DOOR ARNOLD VAN SCHEPEN / FOTO’S LEVERANCIERS

Om bij het begin te beginnen: een thermische camera maakt het infrarode licht dat objecten uitstralen zichtbaar.

Hierdoor zie je warmte en warmteverschillen in een object en de omliggende delen. Een goedkope thermische camera ziet al temperatuurverschillen van minder dan 0,2° Celsius.

In de werkplaats levert zo’n camera een schat aan informatie op en kan je zeeën van tijd besparen. Vooral omdat een thermische camera razendsnel werkt: je richt de camera op een object en je ziet direct een warmtebeeld. Bovendien is zo’n camera bij elk denkbaar onderdeel van de auto inzetbaar.

Het functioneren van stoel-, achterruit- en spiegelverwarming, verwarming en ventilatie, maar ook het functioneren van mechanische en elektrische componenten wordt met een thermische camera razendsnel inzichtelijk. Richt na een proefrit de camera eens op de banden en wielen, en je ziet direct of de auto problemen heeft met de uitlijning of de remmen. Of denk aan een lawaaiige aandrijflijn bij een achterwielaandrijver (of AWD): als je de auto op de tweekolommer laat ‘rijden’, is het lastig om te bron van het excessieve lawaai te determineren. Zijn het de tussenlagers? De koppelingen? Of het differentieel?

Inwendige defecten snel opsporen Sinds februari dit jaar biedt Snap-on de EETHGB300A thermische camera aan voor € 1.495,-. Snap-on is daarmee de eerste leverancier die zich nadrukkelijk richt op de automotive werkplaats. Niels Yntema van Now Cars in het Friese Wommels werkt al enige tijd met de camera van Snap-on.

INFRAROODLICHT HELPT BIJ DIAGNOSESTELLEN

De FLIR C-serie heeft een handig pocketformaat en beschikt over een thermische en optische camera.

76 | AMT | 22 september 2017

Onlangs stond een Mercedes camper met ‘aandrijflawaai’ op de brug. Met de thermische camera was de verdachte snel gevonden: de rechterzijde van het differentieel toonde een ‘hotspot’. Het lager van de aandrijfas was in no-time aangewezen als hoofdverdachte en bleek na demontage inderdaad de oorzaak. Na reparatie werd het differentieel nogmaals met de thermische camera bekeken en bleek de behuizing mooi gelijkmatig van temperatuur. Niels gebruikt de camera ook voor het controleren van elektrische componenten: je kunt relais op werking controleren zonder ze te demonteren. Maar ook defecten aan aircopompen, startmotoren en dynamo’s worden in een kwestie van seconden inzichtelijk. Als belangrijkste voordeel van de thermische camera noemt Niels de tijdsbesparing; er is geen snellere manier om onzichtbare oorzaken zichtbaar te maken.

De techniek van thermische camera’s Het is duidelijk dat een thermische camera een nuttig gereedschap is in de automotive werkplaats, dankzij de grote inzetbaarheid en potentiële tijdsbesparing. Maar hoe werkt het en welke specificaties zijn belangrijk bij aanschaf? Daarvoor spraken we met Ron van Sambeek van Sensor BV, Nederlands specialist op het gebied van thermische camera’s.

“Elk object met een temperatuur boven het absolute nulpunt (-273° Celsius) straalt infraroodlicht uit. Dat licht wordt opgevangen in een thermische camera en naar een beeld vertaald.

Daarvoor maakt de camera gebruik van een microbolometer, in feite de beeldsensor van de camera.” Van Sambeek legt uit dat er een speciale lens nodig is voor thermische camera’s: “Gewoon glas is ongeschikt omdat dit het infraroodlicht in

WERKPLAATS

Het meetveld van de hotspotmeting op de FLIR wordt gemarkeerd met twee laserpunten. Zo zie je precies de grootte en nauwkeurigheid van het meetgebied. het gebied waarbinnen de camera kijkt niet doorlaat, maar zelfs deels weerkaatst, daarom wordt de lens van germanium gemaakt. Germanium laat geen zichtbaar licht door, maar wel infraroodlicht.” Een germanium lens die ter illustratie op tafel ligt, blijkt inderdaad ondoorzichtbaar voor het menselijk oog.

En als ik een thermische camera door het raam naar buiten richt, zie ik mijn eigen spiegelbeeld, in plaats van de omgeving buiten. In feite werkt glas als een infraroodspiegel.

De Fluke TiS blijft net onder de 2 mille. Hotspotmeting, twee camera’s, WiFi en een groot intern geheugen, het zit er allemaal op.

radiometrisch zijn van de camera. Dit bepaalt of je achteraf met software nog in de thermische foto kunt meten en temperaturen kunt aflezen van iedere pixel. Dat is voor toepassingen in de industrie en automotive belangrijk om achteraf nog analyse te kunnen doen.”

Leren werken met de thermische camera

Waar op letten bij aanschaf?

Er zitten weinig haken en ogen aan het werken met een thermische camera, maar er is een aantal zaken die je in acht moet nemen, zo vertelt Van Sambeek: “Glimmende opper-

Welke specificaties zijn belangrijk bij de aanschaf van een thermische camera? Van Sambeek: “In de eerste plaats is de kwaliteit van het infraroodbeeld van de warmtebeeldcamera belangrijk. Dit wordt bepaald door de resolutie en gevoeligheid van de detector en door de lens. Een tweede factor is het temperatuurbereik van de camera. Low-end camera’s hebben een gespecificeerd bereik tot 120°C en werken in de praktijk goed tot 150°C. Deze camera’s hebben een gevoeligheid van 0,2° Celsius of 200 milliKelvin. Deze camera’s zijn zeer geschikt voor de werkplaats. High-end camera’s hebben een gevoeligheid van 0,02° Celsius, maar zijn ook aanzienlijk duurder. Een belangrijke factor is de resolutie, die ligt aanmerkelijk lager dan bij normale camera’s, maar desondanks kun je met een lage resolutie heel goed zien wat de warmteuitstraling en het warmteverloop van een object zijn.”

Ter illustratie laat Van Sambeek de nieuwste ontwikkeling zien, de Lepton-camera van het Amerikaanse FLIR. Deze camera heeft het formaat van een smartphonecamera en een detectorresolutie van 80x60 pixels. De testopstelling is nauwelijks groter dan twee postzegels en toont de kracht van een dergelijke thermische camera: als ik de camera op mijn hand richt, zijn de contouren haarfijn zichtbaar. Daarna blaas ik zachtjes tegen mijn hand en direct zie ik het beeld ‘opgloeien’.

“Een derde belangrijke cameraspecificatie is het wel of niet

De smartphone adapters (Android en iOS) van Seek Thermal zijn een betaalbaar en krachtig instrument in de werkplaats. De terugverdientijd is klein, de tijdsbesparing groot.

22 september 2017 | AMT | 77

Gaat een zelfrijdende auto zichzelf straks ook repareren?

Ben jij klaar voor de toekomst?

Er verandert veel binnen de autobranche. Verander daarom mee. Haal het beste uit je bedrijf. En uit je mensen. Wil je weten hoe? Stel deze vraag dan aan één van onze gratis loopbaancoaches. Ze zijn er voor werkgevers én individuele medewerkers. Ontdek hoe loopbaancoaching werkt en lees de ervaringen van anderen op oomt.nl/loopbaancoaches.

WERKPLAATS

Plug en play, binnen een seconde zie je het temperatuurverloop en hotspots op je smartphone.

Een thermische camera ziet minieme temperatuurverschillen, daarmee kun je de werking van relais zichtbaar maken zonder ze te demonteren.

vlakken stralen moeilijker infrarood licht uit dan ruwe oppervlakken.” Gepolijste metalen onderdelen laten zich dus moeilijker meten, maar in de dagelijkse praktijk van de werkplaats komt dat eigenlijk niet voor. “De kleur van het oppervlak heeft geen invloed op de emissie van infrarood licht.” Daarnaast speelt de instelling van de schaal een belangrijke rol om misverstanden te voorkomen. “Normaal gesproken toont het beeldscherm de koudere gebieden als een donkere (paars/blauwe) kleur, en de warmste gebieden als geel/wit. Camera’s met een automatische schaalinstelling meten het warmste gebied in het beeld en stellen daar de schaalverdeling op af. Dat wil echter niet zeggen dat de delen die ‘witheet’ in beeld verschijnen ook daadwerkelijk gloeiend heet zijn.” Andersom geldt natuurlijk ook dat de donkere gebieden in het beeld ook met de hand aangeraakt kunnen worden.

Er zijn twee soorten sensoren voor een thermische camera: de microbolometer en de Lepton-chip, de nieuwste ontwikkeling. Het bijzondere aan de Lepton is het feit dat ook hij al van iedere pixel een temperatuur aangeeft, terwijl dat voorheen alleen mogelijk was met een microbolometer. Er zijn thermische camera’s die gecombineerd zijn met een infrarood spotmeter en daarmee nauwkeurige temperatuurmetingen kunnen uitvoeren. De FLIR TG165 is voorzien van een Lepton-chip en een infrarood spotmeter. De meetspot bevindt zich midden in het zicht van de thermische camera en wordt met twee laserpunten aangegeven op het meetobject. Deze laserpunten komen overeen met de linker onderhoek en de rechter bovenhoek van de camera. In het midden van het camerabeeld zie je een vierkantje dat de temperatuur van de meetspot aangeeft.

Low-end camera’s al zeer bruikbaar Het is goed om te weten dat camera’s die door specialisten als ‘low-end’ worden geclassificeerd al zeer geschikt zijn voor de doorsnee autowerkplaats, zeker als je weet dat de prijs van de duurdere low-end camera’s al gauw tot een paar duizend euro oploopt. Thermische camera’s zijn leverbaar in drie uitvoeringen: de smartphone-adapter, de pocket- en de point-and-shoot camera’s. De smartphone-adapter is

De Snap-On heeft een groot meetbereik en een grote database met meetvoorbeelden. Dit helpt je bij het beoordelen van je eigen metingen.

22 september 2017 | AMT | 79

Automotive Diagnostic Equipment

MaxiSys | Universeel inzetbaar en onmisbaar op de werkplaats Met een Autel MaxiSys diagnosesysteem haalt u de beste kwaliteit in huis

Bekijk het introductiefilmpje van de MaxiSys systemen op diagnoseapparatuur.nl/maxisys

€ 1395,-*

€ 1595,-*

€ 1995,-*

MAXISYS MS906

MAXISYS MS906 BT

MAXISYS MS906 TS

Bekabeld uitlezen

Draadloos uitlezen met Bluetooth

Draadloos uitlezen met Bluetooth TPMS functies

Professionele Diagnose Universeel inzetbaar OEM-software voor ruim 50 merken Coderen / Programmeren

€ 2249,-*

€ 2699,-*

€ 2995,-*

MAXISYS MS908

MAXISYS MS908 PRO

MAXISYS MS908 ELITE

(m.u.v. de standaard MS906)

Volledig Nederlandstalig Draadloos uitlezen met Bluetooth

Draadloos uitlezen met Bluetooth

Draadloos uitlezen met Bluetooth

9.7 inch Touch Screen

9.7 inch Touch Screen

9.7 inch Touch Screen

Pass Tru ready

Pass Tru ready

*Alle p rijzen zijn ex clusief btw,

17 - 19 oktober 2017

Dockingstation maar in clusief verzen dkoste n

Snellere processor

HARDENBERG Dé vakbeurs voor de automotivebranche

Bezoek onze stand en ontdek HET NIEUWSTE ASSORTIMENT Voor meer informatie: 046 - 457 18 80 Automotive Diagnostic Equipment

www.diagnoseapparatuur.nl

info@smeetssolutions.nl

WERKPLAATS Merk

Type

Seek Thermal Compact

Leverancier

Soort camera

Prijs

Detectorresolutie Meetbereik

Sensor BV / Warmtebeeldcamera.nl Smartphone adapter € 247,11 206x156

Gevoeligheid Beeldscherm

-40° tot 330°C < 0,1°C

Smartphone

Seek Thermal Compact XR Sensor BV / Warmtebeeldcamera.nl Smartphone adapter € 288,43 206x156

-40° tot 330°C < 0,1°C

Smartphone

Seek Thermal Compact Pro Sensor BV / Warmtebeeldcamera.nl Smartphone adapter € 495,04 320x240

-40° tot 330°C < 0,07°C

Smartphone

FLIR

-20° tot 120°C <0,15°C

Smartphone

One

Sensor BV / Warmtebeeldcamera.nl Smartphone adapter € 227,27 160x120

FLIR

C2

Sensor BV / Warmtebeeldcamera.nl Pocket

€ 599,00 80x60 Lepton

-20° tot 150°C < 0,1°C

3 inch, 320x240

FLIR

C3

Sensor BV / Warmtebeeldcamera.nl Pocket

€ 699,00 80x60 Lepton

-20° tot 150°C < 0,1°C

3 inch, 320x240

Snap-On

EETHGB300A Snap-On

€ 1.495

-20° tot 450°C < 0,1°C

3,5 inch, 320x240

Point and shoot

80x60

Fluke

TiS10

Fluke

Point and shoot

€ 1.195

80x60

-20° tot 250°C < 0,15°C

3,5 inch, 320x240

Fluke

TiS20

Fluke

Point and shoot

€ 1.495

120x90

-20° tot 350°C < 0,1°C

3,5 inch, 320x240

Fluke

TiS40

Fluke

Point and shoot

€ 1.895

160x120

-20° tot 350°C < 0,09°C

3,5 inch, 320x240

Fluke

TiS45

Fluke

Point and shoot

€ 1.995

160x120

-20° tot 350°C < 0,09°C

3,5 inch, 320x240

FLIR

E5

Sensor BV / Warmtebeeldcamera.nl Point and shoot

€ 995,00 120x90

-20° tot 250°C < 0,1°C

3 inch, 320x240

FLIR

E5 WiFi

Sensor BV / Warmtebeeldcamera.nl Point and shoot

€ 1.295

120x90

-20° tot 250°C < 0,1°C

3 inch, 320x240

FLIR

E6

Sensor BV / Warmtebeeldcamera.nl Point and shoot

€ 1.695

160x120

-20° tot 250°C < 0,06°C

3 inch, 320x240

vanwege zijn formaat, prestaties en prijs een interessante optie. Sensor BV levert twee merken smartphone-adapters: FLIR en Seek Thermal. Deze camera’s zijn leverbaar voor zowel iOS- als Android-telefoons (of tablets) en worden aangesloten op de oplaad-/datastekker. Deze smartphone-adapters zijn erg gebruiksvriendelijk en hebben een kostprijs van € 230,- - € 495,-. Het meetbereik van deze adapters loopt van -40° tot 330° Celsius (Seek Thermal). De FLIR heeft een kleiner meetbereik, van -20° tot 120° Celsius. De lens van de Seek Thermal kan handmatig ingesteld worden, het zichtveld loopt van 15 centimeter tot liefst 550 meter. De Seek Thermal heeft een resolutie van 320x240 pixels, bij de FLIR is dat 160x120. De FLIR heeft echter een extra camera waardoor het thermische en het optische beeld over elkaar gelegd kunnen worden, dit komt de bruikbaarheid en duidelijkheid van het thermische beeld ten goede.

Krachtige pocketcamera’s Als enige fabrikant levert FLIR radiometrische pocketcamera’s, de C2 en C3. Het voordeel van deze thermische camera’s is dat ze gemakkelijk in een broek- of borstzak meegenomen kunnen worden. Beide versies hebben een detectorresolutie van 80x60 pixels, in totaal dus 4.800 thermische pixels die elk een temperatuur weergeven. Net als de smartphone-adapter van FLIR hebben de C2 en C3 een optische camera zodat het beeld van beide camera’s samengevoegd kan worden. De C2 heeft een adviesprijs van € 599,-, de C3 € 699,-. Het prijsverschil wordt verklaard door de WiFi en de hot/coldzoeker die de C3 heeft. Hiermee worden het warmste en koudste punt in beeld aangegeven. Beide C-modellen hebben een meetbereik van -10° tot 150° Celsius.

Point-and-shoot camera’s tot € 2.000,Het aanbod op het gebied van point-and-shoot camera’s is groter, evenals het aantal merken dat deze camera’s levert.

De prijzen kunnen oplopen tot € 16.000,- bij Fluke tot € 33.000,- bij FLIR. Om het overzichtelijk te houden, beperken we ons tot camera’s in de range tot € 2.000,-, ook omdat deze voor ons vakgebied prima toegerust zijn. Snap-on

levert vooralsnog alleen de EETHGB300A voor € 1.495,-.

Deze camera heeft een detectorresolutie van 80x60 pixels en een 3,5 inch beeldscherm. Net als de point-and-shoot camera’s van Fluke en FLIR heeft de Snap-on een trekkerknop waarmee een foto gemaakt wordt. Opvallende kenmerken van deze camera zijn de database met referentiebeelden en het grote meetbereik: -20° tot 450° Celsius. De snapshots (foto’s) worden opgeslagen op een micro-SDkaart.

Bij Fluke kun je in de prijsklasse tot € 2.000,- terecht in de Performance Series, die overigens tot € 5.000,- kan oplopen.

De instapper is de TiS10 van € 1.195,-, deze heeft een detectorresolutie van 80x60 pixels, een 3,5 inch display en een 5 megapixel optische camera. Op het interne geheugen van 4 gigabyte kunnen duizenden foto’s worden bewaard, het geheugen kan uitgebeid worden. Het temperatuurbereik loopt van -20° tot 250° Celsius. Via de TiS20 en TiS40 loopt de detectorresolutie steeds iets op, de Fluke TiS45 blijft net onder de 2 mille (€ 1.995,-) en onderscheidt zich van de TiS40 door de software met IR-Fusion modus. Hiermee kan het IRbeeld op verschillende manieren in het beeld van de optische camera gecombineerd worden. Alle Fluke-camera’s zijn voorzien van WiFi en kunnen de beelden direct opslaan in de Fluke-cloud.

FLIR levert drie point-and-shoot camera’s onder de 2 mille: de E5, E5 WiFi en E6 WiFi. Voor € 995,- kun je aan de slag met de FLIR E5, de detectorresolutie bedraagt 120x90 pixels, het meetbereik loopt van -20° tot 250° Celsius, de gevoeligheid is kleiner dan 0,1° Celsius. Een bijzondere functie van de E5 is de Hot/Cold spotmeting. Voor € 1.295,- levert Sensor BV de FLIR E5 WiFi, deze heeft dezelfde eigenschappen als de E5, maar beschikt over WiFi. De FLIR E6 WiFi kost € 1.695,- en heeft een detectorresolutie van 160x120 pixels en een temperatuurbereik van -20° tot 250° Celsius. De gevoeligheid is kleiner dan 0,06° Celsius.

Alle genoemde FLIR-camera’s hebben MSX-technologie waarmee de beelden van de optische en thermische camera gecombineerd kunnen worden. Sensor BV biedt maandelijks een cursus aan om te leren werken met een thermische camera.

LOW-END CAMERA’S ZIJN AL ZEER GESCHIKT VOOR DE WERKPLAATS

?

meer weten Klaar en actie!

Hoe hulpzaam een thermische camera kan zijn bij diagnosestellen? Kijk in ons maanddossier via www.amt.nl/9-2017.

22 september 2017 | AMT | 81

WERKPLAATS

BACK TO BASICS

Spelen met de EGR-klep De Exhaust Gas Recirculation valve, ofwel de uitlaatgasrecirculatieklep; menig monteur ziet ‘m het liefst zo snel mogelijk verdwijnen van iedere verbrandingsmotor. De EGR-klep moet zorgen voor schoner uitlaatgas, maar draagt niet bij aan een schone motor. In deze Back to Basics verdiepen we ons in de werking en we gaan een EGR-klep dynamisch controleren.

DOOR TOM SELDENTHUIS, DOCENT ROC ID COLLEGE IN GOUDA. MET DANK AAN STICHTING COM.

De EGR-klep laat gedoseerd uitlaatgas terugstromen naar de inlaat van de motor. En uitlaatgas is nou niet echt schoon en bevat altijd roetdeeltjes. Dit betekent dat in het inlaattraject een mix van uitlaatgas, carterventilatie en een lichte olienevel van de turbo neerslaat. Dit vuil hoopt zich inwendig op, wat bij veel dieselmotoren leidt tot een moeizame ademhaling.

Werkingsprincipe Doel van EGR Helaas voor al die monteurs die er zo graag vanaf willen: de EGR-klep is nog lang niet weg te denken uit verbrandingsmotoren. Bij hoge drukken en temperaturen in de verbrandingskamer ontstaat NOx, een giftig gas. Door uitlaatgas terug te voeren in de inlaat van de motor, wordt de cilinderruimte deels gevuld met verse lucht en deels met uitlaatgas dat nauwelijks zuurstof bevat. Dat zorgt voor een lagere temperatuur van de verbranding en daardoor tot minder uitstoot van NOx. Voor een Euro 6-motor is alleen EGR niet voldoende om de NOx-uitstoot voldoende te beperken.

Veelal wordt in die motoren nu een SCR-katalysator toegepast. De meesten kennen dat als het AdBlue-systeem.

Minder dan een omwenteling

HET LEUKE AAN HET VAK VAN AUTOTECHNICUS IS DAT JE SPELENDERWIJS WIJZER WORDT

EGR-kleppen zijn er in verschillende varianten. Zo zijn er vacuümgestuurde kleppen en elektrisch bediende kleppen, kleppen met positiesensor en zonder positiesensor. Wij gaan uit van een elektrische EGR-klep met positiesensor.

Deze EGR-klep bestaat uit een elektromotor en een positiegever. De elektromotor draait maximaal slechts enkele omwentelingen. Via een tandwieloverbrenging wordt die beweging omgezet in maar één rotatie of soms zelf maar een halve rotatie om de EGR-klep te bedienen. Dit betekent dat deze elektromotoren het zwaar te verduren hebben. In ieder

Via de EGR kan niet alleen de inlaat van een dieselmotor dichtslibben met vuil, de EGR-klep zelf kan er ook in verstrikt raken.

82 | AMT | 22 september 2017

geval de koolborstels en collector. Deze staan namelijk altijd op dezelfde positie bij gesloten klep en branden op dat punt op de collector als eerste in.

De positiegever in de EGR-klep is er om een terugkoppeling naar de motor-ECU te geven over de werkelijke positie van de EGR-klep. De positiesensor is van het type ‘Hall sensor’.

Stel dat de EGR-klep door vervuiling mechanisch blijft hangen. Dan komt de positie van de klep niet overeen met de aansturing ervan. Er wordt dan een foutcode gegenereerd.

In de afbeelding rechts zie je een principetekening van een EGR-klep. Ook de sturing in de motor-ECU is in detail getekend. We nemen de werking stap voor stap door.

1. De elektromotor bedient de EGR-klep.

2. De elektromotor kan de klep omhoog en omlaag bewegen door links of rechtsom te draaien.

3. In de motor-ECU zitten vier transistoren, geschakeld als H-brug, die de elektromotor bedienen.

4. Een H-brug bestaat uit vier transistoren die stroom door een verbruiker heen twee richtingen op kunnen sturen.

5. Het IC bedient de transistoren.

6. Transistoren A en D worden tegelijk bediend, evenals transistoren B en C. 7. Transistoren A en B kunnen een voeding naar beide zijden van de elektromotor sturen.

8. Transistoren C en D kunnen beide zijden van de elektromotor met massa verbinden.

9. Wanneer het IC transistoren A en D bedient, loopt er een stroom door transistor A, door de elektromotor, door transistor D naar massa.

10. De elektromotor trekt dan de EGR-klep tegen de veerdruk in omhoog.

11. Het IC bedient transistor A continu en bedient transistor D met een dutycycle.

12. Doordat het IC transistor D bedient met een dutycycle,

Blik op de tandwieloverbrenging en de positiesensor in de EGR-klep.

WERKPLAATS Deze meting is gedaan bij ingeschakeld contact. De dutycycle van de EGR-klep is circa 20 procent. Je kunt er vanuit gaan dat de EGR-klep in deze situatie zo goed als dicht staat.

De dutycyclesturing van de EGRelektromotor is hier circa 80 procent (het lage deel, de klep, wordt immers aan massa verbonden).

Bediening van EGR-klep met H-brug in de motor-ECU. kan de klep in iedere gewenste stand worden gezet.

13. Wanneer het IC in de motor-ECU de EGR-klep dicht moet zetten, wordt transistor B continu bediend en transistor C met een dutycycle. Dit wordt soms gedaan bij het inleren van de basispositie van een EGR-klep.

Dan de werking van de positiesensor van de EGR-klep. Ook die nemen we in stappen door.

1. De positiesensor is van het type ‘Hall’.

2. Het Hall-element wordt gevoed door het IC vanuit de regeleenheid met 5 volt.

3. Het Hall-element wordt voorzien van een massa door het IC in de motor-ECU. 4. Aan de bovenzijde van de EGR-klep zit een magneet bevestigd (rood/zwart).

5. Wanneer de EGR-klep omhoog of omlaag beweegt, registreert het Hall-element een verandering in het magnetisch veld.

6. De verandering van positie van het magnetisch veld zet het Hall-element om in een hoger of lager wordende lineaire spanning.

7. De spanning die door het Hall-element wordt uitgestuurd, is daarmee afhankelijk van de positie van de EGR-klep.

8. De spanning uitgestuurd door de Hall-sensor ligt tussen de 0,3 en 4,7 volt.

Meten en analyseren De rode loper in het eerste scopebeeld rechtsboven op deze pagina is gemeten ten opzichte van massa op aansluiting 2 van de elektromotor van de EGR-klep. De gele loper is ten opzichte van massa gemeten op de signaaldraad van de positiegever. In dit scopebeeld kun je de sensorspanning aflezen. Deze bedraagt circa 1 V. De dutycycle van de EGR-klep is

circa 20 procent. Je kunt er van uitgaan dat de EGR-klep in deze situatie zo goed als dicht staat. Deze meting is gedaan bij ingeschakeld contact.

Wanneer de motor loopt en warm genoeg is om emissie te gaan regelen, zie je in het scopebeeld hier direct boven dat de dutycyclesturing van de EGR-elektromotor circa 80 procent wordt (het lage deel, de klep wordt immers aan massa verbonden). Tegelijkertijd verandert de positiesensor van signaalspanning. Deze bedraagt nu circa 3,5 V. Of dit een correcte waarde is, weten we nu nog niet, maar het bewijst wel dat de EGR-klep beweegt. De klep zit niet vast.

Het kan ook anders Een andere methode om de EGR-klep te controleren, is met een eenvoudige OBD-tester. Zoek dan in de meetwaardenblokken de parameter van de luchtmassameter op. Bij deze motor stroomt er stationair 6,3 gram lucht per seconde door de luchtmassameter. Wanneer je nu de stekker van de EGRklep losmaakt met draaiende motor gebeurt er iets leuks…

De EGR-klep sluit, en daardoor neemt de aangezogen lucht door de luchtmassameter - als het goed is - toe. Wanneer je de stekker van de EGR-klep afhaalt, bereikt de luchtmassameter een hogere waarde, in dit geval 9,3 gram per seconde.

Dat is een groot verschil! Het betekent dat de EGR-klep de motor stationair met zo’n 30 tot 40 procent aan het vullen is met uitlaatgas. Hoe hoger de belasting van de motor wordt, hoe minder uitlaatgas de EGR-klep terugvoert naar de motor. Bij vollast is de EGR-klep normaliter gesloten.

Hopelijk bieden deze metingen je inspiratie om wat experimenteel aan de slag te gaan met een diagnosetester en oscilloscoop. Het leuke aan het vak van autotechnicus is dat je spelenderwijs wijzer wordt én je kennis kan delen met je collega’s. Succes!

EGR-kleptest met de OBD-tester.

Stationair zuigt de motor 6,3 gram lucht per seconde aan. Gaat die waarde omhoog als je de EGR-stekker lostrekt?

22 september 2017 | AMT | 83

6QHO HHQYRXGLJ HQ HI¿ FLHQW DDQ GH VODJ LQ GH ZHUNSODDWV

JUDWLV

&6: 6RIWZDUH KHHIW UXLP MDDU HUYDULQJ LQ GH DXWRPRWLYH PDUNW $XWRPDD7 LV GH ]HHU YHHO JHNR]HQ DXWRPDWLVHULQJVRSORVVLQJ YRRU KHW JDUDJHEHGULMI 'H JDUDJHVRIWZDUH NDQ HON JHZHQVW EHGULMIVRQGHUGHHO DXWRPDWLVHUHQ 1LHXZ LV $XWRPDD7 7RXFK YRRU LQ GH ZHUNSODDWV :LOW X RRN JUDDJ XZ EHGULMI VWURRPOLMQHQ" 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW PHW RQV RS

&6: 6RIWZDUH

*( 3XWWHQ

7HO

LQIR#FVZ QO Z Z Z F V Z Q O

MAKE IT EASY. MAKE IT

THUIS OP ELKE WEG! 3 jaar garantie op MOOG onderdelen Tijdens de productie-, test-en assemblagefase zorgen wij ervoor dat alle componenten beantwoorden aan de OEM kwaliteiten. Op MOOG kan je vertrouwen! Wij bieden -als 1e in de markt- de 3 jaar garantieformule aan op alle MOOG stuurdelen en wiellagers voor personenwagens.

Daarom is het makkelijk om in MOOG te blijven geloven.

www.moogproducts.com

ONDERNEMEN

THE MUSTANG GARAGE: ONDERDELEN, RESTAURATIE EN SERVICE

De passie voor een icoon Op zijn zevende zag Adelbert Engler voor het eerst een Ford Mustang. De passie sloeg meteen toe. Zonder het toen te beseffen, was zijn toekomst bepaald. Nu, ruim 45 jaar later, runt hij The Mustang Garage, een bedrijf in Belgisch Limburg dat zich volledig toespitst op de Ford Mustang.

DOOR TONY DE MESEL / FOTO’S DAVID NOELS

Als je The Mustang Garage in Heusden-Zolder binnenstapt, heb je meteen door dat dit geen gewone garage is. Het grootste deel van het pand bestaat uit een showroom met meer dan twintig Mustangs die zo wat de hele historie van deze iconische Ford vertegenwoordigen. De auto’s zijn allemaal rijdend. Sommige zijn volledig gerestaureerd. Andere zijn op hun best opgeknapt. Maar één ding hebben ze gemeen: elk van de auto’s staat te koop. Bijzonder is dus dat het bedrijf zich toespitst op één enkel model. Maar er is meer. Eén wand is volledig als grote vitrinekast ingericht, met daarin meer dan 6.000 miniaturen, allemaal Mustangs.

Op de eerste verdieping is de open woonruimte, die zicht geeft op de showroom. Zaakvoerder Adelbert Engler woont er. Hij staat letterlijk op en gaat weer slapen met de Mustang.

Eerst de onderdelen Adelbert Engler runt zijn zaak op een professionele manier, maar zijn voorkeur voor de Mustang gaat verder dan het

puur zakelijke: “Als zevenjarige zag ik voor het eerst een Mustang. Het was een witte fastback. Ik raakte in de ban van die auto en begon als kleine broekvent alles te verzamelen wat met de Mustang te maken had. Het eerste was een bouwdoos. Dan volgden de eerste miniaturen. Uiteindelijk kocht ik mijn eerste echte Mustang in 1998. Tot dan was alles nog een uit de hand gelopen passie”.

In zijn jonge jaren was er nog helemaal geen sprake van om rond de Mustang een professionele carrière uit te bouwen.

Engler volgde een opleiding tot biochemicus en in zijn vrije tijd engageerde hij zich in de autosport. Maar toen begon het. Hij raakte thuis in de autosector en ging zich toespitsen op het zoeken van onderdelen voor de Mustang. Uiteindelijk groeide daar een business uit.

“Vergeet niet dat de Mustang veel aanhangers had en heeft, en samen met auto’s als de Porsche 911 en Chevrolet Corvette de status van iconisch model heeft. De Mustang heeft bovendien het voordeel dat hij technisch relatief eenvoudig is en dat de onderdelen betaalbaar zijn, tenminste als je ze rechtstreeks uit de VS haalt. De auto kent een grote aanhang tot ver buiten de Belgische grenzen en de vraag naar

The Mustang Garage is gerenommeerd vanwege zijn voorraad aan onderdelen en wisselstukken, maar beschikt ook over een eigen werkplaats.

86 | AMT | 22 september 2017

ONDERNEMEN

Nergens een Ford-embleem te bespeuren, wel dat van de Mustang.

Adelbert Engler runt zijn zaak op een professionele manier, maar het mag duidelijk zijn dat alles als een passie begon en dat zijn voorkeur voor de Mustang verder gaat dan het puur zakelijke.

The Mustang Garage is geen gewone garage. EĂŠn wand van de showroom is volledig als een grote vitrinekast ingericht, met daarin meer dan 6.000 miniaturen, allemaal Mustangs.

22 september 2017 | AMT | 87

ONDERNEMEN

Er is het meest vraag naar de modellen uit de periode 1964 tot 1968.

The Mustang Garage heeft drie monteurs in dienst.

Samen met de Porsche 911 en de Chevrolet Corvette is de Ford Mustang één van de meest iconische auto’s die het toelaat om je als bedrijf erin te specialiseren.

De waterpomp is regelmatig aan vervanging toe.

wisselstukken en onderdelen is reëel. Bovendien heeft Ford in Europa tot voor kort de Mustang nooit echt in zijn gamma opgenomen. Al die elementen samen hebben er voor gezorgd dat de in- en verkoop van onderdelen uitgroeide tot een succes.”

Toen de garage Het bleef niet bij onderdelen. Heel wat klanten waren ook op zoek naar een Mustang, en zo begon Engler auto’s te zoeken en op te kopen. Hij vindt de Mustangs overal in Europa en uiteraard in de Verenigde Staten. Per jaar verkoopt hij er gemiddeld veertig. Niet alle exemplaren waren of zijn in bij88 | AMT | 22 september 2017

zonder goede staat en daardoor werden de activiteiten nog maar eens uitgebreid met onderhoud, reparatie, opknappen en volledige restauratie. The Mustang Garage werd zo een feit. Het bedrijf heeft nu drie monteurs in dienst, die elk over een werkbrug beschikken. Verder is er één iemand verantwoordelijk voor het magazijn en nog iemand voor de verkoop en de administratie.

Specialisten “In het begin probeerden we alles zelf te doen, onder het motto ‘wat je zelf doet, doe je beter’. Daar ben ik van afgestapt. Het spuiten, het vernieuwen van de binnenbekleding

ONDERNEMEN

Onderhoud, reparatie, opknappen en volledige restauratie zijn de kernactiviteiten van de werkplaats. Het spuiten, het vernieuwen van de binnenbekleding en het reviseren van automatische versnellingsbakken worden buitenshuis gedaan.

Er zijn altijd twintig auto’s of meer op voorraad.

Alleen Mustangs en dat maakt dat de auto’s, ongeacht het type of het bouwjaar, geen geheimen meer hebben.

en het reviseren van automatische versnellingsbakken besteden we uit aan specialisten.”

Bij The Mustang Garage spitsen ze zich toe op de eindmontage, het coördineren van een project en het onderhoud van auto’s van klanten. “Wij doen alleen Mustangs en dat maakt dat we de auto’s, ongeacht het type of het bouwjaar, door en door kennen. Voor de klant heeft de Ford Mustang het voordeel dat het om een relatief betrouwbare auto gaat. Als er echte problemen zijn, dan hebben die meestal te maken met de koeling van de motor. We denken dan vooral aan de waterpomp. In de transmissie is de versnellingsbak meestal de zwakste schakel.”

Vanuit zijn woonruimte heeft Adelbert Engler uitzicht op de showroom.

TMG Special als eigen versie Engler maakt er een punt van geen auto’s te kopen in opdracht van klanten: “Wij hebben altijd een voorraad van minstens twintig auto’s. Ondertussen weten we ook dat modellen uit de periode tussen 1964 en 1968 het meest gewild zijn.” Dit betekent niet dat ze bij The Mustang Garage niet in opdracht van de klant werken. De mate waarin een auto wordt afgewerkt, kan door de klant worden bepaald. The Mustang Garage maakt ook zijn eigen, gepersonaliseerde Mustangs.

Die krijgen het label TMG Special (van The Mustang Garage).

Ze worden genummerd en ze zijn getooid in één van acht geselecteerde koetswerkkleuren. Op die manier zijn ze uniek.

22 september 2017 | AMT | 89

PRODUCT

FAG SMARTSET BIEDT VOORDEEL VOOR WERKPLAATS EN KLANT

Montage loopt op rolletjes Een langere levensduur, makkelijke montage en minimale kans op montagefouten zijn belangrijke kenmerken van de FAG SmartSET voor truck, bus en trailer. De kant-en-klare lagers monteren kost bovendien maar de helft van de tijd in vergelijking met een standaard wiellager. In de Schaeffler-fabriek in Berndorf (Oostenrijk) krijgt AMT uitleg over de productie en de montage.

DOOR PAUL JANSSEN / FOTO’S SCHAEFFLER, AMT

Een truck of bus moet rijden om geld te verdienen. Ongeplande stilstand kost veel geld. Maar een gepland werkplaatsbezoek kost ook tijd en dus geld. Sinds vorig jaar richt Schaeffler zich, naast de OE-truckmarkt, op de truckaftermarket. Het bedrijf blijft innoveren en staat in Duitsland op de derde plek qua hoeveelheid patentaanvragen. Een van de nieuwste ontwikkelingen is de FAG SmartSet. “Kegellagers bestaan al sinds 1880. Sindsdien is er weinig veranderd aan het montage- en reparatieproces”, zegt Paul Holzhäuser, Senior Manager Category Management Heavy Commercial Vehicles. De Schaeffler-ingenieurs namen het vervangen van de wiellagers bij trucks, trailers en bussen onder de loep en zochten naar verbeterpunten. Het resultaat is de FAG SmartSET. Een kegellager bestaat uit buiten- en binnenringen met conische loopbanen en rollen in kooien. Kegellagers zijn geschikt voor hoge radiale belasting. Om axiale belastingen op te vangen wordt een contralager (in spiegelbeeld) ingebouwd. Standaard kegellagers kennen echter ook nadelen als het gaat om de montage.

Kans op montagefouten minimaliseren Elke SmartSET wordt met een voertuigspecifieke montagehandleiding geleverd. “Doordat het lager al met de juiste hoeveelheid en soort vet gevuld is, spaart de trucktechnicus tijd en hoeft hij niet na te denken over het juiste vet. Vooral bij bouwvoertuigen, waar trucks zwaar beladen zijn en veel moeten manoeuvreren, is de juiste smering belangrijk. Onze vetvulling voldoet aan de eisen van de truckfabrikanten”, zegt Holzhäuser. Volgens Schaeffler gaat het kant-en-klare lager twee keer zo lang mee als een normaal wiellager. Dat komt mede doordat de kans veel voorkomende montagefouten geminimaliseerd wordt. “Het lager is gegarandeerd van het juiste vet voorzien. Het benodigde gereedschap om het lager in de naaf te persen wordt meegeleverd. En door de stofkap wordt het lager tegen vervuiling beschermt. Dat betekent overigens niet dat je niet schoon hoeft te werken”, waarschuwt Holzhäuser.

Kant-en-klaar lager Tot nu toe werd de binnenring met de kooiconstructie apart van de buitenring ingebouwd. Je moet het lager zelf van het juiste vet voorzien en de naaf kan kantelen tijdens de montage. Bij het aandraaien van de asmoer moet je het wiel ronddraaien om de kegels te positioneren. Met de SmartSET is dat allemaal niet meer nodig. De set bestaat uit twee voorgemonteerde wiellagers. Ze zijn al van vet voorzien en je perst ze kant-en-klaar in de naaf. De kegellagers hebben een kunststofkooi die met glasvezels versterkt is. De binnen- en buitenring zijn van de Durotect B-coating voorzien, die het lager beschermt tegen corrosie. Bovendien vermindert die de weerstand en voorkomt microscheurtjes. Dat zorgt voor een lange levensduur van het lager. Verder zit er een steun-

Tot nu toe moest je de buiten- en binnenring en de kooi met kegels apart plaatsen en zelf vet toevoegen. Met de FAG SmartSet is dat verleden tijd.

90 | AMT | 22 september 2017

ring in het lager die de kegels positioneert, daardoor hoef je het wiel niet meer rond te draaien tijdens montage. Een stofkap voorkomt binnendringen van vuildeeltjes in het lager.

Assemblage en montage In de Oostenrijkse fabriek laat Product Promotion Specialist Alexander Britz zien hoe je de SmartSET monteert. Maar voordat hij dat doet, mogen we zelf een SmartSET-lager assembleren op de productielijn waar nieuwe medewerkers opgeleid worden. Het proces begint met het markeren van het lager. Op de binnenring worden type, productieland, -serie en -datum geplaatst. Daarna wordt de kooi gemonteerd en vult een machine de kooi automatisch met kegels.

Een weegschaal controleert het gewicht van het onderdeel om er zeker van te zijn dat de assemblage tot dat punt goed is gegaan. In de volgende stap wordt de buitenring erop geperst. Dan volgt weer een controle, waarbij de dikte van het

Een standaard wiellager vervangen bestaat uit 25 stappen en je hebt twee technici nodig. Met de FAG SmartSET heb je maar één trucktechnicus nodig.

PRODUCT BUITENRING, VOORZIEN VAN DUROTECT B-COATING

BINNENRING MET DUROTECT B-COATING

STEUNHULS KUNSTSTOF KOOI MET KEGELS

STOFKAP

De FAG SmartSET wordt inbouwklaar geleverd. Je hoeft het lager niet zelf in elkaar te zetten.

“Zorg ervoor dat je het lager er recht in perst. De rode kunststof ring wordt bij elk lager meegeleverd om het lager via de buitenring in de naaf te persen”, zegt Alexander Britz van Schaeffler.

De lagers uit de FAG SmartSET worden al in de fabriek van vet voorzien. De kans op montagefouten en vervuiling die in het lager terechtkomt neemt daardoor fors af. Mede daardoor verdubbelt de levensduur van de SmartSET ten opzichte van een regulier wiellager. lager gemeten wordt. Voordat Schaeffler het lager afsluit met de stofkap, vult het bedrijf het lager met vet. Het type lager dat wij assembleren bevat 44 gram vet. Na een laatste gewichtscontrole is het onderdeel klaar om in te pakken.

‘Onze’ lagers gaan niet de verpakking in, maar naar de demo-opstelling van Alexander Britz. Hij geeft enkele tips aan de werkplaats voor het vervangen van de standaard kegellagers door de SmartSET. “Je begint met het demonteren van het wiel en de remtrommel zodat je de naaf kunt verwijderen. Haal de lagers en de ABS-ring er uit. Verwijder de buitenring van de lagers en maak alles goed schoon. Dan is het tijd voor de montage van de SmartSET. Laat je niet van de wijs brengen door het uiterlijk van het product, het ziet er namelijk anders uit dan een regulier kegellager.”

Gereedschap meegeleverd Schaeffler levert twee kunststof ringen in de verpakking mee, die je gebruikt om het lager in de naaf te persen. “Je drukt het lager er via de buitenring in. Je hebt daarvoor een pers van 5 tot 6 ton nodig. Plaats voor de zekerheid een metalen plaat tussen het gereedschap en de perscilinder. Pers de lagers erin en plaats de naaf terug.”

Niet alleen het vervangen van de standaard wiellagers door de voorgemonteerde wiellagers levert tijdwinst op. Ook bij een volgende remmenservice profiteren de trucktechnicus

en de klant van de SmartSET. “Je werkt tot twee uur per as sneller”, zegt Holzhäuser. “De lagers blijven in de naaf zitten en het reinigen en opnieuw invetten van de lagers is niet nodig. Bovendien heeft de binnenring een positieve tolerantie in plaats van een negatieve, waardoor je hem makkelijker over de as schuift. Het kantelen van de naaf op de as tijdens de montage is ook verleden tijd.”

Alleen aftermarket De FAG SmartSET is voor de meest gangbare truckmodellen verkrijgbaar en geschikt voor de populairste assen van trucks, trailers en bussen. Het wiellager is alleen in de aftermarket verkrijgbaar. “Het standaard assemblageproces van een truck of bus is zo ingericht dat de montage van een standaard wiellager geen problemen met zich mee kan brengen. Het lager wordt automatisch met het juiste vet en de juiste hoeveelheid gevuld. Ook het plaatsen van de wielnaaf is dankzij de apparatuur in de fabriek een fluitje van een cent. Truckfabrikanten zien dus geen noodzaak om de SmartSET te gebruiken in plaats van een standaard lager”, zegt Holzhäuser. De SmartSET-lagers hebben echter een dubbele levensduur en bieden voordeel als de truck in de werkplaats komt. Je kunt dus beter de SmartSET monteren als de lagers aan vervanging toe zijn. Gelukkig is dat niet moeilijk en profiteer je er ook in de toekomst van.

22 september 2017 | AMT | 91

Werken met de nieuwste (diagnose) apparatuur?

࠭

ee met m i e o r G rik n Mou Jilis va

Jilis van Mourik Auto’s investeert in mensen én apparatuur!

teer!

Sollici

Wij zijn op zoek naar: e ࠭ 1 Auto technicus

APK-keurmeester

‫ ۺ‬1e Diagnose technicus ǘ Autoverkoper ʳ Werkplaatsreceptionist Í Autopoetser

www.amt.nl

STALEN ZUIGERS MET GETRAPTE KOMVORM PRAKTISCH • BETROKKEN • OBJECTIEF • VERNIEUWEND

ÉÉN JAAR AMT VOOR MAAR

€99,-

12 23 DECEMBER 2016 | JAARGANG 76

THEMA REVISIE:

WAAROM DOEN WE HET NIET ZELF?

HARTOG TUNING

Tweede leven voor TFSI-motoren

EXCL. BTW.

MEER INFORMATIE EN ABONNEREN WWW.AMT.NL/AANBIEDING

CSW introduceert AutomaaT Touch De cumulatieve afname in de verkoop van occasions over de afgelopen maanden liegt er niet om: -1,5 procent. De gezamenlijke autobedrijven noteerden een daling van 1,9 procent in de verkoop van occasions aan eindgebruikers in de maand juni ten opzichte van dezelfde maand in 2016. In juli en augustus steeg de verkoop van occasions licht, maar ten opzichte van 2016 is er nog altijd sprake van een cumulatieve afname, zo blijkt uit cijfers van VWE.

TOTAL SOLUTION

WE HAVE ALL!

EVO S & EVO C Diesel partikel filters

De verkoop van personenauto’s levert alsmaar minder geld op, en dus zoeken onafhankelijke autobedrijven hun winst steeds meer in de werkplaats en de aftersales. Echter geven ook fabrikanten en hun dealers deze onderdelen een steeds belangrijkere rol, meldde het Duitse onderzoeksbureau BBE Automotive afgelopen maand, waardoor het onafhankelijke autobedrijf het steeds zwaarder krijgt.

“Al met al zorgen deze ontwikkelingen ervoor dat steeds meer onafhankelijke werkplaatsen in het gedrang komen. Daar moesten we iets mee”, aldus Peter Kuijpers, commercieel directeur van CSW Software.

een goed en snel overzicht, voeren geen dubbel werk meer uit en hebben alles bij de hand. Een echte werkplaatsversie”.

AutomaaT op de tablet

Demo aanvragen

De leverancier van garagesoftwarepakket AutomaaT Touch springt met de lancering van het nieuwe AutomaaT Touch in op het stroomlijnen van werkplaatsen. Kuijpers: “AutomaaT Touch is een compacte versie van onze software AutomaaT, speciaal geschikt gemaakt voor de werkplaats en gebruik op een tablet. Monteurs hebben

De afgelopen periode is AutomaaT Touch uitgebreid getest en nu verkrijgbaar. Een demo aanvragen kan via de website van AutomaaT. Daarnaast wordt het bestaande softwarepakket van AutomaaT volledig herzien en in een nieuw jasje gestoken. De lancering hiervan is volgend kwartaal.

Wat kan je met AutomaaT Touch?

Dempers NOUVEAU

Met AutomaaT Touch kan de werkplaats efficiënt te werk gaan en kunnen monteurs vooral datgene doen waar hun hart ligt: sleutelen aan auto’s. Kuijpers: “Behalve modernisering van de werkplaats, behelst Touch natuurlijk vooral de stimulering van economisch efficiënt werken. Iets wat dankzij de huidige ontwikkelingen in de markt een groot voordeel kan zijn ten opzichte van steeds feller concurrerende autobedrijven”.

Additieven

Kits en componenten

Katalysatoren Flexibele pijpen WalkerSupportBNL@Tenneco.com

22 september 2017 | AMT | 93 ENGINEE

EUROPE

/ŵƉŽƌƚ ͮ ŝƐƚƌŝďƵƟĞ ͮ /ŶƐƚĂůůĂƟĞ ͮ ^ĞƌǀŝĐĞ ͮ KŶĚĞƌŚŽƵĚ

% & "

211; $ & # ! ) ! ! " ( # ! # " * !" ,! $ + 'ĞĞŶ ƉŶĞƵŵĂƟƐĐŚĞ ďĞǀĞŝůŝŐŝŶŐ ŶŽĚŝŐ͘ !" # # (

" $

3+41

# ! $ # " - ' " 37 - 4816 1454 556 553 - / # !.%! + 80-' 500-4 ;651)&/4&8&( /4 -"3&/

*/'0!80-'500-4 /4UBOEBBSE KBBS HBSBOUJF

8PMG 5PPMT JT EÏ GBCSJLBOU WPPS 501 LXBMJUFJU &VSPQFTF XFSLQMBBUT BQQBSBUVVS 8BU MFWFSFO XJK

% 6JUMJKOFO

)FGCSVHHFO 4DIBBSIFGCSVHHFO FO LPMPNTIFGCSVHHFO .PUPS IFGCSVHHFO 4UFNQFMIFGCSVHHFO .PCJFMF IFGLPMPNNFO )FBWZ %VUZ

#BMBODFFS BQQBSBUVVS %F FO NPOUFFSBQQBSBUVVS % 6JUMJKOBQQBSBUVVS

%PPS PO[F HSPUF WPPSSBBE LVOOFO XJK BMMFT WSJKXFM EJSFDU MFWFSFO

#&- /6 #FLJKL PO[F XFCTJUF XXX XPMGUPPMT OM 4UBBU IFU QSPEVDU XBU V [PFLU FS OJFU UVTTFO #FM POT HFSVTU WPPS EF NPHFMJKLIFEFO PG NFFS JOGPSNBUJF

ATC AGENDA

AGENDA AFDELINGEN OKTOBER 2017

Amsterdam-Kennemerland 2 oktober Hoe werk je aan RVS? Uitlaatsspecialist JMTuning legt uit.

De Zoete Inval, Haarlemmerstraatweg 183, Haarlemmerliede Apeldoorn 16 oktober Het Hedgehog-systeem: remmende treinen genereren stroom voor elektrische stadsbussen. Dhr. Heinen van Hedgehog Applications legt uit.

Dok Zuid, 1e Wormenseweg 460, Apeldoorn Arnhem/Nijmegen 11 oktober Autobedrijf Frank Pluym is klaar voor de toekomst, kijk maar mee!

Autobedrijf Frank Pluym, Griftdijk 95, Nijmegen

Drenthe 11 oktober Erik Jan Slijkhuis van DAF Nederland vertelt over het vernieuwingsprogramma van de trucklijn.

Sent Waninge Hoogeveen BV, Edinsonstraat 6a, Hoogeveen Limburg 18 oktober Robby Camps vertelt over de techniek van de Formule 1 en de relatie met de huidige straatauto’s. ‘t Kaar, Stationsstraat 126, Beek Noord-Holland Noord 18 oktober Eric Weidema van Hella geeft een lezing over moderne verlichtingstechnieken.

Horizon College, Umbriëllaan 2, Heerhugowaard

Antwerpen 13 oktober Wat moet je weten over de nieuwe Ford EcoBlue-dieselmotor?

Ford training center, Satenrozen 5, Kontich

Oost-Brabant 9 oktober Wat zijn de trends in carwrapping?

Marco Boyer van foliefabrikant SOTT en wrapper Tommie Fuchs laten de mogelijkheden zien.

Den Heuvel, Heuvel 2, Mierlo

Deventer/Zutphen 10 oktober Ben Godschalk vertelt over de offshore-wereld. Van werken op grote waterdiepte tot invaren van grote en zware modules op zee. ‘t Langenbaergh, Deventerweg 1, Laren (Gld)

Rotterdam 19 oktober Dhr. H. Klock van Wabco Automotive geeft een presentatie over de techniek in landbouwvoertuigen en trailers voor het snelverkeer.

Actief College, Koninginneweg 126, Oud-Beijerland.

’t Sticht 24 oktober Coen Bosch van Philips Lumileds vertelt over automotive ledverlichting.

Iva, Buntlaan 2, Driebergen Twente 10 oktober Dhr. Hoitink van Motrac presenteert de techniek van opbouw heftrucks, hydrostatische aandrijving en hydraulische systemen.

De Marke, Vossenbeldstraat 1, Wierden West-Brabant 10 oktober Bedrijfsbezoek aan Rietveld Aandrijfassen Oosterhout, met hierin alles over aandrijfassen inclusief toepassing in tractorpulling.

Rietveld Aandrijfassen, Denariusstraat 33, Oosterhout.

Zeeland 14 oktober Ontwerp en fabricage van dropmallen en de toepassing voor de restauratie van youngtimers.

Inclusief barbecue.

Delta Vorm, De Lelie 20, Scharendijke Zwolle 12 oktober Dhr. Eric Kleinendorst van Continental verzorgt een presentatie over wielen en banden.

Brandweerkazerne,Gemeenteweg 36, Staphorst

Meer weten over de genoemde informatieavonden? Bel met de secretaris van de betreffende afdeling.

De telefoonnummers staan in de colofon. Of bezoek de ATC op internet: www.atcnl.nl.

The sky is no longer the limit Bedrijfsbezoek aan PAL-V in Raamsdonksveer. Is het een vliegtuig voor op de weg, of een auto voor in de lucht? De PAL-V is ‘s werelds eerste productievoertuig dat kan rijden én vliegen.

Locatie en datum: PAL-V, Baileybrugweg 13F, Raamsdonksveer Datum: 24 oktober

Vereniging van Automobieltechnici ATC Kijk voor meer informatie op: www.atcnl.nl Adreswijzigingen e.d. alleen doorgeven aan het secretariaat van de eigen afdeling.

Dagelijks bestuur: Wim Donkervoort (algemeen voorzitter) voorzitter@atcnl.nl Leon de Boer (algemeen penningmeester en ledenbeheer) pmr@atcnl.nl Wim Donkervoort (algemeen secretaris a.i.) secretaris@atcnl.nl Louis Matthys (vice-voorzitter) vice-voorzitter@atcnl.nl Hub Veders (p.r. en sitebeheer) pr@atcnl.nl Centrale ledenadministratie: Jean Nefkens, ledenbeheer@atcnl.nl Afdelingen: Amsterdam-Kennemerland: Tel.: (0297) 54 07 92 secretaris@atc-ak.nl Apeldoorn: Tel.: (055) 366 77 46 secretaris@atc-apeldoorn.nl Arnhem-Nijmegen: Tel.: 06-18 99 66 74 secretaris@atc-arnhem-nijmegen.nl België/Antwerpen/Vlaanderen: Tel.: (052) 42 76 83 secretaris-aw@atcbe.be secretaris-vl@atcbe.be Deventer-Zutphen: Tel.: (0573) 45 28 08 secretaris@atc-dz.nl/info@atc-dz.nl Drenthe: Tel.: (0524) 55 06 96 secretaris@atc-drenthe.nl Friesland: Tel.: (0513) 43 57 13 secretaris@atc-friesland.nl ‘s-Gravenhage: Tel.: 06-24 55 46 67 secretaris@atc-gravenhage.nl Groningen: Tel.: (0592) 54 26 32 secretaris@atc-groningen.nl Limburg: Tel.: (045) 541 44 30 secretaris@atc-limburg.nl Midden-Brabant: Tel.: (013) 468 38 46 secretaris@atc-middenbrabant.nl Noord-Holland Noord: Tel.: (072) 589 46 47 secretaris@atc-nhn.nl Oost-Brabant: Tel.: (040) 842 07 48 secretaris@atc-oostbrabant.nl Rotterdam: Tel.: (0180) 42 80 19 secretaris@atc-rotterdam.nl ‘t Sticht: Tel.: ( 030) 688 50 46 secretaris@atc-sticht.nl Twente: Tel.: ( 06) 12 37 44 87 secretaris@atctwente.nl West-Brabant: Tel.: (076) 521 63 32 secretaris@atc-westbrabant.nl Zeeland: Tel.: (0113) 31 22 14 secretaris@atc-zeeland.nl Zwolle: Tel.: (0522) 46 35 44 secretaris@atc-zwolle.nl APK-platform: Achiel Fermans (voorzitter), apk@atcnl.nl

22 september 2017 | AMT | 95

AMT WIJZER AIRBAGS

Airbagbank (European Airbag Center) Het Riet 15, 5431 NL Cuijk Tel. 0485-331199 info@airbagbank.eu www.airbagbank.eu Uw airbag expertise team

AIRCONDITIONING

Airco Frans Gageldijk 79-06, 3602 AJ Maarssen Tel. 085-7852927 / 06-10973714 www.aircofrans.nl

STROOMVERDELERS

GEBRUIKTE benzine en dieselmotoren Hella Benelux Postbus 1398, 3430 BJ Nieuwegein Tel. 030-6095611 www.hella.nl

AUTO-ONDERDELEN EN -TOEBEHOREN

VEGE Benelux Ir H De Grootweg 1 3201 AB Spijkenisse Tel. 0181-652100 sales@vege.nl www.ecoxchange.nl

AANVRAGEN GEBRUIKTE ONDERDELEN

Frentec Marconilaan 9, 6003 DD Weert Tel. 0495-462140 info@frentec.biz www.frentec.biz/home Bart Ebben Specialist Citroën Peugeot Sluisweg 18, 6581 KA Malden Tel. 024-3456894 www.bartebben.com

Airco Techniek Groningen Kattegat 10, 9723 JP Groningen Tel. 050-5291883 info@aircotechniek.nl www.aircotechniek.nl

De Auto Airco Specialist Kampenstraat 2E, 7575EK Oldenzaal Tel. 0541-536681 info@deautoaircospecialist.nl

Olifant trekhaken Nardushoek 2, 5511KE Knegsel Tel. 040-2826686 / 06-81120569 contact@olifanttrekhaken.nl www.olifanttrekhaken.nl

Kawe Grundelstraat 1, 8102 HT Raalte Tel. 0572-345999 www.kawe.nl

ACtronics Bornerbroeksestraat 459F, 7609 PK Almelo Tel. 0546-660410 info@actronics.nl www.actronics.nl

BEDRIJFSMIDDELEN, DIVERSE DIENSTEN ONDERHOUDSPRODUCTEN

OCD Nederland Maxwellstraat 41, 3316 GP Dordrecht Tel. 078-6512322 www.bardahl.nl

LUCHTVERINGSYSTEMEN Berner Produkte Vogelzankweg 175, 6374 AC Landgraaf Postbus 30034, 6370 KA Landgraaf Tel. 045-5339133 Docterskampstraat 1E / 1F 5222 AM ‘s-Hertogenbosch Tel. 073-7850580 / 0032-(0)2 58846 90 info@arnotteurope.com www.arnotteurope.com

ONDERDELEN VOOR VERSNELLINGSBAKKEN

GEBRUIKTE MOTOREN

www.d2.nl

SMEERMIDDELEN

AUTOMATERIALEN

Robert Bosch Henri Genessestraat 1, B-1170 Brussel Tel. 0032-(0)2 5255111 www.bosch.nl

96 | AMT | 22 september 2017

Kleine Staarman Bolscher Landen 12 7627 NP Bornerbroek Tel. 074-3841567 www.asiamotoren.nl Japanse en Koreaanse automotoren

Transmission Products Europe Arkansasdreef 30a, 3565 AR Utrecht Tel. 030-2980898 info@transmission-products.nl www.transmission-products.nl Dé specialist voor automatischeen handgeschakelde transmissies, koppelomvormers en revisieonderdelen. Ook voor bekrachtigde stuurhuizen.

Handel-Mij Noviol Roggeweg 11, 6534 AH Nijmegen Tel. 024-3552102 www.kendall.nl

AMT WIJZER AFGEWERKTE OLIE

GS-Recycling Nederland Hoogoorddreef 9, 1101 BA Amsterdam Tel. 085-2100200 info@gs-recycling.nl www.gs-recycling.nl Uw afgewerkte olie is geld waard!!!

DIAGNOSE APPARATUUR

Smeets Solutions Spaubeekerstraat 93, 6191 HN Beek Tel. 046-4571880 info@smeetssolutions.nl www.diagnoseapparatuur.nl

Startrans Barneveldsestraat 21b, 3927 CA Renswoude Tel. 0318-590991 www.startrans.biz

REVISIE EN REPARATIE KALIBRATIE

TURBO’S

OPLEIDINGEN/TRAININGEN APK-OPLEIDINGEN

P.S.B. Particuliere School Benschop Postbus 78, 3417 ZH Montfoort Tel. 0348-452112 info@keurmeesterapk.nl www.keurmeesterapk.nl

TTC Brouwerstraat 24, 2984AR Ridderkerk Tel. 0180-413777 info@ttcbv.nl www.ttcbv.nl RvA accreditatie K094 APK manometer erkenning TKD-32 KALIBRATIE OP LOCATIE ® …

MEETBARE KWALITEIT !!!

ACtronics Bornerbroeksestraat 459F, 7609 PK Almelo Tel. 0546-660410 info@actronics.nl www.actronics.nl

REVISIE-AUTOMATEN

Innovam Groep Postbus 2360, 3430 DV Nieuwegein Tel. 030-6087777 info@innovam.nl www.innovam.nl

TTA Pieter Zeemanweg 116, 3316 GZ Dordrecht Tel. 078-6550266 info@atg.nl www.atg.nl

VEGE Benelux Ir H De Grootweg 1 3201 AB Spijkenisse Tel. 0181-652100 sales@vege.nl www.vege.info

De Boer Transmissies Karenbrug 4, 8331 VE Steenwijk Tel. 0521-526000 info@deboertransmissies.nl www.deboertransmissies.nl Diagnose, revisie en modificatie van handgeschakelde en automatische transmissies voor personenwagens en lichte bedrijfswagens.

VERSNELLINGSBAKKEN (AUTOMATISCHE) VERSNELLINGSBAKKEN

MOTORELEKTRONICA/ECU’S

EXAMINERING EN CERTIFICERING

IBKI Postbus 2360, 3430 DV Nieuwegein Tel. 030-6087766 info@ibki.nl www.ibki.nl

Motorenrevisie Valkenswaard Dragonder 43, 5555 XZ Valkenswaard Tel. 040-2012581 www.mrv.nl Cilinderkoppen, motoren, krukassen

Ganzeboom Transmissies Planthofsweg 45, 7601 PH Almelo Tel. 0546-819510 Friezenstraat 5, 5249 JT Rosmalen Tel. 073-522 98 33 Uit-inbouw station Amsterdam Tel. 020-4114750 info@ganzeboom.net www.ganzeboom.net Automatische en handgeschakelde versnellingsbakken. Groothandel onderdelen, koppelomvormers en kleppenhuizen.

Transmission products europe Arkansasdreef 30a, 3565 AR Utrecht Tel. 030-2980898 info@transmission-products.nl www.transmission-products.nl Dé specialist voor automatischeen handgeschakelde transmissies, koppelomvormers en revisieonderdelen. Ook voor bekrachtigde stuurhuizen.

REVISIEMOTOREN

COMPLETE WERKPLAATSINRICHTING

Autrans Tel. 0318-484144 (Lunteren) 013-4691885 (Tilburg) www.autrans.nl Revisie van (automatische) versnellingsbakken en koppelvormers. Bel onze helpdesk voor diagnose en prijsopgave

AA Equipment 1e Tussendijk 17, 5705 CG Helmond Tel. 0492-525717 Diagnose en Werkplaatsequipment Importer VM Motori Longblocks & Parts For Automotive, Industrial and also Marine engines.

CF Techniek Tel. 0113-501255 amt@cftechniek.nl www.cftechniek.nl 22 september 2017 | AMT | 97

AMT WIJZER Oskamp Equipment

Autec – VLT Automotive Equipment Vlasakker 11, 3417 XT Montfoort Tel. 0348-477000 info@autec-vlt.nl www.autec-vlt.nl

Berner Produkten Vogelzankweg 175, 6374 AC Landgraaf Tel. 045-5339262 www.berner.nl

Internationale Handelsonderneming Explora Maxwellstraat 4, 6716 BX Ede Tel. 0318-648220 info@explora.nl www.explora.nl

HEFBRUGGEN

&

Oskamp Equipment & Amtech Automotive Maxwellstraat 4 6716 BX Ede Tel. 0318-648345 info@oskampamtech.nl www.oskampamtech.nl

Overlander Morseweg 2, 3899 BP Zeewolde Tel. 036-5219200 info@overlander.nl www.overlander.nl

Rocar-Tech Granaatstraat 55 7554 TN Hengelo Tel. 074-2594161 info@rocartech.nl www.rocartech.nl

Stokvis Equipment Bergweidedijk 7, 7418 AB Deventer Postbus 47, 7400 AA Deventer Tel. 0570-500500 www.stokvis-equipment.nl

GEREEDSCHAPPEN

Müller Werkzeug Benelux Toepadweg 4 5301 KA Zaltbommel Tel. 0418-680343 Fax. 0418-680344 benelux@mueller-werkzeug.de www.mueller-werkzeug.nl

Snap-on Tools De Trompet 2100, 1967 DC Heemskerk Tel. 0251-209715 benelux.info@snapon.com ww.snapon.com/nl

Fuchs Workshop Equipment Kazemat 26, 3905 NR Veenendaal Tel. 0343-445442 info@fuchs-wse.nl www.fuchs-wse.nl

DIVERSEN AANHANGWAGENONDERDELEN EN TOEBEHOREN

Triorep Glashorst 102a, 3925 BV Scherpenzeel Tel. 033-2778866 www.triorep.nl Groothandel en werkplaats voor Camper-, caravan- en traileronderstellen Partner van Westfalia, AL-KO en MAD

TUNING

Fuchs Workshop Equipment Kazemat 26, 3905 NR Veenendaal Tel. 0343-445442 info@fuchs-wse.nl www.fuchs-wse.nl Saarloos Automotive Equipment Ambachtstraat 46 5804 CD Venray Tel. 0478-642125 www.saarloos.com

Van Zetten Hefbruggen Bedrijfsstraat 9, Zuid-Beijerland Tel. 0186-662570 www.vanzettenhefbruggen.nl

Sonic Equipment Component 114-116 1446 WP Purmerend Tel. 0299-437000 info@sonic-equipment.com www.sonic-equipment.com

Multituningchip Tel. 085-3031352 info@multituningchip.nl www.multichip.nl

Wilt u ook gezien worden in de AMT Branchewijzer?

Bel of mail Karlo Huls, tel 088-5840733 / karlohuls@vakmedianet.nl of Joost van Duin, tel. 088-5840655 / joostvanduin@vakmedianet.nl

98 | AMT | 22 september 2017

COLOFON

BINNENKORT IN • THEMA: TELEMATICA • DIAGNOSETESTERS VOOR TRUCKS • REPORTAGE JILIS VAN MOURIK AUTO’S • HET NIEUWS VAN IAA FRANKFURT • WERKEN BIJ DONKERVOORT AUTOMOBIELEN Wilt u zich abonneren op AMT? www.amt.nl/abonneren Verschijnt op: 27 oktober 2017 Sluitdatum: 10 oktober 2017 Wilt u adverteren in AMT? adverteren.vakmedianet.nl

www.amt.nl Vaktijdschrift voor autotechniek, onderhoud, werkplaatsinrichting en -organisatie, schadeherstel en bedrijfsvoering.

AMT is een uitgave van Vakmedianet Hanzestraat 1, 7006 RH Doetinchem Tel.: 088 - 5840 700 www.vakmedianet.nl Met mededelingen van: Vereniging van Automobieltechnici ATC. www.atcnl.nl REDACTIE E-mail: amt@vakmedianet.nl Hoofdredactie: Ing. Tom Polman Redactie: Drs Ing. Erwin den Hoed, Annemiek van de Heg, Jasper de Knegt Freelance medewerkers: Rob van Ginneken, John Mulder, Hugo Claver, Alain de Jong, Tony de Mesel, Peter Fokker, Joop Sijses EINDREDACTIE Hugo Claver VORMGEVING colorscan bv, www.colorscan.nl UITGEVER Geert van den Bosch

verbindt automotive professionals ADVERTENTIES Key account manager desksales Joost van Duin Tel.: 088 - 5840 655 joostvanduin@vakmedianet.nl Account manager telesales Karlo Huls Tel.: 088 - 5840 733 karlohuls@vakmedianet.nl Account development manager Anton van der Werf Tel.: 06 - 20179917 Commercieel manager Dennis de Jong MARKETING / EVENTS Marketing manager: Esther Scholten KLANTENSERVICE Adres: Postbus 31, 2370 AA, Roelofarendsveen Tel.: 088 - 5840 888 E-mail: klantenservice@vakmedianet.nl ABONNEMENTEN Kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via www.amt.nl/abonneren of telefonisch bij onze Klantenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 3 maanden voor de vervaldatum bij onze Klantenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kun je contact opnemen met onze Klantenservice.

OPLAGE Door onafhankelijk accountant gecontroleerde oplage.

Zie voor accountantsverklaring van Grant Thornton www.vakmedianet.nl.

PRIJZEN Jaarabonnement Nederland € 163,95 (excl. 6% btw).

Kijk voor voordelige introductietarieven op www.amt.nl/ abonneren. Jaarabonnement buitenland op aanvraag.

COPYRIGHT Het is niet toegestaan om, zonder voorafgaande toestemming van AMT, door AMT gepubliceerde artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen.

LEVERINGSVOORWAARDEN Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Vakmedianet zijn van toepassing de algemene voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel. De algemene voorwaarden zijn in te zien op www.vakmedianet.nl.

PRIVACY Vakmedianet, waarvan AMT onderdeel is, legt klantgegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements) overeenkomst, of wanneer je in het kader van dienstverlening contact hebt met Vakmedianet.

De gegevens worden tevens gebruikt om je te informeren over producten en diensten van Vakmedianet en zorgvuldig geselecteerde derden. De adresgegevens kunnen daarnaast aan zorgvuldig geselecteerde derden ter beschikking worden gesteld voor het verstrekken van informatie of aanbiedingen. Ook als je dat niet expliciet hebt aangegeven kun je per e-mail over gelijksoortige producten en diensten van Vakmedianet worden geïnformeerd, tenzij je daartegen bezwaar maakt. Als je geen prijs stelt op informatie of aanbiedingen per mail of per post, dan kun je contact opnemen met ons via klantenservice@vakmedianet.nl. Voor meer informatie verwijzen wij je naar het Privacystatement op www. vakmedianet.nl/privacy-cookie-statement DRUK Senefelder Misset bv, Doetinchem

DISCLAIMER Alle (redactionele) informatie, waaronder begrepen adviezen, ideeën en meningen, is op zorgvuldige wijze en naar beste weten samengesteld. De inhoud en inkleding van advertenties is bepaald door of namens adverteerders en wordt door Vakmedianet, de uitgever van AMT, of door de redactie niet beoordeeld op de juistheid, volledigheid en rechtmatigheid daarvan. Vakmedianet en auteurs zijn niet aansprakelijk voor schade in verband met gebruik van (redactionele) informatie en de inhoud en vormgeving van advertenties.

22 september 2017 | AMT | 99

$QVFKOHU VFKRNGHPSHUV ¥ *HSURGXFHHUG YROJHQV 2( VSHFLILFDWLHV ¥ *DVGUXN WHFKQRORJLH YRRU HHQ RSWLPDDO ULMFRPIRUW ¥ 8LWVWHNHQGH SDVVLQJ HQ SUHVWDWLHV ¥ *ULS HQ VWDELOLWHLW GRRU SHUIHFWH GHPSLQJVNDUDNWHULVWLHN ¥ 6WDQGDDUG JDUDQWLH YDQ PDDQGHQ