Cobouw 8 februari 2024

Nummer 5, 164ste jaargang, donderdag 8 februari 2024

De geheel herziene, achtste druk is uit!

Inkoop in strategisch perspectief

Pagina 4/5 Achtergrond

Koplopers nodig om ambitieuzer te bouwen Achtergrond Pagina 3

Opknippen van een aanbesteding, goed idee?

Achtergrond Pagina 8/9

De bouwimpuls: bouwers rekenen zich niet rijk Achtergrond Pagina 10/11

Foto: Flying Holland/John Gundlach

Rijksvastgoedbedrijf wil met grond en vastgoed woningnood terugdringen

Rijk ontpopt zich als gebiedsontwikkelaar

Ook de horeca moet duurzamer Onderzoek Pagina 14/14

2

Nieuws

Nieuwe Tweede Kamer heeft grote twijfels over huurwet DOOR MARC DOODEMAN

D

e partijen die onderhandelen over een nieuw kabinet zijn kritisch over de Wet betaalbare huur. “Er zijn ook heel veel goede particuliere verhuurders.”

De beoogde regeringspartijen PVV, NSC, VVD en BBB vrezen dat beleggers door de nieuwe huurwet te weinig huurwoningen gaan bouwen. Het is daardoor onzeker of ze voor de wet gaan stemmen, bleek uit het eerste debat over het woningmarktbeleid met de nieuwe Tweede Kamer.

De VVD is tegen “verstikkende huurregulering van de middenhuur, dan blijven investeringen weg en vallen bouwprojecten uit”, vindt Peter de Groot, woordvoerder wonen en bouwen. De PVV heeft ook zijn twijfels over de Wet betaalbare huur, zei Barry Madlener.

“We steunen dat de excessen worden aangepakt. Maar we moeten natuurlijk niet het kind met het badwater

Foto: Shutterstock

weggooien. Want het zijn niet allemaal louche huisjesmelkers. Er zijn ook heel veel goede particuliere verhuurders.”

Waar Madlener het meeste mee zit, is dat het aanbod van huurwoningen dreigt af te nemen, terwijl de huurder ook gebaat is bij een groot aanbod. Of hij tegen de huurwet gaat stemmen? “Ik zeg niet dat ik tegen ben. Ik ken het voorstel nog niet.”

Kamerlid Merlien Welzijn van NSC is ook nog niet overtuigd. De voormalig corporatiebestuurder zag de afgelopen tijd een “behoorlijke stroom van zorgen ontstaan bij [...] particuliere verhuurders”. Ze ziet dat de Wet betaalbare huur “polariseert”. Haar zorg is dat het “verlies van huurwoningen eerder lijkt te komen dan dat de bouwproductie op stoom is”.

Mona Keijzer van de BBB liet zich minder duidelijk uit over de beoogde wet. Wel benadrukte ze dat ze het “schrappen van regelgeving” belangrijk vindt.

Demissionair minister Hugo de Jonge probeerde de gemoederen te sussen door te wijzen op gegevens van het Kadaster. “De meest recente cijfers van het Kadaster laten zien dat op dit moment geen sprake is van een uitpondgolf. Het totaal aantal verkopen van beleggers over heel 2023 is zelfs lager dan in 2022.” In 2022 lag het totaal aantal verkopen op bijna 44.000 woningen, in 2023 is dit gedaald naar ruim 33.000 woningen.

Verder herhaalde hij dat het niet per se slecht zou zijn voor de woningmarkt als beleggers veel woningen zouden verkopen. Volgens hem komen er dan vooral betaalbare koopwoningen op de markt. De Jonge verwacht zijn aangepaste wetsvoorstel “binnen een aantal weken” naar de Kamer te kunnen sturen.

Decentrale overheden wensen meer bouwregels en geld voor ‘ravijnjaar’ Wet- en regelgeving - Provincies, gemeenten en waterschappen vragen om strengere regels voor klimaatbestendig bouwen en meer geld voor de grote bouwopgaven.

DOOR: NOUSKA DU SAAR

H

et Interprovinciaal Overleg (IPO), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Unie van Waterschappen (UvW) hebben in een brief kenbaar gemaakt dat ze snel willen aanschuiven bij de onderhandelingstafel van het nieuwe kabinet. Informateur Ronald Plasterk leidt nu de formatiegesprekken tussen de partijen PVV, VVD, NSC en BBB. De decentrale overheden willen met het nieuwe kabinet “samen optrekken bij het belangrijke werk dat moet worden gedaan”. De uitvoering van veel landelijke opgaven ligt op hun bordje, zoals voor de woningbouw, energietransitie, oplossingen voor het stikstofprobleem, asiel en migratie. Maar “stabiele, structurele en voorspelbare inkomsten” ontbreken, alsook “ruimte en vertrouwen” vanuit Den Haag.

Het nieuwe kabinet moet daarnaast in bestuurlijke afspraken vastleggen hoe de schaarse ruimte in Nederland ingericht moet worden. Dat stellen VNG-voorzitter Sharon Dijksma, voorzitter van het IPO Jaap Smit en Rogier van der Sande, voorzitter van de UvW in de brief. Het belang van water en het creëren van voldoende ruimte daarvoor moet minder vrijblijvend worden in bouwplan-

nen. “De gevolgen van het bouwen van woningen voor het water- en bodemsysteem moeten inzichtelijk zijn.”

Voor het toekomst- en klimaatbestendig bouwen van nieuwe woningen zijn aanvullende bouwvoorschriften nodig in het Besluit bouwwerken leefomgeving (het voormalige Bouwbesluit). “We moeten in Nederland slim gaan bouwen. Dat betekent nieuwbouwlocaties kiezen waar ruimte is of wordt gereserveerd voor water, en niet bouwen op plekken die daarvoor ongeschikt zijn”, schrijven de voorzitters van de koepelorganisaties.

De oproep sluit aan op de criteria van demissionair woonminister De Jonge om water en bodem ‘sturend’ te maken bij ruimtelijke ontwikkeling en bijvoorbeeld niet langer woningen in uiterwaarden of onder zeespiegelniveau te bouwen. Maar decentrale overheden zoals waterschap Rijnland willen dit al sneller gaan afdwingen bij ontwikkelplannen.

Komende jaren verwachten gemeenten bovendien een groeiend begrotingstekort. In de brief staat dat het gemeentefonds per 2026 zal worden gekort met 2,3 miljard euro en het provinciefonds met 400 miljoen. Eerder noemden ze 2026 om die reden een ‘ravijnjaar’.

De “huidige benarde financiële positie van provincies en met name gemeenten” heeft volgens de koepelorganisaties gevolgen voor de uitvoering van bouwplannen.

Vanwege het verwachte tekort wordt bijvoorbeeld minder nieuw personeel aangenomen. “Het gevolg is dat de decentrale overheden niet ten volle hun bijdrage kunnen leveren. Zij zullen investeringen uitstellen of annuleren en bezuinigen.” Aan gemeenten de taak om bestemmingsplannen te leveren en uit te laten voeren voor 980.000 nieuwe woningen voor 2030. Daar zijn weer meer (openbaar) vervoersopties voor nodig, signaleren de koepelorganisaties.

Waterschap werkt niet mee aan vernieuwing kustlijn Lelystad Waterbouw - Waterschap Zuiderzeeland is kritisch over ingrijpende vernieuwingsplannen voor de kustlijn van Lelystad aan het Markermeer.

DOOR EEN ONZER VERSLAGGEVERS

W

aterschap Zuiderzeeland gaat geen ontheffingen verlenen of gronden overdragen voor de bouw en ontwikkeling van een recreatiegebied aan het Markermeer. De gemeente wilde er onder andere een waterrecreatiehotel ‘met internationale allure’, 1.500 woningen en een stadsstrand realiseren onder de naam Waterfront Lelystad.

De gemeente is al jaren bezig met het project, dat ongeveer 50 miljoen euro zou kosten. Maar volgens het waterschap is het plan “deels onjuist, onvolledig en onvoldoende onderzocht”, meldt persbureau ANP. Door de aanpassingen aan de Oostvaardersdijk die nodig zijn om het plan uit te voeren, komt volgens de waterbeheerder de waterveiligheid in het gedrang.

Zoetwatervoorraad De gemeente wekt volgens Zuiderzeeland ten onrechte de indruk dat er nauw is samengewerkt. De Oostvaardersdijk moet waarschijnlijk versterkt worden in het kader van het hoogwaterbeschermingsprogramma. Volgens de gemeente wordt dit in het plan meegenomen, maar is pas in 2027 bekend hoe deze versterking eruitziet. Volgens het waterschap “loopt de gemeente voor op de feiten op een manier die tot onomkeerbare situaties kan leiden”.

Ook is waterschap Zuiderzeeland kritisch op de woningbouw in het Markermeer of bij de Oostvaardersdijk. Zowel het IJssel- als het Markermeer is belangrijk voor de Nederlandse zoetwatervoorziening en bebouwing op deze locaties zou de watervoorraad in gevaar kunnen brengen. De waterbeheerder adviseert de gemeenteraad van Lelystad daarom om het plan af te keuren.

Foto: Shutterstock

Achtergrond

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

3

‘We leven in een delta, we moeten nu ruimtelijke keuzes maken’ Klimaatadaptief - Om bouwen betaalbaar te houden, moet de sector standaardiseren. Daarvoor moeten er ook landelijke regels komen voor eisen rond water en bodem. ten. Anders wordt de boel juist op slot gezet en wordt “water dicterend”, vreest De Zeeuw.

Haan begrijpt de zorgen, maar ziet een middenweg. “We moeten normerend zijn in de doelen, niet in de middelen.” Volgens de dijkgraaf kan iedereen al bouwen op een manier die water en bodem sturend laat zijn, maar gebeurt dat nog niet altijd. Daar zijn normen voor nodig.

DOOR PETRA PLATSCHORRE

K

om met een landelijke bouwnorm die water en bodem als uitgangspunt neemt. Die oproep deed onder anderen Heijmans-ceo Ton Hillen tijdens het jaarlijkse congres van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB). Daar deelde het EIB zijn sectorverwachtingen voor de komende jaren en vond een panelgesprek plaats over de kabinetsambitie om het wateren bodemsysteem een doorslaggevende rol te geven bij de inrichting van Nederland.

Tijdens het gesprek in het DeLaMar Theater in Amsterdam stelde Hillen dat de betaalbaarheid van woningbouw onder druk staat. Het is een belangrijke reden dat de topman zich met Heijmans is gaan richten op industrialisatie. Maar om te industrialiseren moet er gestandaardiseerd worden, en daar is - ook op het gebied van water en bodem - landelijke regelgeving voor nodig.

De topman staat niet alleen in zijn pleidooi. Ook panellid Rob van Muilekom, gedeputeerde van de provincie Utrecht, vindt dat een gelijk speelveld moet worden gecreëerd. “De ambities in de huidige bouwregels zijn te mager”, vindt Van Muilekom. De provincie Utrecht heeft al verdergaande richtlijnen opgesteld via het convenant Toekomstbestendige Woningbouw, in samenwerking met de provincies Noord- en Zuid-Holland en Flevoland.

Volgens Van Muilekom biedt het convenant duidelijkheid aan opdrachtgevers en marktpartijen over de eisen waar toekomstbestendige woningbouw aan moet voldoen. Maar die duidelijkheid moet er landelijk komen.

Hij roept grote branchepartijen als Bouwend Nederland en Neprom op achter het ‘koppeloton’ te gaan staan. “Het probleem is zo urgent. We hebben de koplopers nodig om ambitieuzer te willen en te kunnen bouwen.”

Hogere eisen Ambitieuzer bouwen, daar kan Jeroen Haan, dijkgraaf van hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, zich in vinden. Er moeten écht andere woonconcepten komen, zei hij in het panelgesprek. Drijvende woningen, of woningen op palen. En grootschaliger projecten. “Er moet een andere standaard komen dan nu. Woningen moeten aan hogere eisen gaan voldoen.”

Want natter wordt natter, droger wordt droger en heter wordt heter. De weersextremen nemen toe. Dat maakt

Blijven bouwen

Foto: ANP

dat we echt in een andere tijd leven, vindt Haan. Waar twintig jaar geleden al rapporten verschenen over klimaatverandering en weersextremen, leven we nu niet meer in hypothetische situaties.

De grenzen van het systeem zijn bereikt, stelt de dijkgraaf. Het waterschap denkt graag mee, want je kunt niet alleen nee verkopen. “Je hebt ook een verplichting om te laten zien hoe het wel kan.”

Maar hoe verhouden die hogere eisen zich tot de betaalbaarheid van de woningbouw? Volgens Haan moet het juist kosten voorkomen. De dijkgraaf wijst op de schade die kan ontstaan door extremer weer. Als de bouw daar niet op anticipeert, gaan de kosten op termijn juist omhoog.

In het panel zit ook René Vrugt, directeur Bodem, Ruimte en Klimaatadaptatie bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Ook hij is voor landelijke kaders. Waterveiligheid is al wettelijk verankerd, en daar heeft Nederland veel profijt van gehad, vindt hij. Vrugt wijst erop dat vorig jaar een maatlat is gepubliceerd die duidelijk maakt hoe klimaatadaptief bouwen eruitziet. Volgens de directeur wordt nu nog onderzocht hoe die juridisch verankerd kan worden. Hij verwacht dat dit onderzoek binnenkort is afgerond. Daarna moet er nog een politiek besluit over worden ge-

nomen. Wat Vrugt betreft kan dat besluit nog voor de zomer vallen.

De maatlat gaat nog vooral over hóé te bouwen, maar ook over wáár gebouwd wordt moet een afweging worden gemaakt. Op een aantal plekken is het onverstandig om verder te bouwen. Uiterwaarden, bepaalde gebieden van de diepste polders, of buitendijks in het IJsselmeergebied. Vrugt denkt niet dat dit Nederland op slot zet. Volgens hem zijn er nog veel ruimtelijke mogelijkheden.

Verschillende projecten laten bovendien zien wat er nog allemaal wel kan, zoals ontwikkelplannen in de Rijnenburgpolder, de Zuidplaspolder en de Gnephoek.

“We leven in een delta, waar we veilig willen blijven wonen. Maar we lopen tegen de grenzen aan. We moeten nú ruimtelijke keuzes maken.”

Water dicteert Niet iedereen kan zich vinden in de roep om landelijk beleid. Vanuit de zaal klinkt kritiek, onder anderen van oud-hoogleraar gebiedsontwikkeling Friso de Zeeuw. Hij vindt het zorgelijk dat er een “tsunami” aan juridische borging aankomt. Beperk die voor de duurzaamheidseisen, stelt hij, zodat de industrialisatie van de bouw kan worden voortgezet. En gebruik de ruimte die over is voor maatwerk en experimen-

EIB-directeur Taco van Hoek ziet ook nog wel haken en ogen. Hij maakt zich zorgen over de doelmatigheid van dergelijke regels. Het bouwen voor situaties die zich pas over vijftig of zeventig jaar voordoen, is omgeven door onzekerheden. In andere woorden: hoe kun je blijven bouwen zonder dat je verzandt in regels en het land op slot komt, zoals met de stikstofcrisis is gebeurd?

Hillen begrijpt de analyse, maar vindt de situatie toch niet helemaal vergelijkbaar. Stikstof is de bouw min of meer overkomen, vindt de topman. Dat is nu heel anders: “We zijn nu al fundamenteel veel eerder in debat.” Wel maakt Hillen zich zorgen over de kennis en capaciteit bij gemeenten.

Dat struikelblok ziet ook Van Muilekom. Hij wijst op het zogeheten ‘ravijnjaar 2026’, waarbij veel gemeenten geldtekorten verwachten vanwege wijzigingen in het gemeentefonds. Hij doet een oproep aan het Rijk: kom met structureel geld voor de woningbouw.

“Niet iedere keer weer een potje”, waarmee hij verwijst naar onder meer de Woningbouwimpuls en de Startbouwimpuls.

Hollands glorie De rekening voor watereisen moet in ieder geval niet alleen maar terechtkomen bij de consument, vindt Hillen. De ‘BV Nederland’ moet ook haar verantwoordelijkheid nemen. De afgelopen twee à drie jaar is water bij Heijmans belangrijker geworden, zozeer dat het onderwerp inmiddels ook wordt meegewogen bij investeringsbesluiten. Hillen vindt dat het bouwbedrijf zijn verantwoordelijkheid moet nemen. “Het is te makkelijk om te wijzen naar de overheid.”

Vrugt hoopt dat het thema weer nieuwe ‘Hollandse glorie’ kan opleveren, vergelijkbaar met de nationale trots over de Deltawerken. Afsluitend heeft Haan nog advies aan de zaal: ga samen het gesprek aan en bedenk: waar is het logisch om te bouwen? “Lees het landschap.”

4

Interview

Rijk ontpopt zich als gebiedsontwikkelaar: nieuwe Vinex-wijken op eigen grond

Met de grootste portefeuille de krappe woningmarkt op Woningbouw - Het Rijksvastgoedbedrijf zet zijn grond en vastgoed nadrukkelijker in om grote woonwijken te bouwen. Te beginnen met drie projecten in Flevoland. ‘‘We willen enige regie in de uitvoering houden en ook echt bijdragen aan de doelen die ons kabinet heeft gesteld.”

DOOR MARC DOODEMAN

W

e hebben de grootste vastgoedportefeuille van Nederland. Dan zullen we ook moeten kijken of we een maatschappelijk bijdrage kunnen leveren”, zegt Tessa Flantua, sinds 1 januari directeur gebieds- en vastgoedontwikkeling bij het Rijksvastgoedbedrijf. Het Rijk bezit ruim tachtigduizend hectare grond en bijna twaalf miljoen vierkante meter aan gebouwen. Daar moet je in tijden van grote woningtekorten volgens haar wat mee.

Het Rijk gaat zijn vleugels uitslaan als gebiedsontwikkelaar. Kajsa Ollongren, de minister die in het kabinet-Rutte III over wonen ging, sprak in 2021 al over de noodzaak van een actiever grondbeleid en een rijksontwikkelbedrijf. Grondposities voor woningbouw waren steeds meer in handen gekomen van projectontwikkelaars, terwijl gemeenten geen financiële risico’s met grondaankopen meer aandurfden. Daardoor is de slagkracht van overheden verminderd.

Rutte IV wilde niet aan de zijlijn blijven. “Het Rijk gaat met zijn vastgoed en grondpositie bijdragen aan het terugdringen van de woningnood door extra betaalbare huur- en koopwoningen te realiseren”, werd eind 2021 afgesproken in het coalitieakkoord.

Flevoprojecten Het beoogde rijksontwikkelbedrijf kwam er vorig jaar, zij het onder een andere naam: het Rijksvastgoedbedrijf heeft sinds mei een directie Gebieds- en Vastgoedontwikkeling. Naast Tessa Flantua was strategisch adviseur Rik Bauer nauw betrokken bij de oprichting van de ontwikkelafdeling. Samen spraken ze met Cobouw over hun plannen.

Rik Bauer. Foto: Frank van Beek / RVB

Boven aan het prioriteitenlijstje staan drie projecten in Flevoland, zegt Flantua. In tegenstelling tot commerciële vastgoedbedrijven hoeft het Rijksvastgoedbedrijf in die regio geen grond te kopen. De gronden en gebouwen waar de vastgoedorganisatie eigenaar van is, zijn komen aanwaaien. Grofweg de helft van de grond die in beheer is van het Rijksvastgoedbedrijf is agrarische grond, die vooral werd gewonnen door de inpoldering van het IJsselmeer en de Wieringermeer.

Het Rijksvastgoedbedrijf is de rechtsopvolger van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders, legt Bauer uit.

Veel van de grond wordt verpacht aan boeren. De andere helft is defensiegrond, bijvoorbeeld oefenterreinen en kazernes. Ook verkochte locaties als het Hembrugterrein in Zaandam en het Marineterrein in Amsterdam, waar nu gebiedsontwikkeling plaatsvindt, waren defensielocaties.

‘Succes ermee’ De afgelopen jaren heeft het Rijk veel vastgoed verkocht dat in onbruik was geraakt. Van het voormalige Paleis van Justitie aan de Prinsengracht in Amsterdam tot de Bijlmerbajes en het Pieter Baancentrum in

‘‘Door voor regie te kiezen kan het Rijk invloed uitoefenen op de versnelling van de woningbouw’’ Utrecht. Meestal aan de hoogste bieder. Maar die aanpak past niet meer bij het huidige Rijksvastgoedbedrijf. “Ofwel je gooit alles op de markt en je zegt: ‘Succes ermee, markt.’ Ofwel je probeert enige regie in de uitvoering te houden door te sturen op een programma dat uiteindelijk ook echt bijdraagt aan de doelen die ons kabinet heeft gesteld”, zegt Flantua. Door voor regie te kiezen kan het Rijk invloed uitoefenen op de versnelling van woningbouw, maar ook op de transitie van de landbouw en de opwekking van duurzame energie.

Helemaal vanaf nul begint het Rijksvastgoedbedrijf niet. De organisatie had al wat grote gebiedsontwikkelingsprojecten lopen, zoals de herontwikkeling van het Hembrugterrein, de luchtmachtbasis Twente en het vliegveld Valkenburg. Flantua: “Bij het Hembrugterrein ging dat eigenlijk noodgedwongen. Want in die tijd, 2017, lukte het niet om een stuk vervuilde grond met een aantal opstallen te verkopen.” De markt was na de kredietcrisis nog te slecht en de risico´s waren te groot.

Inmiddels zitten er in Flevoland drie grote projecten, maatje Vinex, in de pijplijn. Lelystad ZuiderC, Almere Pampus en Almere Oosterwold fase 2. Bij Almere Pampus mikt het Rijk op tienduizenden nieuwe

Bij Almere Pampus mikt het Rijk op tienduizenden nieuwe woningen. Foto: Flying Holland/John Gundlach

Interview

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

woningen. Bij Oosterwold op vijftienduizend. Ten zuiden van Lelystad is ruimte voor vijftienduizend woningen. “De Flevoprojecten komen er niet omdat het Rijksvastgoedbedrijf zelf wil dat precies daar woningen komen”, benadrukt Bauer, “maar omdat de gemeenten ambitieuze bouwplannen hebben die passen in afspraken die met het Rijk zijn gemaakt.”

Water door de rivier “Bij Lelystad zijn we bezig met de planvorming. Hoe moet het gebied er in de toekomst uitzien?”, vertelt Flantua. Maar voordat Pampus en Oosterwold fase 2 van start kunnen, moet er nog heel wat gebeuren. Zo wil Almere dat Pampus er alleen komt als er een IJmeerlijn wordt aangelegd. Deze oeververbinding tussen Amsterdam en Almere moet grotendeels bekostigd worden door het Rijk. Verder wordt de bodem van Pampus nog onderzocht. Die verschilt nogal van andere grond in Nederland: het is een door mensen gemaakt landschap boven op de IJsselmeerbodem, met daaronder oude lagen klei en veen.

Op Oosterwold fase 2 “moet nog gestudeerd worden” Mocht het doorgaan, dan moeten er nog wellicht boeren uitgekocht of verplaatst worden. Toch is dit project

5

volgens Bauer wat concreter en haalbaarder dan Pampus. “Veel boeren willen natuurlijk gewoon hun bedrijf continueren. Dat gaan we regelen voor ze, net als we dat in fase 1 hebben gedaan.” Volgens Bauer kan dit door ze te verhuizen “naar andere percelen van ons, elders in Flevoland of anders buiten Flevoland.”

Voor het project ZuiderC in Lelystad moet een derde van de woningen met minimaal 30 procent biobased materialen worden gebouwd. Dat is althans de intentie. De materialen moeten op rijksgronden verbouwd worden, als het kan ook in Flevoland. “We denken op dit moment bijvoorbeeld aan isolatiematerialen als vlas of lisdodde”, zegt Bauer. Het Rijksvastgoedbedrijf zal daarbij samen optrekken met Staatsbosbeheer.

Sier maken Met de Flevoprojecten wil het Rijk goede sier maken.

“We gaan weer grootschalig bouwen zoals we dat vroeger deden in de Vinex-tijd”, verklaarde demissionair minister Hugo de Jonge afgelopen maand bij het tekenen van de bestuursovereenkomst voor de ontwikkeling in Lelystad. “Omdat de Rijksoverheid eigenaar is van de grond, zitten we - met anderen - aan het stuur, ook op deze manier hernemen we de regie”, vervolgde hij.

Tessa Flantua. Foto: Frank van Beek / RVB

Toch is er ook een verschil met de Vinex-tijd (19952005). Waar vroeger fors geïnvesteerd werd in grote nieuwbouwwijken, zit nu de hand op de knip. Althans bij het Rijksvastgoedbedrijf. De Flevoprojecten moeten een sluitende businesscase hebben. Ze moeten individueel langs een investeringscommissie en kunnen na goedkeuring een beroep doen op een speciale “begrotingsfaciliteit” van het ministerie van Financiën.

Het Rijksvastgoedbedrijf wordt daarmee het projectontwikkelingsbedrijf van het Rijk.

Wanneer de eerste nieuwbouwwoningen in Flevoland op rijksgrond verschijnen, durft Flantua niet te zeggen. Maar dat het Rijksvastgoedbedrijf al jaren woningen oplevert, is zeker. Het gaat dan vooral om het herbestemmen van leegstaand vastgoed. “Dat gaat het hele jaar door”, zegt Flantua. Met het ombouwen van kazernes tot woningen wordt bijvoorbeeld een “flinke bijdrage” geleverd aan de voorraad. “De laatste jaren een paar duizend woningen.”

‘‘Waar vroeger fors geïnvesteerd werd in grote nieuwbouwwijken, zit nu de hand op de knip’’ Flantua zou in de toekomst marktpartijen wel “eerder aan boord” willen bij gebiedsontwikkelingen waar vastgoed van het Rijk in het spel is. Want soms maakt het Rijksvastgoedbedrijf een “nota van uitgangspunten” met een gemeente voordat vastgoed op de markt wordt gezet, maar ontstaan er toch “interpretatieverschillen” tussen de koper van het pand en de gemeente. Dat zorgt voor vertraging. Bauer: “Als wij aan boord blijven, kunnen we zeggen: zo was het afgesproken en zo was het bedoeld.” Om dit soort problemen te voorkomen denkt Flantua dat het Rijksvastgoedbedrijf in de toekomst wellicht vastgoed kan verkopen met “uitgestelde levering”. Pas als een ontwikkeling klaar is, verkoopt het Rijksvastgoedbedrijf alles.

De ontwikkelpoot van Rijksvastgoedbedrijf is nog niet af, maar under construction, zeggen Flantua en Bauer. Een nieuwe taak die het Rijksvastgoedbedrijf naar zich toe gaat trekken, wordt bijvoorbeeld ook het huisvesten van statushouders. “We hebben wat actieve zoekacties gedaan naar objecten die we kunnen transformeren”, zegt Flantua. “Wij gaan de woningen niet zelf exploiteren. Het zal altijd in samenwerking met een gemeente of een corporatie gaan.”

Aankopen zijn er nog niet gedaan. “Dit is echt een nieuwe taak van ons die nog uitgekristalliseerd moet worden.”

LEES MEER OVER DIT ONDERWERP OP COBOUW.NL

De Warmtepomp Innovatieroute tijdens de VSK 6 t/m 9 februari Jaarbeurs Utrecht

Tijdens de VSK 2024 organiseert het Vakblad

Voor wie?

Warmtepompen dagelijks de ‘Warmtepomp

Ben je als technisch professional actief bij -of

Innovatieroute’. In een rondleiding langs

voor een installatiebedrijf, adviesbureau,

diverse toonaangevende spelers op het

projectontwikkelaar, gemeente, corporatie,

gebied van duurzame klimaattechnologie

vastgoedbedrijf, architectenbureau of

informeren we je over de nieuwste

bouwbedrijf? Dan mag je deze Innovatieroute

ontwikkelingen op dit gebied. In anderhalf uur

niet missen!

ben je weer helemaal op de hoogte.

Deelname is gratis. Maximaal 30 deelnemers per route.

Meld je aan: www.vakbladwarmtepompen.nl/innovatieroutevsk

Achtergrond

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

7

Moet bouw rekening houden met de Amerikaanse grondtermiet?

De termietsoort die in Zuid-Holland werd aangetroffen kan grote schade aanrichten aan gebouwen. ‘Geen reden tot paniek, wel zaak om alert te zijn’.

DOOR ROB HENDRIKS

D

e Amerikaanse grondtermiet haalde afgelopen jaar het nieuws nadat onderzoekers in Zuid-Holland twee kolonies aantroffen. De beestjes doken op in panden met plantenkassen en enkele dierenverblijven waar tropische planten worden gehouden en verkocht. De insecten, vermoedelijk ooit meegekomen met ingevoerde planten uit Noord-Amerika, hadden jarenlang ongemerkt gangen geknaagd door hout. De schade werd pas laat ontdekt, omdat termieten de buitenste laag niet aanvreten. Zo wordt pas laat ontdekt wanneer een balk van binnen al helemaal is uitgehold.

De schade in de Zuid-Hollandse kassen was groot. “Er is sprake van aantasting vanaf funderingen tot en met ten minste de eerste verdiepingen, en mogelijk ook dakconstructies”, constateerden de onderzoekers. Dat wijst er volgens hen op dat de termietenkolonie zich gedurende een periode van minstens tien jaar moet hebben ontwikkeld. De kolonie, die zich uitstrekt over grofweg vijftienhonderd vierkante meter, had zich inmiddels ook al gevestigd de buren. Ook in Gelderland en Noord-Brabant zijn twee kolonies termieten ontdekt, al is nog niet bekend of het hier eveneens om de Amerikaanse grondtermiet gaat.

Termietenplaag Met de toename van de wereldwijde handelsstromen zijn termietensoorten verspreid op plaatsen waar ze van nature niet voorkwamen. De Amerikaanse soort is geïmporteerd in het zuiden van Canada, Uruguay, Chili, Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, Italië en de Azoren. In Frankrijk komt de soort al lang voor, mogelijk al meer dan twee eeuwen, en is daar uitgegroeid tot een plaag. Het zuidwesten van het land wordt door de overheid beschouwd als potentieel besmet gebied, maar ook in Parijs en de omgeving van Calais zijn kolonies van de Amerikaanse grondtermiet aangetroffen.

Voor deze gebieden gelden wettelijke regels om termietresistent hout te gebruiken in draagconstructies. Ook zijn er wettelijke verplichtingen voor termieten-

Verwacht wordt dat termieten zich door klimaatverandering zullen vestigen in gebieden waar ze voorheen niet voorkwamen. Foto: Shutterstock

clausules in koopakten en is voor hypothecaire leningen een termietenonderzoek vereist.

Geduchte vijand Verwacht wordt dat termieten zich door klimaatverandering zullen vestigen in gebieden waar ze voorheen niet voorkwamen. Volgens wetenschappelijke studies zou de Amerikaanse grondtermiet zich vanuit Frankrijk naar het noorden kunnen verspreiden, tot in Finland aan toe. Toch is er voorlopig geen reden tot paniek, zegt projectleider Jos Creemers van houtonderzoeksinstituut SHR. “Laat ik vooropstellen dat termieten echt een geduchte vijand kunnen zijn. Maar de vondst van enkele kolonies betekent niet dat Nederland meteen door deze termiet overlopen wordt. Wel is het zaak om alert te zijn. Want door klimaatverandering worden de omstandigheden voor daadwerkelijke vestiging van deze termiet gunstiger.”

Creemers wijst op een zogenoemd ‘signaaladvies’ van het Bureau Risicobeoordeling & Onderzoek (BuRO) van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). In dit advies, gericht aan het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), waarschuwt het bureau voor de risico’s van uitheemse termieten in Nederland.

Volgens woordvoerder Cindy Heijdra van het ministerie staat de grondtermiet niet op de Europese lijst van zorgwekkende invasieve exoten waar het ministerie verantwoordelijk voor is. “De bestrijding van bestaande kolonies kan daar echter niet op wachten. We kunnen nu

nog proberen om een groter probleem voor Nederland op langere termijn te voorkomen. Als termieten zich definitief in Nederland vestigen, is uitroeien niet meer mogelijk”, zegt Heijdra.

Het ministerie laat bestaande kolonies daarom bestrijden, nadat zij zijn onderzocht. De bouw zou er volgens de zegsvrouw goed aan doen zich voor te bereiden op de komst van termieten en er actief over mee te denken. “Want er wordt in toenemende mate gebruikgemaakt van hout in de bouw.”

Eric de Munck, adviseur bij Centrum Hout, maakt zich voorlopig echter geen zorgen over de termiet. “Laten we realistisch blijven en de risico’s in perspectief bekijken. Die beestjes vliegen geen honderden kilometers, dus bestaande kolonies zullen zich niet heel snel verspreiden. Maar het is verstandig om de ontwikkeling van de termiet te monitoren en kolonies te melden bij het Kennis& Adviescentrum Dierplagen.”

Mocht het toch zover komen dat de termiet zich hier vestigt, dan is er genoeg kennis en ervaring vanuit het buitenland om de termiet te bestrijden, denkt De Munck. “Er zijn allerlei bouwkundige maatregelen die houtbouwers in acht kunnen nemen, maar op dit moment zie ik daar geen noodzaak toe. Ik denk dat de schade door achterstallig onderhoud vele malen groter is dan de schade die we door termieten kunnen krijgen.”

Architect Jan Daggenvoorde belde onlangs met SHR om zich goed te laten informeren over de Amerikaanse grondtermiet en mogelijke bouwkundige maatregelen. “Nu er steeds meer bioba-

sed gebouwd wordt, moeten we rekening houden met risico’s als deze termiet”, vindt Daggenvoorde. “Zowel in de voorbereiding als de uitvoering moeten we scherp zijn op veranderende omstandigheden. Door klimaatverandering kunnen hier problemen ontstaan.”

Preventieve maatregelen Daggenvoorde pleit ervoor om in het ontwerp, de detaillering en de bouwfysische aspecten rekening te houden met klimaatverandering. “Laten we het paard niet achter de wagen spannen, maar preventieve maatregelen nemen, bijvoorbeeld door import van planten te controleren op termieten. Als de termiet zich hier vestigt, kan dat negatieve gevolgen hebben voor biobased bouwen. Dat mogen we niet laten gebeuren.”

Of de termiet zich nu in Nederland vestigt of niet, volgens projectleider Creemers van SHR moet het een geruststelling zijn voor Nederlandse bouwers dat ze het wiel niet opnieuw hoeven uit te vinden.

“Termieten komen in een groot deel van de wereld voor en de mensen in die landen leven ermee en weten wat zij moeten doen. Er is dus al enorm veel ervaring met mogelijke maatregelen. Het begint al met het ontwerp van een houten gebouw, waarbij je voor detailleringen kunt kiezen die het termieten onmogelijk maken om het hout te bereiken. Of denk aan de inrichting van het terrein rond het gebouw. Zo kun je al voordat er überhaupt sprake is van een gebouw preventieve maatregelen nemen om de risico’s te beperken.”

8

Achtergrond

Experts zetten vraagtekens bij opknippen contract Van Brienenoordbrug

‘Dit zal een enorme wissel trekken op de capaciteit van RWS’ Aanbesteden - Het opknippen van aanbestedingen, zoals demissionair minister Harbers van plan is met de Van Brienenoordbrug, maakt infraprojecten niet goedkoper, maar juist complexer en duurder. Dat zeggen experts tegen Cobouw.

DOOR THOMAS VAN BELZEN

V

oor hem moet je oppassen”, zeggen ze weleens in de gangen bij Rijkswaterstaat.

“Hij komt namelijk alleen langs als er gedonder is. Ze noemen hem ook wel projectdokter.”

Hij is Marcel Hertogh, hoogleraar grote infrastructurele projecten aan de TU Delft en de Erasmus universiteit. Bij de vorige week afgebroken aanbesteding van de Van Brienenoordbrug is hij niet betrokken. Maar had hij een pilletje tegen de frustratie, dan had hij de bouwers die zich de afgelopen achttien maanden, naar nu blijkt voor niets, hebben ingespannen om het civieltechnische huzarenstukje rond te rekenen, daar graag aan geholpen. Want dat de specialisten van Dura Vermeer, Mobilis en staalbouwer Hollandia thuis op de bank zitten te balen, staat volgens hem als een paal boven water.

Minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat blies de aanbesteding begin vorige week af. De opdracht dreigde veel duurder uit te pakken dan begroot, het contract bleek te star, er was slechts één combinatie die het aandurfde (De Witte Boog) en al zou hij het gewild hebben: het contract aanpassen mocht niet meer. Dat zou oneerlijk zijn naar de bouwers die afhaakten.

Opknippen in drie delen Mocht het project Van Brienenoordbrug worden opgeknipt, dan worden het waarschijnlijk drie losse contracten. Een voor het vervangen van de westelijke boogbrug door een nieuwe brug, een voor het vernieuwen van die oude westelijke boogbrug en het daarmee vervangen van de oostelijke boogbrug en tot slot een opdracht voor het vervangen van een groot deel van de beweegbare delen van de brug.

“Zeker in een tijd van schaarste op de markt is dit een afknapper”, zegt Hertogh. Toch ziet hij ook lichtpuntjes.

“Deze keer gaan Rijkswaterstaat en de aannemers eens niet rollebollend over straat. Het valt me op hoe goed ze uit elkaar zijn gegaan.”

Schadevergoeding Of de gemoederen zo rustig blijven, valt nog te bezien. De teleurgestelde bouwers (Dura Vermeer, Mobilis, Hollandia) uit de Witte Boog gaan komende weken namelijk nog aan tafel met Rijkswaterstaat om de mislukte aanbesteding te evalueren en te praten over een eventuele vergoeding voor de aannemers.

Dat de grootste infrabeheerder iets uit te leggen heeft aan de enige combinatie die zich begin vorig jaar meldde voor het prestigieuze 500-miljoenplus-project (ondanks de keuze voor het al zo vaak bekritiseerde Design and Construct-contract) is volgens meerdere experts klip en klaar.

‘‘De bewijslast ligt bij Rijkswaterstaat. Zij heeft echt wel iets uit te leggen’’ Vraagtekens plaatsen ze bij het feit dat Rijkswaterstaat de aanbesteding pas in zo’n laat stadium afbrak. Ook de aangevoerde excuses doen wenkbrauwen fronsen.

“Risicovol? De complexiteit van dit project was bekend bij Rijkswaterstaat.

Er zijn tal van marktconsultaties geweest, waarin dat aan de orde kwam”, zegt Sander Engels, advocaat bouwrecht en partner bij AKD Benelux Lawyers.

Kritiek heeft hij ook op het feit dat Rijkswaterstaat niet in een eerdere fase luisterde naar de markt met betrekking tot de keuze van de contractvorm. “Dat is een gotspe.”

Niet dat aanbestedingen nooit worden afgebroken. Dat gebeurt wel vaker.

Meestal inderdaad door onverwacht hoge kosten. Engels: “Maar dat betekent niet dat het zomaar mag.”

De bewijslast ligt volgens hem bij Rijkswaterstaat. Die heeft echt wel iets uit te leggen. Het is vooral de vraag in hoeverre de opdrachtgever zelf een zorgvuldige raming heeft gemaakt, zegt de advocaat. Hertogh is geen jurist, maar rekent er wel op dat er zal worden onderhandeld over een vergoeding.

Hertogh spreekt uit ervaring. Nadat het contract van het Zuidasdok werd ontbonden, heeft hij de financiële claim van de bouwers uitonderhandeld. “Toen lag het uiteindelijke bedrag waarvoor het project gegund was ver boven de raming van Rijkswaterstaat. In Cobouw had men het destijds zelfs over een half miljard euro daarboven.”

Exorbitant duur Vorige week blies minister Harbers de aanbestedingsprocedure van de Van Brienenoordbrug op soortgelijke gronden af. Het project dreigde volgens hem exorbitant duurder te worden dan zijn eigen dienst had begroot. Hoeveel duurder is onduidelijk, maar in de markt gonzen geruchten dat het zou gaan om honderden miljoenen euro’s extra, boven op de 680 miljoen euro die Rijkswaterstaat had gereserveerd. Een dispuut is er vooral over de kosten van het invaren van de boogbruggen.

Dat Harbers ingrijpt, valt volgens aanbestedingsexperts ergens nog wel te billijken, twijfels hebben ze wel over de manier waarop hij dat wil doen. Vooral het opknippen van de opdracht, zoals de demissionaire bewindspersoon voorstelt, vinden zij onverstandig. Ze betwijfelen ook sterk of de minister zo geld kan besparen.

Ze waarschuwen voor grote interfacerisico’s en coördinatieproblemen en verwijzen naar de Noord-Zuidlijn in Amsterdam. Ook daar was het oor-

spronkelijke budget ‘ontoereikend’. De gemeente besloot het project op te knippen, maar mede daardoor werd de uitvoering niet goedkoper, maar duurder: 1,9 miljard werd 3,1 miljard.

Ook in het parlementaire onderzoek naar de Noord-Zuidlijn, wordt het opknippen van het project meermaals in negatieve zin benoemd. Interfacerisico’s waren volgens de onderzoekers destijds onvoldoende verwerkt in de planningen met als gevolg dat een vertraging in de diepe stations direct leidde tot vertragingen bij de aanleg van de boortunnels. Niet de bouwers maar de gemeente Amsterdam draaide voor die meerkosten op.

Technisch ingewikkeld “Opknippen zou ik niet doen”, zegt ook hoogleraar Hertogh. Bij het Zuidasdok adviseerde hij dat wel. “Maar dat project was kortweg te groot. De omvang van de Van Brienenoordbrug is nu niet de reden dat de aanbesteding is geklapt.”

Achtergrond

9

Foto: Ries van Wendel de Joode

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

Volgens Hertogh is de opgave van de Van Brienenoordbrug bij uitstek niet geschikt voor opknippen. “Technisch is dit project enorm ingewikkeld. Transport en montage bepalen mede het ontwerp. Daarnaast moeten de bruggen worden vervangen terwijl de winkel openstaat. Dat levert een ingewikkelde fasering op en dat vereist juist een integrale benadering.”

Ook aanbestedingsexpert Arent van Wassenaer plaatst zijn kanttekeningen bij het door Harbers voorgestelde knipidee. “De grote vraag is wat je hiermee wint. Dit zal een enorme wissel trekken op de capaciteit van Rijkswaterstaat.”

Van Wassenaer herinnert zich oud-minister van Verkeer en Waterstaat Tineke Netelenbos en de onderbouw van de HSL-Zuid. “Aannemers zette ze weg als stoute jongetjes die met exorbitante bedragen een slaatje zouden willen slaan uit deze opdracht. Door het project verder op te knippen dacht ze dat de aannemers wel zouden inbinden.

Aperte onzin. Gelukkig ging dat plan niet door.”

Alliantie-model Maar wat dan wel? Hertogh, die onder meer ook te hulp schoot bij de Ring Groningen, dringt aan op een andere contractvorm, waarbij markt en overheid in vertrouwen met elkaar samenwerken. “Maar om die vorm te bepalen, moet je wel eerst integraal kijken naar de hele opdracht. Wat moet er gebeuren met de bruggen, wat met de scheepvaart en wat met het doorgaande autoverkeer? Pas als je dat scherp hebt, bepaal je welke contractvorm hier het beste bij past. Dat kan een tweefasenaanpak zijn of een alliantie.”

Van Wassenaer en Engels zien zo’n alliantiemodel ook wel zitten. Opdrachtgever en marktpartijen zijn in zo’n model meer op elkaar aangewezen.

In zo’n contractvorm ligt de nadruk op het als partners beheersen en verdelen van de risico’s.

Drie redenen om de aanbesteding af te breken In de aanbestedingsdocumenten van de Van Brienenoordbrug staat dat Rijkswaterstaat zich kan beroepen op drie motieven om een aanbestedingsprocedure te beeindigen. Hiervan kan sprake zijn: 1. indien er geen sprake is van daadwerkelijke mededinging; 2. om politieke en/of beleidsmatige redenen.

3. bij veranderingen in relevante wet- of regelgeving.

In de aanbesteding staat ook dat alle combinaties die meedoen aan de zogenoemde dialoogfase een tendervergoeding krijgen van 2 miljoen euro, zodra het werk is gegund, maar dat is dus nooit gebeurd. Experts rekenen er wel op dat de bouwers een vergoeding krijgen.

Of Rijkswaterstaat zo’n flexibele aanpak aandurft, waagt Hertogh te betwijfelen. Hij typeert Rijkswaterstaat als een ‘blauwe organisatie’ en vreest dat het in de zomer toch weer op de proppen komt met een nieuw, dik contract, waarin alles al op voorhand vastligt. Advocaat Engels deelt die zorg. “Een alliantie is voor veel opdrachtgevers nog een brug te ver. Vaak ontbreekt het aan vertrouwen in elkaar.”

Dura Vermeer, Hollandia en Mobilis willen nu niet ingaan op vragen van Cobouw, maar eerst de uitkomst van de gesprekken met Rijkswaterstaat afwachten.

MEER OVER DE VAN BRIENENOORDBRUG OP COBOUW.NL

Foto: ANP

10

Achtergrond

Achtergrond

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

11

Startbouwimpuls mooi meegenomen, toch rekenen bouwers zich niet rijk

‘De regeling is niet riant, maar dat is ook niet de opzet’ Woningbouw - De eerste woningbouwprojecten zijn inmiddels aangezwengeld met de Startbouwsubsidie van het Rijk. Maar het steuntje in de rug neemt de pijn niet weg. “Het verlies wordt hooguit kleiner, op elke woning leggen we momenteel geld toe.”

DOOR YVONNE TON

V

ijf bouwprojecten van Woonstad Rotterdam kregen onlangs een financieel steuntje in de rug dankzij de Startbouwimpuls (SBI). Goed nieuws, en toch heeft de woningcorporatie gemengde gevoelens bij de toekenning van ruim 4 miljoen euro. “Natuurlijk zijn we er blij mee”, zegt woordvoerder Kevin van Eikeren. Maar er hadden nóg meer projecten geld kunnen krijgen. “We hadden er acht voorgedragen.”

Bovendien blijven ook met de startbijdrage de projecten van Woonstad verlieslijdend, zegt Van Eikeren “Het verlies wordt hierdoor hooguit iets kleiner.

Op elke woning leggen we op dit moment geld toe.” Gezien de lange wachttijden voor corporatiewoningen had Van Eikeren het logisch gevonden als de gemeente uitsluitend projecten had voorgedragen met deels of uitsluitend sociale huur. Maar dat was niet het geval.

Duurdere grond Wat volgens Woonstad vooral steekt, is dat het voordeel van de landelijke subsidie weer tenietgedaan wordt door een forse verhoging van de grondprijs voor sociale huurwoningen met ingang van dit jaar. De gemeenteraad ging vlak voor de kerst akkoord met een voorstel hiertoe van het gemeentebestuur. Voor contracten die voor 1 januari zijn afgesloten geldt nog de oude prijs van 100 euro per vierkante meter. Voor nieuwe projecten geldt een sociale grondprijs van 250 euro.

Om de begroting rond te krijgen kijkt een corporatie volgens Van Eikeren breder dan alleen naar afzonderlijke projecten. “We hebben één pot met geld en uiteindelijk roomt de gemeente dat lokaal weer af.” Onder aan de streep schiet de corporatie dus niet zo veel op met de Startbouwimpuls, vindt hij. “Er moet gewoon maatschappelijk geld bij als we wonen in dit systeem betaalbaar willen houden.”

Begin december stuurde Woonstad samen met collega-corporaties Woonbron, Hef Wonen en Havensteder vergeefs een brandbrief aan de gemeenteraad met het verzoek het verhogingsvoorstel te blokkeren. De corporaties vrezen dat ze door de nieuwe grondkosten – ondanks alle steunregelingen – aanzienlijk minder woningen kunnen bouwen.

De projecten die nu startsubsidie krijgen, waren vanwege het maatschappelijk belang toch wel gebouwd, zij het met meer verlies, stelt Van Eikeren.

“Maar dat is eindig, want de inkomsten stijgen niet mee.” Het zijn volgens hem dus vooral toekomstige projecten die gebaat zijn bij de financiële impuls. Want: “Hoe meer verlies je maakt, hoe kleiner de kans op een nieuw project. Onderaan de streep gaat het om het totale huishoudboekje.”

’’Het voordeel van de subsidie wordt weer tenietgedaan door een verhoging van de grondprijs’’ Rotterdam krijgt 26,7 miljoen euro uit het potje van 300 miljoen voor de Startbouwimpuls. Dertien projecten, goed voor 2.647 woningen, kunnen met het geld vlotgetrokken worden. Het grootste deel valt volgens de gemeente in het middensegment of in de sociale huur.

De gemeente diende in totaal 31 projecten in, en is tevreden met het resultaat.

“We ontvangen als stad de hoogste bijdrage van heel Nederland.”

Met de afvallers is Rotterdam nu in gesprek. Zij komen mogelijk in aanmerking voor andere steun, bijvoorbeeld de eigen Startbouwregeling van Rotterdam of de knelpuntenpot van de provincie Zuid-Holland. De bijdrage per woning van de Rotterdamse regeling ligt lager dan die van de landelijke startsubsidie:

maximaal 5.000 euro in plaats van gemiddeld 10.000 euro per woning. In de Rotterdamse pot zit 10 miljoen euro en de eerste zestien noodlijdende projecten hebben afgelopen december een bijdrage ontvangen. Een deel daarvan kreeg eveneens steun uit de landelijke SBI-gelden, waaronder twee projecten van corporatie Woonstad.

Rode cijfers Ook ontwikkelaar Van Wijnen kreeg een bijdrage uit de Startbouwsubsidie. Het geld voor project De Appendage in Hengelo is welkom “om het bloeden te stoppen”, aldus directeur Projectontwikkeling Gosse Dousma. Maar ook hij rekent zich allerminst rijk. De Appendage hoort bij een plan voor een nieuw stadsdeel met zo’n 1.500 woningen dat een lange voorgeschiedenis kent.

Door stijgende kosten dreigden de plannen in de rode cijfers te komen. Locatie, bestemmingsplan en vergunningen waren al definitief, en herontwikkeling was geen optie meer. De SBI-subsidie van 663.000 euro (inclusief btw) voor 68 huurwoningen was daarom “hard nodig”. “Als je eenmaal zo ver bent, is de weg terug heel kostbaar en vertragend. Die subsidie is bedoeld als versnelling, zodat er op korte termijn woningen op de markt komen.”

Met de rijksbijdrage komt het project net boven de streep uit, zegt Dousma.

“Het is geen project dat voldoet aan onze normale rendementseisen.” Het bouwrijp maken van De Appendage start komend voorjaar.

Groeiend vertrouwen De steun voor De Appendage is een opsteker, vindt Dousma, maar zo’n bijdrage “is niet iets waarmee je projecten renderend krijgt. Het is nooit aantrekkelijk om van uit te gaan. Het is beter voor iedereen dat het niet nodig is.”

Hij hoopt daarom vooral op verbetering van de marktomstandigheden. De eerste voortekenen, zoals het groeiende vertrouwen van de consument en de stij-

gende inkomens, waardoor kopers meer te besteden hebben, stemmen hem hoopvol. “Ik hoop dat de kostprijs uiteindelijk ook gezonder wordt, zodat de markt niet meer zo overspannen is als de afgelopen jaren.”

Bouwstroom Woningbouwregisseur Mark Oude Bennink van de gemeente Hengelo erkent dat de regeling misschien niet heel riant is, maar dat is ook niet de opzet. “De bedoeling van de subsidie is om een tekort te dichten. We zijn ons ervan bewust dat marges nog steeds heel klein zijn.”

“Het mooie is dat we de bouwstroom in onze regio dankzij deze regeling kunnen continueren. Daar gaat het met name om”, zegt wethouder Gerard Gerrits. Hengelo ontving 3,8 miljoen euro aan SBI-gelden voor negen projecten, waarmee zo’n 365 woningen gemoeid zijn. De gemeente had elf projecten voorgedragen en is dik tevreden met de uiteindelijke uitkomst.

Kracht Met de extra impuls voor sociale huurwoningen en andere betaalbare woningen hoopt de gemeente het tempo van de woningbouwproductie vast te houden.

Door in te zetten op stedelijke ontwikkeling verwacht de gemeente meer jongeren na hun opleiding aan de regio te binden en de vergrijzing beter het hoofd te bieden. Een groot deel van de stedelijke ontwikkeling moet plaatsvinden in het nieuwe stadsdeel Hart van Zuid.

“Samen met Almelo en Enschede willen we de kracht in onze regio benutten en dat ook onder de aandacht brengen van het Rijk en de rest van Nederland. Daar horen ook woningen bij. Je ziet dat we aanmerkelijk meer zijn gaan bouwen dan voor 2018. Deze aanvraag kwam daarom voor ons als geroepen. We zijn nog steeds heel druk met die woningbouwopgave.”

LEES MEER OVER DIT ONDERWERP OP COBOUW.NL

12

Project

Hobbelig maaiveld rond Binnenhof stelt bouwers voor uitdagingen Duurzaamheid - Na de renovatie komt er een gedempt stukje slotgracht terug bij het Binnenhof. Net als vroeger speelt dat een rol in de beveiliging van het complex.

DOOR AD TISSINK

E

r komt geen ophaalbrug. Zo ver grijpen de architecten en ontwerpers die betrokken zijn bij de renovatie van het Binnenhof niet terug op de geschiedenis van het ruim achthonderd jaar oude complex. Geen verwijzingen dus naar de riddertijd en een brug die kan worden opgehaald als zich vijanden aan de poort melden.

Maar de gracht die als slotstuk van de renovatie wordt uitgegraven, vervult wel degelijk een functie in de beveiliging van het Binnenhof. Ook al komt er slechts tachtig centimeter water in te staan.

Veel meer dan dat wil architect Joost Harteveld van het Rijksvastgoedbedrijf er eigenlijk niet over kwijt. Alles wat te maken heeft met de beveiliging van het Binnenhof is top secret en daar wordt niet lichtzinnig over gedaan. Dat gaat zover dat een BIM-manager van één van de bouwdelen niet eens in het model van een ander deelproject kan kijken waarop zijn eigen project moet aansluiten. Elke datakabel, elke warmteleiding, elke doorvoer is een potentiële toegang tot het centrum van de Nederlandse democratie. Daar moet zo min mogelijk over naar buiten komen.

Maar Harteveld laat er geen misverstand over bestaan dat zo’n gracht gewoon ook een verfraaiing betekent van de openbare ruimte. Toen het Rijksvastgoedbedrijf drie jaar terug de plannen bekendmaakte, sprak het al enthousiast over een cadeau aan de stad Den Haag.

Woekeren met ruimte Dat cadeau wordt pas helemaal aan het eind van het project gerealiseerd. Want voorlopig stallen de aannemers hun keten, materieel en bouwmaterialen op het deel van de Hofweg waar tot 1862 het water stroomde. Die plek hebben de bouwers keihard nodig. Want het is woekeren met ruimte in de Haagse binnenstad. Voor de tweelaagse bouwkeet dobbert er inmiddels een ponton in de Hofvijver.

Behalve voor veiligheidsdoeleinden en verfraaiing van de buitenruimte vergroot de gracht ook de bruikbaarheid van kamers in het souterrain aan de kant van het Buitenhof. Nu kijken de ramen daarvan uit op een smalle koof van metselwerk afgezet met een hek zodat er niemand in valt. Straks kijken de politici uit over het water van de gracht en stroomt er meer daglicht binnen in hun werkkamers. Terwijl het door die zeven

meter brede gracht voor kwaadwillenden een stuk lastiger wordt om dicht bij de ramen te komen.”

Hoogteverschillen Het terugbrengen van de gracht, al is het maar negentig strekkende meter, is volgens Harteveld nadrukkelijk ook een manier om de hoogteverschillen van de verschillende bouwdelen van het Binnenhof-complex te overbruggen. Want daar zitten nogal wat vreemde sprongen in. Overal worden die overbrugd met trapjes, hellingbanen en aflopende bestrating. Nog afgezien van het feit dat de klinkers niet meer zo netjes liggen, zijn de pleinen verre van vlak. Aan de achterkant van de Ridderzaal loopt het zomaar tachtig centimeter af. En dat is niet om regenwater netjes richting de kolken te krijgen, maar om aan te sluiten op de andere bebouwing.

Het terugbrengen van de gracht is ook bedoeld om de hoogteverschillen van het complex te overbruggen.

‘‘Straks kijken de politici uit over het water van de gracht en stroomt er meer daglicht binnen’’ Wie misschien nog wel het meeste last hebben van het hobbelige maaiveld, zijn volgens architect Harteveld de koetsiers die op Prinsjesdag de koning en zijn gevolg afzetten bij de Ridderzaal.

“De koetsen rollen vaak spontaan een beetje verder, naar beneden. De paarden vatten dat vaak weer op als signaal om door te lopen. Dat levert onrustige taferelen op.”

Dat soort problemen is als het goed is verleden tijd zodra het ontwerp van de buitenruimte van Karres en Brands landschapsarchitecten is uitgevoerd. De bestrating komt grotendeels vlak terug in nieuwe patronen, gebaseerd op historische studies. Zo proberen de ontwerpers de buitenruimte logisch en met respect voor de geschiedenis te laten aansluiten op de gebouwen. Ook is er aandacht voor groen en bomen. Zelfs in en op de nieuwe kademuur.

Vergunningaanvraag De vergunningsaanvraag voor de bouw van de gracht is vorige maand ingediend en is nu in behandeling bij de gemeente. Milieugroepering MOB tekende bezwaar aan tegen het hele renovatieproject vanwege de stikstofuitstoot die vrijkomt. Maar dat betrof volgens Monique van der Bijl van de projectorganisa-

Voor de tweelaagse bouwkeet dobbert er inmiddels een ponton in de Hofvijver. Foto: Cobouw

tie een heel ander traject dat wordt afgehandeld door de omgevingsdienst.

De gracht zal volgens haar, voor zover beschikbaar, vooral met elektrisch materieel worden uitgegraven. Daarvan is nu al veel ter plekke. “Iedereen die nu al de bouwplaats op stapt, vraagt zich verbaasd af hoe het kan dat het zo stil is. Dat is niet omdat er niet gewerkt wordt, maar omdat er vrijwel alleen elektrisch aangedreven materieel wordt ingezet. Je kunt gewoon een gesprek voeren terwijl de graafmachine naast je aan het werk is.”

Inspraak De omgevingsmanager verwacht wel veel belangstelling voor de inspraakavonden die in februari gepland staan. “Het is in Nederland zo geregeld

dat niet alleen de direct omwonenden mee kunnen praten, maar iedereen die een belang denkt te hebben. En het Binnenhof trekt in dat opzicht veel meer mensen dan de gemiddelde inspraakavond. We hebben al meegemaakt dat mensen helemaal uit Groningen waren gekomen om hun zegje te doen.”

De buitenruimte wordt als allerlaatste aangepakt: pas als de andere bouwactiviteiten klaar zijn en er geen gevaar meer is dat het zware bouwmaterieel de straatklinkers beschadigt. Meer dan 90 procent van de straatklinkers wordt hergebruikt. Eind 2028 moeten ze allemaal weer op hun plek liggen. Al moet niemand raar opkijken als het een jaar later wordt. Of nog een.

Innovatie

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

13

Op de millimeter nauwkeurig zetting van rioolbuizen bepalen Innovatieprijs De nieuwe module voor inzicht in zettingssnelheden is genomineerd voor de innovatieprijs van de stichting Rioned. De module is een aanvulling op de WebGis-applicatie MapKit van Rolsch. Deze is al sinds 2009 in gebruik bij zo’n veertig gemeentes. Rolsch ontwikkelde daarnaast het softwareprogramma Rasmariant.

Dit geeft inzicht in probleemleidingen en in het verwachte rendement bij vervanging. De nieuwe module is vooral interessant voor gemeenten in veengebieden. De applicaties zijn te gebruiken via een abonnement.

Foto: Shutterstock

Digitalisering - Innovatieve software kan rioleringsproblemen als gevolg van bodemdaling nauwkeurig in kaart brengen. Enkele tientallen gemeenten hielpen bij de ontwikkeling van het computermodel.

DOOR EDO BEERDA

V

erzakkingen veroorzaken vooral in gebieden met een slappe bodem grote problemen in het rioleringsstelsel.

Een rioolbuis hoeft maar een paar centimeter de verkeerde richting uit te zakken of er is onvoldoende afschot. En dan loopt het rioolwater niet meer door. Binnen de kortste keren heb je dan een verstopping of een overstort van smerig rioolwater, omdat het regenwater niet weg kan. Stilstaand afvalwater zorgt bovendien voor versnelde chemische aantasting van de leidingwanden.

Helaas is vanaf het maaiveld lastig te zien wat er diep onder de straatstenen gebeurt. Een innovatieve softwareapplicatie brengt daarin verandering. Deze maakt gebruik van zogenoemde InSAR-satellietdata om zettingen aan het maaiveld in kaart te brengen en vertaalt deze een op een naar het onderliggende rioolstelsel.

“Uit onderzoek blijkt dat het riool bijna altijd exact dezelfde zakkingssnelheid heeft als de bovenliggende bestrating”, vertelt Ronald Laverman van Rolsch Assetmanagement, de ontwikkelaar van de software. “Deze satellietmetingen koppelen we aan de hellings-

hoekmetingen die gedaan worden tijdens reguliere rioolinspecties. Door combinatie van deze data kunnen we tot op de millimeter nauwkeurig bepalen of sprake is van zetting van rioolbuizen.”

De nieuwe software is een uitbreiding op de zettingsmodule MapKit waarmee Rolsch al langer werkt. De specialist in assetmanagement voor de infrasector begon een jaar of twintig geleden met het in kaart brengen en beoordelen van riolen. Dit gebeurt aan de hand van de gegevens van rioolinspecties die dagelijks in heel het land plaatsvinden. Het bedrijf gebruikt deze data om het degradatiegedrag – de slijtage – van riolen te berekenen.

Bodemzetting Helaas bleek het plaatje omtrent de te verwachten levensduur van rioolleidingen daarmee niet compleet. Niet slijtage, maar bodemzetting blijkt namelijk meestal de reden te zijn waarom rioolleidingen geen honderd jaar meegaan of zelfs vijftienhonderd jaar, zoals sommige Romeinse riolen. Vooral in gemeenten buiten de stabiele zandgronden speelt dit probleem. Zo heeft een stad als Amsterdam veel onderheide putten en hoofdriolen, terwijl vertakkingen naar de woonbuurten koud in de grond liggen. Er zijn

maar kleine zettingen in de slappe bodem nodig om een fikse verstopping te veroorzaken.

Satellietbeelden blijken een uitkomst bij het opsporen van dergelijke problemen. Tenminste eens in de zeventien dagen vliegt een InSAR over Nederland.

Deze satelliet registreert daarbij miljarden punten op het maaiveld. De software van Rolsch vertaalt deze InSAR-data naar de onderliggende infrastructuur. Voor elke rioolput en rioolbuis stelt de computerapplicatie een tijd-zakkingslijn op.

Door deze te koppelen aan gemeten maaiveldhoogtes van putten en ‘bob’s’ (Binnen Onderkant Buis) van het onderliggende rioolstelsel, is van elke strekkende meter rioolleiding bekend hoe de zakking in de tijd verloopt.

Hellingshoekmetingen geven aanvullende informatie en vormen het vertrekpunt van de voorspelling. Rolsch projecteert daarbij de tijd-zakkingslijn voor elke strekkende meter rioolleiding op de hellingshoekmeting. “Op basis daarvan kunnen we de toe- of afname van de verloren bergingscapaciteit berekenen. En dus voor elk stukje rioolbuis vaststellen wanneer deze niet meer functioneert”, vertelt Laverman. “Dat is belangrijk, want de zettingen kunnen per wijk en zelfs per straat verschillen.”

In het rood Het maakt een onderhoudsplanning op maat mogelijk voor elke straat. Op kaartjes van het computermodel zie je meteen in rood aangegeven wanneer en waar het misgaat. Op die manier kun je proble-

men voorkomen voordat ze ontstaan. De beheerder weet ook vroegtijdig wanneer hij extra moet spoelen om verstoppingen te voorkomen en wat dat kost. Het voorkomt ook te vroege vervanging. In de bestaande praktijk gebeurt vervanging standaard na zeventig jaar. Zonde natuurlijk als een riool nog prima functioneert. Laverman: “Risicogestuurd ingrijpen brengt de gemiddelde vervangingstermijn naar honderd jaar.

En dat kan geld opleveren, afhankelijk van de zetting op een specifieke locatie.”

Benchmark Enkele tientallen gemeenten hielpen bij de ontwikkeling van het computermodel, waaronder Rotterdam en Almere.

Dat leverde duidelijkheid op over het maximale verlies aan bergingsruimte in het riool dat nog acceptabel is. Bij grofweg een halvering blijkt ingrijpen bittere noodzaak. Ook werd duidelijk dat kunststof riolen vaak beter presteren dan betonnen exemplaren.

Rolsch werkt nog aan de doorontwikkeling van de combinatie van kwaliteit en zetting van rioleringen. Dat moet nog nauwkeuriger voorspellingen opleveren en helpt bij de onderbouwing van aanvragen voor langetermijninvesteringen in het rioolstelsel.

Een kijkje in de keuken van een andere gemeente is al mogelijk. Laverman: “Een ‘benchmark’ geeft inzicht in hoe andere gemeenten het aanpakken. Altijd interessant natuurlijk voor een beheerder om te zien in hoeverre een ander het beter of juist slechter doet.”

14

Insights

Ook horeca moet afspraken uit Klimaatakkoord nakomen

Hoge energielasten nopen tot snelle verduurzaming Cijfers en trends - Horecazaken zijn zuiniger gaan stoken, maar houden relatief hoge energielasten. Verdere verduurzaming blijft dus aantrekkelijk.

DOOR ANTON VAN ELBURG

D

e horeca is als sector relatief veel geld kwijt aan energiekosten. Terwijl in de meeste sectoren de uitgaven aan energie minder dan 1 procent van de totale bedrijfskosten bedragen, was dat bij horecaondernemers in 2021 gemiddeld 3,4 procent, volgens de meest recente cijfers. Na een aanvankelijke daling zijn deze percentages weer ongeveer gelijk aan die van 2009.

Horecabedrijven zijn gevestigd in uiteenlopende typen gebouwen. Cafés, restaurants, hotels of combinaties daarvan kunnen gehuisvest zijn in grote, kleine,

nieuwe of juist eeuwenoude panden.

Ook dit heeft invloed op het energiegebruik.

Omdat horecabedrijven relatief veel uitgeven aan energie, soms zelfs meer dan aan huisvesting, komen de gestegen energieprijzen extra hard aan. Deze kosten kunnen zwaar drukken op het bedrijfsresultaat, waarschuwt vastgoedadviseur Colliers.

verbruik in totaal. Daaruit is af te leiden dat horecavestigingen gemiddeld energiezuiniger zijn geworden.

Vergeleken met 2010 verbruikte een horecavestiging in 2021 gemiddeld ruim 40 procent minder gas en 28 procent minder stroom.

Ook de horeca moet de afspraken uit het klimaatakkoord nakomen: in 2050 moeten alle panden in Nederland energieneutraal zijn.

Verbruik Kijken we niet naar de kosten, maar naar het daadwerkelijke verbruik, dan zien we dat het aantal horecavestigingen sterk is toegenomen, zonder dat dit leidde tot een stijging van het energie-

‘‘Op het gebied van duurzaamheid valt er nog een wereld te winnen’’ Eén van de indicatoren daarvoor is het energielabel. Voor bestaande horecapanden geldt in principe een labelplicht, maar (nog) geen minimale norm.

Voor nieuwbouw geldt dat panden bijna energieneutraal moeten zijn.

Uit een inventarisatie van Cobouw Data & Analytics blijkt dat van ongeveer 30 procent (cafés) tot 40 procent (hotels) van de horecapanden een energielabel bekend is.

Noord-Holland is met ruim vier mil-

joen vierkante meter de provincie met de meeste horeca. De provincie loopt met 48 procent voorop in de labeling van de voorraad. Groningen heeft met 21 procent het laagste aandeel gelabelde horecavestigingen.

Van de totale Nederlandse voorraad zijn de panden in het algemeen beter gelabeld naarmate ze groter en van recenter datum zijn.

Inkoopkosten Al met al valt er op het gebied van duurzaamheid nog een wereld te winnen voor de horeca. “Voor deze sector ont-

Insights

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

15

De noodzaak om te verduurzamen ontbrak lange tijd in de horeca. De inkoopkosten in algemene zin voor deze sector zijn echter hoog. Foto: Shutterstock

breekt de verplichting om een bepaald label te hebben”, aldus Madeline Buijs, econoom bij Colliers. “De noodzaak om te verduurzamen ontbrak daardoor lange tijd. De inkoopkosten in algemene zin voor deze sector zijn echter hoog.

Energie maakt daar deel van uit, dus besparing heeft zeker zin.”

Er zijn genoeg energiebesparende maatregelen die direct effect hebben, zegt Buijs: “Ledverlichting installeren, deuren dichthouden – hoewel dat in de horeca een heikel punt is – en ’s nachts apparaten uitschakelen.” In samenspraak met de verhuurder kunnen er

mogelijk ook pv-panelen geïnstalleerd worden. “Door de hoge energielasten is de terugverdientijd van verduurzamingsmaatregelen korter, wat het aantrekkelijker maakt om te verduurzamen.”

Paris Proof De energielabelsystematiek kijkt naar de theoretische, gebouwgebonden energieprestaties van een pand. Sinds enige tijd is ook de zogeheten ‘Paris Proof’-methode in zwang. Deze aanpak, die verwijst naar het klimaatakkoord van Parijs uit 2015, gaat uit van het werkelijke energieverbruik. De Dutch

Green Building Council, een netwerkorganisatie voor duurzaam bouwen en vastgoed, maakte al een ‘routekaart’ waarin staat welke stappen de horecasector moet zetten om panden ‘Paris Proof’ te maken.

Om het werkelijke energiegebruik omlaag te krijgen, moet zowel het gebouwgebonden (installaties) als het gebruiksgebonden (apparatuur) verbruik worden berekend. Hoewel het moeilijk is geaggregeerde data te verkrijgen over

het energieverbruik van apparatuur, worden in de routekaart schattingen gemaakt van hoe het energieverbruik in de horeca verdeeld is: Duidelijk zichtbaar is dat in alle horecasegmenten keukenapparatuur en verlichting een groot aandeel hebben in het totale verbruik.

LEES MEER INSIGHTS-ARTIKELEN OP COBOUW.NL

16 De Kade Maassluis DOOR FLYING HOLLAND/JOHN GUNDLACH

Op een unieke locatie aan de Nieuwe Waterweg, vlak bij de historische haven van Maassluis, verrijst de komende jaren de nieuwe woonwijk De Kade Maassluis. Het nieuwbouwproject, dat al volop in ontwikkeling is, begint steeds meer vorm te krijgen en biedt een grote diversiteit aan woningtypes in diverse prijsklassen. In het ontwerp van De Kade is gezocht naar een combinatie van de sfeer van het oude Maasluis met het hedendaagse comfort en de voordelen van nieuwbouw. De Kade in Maassluis is ontworpen door Liesbeth van de Pol. Waal realiseert de woningen.

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

17

18

Achtergrond

Foto: ANP

Infra5Daagse: handen uit de mouwen en onderlinge scepsis overwinnen Infra - Een marathonsessie voor de infrasector moet bestuurders en bouwers uit hun comfortzone trekken om te komen tot baanbrekende oplossingen.

DOOR NOUSKA DU SAAR

P

ersoneelstekorten, een enorme landelijke renovatieklus, tenderstress: de infrasector voelt al langere tijd tegenwind. Een handjevol mensen houdt zich nu bezig met het mobiliseren van genoeg mensen om vooruitstrevende oplossingen te vinden voor deze hardnekkige problemen op de markt. In een vijftig uur durende marathon gaan bouwers en bestuurders op 22 mei netwerken, verdiepen en elkaar confronteren om zo de infrasector te verbeteren.

De InfraMarathon komt uit dezelfde hoed als de ‘Infra5Daagse’ die in 2022 plaatsvond. Bij deze netwerkbijeenkomst op Terschelling gingen bouwdirecteuren, opdrachtgevers en deskundigen met elkaar in gesprek over de toekomst van de Nederlandse inframarkt.

Planners van de nieuwe marathonsessie zijn Marten Klein, directielid bij Ingenieursbureau Amsterdam, Ineke Bol, directeur proces- en omgevingsmanagement bij Heijmans, en Anita Baas, sinds kort programmadirecteur verzorgingsplaatsen bij Rijkswaterstaat. Zij zijn alle drie lid van het Bestuurdersnetwerk Infra en spraken Cobouw na hun avondvergadering in het stadhuis van Amsterdam.

Voor wie is deze marathon bedoeld?

Ineke Bol: “Onder anderen bestuurders uit de bouw, maar we willen graag meer mensen betrekken die er ook van overtuigd zijn dat ze een steentje kunnen bijdragen.”

Anita Baas: “We zoeken meer jonge mensen – dat zijn de leiders van later.

Verder zoeken we meer mkb’ers en ‘stratenmakers’ - mensen die het echte werk uitvoeren. Daarnaast hopen we op meer kleine en middelgrote gemeenten. Volgens een recent rapport van TNO ligt een groot deel van de vervanging- en renovatie-opgave namelijk op hun bordje.

Dat vraagt om slimme oplossingen.”

Jullie vragen best wat van deelnemers.

Een paar duizend euro voor een ticket, al geldt een iets goedkopere prijs voor jongere mensen. Twee dagen toewijding zonder uitzicht op een concreet resultaat. Waarom moeten mensen naar de InfraMarathon, en niet een andere infraconferentie?

Bol: “We zijn niet geïnstitutionaliseerd, krijgen geen subsidie en moeten bijeenkomsten dus zelf zien te financieren. Iedereen in het netwerk zet zich vrijwillig in. Het grootste verschil met andere conferenties is dan ook dat je als deelnemer niet achterover kunt leunen. Je gaat zelf aan de slag, omdat je echt iets

wilt veranderen in de sector.”

Baas: “Van deelnemende bouwers, kennisinstellingen, ingenieurs en beheerders zoals Rijkswaterstaat en gemeenten wordt verwacht dat ze openhartig zijn over wat er wel én niet werkt in de sector. En je bouwt een netwerk op waaraan je steun kunt ontlenen.”

Marten Klein: “Ik ken meerdere voorbeelden van deelnemers van de Infra5Daagse die elkaar later hebben opgebeld voor kleine dingen of hulp.

Ingenieurs, opdrachtgevers. Daar los je niet de grote problemen mee op, maar ook met honderd van deze kleine oplossingen kun je de sector al verbeteren.”

vlek verspreiden over de sector. Voor andere initiatieven geldt dat nog druk overlegd wordt over mogelijke pilots, bijvoorbeeld met echte aanbestedingen.”

Klein: “De InfraMarathon krijgt overigens een totaal andere vormgeving dan de Infra5Daagse, want voor alle deelnemers moet het nieuw zijn. En ongemakkelijk. Een beetje ongemak in het begin is goed om uiteindelijk dieper te gaan en belangrijke stappen te zetten.”

De bestuurders halen in het gesprek vaak de Infra5Daagse op Terschelling aan, waar in 2022 ruim tachtig bestuurders en directeuren uit de infrasector aan deelnamen. Na een paar intense dagen van workshops en groepsoefeningen konden de deelnemers de vooroordelen over elkaar loslaten. Plots regende het ideeën en oplossingen voor de sector. Een aantal daarvan heeft naderhand handen en voeten gekregen in experimenten en werkgroepen.

Het is inderdaad geen gemakkelijke zit: vijftig uur, zeven thema’s, en inmiddels al tientallen deelnemers. Waarom hebben jullie voor deze vorm gekozen?

Baas: “Juist omdat het zoiets ongewoons is, kun je in een nieuwe ruimte met elkaar tot nieuwe inzichten komen.”

Bol: “Je kunt waarschijnlijk ook niet vijftig uur wakker blijven. Dus op een gegeven moment moet je het stokje overdragen en anderen in de sector vertrouwen om verder te gaan waar je gebleven was. Themagroepen kunnen ook besluiten dat één van de thema’s meer urgentie moet krijgen, of juist van tafel moet.”

Waarom is er een nieuwe bijeenkomst nodig? Uit de vorige bijeenkomst op Terschelling zijn al meerdere werkgroepen en experimenten gerold. Die gaan over pakketten van te renoveren kunstwerken, diversiteit in de bouw en tenderen met minder mankracht.

Baas: “Aan alle ideeën wordt nog gewerkt. Sommige zijn al een succes en mogen zich wat ons betreft als een olie-

Wanneer is de marathon geslaagd?

Klein: “Ik hoop vooral dat dit helpt om de cultuur in de bouw op een positieve manier te doen kantelen. We komen uit een periode van veel onderlinge scepsis.

Laten we niet meer voortdurend elkaars tegenstander zijn, maar juist meer samenwerken. En als opdrachtgevers bijvoorbeeld bouwers gunnen om te excelleren in hun werk.”

Nieuws

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

19

Dorien Staal stapt over naar Dura Vermeer, maar laat beton niet los Arbeidsmarkt - Met “tranen in de ogen” neemt Dorien Staal afscheid als directeur van Voorbij Prefab. Ze gaat met renovatie aan de slag, maar laat beton niet los.

DOOR PETRA PLATSCHORRE

D

orien Staal, algemeen directeur van betonfabriek Voorbij Prefab, begint in maart aan een nieuwe baan bij Dura Vermeer. Daarmee maakt Staal de overstap van de betonnaar de renovatiesector.

Staal werd in 2016 directeur van Voorbij Prefab, een dochteronderneming van TBI. De afgelopen jaren werd ze een bekend gezicht in de strijd om verduurzaming van de betonbranche. Staal vindt het nu tijd voor een nieuwe stap: ze heeft behoefte om breder met verduurzaming aan de slag te gaan. Op 18 maart start ze bij Dura Vermeer Bouw en Vastgoed als directievoorzitter Dura Vermeer Renovatie Midden-West.

Opnieuw uitvinden Het besluit is niet over één nacht ijs gegaan en een makkelijke stap is het niet, zegt Staal. Ze heeft er vaak “tranen in de ogen” van gehad. Ze merkt ook dat anderen het besluit verrassend vinden,

juist omdat ze nog zo enthousiast is over haar bedrijf. “Ik ben erg gehecht aan de mensen en aan de fabriek, maar dat kan niet de reden zijn om stil te zitten”, zegt Staal. “Ik wil mezelf opnieuw blijven uitvinden.”

Renovatiewerk was niet het eerste waar ze aan dacht voor een nieuwe stap.

Met Voorbij Prefab was ze immers vooral actief in de nieuwbouwmarkt. Maar na een verkenning werd ze enthousiast.

“De maatschappelijke impact die je kunt hebben vind ik erg mooi. Het raakt de sociale kant in mij.”

CO2-voetafdruk

Staal kwam vooral in de schijnwerpers te staan nadat ze op de Betondag in 2019 sprak van ‘betonschaamte’ vanwege de CO2-voetafdruk van de branche. Ze kreeg veel kritiek op haar uitspraken, vertelde ze onlangs in Cobouw, maar dat maakte haar juist strijdbaarder. “Die kritiek heeft mij misschien wel gevormd tot wie ik nu ben en wil zijn”, zei Staal.

Ze ging in de fabriek op zoek naar een manier om beton te maken met een zo

klein mogelijke CO2-voetafdruk. De eerste resultaten volgden al snel: in 2020 wist Voorbij in samenwerking met ingenieursbureau ABT een betonnen woningcasco te produceren met 44 procent minder CO2-uitstoot. De formule bleef geen geheim: iedereen mocht komen kijken hoe de partijen dit voor elkaar hadden gekregen. Later bracht de techniek ook succes bij de productie van prefab heipalen met een lagere CO2-voetafdruk.

Vlak voor kerst bereikte Staal nog een “heel gaaf hoogtepunt” uit haar carrière in de betonbranche. In het laboratorium van Voorbij Prefab in Amsterdam lukte het een CO2-negatief betonblokje te produceren. Het mengsel zou geen tweehonderd kilo CO2 per kuub uitstoten, maar slaat juist drie kilo CO2 per kuub op.

Staal had de ambitie uitgesproken om de mijlpaal in 2023 bereiken, maar dat het ook echt gelukt is, vindt ze bizar.

Een beloning voor alle toewijding.

“Doordat ik mijn ambities altijd uitspreek, ben ik een bekend gezicht in de sector geworden en komen mensen met dezelfde ambities en innovatieve ideeën naar mij toe”, zegt Staal. “Veel mensen durven hun ambities niet te delen, omdat ze bang zijn eraan gehouden te worden. Maar ik zeg het gewoon.

Naast haar werk als directeur van Voorbij Prefab, is Staal voorzitter van de Betonvereniging. In die rol houdt ze zich druk bezig met het delen van kennis over beton en de verduurzaming ervan. Moet de vereniging straks ook op zoek naar een nieuwe voorzitter? Daar kan Staal nog niet veel over kwijt. Er worden nu gesprekken met het bestuur gevoerd over de veranderingen. Ze laat de betonbranche in ieder geval niet helemaal los. Zo blijft ze betrokken bij het Betonakkoord en wil ze graag haar kennis blijven delen, ongeacht waar ze werkt.

“Ik geloof dat we dit sectorbreed moeten doen. Ik draag de duurzaamheidsvlag, niet alleen de groen-paarse of de groen-gele (kleuren van TBI en Dura Vermeer red.).”

Bouwvrouw Vanwege haar toewijding aan verduurzaming en aan diversiteit werd Staal in november uitgeroepen tot Bouwvrouw van het jaar. De jury prees haar optreden als vrouwelijk rolmodel in de bouw en noemde het prijzenswaardig hoe ze jongeren inspireert om te kiezen voor techniek. Bij Dura Vermeer zal ze zich naast duurzaamheid ook focussen op diversiteit om “vrouwen meer zichtbaar te maken.”

Dorien Staal. Foto: Guido Benschop

ĚŕîŠijƑǞŒĚ DŽĚĿŕĿŠij

ĿĚē ŞĚĚ ĚŠ ċƑĚĿē ƭDž ŞîČĺĿŠĚƎîƑŒ ƙŠĚŕ ƭĿƥ

eʁ' ʈ ĚēƑǞIJƙDŽūĚƑƥƭĿijĚŠȡ ċūƭDžŞîČĺĿŠĚƙ ĚŠ îČČĚƙƙūĿƑĚƙ ʈ ǧȹǧǮǪǯǯ ÀĿƥǕūŠēĚƑŕǞŒĚ ƙŕūūƎȹijƑîîIJŞîČĺĿŠĚ ƑƭƎƙijƑîîIJŞîČĺĿŠĚƙ ¡ ǪǯǦg O ȳɃǧǮȴȡ ×ūŕDŽū / ǨǫǦ/g ȳɃǨǩȴ ĚŠ îƥĚƑƎĿŕŕîƑ ǩǨǦH¡¬ ȳɃǧǮȴȫ ċĚēƑǞIJƙDŽūĚƑƥƭĿijĚŠ qĚƑČĚēĚƙȹ ĚŠǕȫ ċƑĚĚŒȬǕĚĚǛŠƙƥîŕŕîƥĿĚƙ gĿŠēĚƑ ¬ĺƑĚēēĚƑ ÀƑƑîČū ǭǫ'eȹǪ ȳɃǨǦȴȡ ¬q ȫ ŒĿƎƎĚƑDŽƑîČĺƥDžîijĚŠƙ OqǪǦǦȹǩ ĚŠ q sȫ DžĿĚŕŕîēĚƑƙ îƥĚƑƎĿŕŕŕîƑȫ ƥƑĚŒŒĚƑƙ DžȦūȦ ¬ČîŠĿî ĚŠ q s ¹HÝ ǨǬȦǪǭǦ ȳɃǨǧȴȫ ūƎŕĚijijĚƑȫ ĚƥČȦ

ĚŒǞŒ DŽĚĿŕĿŠij

ēƑĚƙƙĚŠ ċĚƙČĺĿŒċîîƑ ūƎ ēĚ DŽĚĿŕĿŠijDžĚċƙĿƥĚ ȳ~ūƙƥĚŠƑǞŒȴ eǞŒēîij ǧǯ ƥūƥ Ǩǧ IJĚċƑƭîƑĿ ƥƭƙƙĚŠ ǮƭǦǦ ĚŠ ǧǬƭǦǦ ¬ŕƭĿƥĿŠij ēūŠēĚƑēîij ǨǨ IJĚċƑƭîƑĿ DŽîŠîIJ ǧǩƭǦǦ

ƥƑūūƙƥDžǞŒîƭČƥĿūŠƙȦČūŞ

In 2024 treedt

de Omgevingswet

in werking Praktijkboek Besluit bouwwerken leefomgeving " ! ! ! !! ! !! ! " & !" # " " #% ! # " % " " ! # " !" " #% " ! # " #% ! $ " ! !"$ % ! ! # " ! # " " ! # " $ ! " ! # " " " $ " " ! # " # ' " " ! " " # " " " % " !" " & % & " & " $ " #% ! # " # $ " " # " $ ! % " $ !" " # $ " #% ! # " & " " # ! " " # ! !

Bestel nu via: www.bouwwetten.nl/boeken

&

# "$ $ ! # # !

& " ! " ! # "$ $ ! # &

! ! " ! # " ! !

& % ! # ! "$ " ! $ ! ! &

! ! ! % ! # ! ! #

Bouwberichten

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

21

Restauratie, verduurzaming en herbestemming door Van Hoogevest Architecten

Van oud V&D-pand naar Literatuurmuseum

De kenmerkende lichtkoepel – met zijn geel-, blauw- en roodgekleurd glas – komt na de restauratie weer volledig in beeld. Foto’s: Gemeente Utrecht

Rijksmonument Magazijn De Zon in het centrum van Utrecht ondergaat een flinke metamorfose. Het pand biedt na oplevering onderdak aan het Literatuurmuseum en Kinderboekenmuseum.

DOOR JEROEN KREULE

H

et monumentale pand – op de hoek van de Oudegracht, Stadhuisbrug en de Choorstraat – kende in het verleden verschillende gebruikers, zoals Vroom en Dreesman, de Openbare Bibliotheek en boekhandel Broese Kemink. Het beeldbepalende gebouw is in eigendom van de gemeente Utrecht en bestaat uit een begane grond, een kelder, verschillende straat- en werfkelders en vier verdiepingen. Het bruto vloeroppervlak bedraagt circa 8.500 vierkante meter, met in totaal 7.500 vierkante meter aan verhuurbare ruimte.

Van Hoogevest Architecten won in juni 2022 de Europese Ontwerpteamselectie voor restauratie, verduurzaming en herbestemming van het indrukwekkende gebouw uit 1850. Dat deed Van Hoogevest Architecten samen met ingenieursbureau DWA (installatietechniek) en bouwfysica- en constructiebureau De Prouw (voor de constructieve verbetering van het gebouw).

Voor de restauratie van de natuurstenen gevels is de specifieke kennis van natuursteendeskundige John van de Heuvel ingeschakeld.

Energetische verbetering Verduurzaming en energetische verbetering zijn uitgangspunten bij de restauratie. Belangrijk onderdeel is de verbetering van de gebouwschil, waarbij de focus ligt op een betere isolatie van de gevelopeningen door toepassing van hoogwaardig isolatieglas, in combinatie met kierdichting. Ook behoud, herstel en versterking van monumentwaarden zijn belangrijke criteria.

Zo komt vanaf de begane grond de kenmerkende lichtkoepel – met zijn geel-, blauw- en roodgekleurd glas – met de onderliggende vides weer volledig in beeld. De vides krijgen hun achtkantige vorm weer terug. Door het creëren van meer entrees wordt de plint transparanter en publiekstoegankelijker gemaakt. Ook het oude trappenhuis wordt hersteld. Waardevolle, originele kozijnen en ramen blijven behouden.

Bouwberichten.nl Plaats: Utrecht Opdrachtgever: Gemeente Utrecht Ramingsgroep: 4.5 miljoen euro Nummer: 544152 Wil je meer informatie over dit en andere projecten zien, inclusief alle contactpersonen en marktpartijen? Probeer Bouwberichten dan 14 dagen gratis.

Zonder verplichting. Heb je een inhoudelijke vraag of opmerking, neem dan contact op met het redactieteam van Cobouw Bouwberichten: content@vmnmedia.nl.

Het oudste deel van het gebouw dateert van 1850, toen architect C. Kramm een winkel ontwierp voor de gebroeders Geelen (met ingang aan de Choorstraat). In 1898 werd deze zaak overgenomen door Anton Dreesmann en Willem Vroom. In het begin van de jaren zeventig sloot de V&D-vestiging: de V&D kreeg een nieuw pand in Hoog Catharijne. In 1972 werd de gemeente Utrecht eigenaar van het pand. Op de begane grond kwam boekhandel Broese Kemink, terwijl de Openbare Bibliotheek de beschikking kreeg over de overige verdiepingen. Enkele jaren geleden verhuisden zowel de bibliotheek als de boekhandel naar het voormalige postkantoor op de Neude.

Het pand blijft in eigendom van de gemeente. Op die manier blijft er ruimte in de binnenstad voor maatschappelijke functies, zo is het idee.

22

Bouwberichten

Regio-indeling West Noord-Holland, Zuid-Holland

Zuid Zeeland, Noord-Brabant, Limburg

Noord Friesland, Groningen, Drenthe

Oost Utrecht, Overijssel, Gelderland, Flevoland

Gebouwtypen en soorten werk

Ramingsgroepen

a Gezondheidszorg b Grond-, Weg-, en Waterbouw en energie c Wonen d Onderwijs e Cultuur en religie f Bedrijven en logistiek g Horeca, sport en recreatie h Winkels en parkeren

1 10.000 - 20.000 2 20.000 - 50.000 3 50.000 - 125.000 4 125.000 - 500.000 5 500.000 - 1.000.000 6 1.000.000 - 2.000.000 7 2.000.000 - 5.000.000 8 5.000.000 - 10.00.000 9 10.000.000 - 50.000.000 0 50.000.000 en hoger - Onbekend

West

Development, Modemstraat 2, 1033 RW Amsterdam, 020-8202181

ONTWERP

SCHIEDAM d9

ROTTERDAM c9

Bouwen basisschool / sporthal / maatschappelijke en commerciële functies / circa 150 woningen (soort n.n.b.) op de Peperkliplocatie aan de Fahrenheitstraat in Schiedam Oost. Plan ‘Hart van de Wijk’.

Gefaseerde bouw. Dit project is onderdeel van de gemeentelijke gebiedsontwikkeling SchieDistrict. De gemeente Schiedam gaat de komende maanden samen met Stichting Primo en de ontwikkelende partijen een haalbaarheidsonderzoek doen.

Geplande Start 10-2023 Opdrachtgever: Stichting Primo Schiedam, Burgemeester Van Lierplein 77, 3134 ZB VLAARDINGEN, 010-4260446 Projectontwikkelaar: Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling (hoofdkantoor), Ringwade 71, 3439 LM Nieuwegein, 030-2853333 Architect: MoederscheimMoonen Architects, Benjamin Franklinstraat 509, 3029 AC Rotterdam, 010-4132625 Architect: Orange Architects, Kipstraat 52, 3011 RT Rotterdam, 010-2010405

Bouwen, na sloop huidige bioscoop, woontoren bestaande uit 90 woningen / 110 hotelkamers / restaurant / bar / bioscoop Cinerama met 4 bioscoopzalen / kantoren / 215 parkeerplaatsen aan de Westblaak. De gevel van het monumentale pand zal behouden blijven. Op dit moment zijn er geen projectmanagers en/of projectleiders aan het project toegewezen. Project ligt stil sinds 2017. Plannen zijn niet concreet en er worden (voorlopig nog) geen uitspraken gedaan over het vervolg van het project, kan mogelijk nog jaren duren.

Geplande Start 01-2025 Opdrachtgever: Cinerama Filmtheater, Westblaak 18, 3012 KL ROTTERDAM, 010-4115300 Architect: Groosman architecten, Schouwburgplein 34, 3012 CL Rotterdam, 010-2014000 Opdrachtgever: VolkerWessels Vastgoed B.V., Ringwade 4, 3439 LM Nieuwegein, 088-1866868

AMSTERDAM f8 Verbouwen kantoor tot ‘Gemeenschappelijke Meldkamer Amsterdam (GMKA)’ met 24/7 Command- en Controlcenter / ca. 100 bureau werkplekken / activiteitgericht-werken / vergaderruimten aan de Donauweg.

Vml. Europese aanbesteding t.b.v. perceel 1: ontwerpdiensten / perceel 2: adviseur E/W installaties / duurzaamheid / brandveiligheid / beveiliging.

Geplande Start 01-2025 Opdrachtgever: Politie Nederland, Nieuwe Uitleg 1, 2514 BP ‘s-Gravenhage, Architect: cepezed, Ezelsveldlaan 61, 2611 RV Delft, 015-2150000

AMSTELVEEN c9 Bouwen hout-hybride woontoren ‘Amstelwood’ met 131 appartementen (72 koop / 59 huur) / ruimte van circa 90 m2 op de begane grond, voor bijvoorbeeld een sportstudio of kleine supermarkt, na sloop bestaande Esso-tankstation en de voormalige autogarage aan de Ouderkerkerlaan.

Verkoop start Q1 2024.

Geplande Start 10-2024 Architect: Team V architectuur B.V, Jacob Bontiusplaats 9, 1018 LL Amsterdam, 020-3449500 Projectontwikkelaar: Being

ROTTERDAM c0 Bouwen max. 3000 woningen (3 stedelijke bouwblokken / mix van woontorens (tot 200 m hoog) / koop- / huur / mix van diverse soorten woningen starters / senioren / eengezins) / kantoorruimtes / kleinschalige bedrijven / horeca / stadsstrand op gedempt stuk haven in het gebied tussen de Posthumalaan en het water van de Rijnhaven. Plan: ‘Rijnhaven’. BGSV / Robbert de Koning zijn betrokken als landschapsarchitect. Het definitieve ontwerp wordt in het eerste kwartaal van 2025 verwacht.

Architect bekend bij opdrachtgever.

Geplande Start 11-2025 Opdrachtgever: Ingenieursbureau Stadsontwikkeling Rotterdam, Wilhelminakade 179, 3072 AP Rotterdam, 14-010

‘S-GRAVENHAGE c0 Bouwen 2 woontorens met 1411 huurappartementen (30% sociale huur / 20% middeldure huur / 50% vrije sector huur) / ca. 18 commerciële ruimtes (2500 m2) / restaurant / kantoren (6000 m2) / gemeenschappelijke voorzieningen w.o. binnenplaatsen / daktuinen / sportfaciliteiten / bioscoop / fietsenstalling / parkeergarage aan de Rijswijkseweg 60 tot en met 86A. Project ‘The Grace’. Mecanoo Architekten B.V. stelt geen prijs op acquisitie. Duurzaam project

Snel relevante bouwberichten vinden?

Activeer uw gratis proef op bouwberichten.nl

vanwege opwekking elektriciteit door een eigen zonnepark van 4.500 m2.

Geplande Start 12-2024 Architect: Mecanoo Architekten BV, Oude Delft 203, 2611 HD Delft, 015-2798100 Projectontwikkelaar: Movement Real Estate B.V., Koningsweg 2, 5211 BL ‘s-Hertogenbosch, 073-6818181 Projectontwikkelaar: Van Deursen Group, Heer en Beekstraat 5, 5242 AC ROSMALEN, 073-5214354 Projectontwikkelaar: Included City Development B.V., Leeghwaterplein 45, 2521 DB ‘s-Gravenhage, GEGUND

Noord. Vml. Europese aanbesteding voor planontwikkeling en realisatie bebouwing en buitenruimte. Procedure: concurrentiegerichte dialoog. Plan ‘Fortunapark’.

Bestemmingsplanprocedure loopt.

Geplande Start 06-2025 Projectontwikkelaar: Timpaan Hoofddorp B.V, Polarisavenue 132, 2132 JX Hoofddorp, 0232-001600 Architect: Faro Architecten B.V., Lisserweg 487d, 2165 AS Lisserbroek, 0252-414777 Architect: Juli Ontwerp en Advies B.V, Wilhelminakade 959, 3072 AP Rotterdam, 010-2410019 Hoofdaannemer: Ouwehand Bouw, Papland 19, 4206 CK Gorinchem, 0183-631323

AMSTERDAM c0

BERKEL EN RODENRIJS c8

Bouwen 2 woontorens op het Beatrixpark met 213 koop -en huurappartementen (exacte verdeling n.n.b.) / horeca / wellness / werkplekken / ontmoetingsplek / zwembad / gym / fietsenstallingen / parkeergarage aan de Christiaan Neefstraat. Plan: ‘Park Meadows’ / ‘Beethoven Residences’.

Geplande Start 01-2024 Projectontwikkelaar: Breevast B.V, Antonio Vivaldistraat 60, 1083 HP Amsterdam, 020-5703570 Architect: UNStudio, Stadhouderskade 113, 1073 AX Amsterdam, 020-5702040 Hoofdaannemer: Boele & van Eesteren B.V, Laan van Vredenoord 14, 2289 DJ Rijswijk, 070-4144200

Bouwen 42 NOM-woningen (koop) aan de Naardermeerstraat. Plan ‘Buitenom’. De grondwerkzaamheden zijn gaande.

Geplande Start 03-2024 Hoofdaannemer: De Vries en Verburg Bouw B.V., ‘t Vaartland 8, 2821 LH Stolwijk, 0182-341741 Projectontwikkelaar: ProBurg Ontwikkeling, ‘t Vaartland 8, 2821 LH Stolwijk, 0182-341741 Architect: Maat Architecten BNA BV, Strevelsweg 700, 3083 AS Rotterdam, 010-2934880 E-Installateur: Kosinus Elektrotechniek, Nijverheidsweg 17, 2821 AT Stolwijk, 0182-748000 W-Installateur: Heating Service BV, Weijland 70, 2415 BD NIEUWERBRUG, 0348-688777

‘S-GRAVENZANDE c8 Bouwen 31 koopwoningen (10 geschakelde woningen / 14 twee-onder-één-kapwoningen / 7 vrijstaande woningen) aan de Maesemundeweg in het plan ‘Waelrijk’, Zuid. De woningen zijn in verkoop. Project is uitgesteld i.v.m. bezwaren omwonenden.

Geplande Start 04-2024 Projectontwikkelaar: Novaform Vastgoedontwikkelaars West B.V., Kralingseweg 217-A, 3062 CE Rotterdam, 088-2482929 Architect: Wubben Chan architecten, Tiendweg 2, 2671 SB Naaldwijk, 0174-420355 Hoofdaannemer: Van Den Nieuwendijk Bouw BV, Hinder 1, 3251 NK Stellendam, 0187-491739

VLAARDINGEN c9 Bouwen 235 woningen, waarvan 50 sociale huurwoningen op locatie Marathonweg

DELFT c9 Bouwen ca. 300 koop- en huurwoningen (15% sociale huurwoningen / ten minste 20% midden huur / de rest vrije sector huur / koop) / commerciële voorzieningen / parkeergarage / verbouwen vml. voormalige auditorium tot restaurant / brasserie op het terrein van vml. faculteitscomplex TU Delft ‘Gele Scheikunde’ tussen de Prins Bernhardlaan / Julianalaan / Michiel de Ruyterweg.

Project ‘Gele Scheikunde’.

Geplande Start 12-2024 Opdrachtgever: TU Delft Campus en Real Estate, Landbergstraat 8, 2628 CE Delft, 015-2788000 Projectontwikkelaar: Amvest B.V., Zeeburgerkade 1184, 1019 VK Amsterdam, 020-4301212 Projectontwikkelaar: Kondor Wessels Vastgoed B.V., De Cuserstraat 93, 1081 CN Amsterdam, 020-8511850

Bouwberichten

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

Architect: cepezed Projects, Ezelsveldlaan 61, 2611 RV Delft, 015-2150000 Architect: Barcode Architects, Scheepmakershaven 56, 3011 VD Rotterdam, 010-4256650 Hoofdaannemer: Bébouw Midreth B.V, Groot Mijdrechtstraat 11, 3641 RV Mijdrecht, 0297-760100

DEN OEVER g7 Bouwen hotel ‘De Waddenpoort’ met 44 kamers / informatiecentrum / restaurant op 25 mtr. hoogte tussen de Havenweg / N99 aan de Oostkade.

Geplande Start 12-2023 Projectontwikkelaar: Aannemingsbedrijf Dozy B.V, Energieweg 4/a, 1785 AD DEN HELDER, 0223-630454 Hoofdaannemer: Aannemingsbedrijf Dozy B.V, Energieweg 4/a, 1785 AD DEN HELDER, 0223-630454 Architect: WRK Architecten (voorheen Knevel), Schakelstraat 16, 1014 AW AMSTERDAM, 020-6812478

ZWIJNDRECHT c8 Bouwen 29 rijwoningen / 8 twee-onder-een-kapwoningen (allen koop) op het erf van de zorgboerderij ‘Hoff’ aan de Lindtsebenedendijk. Plan ‘Land van ‘t Hoff’.

Geplande Start 06-2024 Projectontwikkelaar: ABB Ontwikkeling B.V, Molendijk 160, 3361 ER SLIEDRECHT, 0184-495495 Hoofdaannemer: ABB Bouwgroep B.V, Molendijk 160, 3361 ER Sliedrecht, 0184-495495 Projectontwikkelaar: De Stenen B.V., Oosterend 4, 1251 HN Laren, 06-53358278 Architect: Van Es Architecten, Kubus 40, 3364 DG Sliedrecht, 0184-615569

HILLEGOM c9 Bouwen 136 sociale koopwoningen / 147 vrije sector koopwoningen op de vml. sportvelden bij de Weeresteinstraat in het plan ‘Tuindorp Weerestein’ in Hillegom-Noord. Flux verzorgt het landschappelijk ontwerp. Bouw in fases. Verkoop fase 1 start naar verwachting Q2 2024.

Geplande Start 10-2024 Architect: Faro Architecten B.V., Lisserweg 487d, 2165 AS Lisserbroek, 0252-414777 Hoofdaannemer: UBA Bouw B.V, J.A. van Seumerenlaan 4, 1422 XS Uithoorn, 0297-543400 Projectontwikkelaar: UBA Bouw B.V, J.A. van Seumerenlaan 4, 1422 XS Uithoorn, 0297-543400

MUIDEN c9 Bouwen 90 houten woningen / appartementen (50 sociale huurwoningen / 15 middeldure huurwoningen / 25 koopwoningen) passend in de omgeving / inrichten openbare omgeving / ruimte inclusief voetgangersbruggen / toegangsweg en parkeervakken op het Brediusterrein. Het Brediusterrein ligt in het gebied tussen de Amsterdamsestraatweg / Maxisweg. Plan ‘De Wandeling’. Vml. Europese aanbesteding. Procedure: niet-openbaar. Arcadis ontwerpt de openbare ruimte. Acquisitie naar aanleiding van deze publicatie wordt

door architect niet op prijs gesteld. Verkoop start naar verwachting begin 2023. Eerder bekend onder project ID 287682.

Geplande Start 10-2023 Opdrachtgever: Gemeente Gooise Meren, Brinklaan 35, 1404 EP Bussum, 035-2070000 Projectontwikkelaar: Slokker Vastgoed B.V. vestiging Huizen, Lindenlaan 75, 1271 AW HUIZEN, 035-5284400 Hoofdaannemer: Slokker Bouwgroep vestiging Huizen, Lindenlaan 75, 1271 AW Huizen, 035-5284300 Architect: Architectuur MAKEN, Schiedamsedijk 43, 3011 ED Rotterdam, 010-3040415

AMSTERDAM c9 Bouwen 215 appartementen (huur/ koop n.n.b.) / winkels / parkeergarage / aanleggen binnentuin / aanleggen daktuin, na sloop bedrijfspand aan de Naritaweg. Plan ‘Roof Garden’ (voorheen plannaam ‘HOOF’).

Bouwaanvraag moet nog ingediend worden.

De woningen zijn in verkoop.

Geplande Start 06-2024 Projectontwikkelaar: Local Development B.V, Bezuidenhoutseweg 27-29, 2594 AC ‘s-Gravenhage, 070-5690580 Architect: Next Architects, Paul van Vlissingenstraat 2/a, 1096 BK Amsterdam, 020-4630463 Hoofdaannemer: Vink Bouw Nieuwkoop B.V, Nieuwveenseweg 55, 2421 LB Nieuwkoop, 0172-520260

Bouw BV, Hinder 1, 3251 NK Stellendam, 0187-491739 UITVOERING

WADDINXVEEN c9 Bouwen 90 woningen (31 grondgebonden koopwoningen / 18 koopappartementen / 41 huurappartementen) aan de Notenhout.

Plan ‘Parkrijk’, fase 6b. Aannemer stelt geen prijs op acquisitie.

Geplande Start 01-2024 Hoofdaannemer: Ouwehand Bouw, Papland 19, 4206 CK Gorinchem, 0183-631323 Architect: Stol Architecten B.V, Meer en Duin 5, 2163 HA Lisse, 0252-216962 E-Installateur: Elektrotechnisch Installatieburo Schalkwijk, Edisonweg 17, 3404 LB IJSSELSTEIN, 030-6876303 W-Installateur: Klimaatgarant, Admiraal De Ruyterstraat 2, 3115 HB Schiedam, 088-7444700 W-Installateur: BIT Brabant Installatie Techniek BV, Vaartveld 15, 4704 SE ROOSENDAAL, 0165-530499

ROTTERDAM e9 Herontwikkelen / renoveren / restaureren vml. ‘Fenixloods II’ tot multifunctioneel complex ‘Fenix’ / horeca / museum (over landverhuizers) in wijk Katendrecht aan de Veerlaan. Op de Fenix komt een 24 meter hoog uitkijkpunt. Stichting Droom en Daad

AMSTERDAM h0 Bouwen woongebouwen met 561 huurwoningen (studio’s / duplexwoningen / appartementen) / commerciële voorzieningen (1000 m2) / horeca / ondergrondse parkeergarage in de plint aan de Hettenheuvelweg 12 / 14 / 16 / Hallasteeg in het plan ‘Hondsrugpark’, deelgebied &Amsterdam, fase I. Project was eerder bekend onder project ID: 501729. Het project ligt stil vanwege faillissement van vastgoedbelegger en ontwikkelaar Certitudo. Diverse ontwikkelaars hebben de curatoren (mr.

W.J.G. Smits (Watson Law) en mr. I.C.J.C. van de Klundert (Taylor Wessing)) benaderd voor overname van het project.

Geplande Start 06-2024 Projectontwikkelaar: Certitudo Capital Group B.V. (Failliet per 18-9-2023), Hambakenwetering 8, 5231 DC ‘S-HERTOGENBOSCH, 073-7600200 Architect: Powerhouse Company, Antoine Platekade 1000, 3072 ME Rotterdam, 010-4046789 Architect: Rijnboutt, Moermanskkade 317, 1013 BC Amsterdam, 020-5304810 Projectontwikkelaar: Super-C B.V., Hambakenwetering 8 D, 5231 DC ‘s-Hertogenbosch, 073-7600210 Hoofdaannemer: G&S Bouw B.V., Paasheuvelweg 31, 1105 BG Amsterdam, 020-4526879

OUDDORP c8 Bouwen 33 koopappartementen aan de Hofdijksweg. Plan: ‘De Hofpoort’. De opdrachtgever is bekend bij de architect.

Geplande Start 06-2024 Architect: Kokon Architecten & Stedenbouw B.V, Weena 723, 3013 AM ROTTERDAM, 010-4117180 Hoofdaannemer: Van Den Nieuwendijk

23

is uitsluitend bereikbaar per mail. Bureau Polderman is betrokken als restauratie-architect.

Geplande Start 03-2020 Projectontwikkelaar: Stichting Droom en Daad, Parkstraat 4, 3016 BD Rotterdam, Architect: MAD Architects Beijing Offi f ce, 107 North Dongsi Street , 8F Dongcheng District, +86 10 64026632 Hoofdaannemer: Dura Vermeer Bouw Heyma B.V., Innsbruckweg 81, 3047 AG Rotterdam, 010-7502900 Architect: Bureau Polderman, Eendrachtsweg 67, 3012 LG ROTTERDAM, 010-4363250 E-Installateur: Bosman Installatietechniek, Van Goghstraat 7, 7844 NP VEENOORD, 0591-551593 W-Installateur: Bosman Installatietechniek, Van Goghstraat 7, 7844 NP VEENOORD, 0591-551593 Architect: EGM architecten, Wilgenbos 20, 3311 JX Dordrecht, 078-6330660

ALKMAAR c0 Bouwen 411 appartementen (verdeling huur/ koop n.n.b.) / parkeergarage aan de Schermerweg. Plan ‘Jaagpad’. Bouw in 2 fases. Fase 1A: 183 appartementen en een 2-laagse parkeergarage. Fase 1B: 228 appartementen en een parkeergarage.

Oplevering fase 1A zal in februari 2025 zijn.

Fase 1B start in oktober 2024 en zal in Q1 2027 opgeleverd worden.

Geplande Start 03-2021

ADVERTENTIE

! & ( ' *$ & * # ! "% # # # & ! (& ' * ! $% ,

!! *$$& ! # $% # &

" ! ! (& ' * ! # # & # # #, " ! $ !'( !! # # & )! & ( (

! "$#( & #

'DW NDQ PHW FHUWLƬFHULQJ

$! $ # # + ( # & ! * # $$& '$"" ! (& ' * ! $#(* # # * & $ #

&! # & ' $ * ! & # #

24

Bouwberichten

Hoofdaannemer: Ouwehand Bouw Groep, Voorschoterweg 29, 2235 SE Katwijk, 071-4020274 Architect: Just Architects B.V, Bouwerij 81, 1185 XW Amstelveen, 020-3459850 E-Installateur: Blom Elektrotechniek Beverwijk, Wijkermeerweg 25, 1948 NT BEVERWIJK, 088-3920000 Projectontwikkelaar: Ouwehand Bouw Groep, Voorschoterweg 29, 2235 SE Katwijk, 071-4020274 W-Installateur: Comfort Partners B.V. Hoofdkantoor, Marten Meesweg 25, 3068 AV Rotterdam, 088-2703105 W-Installateur: Steboma Ventilatietechniek B.V, Kagerweg 31, 1948 PP Beverwijk, 0251-267010

OOSTZAAN c8 Bouwen 27 woningen (10 twee-onder-een kapwoningen / 4 starterswoningen / 3 vrijstaande woningen / 10 rijwoningen) (allen koop) op vml. locatie Oostzaan Wild- en Gevogelteverwerkingsbedrijf Cor Voet aan de Corstina Kinneginstraat. Plan ‘Wonen aan Het Twiske’ fase 3.

Geplande Start 11-2023 Projectontwikkelaar: Kalliste Woningbouwontwikkeling B.V., Dorpsstraat 57, 3433 CM Nieuwegein, 088-1009500 Architect: BBHD Architecten & Ingenieurs B.V, Rogier van der Weydestraat 8e, 1817 MJ Alkmaar, 072-3031200 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Van den Hengel BV, Veldweg 2b, 3764 CP Soest, 035-6092222 E-Installateur: Breman Hasselt, Veerweg 5, 8061 RA Hasselt, 038-4772450 W-Installateur: Breman Hasselt, Veerweg 5, 8061 RA Hasselt, 038-4772450

Tolboomweg 12, 3784 XC TERSCHUUR, 0342-461789 W-Installateur: Kroneman Installatietechniek B.V, Stationsweg Oost 281, 3931 ER Woudenberg, 033-2774690

Oost ONTWERP

ARNHEM c7 Bouwen, na sloop vml. Nieuw Apostolische kerk, appartementencomplex met 27 koopappartementen aan de Willem Barendszstraat. Ontwerp wordt opnieuw bekeken i.v.m. gestegen bouwkosten.

Geplande Start 01-2025 Projectontwikkelaar: Mutos City Apartments, Jansbuitensingel 20, 6811 AD Arnhem, 085-0737999 Architect: Mix Architectuur, Generaal Hackettlaan 8, 8, 6711 VZ Ede, 0318-648950

VEENENDAAL c9 Bouwen, na sloop ‘Seats & Sofas’ pand, 125 huur- en koopappartementen aan de Bevrijdingslaan / Schoolstraat. Plan: ‘De Meesters’. Ontwerp bestemmingsplan lig ter inzage van 21 december 2023 t/m 31 januari 2024.

Geplande Start 01-2025 Opdrachtgever: Wilma Wonen, Groenewoudsedijk 61, 3528 BG Utrecht, 030-3039550 Architect: Ponec De Winter B.V, Notweg 38 1-F, 1068 LL Amsterdam, 020-5854030

UTRECHT c7

LOOSDRECHT c8 Bouwen 33 huurappartementen / 16 koopappartementen / parkeergarage aan de Luitgardeweg / ondergrondse fietsenberging aan Luitgardeweg / ‘t Laantje. Project: ‘Wonen aan ‘t Laantje’. Sloop huidige bebouwing is begin oktober gestart en is eind 2023 gereed. Voorheen ook bekend onder IDnr 539437 en IDnr 551321.

Geplande Start 01-2024 Projectontwikkelaar: JeeGee Vastgoed, Oud-Loosdrechtsedijk 186C, 1231 NG Loosdrecht, 06-10028902 Hoofdaannemer: Van Driesten Harskamp Bouwbedrijf BV, Westenengseweg 24, 6732 GJ HARSKAMP, 0318-461651 Architect: Valk Architecten BV, Kerkstraat 84, 3764 CV Soest, 035-6014946 E-Installateur: Sloof Elektrotechniek BV,

Restaureren / renoveren monumentaal pand magazijn ‘De Zon’ aan de Oudegracht.

Vml. Europese aanbesteding t.b.v. een integraal ontwerpteam. Procedure: niet openbaar. Nationaal Literatuurmuseum / Kinderboekenmuseum gaan het pand voor 85% huren. Voor de overige ruimte wordt nog een huurder gezocht.

Geplande Start 08-2024 Opdrachtgever: Gemeente Utrecht, Stadsplateau 1, 3521 AZ Utrecht, 14-030 Architect: Van Hoogevest Architecten BV, Westsingel 9, 3811 BA Amersfoort, 033-4631705

ALMERE d9 Bouwen brede school t.b.v. OGS De Meergronden aan de Marktgracht in Almere

ADVERTENTIE

%UXJJHQ SRQWRQV HQ 5R5R YHUKXXUEHGULMI 1HHP FRQWDFW PHW RQV RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %UXLVWHQVLQJHO 'HQ %RVFK 7 ) ( VDOHV#UHWUREULGJH FRP , UHWUREULGJH FRP

Haven. Het huidige gebouw wordt gesloopt zodra de nieuwbouw is gerealiseerd. Zie project 546448 voor woningbouw op de kavel Meergronden.

Geplande Start 06-2024 Opdrachtgever: Gemeente Almere, Stadhuisplein 1, 1315 HR Almere, 14036 Opdrachtgever: Almeerse Scholen Groep, Randstad 20 31, 1314 BC Almere, 036-5406363 Architect: Zeep architects and urban designers, Nijverheidsweg-Noord 40, 3812 PM Amersfoort, 033-7600238

ZOETERMEER f8 Renoveren / verduurzamen brandweerkazerne aan de Brusselstraat. Vml. Europese aanbesteding. Procedure: niet openbaar. De gemeente heeft in overleg met Veiligheidsregio Haaglanden alsnog besloten de brandweerkazerne te renoveren.

Geplande Start 06-2024 Opdrachtgever: Gemeente Zoetermeer, Stadhuisplein 1, 2711 EC Zoetermeer, 079-3468000 Architect: Ector Hoogstad Architecten BNA BV, Hofplein 20, 3032 AC Rotterdam, 010-4402121

ZEEWOLDE c9 Gunning. Bouwen 149 woningen (vrijstaand / twee-onder-een-kapwoningen / rijwoningen / appartementen, verdeling huur/koop n.n.b.) tussen de Omloop / Startsein. Plan ‘Havenkwartier Zuid’. Vml. aanbesteding t.b.v. perceel 1: ontwikkelveld 7.1 (Hegeman ontwikkeling, project ID:556992) / perceel 2: ontwikkelveld 7.2 (Koopmans, project ID: 556993) / perceel 3: ontwikkelveld 7.3 (De Realisatie, project ID: 556994) . Procedure : niet openbaar.

Geplande Start 11-2024 Opdrachtgever: Gemeente Zeewolde, Raadhuisplein 1, 3891 ER ZEEWOLDE, 036-5229400 Projectontwikkelaar: Hegeman Ontwikkeling, Bornerbroeksestraat 155, 7601 BG Almelo, 0546-454541 Projectontwikkelaar: Koopmans Bouw B.V., Marssteden 66, 7547 TD Enschede, 053-4600600 Projectontwikkelaar: De Realisatie B.V., Antennestraat 86, 1322 AS Almere, 06-48169693 Architect: Pauwert Architectuur, Jeroen Boschlaan 1, 5642 AP Eindhoven, 040-2812782

ZEEWOLDE c8 Bouwen 34 eengezinswoningen (koop) tussen de Omloop / Startsein. Plan ‘Havenkwartier Zuid’ veld 7.3. Het hoofdproject is terug te vinden onder project ID: 553468 / veld 7.1 onder ID: 556992 / veld 7.2 onder ID: 556993.

Geplande Start 11-2024 Projectontwikkelaar: De Realisatie B.V., Antennestraat 86, 1322 AS Almere, 06-48169693 Architect: Pauwert Architectuur, Jeroen Boschlaan 1, 5642 AP Eindhoven, 040-2812782

AMERSFOORT f9 Bouwen laboratorium t.b.v. Eurofins Analytico B.V. aan Euroweg e.o. Architect bekend bij opdrachtgever.

Geplande Start 10-2024 Opdrachtgever: Eurofins Analytico B.V., Gildeweg 42 -46, 3771 NB Barneveld, 0342-426300

AMERSFOORT c9 Bouwen 90 sociale huurappartementen aan de Bosweg.

Geplande Start 12-2024 Projectontwikkelaar: de Alliantie regio Amersfoort, Heiligenbergerweg 60, 3816 AL Amersfoort, 088-0023200 Architect: Defesche Van den Putte, architectuur en stedenbouw, KNSM-laan 139, 1019 LB Amsterdam, 020-7892392

HEDEL c8 Bouwen 45 sociale huurappartementen / aanleggen 81 parkeerplaatsen aan de Blankensteijn. Op 15 december 2023 is de aanvraag omgevingsvergunning ingediend Geplande Start 09-2024 Opdrachtgever: Woonstichting De Kernen, Korenstraat 1, 5321 GV HEDEL, 088-5824000 Architect: Quadrant Architecten VOF, Markt 24, 4761 CE Zevenbergen, 0168-328255

ZWOLLE e7 Bouwen / verbouwen 52 zorgappartementen voor ouderen met een verstandelijke beperking / horeca met buurtfunctie in bestaande bouw / parkeergelegenheden in project ‘De Kikvorsch’ aan de Schellerbergweg. Ontwerpbestemmingsplan ligt van 21 december 2023 tot en met 31 januari 2024 ter inzage.

Geplande Start 10-2024 Projectontwikkelaar: Jansen Vastgoed, Dokter Stolteweg 5, 8025 AV Zwolle, 085-4884450 Architect: De Bruin Architecten B.V. BNA, Veerallee 38, 8019 AD Zwolle, 038-4541675

WIJK BIJ DUURSTEDE h9 Bouwen winkelcentrum ‘De Heul’ met Lidl supermarkt / dagwinkels / horeca / 68 bovengelegen NOM-appartementen (koop) / 36 sociale huurappartementen, na slopen oude winkelcentrum / sporthal / zwembad tussen de Muntmeesterstraat / Karolingersweg / Madelinusplein.

Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: Metropool Vastgoedontwikkeling, Havenstraat 71, 1271 AD Huizen, 035-5287200 Architect: SUM Architecten B.V., Utrechtseweg 8a, 1213 TS Hilversum, 035-6232425 Opdrachtgever: Lidl Nederland GmbH, Havenstraat 71, 1271 AD Huizen, 035-5287287 GEGUND

ZWOLLE h0 Renoveren / uitbreiden / bouwen ‘winkelcentrum Stadshagen’ met Lidl supermarkt / 70 zorgappartementen (t.b.v. IJsselheem) / 80 sociale huurappartementen / 70 vrije sector huurappartementen / 58 koopappartementen / horecagelegenheid / renoveren en verbeteren bereikbaarheid parkeergarage / bouwen parkeergarage / aanleggen

Bouwberichten

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

parkeerplaatsen aan de Belvédèrelaan e.o.

Geplande Start 12-2024 Projectontwikkelaar: Dura Vermeer, Energieweg 28, 6541 CX NIJMEGEN, 024-3731172 Architect: De Zwarte Hond Architecten, Westblaak 37, 3012 KD Rotterdam, 010-2409030 Hoofdaannemer: Dura Vermeer Bouw Hengelo B.V., Bosmaatweg 60, 7556 PJ Hengelo, 074-2550255

GENDT c7 Bouwen 15 koopappartementen en transformeren / verbouwen vml. schoenenfabriek tot 2 riante appartementen aan de Markt.

Geplande Start 03-2024 Projectontwikkelaar: Spoeltman Bouw BV, Kruisstraat 17, 6691 EP GENDT, 0481-421144 Architect: Architecten- en ingenieursbureau Kristinsson bv, Noordenbergsingel 10, 7411 SE Deventer, 0570-615035 Hoofdaannemer: Spoeltman Bouw BV, Kruisstraat 17, 6691 EP GENDT, 0481-421144 W-Installateur: Hullenaar Balk Installatietechniek, Houtakker 12, 6681 CW BEMMEL, 0481-461656 E-Installateur: Hans Hoogveld Elektra B.V., Langstraat 10 b, 6691 EG Gendt, 0481-421288

ARNHEM c9 Bouwen, na sloop drukkerij en loods, ca. 79 woningen w.o. 37 koop- en 28 sociale huurappartementen / 9 eengezinswoningen (koop)/ Villa Rietgrachtstraat (soort/aantal n.n.b.) aan de Rietgrachtstraat. Project ‘De Spijkerij’. De verkoop van de woningen start juni 2024.

Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: Hendriks Bouw en Ontwikkeling B.V., Kanaalstraat 12, 5347 KM Oss, 0412-669444 Architect: Hoogte Twee Architectuur en stedebouw H2A, Prinsessestraat 13, 6828 JT Arnhem, 026-3517722 Hoofdaannemer: Hendriks Bouw en Ontwikkeling B.V., Kanaalstraat 12, 5347 KM Oss, 0412-669444

UTRECHT c8 Renoveren 120 huurappartementen aan de Ibisdreef 234 t/m 472. Plan ‘Ibisdreef 2’.

Geplande Start 12-2022 Hoofdaannemer: BAM Wonen Utrecht & Noordoost, Marconibaan 2, 3439 MS Nieuwegein, 030-6305530 Architect: Mex architects bv, Spoorlaan 18, 3721 PB Bilthoven, 030-2546888

HARMELEN c7 Bouwen 22 koopappartementen aan de Raadhuislaan. Plan: ‘t Raadhuys’.

Geplande Start 06-2024 Projectontwikkelaar: Aannemingsbedrijf Radix en Veerman BV, Oudelandseweg 27, 3443 AC WOERDEN, 0348-412204 Hoofdaannemer: Aannemingsbedrijf Radix en Veerman BV, Oudelandseweg 27, 3443 AC WOERDEN, 0348-412204 Architect: Lengkeek architecten en ingenieurs, Aeolusweg 127, 3731 XE De Bilt, 030-2201587

KAMPEN d8

UITVOERING

Bouwen Kindcentrum ‘Bredeschool Hanzewijk-Noord’ t.b.v. de Dr. H. Bouwmanschool / gymzaal / kinderopvang (Iris, stichting voor christelijk onderwijs) / O.J.S. Het Scala (stichting Openbaar Onderwijs Kampen) aan de Pannekoekendijk in Hanzewijk- Noord. Vml. Europese aanbesteding t.b.v. perceel 1: bouwkundige werkzaamheden / perceel 2: installatietechnische werkzaamheden / perceel 3: bouwkundige en installatietechnische werkzaamheden.

Geplande Start 04-2024 Architect: 19 Het Atelier, Thorbeckegracht 19, 8011 VM Zwolle, 038-4226633 Opdrachtgever: Gemeente Kampen, Burgemeester Berghuisplein 1, 8261 DD Kampen, 038-3392999 Hoofdaannemer: Hesco Bouw, Electronicaweg 8, 9503 EX STADSKANAAL, 0599-696969

TIEL c8

NAGELE c8 Renoveren / verduurzamen 55 woningen aan de Lucernehof / De Ring / Gerstehof. De renovatie is in 2 fasen. Fase 1 is afgerond in 2023. Fase 2 start eind 2024.

Geplande Start 09-2024 Hoofdaannemer: Van Wijnen Lelystad B.V, Pascallaan 36a, 8218 NJ Lelystad, 0320-230300 Architect: Sacon Bureau voor architectuur, stedebouw en landschap, Burgemeester Roelenweg 28, 8021 EW Zwolle, 038-4221050

HUISSEN c7 Bouwen 12 grondgebonden koopwoningen / 6 koopappartementen / 12 huurappartementen / halfverdiepte parkeergarage met 89 parkeerplaatsen aan de Langekerkstraat / Conventstraat, Aloysiuslocatie. Plan ‘Hof van Huesse’. Op de garage komt een semi-openbare binnentuin.

Geplande Start 02-2024 Projectontwikkelaar: Janssen de Jong Projectontwikkeling Oost-Nederland, Alfred Marshallstraat 1, 7559 SE Hengelo, 088-3559700 Architect: Faro Architecten B.V., Lisserweg 487d, 2165 AS Lisserbroek, 0252-414777 Architect: BURO lubbers landschapsarchitectuur & stedenbouw B.V, Reutsedijk 15, 5264 PC Vught, 073-6149321 Hoofdaannemer: Janssen de Jong Bouw Oost B.V., Alfred Marshallstraat 1, 7559 SE Hengelo, 073-5492888

DEVENTER c7 Bouwen 16 koopwoningen (w.o. 9 rij- / 2 twee-onder-eenkap- / 4 levensloopbestendige woningen / in de wijk Steenbrugge in de buurt Zwermdorp aan de rand van het Zandweteringspark / Wechelerweg. Project ‘De Groene Gaard’. De verkoop van de woningen is gestart op 18 januari 2024.

Geplande Start 06-2024 Hoofdaannemer: Reinbouw B.V., Industrielaan 8, 6951 KG Dieren, 0313-491949 Projectontwikkelaar: Reinbouw Vastgoed B.V., Industrielaan 8, 6950 AA Dieren, 0313-49 19 29 Architect: I’M Architecten, Bergpoortstraat 59, 7411 CL Deventer, 0570-613291

Bouwen 36 huurappartementen aan de Balije. Plan ‘De Balije’. Aannemer stelt geen prijs op acquisitie.

Geplande Start 03-2024 Hoofdaannemer: Ouwehand Bouw, Papland 19, 4206 CK Gorinchem, 0183-631323 Architect: Pieter Benschop Architect, Edisonstraat 26, 2014 KJ Haarlem, 06-14788881 W-Installateur: BIT Brabant Installatie Techniek BV, Vaartveld 15, 4704 SE ROOSENDAAL, 0165-530499 E-Installateur: Zillig Elektrotechniek B.V, Papland 14, 4206 CL GORINCHEM, 0183-631178 W-Installateur: Rodrie Ventilatietechniek BV, De Giesel 6, 6081 PH HAELEN, 0475-390330

25

Markt 11, 6811 CG Arnhem, 026-3599111 Architect: Mecanoo Architekten BV, Oude Delft 203, 2611 HD Delft, 015-2798100 Architect: Movares, Daalseplein 100, 3511 SX Utrecht, 030-2655555 Opdrachtgever: ProRail B.V. (hoofdkantoor de Inktpot), Moreelsepark 3, 3511 EP Utrecht, 088-2313000 Hoofdaannemer: Van Hattum & Blankevoort B.V., Lange Dreef 13, 4131 NJ Vianen, 088-1865100 Hoofdaannemer: VolkerRail Nederland B.V, Lange Dreef 7, 4131 NJ VIANEN UT, 0347-354444 Hoofdaannemer: Van Wijnen Arnhem B.V, Van Oldenbarneveldtstraat 117, 6827 AM Arnhem, 026-3535000 E-Installateur: Installatie Techniek Louwer, Willeskop 212, 3421 GW OUDEWATER, 0348-565020 W-Installateur: Installatie Techniek Louwer, Willeskop 212, 3421 GW OUDEWATER, 0348-565020

AMERSFOORT c9 Bouwen 98 koopappartementen verdeeld over 2 gebouwen (resp. 12 en 5 bouwlagen) / parkeergarage aan de Lichtpenweg. Project ‘De Lichtpen’. Installateurs worden niet vrij gegeven.

Geplande Start 03-2022 Hoofdaannemer: Heilijgers Bouw BV, Displayweg 2, 3821 BT AMERSFOORT, 033-4545700 Architect: Zeep architects and urban designers, Nijverheidsweg-Noord 40, 3812 PM Amersfoort, 033-7600238 Projectontwikkelaar: BPD regio NoordWest, IJsbaanpad 1, 1076 CV Amsterdam, 020-3049999 Opdrachtgever: de Alliantie regio Amersfoort, Heiligenbergerweg 60, 3816 AL Amersfoort, 088-0023200 E-Installateur: Van den Pol Elektrotechniek B.V., Aardvletterweg 14, 3417 XL MONTFOORT, 0348-473434

EDE b0 Bouwen stationsgebouw Ede-Wageningen met commerciële ruimtes / aanpassen bestaande railinfrasysteem / bouwen perrontunnels / overkappingen / stijgpunten / perrons / langzaamverkeersbrug aan het Polar Bearsplein aan de zuidzijde van het spoor. Project ‘Spoorzone Ede OV-knoop, contract 1’. Project wordt één van de grootste houtbouw projecten in Nederland.

Het project wordt uitgevoerd door aannemerscombinatie EdesPoort (Van Hattum en Blankevoort / VolkerRail / Van Wijnen). Van Hattum en Blankevoort doet de civiele werkzaamheden, de rail-gerelateerde werkzaamheden worden uitgevoerd door Volkerrail, Van Wijnen doet de bouwkundige werkzaamheden.

Geplande Start 01-2022 Opdrachtgever: Gemeente Ede, Bergstraat 4, 6711 DD Ede, 14 0318 Opdrachtgever: Provincie Gelderland,

Zuid ONTWERP

NEDERWEERT e8 Bouwen / verbouwen, na sloop, bibliotheek / MFA ‘De Pinnenhof’ onder andere t.b.v. het Centrum voor Jeugd en Gezin / Algemeen Maatschappelijk Werk / PSW aan de Kapelaniestraat. Aanbesteding. Procedure: Concurrentiegerichte dialoog. Architect bekend bij opdrachtgever.

Geplande Start 09-2024 Opdrachtgever: Gemeente Nederweert, Raadhuisplein 1, 6031 VR Nederweert, 0495-677111

‘S-HERTOGENBOSCH c9 Bouwen 3 woontorens met in max 195 appartementen (25% sociale huurwoningen / minimaal 26% middensegment / 14% middenhuur en 12% betaalbare koop) / half verdiepte parkeergarage. In de plint wordt nog onderzocht of er commerciële / maatschappelijke functies in komen op de vml. locatie Brabantbad tussen de van Grobbendoncklaan / plas De IJzeren Vrouw.

De genoemde ontwikkelaars werken voor dit project samen in ontwikkelcombinatie ‘Hertogbouw’. Duurzaam project vanwege aquathermie. Project ‘BrabantBad’. Het college heeft het bestemmingsplan nu voorgelegd aan de gemeenteraad. Die neemt op 5 maart 2024 een besluit over het bestemmingsplan en de beoordeling van de zienswijzen.

Geplande Start 11-2024 Projectontwikkelaar: Dura Vermeer Bouw Zuid, Pettelaarpark 1, 5216 PC ‘s-Hertogenbosch, 073-5288911 Projectontwikkelaar: Heijmans Hoofdkantoor, Graafsebaan 65, 5248 JT

ADVERTENTIE

Wand- en plafondsystemen met zekerheid en kwaliteit!

www.boeve-afbouw.nl.

Tel. 0572 - 372122

26

Bouwberichten

ROSMALEN, 073-5435111 Projectontwikkelaar: Hendriks Bouw en Ontwikkeling B.V., Kanaalstraat 12, 5347 KM Oss, 0412-669444 Architect: Kcap bv, Piekstraat 27, 3071 EL Rotterdam, 010-7890300 Projectontwikkelaar: AM B.V., Ptolemaeuslaan 80, 3528 BP Utrecht, 030-6097222

KAATSHEUVEL c8 Bouwen 46 koopwoningen aan de Leerschaar / Oliesteen in het plan ‘De Els II’, fase 4.

Geplande Start 02-2025 Architect: Quadrant Architecten VOF, Markt 24, 4761 CE Zevenbergen, 0168-328255 Projectontwikkelaar: Hoefnagel Totaalbouw BV, Hogevaart 125, 5161 PM Sprang-Capelle, 0416-332898 Projectontwikkelaar: Van Wanrooij Projectontwikkeling, Magistratenlaan 24, 5223 MD ‘s-Hertogenbosch, 073-5340400

DEN DUNGEN c7 Bouwen ca. 25 koopwoningen aan het Kruisboog / Jacobskamp. Plan ‘Jacobskamp’, fase 10.

Geplande Start 01-2026 Architect: Quadrant Architecten VOF, Markt 24, 4761 CE Zevenbergen, 0168-328255 Projectontwikkelaar: Hoefnagel Totaalbouw BV, Hogevaart 125, 5161 PM Sprang-Capelle, 0416-332898

GEFFEN c8 Bouwe 52 koopappartementen, omgeving Heesterseweg in het plan ‘’t Veld’.

Geplande Start 10-2024 Architect: Quadrant Architecten VOF, Markt 24, 4761 CE Zevenbergen, 0168-328255 Projectontwikkelaar: Van Wanrooij Projectontwikkeling, Magistratenlaan 24, 5223 MD ‘s-Hertogenbosch, 073-5340400

WERKENDAM c8 Bouwen 47 koopwoningen omgeving Lange Wiep. Plan: ‘Achter de Schans’. Onderdeel van ID 521815.

Geplande Start 10-2024 Architect: Quadrant Architecten VOF, Markt 24, 4761 CE Zevenbergen, 0168-328255 Projectontwikkelaar: Van Wanrooij Projectontwikkeling, Magistratenlaan 24, 5223 MD ‘s-Hertogenbosch, 073-5340400

BLADEL c6 Bouwen 12 koopwoningen aan de Europalaan.

Geplande Start 11-2024 Architect: Quadrant Architecten VOF, Markt 24, 4761 CE Zevenbergen, 0168-328255 Projectontwikkelaar: Bouwbedrijf Van Schijndel BV, Bredeweg 13, 5386 KM GEFFEN, 073-5340000

WEERT d5 Uitbreiden ‘IKC Leuken’ met vier extra klaslokalen en een leerplein aan de Middelstestraat. Architect bekend bij opdrachtgever.

Geplande Start 02-2024 Opdrachtgever: Meerderweert, Stichting Primair Onderwijs Weert / Nederweert, Beatrixlaan 1, 6006 AH WEERT, 0495-750250

TILBURG c0 Bouwen 3 woontorens van ca. 70 meter hoog in het kenniskwartier tussen de Ringbaan-West en Tilburg University. Aantal woningen en huur/koop nog niet bekend. De plannen worden verder uitgewerkt.

Geplande Start 05-2024 Projectontwikkelaar: Prince Projecten, Sportweg 12, 5037 AC TILBURG, 013-4673100 Architect: MVRDV B.V., Achterklooster 7, 3011 RA Rotterdam, 010-4772860

RAAMSDONKVEER c9 Bouwen 59 koopwoningen (5 drijvende woningen / 4 kadewoningen / 50 appartementen) in de jachthaven aan de Kartuizerstraat. Plan: ‘Het Veerse Dok’. Duurzaam project vanwege energieneutraal.

Geplande Start 02-2025 Projectontwikkelaar: Janssen De Jong Projectontwikkeling Regio Zuid, Science Park Eindhoven 5049, 5692 EB Son en Breugel, 088-3559400 Architect: Marquart Architecten BV, Pieter Breughelstraat 12, 4941 ZB Raamsdonkveer, 0162-518098 Projectontwikkelaar: Bless Projectontwikkeling B.V., Kartuizerstraat 4, 4941 EE Raamsdonksveer,

GOES d8 Bouwen, na sloop bestaande gymzaal, MBO Scalda Omnium / sporthal aan de Zwembadweg. Europese aanbesteding. Procedure: openbaar.

Geplande Start 10-2024 Opdrachtgever: Gemeente Goes, M.A. de Ruijterlaan 2, 4461 GE Goes, 14-0113 Opdrachtgever: Scalda, Vlietstraat 11/A, 4535 HA TERNEUZEN, 0115-641600 Architect: BDG Architecten Ingenieurs, Abram Dudok van Heelstraat 3, 1096 BE Amsterdam, 020-2379200 GEGUND

SINT-OEDENRODE c9 Bouwen 1 vrijstaande woning / 4 twee-onder-een-kapwoningen / 10 patiowoningen / 21 hoek- en tussenwoningen (allen koop) / 21 huurappartementen / verbouwen / uitbreiden kantoorgebouw tot een bedrijfsverzamelgebouw aan de Eerschotsestraat. Plan: ‘Roots’. Het project wordt momenteel bouwrijp gemaakt.

Geplande Start 03-2024 Projectontwikkelaar: OKKO Project BV, Kalverstraat 74, 5642 CJ Eindhoven, 040-2376070 Architect: LSWA architecten, De Loop 40, 5688 EW Oirschot, 0499-572316 Hoofdaannemer: Hoedemakers Bouw en Ontwikkeling, De Grote Elst 40, 5246 JP ROSMALEN, 073-6410814

TILBURG c9 Bouwen woontoren (65m hoog) met 130 koopappartementen / winkels (750m2) aan het Pieter Vreedeplein. Omgevingsvergun-

ning is verleend.

Geplande Start 04-2024 Hoofdaannemer: Van de Ven Bouw en Ontwikkeling B.V, Haya van Somerenstraat 4, 5032 MK Tilburg, 013-5422063 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Van Schijndel BV, Bredeweg 13, 5386 KM GEFFEN, 073-5340000 Projectontwikkelaar: Wereldhave N.V., Schiphol Boulevard 233 WTC Schiphol, 1118 BH SCHIPHOL, 020-7027800 Projectontwikkelaar: NEOO, Arent Janszoon Ernststraat 595E, 1082 LD Amsterdam, 020-3639543 Architect: Quadrant Architecten VOF, Markt 24, 4761 CE Zevenbergen, 0168-328255 UITVOERING

GOES c5 Renoveren / restaureren / verbouwen / transformeren monumentale muziekschool tot kantoor / 2 koopappartementen aan de van der Spiegelstraat. Opdrachtgever is bekend bij de architect.

Geplande Start 05-2023 Architect: RoosRos Architecten, ‘s-Gravenpolderseweg 1, 4462 CC Goes, 0113-237650 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf van de Linde, Albert Plesmanweg 19, 4462 GC GOES, 0113-221040 E-Installateur: ITN Groep, Havenweg 48b, 4455 TG NIEUWDORP ZLD, 0113-613353 W-Installateur: ITN Groep, Havenweg 48b, 4455 TG NIEUWDORP ZLD, 0113-613353

BREDA c9 Bouwen 84 koopappartementen / 132 huurappartementen / parkeergarage aan het Cosunpark, gebouw ‘Cosun II t/m VI’.

Duurzaam project vanwege WKO. Bogro doet de WKO. Alwel neemt 108 sociale- en middelhuurwoningen af. Cosun II: 30 luxe koopappartementen. Cosun III: 56 koopappartementen.

Geplande Start 02-2023 Projectontwikkelaar: Reales, Boeing Avenue 242, 1119 PZ Schiphol-Rijk, 020-7070239 Architect: EVA architecten, Wilhelminapark 26, 3581 NE Utrecht, 030-7400048 Architect: Architectenbureau van Manen BV, Atjehweg 9, 2202 AM Noordwijk, 071-3617200 W-Installateur: Aqua+ Sprinklersystemen, Molenstraat 61a, 7471 CK GOOR, 0547-286000 W-Installateur: De Kraan Installatietechniek BV, Pauvreweg 18, 4879 NA EttenLeur, 085-7609400 W-Installateur: BIT Brabant Installatie Techniek BV, Vaartveld 15, 4704 SE ROOSENDAAL, 0165-530499 W-Installateur: Bogro Snelrewaard B.V., Laan Van Snelrewaard 57, 3425 ES SNELREWAARD, 0348-566000 E-Installateur: Bras Elektrotechniek, Hunnenpad 7, 5349 BG Oss, 0412-638324 Hoofdaannemer: Ouwehand Bouw, Papland 19, 4206 CK Gorinchem, 0183-631323

NIEUWDORP e7 Bouwen MFA ‘’t Hart’ aan de Coudorp /

Prinses Irenestraat / Oranjeplein met Integraal Kindcentrum (IKC) / gymzaal t.b.v.

CBS De Regenboog en Kibeo, gecombineerd met een dorpshuis en kinderopvang. Een deel van het MFA zal nieuw gebouwd worden, een deel zal gehuisvest worden in de te verbouwen en renoveren protestantse Bethelkerk en naastgelegen pastorie. Het gebouw zal energieneutraal worden uitgevoerd. Vml. nationale aanbesteding t.b.v. bouwteam aannemer / installateurs. Procedure: openbaar. Hoogste punt is bereikt op 24 januari 2024.

Geplande Start 07-2023 Opdrachtgever: Gemeente Borsele, Stenevate 10, 4451 KB Heinkenszand, 0113-238383 Architect: VG Architecten, Oostkade 31, 4551 CM Sas van Gent, 0115-451461 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Schrijver B.V, Spoorstraat 16a, 4431 NK ‘s-Gravenpolder, 0113-311527 E-Installateur: Van de Velde Installatiegroep, Ostrea 3, 4401 PG Yerseke, 0113-572120 W-Installateur: Van de Velde Installatiegroep, Ostrea 3, 4401 PG Yerseke, 0113-572120

EINDHOVEN g8 Bouwen Spilcentrum ‘Achtse Barrier Zuid’ met basisschool De Klapwiek / peuterspeelzaal / Korein kinderdopvang / BSO / praktijkruimte / GGD aan de Normandiëlaan.

Vml. Europese aanbesteding met voorafgaande selectie t.b.v. selecteren bouwkundig / installatietechnisch aannemer voor het bouwteam. Procedure: Niet openbaar. Het hoogste punt is bereikt op 25 januari 2024.

Geplande Start 09-2023 Architect: SORS Architecten B.V., Rijksweg 50, 5374 RB Schaijk, 06-31181917 Opdrachtgever: Stichting voor Algemeen Toegankelijk Onderwijs Eindhoven e.o., Odysseuslaan 2, 5631 JM Eindhoven, 040-2606710 Hoofdaannemer: Muller Bouw B.V., Gotenweg 17, 5342 PP OSS, 0412-638855 W-Installateur: Bevers Installatietechniek BV, Waardsestraat 30, 5388 PP NISTELRODE, 0412-612106 E-Installateur: Geurts van Kessel Elektrotechniek B.V., Willaertstraat 6, 5344 AB Oss, 0412-768768

WAALWIJK c8 Bouwen 48 grondgebonden koopwoningen (18 twee-onder-een-kapwoningen / 22 rijwoningen / 8 semibungalows) aan de Murano / Venezia. Plan ‘Akkerlanen fase 2’.

Onderdeel van hoofdproject ID 302600.

Geplande Start 04-2023 Projectontwikkelaar: Waalborgh Bouwontwikkeling V.O.F, Professor Cobbenhagenlaan 101, 5037 DB Tilburg, 013-5321450 Hoofdaannemer: Heerkens van Bavel Bouw BV, Professor Cobbenhagenlaan 95, 5037 DB Tilburg, 013-4666999 Architect: Mix Architectuur, Generaal Hackettlaan 8, 8, 6711 VZ Ede, 0318-648950 E-Installateur: KSO installaties B.V, Vliedberg 3, 3356 GA Papendrecht, 078-6428039 W-Installateur: Zuid-Nederlands Installatiebedrijf ZNI BV, Rhijnkant 1, 5056 JH BERKEL-ENSCHOT, 013-5299200

Bouwberichten

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

Noord ONTWERP

WARTEN c7 Bouwen na gedeeltelijk sloop van de negentiende-eeuwse fabriek 16 woningen (eengezinswoningen / rijwoningen voor starters op het voorterrein / levensloopbestendige appartementen in het kaaspakhuis) / verbouwen 2 woningen in de historische directeurswoning (allen koop) / parkeerterrein aan de Hoofdstraat. De omgevingsvergunning is aangevraagd.

Geplande Start 06-2024 Architect: Dorenbos Architekten bv, Trynwaldsterdyk 20, 9061 DB Gytsjerk, 058-2562003 Opdrachtgever: Bijzitter Vastgoed, Oosterweg 23, 9367 RJ De Wilp, 31594641951

GIETEN f9 Bouwen / verbouwen gebouw t.b.v. buitendienst van Aa en Hunze aan de Oelenboom / Rondkamp.

Geplande Start 10-2024 Opdrachtgever: Gemeente Aa en Hunze, Spiekersteeg 1, 9461 BH Gieten, 14-0592 Architect: BDG Architecten Ingenieurs, Grote Voort 5, 8041 AM Zwolle, 038-4213337

GRONINGEN c8 Bouwen, na sloop C&A, 45 appartementen (huur/koop n.n.b.) / winkels w.o. C&A / gemeenschappelijke functies aan de Herestraat 74-76 en 78. De appartementen komen op de 2 t/m 5 e verdiepingen worden volledig in hout uitgevoerd.

Geplande Start 12-2024 Projectontwikkelaar: Redevco Nederland, Wibautstraat 224, 1097 DN Amsterdam, 020-5996262 Architect: Rijnboutt, Moermanskkade 317, 1013 BC Amsterdam, 020-5304810

WINSCHOTEN f9 Bouwen gemeentehuis Oldambt ‘Poort van Winschoten’ aan de Johan Modastraat / Langestraat / Dommeringplaats, na sloop 2 kantoorgebouwen aan de Johan Modastraat (Kalfsbeekvleugel en tussenvleugel). Het monumentale voorhuis (met toren) van het stadhuis aan de Langestraat blijft staan / verbouwen bovenverdieping van het naastgelegen pand (HEMA) tot raadzaal / vergadercentrum. Gasloos en energieneutraal. Vml. Nationale aanbesteding.

Procedure: niet-openbaar. Naar verwachting zal de gemeenteraad op 31 januari 2024 beslissing nemen over het aanvullende krediet.

Geplande Start 10-2024 Opdrachtgever: Gemeente Oldambt, Johan Modastraat 6, 9671 CD Winschoten, 0597-482000 Architect: DP6 Architectuurstudio, Doelenplein 6, 2611 BP Delft, 015-2120110 GEGUND

UITHUIZEN g8 Verbouwen / restaureren rijksmonumentale boerderij ‘Huize Tocama’ tot hotel met ca. 20 kamers / verbouwen vml. schuur tot horeca /

expositieruimte / museumwinkel / kinderspeeltuin / beeldentuin / orangerie voor de Menkemaborg aan de Dingeweg. Het project bevindt zich in de DO fase. De bouwvergunning zal in februari 2024 worden aangevraagd.

Geplande Start 11-2024 Opdrachtgever: Stichting Tocamaheerd, Alberdalaan 3, 9981 NG Uithuizen, 0595-431970 Architect: Sax Architecten, Hereplein 6, 9711 GA Groningen, 050-3182102 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Dijkstra Draisma Groningen, Eelkemastraat 259, 8623 ZW Groningen, (0519) 22 99 99

GRONINGEN c6 Renoveren / verduurzamen 79 huurwoningen aan de Nico Bulderstraat / C. Jetsesstraat / Jan Bulthuisstraat / H.N. Werkmanstraat / Jordensstraat / H.N. Werkmanstraat in de wijk Hoogkerk, Schildersbuurt.

Geplande Start 01-2024 Hoofdaannemer: Jorritsma Bouw B.V., Kieler Bocht 41, 9723 JA Groningen, 050-5201515

STEDUM c7 Bouwen, na sloop 9 woningen, 14 huurwoningen aan de Singel / HiIlmaarweg. De architect is bekend bij de opdrachtgever. Startdatum is nog onbekend.

Geplande Start 09-2024 Hoofdaannemer: VDM Woningen B.V, De Buorren 40A, 9289 HH Drogeham, 0512-571234

GRONINGEN c5 Renoveren / verduurzamen 8 huurwoningen aan de Stadsweg / 16 huurwoningen aan de P. Waijerstraat / Stadsweg .

Geplande Start 03-2024 Hoofdaannemer: Rottinghuis’ Aannemingsbedrijf B.V., Hereplein 10, 9711 GA Groningen, 050-3185333

LEEUWARDEN d8 Verbouwen / renoveren / uitbreiden kindcentrum ‘De Pionier’ naar Integraal Kindcentrum (IKC) met extra ruimtes voor de school en de kinderopvang / vervangen dak / vernieuwen binnenklimaat aan de Molkenkelder. Vml. nationale aanbesteding. Procedure: niet openbaar.

Geplande Start 08-2024 Opdrachtgever: Gemeente Leeuwarden, Oldehoofsterkerkhof 2, 8911 DH Leeuwarden, 14-058 Opdrachtgever: Stichting Proloog, Fonteinland 11, 8913 CZ LEEUWARDEN, 058-2347520 Architect: Adema Architecten, Vleesmarkt 7, 9101 MH Dokkum, 0519-295665 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf De Vries B.V, Spanjaardslaan 12 a, 8917 AT Leeuwarden, 058-2129174

GROLLOO c6 Bouwen 10 koopwoningen (4 starterswoningen / 4 twee-onder-een-kapwoningen waarvan 2 starterswoningen / 2 vrijstaande woningen) aan de Lienstukken. De Raad van State heeft de plannen afgewezen. Dit omdat de plannen in het Nationaal Park Drentsche Aa zijn en hier niet passen. Er wordt nu gekeken of de woningen aan de noordkant

van Grolloo kunnen komen of dusdanig aangepast kunnen worden dat ze toch aan de Lienstukken gebouwd kunnen worden.

Geplande Start 05-2023 Architect: KR8 architecten, IJzertijdstraat 13, 9531 RA Borger, 0599-235643 Projectontwikkelaar: Bouwbedrijf Stoffers B.V, Kampweg 6, 9454 PE EKEHAAR, 0592-389314 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Stoffers B.V, Kampweg 6, 9454 PE EKEHAAR, 0592-389314

MIDDELSTUM c7 Bouwen 16 huurwoningen, na sloop 16 woningen aan de Florastraat 4 t/m 10 / Groensingel 40 t/m 46 / Klaproosstraat.

Sloop start eind 2024.

Geplande Start 01-2025 Architect: Specht Architecten, Kerklaan 30b, 9751 NN Haren Gn, 050-7115235 Hoofdaannemer: Van Wijnen Groningen B.V, Kieler Bocht 19, 9723 JA Groningen, 050-7502200

STIENS c7 Transformeren / verbouwen vml. remise tot 8 koopappartementen / 20 koopwoningen in het project ‘De Remise’ aan de Lutskedyk.

Naar verwachting start de verkoop van de woningen april 2024.

Geplande Start 10-2024 Projectontwikkelaar: Blue Banner RED, Eemnesserweg 69, 3743 AE Baarn, 020 880 0222 Architect: Adema Architecten, Vleesmarkt 7, 9101 MH Dokkum, 0519-295665 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf De Vries B.V, Spanjaardslaan 12 a, 8917 AT Leeuwarden, 058-2129174

LEEUWARDEN c7 Transformeren / verbouwen, na gedeeltelijk sloop, bedrijfsverzamelgebouw vml. gebouw van het Provinciale Energie bedrijf tot 30 koopappartementen aan de Emmakade. Plan: ‘Emmastate’. Verkoop is in december 2023 van start gegaan. De linkerzijde van het pand wordt verbouwd tot appartementen.

Geplande Start 07-2024 Projectontwikkelaar: Blue Banner RED, Eemnesserweg 69, 3743 AE Baarn, 020 880 0222 Projectontwikkelaar: AA Vastgoed B.V., Spanjaardslaan 12a, 8917 AT Leeuwarden, Architect: Adema Architecten, Vleesmarkt 7, 9101 MH Dokkum, 0519-295665 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf De Vries B.V, Spanjaardslaan 12 a, 8917 AT Leeuwarden, 058-2129174 Projectontwikkelaar: AA Ontwikkeling BV, Himpenserdyk 2, 9084 BZ Goutum, UITVOERING

MEPPEL f8 Bouwen 2 bedrijfsverzamelgebouwen met 40 bedrijfsunits op het Zwikkerterrein Oever B aan de Industrieweg. Plan ‘De Reest I & II’.

Geplande Start 01-2024 Opdrachtgever: De Marne Vastgoed B.V., Dokter van Deenweg 13, 8025 BP Zwolle, 0546-629800 Architect: Pr8 architecten, Twentepoort Oost 34, 7609 RG Almelo, 0546-540840 Hoofdaannemer: Boma Staalbouw BV,

27

Kloosterdijk 1, 7692 PH MARIENBERG, 0523-251490

DRACHTEN d9 Bouwen scholencomplex SamenKansrijk! voor het cluster Speciaal (Basis) Onderwijs (S(B)O) / sporthal / therapiebad t.b.v. scholen SBO It Heechhôf / SBO Sjalom / Kleurryk / SO de Zwaai (totaal 180 medewerkers / 750 leerlingen) op de vml. ‘Leisurestrook’ aan de Noorderhogeweg. Het gebouw is een duurzaam / gasloos / zonnepanelen en wordt Frisse Scholen klasse B. Duurzame materialen zoals hout toegepast in zowel de gevel als in het interieur. Vml. aanbesteding.

Procedure: niet openbaar. Hoogste punt is bereikt op 25 januari 2024.

Geplande Start 07-2023 Opdrachtgever: Renn4, Schweitzerlaan 6, 9728 NP GRONINGEN, 050-3098888 Architect: DP6 Architectuurstudio, Doelenplein 6, 2611 BP Delft, 015-2120110 Hoofdaannemer: BAM Bouw en Techniek regio Noord, Jeverweg 18, 9723 JE Groningen, 050-5565050 E-Installateur: BAM Bouw en Techniek regio Noord, Jeverweg 18, 9723 JE Groningen, 050-5565050 W-Installateur: BAM Bouw en Techniek regio Noord, Jeverweg 18, 9723 JE Groningen, 050-5565050

EMMEN f0 Bouwen distributiecentrum (66.160 m2) met magazijnruimte (58.013m2) / kantoorruimte (4.706m2) / mezzanine (4.706m2) / 58 laaddocks t.b.v. P3 Logistic Park aan de Bellstraat op het bedrijvenpark A37. Project: ‘P3 Emmen’. Er wordt BREEAM-Excellent gebouwd.

Geplande Start 08-2023 Architect: Palazzo Oost B.V., Dorpsstraat 22, 7451 BV Holten, 0548-537060 Hoofdaannemer: Goldbeck Nederland B.V., Meander 901, 6825 MH Arnhem, 026-8001211

GROLLOO c6 Bouwen 12 seniorenwoningen (huur) aan de Pol. Geplande Start 01-2024 Hoofdaannemer: Buursema Bouwbedrijf BV, Oosterlangen 10, 7843 PJ Erm, 0591-361308 Architect: KR8 architecten, IJzertijdstraat 13, 9531 RA Borger, 0599-235643 Opdrachtgever: Heling Beheer B.V., Aar 1, 9406 GA Assen,

STEDUM c7 Bouwen 5 eengezinswoningen / 9 seniorenwoningen (allen huur) aan de Weemweg.

Plan ‘Nij Nittersum’.

Geplande Start 06-2023 Architect: Specht Architecten, Kerklaan 30b, 9751 NN Haren Gn, 050-7115235 Hoofdaannemer: VDM Woningen B.V, De Buorren 40A, 9289 HH Drogeham, 0512-571234

28

Project

Het viaduct wordt al ruim anderhalf jaar ondersteund met zware blauwe stempels.

Foto: Rijkswaterstaat

Risico op ‘brosse breuk’ in A16-viaduct vergt grote operatie Infra - Uitgerekend op het drukste punt van de A16 is een wegverlegging nodig om een versleten viaduct te vervangen. De ‘openhartoperatie’ is onvermijdelijk omdat er kans is op “brosse breuk”.

DOOR EDO BEERDA

O

p een voorbouwlocatie naast de autosnelweg, tussen Van Brienenoordbrug en Terbregseplein, is de eerste etappe van de klus begonnen. Het eerste van vier stalen brugdelen is gearriveerd. Zware kranen van aannemerscombinatie De Groene Boog zetten de 40 en 21 meter lange moten straks in elkaar en maken daarmee een tijdelijk viaduct over de Hoofdweg.

Dat wordt een flinke jongen, want hij moet het verkeer op een van de drukste stukjes snelweg in Nederland dragen.

Dagelijks denderen zo’n 200.000 voertuigen over de tien rijstroken. De helft gaat

A16 Rotterdam De vervanging van het A16-viaduct over de Hoofdweg is onderdeel van het project A16 Rotterdam. Het grootste deel van deze nieuwe rijksweg langs de noordoostrand van Rotterdam is inmiddels voltooid.

In het Lage Bergse Bos en onder de Rotte is de half verdiepte Rottemerentunnel aangelegd. Verder zijn de A13 en de N209 bij Rotterdam The Hague Airport aangepast en aangesloten op de rijksweg, evenals het Terbregseplein.

over het westelijke deel van het viaduct, de tegemoetkomende auto’s over het oostelijke deel. Het viaduct wordt al ruim anderhalf jaar ondersteund met zware blauwe stempels. “Dat was nodig, want uit inspectie bleek dat er een bezwijkrisico is”, vertelt omgevingsmanager Wouter de Vos van Rijkswaterstaat.

“De ondersteuning geeft de verzekering dat het veilig misgaat, áls het misgaat.

Hij kan daardoor hooguit een paar centimeter verzakken.”

Brosse breuk Klinkt dramatischer dan het is, zegt technisch manager Frans Meijer, want die kans is niet groot. Aan de buitenkant lijkt er weinig mis met het kunstwerk uit 1966. “Maar na herberekeningen is het viaduct op ‘brosse breuk’ theoretisch afgekeurd”, legt hij uit. “Dat is een bezwijkmechanisme waarbij een object het begeeft door dwarskrachtbelasting.

En dat kan zonder aankondiging vooraf gebeuren.”

Er zou in het geval van het A16-viaduct tenminste een vrachtwagencombinatie voor nodig zijn die plotseling heel hard remt. En die mogen er al sinds 2021 niet meer overheen. De kans is dus klein, maar niet nul. Door het probleem met de constructie was de geplande renovatie niet meer voldoende. Complete vervanging bleef als enige optie over.

Het betekent voor Rijkswaterstaat een

forse kostenverhoging. De ingeplande 32 miljoen euro voor versterking stijgt naar ongeveer 115 miljoen voor complete vernieuwing. Rijkswaterstaat liet voor alle zekerheid andere viaducten in de omgeving uit dezelfde tijd onderzoeken, maar daar speelt het probleem niet.

Verkeersinfarct De vernieuwingsoperatie gaat weggebruikers op en rond het viaduct veel hoofdpijn bezorgen. Niet alleen is dit stukje A16 een van de drukste rijkswegen van het land, de Hoofdweg die er onderdoor gaat is een belangrijke verbindingsroute tussen Rotterdam-Centrum en de oostflank van de stad. Combinatie De Groene Boog (Besix, Dura Vermeer, Van Oord, TBI) legt eerst een wegverlegging aan, gevolgd door gefaseerde sloop. Daarnaast heeft Rijkswaterstaat een omvangrijk programma opgetuigd om de hoeveelheid verkeer op en rond de locatie te verminderen.

Afgelopen jaar zijn al kabels en leidingen verlegd en damwanden en zand aangebracht. Momenteel wordt de fundering van de wegverlegging afgerond.

“Dat doen we onder andere met piepschuim”, vertelt Paul Eijking van De Groene Boog. “Dat is sterk en licht en daarom een perfect funderingsmateriaal voor de slappe bodem in dit gebied.”

De aanneemcombinatie gebruikt er in het totale project A16 Rotterdam liefst 100.000 kuub van.

Na voltooiing wordt tijdens nachtafsluitingen begin maart het eerste deel van de tijdelijke hulpbrug van 102 meter in de wegomlegging ingereden. De constructie wordt geplaatst op vier steunpunten met eronder zware boorpalen.

Deze zijn momenteel in aanbouw. De

bestaande oprit gaat vervolgens voor anderhalf jaar dicht.

In het Hemelvaartweekend (8-13 mei) gaat de A16 in de andere rijrichting dicht en wordt een tweede hulpbrug geplaatst. Dan begint de sloop van het tweede deel van het viaduct. Hetzelfde weekend wordt nog een viaduct ingereden: de nieuwe oprit vanaf de Hoofdweg naar de nieuwe A16 Rotterdam. Dat had afgelopen Hemelvaart al moeten gebeuren, maar tijdens het storten van het beton ging het nodige mis. Het dek werd gesloopt en opnieuw gestort. De kwestie is nog inzet van een juridisch geschil.

“Het inschuiven kunnen we nu mooi meepakken tijdens de Hemelvaartafsluiting”, zegt Eijking.

Verleidingsapps De rijstrookversmallingen en vijf wegafsluitingen dreigen tot grote verkeersproblemen te leiden. Om een verkeersinfarct te voorkomen heeft Zuid-Holland Bereikbaar een programma opgetuigd om mensen uit de auto te krijgen. De mobiliteitsorganisatie voert een publiekscampagne, deelt waardebonnen uit en zet ‘verleidingsapps’ in. Er komen kortingsacties voor gebruik van P&R-voorzieningen, deelscooters en e-bikes. Verder gaat de organisatie in gesprek met bedrijven, patiëntenorganisaties en ziekenhuizen over reductie van het aantal vervoersbewegingen en voert thuiswerkscans uit ter promotie van werken op afstand. Het moet structureel 10.000 ‘ritmijdingen’ per dag opleveren.

Volgens de planning is het westelijk deel van het nieuwe viaduct in december van dit jaar klaar, in augustus 2025 het noordelijke deel. In september moet het verkeer ook daar weer overheen rijden.

Opinie

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

29

Een uitspraak die nog tot de Digitaal nodige rechtspraak zal leiden talent

PAUL BISSCHOP

Juridisch - De Hoge Raad heeft onlangs een opvallende uitspraak gedaan over de aansprakelijkheid van een aannemer die bij de uitvoering van zijn werkzaamheden schade veroorzaakte aan een naastgelegen gebouw (HR 12 januari 2024, ECLI:NL:HR:2024:17). Opvallend, omdat het toch niet zo eenvoudig bleek om deze schade op de aannemer te verhalen.

A

an de orde was de bouw van een winkel met een afzinkkelder. Bij het realiseren van de kelder is scheurvorming ontstaan in het naastgelegen pand en een etalageruit gesprongen. De eigenaar van het beschadigde gebouw heeft de aannemer voor deze schade aansprakelijk gesteld.

De rechtbank en het Hof wezen de aansprakelijkheid van de aannemer echter af. Het Hof oordeelde dat het toebrengen van schade alleen niet voldoende is voor aansprakelijkheid van de aannemer. Aanvullend is vereist dat het handelen van de aannemer in strijd is met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt. Het Hof concludeerde echter dat de handelwijze van de aannemer voldoende zorgvuldig is geweest zodat aan het aanvullende vereiste niet werd voldaan. De gebouweigenaar bleef dus met de schade zitten, terwijl niet ter discussie stond dat die schade een gevolg was van werkzaamheden van de aannemer.

Best een opmerkelijke uitkomst dus.

Foto: Shutterstock

De Hoge Raad De Hoge Raad bevestigt eerst het oordeel van het Hof. Het enkele feit dat een gedraging zaakschade als voorzienbaar gevolg heeft, betekent nog niet dat de aannemer voor die schade aansprakelijk is. Dat is alleen het geval als met de gedraging ook een norm wordt geschonden die ertoe strekt schade aan zaken te voorkomen.

Vervolgens overweegt de Hoge Raad echter dat ook wanneer de aannemer bij de voorbereiding en uitvoering van de werkzaamheden voldoende maatregelen heeft getroffen ter voorkoming van schade en hij de werkzaamheden op zorgvuldige wijze heeft uitgevoerd, hij toch aansprakelijk kan zijn voor de schade aan een naastgelegen gebouw (voorzover natuurlijk veroorzaakt door deze werkzaamheden).

De Hoge Raad noemt de volgende relevante omstandigheden: • aan de bouwwerkzaamheden was een aanmerkelijk risico verbonden dat aan het buurpand schade zou worden toegebracht, ook indien maatregelen ter voorkoming van schade werden getroffen en de werkzaamheden zorgvuldig werden uitgevoerd;

• als een dergelijk voorzienbaar risico zich vervolgens verwezenlijkt, kan niet zonder meer worden aanvaard dat de eigenaar van het buurpand de daardoor veroorzaakte schade dient te dragen; • de werkzaamheden zijn in het belang van (de opdrachtgever van) de aannemer uitgevoerd; • voor de eigenaar van het buurpand leverde dit geen voordeel op; • de schade behoort ook niet zonder meer behoort tot hetgeen door een derde in het maatschappelijk verkeer moet worden geduld bij bouwwerkzaamheden van een ander, en • het lag op de weg van de aannemer om zich tegen aansprakelijkheid voor het toebrengen van schade aan derden te verzekeren.

Bijzonder De uitkomst van deze uitspraak is zo op het eerste oog misschien niet heel opvallend: de aannemer veroorzaakt schade en moet die vergoeden. Dat echter tot aansprakelijkheid wordt geconcludeerd in omstandigheden waarin van enig onzorgvuldig handelen van de aan-

nemer niet is gebleken, mag niettemin opvallend worden genoemd.

Beperkt De omstandigheden die de Hoge Raad opnoemt om tot aansprakelijkheid te concluderen, zullen bovendien in andere gevallen weer net even anders liggen.

Wat als er geen aanmerkelijk risico op schade was, maar een beperkt risico? Is geen sprake van aansprakelijkheid als de eigenaar van het buurpand wel zelf ook de nodige voordelen ondervindt van de bouwwerkzaamheden? En als dat zo is, was heeft dan te gelden als dit voordeel in het niet valt bij de schade?

Deze uitspraak zal dan ook nog wel tot de nodige rechtspraak leiden om nader af te bakenen in welke omstandigheden wel of niet tot aansprakelijkheid moet worden geconcludeerd van een zorgvuldig handelend aannemer die niettemin schade veroorzaakt aan een buurpand.

André Ubbink en Robert Jan Kwaak, advocaten bouwrecht bij Construct Advocaten.

De bouw blijft de komende jaren strijden om technisch talent. De sector vist daarmee steeds vaker in dezelfde vijver als bedrijven in de ICT en industrie. Wordt het geen tijd voor een nieuwe opleiding ‘Bouwkundige ICT’ of ‘ICT in de Bouw’?

De arbeidsmarktkrapte houdt voorlopig aan en treft in het bijzonder technische beroepen. Gaten worden nu meer dan eens gevuld met werknemers van over de grens. Denk aan de grote hoeveelheid werknemers uit India die in Nederland een ICT-functie bekleedt. Ook in de bouw wordt menig technische functie ingevuld door buitenlandse arbeidskrachten. De uitkomst van de Tweede Kamerverkiezingen stemt niet gerust dat deze oplossing in de toekomst voldoende voorhanden blijft.

En dat baart zorgen voor de werkgever, die de vraag naar digitale vaardigheden alleen maar ziet toenemen.

Ongeveer 22 procent van de werknemers in de bouw is ouder dan 55 jaar en ziet het pensioen naderen. Niet iedere arbeidsplek die met het uittreden van ouderen vrijkomt kan worden opgevuld, en dus stijgt de noodzaak om slimmer en innovatiever te werken. Vooral jongeren kunnen hieraan een impuls geven, maar laat de bouw bij het aantrekken van nieuw digitaal talent nou net te maken krijgen met toenemende concurrentie van andere sectoren.

Het is daarom zaak om digitaal talent met interesse in de bouw beter te bedienen. In andere sectoren gebeurt het al: Health Informatics trekt studenten die geïnteresseerd zijn in ICT en de medische sector, terwijl diverse hbo-programma’s waaronder Mechatronica in de Smart Industry studenten laten voorsorteren op de industrie. Het is mij een raadsel waarom er nog geen opleiding ‘Bouwkundige ICT’, ‘AI in de Bouw’ of ‘Construction Analytics’ bestaat. De arbeidsmarktbehoefte staat buiten kijf en gezien de grote aantallen studenten met interesse in de bouw en ICT lijkt er genoeg ruimte te zijn voor een opleiding die op dit snijvlak opereert.

Mbo-, hbo- en wo-instellingen doen er goed aan om een nieuwe opleiding op dit terrein te verkennen. Met de krapte in het vooruitzicht kunnen ze daarbij waarschijnlijk op de nodige steun vanuit het bedrijfsleven rekenen.

Paul Bisschop Sectoreconoom Bouw en Vastgoed ABN AMRO

30

Carrière

‘Ik benader de mensen anders dan ze hier gewend zijn’ Willeke Vester Operationeel directeur bij Huygen

Arbeidsmarkt - Willeke Vester is een echte doener en hecht niet aan status.

Haar daadkracht in het uitvoeren van verandertrajecten bij architectenen ingenieursbureaus zet ze nu in als operationeel directeur bij ingenieursbureau Huygen.

DOOR YVONNE TON FOTO GUIDO BENSCHOP

U bent aangetrokken om de directie te versterken. Waarom is dat nodig?

“Ik heb alle operationele taken overgenomen van de drie directieleden, zodat zij zich als projectdirecteur op projecten kunnen richten of op acquisitie. Wij hebben op dit moment hele grote integrale projecten die door de hele Oosterhoff Group lopen. Denk aan ziekenhuizen, Schiphol en het Paleis van Justitie.

Je ziet dat installatie een steeds groter deel gaat uitmaken van de bouwsom.

Daar hebben ze hun handen vol aan.”

CV

Wat gaat u onder meer doen?

“Recruitment. Vooral veel mensen aantrekken. Nu hebben we ongeveer tachtig medewerkers. We willen volgend jaar groeien met tien en in twee tot drie jaar met veertig. We zoeken werktuigbouwkundigen en elektrotechnici, die daarna nog aanvullende cursussen installatietechniek moeten doen. Het fijnste is als we ze een beetje kunnen kneden. We hebben veel specialisten in huis die hen kunnen coachen.”

Hoe haal je zo’n schaarse doelgroep binnen?

“Een groot voordeel is dat wij onderdeel zijn van Oosterhoff. Alle bedrijven in die groep vormen een soort gemeenschap die samen grote projecten kunnen uitvoeren. Er is heel veel kennis. Medewerkers hebben dus veel variatie in soorten opdrachten en samenstelling van projectgroepen. Als je altijd hetzelfde wilt doen is dat ook mogelijk, maar de meeste mensen vinden dat minder leuk.”

Zelf heeft u ook een technische achtergrond. Maakt dat het makkelijker als directeur bij een gespecialiseerd ingenieursbureau?

“Ik heb hts bouwkunde gedaan, maar ben al jaren meer bezig in het management. Ik heb geprobeerd mijn vak bij te houden. Daardoor kan ik goed inschatten wat mijn collega’s nodig hebben om

goed te functioneren. Je hebt veel begrip voor de mogelijkheden en onmogelijkheden en probeert problemen op te lossen. Mijn taak is om te zorgen dat anderen goed kunnen werken.”

Dat klinkt als een bescheiden rol.

“Ik hoef niet per se mijn stempel ergens op te drukken. Mijn inbreng is een combinatie van alle goede dingen die ik in de loop der jaren geleerd heb bij de ongeveer vijftien bedrijven waar ik heb gewerkt. Ik begon vaak ergens waar gezegd werd: alles werkt hier prima, je hoeft het alleen maar aan te sturen. Dan bleek toch meestal dat er wel wat verbeterd kon worden. Daar rol je in, dan blijkt het ineens een verandertraject te zijn.”

U heeft ook jarenlang een eigen bedrijf gehad, waarom toch weer in dienst?

“Dat deed ik er meestal bij. Vaak vond ik dat architectenbureaus niet genoeg voor zichzelf opkwamen financieel en planmatig. Ik heb me altijd beschikbaar gesteld als een soort sparringpartner van architectenbureaus. Twee of drie jaar heb ik echt zelfstandig gewerkt in de offshore, toen ik een opdracht deed bij IC Merwede als ondersteuning van de hr-managers. Ik gedij toch het beste in een groep collega’s.

En ik vind techniek heel leuk. Ik ben een goede intermediair tussen opdrachtgevers en technische mensen. Ik zou nooit operationeel directeur van een bank kunnen zijn.”

Na haar studie hts bouwkunde is Willeke Vester (Schiedam, 1962) meer de managementkant opgegaan. In ruim 35 jaar vervulde ze coördinerende en leidinggevende functies bij een groot aantal met name architecten- en ingenieursbureaus, zoals Royal HaskoningDHV, MVRDV en Rijnboutt. Ze is onlangs begonnen als operationeel directeur bij Huygen, een ingenieursbureau dat gespecialiseerd is in technische gebouwinstallaties en bouwfysica en dat deel uitmaakt van de Oosterhoff Group.

Hoe verander je zo’n houding?

“Door in gesprek te gaan en ook door honorariumopgaves wat steviger in te zetten, met betere marges. Het verbaast me soms dat een advocaat die net zo veel opleiding heeft gehad als een ingenieur misschien wel twee keer zo veel verdient per uur, terwijl ons vakgebied zo ingewikkeld is.”

Wat voor type leidinggevende bent u?

Verandertrajecten en reorganisaties zoals u die gedaan hebt in vorige functies stuiten geregeld op weerstand.

Heeft u dat ook ondervonden?

“Dat ben ik wel tegengekomen, maar ik probeer altijd mensen er de noodzaak van te laten inzien. Vroeger begon ik daar wat sneller over, nu ben ik wat voorzichtiger. Ik begin met de quick wins door een paar dingen te veranderen waar iedereen zich al een hele tijd aan ergert. En ik verander niet om het veranderen, maar echt om het beter te maken en om collega’s met meer plezier naar hun werk te laten gaan.”

Bent u inmiddels al helemaal gewend bij Huygen?

“Ik land altijd snel. Het helpt dat ik de taal van de mensen spreek en dat ik de projecten ken. Er zit hier heel veel kennis en kwaliteit, maar ik heb gemerkt dat we nog veel kunnen verbeteren in hoe we ons opstellen tegenover klanten.

De meeste collega’s zijn heel gedienstig en zetten de klant voorop. In de bouw gaat het tegenwoordig om een wat meer gelijkwaardige samenwerking. Er zijn te weinig technici en Huygen heeft veel projecten. We hoeven ons niet zo onderdanig op te stellen.”

“Ik ben niet zo van de status. Ik behandel iedereen gelijk, maar geef wel duidelijk richting aan. Ik ben direct. En ik wil nooit over mensen praten, maar met hen. Dat is een andere benadering dan ze hier gewend zijn. De bijna alleen maar technische mannen die hier werken communiceren heel goed over hun vakgebied, heb ik gemerkt, maar wat minder over bijvoorbeeld processen. Ik ben ook een echte doener. Je moet mij geen hele lange rapporten laten schrijven over hoe alles beter kan. Ik heb ook veel vertrouwen in de mensen die het uitvoeren en ga niet alles controleren.”

31

donderdag 8 februari 2024, Cobouw 5

COLOFON Cobouw, de onafhankelijke nieuwsbron voor de bouw, verschijnt 1x per week en biedt nieuws en achtergronden over thema’s als duurzaamheid, veiligheid, innovatie, aanbesteden, marktontwikkelingen en bouwkwaliteit.

Hoofdredactie Eric Verweij, hoofdredacteur ericverweij@vmnmedia.nl Joost Zwaga, adjunct-hoofdredacteur joostzwaga@vmnmedia.nl Redactie Thomas van Belzen (bouwkwaliteit) thomasvanbelzen@vmnmedia.nl Marc Doodeman, (marktontwikkelingen) marcdoodeman@vmnmedia.nl Ad Tissink (innovatie) adtissink@vmnmedia.nl Petra Platschorre petraplatschorre@vmnmedia.nl Nouska du Saar nouskadusaar@vmnmedia.nl Rens Knapen rensknapen@vmnmedia.nl Eindredactie Hendrik-Jan Huurdeman hendrikhuurdeman@vmnmedia.nl Laura Klompenhouwer lauraklompenhouwer@vmnmedia.nl Ingrid de Zwart-Schaap ingriddezwart-schaap@vmnmedia.nl Persberichten Cobouw@vmnmedia.nl Redactie Cobouw Utrechtseweg 44 3704 HD Zeist Redactie Bouwberichten bouwberichten@vmnmedia.nl Vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl Freelancemedewerkers Edo Beerda, Alex de Haan, Yvonne Ton, Jan Smit, Ton Verheijen, Jaap van Sandijk, Margreet Kwaks, Rob Hendriks, Johan Nebbeling

Janson Bridging International (JBI) kondigt met trots de benoeming van de heer Dirk Fransen aan als de nieuwe algemeen directeur. Per 1 februari neemt hij het stokje over van de huidige directeur, de heer Bob Barkel. Janson Bridging International is wereldwijd marktleider in tijdelijke en permanente modulaire brugoplossingen. Dirk Fransen vervult vanuit Janson Bridging momenteel de rol van Director Sales. Hiermee brengt hij een schat aan ervaring en kennis mee in zijn nieuwe positie.

Zijn leiderschap en inzicht in de internationale infra-industrie hebben aanzienlijk bijgedragen aan het succes van het bedrijf in de afgelopen jaren.

Het was relatief kort maar des te krachtig: in zijn 5 jaar als directievoorzitter heeft Koert Terhürne een sterke koers gezet met Dura Vermeer Bouw Hengelo. Nu er beroep op hem wordt gedaan als Directievoorzitter Divisie Bouw & Vastgoed bij Dura Vermeer, geeft hij de voorzittershamer door aan Bart Pigge, voormalig directeur voorbereiding. “Het schip, de bemanning en de koers blijven

hetzelfde, alleen de stuurman wisselt”.

Na zijn stageperiode bij Koert op het project Holland Casino in Enschede startte Bart in 2003 bij Dura Vermeer Bouw Hengelo. Hij stroomde door naar de rollen werkvoorbereider, organisatiedeskundige, projectleider, bedrijfsleider en adjunct-directeur. De laatste vijf jaar was Bart als directeur binnen het MT verantwoordelijk voor de voorbereiding van utiliteitsbouw en appartementen.

Jason Blackmore (55) gaat aan de slag bij vastgoedontwikkelaar Boelens de Gruyter en richt zich op business development. Hiervoor werkte Blackmore 25 jaar bij ontwikkelaar G&S Vastgoed, waarvan 13 jaar als managing director. Blackmore was eind jaren 90 samen met wijlen Chris Gongriep betrokken bij de ontwikkeling van de eerste kantoorgebouwen op de Amsterdamse Zuidas. Bij G&S Vastgoed hield hij zich onder meer bezig met de herontwikkeling van het Atrium op de Zuidas, het Zandkasteel in Amsterdam Zuidoost en de ontwikkeling van Wonderwoods in Utrecht.

Technisch dienstverlener Unica heeft Tijs Zijderveld per 8 januari benoemd tot Directeur IT. De 53-jarige Zijderveld wordt in die functie verantwoordelijk voor de verdere vernieuwing van de interne IT-activiteiten van Unica. Zijderveld heeft meer dan 20 jaar ervaring in meerdere IT-directiefuncties. Hij werkte onder meer als CIO voor Intrum Justitia, Novartis OTC, Corbion en Accell en gaat nu de digitale transformatie van de Unica Groep verder vormgeven.

Professor dr. Arno van der Vlist (1971) is algemeen directeur van de Amsterdam School of Real Estate (ASRE). De raad van commissarissen heeft hem in deze functie benoemd per 1 januari 2024. Van der Vlist blijft verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen als hoogleraar Vastgoedontwikkeling. Van der Vlist volgt in deze functie drs. Leo Uittenbogaard op die sinds de oprichting in 1989 aan de ASRE is verbonden, vanaf 1996 als algemeen directeur. De ASRE is de academische opleidingspartner van vastgoedprofessionals in elke fase van hun carrière. Het doel is hen op te leiden om verantwoorde investeringsbeslissingen te nemen over de duurzame inrichting en het gebruik van de gebouwde omgeving.

Een tip voor deze rubriek? Mail je tekst en foto naar cobouw@vmnmedia.nl

Fotografen APA, Ronald Bakker, Guido Benschop, John Gundlach, Alex J. de Haan, Ruud Jonkers, Suzanne van de Kerk, Christiaan Krouwels, Eran Oppenheimer, Ruud Ploeg, Ries van Wendel de Joode.

Infografieken en illustraties Erik Flokstra, Pixels G Inkt Uitgever Mieke Luisman-Stikkelorum miekestikkelorum@vmnmedia.nl Advertenties Marcel Nibbeling Tel: 06 55 87 13 76 Email: marcelnibbeling@vmnmedia.nl Abonnementen • Online abonnement met onbeperkt toegang tot cobouw.nl en de Cobouw-app: € 21,00/mnd • Krant (1x per week), incl. themaspecials en onbeperkt toegang tot cobouw.nl, de Cobouw-app en de digitale krant: € 75,00,-/ mnd Klantenservice VMN media Telefoon: (088) 58 40 888 klantenservice@vmnmedia.nl

Op alle artikelen in Cobouw en op Cobouw.nl rust auteursrecht.

Auteursrechtelijk beschermde werken mogen niet elders openbaar worden gemaakt, gearchiveerd of verveelvoudigd zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur of de uitgever. Indien bij gebruik van artikelen van Cobouw en/of Cobouw.nl niet is voldaan aan bovenstaande, is Cobouw gerechtigd hiervoor schadevergoeding te claimen.

FEBRUARI 2024 1 februari Actualiteitencollege Jurisprudentie Nationaal en Europees Aanbestedingsrecht In dit actualiteitencollege worden de recente ontwikkelingen op het gebied van het aanbestedingsrecht van het afgelopen jaar in één dag besproken aan de hand van de relevante jurisprudentie en adviezen van de Commissie van Aanbestedingsexperts. Er is ruimschoots gelegenheid voor discussie. https://www.ibr.nl/onderwijs/ aanbesteding/actualiteitencollege-nl-en-eu-aanbestedingsrecht/

MAART 19 tot 21 maart Duurzaam Verwarmd Duurzaam Verwarmd is de grootste vakbeurs voor duurzame klimaattechnieken in de Benelux. Nu de energietransitie op gang komt, is dit de plek waar alle vragen beantwoord worden over verwarming, koeling en ventilatie. De beurs draait om de nieuwste innovaties, praktische seminars en netwerkge-

sprekken met iedereen die ertoe doet. De vakbeurs vindt gelijktijdig plaats met Solar Solutions International, de grootste vakbeurs voor zonne-energie in Noordwest-Europa. Zo kunt u zich in één klap laten informeren over zowel duurzame verwarming als energieopwekking. https://bouwkalender.nl/event/ duurzaam-verwarmd/

APRIL 11 april Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte Deze elfde editie van NCBOR staat in het teken van ‘Transformeer de openbare ruimte, begin vandaag’.

Maatschappelijke opgaven op het gebied van bijvoorbeeld duurzaamheid, biodiversiteit en circulariteit hebben invloed op het beheer van de openbare ruimte. Een transformatie van de openbare ruimte is nodig. De beheerder ervaart de drukte van de dagelijkse praktijk.

Wat kan de beheerder vandaag al doen om de openbare ruimte te transforme-

ren? En wat is er nodig om de toekomst te kunnen beheren? https://events.crow.nl/ncbor/

18 april Masterclass Vastgoed voor Niet Vastgoed Professionals Vaak worden vastgoedprojecten geleid door ervaren specialisten. Veelal met jarenlange ervaring in het vak en bekend met de fijne kneepjes van het vak; van vastgoedfinanciering tot en met de juridische en fiscale aspecten. Maar uiteraard ook op het vlak van risicomanagement en beheer. Merk je dat jouw kennis van vastgoed achterloopt en hoor je regelmatig begrippen die je niet direct kunt plaatsen?

Wil je weten wat de laatste ontwikkelingen zijn in vastgoed en hoe de professionals omgaan met vastgoed? https://cobouwa-

Nyenrode Collegereeks Duurzaam Bouwen Gasloos maken van woningen en wijken, circulair bouwen, energietransitie, terugdringen van CO2-uitstoot. Enkele termen die steeds weer voorbijkomen als het gaat over duurzaamheid. Hoe maak je van duurzaam bouwen een winstgevende businesscase?

Toonaangevende sprekers en hoogleraren van Nyenrode Business Universiteit geven jou wetenschappelijke inzichten mee. www.cobouwacademy.nl/ opleidingen/collegereeks-duurzaam-bouwen

27 & 28 mei Nyenrode Masterclass Contract- en Risicomanagement Bouwprojecten lopen een steeds groter risico om te

falen. Ze gaan over budget heen, halen mijlpalen niet en/of gaan over datum heen. Daarnaast zijn er steeds complexere en nieuwe vormen van contracten en aanbesteden.

Neem daarbij de scherpe prijzen, de dunne marges en de hoge eisen die opdrachtgevers in contracten stellen. Tijdens deze intensieve tweedaagse masterclass wordt er gebruik gemaakt van gefundeerde theorie. Topdocenten koppelen deze wetenschappelijke inzage aan jouw praktijk, middels casussen en oefeningen.

De masterclass is inclusief lichte maaltijden en overnachting in het campushotel. https://cobouwacademy.nl/ opleidingen/nyenrode-masterclass-contract-en-risicomanagement

cademy.nl/opleidingen/masterclass-vastgoedvoor-niet-vastgoed-professionals

MEI 13 en 27 mei & 3, 10, 17 en 24 juni 2024

13 mei: Collegereeks Duurzaam Bouwen.

#%% ""

" " " #% $ !% " $ # ! $ # #% #% $

#

$$ " !

! !

" " !

!

" !

# " " ! ! "" " ! !

" ! " # ! ! "

& !# " ! ! ! !# ! " !# # " " $ " # "

!# ! " # # " !! $

#%% "" $

"