Cobouw 14 december 2023 by VMN Media

Nummer 49, 164ste jaargang, donderdag 14 december 2023

Helemaal voorbereid op nieuwe wetgeving van het Bbl Praktijkboek Besluit bouwwerken leefomgeving

Spaanse aannemer FCC geselecteerd voor bouw Pallas-reactor in Petten

Lees meer op pagina 13

A-Pier blijft een twistappel

Megatender ﬂexwoningen van Aedes loopt vast

Vechten om de spaarzame orders

Achtergrond Pagina 8/9

Ook windmolens verdienen een tweede leven

De geheimen van bouwen over de grens

Pagina 4/5 Nieuws

ADVERTENTIE

Biobased gevelbekleding uit 100% restafval

Opinie Pagina 15

permanent

CO2

storage

VERHOGEN VAN DAKEN

USE

E-USE /R

N IO

PRODUC T

Foto: Eran Oppenheimer

Achtergrond Pagina 10/11

REC YCLING

VIJZELEN

Nieuws

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

Woningbouwers azen op miljoenen van doorbouwgarantie DOOR THOMAS VAN BELZEN

oningbouwers willen dat het kabinet extra geld uittrekt voor het opstarten van startklare, maar door prijsstijgingen, gevelde projecten. Ze kijken verlekkerd naar een ander woningbouwpotje. Vooraf was er wat gemor, achteraf is vrijwel iedereen in de bouw blij met de startbouwimpuls van Hugo de Jonge. Twee weken geleden trok de demissionair minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening met een bedrag van 300 miljoen euro de bouw van ongeveer 31.000 woningen in 145 gemeenten los. Omgerekend gaat het om een subsidie van maximaal 12.500 euro per woning. Nauwelijks twee weken later dringen Neprom (ontwikkelaars) en WoningbouwersNL aan op extra middelen. De startbouwregeling is volgens de brancheverenigingen namelijk uitermate effectief. Het idee erachter is dat gehonoreerde projecten zo snel mogelijk van start gaan. Bovendien zijn er meer bouwprojecten (goed voor zo’n 260.000 woningen) die met een opstartsteuntje al geholpen zouden zijn. Grote vraag is waar een demissionair kabinet geld vandaan moet halen voor een verruiming van de subsidieregeling. Sommige partijen azen op de 175 miljoen euro die Kamerleden Pieter Grinwis (ChristenUnie) en Henk Nijboer (Pvda) dit najaar voor een zogeheten doorbouwgarantie wisten vrij te spelen in de begroting van De Jonge. De garantie moet het aantrekkelijker maken om te starten met nieuwbouw waarvan nog geen 70 procent van de woningen is verkocht. Met steun uit het fonds zou de bouw toch door kunnen. Hoewel ook deze regeling op sympathie kan rekenen in de sector, is de startbouwimpuls (sbi) volgens marktpartijen effectiever. “De sbi kan onmiddellijk worden ingezet”, zegt Jan Fok-

Foto: Shutterstock

kema, directeur bij Neprom. “Er liggen al plannen te wachten die op korte termijn kunnen starten, zodra er geld beschikbaar komt. De doorbouwgarantie laat nog zeker een jaar op zich wachten.” Coen van Rooyen, directeur van WoningbouwersNL, zou het “absoluut” toejuichen als er extra geld komt voor startsubsidie. “Aanvragen die op tafel liggen en al beoordeeld zijn, kunnen met extra budget meteen beginnen. Dat dempt mogelijk een bouwdip in de komende twee jaar.” De twee initiatiefnemers van de doorbouwgarantie zijn minder enthousiast. “Ik ben daar niet voor en gelukkig kan het ook niet zomaar, want de doorbouwgarantie staat in de wet”, reageert PvdA’er Nijboer. Ook Grinwis van de ChristenUnie is geen voorstander. “Als we meer geld voor de sbi hadden gewild, dan had dat in ons amendement gestaan. Dit geld is en blijft wat ons betreft bestemd voor een doorbouwgarantie.” De lobby verbaast Grinwis niet. “De startbouwregeling is zwaar overtekend. Toevallig zei ik nog tegen mijn beleidsmedewerker dat we op onze qui-vive moeten zijn voor die 175 miljoen euro.”

Ballast Nedam start handel in CO2-opslag woningbouwprojecten Duurzaamheid - Klimaatpositief bouwen moet de norm worden, vindt Ballast Nedam Development. “De sector wordt een CO2-stofzuiger.” DOOR PETRA PLATSCHORRE

allast Nedam Development gaat certificaten voor CO2-opslag in woningbouwprojecten verkopen. Vanaf woensdag kan iedereen zich inschrijven voor de voorverkoop van de CO2-opslag. Ballast Nedam is naar eigen zeggen het eerste bouwbedrijf ter wereld dat een dergelijk initiatief neemt. De onderneming wil met de certificatenhandel biobased en klimaatpositief bouwen stimuleren. De ontwikkelende bouwer heeft de handen ineengeslagen met de Climate Cleanup Foundation. De in Amsterdam gevestigde stichting wil klimaatverandering tegengaan en stimuleert onder meer bouwers en boeren om CO2-op te slaan. Het plan van Ballast Nedam Development is onderdeel van een onderzoekstraject van de stichting. Hierin wordt onderzocht hoeveel CO2 is opgeslagen in gebouwen. Het idee is dat de vastgestelde hoeveelheid CO2 vervolgens wordt gecertificeerd en financieel gewaardeerd op basis van Europese richtlijnen voor emissiehandel. De CO2-certificaten worden te koop aangeboden aan be-

drijven en overheden die willen investeren in langdurige CO2-opslag, bijvoorbeeld om eigen uitstoot te compenseren. Wanneer een partij de opgeslagen CO2 koopt, komt het certificaat op naam van de koper te staan. Alle transacties staan straks in een openbaar register. Met het systeem wil Ballast Nedam Development CO2-opslag in woningbouwprojecten financieel belonen. In de groeifase van biobased materialen als hennep, hout en stro nemen de gewassen koolstofdioxide op. “Door een geldwaarde aan deze CO2-opslag te koppelen, kunnen klimaatpositieve bouwprojecten concurreren met projecten die vervuilende materialen zoals beton en staal gebruiken”, aldus het bouwbedrijf. Deze klimaatpositieve beprijzing moet biobased materialen aantrekkelijker maken, zodat de industrie kan opschalen. Volgens Sacha Brons, projectleider bij Climate Cleanup Foundation, kunnen boeren en bouwers “klimaathelden” worden door biobased ketens op te zetten. Het ontbrak alleen nog aan een goede transitiefinanciering. “Met behulp van onze koolstofcertificaten kunnen overheden, financiële instellingen en bedrijven die financiering nu bieden.” De bouw moet meer doen dan alleen uitstoot reduceren om binnen het CO2-budget van de sector te blijven, stelt Ballast Nedam. Dit CO2-budget drukt uit hoeveel koolstofdioxide de bouw maximaal kan uitstoten om opwarming van de aarde te beperken tot anderhalve graad. Het bouwbedrijf vindt dat klimaatpositief bouwen de norm moet worden.

Negen gemeenten krijgen subsidie voor aanpak winkelleegstand Markt - Onder meer Apeldoorn, Terneuzen en Waalwĳk krĳgen rĳkssubsidie om winkelleegstand te verhelpen. De vierde, laatste tranche wordt in 2024 verdeeld. DOOR RENS KNAPEN

egen gemeenten krijgen in totaal 26 miljoen euro om leegstand in winkelgebieden aan te pakken. De financiële bijdrage is onderdeel van de ‘Impulsaanpak Winkelgebieden’. Voor deze regeling is 100 miljoen euro beschikbaar gesteld, die in vier rondes wordt uitgedeeld. In deze derde ronde ontvangen de volgende negen gemeenten geld van de overheid, heeft minister Adriaansens van Economische Zaken bekendgemaakt. Na de eerste ronde in september vorig jaar, konden elf gemeenten een totaalbedrag van 22 miljoen euro tegemoetzien. Hengelo ontving 4,8 miljoen euro om de leegstand in de binnenstad aan te pakken. De gemeente investeert in totaal 110 miljoen euro om woon- en winkelgebied Lange Wemen te transformeren en het gedateerde winkelcentrum Thiemsbrug te renoveren. De eerste stappen zijn gezet: een voormalig V&D-pand wordt herontwikkeld om ruimte te maken voor zestig tot tachtig appartementen. De limiet van 26 miljoen euro werd flink overschreden in deze derde ronde van de Impulsaanpak. Vijftien gemeenten vroegen in totaal bijna 36 miljoen euro subsidie aan. In totaal werd er 25,6 miljoen euro toegekend. Niet alle aanvragen voldeden aan de voorwaarden. Eén gemeente trok zich terug en twee projectaanvragen konden niet gehonoreerd worden omdat het budget op was. In de tweede ronde werd van de beschikbare 22 miljoen euro maar 18 miljoen subsidie verleend aan negen projecten, omdat vier projectaanvragen werden afgewezen. In de eerste ronde ging bijna het hele potje op: van de 22 miljoen werd 21,6 miljoen uitgedeeld. Er wordt nog een vierde en laatste tranche van 22 miljoen euro uitgedeeld. Hiervoor kunnen gemeenten tussen 20 mei en 1 juli 2024 een aanvraag indienen.

Foto: ANP

Nieuws

Megatender ﬂexwoningen Aedes loopt na bliksemstart vast: opdrachten on hold

‘Frustrerend dat bouwers elkaar de tent uit vechten’ Woningbouw - Het zou opdrachten gaan regen voor ﬂexwoningen met de onconventionele aanbesteding van Aedes. Maar na een bliksemstart droogt de beloofde orderstroom op en groeit de kritiek op standaard contractbepalingen. DOOR THOMAS VAN BELZEN

uizenden woningen gaan 36 bouwbedrijven leveren aan corporaties’, is de spraakmakende kop boven een persbericht van de koepelorganisatie van corporaties Aedes op 14 april. Het is een aanpak die nooit eerder is vertoond, corporaties zijn niet aanbestedingsplichtig. Ruim honderd sociale volkshuisvesters bundelen de krachten met hulp van een speciale taskforce van de regering, om snel en betaalbaar woningen te bouwen voor iedereen. Van vluchteling tot starter, van alleenstaande moeder tot student. De onconventionele aanbestedingsaanpak biedt niet alleen corporaties voordelen. Het is ook koren op de molen van bouwers die hun pijlen richten op circulair en industrieel bouwen. ‘Druk de knop maar in, laat de fabrieken maar draaien’, binnen een jaar tijd verwacht Aedes orders voor 8000 huizen, en de jaren erna steeds 12.000 of meer, is de afgegeven teneur in het voorjaar van 2023.

Gelukkige bouwers Bouwers uit het hele land meldden zich bij Aedes in Den Haag. Heddes Bouw, Heembouw, Klein Units Projecten, BAM en nog 32 anderen behoren uiteindelijk tot de gelukkigen die door mogen en handtekeningen zetten onder een standaard raamovereenkomst. In dat document staan uniforme voorwaarden over levertijden en betaalcondities. Het moet tijd schelen, geld en gedoe en fungeert als basis voor toekomstige minicompetities en onderhandelingen tussen corporaties die flexwoningen willen en bouwers die ze kunnen leveren.

‘‘Als dit zo doorgaat zie ik gebeuren dat fabriekjes zachtjes een keer gaan omvallen in Nederland” Ook bouwers hebben baat bij de standaardovereenkomst. Om zo slim mogelijk te produceren helpt het als corporaties niet steeds met eigen wensen komen. Daarom komen er afspraken voor verschillende typen flexwoningen. Van grondgebonden tot stapelbaar, van een woning met een levensduur van 25 jaar tot een huis dat twee tot drie keer moeiteloos kan worden verplaatst: ‘lang leve het standaardcontract voor flexibilisering.’

Foto: ANP

Nieuws

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

Nauwelijks een half jaar later is er van gejubel nauwelijks nog sprake. Na een stormachtig begin, met bijna wekelijks een interessepeiling of opdracht van steeds een andere corporatie, stokt de beloofde orderstroom. Opdrachten die wel op de markt komen, worden bovendien soms uitgesteld of op het allerlaatste moment geannuleerd.

Tonnen schade Onder de deelnemende bouwers heerst teleurstelling. De vernieuwende aanpak wordt nog altijd geroemd, maar nauwelijks zes maanden na het opdrogen van de inkt onder het raamcontract, worden contractbepalingen ineens als te eenzijdig ervaren. Vertragingsrisico’s

zouden te veel op het bordje liggen van bouwers, de vereiste bankgarantie te hoog zijn, en boetes op te late oplevering ‘buitensporig’. Bij een door procedures vertraagde opdracht, waar de bouwer in kwestie geen enkele invloed op had, kwam dit al tot uiting. Onder druk van harde voorwaarden reserveerde de winnaar van een opdracht in de provincie Utrecht productiecapaciteit en mankracht, maar toen puntje bij paaltje kwam, werd de opdracht uitgesteld. De betrokken bouwer spreekt over kosten die in de tonnen lopen. Bouwers willen niet met naam en toenaam worden genoemd, maar Cobouw spreekt er meerdere. Sommigen benadrukken dat het hier kin-

derziektes betreft en geloven in een goede afloop, maar anderen leggen de vinger op de zere plek. “Sinds de zomer was er ineens nog maar één aanbesteding. Met als gevolg dat enorm veel bouwers meedingen naar een opdracht”, licht één van hen toe.

Gaten in productie Een ander spreekt met leedwezen over de kwestie, waarbij de modulaire bouwer de pineut is. “Op het laatste moment werd verteld dat de opdracht werd uitgesteld. Daardoor krijg je als bouwer gaten in de productielijn.” “Triest”, noemt hij dit soort verhalen. “Schrijnend”, reflecteren anderen. Vooral omdat industriële bouwers juist behoefte hebben aan een constante flow. “Als dit zo doorgaat zie ik gebeuren dat fabriekjes zachtjes een keer gaan omvallen in Nederland.” Een directeur van een bouwbedrijf dat uitsluitend modulaire woningen levert, vat het zo samen: “We hebben een wooncrisis en voldoende productiecapaciteit, maar die twee weten we niet goed aan elkaar vast te knopen.” Volgens hem zijn niet de voorwaarden het probleem, maar de beloften over enorme aantallen en de locaties die vervolgens niet loskomen. “Bouwdirecties bepalen op grond hiervan wel hun strategie en plannen.”

Eenzijdig raamcontract Hij vindt het frustrerend dat bouwers elkaar de tent uit vechten bij spaarzame orders van enkele tientallen woningen. Toch houdt hij hoop dat het beter wordt. “Marktpartijen en corporaties moeten gewoon laten zien dat dit kan werken. Maar daar hebben we wel de hulp van overheden voor nodig.” Een industriële bouwer uit Noordoost-Nederland

‘‘Bouwers kiezen zelf om in te stappen en bepaalde risico’s te aanvaarden’’ noemt de voorwaarden stevig en hoopt dat Aedes daar nog eens naar wil kijken. “We moeten ons committeren aan toekomstige kosten voor onderhoud en het verplaatsen ervan. Ook de bankgarantie van 10 procent is fors. Op zich allemaal prima, maar het is wel eenzijdig. Wanneer bouwers hun termijnen mogen factureren is namelijk niet gestandaardiseerd. Daar is nu veel discussie over.” De bouwers blijven hopen op beterschap. Aedes ook. In reactie op de kritiek benadrukt de corporatiekoepel dat de voorwaarden in de raamovereenkomst marktconform zijn. De bepalingen zijn geëvalueerd en worden niet aangepast. Wel heeft Aedes onlangs een nadere toelichting gegeven op bepaalde voorwaarden waar misverstanden over waren. Aedes raadt corporaties af om af te wijken van de modelovereenkomst. Ze bevestigt dat opdrachten soms stilvallen. “Sinds april zijn er zes overeenkomsten in de maak. Een aantal daarvan staat on hold, omdat er nog niet voldoende duidelijkheid is over een bouwlocatie.”

Zes nieuwe opdrachten Aedes noemt de vertraging vervelend voor alle partijen. Wel benadrukt de corporatiekoepel dat bouwers zelf kiezen om in te stappen en bepaalde risico’s te aanvaarden. Komend jaar rekent Aedes op zes nieuwe opdrachten. Het beloofde aantal van achtduizend woningen in een jaar tijd wordt volgens de corporatiekoepel waarschijnlijk niet gehaald. “Maar we hebben nog tot april. We hebben zicht op in totaal 6500 woningen.” Of die er allemaal daadwerkelijk komen, is nog wel de vraag. “Corporaties zijn daarbij wel afhankelijk van lokale ontwikkelingen. Met name het vinden van geschikte bouwlocaties en vergunningtrajecten kunnen voor vertraging zorgen.”

MEER OVER FLEXWONINGEN OP COBOUW.NL

PARTNERNIEUWS

Pyrobel-T brandwerend XXL-glas is volgens AGC ideaal voor grote kantoorpanden, luchthavens, winkelcentra en appartementencomplexen.

‘Dankzij hoge lichttransmissie ziet dit brandwerende glas eruit als gewoon glas’ Brandwerendheid en esthetiek komen samen in Pyrobel-T glas. “Eén van de uitzonderlijke eigenschappen is dat het een heel hoge lichttransmissie heeft”, zegt AGC Glass Europe. “Wij krijgen van klanten altijd te horen dat het optisch heel fraai is. Als je een mooi gebouw bouwt, wil je ook mooie producten inzetten.” Pyrobel-T brandwerend XXL-glas is volgens AGC Glass Europe ideaal voor grote kantoorpanden, luchthavens, winkelcentra, maar ook appartementencomplexen. Het is verkrijgbaar in grote formaten, tot 2 bij 4,5 meter. “De T in de naam staat voor Tempered”, vertelt Jan Liebeton van Pyrobel Nederland, onderdeel van AGC Glass Europe. Volgens de sales- en marketingmanager wordt het glas op een andere manier geproduceerd omdat het speciaal voor buitengevels is en grote afmetingen betreft. “Brandwerend glas wordt bijvoorbeeld ingezet om brandoverslag tegen te gaan. Dat gebeurt bij grotere gebouwen en appartementsgebouwen tussen brandcompartimenten en bij vluchtwegen of in trappenhuizen. En ook in situaties waar doorvalrisico is.” Innovatieve producten Het bedrijf vervaardigt, verwerkt en verkoopt vlakglas voor onder andere de bouw en de auto-industrie. Hoewel de afdeling Brandwerend Glas deel uitmaakt van AGC Glass Europe, is dit een aparte businessunit met zo’n 250 medewerkers. De business unit werkt nauw samen met de onderzoekers van het Technovation Center van AGC om de meest innovatieve producten te ontwikkelen en te kunnen testen. AGC maakt al veertig jaar brandwerend glas.

Bij het vervaardigingsprocedé voor brandwerend Pyrobel-T-glas wordt gebruikgemaakt van een speciale technologie. De beglazing bestaat uit geharde glasplaten met daartussenin een doorzichtige gel. Bij gehard glas kan spontane glasbreuk ontstaan door nikkelsulfide insluitingen. Alle Pyrobel-T glaspanelen ondergingen daarom de Heat Soak Test om dit risico praktisch uit te bannen. “Bij brand vormt de gel een scherm dat een isolerende werking heeft tegen de temperatuur of de warmtestraling”, weet Liebeton. “Pyrobel-T heeft een andere samenstelling dan het vertrouwde Pyrobel. Het moet ook op maat gehard worden dus de levertijd is langer dan van gewoon glas.” Veel natuurlijk licht De lichttransmissie van Pyrobel-T glas is 87 procent. Daardoor kan er volgens Liebeton uitzonderlijk veel natuurlijk licht binnendringen. “Het ziet eruit als gewoon glas en niet als gehard glas. Het is mede daardoor zeer geschikt voor grotere geveltoepassingen. Architecten vinden het mooi en aannemers zien dat het voldoet aan alle eisen.” Een voorbeeld van een project waarbij Pyrobel-T is ingezet, is het Sluishuis in Amsterdam IJburg. Dit woningbouwproject van Bjarke Ingels Group en Barcode Architects helt over het water. Dit is een reden om de ramen van de uitkragende appartementen te voorzien van beloopbaar brandwerend glas in de hoogste classificatie. Compleet pakket “Wij hebben meestal te maken met gevelbouwers, maar hebben ook contact met architecten”, vertelt Liebeton. “Vaak is het gebouw al

ontworpen en wordt er daarna pas gekeken hoe te regelen dat het ook brandwerend is. Uiteraard is dat wel heel belangrijk. Het voordeel is dat AGC de meest complete aanbieder is van glas. Wij kunnen het complete pakket aan oplossingen bieden doordat we niet alleen specialist op het gebied van brandveiligheid zijn, maar ook op alle andere vlakken. Pyrobel-T glas is bijvoorbeeld ook zeer goed bestand tegen UV-stralen, water en schokken.” Routine Uniek aan AGC is volgens Liebeton dat het bedrijf alle producten uit eigen productie kan leveren. “Daardoor zijn we heel flexibel. Bovendien kunnen wij voor opdrachtgevers alle berekeningen doen, zoals windberekeningen. Sommige daarvan zijn vrij eenvoudig te doen aan de hand van tabellen, maar brandwerend glas heeft minimaal drie lagen glas. Dat maakt het lastiger om de berekeningen te maken. Dat komt een constructeur misschien twee keer per jaar tegen, terwijl daar routine voor nodig is.” Continu testen Geen enkele toepassing is hetzelfde, benadrukt Liebeton. “Brandwerend glas moet altijd getest worden in het profiel waarin het wordt gebruikt. Je kunt niet één keer aantonen dat het geschikt is voor alle mogelijke profielen. Als het stalen kozijn van fabrikant A al is getest, moeten we het stalen kozijn van fabrikant B opnieuw testen. Daarom doen wij continu testen met leveranciers van profielen, want zij hebben er ook niets aan als ons glas niet kan worden toegepast in hun profiel.”

Dit artikel is gesponsord door AGC.

Innovatie

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

‘De bom moet blijven doen wat ie al tachtig jaar doet: niets’ Grondwerk - Slopers moeten in Rotterdam drie panden steen voor steen uit elkaar halen, vanwege een onontplofte bom. “We willen geen reuring in de ondergrond”. DOOR EDO BEERDA

et dak en de bovenste etage zijn er al af, in de tuin liggen stenen en in de gevels gapen enkele flinke gaten de voorbijganger aan. Daar doorheen is een stalen ondersteuningsconstructie zichtbaar die de panden ernaast stabiel houdt. Links en rechts verwijderen mannen van Struijk Sloop- en Grondwerken met handgereedschap delen van het gebouw. Voor de zware balken en dakdelen is er een torenkraantje. “We gaan heel voorzichtig te werk, want we willen geen reuring in de ondergrond”, vertelt gemeentelijk projectleider Alex Gellweiler. “De bom moet blijven doen wat ‘ie al tachtig jaar doet: niets.” Het projectiel werd tijdens een bombardement op 3 oktober 1941 afgeworpen door een Britse bommenwerper. Doelwit was het Rotterdamse havengebied, maar in plaats daarvan kwam het ding terecht op een pand aan de Claes de Vrieselaan 27. De vliegtuigbom sloeg dwars door het dak en verschillende vloeren heen, zonder te ontploffen. Nadat de schade was hersteld en de vloeren dichtgetimmerd, ging het leven weer verder. Totdat het pand ernaast tientallen jaren later problemen met zijn fundering kreeg. Dat aanpakken was niet mogelijk zonder in de grond te wroeten. De gemeente liet eerst met behulp van dieptedetectie uitzoeken waar de blindganger lag. Het leverde op acht

Hergebruik Omwonenden van de Claes de Vrieselaan 27 konden op 26 augustus een kijkje nemen in de slooppanden en intekenen op spullen waar ze interesse in hadden. De gemeente liet onder meer glas-in-lood-ramen, authentieke fonteintjes en dakpannen zorgvuldig verwijderen en overbrengen naar het Wijkpaleis, in dezelfde straat. De veiling van geoogste spullen leverde ongeveer 4.000 euro op. Dit bedrag gaat naar het Wijkpaleis. De buurtvoorziening krijgt ook alle balken en vloerdelen. Daarmee gaat ze een houtwerkplaats voor jongeren bouwen.

De onontplofte bom onder de woning aan de Claes de Vrieselaan ligt op 8 meter diepte. Foto: Edo Beerda

meter diepte een treffer op. Of het een 250- of 500-ponder betreft of zelfs een mega-exemplaar van 1000 pond is onbekend. In 2017 startte de uitkoop van de bewoners van nummer 25 tot en met 29. Na zes jaar onderhandelen kon de ontmanteling van de huizen afgelopen september eindelijk beginnen. Is het sloopwerk spannend? “Welnee, dat ding ligt al tachtig jaar veilig in het zand, daar beneden”, zegt uitvoerder Paul Kleij van Struijk en wijst naar de vloer van een slaapkamer. “Dat brengen wij niet in beweging. We doen alles met een koevoetje, een sloophamer en een kraantje.” Trillingsmeters in de belendende panden houden continu in de gaten of de bewegingen binnen de perken blijven. Ze helpen ook bij het vaststellen van schade.

Buurpanden Gekozen is voor een innovatieve aanpak van de klus: er is een rode staalconstructie aangebracht midden in het sloopwerk. Daarvoor sloeg het Krimpense sloopbedrijf eerst een bres in de gevel om een kraantje binnen te kunnen laten. Zo zijn er buispalen door de vloeren geschroefd naar een diepte van min 19 meter, door telkens een stukje van een meter erop te schroeven. “Feitelijk is het schadevrij overeind houden van de belendende panden de grootste uitdaging van dit project, omdat je het verband doorbreekt en de krachtswerking verandert”, zegt Gellweiler. “Maar toen het achtste stuk buis de grond in ging, dachten we toch: nu gaan we vlák langs die bom.” Op de buispalen is vervolgens een funderingsbalk gestort. De stalen UNP-profielen (in de vorm van een U)

De stalen UNP-profielen en kokerprofielen van de ondersteuningsconstructie houden de muren van de buurpanden overeind.

en kokerprofielen van de ondersteuningsconstructie steunen daar schuin op. Ze houden de muren van de buurpanden overeind. Die hebben tot nog toe beperkte hinder ondervonden van de sloop: een paar scheuren en wat lekkage. De slooplocatie moet half december volledig kaal zijn. Dan wacht de volgende uitdaging: een bouwkuip maken van ongeveer zes bij zes meter rond de bom. De damwandplanken worden gedrukt, om trillingen te voorkomen. De aannemer die dit werk gaat doen, moet de put uitgraven tot twee meter boven het onontplofte projectiel. “Daarna dragen we de verantwoordelijkheid over aan de explosievenopruimingsdienst”, zegt Gellweiler. “Zij graven héél voorzichtig verder totdat ze kunnen vaststellen om welk kaliber en welk type ontsteking het gaat.” Daarna volgt de demontage en afvoer. Op die dag, waarschijnlijk ergens in mei of juni volgend jaar, moeten omwonenden in de directe omgeving hun huis uit en staan alle hulpdiensten paraat. Nadat

de ontsteker is verwijderd, brengt de EOD de bom elders tot ontploffing. Wanneer het dichten van het gapende gat in de huizenrij begint, is nog niet bekend. De gemeentelijke afdeling Gebiedsontwikkeling moet eerst een projectontwikkelaar vinden. Wel is bekend dat het bestaande aanzicht moet terugkeren. De gesloopte gevels, die uit 1907 stammen, zijn daartoe nauwkeurig ingescand. Verder halen de slopers typerende elementen van het gebouw, zoals dakranden, lateien en glas-in-lood, zoveel mogelijk intact. Die worden straks hergebruikt of nagemaakt. Karakteristieke elementen aan de binnenkant zijn al verwijderd en verkocht onder buurtbewoners (zie kader). Bij het bombardement van 1941 viel ook een blindganger op een kathedraal aan de Mathenesserlaan, een paar honderd meter verderop. Wordt die ook gesloopt? “Nee”, zegt Gellweiler. “Op onze bommenkaart staan nog heel veel verdachte gebieden. Zolang daar niks gebeurt, doen we niets.”

Achtergrond

Interim aannemer komt er bĳ ontspoort bouwproject niet zonder kleerscheuren vanaf

Ook Heijmans krijgt geest niet terug in ﬂes op A-pier Arbitrage - Zelfs het lapwerk dat interim-aannemer Heĳmans verricht aan de nog altĳd niet voltooide A-pier van Schiphol verloopt niet zonder spanningen. Een vonnis van de rechtbank Amsterdam geeft een mooi inzicht in wat er zich precies achter de schermen heeft afgespeeld op de luchthaven. DOOR AD TISSINK EN JOOST ZWAGA

inds de combinatie van Ballast Nedam en TAV twee jaar terug door Schiphol van de A-pier werd gezet, neemt Heijmans de honneurs waar. De interim-aannemer heeft inmiddels de gevels dichtgezet, de staalconstructie versterkt en een deel van de installaties aan de praat gekregen. Maar zonder kleerscheuren is Heijmans het ontspoorde bouwproject niet doorgekomen. Sterker nog, de aannemer is onlangs door de rechtbank veroordeeld tot het betalen van ruim 60.000 euro aan een van de onderaannemers op het project, Heat Barrier uit Nijmegen. Heijmans beëindigde vorig jaar september het contract met het in bouwkundige brandpreventie gespecialiseerde bedrijf. Dat stapte daarop naar de rechter. Die gaf Heat Barrier gelijk. Het bouwconcern had de onderaannemer formeel niet in gebreke gesteld en moet daarom een prijs betalen voor de contractuele breuk met het bedrijf.

Bittere troost Directeur Chris Boerboom van Heat Barrier noemt de overwinning een bittere troost. “Je zou kunnen zeggen dat er enigszins sprake is van genoegdoening, maar uiteindelijk verlies je toch een trouwe klant en opdrachtgever.” Heat Barrier claimde zo’n 220.000 euro aan misgelopen inkomsten. De rechtbank kwam uiteindelijk een stuk lager uit; ze kende het bedrijf een bedrag toe van ruim 60.000 euro, inclusief advocaatkosten. Het vonnis van de rechtbank Amsterdam geeft een mooi inzicht in wat er precies heeft afgespeeld tussen de partijen. Nadat Heijmans eind 2021 het werk op de A-pier overnam, vroeg de aannemer Heat Barrier de werkzaamheden weer op te pakken. Er werd afgerekend op basis van een uitvoerige (uren) verantwoording. Heijmans wilde vooraf

wel een ruwe inschatting hebben van een eindbedrag. Dat becijferde Heat Barrier op een kleine 1,1 miljoen euro: twee ton voor plaatsing van brandscheidende wanden en negen ton voor het aanbrengen van afdichtingen. In de zomer van vorig jaar, toen de bouwplaatsmanager van Heijmans met vakantie ging, begonnen de problemen. Zijn plaatsvervanger vond dat Heat Barrier niet genoeg voortgang boekte en te veel uren in rekening bracht, blijkt uit het vonnis. Bovendien vond hij dat de medewerkers van Heat Barrier zich niet hielden aan de schaft- en rooktijden. Tijdens meerdere gesprekken en in e-mails deed de Heijmans-werknemer zijn beklag. Hij wilde dat de onderaannemer sneller en efficiënter zou werken.

‘‘Heat Barrier wilde via de rechtbank vooral een vergoeding afdwingen voor de misgelopen inkomsten’’ Volgens Boerboom waren de verwachtingen van Heijmans ten aanzien van de productie niet reëel. Ook de beschuldiging dat Heat Barrier te veel uren in rekening bracht, weerlegt hij met klem.

Werkmethoden Half september 2022 maakte Heijmans een eind aan de samenwerking. De kwaliteit van het geleverde werk stond nooit ter discussie, zo blijkt uit het vonnis. Het geleverde werk en de uren die Heat Barrier declareerde, zijn door Heijmans ook vergoed; een bedrag van bijna zeven ton. Het Nijmeegse bedrijf wilde via de gang naar de rechtbank vooral een vergoeding afdwingen voor de misgelopen inkomsten, omdat het contract eenzijdig was opgezegd. Boerboom denkt achteraf dat het verschil in werkmethoden van de twee op-

Achtergrond

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

drachtgevers heeft bijgedragen aan het ontstaan van het conflict. Bij Ballast Nedam-TAV werd bijvoorbeeld alles van te voren uitgedacht, zag hij, waarna de ingenieurs van Arcadis en Mace en later Royal HaskoningDHV de mock-up controleerden. “Heijmans vond het niet nodig om alles in een logboek vast te leggen en te documenteren”, zegt Boerboom. “En dat is niet hoe wij gewend zijn te werken. Het druist in tegen de kernwaarden van ons bedrijf.” Verder wil de directeur van Heat Barrier niet al te veel over de zaak kwijt. Heijmans is nog veel terughoudender.

Een woordvoerder gaat niet inhoudelijk in op de rechterlijke uitspraak. Hij durft ook niet te zeggen of de bouwonderneming in beroep gaat of niet. Wel laat hij weten dat er geen andere rechtszaken lopen over de zogeheten emergency works die Heijmans uitvoert op de A-pier.

Hogere kosten Het vonnis biedt verder inzicht in de verhouding tussen het vooraf ingeschatte werk en wat er daadwerkelijk is uitgevoerd en betaald. Heijmans maakte in totaal 680.000 euro over naar Heat Barri-

er. Dat is zo’n 60 procent van de vooraf ingeschatte aanneemsom. Uiteindelijk is daarvoor nog geen 20 procent van het werk verricht. Die lijn doortrekkend zouden de totale kosten voor alleen de opdracht van Heat Barrier ongeveer drie keer zo hoog uitvallen. Dat lijkt extreem, maar is geen uitzondering voor de A-pier. Staalbouwer Bysteel, die dit najaar een rechtszaak won, heeft volgens de rechter minimaal recht op 27 miljoen euro, maar dat kan oplopen tot maximaal 36 miljoen. Bekend is dat Kok Staalbouw inmiddels ook voor miljoenen aan de

De A-Pier op Schiphol in 2020. Foto: Flying Holland/John Gundlach

staalconstructie heeft verspijkerd, waarmee het eindbedrag gemakkelijk boven de 40 miljoen uitkomt. Oorspronkelijk was dit onderdeel voor 16,8 miljoen aan Bysteel gegund.

700 miljoen Bij Spie IS&P en Nijburg Klimaattechniek, die eerder ook al voor de rechter stonden, ging het om kleinere overschrijdingen. Maar ook bij hun verdubbelden de bouwkosten ongeveer. Ballast Nedam en TAV mochten van de rechter echter eerst het traject met Schiphol afronden, voordat ze met Spie en Nijburg in discussie hoefden over hún claims. Spie wil nog bijna 6 miljoen euro en Nijburg meent nog 2 miljoen tegoed te hebben. Samen met de twee bedrijven wachten inmiddels nog een stuk of honderd onder- en onderonderaannemers op betaling van facturen. Volgens experts die niet met naam genoemd willen worden, kan de totale bouwsom van de A-pier gemakkelijk boven de 700 miljoen euro uitkomen. Dat is het drievoudige van de oorspronkelijke aanneemsom. En niemand moet gek opkijken als het meer wordt en uiteindelijk richting een miljard euro gaat. Want alleen al aan de zogeheten emergency works die Heijmans nu afrondt, heeft de luchthaven inmiddels tientallen miljoenen euro’s extra uitgegeven. En dan moet BAM nog beginnen met het voltooien van de pier.

‘‘Heijmans vond het niet nodig om alles in een logboek vast te leggen en te documenteren” De aannemer uit Bunnik kreeg vorig jaar zomer de klus gegund maar is nog altijd druk bezig met engineering, werkvoorbereiding en het bepalen van een prijs. BAM heeft beloofd daar in het tweede kwartaal van volgend jaar mee te komen. Bijna twee jaar nadat het de opdracht kreeg om een werk te voltooien dat op dat moment al voor twee derde af was.

Prijskaartje Grote twistappel lijkt vooral: wie gaat garantstaan voor de kwaliteit van de verschillende bouwdelen en componenten waar inmiddels door zoveel verschillende partijen aan is gewerkt. De risico’s en aansprakelijkheden zijn niet meer te ontvlechten en bij één partij neer te leggen. Hoogstwaarschijnlijk zal Schiphol ze zelf moeten nemen, want BAM zal daar ongetwijfeld een stevig prijskaartje aan hangen. Schiphol zelf heeft eerder tegengesproken dat de kosten voor het project zullen oplopen tot een bedrag rond de een miljard euro.

LEES ALLES OVER DIT ONDERWERP OP COBOUW.NL

Achtergrond

Branche met duurzaamheid in de haarvaten staat voor groot recyclingvraagstuk

De nerveuze zoektocht naar het tweede windmolenleven Circulariteit - De almaar grotere windmolens vormen een onafzienbare toekomstige afvalberg. Vooral het recyclen van turbinebladen bezorgt de branche hoofdbrekens.

DOOR AD TISSINK

e verhalen klinken veelbelovend. Het Deense Vestas heeft een technologie ontwikkeld waarmee de windmolenbouwer turbinebladen terugbrengt tot de oorspronkelijke bouwstenen: vezels van glas of carbon en epoxyhars. Daarvoor worden de bladen door een bad gehaald met een chemische vloeistof. De fabrikant verzekert dat uit de bestanddelen die overblijven opnieuw een windmolenblad gemaakt kan worden. Het probleem is wel: tot nu toe is er één blad op deze manier verwerkt. Het Ierse Plaswire kiest voor een andere aanpak. In zijn nieuwe fabriek zegt Andrew Billingsley een lijn te hebben waarmee hij de turbinebladen met een breekinstallatie terugbrengt tot hapklare brokken die vervolgens door de shredder gaan. De korrels die overblijven mixt hij met andere afvalplastics tot een grondstof waarmee je balken, straatkolken of andere bouwproducten

kunt extruderen. Nog lang geen nieuwe rotorbladen, maar toch. BlueXPRT uit Enschede bewandelt weer een andere weg. De Nederlandse start-up kiest voor chemische noch mechanische bewerking, maar stelt de bladen bloot aan hoge elektrische spanning. Veel meer wil Ludwin Daal er niet over kwijt. Ook hij wil de oorspronkelijke bouwstenen terugwinnen en zegt er nieuwe bladen van te kunnen produceren. Maar voorlopig is hij vooral op zoek naar een paar afgedankte bladen om de techniek op grotere schaal te beproeven.

Hoofdbreker Er zijn veel meer bedrijven actief in de ontwikkeling van technieken voor efficiente recycling van windmolens. De meeste daarvan waren vorige week aanwezig in Rotterdam, waar brancheorganisatie WindEurope een symposium hield over de afvalproblematiek. Want de eerste windmolens en -parken lopen tegen het eind van hun levensduur van zo’n 25 jaar. Naar verwachting komt er

in 2025 zo’n 25.000 ton aan composietafval vrij. Vijf jaar later is die stroom verdubbeld. En daarna zwelt de stroom verder aan. Het staal van de mast en de gondel zijn het probleem niet. De elektronische componenten en kabels zijn dat evenmin. Die materialen kunnen over het algemeen goed gescheiden en hergebruikt worden. Maar het composiet van de bladen en van de neus van de gondel vormen een grote hoofdbreker. Het is de branche nog niet gelukt om de vezelversterkte kunststoffen grootschalig, economisch én milieutechnisch verantwoord terug te winnen. De meeste technieken zijn het laboratorium nog nauwelijks ontgroeid.

Haakse slijper Het geeft volgens hoogleraar David Butler van de universiteit van Birmingham aan voor wat voor problemen de branche staat. Even daarvoor heeft hij in een zaaltje in Ahoy een filmpje gezien waarin bouwvakkers met een haakse slijper een afgedankt windmolenblad aan stuk-

ken zagen. Een taaie klus, want die bladen zijn bijzonder sterk. Zelfs als ze tegen het einde van hun levensduur zitten. De shredder waarin afvalverwerker Makeen een blad probeerde te vermalen, liep geregeld vast op de taaie brokken. En ook het proces om uiteindelijk vezels en hars te scheiden had nog een hoog houtje-touwtjegehalte. Het vreemde, vindt Butler, is dat de windmolenbranche deze technieken grotendeels zelf moet ontwikkelen. “De branche kan nauwelijks te rade in sectoren als de luchtvaartindustrie of de

‘‘De tussenfase als bushokje, geluidsscherm of constructieonderdeel is een handige praktische tussenstop’’ scheepsbouw, waar al veel langer composietmaterialen worden toegepast. Ook in de bouw komen enorme hoeveelheden composietafval vrij. Maar omdat nergens duurzaamheid zo sterk in de haarvaten zit als in de windindustrie, moet deze sector de problemen oplossen.”

Pyrolyse Pyrolyse is een techniek die tijdens het symposium in Rotterdam geregeld langskwam als methode om vezels en hars te scheiden. Voor het Deense project DecomBlades werd er geëxperimenteerd met de scheidingstechniek, die inhoudt dat materialen worden verhit zonder zuurstof, waardoor ze vergassen. De werkelijkheid is dat op dit moment nergens in de wereld een installatie te vinden is waarmee pyrolyse op voldoende schaalgrootte kan worden uitgevoerd. Dan is er nog het bijstoken van gebroken composiet in cementovens. Afgelopen zomer ging WindEurope daar nog een samenwerking voor aan. Maar Jonathan Fuller van het Britse onderzoeksinstituut NCC liet een levenscyclusanalyse zien die niet voordelig uitpakt voor deze recyclemethode. “De verbrandingswaarde van de composieten is laag en de hoeveelheid as die in de ovens achterblijft juist hoog. En de as Deze windmolenbladen in de fabriek van Vestas zijn na zo’n 25 jaar aan het eind van hun leven en moeten een nieuwe bestemming krijgen. Foto: Vestas

Achtergrond

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

De windmolens van windpark Lely worden verwijderd. Foto: ANP

is zelden geschikt om de ingrediënten uit cement te vervangen.” Hij zei het wat diplomatieker, maar bijstook in klinkercementovens is volgens Fuller een doodlopende weg.

Aparte positie Te midden van alle bedrijven en instanties die verwikkeld zijn in deze nerveuze zoektocht, neemt het Nederlandse Blade-Made een aparte positie in. Het bedrijf gebruikt de afgedankte bladen als secundaire bouwmaterialen voor onder meer kinderspeelplaatsen, bushokjes en ander straatmeubilair. Het zijn projecten met een aaibaar-

heidsfactor die het publieke bewustzijn voor het puinprobleem rond windenergie vergroten. Voor de afvalberg die opdoemt aan de horizon lijkt de aanpak van Blade-Made niet direct een oplossing. Al wijst Tonny Wormer van Blade-Made erop dat alleen al in een stad als Londen zo’n 20.000 bushokjes staan. “Als je daar 5 procent van vervangt door exemplaren van oude rotorbladen, heb je het over duizend hokjes. Daar kun je heel wat composietafval in kwijt. En dan heb je het alleen over Londen.” Een toepassing waar Wormer misschien nog wel meer van verwacht, zijn geluidsschermen. Samen met Dura Ver-

meer hoopt de start-up binnenkort een proefstuk te plaatsen bij de innovatiestrook van Rijkswaterstaat langs de A58. De gezaagde wiekdelen worden rechtop gezet op zo’n manier dat er aan de bovenkant ruimte is voor beplanting. De geluidswal vangt zo ook nog fijnstof af.

Tussenstop Ooit loopt de levensduur van de producten van oude windmolenwieken ook op zijn eind, realiseren ze zich bij Blade-Made. “Dan moeten die ook weer worden teruggebracht tot de oorspronkelijke bouwstenen. De zoektocht naar

een goede recyclingmethode blijft dus noodzakelijk, zegt Wormer. Maar een tussenfase als bushokje, geluidsscherm of constructieonderdeel is een handige praktische tussenstop. De materialen zijn zó sterk, dat ze in hun tweede leven gemakkelijk vijftig jaar meegaan. “En daarna misschien nog wel decennia in een andere toepassing. Het zou zonde zijn om dat potentieel niet te benutten.”

LEES MEER OVER DIT ONDERWERP OP COBOUW.NL

De achterkant van de experimentele geluidswal van Blade-Made en Dura Vermeer. Ook de voetgangersbrug en het zitbankje zijn gemaakt van afgedankte windmolenbladen. Beeld: Blade-Made

Achtergrond

Eureka! Innovatie en bouw. Die twee gaan niet samen, was lange tijd de gedachte. Maar de nieuwe rubriek Eureka! laat het tegendeel zien. Hierin staan we stil bij de allernieuwste bouwuitvindingen.

Bouwplaten van zónder toevoeging van traditionele lĳm en hars

Riet en snoeiafval om mee te bouwen Innovatie - Plaatmateriaal zoals MDF, HDF en Trespa, gemaakt van riet, stro en snoeiafval. Is dat toekomstmuziek? Ja, zegt Richard Gosselink: dit kan een revolutie zĳn.

Richard Gosselink tussen Miscanthus wat onder meer wordt gebruikt voor bouwmateriaal. Foto: APA/Sjef Prins

DOOR JAAP VAN SANDIJK

ichard Gosselink, senior onderzoeker bij Wageningen Food & Biobased Research, dat onderdeel uitmaakt van de universiteit van Wageningen, brengt graag duurzame ontwikkelingen op gang die je terugziet in het dagelijks leven. “Ik herinner me nog steeds mijn wauw-moment in 2020”, zegt hij al terugblikkend. “Dat had ik toen ik over de proefvlakken reed van door ons ontwikkeld bio-asfalt. Wat een geweldige ervaring was dat.” Een vergelijkbare belevenis hoopt hij op te doen met bouwplaten die gemaakt zijn van natuurvezels, afkomstig uit de reststromen van riet, stro en het snoeiafval van hout. Als het goed is zónder toevoeging van lijm en hars van fossiele oorsprong. Na drie ontwikkelingsjaren is er nu licht aan het eind van de tunnel, vertelt de onderzoeker opgetogen. “De ontwikkelfase hebben we inmiddels succesvol afgerond. Nu is het tijd om het project op grote schaal uit te voeren.” Hoe is dit idee ontstaan? “Ruim twintig jaar geleden keek een aantal collega’s naar de mogelijkheden om met behulp van binderless-technologie – dat wil zeggen: zonder synthetische lijm – van de schil van een kokosnoot plaatmateriaal te maken. Toen nog met behulp van synthetische lijm. Duurzaamheid was destijds nog niet zo’n issue. Het ging meer over het ontwikkelen van goedkoop bouwmateriaal. Een aantal jaren geleden hebben wij dit onderzoek weer opgepakt. Maar dan met als doel om het mechanisme achter deze technologie te ontrafelen en lokaal verkrijgbare reststromen te kunnen gebruiken. Het gebruik van NMR-techniek – nucleair-magnetische resonantie – is cruciaal geweest in ons onderzoek. Hiermee kunnen we tot op moleculair niveau bekijken wat er gebeurt als we

Richard Gosselink Leeftijd: 56 Missie: Ontwikkeling van duurzame biobased producten Motto: Gebruik de mogelijkheden die de natuur ons geeft Voorbeeld: Professor emeritus Göran Gellerstedt

de materialen persen en verhitten. Wat volgde, was een leerproces van drie jaar. In die periode onderzochten we vooral de mogelijkheden om hout- of strovezels aan elkaar te plakken. De lijm die je daarvoor nodig hebt – lignine – zit al in de vezel zelf. Lignine is een natuurlijke lijmstof die planten en bomen hun stevigheid geeft en beschermt tegen weersinvloeden. Wat er verder bij komt kijken, kan ik niet zeggen, in afwachting van een wetenschappelijke publicatie waar we aan werken.” Wat heeft het leerproces jullie opgeleverd? “Uiteindelijk bepaalt de samenstelling van de grondstof of van een mix van grondstoffen de kwaliteit en eigenschappen van het eindproduct. Afhankelijk

van de druk en de temperatuur kun je verschillende plaatmaterialen maken. Zo kunnen we met een hoge dichtheid een high density-plaat maken, die vergelijkbaar is met Trespa. Als we onder wat mildere condities persen, lijkt het heel erg op MDF-platen. De toepassingen zijn legio, van gevelbekleding tot indoor toepassingen als keukenbladen.” Hoe goed is de kwaliteit van het eindproduct straks? “We weten dat het materiaal het goed doet onder water en in een vochtige omgeving. En ook dat je er soepel schroeven in kunt draaien en dat het goed brandvertragend werkt. Maar we kunnen natuurlijk nog niet zeggen dat we in de nabije toekomst bestaande platen meteen één op één kunnen vervangen. Daarvoor

moet het product eerst echt in de praktijk dienst doen. Maar laat ik dit zeggen: dit zou een revolutie in de bouw kunnen zijn.” Had je ook een echt eureka-moment? “Ja, dat had ik al vrij snel. Dat kwam toen ik besefte dat we met de geavanceerde NMR-techniek het mechanisme van deze technologie konden ontrafelen. Die maakte voor ons echt het verschil.” Hoe snel kan dit product op de markt zijn? “Dat kan al binnen een paar jaar. De ontwikkeling van ons biobased asfalt duurde alles bij elkaar zo’n tien jaar. Maar je weet nooit hoe hard het gaat. Er is momenteel heel veel belangstelling voor biobased bouwen. We zitten nu op pilotniveau en we kijken naar de mogelijkheden om op te schalen. We zijn op zoek naar partners die samen met ons het traject in willen. Partijen die plaatmaterialen maken, die willen innoveren en die ook in staat zijn om het project op te schalen. Als ik een oproep mag doen: ze kunnen ons mailen via de website.”

Nieuws

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

Bouwmaterialenhandel rekent op omzetdaling van ruim 4 procent Marktontwikkeling - Nieuwbouwprojecten komen moeilĳker van de grond. Ook de stikstofcrisis en prĳsstĳgingen zorgen voor een instabiele markt. DOOR RENS KNAPEN

e omzet van de bouwmaterialenhandel daalt komend jaar naar verwachting met 4 tot 4,5 procent, blijkt uit de conjunctuurmeting van brancheorganisatie Hibin. Daarmee zijn de verwachtingen verslechterd ten opzichte van de meting eerder dit jaar. Dit voorjaar werd nog rekening gehouden met een omzetdaling van 3 procent. Vooral de afname in het aantal nieuwbouwprojecten maakt dat de voorspellingen minder rooskleurig zijn geworden. Dat laatste is geen verrassing, meent Hedy van Opzeeland, directeur van Hibin: “Iedereen in de sector die de kranten in de gaten houdt, zag dit aankomen. De nieuwbouwprojecten lijken ondanks de enorme vraag maar niet van de grond te komen. Daarnaast zorgen ook de stikstofproblematiek, de oorlog in Oekraïne en stijgende prijzen voor een instabiele markt. Zelfs mensen uit de branche met jaren ervaring geven aan dat dit bijzondere tijden zijn en ze

zoiets nog nooit eerder hebben meegemaakt.” Toch is Van Opzeeland niet pessimistisch over de toekomst van de bouwmaterialenhandel. Ze verwacht ook niet dat er op grote schaal bedrijven omvallen. “Het is belangrijk om te realiseren dat de conjunctuurmeting is uitgevoerd voordat de verkiezingscampagnes op volle toeren draaiden”, zegt ze. “Uit de debatten bleek dat nagenoeg iedere politieke partij woningen wil bouwen. Dit heeft mij hoopvol gestemd en ik heb er dan ook alle vertrouwen in dat de markt in de toekomst weer zal bijtrekken.” Bij de vorige metingen werden vooral de instabiele prijzen, de coronapandemie en de stikstofcrisis opgevoerd als grootste uitdagingen voor handelaren in bouwmaterialen. Nu zijn de ondervraagde bedrijven vooral bezorgd over de kennisontwikkeling van het personeel. 86 procent noemt dat een uitdaging. Bij twee derde verloopt het werven van personeel moeizaam en is er ontevredenheid over de kwaliteit van sollicitanten.

Foto: Shutterstock

Ook speelt mee dat er meer nieuwe bouwmaterialen op de markt komen, zoals biobased en circulaire materialen. Daar hebben bedrijven medewerkers voor nodig die kennis van zaken hebben. Twee derde van de ondervraagde ondernemers ziet kennisontwikkeling ook als kans om de organisatie te verbeteren. Ongerustheid over de hoge prijzen is er nog altijd. 62 procent van de bedrij-

ven maakt zich daar zorgen over. Van Opzeeland herkent in ieder geval in de peilingen van de afgelopen jaren één centraal thema: onzekerheid. Hoe de prijzen en de markt voor bouwmaterialen zich ontwikkelen, is ongewis. “Maar alle politieke partijen geven aan dat ze willen bouwen. We zien in hoe groot de vraag naar woningen is en ik vertrouw erop dat het toekomstig beleid hierop aansluit.”

Spaanse bouwer FCC gaat nieuwe reactor bouwen in Petten Aanbesteden - De Spaanse aannemer FCC is geselecteerd voor de bouw van de Pallas-reactor in Petten. Over de aanneemsom is nog niets bekendgemaakt. DOOR AD TISSINK

e reactor gaat de plek innemen van het huidige exemplaar in de duinen bij Petten die aan het eind van zijn levensduur is. Voor het totale project is nu 1,68 miljard euro gereserveerd. De aanneemsom voor FCCligt substantieel lager, maar hoeveel precies kan een woordvoerder van Pallas niet zeggen. “Het ligt ook nog niet helemaal vast, want de aannemer is betrokken bij het detailontwerp.” FCC werd geselecteerd uit drie partijen waarmee Pallas afgelopen jaar in een dialoog was getreden. Dat drietal kwam naar boven na een aanbesteding waar-

bij zich in de eerste ronde vijf partijen meldden. De opdrachtgever was blij met die belangstelling. “Het betekent dat we volop keuze hadden en een goede afweging hebben kunnen maken”. Van de drie had FCC volgens de opdrachtgever in elk geval de economisch meest voordelige aanbieding. Waar dat voordeel, behalve een scherpe prijs, precies in school, kan de woordvoerder niet te zeggen. “Dat de samenwerking in de dialoogfase goed was, heeft in elk geval flink geholpen”, stelt ze. We zochten een partner die mee kan doen in de engineering.” Het Argentijnse Invap heeft de leiding over het technisch ontwerp en is daarvoor een joint-venture aangegaan met

TBI-dochters Croonwolter&dros en Mobilis. Ook Royal HaskoningDHV speelt een rol in de engineering.

A9 In Nederland is de Spaanse aannemer vooral bekend van de reconstructie van de A9bij Amstelveen. Samen met Siemens, Macquarie en Count en Cooper nam het die klus in 2019 aan voor 560 miljoen euro. Daar komen nog de kosten voor 14 jaar onderhoud bij. Onomstreden was die gunning uit 2019 niet. Veel onderaannemers die in de aanbestedingsfase veel voorwerk hadden verricht, werden na gunning rücksichtslos aan de kant gezet voor een goedkopere concurrent, klaagden ze eerder in Cobouw. De Pallas-reactor wordt gebouwd in directe opdracht van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport. Die constructie werd afgedwongen door minister Ernst Kuipers die de beschikbaar-

heid van medische isotopen wereldwijd wilde zekerstellen. In Petten vindt momenteel 30 procent van de wereldwijde productie plaats van medische isotopen voor diagnose en behandeling van levensbedreigende aandoeningen. De Eerste en Tweede Kamer zijn akkoord met de actieve rol van de overheid bij het project. Brussel moet officieel nog toestemming geven voor de staatsdeelneming. Het maken van de bouwput voor de reactor ging overigens al begin dit jaar van start. Dat onderdeel was naar voren gehaald en apart gegund aan Besix. De Belgische aannemer realiseert met diepwanden en onderwaterbeton een 21 meter diepe put van 50 bij 50 meter. Die wordt op dit moment nat ontgraven. Er worden ook nog 380 boorpalen gerealiseerd. Eerder al prepareerde KWS het bouwterreinen legde de benodigde werkwegen aan. Ook dat werk werd bewust naar voren gehaald en valt niet onder het contract van FCC.

ůƵɥůĲŗīĲƭɥŗźɥƆźǲĲɥƵĲĤǁƆƭɥƆƪɥǢĲŋɥźććƭɥ ȽɾźĲǉǁƭćůŗǁĲŗǁɪɥǲŗũźɥ ǢĲɥŗźɥǡƆůůĲɥģĲǢĲŋŗźŋɥƆŸɥƆźƵɥƪƆƭǁŊƆůŗƆɪɥƆźǲĲɥƪƭƆīǉĤǁĲźɥ ĲźɥƆźǲĲɥīŗĲźƵǁĲźɥćŊɥǁĲɥƵǁĲŸŸĲźɥƆƪɥīĲɥǁƆĲŬƆŸƵǁɩɥ%ććƭģŗũɥ ŒƆƆƭǁɥĲĲźɥźŗĲǉǢɪɥǢĲƭĲůīǢŗũīɥŸĲƭŬɫɥNĲŗīĲůģĲƭŋɥrćǁĲƭŗćůƵɩɥ %ŗǁɥģĲǁĲŬĲźǁɥĤƆźĤƭĲĲǁɥīćǁɥƆźǲĲɥůƆŬćůĲɥĲźǁŗǁĲŗǁɥNĲŗīĲůģĲƭŋɥ rćǁĲƭŗćůƵɥ ĲźĲůǉǧɥǢƆƭīǁɥĲźɥīćǁɥƆźƵɥǡĲƭǁƭƆǉǢīɥůƆŬććůɥŸĲƭŬɥ /t SɥǡƆƆƭǁććźɥƆźīĲƭɥīĲǲĲɥźŗĲǉǢĲɥźććŸɥǲćůɥģĲƵǁććźɩɥ źǲĲɥůƆŬćůĲɥǡĲƭćźŬĲƭŗźŋɥģůŗũŊǁɥǉŗǁĲƭććƭīɥīĲɥŋćƭćźǁŗĲɥ źīĲƭɥNĲŗīĲůģĲƭŋɥrćǁĲƭŗćůƵɥǲǉůůĲźɥǢĲɥīĲɥīǉǉƭǲćŸĲɥĲźɥ īŗŋŗǁćůĲɥǁƭćźƵŊƆƭŸćǁŗĲɥǡĲƭīĲƭɥǡƆƭŸŋĲǡĲźɥɾɥǁĲźɥǡƆƆƭīĲůĲɥ ǡćźɥƆźǲĲɥŬůćźǁĲźɪɥƆźǲĲɥŸĲīĲǢĲƭŬĲƭƵɥĲźɥīĲɥŸććǁƵĤŒćƪƪŗũɥ ǢććƭŗźɥǢĲɥůĲǡĲźɩɥrĲǁɥĲǡƆìĲƭƆɥŗźǁƭƆīǉĤĲƭĲźɥǢĲɥǡćźīććŋɥ ćůɥŒĲǁɥĲĲƭƵǁĲɥźĲǁɾǲĲƭƆɥĤĲŸĲźǁɥīƆƆƭɥ ȽɾćŊǡćźŋɥǁĲƭɥǢĲƭĲůīɥ ĲźɥźƆīŗŋĲźɥǢĲɥƆźǲĲɥƪćƭǁźĲƭƵɥǉŗǁɥƆŸɥīĲĲůɥǉŗǁɥǁĲɥŸćŬĲźɥ ǡćźɥĲĲźɥ ȽɾźĲǉǁƭćůĲɥǁƆĲŬƆŸƵǁɩ

In 2024 treedt

de Omgevingswet

in werking Praktijkboek Besluit bouwwerken leefomgeving " ! ! ! !! ! !! ! " & !" # " " #% ! # " % " " ! # " !" " #% " ! # " #% ! $ " ! !"$ % ! ! # " ! # " " ! # " $ ! " ! # " " " $ " " ! # " # ' " " ! " " # " " " % " !" " & % & " & " $ " #% ! # " # $ " " # " $ ! % " $ !" " # $ " #% ! # " & " " # ! " " # ! !

Bestel nu via: www.bouwwetten.nl/boeken

# "$ $ ! # # !

& " ! " ! # "$ $ ! # &

! ! " ! # " ! !

& % ! # ! "$ " ! $ ! ! &

! ! ! % ! # ! ! #

Opinie

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

NYNKE SIJTSMA

Met de stroom mee

Foto: Shutterstock

Over de grens ondernemen, kan dat niet makkelijker? Internationalisering - De Europese commissie heeft de afgelopen maanden een onderzoek gedaan naar de ervaringen in de markt met grensoverschrĳdend ondernemen. Waar lopen bedrĳven in de lidstaten tegenaan, waar zitten de hobbels als men over de grens wil werken? Inmiddels zĳn de ervaringen op een rĳ gezet. Is er nog een Europees perspectief voor de bouwsector?

e bouw wordt door de Europese commissie gezien als een sector die niet erg internationaal werkt. Het percentage grensoverschrijdend verkeer is al jaren niet hoog, zo’n 4 tot 5 procent. Vanuit de ambitie om te streven naar een Single Market is de bouw daarmee een punt van aandacht. Om een beeld te krijgen van de factoren die een rol spelen in onze sector is in de afgelopen maanden een enquête uitgezet in de lidstaten. Het aantal reacties was niet zo hoog als verwacht, maar inhoudelijk leverde het een aantal nuttige inzichten op. De Commissie is zich bewust van een aantal oorzaken waar niet veel aan kan worden veranderd, zoals taal, cultuur en werkwijze. Wie over de grens wil ondernemen, zal zich moeten verdiepen in de lokale gebruiken en zal zich ook moeten aanpassen. Er zijn echter nog meer zaken die een drempel kunnen vormen. Het blijkt dat lokale en regionale overheden veelvuldig beleid en regelingen opmaken die een extra uitdaging vormen. Niet alleen is het voor de ondernemer een opgave om erachter te komen dat er lokale voorschriften gelden, maar soms zijn ze ook nog strijdig met Europese regelgeving. Er blijken aanzienlijke verschillen te zijn tussen landen als het gaat om digi-

talisering. Enkele landen zijn (nog) zeer analoog en werken met papier, andere landen zijn zo digitaal dat buitenlandse ondernemers veel moeite hebben om aan bepaalde eisen te voldoen. Zo wordt er in Italië gevraagd om documenten te ondertekenen met een elektronische handtekening die alleen in Italië aangemaakt kan worden.

Lage vergoedingen Het laten werken van personeel in andere landen vormt een apart aandachtspunt. Aan de ene kant is er zorg, omdat werkvergunningen moeilijk zijn te krijgen of soms certificaten niet worden geaccepteerd. Aan de andere kant is er handhaving nodig, omdat bijvoorbeeld goedkoop personeel uit Oost Europese landen wordt ingezet en te maken krijgt met onzekerheid, slechte arbeidsvoorwaarden en lage vergoedingen. Op het gebied van duurzaamheid van gebouwen zien we momenteel verschillen ontstaan tussen landen. De nieuwe Europese richtlijn (Energy Performance of Buildings Directive) wordt nu door de lidstaten omgezet in nationale weten regelgeving. De richtlijn is niet heel smart en dat geeft landen de mogelijkheid om een eigen ‘vertaling’ te maken. In Nederland zijn we bezig om de richtlijn te concretiseren, maar in andere

landen laat men de interpretatie helemaal over aan de eigenaren en marktpartijen. Een algemeen punt is het gebrek aan vindbaarheid van gegevens en transparantie daarvan. Als men in het buitenland wil ondernemen, is het een zoektocht naar specifieke regels en voorschriften (die soms alleen in de eigen taal beschikbaar zijn). En dat is jammer, want er is veel beschikbaar. Zo heeft iedere lidstaat een informatiepunt, het zogenaamde ‘Point of Single Contact (PSC)’ ingericht. Om contacten tussen marktpartijen te stimuleren is er het European Enterprise Network (EEN). Er is dus veel informatie, maar de ondernemer moet het wel vinden en daarna actief aan de gang om aan alle eisen te voldoen. Vooral voor het midden- en kleinbedrijf is dit een hoge drempel. Maar ook al komt alle informatie beschikbaar en worden al deze drempels geslecht, dan nog is de bouw in haar aard en kenmerken niet erg mobiel. Dus misschien moet de Europese Commissie dat inzicht tot haar uitgangspunt maken en moeten we accepteren dat de schoonheid van de bouw ook in haar internationale verscheidenheid zit. Jaap de Koning Witteveen+Bos

Onlangs brachten wij met een gemêleerd gezelschap, onder wie waarnemend directeur generaal Volkshuisvesting en Bouwen, Jan Willem Beaujean, een bezoek aan een woningfabriek in Breda. In een flinke hal verrijzen daar fasegewijs complete huizen. In totaal ‘rollen’ er iedere zeven weken veertig energieneutrale en duurzame woningen uit de fabriekshal. De ruimte is zo efficiënt mogelijk en met oog op de toekomst ingericht. Want over niet al te lange tijd rijden robots hier door de ruime paden die diverse handelingen geautomatiseerd uit gaan voeren. De directie zet daarmee dan ook een stip op de horizon waar het naar streeft. En dat is dus een hightech-omgeving waar de woningen straks met minimale mankracht gerealiseerd gaan worden. Investeerders staan al te trappelen om een en ander te financieren. De huidige situatie is dus duidelijk een tussenstap. Tegelijkertijd wel een hele belangrijke stap omdat deze fase ruimte biedt om het product en het proces te verbeteren en te innoveren. Maar vooral moet de vraag die naar de woningen ontstaat voor de noodzakelijke trek in de schoorsteen zorgen. Met andere woorden, om de stap naar opschaling te zetten zijn bouwstromen nodig. Voor de huizenfabriek betekent dat een voorspelbare stroom van woningen. Een fabriek mag immers niet stilvallen. Maar ook in de infra geldt dat een stroom aan infrawerken zorgt voor innovatie en versnelling. De vraag is hoe kom je tot een stroom? Daarin hebben opdrachtgevers een belangrijke taak. In de woningbouw zien we corporaties en gemeenten binnen bouwstromen woningbouwprojecten bundelen. Ook dat gaat stapsgewijs van kleinere naar steeds grotere aantallen. In de infra moeten de eerste echt grote stappen naar een stroom nog worden gezet. Angst dat aanbestedingsregels een seriematige aanbesteding verbieden blijkt een flinke drempel te zijn. Een beperking die opdrachtgevers zichtzelf opleggen, want uit recent onderzoek van Croon Advocaten blijkt dat de regels een seriematige aanbesteding geen strobreed in de weg leggen. Kortom die eerste stap naar een andere aanpak kan de sector met een gerust hart zetten.

Nynke Sijtsma Directeur De Bouwcampus

01Kop01 op de Zuidas Primeur DOOR FLYING 04CREDIT HOLLAND/JOHN GUNDLACH

In opdracht van gemeente Amsterdam 07Brood realiseren Vorm Ontwikkeling en Vorm Bouw, in samenwerking met Edge een multifunctioneel gebouw op de Zuidas. The Pulse bestaat uit een kantoortoren, een woontoren en diverse openbare voorzieningen (3.000 m2 bioscoopruim-

te, en horeca) in het aansluitende middendeel. De vraag naar betaalbare woningen in Amsterdam is groter dan ooit. De 150 middenhuurwoningen dragen bij aan de gemeentelijke ambitie om elk jaar 1.670 huurwoningen in dit segment te realiseren. Dit is de eerste toren op de Zuidas met al deze functies in één gebouw.

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

SPONSORED CONTENT

Vellingkantblokken vam BIA Beton in het Rodenborch-College in Rosmalen.

Hoog afwerkingsniveau RodenborchCollege tot in de gymzalen doorgevoerd Bij een bijzonder gebouw met een hoog afwerkingsniveau als het Rodenborch-College in Rosmalen horen ook kwalitatieve bouwmaterialen. Niet alleen voor de gevel van de school, maar ook op plekken die wat minder in het oog springen. Zo zijn er in de sportaccommodatie robuuste en onderhoudsarme lijmblokken van BIA Beton toegepast. De nieuwbouw van het Rodenborch-College in Rosmalen was een prachtig project om te bouwen, zegt projectcoördinator Arie Huigen van hoofdaannemer Burgland Bouw. Wat het project voor hem bijzonder maakte, was niet alleen de grote omvang (bijna 17.000 vierkante meter brutovloeroppervlakte), maar ook het hoge afwerkingsniveau en de goede samenwerking binnen het bouwteam. De prettige sfeer werkte volgens hem door in het eindresultaat. “Je maakt samen wat moois, je komt je afspraken na en als er een keer wat is kun je dat met elkaar opvangen. Daardoor hebben we de school in heel korte tijd weten neer te zetten: een jaar en vier maanden. Voor een project van deze omvang is dat snel.” Kleinschaligheid In deze vorig jaar opgeleverde duurzame onderwijsinstelling zijn twee voormalige scholen voor voortgezet onderwijs samengevoegd in een nieuw schoolgebouw. Om ruimte te bieden aan alle 2.300 leerlingen was er een fors gebouw nodig. Toch was kleinschaligheid voor architect Martijn van Leeuwen van RoosRos Architecten juist een van de voornaamste uitgangspunten in zijn ontwerp. Daar heeft hij onder meer in voorzien door het realiseren van drie onderwijsvleugels rondom een centrale aula en het ruimtelijk scheiden van de onder- en bovenbouw.

Als zogeheten Topsport Talentschool beschikt het Rodenborch-College ook over een multifunctioneel sportgebouw met twee sporthallen, die zes gymzalen bevatten. De sportaccommodatie, die afgesloten kan worden van het onderwijsdeel, heeft een aparte entree, een eigen kantine en kleedkamers met douches. Na schooltijd worden de sportvoorzieningen door derden gebruikt. De wanden van de kleedkamers zijn gemaakt van vellingkantblokken van BIA Beton. Ze vergen minder onderhoud dan traditionele wanden. Hoewel de aannemer de onderhoudsarme lijmelementen al vaker toegepast heeft, is elk project toch weer specifiek volgens Huigen. Voor de juiste verwerking in dit project heeft Burgland Bouw daarom contact gezocht met BIA Beton, een leverancier die de aannemer al kende van eerdere projecten. Advies Op verzoek van Burgland Bouw heeft BIA Beton toen uitvoerig advies uitgebracht, onder meer over waar het best dilataties aangebracht konden worden, hoe de wanden op elkaar aangesloten moeten worden en of er wel of niet folie op de ondergrond gebruikt moet worden. “Omdat we achter het product staan dat we maken willen we die informatie graag van de leverancier horen”, aldus Huigen. “Het biedt een goede basis om de blokken te verwerken.” Ook voor aanvullende vragen kon hij snel bij BIA Beton terecht. Makkelijk te verlijmen Een groot voordeel van de vellingkantblokken is dat ze makkelijk en snel te verlijmen zijn, vindt Huigen. Ook al zijn de betonblokken minder gevoelig voor optrekkend vocht dan kalkzandsteen, was het toch zaak om rekening

Vellingkantblokken uitgelicht Het gebruik van vellingkantblokken is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Omdat ze onderhoudsarm zijn en niet zo gevoelig zijn voor beschadiging en vervuiling, worden ze veel toegepast in op locaties die intensief gebruikt worden, zoals sportaccommodaties, parkeergarages, scholen, winkelcentra, kantoren en ziekenhuizen. Deze HLE-V lijmelementen met aan alle zijden een vellingkant zijn geschikt voor (dragende) binnenmuren, scheidingswanden en buitenmuren. BIA Beton heeft een uitgebreid assortiment vellingkantblokken voor verschillende muurdiktes in vijftien standaardkleuren. Alle blokken hebben een lagenmaat van 200 millimeter. Door de vellingkant van de blokken is voegwerk niet nodig. Dat bespaart tijd en kosten. Alle vellingkantblokken zijn leverbaar in twee uitvoeringen: Grindbeton Glad (GG) en Grindbeton Structuur (GS). Een groot pluspunt van de structuurvariant is dat deze blokken geluid heel goed absorberen.

te houden met de weersomstandigheden. Het ging weliswaar om binnenmuren, maar tijdens de bouw was er periode dat de constructie nog open was en de blokken dus nog niet beschermd. “Op de blokken liggen weer vloeren van de verdieping erboven. Dat betekent dat ze aangebracht worden voordat de vloeren gelegd worden en je dus in weer en wind blokken aan het lijmen bent.” Uit voorzorg zijn ze daarom af en toe afgedekt met folie ter bescherming.

Dit artikel is gesponsord door BIA Beton.

Bouwberichten

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

Metamorfose Hippisch Centrum Wolfshoeve

Via equiduct naar de piste op de eerste verdieping Zuid-Korea heeft ze, net als China en Zwitserland: maneges met twee verdiepingen. Binnenkort staat er ook een in Nederland.

Bouwberichten.nl Plaats: Huijbergen Opdrachtgever: Wolfshoeve Beheer BV Ramingsgroep: 10 miljoen euro Nummer: 556198 Wil je meer informatie over dit en andere projecten zien, inclusief alle contactpersonen en marktpartijen? Probeer Bouwberichten dan 14 dagen gratis. Zonder verplichting. Heb je een inhoudelijke vraag of opmerking, neem dan contact op met het redactieteam van Cobouw Bouwberichten: content@vmnmedia.nl. Het vernieuwde hippisch centrum bestaat straks onder andere uit vijftig stallen, twee buitenpistes, grote binnenbanen en een wedstrijdhal. Beeld: Wolfshoeve beheer DOOR JEROEN KREULE

ippisch Centrum Wolfshoeve, in het Brabantse dorp Huijbergen (gemeente Woensdrecht), ondergaat een flinke metamorfose. Op de eerste verdieping komt een piste waar paarden kunnen trainen, zegt mede-eigenaar Dominique d’Hoore-van der Horst. “Een manege met twee verdiepingen is uniek in Nederland”, zegt ze. Of de paarden met een lift naar boven gaan? Nee, zegt d’Hoore-van der Horst. “Er komt een schuine zandweg, een equiduct, zodat de paarden rustig naar boven kunnen lopen.” Het centrum wordt om de bestaande, verouderde manege heen gebouwd, zodat de bedrijfsvoering tijdens de bouwwerkzaamheden gewoon door kan gaan. Wanneer het nieuwe hippisch centrum klaar is, wordt de oude manege, inclusief stallen, gesloopt. Dominique d’Hoore-van der Horst en haar man – professionele ruiters – werden twee jaar geleden eigenaar van Hippisch Centrum Wolfshoeve. Het bijna 150

jaar oude pand maakte deel uit van de kloosterboerderijen van de Broeders van Huijbergen. “We hebben een lopend en veelzijdig bedrijf overgenomen en wilden iets toekomstbestendigs neerzetten. Met bouwexperts hebben we andere paardenbedrijven in het land bezocht, om inspiratie op te doen. Uiteindelijk hebben we een mooi concept bedacht, met moderne faciliteiten die voldoen aan de strengste eisen op het gebied van paardenwelzijn. Het grenst aan een Natura 2000-gebied, dus het is sowieso fijn dat we überhaupt mochten bouwen. Omdat de te bebouwen ruimte beperkt was, hebben we gekozen voor een verblijf met twee verdiepingen.”

Nieuwbouw De nieuwbouw bestaat onder meer uit vijftig nieuwe stallen: ruim en comfortabel, met zadelkamers, luxe wasruimtes, opzadelplaatsen en opslag. Ook komt er een gezellig zitje voor de ruiters. Boven de stallen komt een grote rijbak. In totaal komen er twee buitenpistes, grote binnen-

banen met een wedstrijdhal met ruimte voor publiek en speciale juryhokjes. In het twee verdiepingen tellende hoofdgebouw komen verder onder meer een restaurant en een showroom voor een ruitersportzaak. Ook komen op de eerste verdieping twee bedrijfswoningen, twee studio’s en twee slaapkamers, onder meer bedoeld voor medewerkers en mensen die er komen trainen. Er is straks ruimte voor vijftig paarden: de helft is in eigen bezit, de andere helft betreft pensionpaarden. Met de bouw van het nieuwe centrum is in het najaar van 2022 begonnen. Dit project is tot stand gekomen in bouwteamverband, met Wolfshoeve Beheer BV als opdrachtgever. In het bouwteam zitten onder meer BMVV Bouwmanagers, P. Jansen Installatietechniek BV en Van Vliet Installatie BV. Bouwbedrijf Schrijver BV is aangetrokken als hoofdaannemer. De paarden verhuizen in februari 2024 van de oude manege naar het nieuwe gebouw, daarna worden de oude stallen gesloopt. De oplevering staat gepland in mei volgend jaar.

Bouwberichten

Regio-indeling West Noord-Holland, Zuid-Holland

Noord Friesland, Groningen, Drenthe

Zuid Zeeland, Noord-Brabant, Limburg

Oost Utrecht, Overĳssel, Gelderland, Flevoland

Gebouwtypen en soorten werk

Ramingsgroepen

a Gezondheidszorg b Grond-, Weg-, en Waterbouw en energie c Wonen d Onderwĳs e Cultuur en religie f Bedrĳven en logistiek g Horeca, sport en recreatie h Winkels en parkeren

1 10.000 - 20.000 2 20.000 - 50.000 3 50.000 - 125.000 4 125.000 - 500.000 5 500.000 - 1.000.000 6 1.000.000 - 2.000.000 7 2.000.000 - 5.000.000 8 5.000.000 - 10.00.000 9 10.000.000 - 50.000.000 0 50.000.000 en hoger - Onbekend

Architect: De Zwarte Hond Architecten, Hoge der A 11, 9712 AC Groningen, 050-3134005

West ONTWERP

‘S-GRAVENHAGE f9

LEIDSCHENDAM e7 Verbouwen / renoveren bibliotheek met horeca / vergaderzalen aan het Fluitpolderplein. Geplande Start 06-2024 Opdrachtgever: Gemeente Leidschendam-Voorburg, Koningin Wilhelminalaan 2, 2264 BM Leidschendam, 14-070 Architect: Hanratharchitect, Statensingel 179A, 3039 LL ROTTERDAM, 010-2656351

ROTTERDAM d8 Gunning. Bouwen ‘Kindcentrum De Stern’ voor maximaal 600 leerlingen aan de Van der Duijn van Maasdamweg. Vml. Europese aanbesteding t.b.v. selecteren architect. Procedure: niet openbaar. Geplande Start 08-2024 Opdrachtgever: Stichting Kind en Onderwijs Rotterdam (Stichtingskantoor), Linker Rottekade 292, 3034 CV Rotterdam, 010-412501

Bouwen kantoorgebouw (ca. 75m hoog) t.b.v. ANWB / 2 laagse parkeergarage op locatie van het vml. conservatorium aan de Juliana van Stolberglaan in het Central Innovation District. Bestemmingsplanfase. BREEAM Excellent / WELL Gold. De sloop wordt circulair uitgevoerd door Adex Groep. Geplande Start 03-2024 Opdrachtgever: ANWB Koninklijke Nederlandse, Wassenaarseweg 220, 2596 EC ‘S-GRAVENHAGE, 070-3147147 Projectontwikkelaar: Provast, Prinses Beatrixlaan 5, 2595 AK ‘S-GRAVENHAGE, 070-3081030 Architect: MVRDV B.V., Achterklooster 7, 3011 RA Rotterdam, 010-4772860

RIDDERKERK e7 Rectificatie. Bouwen multifunctionele accommodatie t.b.v. De Loods / De Gooth / RTV Ridderkerk / muziekschool (3 lokalen) / uitbreiden Gemini College (15

ADVERTENTIE

Volledig natuurlijk, brandwerend met een optimale warmte- en geluidsisolatie www.boeve-afbouw.nl.

Tel. 0572 - 372122

GEGUND

Bouwen 15 koopappartementen / ondergrondse parkeergarage aan de Vinkenbaan / Dordtsestraatweg. Plan: ‘De Vaan’. Geplande Start 02-2024 Projectontwikkelaar: Fullhouse Vastgoed B.V., Nieuwe Binnenweg 136, 3015 BE Rotterdam, 010-8466321 Architect: ROFFAA Architecten, Schiemond 20, 3024 EE Rotterdam, 010-3125583 Hoofdaannemer: Van Den Nieuwendijk Bouw BV, Hinder 1, 3251 NK Stellendam, 0187-491739

Bouwen school t.b.v. OBS de Weidevogel t.b.v. 225 leerlingen/ 9 groepsruimten / gymzaal gecombineerd met een

źīĲƭɥNĲŗīĲůģĲƭŋɥrćǁĲƭŗćůƵɥǲǉůůĲźɥǢĲɥīĲɥīǉǉƭǲćŸĲɥĲźɥ īŗŋŗǁćůĲɥǁƭćźƵŊƆƭŸćǁŗĲɥǡĲƭīĲƭɥǡƆƭŸŋĲǡĲźɥɾɥǁĲźɥǡƆƆƭīĲůĲɥ ǡćźɥƆźǲĲɥŬůćźǁĲźɪɥƆźǲĲɥŸĲīĲǢĲƭŬĲƭƵɥĲźɥīĲɥŸććǁƵĤŒćƪƪŗũɥ

speellokaal, na sloop huidige school aan de Dorpsweg Ransdorp. Vml. Aanbesteding. Procedure: Niet-openbaar. De opdracht/het perceel wordt niet gegund. De ingediende prijzen overschrijden het budget van de aanbesteder. Geplande Start 02-2024 Opdrachtgever: Innoord (Stichting Openbaar Onderwijs Noord), Klaprozenweg 75H, 1033 NN Amsterdam, 020-8201410 Architect: BDG Architecten Ingenieurs, Abram Dudok van Heelstraat 3, 1096 BE Amsterdam, 020-2379200 Hoofdaannemer: Ooms Bouw & Ontwikkeling B.V, Scharwoude 16, 1634 EA SCHARWOUDE, 0229-547800

WADDINXVEEN c9

ROTTERDAM c7

ADVERTENTIE

Activeer uw gratis proef op bouwberichten.nl

theorielokalen / 2 sciencelokalen / 1 multimedialokaal / 1 Kunstatelier) op vml. terrein van de voetbalvereniging RVVH naast de nieuwbouw aan de Sportlaan. Europese aanbesteding t.b.v. aannemersselectie. Procedure: niet openbaar. De sluitingsdatum is gewijzigd. Geplande Start 08-2024 Opdrachtgever: BAR gemeenten (Barendrecht, Albrandswaard, Ridderk), Koningsplein 1, 2981 EA Ridderkerk, 0180-698798 Architect: DP6 Architectuurstudio, Doelenplein 6, 2611 BP Delft, 015-2120110

AMSTERDAM d7

Ytong, verdiepingshoge lichte scheidingswanden

Snel relevante bouwberichten vinden?

Bouwen 90 woningen (31 grondgebonden koopwoningen / 18 koopappartementen / 41 huurappartementen) aan de Notenhout. Plan ‘Parkrijk’, fase 6b. Aannemer stelt geen prijs op acquisitie. Geplande Start 01-2024 Hoofdaannemer: Ouwehand Bouw, Papland 19, 4206 CK Gorinchem, 0183-631323 Architect: Stol Architecten B.V, Meer en Duin 5, 2163 HA Lisse, 0252-216962

BERKEL EN RODENRIJS c9 Bouwen ca. 325 woningen / appartementen zowel koop als huur (verdeling n.n.b.) / zorgwoningen (aantal n.n.b.) / kinderdagverblijf / gezondheidscentrum / huisartsenpost omgeving Jacob van Lennepweg in het plan ‘De Gouden Zwaan’ deelplan 4 West. Gefaseerde uitvoering. Fase 1: 184

Bouwberichten

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

appartementen (koop en huur) / 31 koopwoningen / huisartsenpost / gezondheidscentrum. Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: Amvest B.V., Zeeburgerkade 1184, 1019 VK Amsterdam, 020-4301212 Projectontwikkelaar: Kavel Vastgoed BV, Lange Kleiweg 50, 2288 GK Rijswijk, 070-3077411 Architect: Zeinstra Veerbeek Architecten, ILSY-plantsoen 5, 2497 GA ‘s-Gravenhage, 070-3478594 Hoofdaannemer: Van Mierlo Bouw & Ontwikkeling, Aartsdijkweg 1, 2676 LE Maasdijk, 0174-522300

Evertsenstraat in de Zeeheldenbuurt. De woningen zullen worden uitgevoerd in Flow, het nieuwe houten woonconcept van BAM Wonen. Duurzaam project: biobased materialen / cross laminated timber (CLT). De sloop is uitgevoerd door Van Groningen. Architect stelt geen prijs op acquisitie. Geplande Start 03-2024 Architect: Steenhuis Bukman Architekten BV, Oude Delft 49, 2611 BC Delft, 015-2146668 Hoofdaannemer: BAM Wonen Zuidwest, Vareseweg 109, 3047 AT Rotterdam, 010-4368600

‘S-GRAVENHAGE c5

AMSTERDAM h9 Bouwen 126 woningen (49 koopappartementen / 67 huurappartementen / 10 stadswoningen) / verdiepte parkeergarage / bibliotheek / commerciële- en werk ruimten op kavel 5C2 aan de Zuiderzeeweg. Plan ‘Horizons’. Vml. nationale aanbesteding. Startdatum is nog niet bekend. Geplande Start 03-2024 Opdrachtgever: Gemeente Amsterdam Grond en Ontwikkeling, Weesperplein 8, 1018 XA Amsterdam, 14-020 Architect: Paul de Ruiter Architects, Valschermkade 36d, 1059 CD Amsterdam, 020-6263244 Projectontwikkelaar: Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling Noordwest, Vaalmuiden 1, 1046 BV AMSTERDAM, 020-4804040 Hoofdaannemer: Heddes Bouw & Ontwikkeling, Keern 31, 1624 NB Hoorn, 0229-282400

‘S-GRAVENHAGE f7 Renoveren / verduurzamen 35 huurappartementen / ombouwen vml. bedrijfspand tot 3 huurappartementen aan de Zoutkeetsingel. Werkzaamheden bestaan o.a. uit herstellen fundering / kozijnen vervangen met HR++ glas / verbeteren isolatie en ventilatie / vervangen dakkapellen. Geplande Start 01-2024 Hoofdaannemer: BAM Wonen Zuidwest, Vareseweg 109, 3047 AT Rotterdam, 010-4368600

BARENDRECHT c9 Bouwen 35 sociale huurwoningen / 64 sociale huurappartementen / aanleggen parkeerplaatsten tussen Piet Heinstraat /

Renoveren 28 huurappartementen aan de Soesterbergstraat. Architect stelt geen prijs op acquisitie. Geplande Start 04-2024 Architect: Steenhuis Bukman Architekten BV, Oude Delft 49, 2611 BC Delft, 015-2146668 Hoofdaannemer: VORM Bouw B.V, Schiehaven 13, 3024 EC Rotterdam, 010-6421300

BOSKOOP c9 Bouwen 67 koopwoningen (waaronder vrijstaande villa’s / rijwoningen) op locatie van vml. Tuinbouwschool aan de Azalealaan / Goudse rijweg / Arborihof / Rijneveld. Project ‘Koopse Glorie’. Geplande Start 02-2024 Architect: Van Egmond, architecten, Gooweg 5, 2201 AX Noordwijk, 071 361 9700 Projectontwikkelaar: VolkerWessels Vastgoed B.V., Ringwade 4, 3439 LM Nieuwegein, 088-1866868 W-Installateur: Giesbers Installatiegroep, Sevillaweg 52, 3047 AL Rotterdam, 010-2982323 Hoofdaannemer: Kroon & De Koning B.V, Ohmstraat 6, 3335 LT Zwijndrecht, 078-6121511

WEESP d8 Bouwen, na sloop huidige school, IKC Wisperweide met basisschool Wisperweide / kinderopvang aan het Schoolpad. De school wordt volgens het nieuwe modulaire systeem Schools by Circlewood gebouwd. Dit is het HoutKern Bouwmethode (HKB), een stapelbare houten module. Geplande Start 06-2024 Hoofdaannemer:

Aannemingsmaatschappij Friso B.V. (Hoofdkantoor), Pieter Zeemanstraat 9, 8606 JG Sneek, 0515-429999 Architect: OMA Office For Metropolitan Architecture, Weena-zuid 158, 3012 NC Rotterdam, 010-2438200 Architect: Studio A Kwadraat, Burgemeester Guljélaan 6, 4837 CZ Breda, 06-14474258 Opdrachtgever: Basisschool Wisperweide, Schoolpad 1, 1383 EA Weesp,

SCHIEDAM c9 Bouwen, na sloop LTS gebouw, 140 huurappartementen / 35 koopwoningen grondgebonden / 25 zorgwoningen met dagbesteding / fitnesscentrum / mobiliteitshub / cocktailbar op de begane grond en een parkeergarage (3 lagen / 165 plaatsen) aan de Monseigneur Nolenslaan. Project ‘De Nieuwe Kethelpoort (dNK)’. Hoogstwaarschijnlijk wordt de parkeergarage in hout uitgevoerd. Dit zal dan de eerste houten parkeergarage in Nederland zijn. Waal stelt geen prijs op acquisitie. Project kent mogelijk vertraging. Evangeliegemeente De Deur heeft bij de Raad van State beroep aangetekend tegen het plan vanwege ernstige hinder (parkeeroverlast, lichthinder, schaduwhinder en zichthinder). Geplande Start 06-2024 Hoofdaannemer: Waal Bouw, Schiedamsedijk 22, 3134 KK Vlaardingen, 010-2482828 Architect: Groosman architecten, Schouwburgplein 34, 3012 CL Rotterdam, 010-2014000 Projectontwikkelaar: FSD Development BV, Frederik Hendrikplein 33, 2582 AX ‘s-Gravenhage, Projectontwikkelaar: Maas Wijkontwikkeling, Schiedamsedijk 22, 3134 KK Vlaardingen, 010-2482828 Hoofdaannemer: Continental Car Parks B.V., Hietweideweg 10, 7391 XX Twello, 0571-277340

AMSTELVEEN c8 Bouwen 51 koopwoningen (stadsvilla’s / herenhuizen) aan de Maalderij / Bovenkerkerweg / Noordammerlaan / Maalderij op het voormalige bedrijventerrein de Moutlocatie. Plan ‘Beauve’. Verkoop start Q3 2023. Geplande Start 01-2024 Architect: Molenaar & Co Architecten, Achterhaven 130, 3024 RC Rotterdam, 010-2019100 Projectontwikkelaar: BPD, regio

ADVERTENTIE

Alle funderingstechnieken in huis

vanthek.nl

VERTICALE FUNDERINGSTECHNIEKEN EN DAMWANDCONSTRUCTIES

Noord-Oost en Midden (NOM), De Brand 30, 3823 LK Amersfoort, 033-4534111 Projectontwikkelaar: Trebbe Bouw B.V., Marconibaan 65, 3439 MR Nieuwegein, 088-2590000 Hoofdaannemer: Trebbe Bouw B.V., Marconibaan 65, 3439 MR Nieuwegein, 088-2590000 E-Installateur: Van der Sluis Woningbouw B.V., Kamperzeedijk 107, 8281 PD Genemuiden, 038-3446555 W-Installateur: Van der Sluis Woningbouw B.V., Kamperzeedijk 107, 8281 PD Genemuiden, 038-3446555

ZOETERMEER c6 Renoveren / transformeren verzorgingshuis tot 140 huurappartementen aan de Vaartdreef in het plan ‘’t Seghe Waert’. Architect stelt geen prijs op acquisitie. Geplande Start 09-2024 Architect: Steenhuis Bukman Architekten BV, Oude Delft 49, 2611 BC Delft, 015-2146668 Hoofdaannemer: Heijmans Woningbouw Zuidwest, Oostmaaslaan 71, 3063 AN Rotterdam, 010-2662600

ZAANDAM c9 Bouwen 236 woningen (73 sociale huurappartementen / 33 middendure huurwoningen t.b.v. Rochdale / 105 koop appartementen vrije sector / 25 betaalbare koop appartementen Zaanstad) / bedrijfsruimte (1000m2) met kantoren / maatschappelijke organisaties / (kleinschalige) detailhandel, invulling is n.n.b. / aanleggen 198 parkeerplekken op de vml. locatie Schoen en Holleman aan de Paltrokstraat. Plan: ‘Paltrok’. Sloop is eind november 2023 gestart. Geplande Start 02-2024 Projectontwikkelaar: Blue Banner RED, Eemnesserweg 69, 3743 AE Baarn, 020 880 0222 Architect: FKG Architecten aan de Zaan BNA, Stationsstraat 21, 1541 LE Koog Aan De Zaan, 075-6474999 Hoofdaannemer: Aannemingsmaatschappij Friso B.V. (Hoofdkantoor), Pieter Zeemanstraat 9, 8606 JG Sneek, 0515-429999 W-Installateur: Linthorst Techniek B.V., Wenumsedwarsweg 18, 7345 AS Wenum Wiesel, 055-3122121 Hoofdaannemer: Aannemingsbedrijf Kuin, De Tocht 5, 1611 HT Bovenkarspel, 0228-511313

ADVERTENTIE

Bouwberichten

AMSTERDAM c9

UITVOERING

Bouwen 351 appartementen (huur/koop n.n.b.) / ca. 2.500 m2 plintfuncties waaronder een Foodcourt, na sloop huidige foodcourt (vml. parkeergarage) aan de Develstein. Project ‘World of Food 2.0’. Sloop start Q1 2024. Geplande Start 05-2024 Projectontwikkelaar: Lingotto, Willem Fenengastraat 4D, 1096 BN Amsterdam, 020-5608910 Architect: LEVS architecten, Cruquiusweg 111d, 1019 AG Amsterdam, 020-6735762 Hoofdaannemer: Heddes Bouw & Ontwikkeling, Keern 31, 1624 NB Hoorn, 0229-282400

OUDESLUIS c7

AMSTERDAM c9 Bouwen 89 huurappartementen aan de Elsrijkdreef / Strandvlietpad. Project ‘E-buurt Oost kavel 2’. Vergunning moet nog afgegeven worden. Startdatum is nog niet bekend. Geplande Start 01-2024 Architect: KOW Concepts Design Development, Binckhorstlaan 36, 2516 BE ‘s-Gravenhage, 070-3466600 Hoofdaannemer: Smits Bouwbedrijf B.V., Melassestraat 10, 4761 ZV ZEVENBERGEN, 0168-329714

UITHOORN c9 Bouwen 46 rijwoningen / 16 twee-onder-een-kapwoningen (allen koop) / 22 sociale huurappartementen / aanleggen parkje aan de Koningin Dina Appeldoornlaan. Plan: ‘De Nieuwe Connectie’. De woningen zijn gasloos. Sloop Connexxionpand is eind november 2023 gestart en wordt uitgevoerd door de AW Groep. Geplande Start 06-2024 Projectontwikkelaar: UBA Projectontwikkeling B.V, J.A. van Seumerenlaan 4, 1422 XS UITHOORN, 0297-543400 Hoofdaannemer: UBA Bouw B.V, J.A. van Seumerenlaan 4, 1422 XS Uithoorn, 0297-543400 Architect: Spring Architecten, Boompjes 550, 3011 XZ Rotterdam, 010-4132790 Architect: Just Architects B.V, Bouwerij 81, 1185 XW Amstelveen, 020-3459850

AMSTERDAM f0 Bouwen 520 flexwoningen (huur) voor statushouders / jongeren / studenten verdeeld over 13 gebouwen / ontmoetingscentrum / kantoorruimten omgeving Meerkerkdreef aan de zuidkant van de H-buurt Zuid (tegen de rand van Brasa Park). Project: ‘Brasa Village’. Woningen blijven 15 jaar staan. NH Bouwstroom (Heddes / Ursem / itMOOS / Homes Factory) is betrokken bij dit project. Geplande Start 05-2024 Architect: Concrete Architectural Associates, Oudezijds Achterburgwal 78A, 1012 DR Amsterdam, 020-5200200 Architect: Faro Architecten B.V., Lisserweg 487d, 2165 AS Lisserbroek, 0252-414777 Architect: RU + PA, Jan Evertsenstraat 779, 1061 XZ Amsterdam, +31 (0)20 305 77 77 Hoofdaannemer: Heddes Bouw & Ontwikkeling, Keern 31, 1624 NB Hoorn, 0229-282400

Bouwen 12 huurappartementen aan de Melchiorstraat. Plan ‘Melchiorhof’. Geplande Start 06-2023 Hoofdaannemer: Heddes Bouw & Ontwikkeling, Keern 31, 1624 NB Hoorn, 0229-282400 Architect: Architectenbureau Rudy Uytenhaak + Partners Architecten, Jan Evertsenstraat 779, 1061 XZ AMSTERDAM, 020-3057777

HOORN a7 Renoveren / verbouwen Dijklander Ziekenhuis (Vml. Westfriesgasthuis) aan de Maelsonstraat. Project wordt gefaseerd uitgevoerd. Datum oplevering is niet definitief. Geplande Start 04-2019 Opdrachtgever: Dijklander Ziekenhuis (Vml. Westfriesgasthuis), Maelsonstraat 3, 1624 NP Hoorn, 0229-257257 E-Installateur: BAM Bouw en Techniek Regio Midden, Regulierenring 35, 3981 LA Bunnik, 030-2568611 W-Installateur: BAM Bouw en Techniek Regio Midden, Regulierenring 35, 3981 LA Bunnik, 030-2568611 Hoofdaannemer: Heddes Bouw & Ontwikkeling, Keern 31, 1624 NB Hoorn, 0229-282400 Architect: Gortemaker Algra Feenstra Architecten, Wilhelminakade 310, 3072 AR Rotterdam, 010-2973030

AMSTERDAM c9 Bouwen commerciële voorzieningen (900 m2) w.o. horeca / fitness / maatschappelijke functies / 289 energiezuinige middeldure huurappartementen / parkeergarage voor 38 auto’s aan de Merce Cunninghamplantsoen / Olga de Haasstraat in de Sluisbuurt op Zeeburgereiland kavel 6B1. Project ‘Justus’. Verhuur van de woningen start begin 2024. Hoogste punt is bereikt op 29 november 2023. Geplande Start 12-2021 Projectontwikkelaar: Achmea Real Estate, MediArena 5-8, 1114 BC Amsterdam-Duivendrecht, 020-6065600 Architect: Architekten Cie, Klaprozenweg 75A, 1033 NN Amsterdam, 020-5309300 Hoofdaannemer: J.P. van Eesteren B.V, Siciliëweg 61, 1045 AX Amsterdam, 088-8230200 W-Installateur: Giesbers Installatiegroep, Sevillaweg 52, 3047 AL Rotterdam, 010-2982323 E-Installateur: Rijndorp Installaties BV, Energieweg 45b, 2382 NC ZOETERWOUDE, 071-5415500 W-Installateur: Novenco Building & Industry B.V., Bergweg-Zuid 115, 2661 CS BERGSCHENHOEK, 010-5242424

ZWARTEWAAL d9 Bouwen ‘Voorzieningencluster Zwartewaal’ met dorpscentrum ‘De Gaffelaar’ / openbare basisschool ‘’t Want’ / sportzaal aan de Christinalaan / bouwen 24 beneden-/ bovenwoningen (18 sociale huur / 6 koop) / 11 bovenwoningen / 31 eengezinswoningen (25 koop / 6 sociale

huur) / 19 twee-onder-een-kapwoningen (koop) rondom de Christinalaan. Er wordt gestart met het voorziengencluster. De huidige basisschool en ‘Dorpscentrum De Gaffelaar’ worden na ingebruikname gesloopt. Vml. Aanbesteding. Geplande Start 12-2023 Opdrachtgever: Gemeente Brielle, Slagveld 36, 3231 AP BRIELLE, 0181-471111 Architect: NOAHH B.V., Moermanskkade 111, 1013 BC Amsterdam, 020-3090250 Hoofdaannemer: Zenzo Maatschappelijk Vastgoed V.O.F., Dorpsstraat 188, 3991 BZ Houten, 033-4535954

ZAANDAM c9 Bouwen 531 woningen waarvan 78 grondgebonden koopwoningen / 145 koopappartementen / 308 huurappartementen (137 sociale huur) / horecaruimten / parkeergarage / buurtgebonden voorzieningen aan de Corry Tendeloostraat. Project ‘Oostzijderpark’ fase 1. Heddes is verantwoordelijk voor de bouw van blok A: een woontoren met 171 huurappartementen / horeca / parkeergarage / blok D: appartementen complex met 24 koopappartementen / blok F: Blok F 73 sociale huurappartementen. Blok A en blok D1 zijn inmiddels opgeleverd. Blok F is in uitvoering. Geplande Start 01-2021 Projectontwikkelaar: Ontwikkeladviseur B.V, Nauernasche Vaartdijk 28, 1551 BA WESTZAAN, 085-2735437 Projectontwikkelaar: Timpaan Hoofddorp B.V, Polarisavenue 132, 2132 JX Hoofddorp, 0232-001600 Architect: Just Architects B.V, Bouwerij 81, 1185 XW Amstelveen, 020-3459850 Hoofdaannemer: Heddes Bouw & Ontwikkeling, Keern 31, 1624 NB Hoorn, 0229-282400 E-Installateur: Blom Elektrotechniek Warmenhuizen B.V., De Camper 10, 1749 BX WARMENHUIZEN, 088-3920000 W-Installateur: Van der Sluis Woningbouw B.V., Kamperzeedijk 107, 8281 PD Genemuiden, 038-3446555

ZAANDAM c7 Bouwen 73 sociale huurappartementen aan de Karel Lotsyllaan, achter Prins Bernhardplein 112. De appartementen vormen blok F in het plan ‘Oostzijderpark’ (zie ID 293995). Geplande Start 10-2023 Projectontwikkelaar: Timpaan Hoofddorp B.V, Polarisavenue 132, 2132 JX Hoofddorp, 0232-001600 Projectontwikkelaar: Ontwikkeladviseur B.V, Nauernasche Vaartdijk 28, 1551 BA WESTZAAN, 085-2735437 Architect: Architectenbureau Rudy Uytenhaak + Partners Architecten, Jan Evertsenstraat 779, 1061 XZ AMSTERDAM, 020-3057777 Hoofdaannemer: Heddes Bouw & Ontwikkeling, Keern 31, 1624 NB Hoorn, 0229-282400

AMSTERDAM c9 Bouwen 175 sociale huurappartementen t.b.v. ‘woningbouwvereniging Ymere’ / 2 commercieel-sociale ruimtes in de wijk Overhoeks aan de Docklandsweg. Plan ‘De August’ (blok F).

Geplande Start 07-2022 Architect: Team V architectuur B.V, Jacob Bontiusplaats 9, 1018 LL Amsterdam, 020-3449500 Hoofdaannemer: Dura Vermeer Bouw Midden West B.V., Spaarneweg 31, 2142 EN Cruquius, 023-7529700 W-Installateur: Breman Centrale Diensten, De Blokmat 17, 8281 JH Genemuiden, 038-3855933 E-Installateur: Blom Elektrotechniek Warmenhuizen B.V., De Camper 10, 1749 BX WARMENHUIZEN, 088-3920000

Oost ONTWERP

UTRECHT c9 Bouwen 280 tijdelijke (10 jaar) woonunits voor studenten (huur) aan de Pagelaan. Door de vernietiging van het Tracébesluit van de ring/A27 konden de eerdere plannen voor permanente woningbouw op korte termijn niet doorgaan. Het gaat om bestaande flexwoningen die circulair worden ingezet en gemoderniseerd. Tijdens de periode dat de units staan kan nu gekeken worden hoe de plannen voor deze locatie verder ontwikkeld kunnen worden zodat er wel permanente woningbouw gerealiseerd kan worden. Zie project ID 556374. Donker Groepis betrokken als landschapsarchitect. Selectie aannemer is in de afrondende fase. Geplande Start 12-2023 Projectontwikkelaar: Janssen De Jong projectontwikkeling West Nederland, Nijverheidsweg 16 G, 3534 AM Utrecht, 088-3559500 Projectontwikkelaar: Fairland Studios, Olivier van Noortlaan 120, 3133 AT Vlaardingen, 088-6262200 Architect: dok architecten, Kraanspoor 34, 1033 SE Amsterdam, 020-3449700

ALMERE f9 Bouwen 87 kleine koopappartementen / binnentuin boven Peek & Cloppenburg, na sloop dak, aan de Citadel. Eind 2023 wordt de vergunningsaanvraag ingediend. In Q2 2024 wordt de aanbestedingsprocedure gestart. Geplande Start 06-2025 Opdrachtgever: UMB Vastgoed B.V., De Lairessestraat 51, 1071 NT Amsterdam, +31 20 2149626 Architect: Avb (Amsterdam Vastgoed Beheer), James Wattstraat 60, 1097 DM Amsterdam, 020 6403 306

OLST e7 Bouwen kindcentrum Olst met gymzaal aan de Averbergen. Het kindcentrum vervangt de bestaande basisscholen van onderwijsinstellingen Mijnplein, De Mare en kinderopvang KOOS. Architect bekend bij opdrachtgever. Europese aanbesteding t.b.v. Engineering & Construct. Procedure: Concurrentiegerichte dialoog. Termijn voor ontvangst van inschrijvingen of deelnemingsaanvragen: Datum: 24/05/2023. Plaatselijke tijd: 12:00. Geplande Start 05-2024 Projectontwikkelaar: Stichting Maatschappelijk Vastgoed SMV, Comeniusstraat 2/a, 1817 MS ALKMAAR,

Bouwberichten

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

072-5038280

MAURIK f8 Bouwen gemeentehuis voor de gemeente Buren aan De Wetering. Gebouw wordt Energie Neutraal Gebouwd (ENG). Geplande Start 02-2025 Opdrachtgever: Gemeente Buren, De Wetering 1, 4021 VZ Maurik, 0344-579279 Architect: cepezed, Ezelsveldlaan 61, 2611 RV Delft, 015-2150000

VEENENDAAL c7 Bouwen 23 (koop) stadsappartementen, na sloop vml. basisschool, aan de Jan Steenlaan. Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: Realest8 B.v., Oslo 12, 2993 LD Barenrecht, 06-15043403 Architect: ZAAK VAN NN, Oude Apeldoornseweg 41, 7333 NR Apeldoorn, 085-3037838

0183-631323 Architect: Pieter Benschop Architect, Edisonstraat 26, 2014 KJ Haarlem, 06-14788881

SCHALKHAAR a7 Bouwen woonzorgcomplex met 24 eenheden aan de Colmschaterstraatweg. Geplande Start 09-2024 Hoofdaannemer: Nikkels Bouwbedrijf BV, Zuiderlaan 1, 7391 TZ Twello, 0571-277800 Projectontwikkelaar: Nikkels Projecten BV, Zuiderlaan 1, 7391 TZ Twello, 0571-277800 Architect: Architektengroep Gelderland BV, Hummeloseweg 16, 7021 AE ZELHEM, 0314-624348

ALMERE c8

Bouwen multifunctioneel dorpshuis met sporthal aan de Weversteeg. Sloop huidige gebouwen zijn in uitvoering. Geplande Start 03-2024 Opdrachtgever: Gemeente Ede, Bergstraat 4, 6711 DD Ede, 14 0318 Architect: KAW architecten en adviseurs 2 B.V., Pelgrimsstraat 1, 3029 BH Rotterdam, 088-5290000

Bouwen 43 koopwoningen (10 twee-onder-een-kapwoningen / 33 rijwoningen) bij de Nobellaan in het plan ‘Nobelhorst, veld 17. Start bouw naar verwachting in Q2 2024. Geplande Start 06-2024 Projectontwikkelaar: Dura Vermeer Bouw Hengelo B.V., Bosmaatweg 60, 7556 PJ Hengelo, 074-2550255 Architect: ZAAK VAN NN, Oude Apeldoornseweg 41, 7333 NR Apeldoorn, 085-3037838 Hoofdaannemer: Dura Vermeer Bouw Hengelo B.V., Bosmaatweg 60, 7556 PJ Hengelo, 074-2550255

WEZEP d7

HAAKSBERGEN c6

Bouwen integraal kindcentrum (IKC) Wezep Noord t.b.v. basisschool CBS De Rank met 8 klassen / kinderopvang, locatie Campusterrein IKC Noord aan de Noordsingel. Aanbesteding t.b.v. perceel 1: bouwkundige werkzaamheden / constructieve werkzaamheden, perceel 2: elektrotechnische werkzaamheden / werktuigkundige werkzaamheden. Procedure: niet openbaar. Geplande Start 03-2024 Architect: 19 Het Atelier, Thorbeckegracht 19, 8011 VM Zwolle, 038-4226633 Opdrachtgever: Stichting Cambium, Griftstraat 8, 8181 VZ Heerde, 06-38149265

Bouwen 10 woningen aan ‘t Kempke na circulaire sloop beneden- en bovenwoningen. De sloop start in Q1 2024. De woningen worden prefab gebouwd in de Slimme Huizenfabriek van Plegt-Vos. Geplande Start 05-2024 Opdrachtgever: Woningstichting Domijn, Hoge Bothofstraat 39, 7511 ZA Enschede, 053-2092209 Opdrachtgever: Plegt-Vos Oost B.V, Sherwood Rangers 5, 7551 KW Hengelo, 088-5886000 E-Installateur: Linde Kroon Elektrotechniek B.V., Marconistraat 13, 7701 SJ DEDEMSVAART, 0523-616989 W-Installateur: Plegt-Vos Bouwgroep, Sherwood Rangers 1, 7551 KW Hengelo, 088- 5886000

OTTERLO e8

BORCULO c7 Bouwen, na sloop restaurant Peters, zorg locatie met 19 zorgstudio’s / 7 appartementen (allen huur) aan de Steenstraat. Bestemmingsplan procedure loopt nu. Geplande Start 09-2024 Opdrachtgever: Scieb, Raadhuisstraat 25, 7001 EX Doetinchem, 0614550710 Architect: Architektengroep Gelderland BV, Hummeloseweg 16, 7021 AE ZELHEM, 0314-624348 GEGUND

TIEL c8 Bouwen 36 huurappartementen aan de Balije. Plan ‘De Balije’. Aannemer stelt geen prijs op acquisitie. Geplande Start 12-2023 Hoofdaannemer: Ouwehand Bouw, Papland 19, 4206 CK Gorinchem,

DUIVEN d8 Bouwen integraal kindcentrum IKC ‘Remigius’ met basisschool / kinderopvang aan het Liemersplein. Vml. Nationale aanbesteding. Procedure: niet-openbaar. Geplande Start 11-2023 Opdrachtgever: Innerwaard Integrale Kindcentra, Catrijnestraat 1, 6923 BS GROESSEN, 0316-263544 Opdrachtgever: Gemeente Duiven, Koning Willem-Alexanderplein 1, 6921 ES Duiven, 0316-279111 Architect: KOW, Torenallee 20, 5617 BC Eindhoven, 040-2503232 Hoofdaannemer: WAM & Van Duren, Parallelweg 100, 7102 DH Winterswijk, 0543-514652

UTRECHT c8 Bouwen 64 huurappartementen / 12

stadswoningen (koop) aan de Braspenninghof / Rijderhof / Dukaatlaan. Project ‘Almanak’, bouwveld 13b van plan ‘Leeuwesteyn’. Geplande Start 11-2023 Projectontwikkelaar: Plegt-Vos West B.V, Winthontlaan 6, 3526 KV Utrecht, 088-5886000 Architect: Inbo Amsterdam, Koningin Wilhelminaplein 29, 1062 HJ Amsterdam, 020-4212422 Hoofdaannemer: Plegt-Vos West B.V, Winthontlaan 6, 3526 KV Utrecht, 088-5886000 Architect: TOBA Architecten, Marktstraat 7, 2411 BE Bodegraven, 0172-631750

Projectontwikkelaar: Jansen Bouwontwikkeling BV, Bijsterhuizen 3161, 6604 LV Wijchen, 024-6421746 Architect: CIER Architecten, Bolkensteeg 25, 5103 AA Dongen, 0162-372220

Zuid

HEESWIJK-DINTHER c7

ONTWERP

MAASTRICHT c8 Bouwen 34 sociale huurappartementen, na sloop 24 portieketagewoningen, aan de St. Josephstraat / 7 Januaristraat. Geplande Start 05-2024 Architect: Architectenbureau Boosten Rats BNA, Sint Maartenslaan 14, 6221 AX Maastricht, 043-3254061

BAKEL e7 Bouwen gemeenschapshuis ‘Huiskamer van Bakel’ of MFA Bakel naast café ‘t Viltje op de hoek van de Viltstraat / Dorpsstraat. Het project is in studie fase. Planning is hierdoor nog onbekend. Geplande Start 06-2024 Architect: KOW, Torenallee 20, 5617 BC Eindhoven, 040-2503232 Opdrachtgever: Gemeente Gemert-Bakel, Ridderplein 1, 5421 CV GEMERT, 0492-378500

MIDDELBURG c7 Bouwen 20 huurappartementen aan de Burggang. Plan ‘Bachtensteene’. Voorlopig ontwerp zal in januari 2024 afgerond worden. Geplande Start 06-2024 Architect: Bedaux de Brouwer Architecten, Stadhuisplein 75, 5038 TB Tilburg, 013-5368555

VLODROP e7 Bouwen multifunctionele accommodatie ‘MFA Vlodrop’ met sportzaal (32m x 17m) / basisschool (Sint Martinusschool) / peuterspeelzaal / kinderdagverblijf / schoolbibliotheek / buitenschoolse opvang, na sloop Roerhal aan de Angsterweg / Sportlaan Geplande Start 06-2024 Opdrachtgever: Gemeente Roerdalen, Schaapsweg 20, 6077 CG SINT ODILIENBERG, 0475-538888 Architect: Povse & Timmermans Architecten BV, Rijksweg Zuid 10, 6131 AN Sittard, 046-4230366

WERKENDAM c7 Bouwen 28 eengezinswoningen (koop) bij de Dijkgraaf den Dekkerweg in het plan ‘Achter de Schans’, fase 2. Geplande Start 09-2024

VEERE a7 Bouwen woonzorgcomplex met 14 zorgeenheden (huur) aan de Wulpenburgseweg. Geplande Start 09-2024 Opdrachtgever: Zorgbeleving De Blauwe Vlinder, Badhuisstraat 137, 4382 AL Vlissingen, 06-57883975 Architect: BuroSALT, Houtkade 7, 4463 AC Goes, 0113-226190

Bouwen 15 woningen (13 sociale huurwoningen / 2 koopwoningen), na sloop 5 huurwoningen aan de Aa-Brugstraat. Geplande Start 10-2024 Architect: MRArchitectuur, Boschveldweg 471, 5211 VK ‘s-Hertogenbosch, 06-50694590

STEIN d9 Bouwen / uitbreiden middelbare school ‘Groenewald’ met extra lesgebouw bestaande uit klaslokalen waardoor de school geschikt is voor het lesgeven aan 1450 leerlingen / verbouwen centrale hal / aanleg pauzeplaats / verplaatsing fietsenstalling aan de Kinskystraat. Europese aanbesteding t.b.v. het selecteren van een aannemer. Procedure: openbaar. Geplande Start 11-2023 Opdrachtgever: Gemeente Stein, Stadhouderslaan 245, 6171 KK STEIN, 046-4359393 Opdrachtgever: Stichting Limburgs Voortgezet Onderwijs (LVO), Mercator 1, 6135 KW SITTARD, 046-4201212 Architect: Architecten aan de Maas B.V., Wim Duisenbergplantsoen 49, 6221 SE Maastricht, 043-3515000

EINDHOVEN c9 Bouwen, na sloop ca. 100 huurappartementen aan de Parklaan / Nachtegaallaan. Plan ‘Dommelhoef’. Het project is in voorlopig ontwerp fase. Startbouw is nog niet bekend. Geplande Start 02-2025 Opdrachtgever: Woningcorporatie Trudo, Torenallee 34, 5617 BD EINDHOVEN, 040-2359888 Architect: Bedaux de Brouwer Architecten, Stadhuisplein 75, 5038 TB Tilburg, 013-5368555

HULST d9 Verbouwen / uitbreiden / bouwen Reynaertcollege aan de Zoutstraat. Er komen o.a. extra klaslokalen en ruimte voor praktijklessen. Vml. aanbesteding t.b.v. selecteren architect. Procedure: niet openbaar. Geplande Start 02-2025 Opdrachtgever: Stichting Voortgezet Onderwijs Zeeuws-Vlaanderen, Oude Vaart 1, 4537 CD Terneuzen, 0115-612155 Architect: De Architectenwerkgroep Tilburg (DAT) Archistad, Henriëtte

ůƵɥůĲŗīĲƭɥŗźɥƆźǲĲɥƵĲĤǁƆƭɥƆƪɥǢĲŋɥźććƭɥ ȽɾźĲǉǁƭćůŗǁĲŗǁɪɥǲŗũźɥ ǢĲɥŗźɥǡƆůůĲɥģĲǢĲŋŗźŋɥƆŸɥƆźƵɥƪƆƭǁŊƆůŗƆɪɥƆźǲĲɥƪƭƆīǉĤǁĲźɥ ĲźɥƆźǲĲɥīŗĲźƵǁĲźɥćŊɥǁĲɥƵǁĲŸŸĲźɥƆƪɥīĲɥǁƆĲŬƆŸƵǁɩɥ%ććƭģŗũɥ ŒƆƆƭǁɥĲĲźɥźŗĲǉǢɪɥǢĲƭĲůīǢŗũīɥŸĲƭŬɫɥNĲŗīĲůģĲƭŋɥrćǁĲƭŗćůƵɩɥ %ŗǁɥģĲǁĲŬĲźǁɥĤƆźĤƭĲĲǁɥīćǁɥƆźǲĲɥůƆŬćůĲɥĲźǁŗǁĲŗǁɥNĲŗīĲůģĲƭŋɥ rćǁĲƭŗćůƵɥ ĲźĲůǉǧɥǢƆƭīǁɥĲźɥīćǁɥƆźƵɥǡĲƭǁƭƆǉǢīɥůƆŬććůɥŸĲƭŬɥ ¯ćŋƭĲǧɥǡƆƆƭǁććźɥƆźīĲƭɥīĲǲĲɥźŗĲǉǢĲɥźććŸɥǲćůɥģĲƵǁććźɩɥ źǲĲɥůƆŬćůĲɥǡĲƭćźŬĲƭŗźŋɥģůŗũŊǁɥǉŗǁĲƭććƭīɥīĲɥŋćƭćźǁŗĲɥ źīĲƭɥNĲŗīĲůģĲƭŋɥrćǁĲƭŗćůƵɥǲǉůůĲźɥǢĲɥīĲɥīǉǉƭǲćŸĲɥĲźɥ īŗŋŗǁćůĲɥǁƭćźƵŊƆƭŸćǁŗĲɥǡĲƭīĲƭɥǡƆƭŸŋĲǡĲźɥɾɥǁĲźɥǡƆƆƭīĲůĲɥ ǡćźɥƆźǲĲɥŬůćźǁĲźɪɥƆźǲĲɥŸĲīĲǢĲƭŬĲƭƵɥĲźɥīĲɥŸććǁƵĤŒćƪƪŗũɥ

Bouwberichten

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

Ronnerstraat 5, 5038 KH Tilburg, 013-4686963

BREDA g7 Uitbreiden ‘Hotel Mastbosch’ met extra 53 kamers / sauna / zwembad en aan de Burgemeester Kerstenslaan 20 en aanleggen 45 parkeerplaatsen Burgemeester De Manlaan. Omgevingsvergunning is verleend. Geplande Start 01-2024 Opdrachtgever: Hotel Mastbosch, Burgemeester Kerstenslaan 20, 4837 BM BREDA, 076-5650050 Architect: Architectenburo H. van Schendel, Pastoor Lipsplantsoen 5, 4273 XX Hank, 0162-402355

TEGELEN c9 Bouwen 69 huurappartementen, na sloop van vml. ziekenhuis ‘t Peske, aan de Schoolstraat. Geplande Start 06-2026 Architect: opZoom Architecten, Willemsplein 5, 6811 KA Arnhem, 026-3684270 GEGUND

ROSMALEN c0 Bouwen 150 woningen / 250 appartementen (koop en huur, verdeling n.n.b.) op landgoed Coudewater aan de Peter de Gorterstraat. Deelgebied Landgoed, onderdeel Structuurvisie Coudewater. Het project wordt in fasen gebouwd. De appartementen ‘De Buitenplaats’ zijn ontworpen door Inbo en zijn momenteel in verkoop. De woningen ‘De Lobben’ zijn ontworpen door Hilbrinkbosch Architecten en worden gebouwd door Bouwbedrijf Gebr. Van Herpen. De verkoop start eind 2023/begin 2024. Acquisitie n.a.v. deze publicatie wordt bij Van Wanrooij Projectontwikkeling niet op prijs gesteld. Project eerder ook bekend onder project ID 306988. Geplande Start 03-2024 Opdrachtgever: GGZ Oost Brabant en Huize Padua, Kluisstraat 2, 5427 EM BOEKEL, 0492-846000 Projectontwikkelaar: BPD, regio Zuid, Kronehoefstraat 72, 5622 AC Eindhoven, 040-2659859 Projectontwikkelaar: Van Wanrooij Projectontwikkeling, Magistratenlaan 24, 5223 MD ‘s-Hertogenbosch, 073-5340400 Architect: OSLO Ontwerp Stedelijke en Landschappelijke Omgeving, Raadhuisplein 14a, 5258 BJ BERLICUM NB, 073-5038585 Architect: HilberinkBosch Architecten, Wamberg 5, 5258 SM Berlicum, 073-6900136 Architect: Inbo Eindhoven, Scherpakkerweg 15, 5616 HP Eindhoven, 040-2434045 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Gebr. van Herpen BV, Bosschebaan 84, 5384 VZ Heesch, 0412-451208 E-Installateur: Van Olm Elektrotechniek, Alanenweg 19, 5342 PV Oss, 0412-820200 W-Installateur: Gallé Installaties, Kievitsven 4 a, 5249 JK Rosmalen, 06-57945750

BERKEL-ENSCHOT c6 Bouwen 12 koopappartementen / parkeergarage aan de Egelantier. Plan

‘Nieuwe Warande, deelplan Landhuis Linde’. Bouwaanvraag moet nog ingediend worden. Project loopt vertraging op vanwege tegenvallende verkoop. Geplande Start 03-2024 Projectontwikkelaar: Novaform Vastgoedontwikkelaars B.V., Flight Forum 146-- 3e etage, 5657 DD EINDHOVEN, 088-2482929 Architect: Schippers Architecten BNA BV, Javastraat 76, 2585 AS ‘s-Gravenhage, 070-3505751 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Wagemakers B.V, Galliërsweg 21, 5349 AT Oss, 0412-622423

BERKEL-ENSCHOT h7 Bouwen 18 koopappartementen / parkeergarage aan de Kruisbes. Plan ‘Nieuwe Warande, deelplan Residentie Ceder’. Project ligt stil wegens te hoge bouwkosten. Geplande Start 12-2024 Projectontwikkelaar: Novaform Vastgoedontwikkelaars B.V., Flight Forum 146-- 3e etage, 5657 DD EINDHOVEN, 088-2482929 Architect: Schippers Architecten BNA BV, Javastraat 76, 2585 AS ‘s-Gravenhage, 070-3505751 Hoofdaannemer: Muller Bouw B.V., Gotenweg 17, 5342 PP OSS, 0412-638855

VLISSINGEN c8 Bouwen 23 eengezinswoningen (huur) / 27 huurappartementen aan de Insulindestraat / Baloeranstraat / Maipustraat / Willem Ruysstraat in de Scheldewijk. Plan: ‘De Admiraliteit’. Geplande Start 01-2024 Architect: BuroSALT, Houtkade 7, 4463 AC Goes, 0113-226190 Hoofdaannemer: Bouwgroep Peters BV, Grenadierweg 21, 4338 PG MIDDELBURG, 0118-616616

KAATSHEUVEL c9 Bouwen 77 koopwoningen (34 twee-onder-een-kapwoningen / 13 patiowoningen / 27 rijwoningen / 3 vrijstaande woningen) / 63 huurappartementen t.b.v. Casade tussen de Monseigneur Völkerstraat / Doctor van Beurdenstraat / Gasthuisstraat / Julianastraat. Plan: ‘Park Wijtenburg’. Geplande Start 12-2024 Projectontwikkelaar: Hoefnagel Totaalbouw BV, Hogevaart 125, 5161 PM Sprang-Capelle, 0416-332898 Architect: Quadrant Architecten VOF, Markt 24, 4761 CE Zevenbergen, 0168-328255 Hoofdaannemer: Hoefnagel Totaalbouw BV, Hogevaart 125, 5161 PM SprangCapelle, 0416-332898

OOSTERHOUT g7 Gunning. Bouwen sporthal Arkendonk met horeca, na sloop zwembad / sporthal Arkendonk aan de Zwanendonk. Vml. aanbesteding t.b.v. het selecteren van een bouwteam / uitvoering. Procedure: niet openbaar. Geplande Start 09-2024 Opdrachtgever: Gemeente Oosterhout, Slotjesveld 1, 4902 ZP Oosterhout, 14 0162

Hoofdaannemer: Vaessen Algemeen Bouwbedrijf BV, Zalmweg 4, 4941 VX Raamsdonkveer, 0162-522120 Architect: Rothuizen Architecten Stedenbouwkundigen B.V., Kleverskerkseweg 49, 4338 PB Middelburg, 0118-653737

Bouwen 22 huurappartementen aan de Raadhuisstraat vml. VMBO locatie. Geplande Start 09-2023 Architect: Wauben Architects, Geleenbeeklaan 70, 6166 GR Geleen, 046-4750885 Hoofdaannemer: BAM Wonen Zuid, Looyenbeemd 14, 5652 BH Eindhoven, 040-2358000

fase 1A. Onderdeel van ID 521815. Geplande Start 06-2023 Projectontwikkelaar: Jansen Bouwontwikkeling BV, Bijsterhuizen 3161, 6604 LV Wijchen, 024-6421746 Architect: CIER Architecten, Bolkensteeg 25, 5103 AA Dongen, 0162-372220 Architect: Schippers Architecten BNA BV, Javastraat 76, 2585 AS ‘s-Gravenhage, 070-3505751 Hoofdaannemer: Reuvers Ontwikkeling & Bouw, Maaskade 18, 5347 KD Oss, 0412-630100 W-Installateur: Holl Installatietechniek B.V., Pastoor van Weerdtstraat 5a, 5395 TG Teeffelen, 06-25044367 W-Installateur: Cv & Warmtepomp B.V., Graaf Reinaldweg 12, 4175 LN Haaften, 085-0499220 E-Installateur: Reuver Elektro B.V., Het Woud 1 C, 4031 JB Ingen, 0344-234400

ERP c7

AAGTEKERKE c8

Bouwen 8 koop twee-onder-een-kapwoningen / 15 rijtjeswoningen (8 koop / 7 huur) aan de Baarsakker in het plan ‘Antonius Erf’. De woningen worden volgens het ToonbeeldWonen concept van Van Grunsven gebouwd. Installateurs worden niet vrijgegeven. Geplande Start 11-2023 Projectontwikkelaar: Van Grunsven Ontwikkeling, Hoogstraat 21, 5469 EL ERP, 0413-211310 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Van Grunsven BV, Hoogstraat 21, 5469 EL Erp, 088-4786783 Architect: CIER Architecten, Bolkensteeg 25, 5103 AA Dongen, 0162-372220

Bouwen 5 levensloopbestendige (huur) woningen aan de Burgemeester Jan Peperstraat. Geplande Start 11-2023 Architect: WTS Architecten, Bellamypark 9, 4381 CG Vlissingen, 0118-460500 Hoofdaannemer: Aannemingsbedrijf Fraanje BV, Nieuwe Kraaijertsedijk 37, 4458 NK ‘S-HEER ARENDSKERKE, 0113-615500

UITVOERING

PANNINGEN c7

MELISKERKE c6 Bouwen 6 huurwoningen aan de Paukestraat / 4 huurwoningen aan de Sivertstraat (allen levensloopbestendige woningen). De woningen aan de Silverstraat zijn in maart 2024 gereed. De woningen aan de Pauwhoekstraat zijn in mei 2024 klaar. Geplande Start 11-2023 Opdrachtgever: Zeeuwland, Kerkhof 1, 4301 BZ ZIERIKZEE, 0111-418080 Architect: WTS Architecten, Bellamypark 9, 4381 CG Vlissingen, 0118-460500 Hoofdaannemer: Aannemingsbedrijf Fraanje BV, Nieuwe Kraaijertsedijk 37, 4458 NK ‘S-HEER ARENDSKERKE, 0113-615500

VENLO c6 Bouwen 9 koopwoningen aan de Oude Turfstraat in het plan ‘Puraverde’ in ’t Ven-Noord. Fase 2. De woningen worden gerealiseerd volgens de principes van cradle-to-cradle. Geplande Start 11-2023 Projectontwikkelaar: Jongen Bouwpartners, Hompertsweg 34, 6371 CX Landgraaf, 088-1861200 Hoofdaannemer: Jongen Bouwpartners, Hompertsweg 34, 6371 CX Landgraaf, 088-1861200 Architect: Wauben Architects, Geleenbeeklaan 70, 6166 GR Geleen, 046-4750885 E-Installateur: Homij Technische Installaties BV, Amerikastraat 5, 6014 CE Ittervoort, 088-1861900 W-Installateur: Homij Technische Installaties BV, Amerikastraat 5, 6014 CE Ittervoort, 088-1861900

BREDA a9

WERKENDAM c8 Bouwen 44 koopwoningen: 12 twee-onder-een-kapwoningen / 20 hoek- en tussenwoningen (door Cier Architecten) / 2 vrijstaande woningen / 10 twee-onder-een-kapwoningen (door Schippers Architecten) in de woonbuurten ‘Op de Rieteilanden’ en ‘In ‘t Veld’ aan de Kempenaar / Treckschuit / Rijnaak / Spits / Lange Wiep. Project ‘Achter de Schans’,

Bouwen woonzorgcentrum met 73 appartementen voor senioren (huur) aan de Brahmslaan. Project wordt in 2 fases gebouwd. De 1e complex: 36 appartementen is in oktober 2022 opgeleverd. De bouw van de 2e complex: 37 appartementen is in uitvoering en zal maart 2024 opgeleverd worden. Geplande Start 09-2021 Hoofdaannemer: Ouwehand Bouw,

ADVERTENTIE

Wand- en plafondsystemen met zekerheid en kwaliteit!

www.boeve-afbouw.nl.

Tel. 0572 - 372122

Bouwberichten

Papland 19, 4206 CK Gorinchem, 0183-631323 Opdrachtgever: Stichting Woonzorg Nederland, Paardeweide 51, 4824 EH BREDA, 076-5016430 E-Installateur: Elkor Elektrotechniek, Kromzaad 1, 4703 RD ROOSENDAAL, 0165-542503 W-Installateur: BIT Brabant Installatie Techniek BV, Vaartveld 15, 4704 SE ROOSENDAAL, 0165-530499 Architect: AG Nova Architecten Amersfoort B.V., Paulus Borstraat 43, 3812 TA Amersfoort, 033-4554004

MIERLO c8 Bouwen 38 eengezinswoningen (17 huur- / 21 koop) aan het Landkaartje / de Sint Catharinaweg in nieuwbouwwijk ‘Luchen’, deelplan ‘Het Landkaartje’. Bouw wordt gefaseerd uitgevoerd de huurwoningen zijn in november 2023 opgeleverd. Elektrotechnisch installateur wordt niet vrijgegeven. Geplande Start 11-2022 Projectontwikkelaar: Van Grunsven Ontwikkeling, Hoogstraat 21, 5469 EL ERP, 0413-211310 Architect: CIER Architecten, Bolkensteeg 25, 5103 AA Dongen, 0162-372220 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Van Grunsven BV, Hoogstraat 21, 5469 EL Erp, 088-4786783 W-Installateur: Van den Biggelaar Installatietechniek, Alfred Nobelstraat 1, 5491 DB SINT OEDENRODE, 0413-472108

ROOSENDAAL d8 Renoveren monumentale gedeelte / sloop en bouwen / vernieuwbouw onderwijsgebouw t.b.v. Norbertus Gertrudis Lyceum (1.600 leerlingen) / 4 gymzalen aan de Lyceumlaan. BENG (Bijna Energie Neutraal Gebouw). Vml. Europese aanbesteding. Geplande Start 02-2023 Opdrachtgever: Vereniging Ons Middelbaar Onderwijs (OMO), Spoorlaan 171, 5038 CB Tilburg, 013-5955500 Architect: BDG Architecten Ingenieurs, Grote Voort 5, 8041 AM Zwolle, 038-4213337 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Boot BV, Grenssteen 27, 4815 PP Breda, 076-5415597 W-Installateur: Van Dijnsen Installatiewerken B.V, Takkebijsters 58, 4817 BL BREDA, 076-5728181 E-Installateur: BINK Groep, Rucphensebaan 52, 4714 RE Sprundel, 076-5991700

KLEIN ZUNDERT d7 Bouwen integraal kindcentrum IKC voor de Sint Antoniusschool aan de Klein Zundertseweg. Vml. aanbesteding. Geplande Start 10-2023 Opdrachtgever: Gemeente Zundert, Markt 1, 4881 CN Zundert, 076-5995600 Opdrachtgever: Stichting Primair Onderwijs Zundert, Prinsenstraat 25, 4881 VA ZUNDERT, 076-5991312 Architect: Grosfeld Bekkers Van Der Velde Architecten, Reduitlaan 39, 4814 DC Breda, 076-5221811 Hoofdaannemer: VB Bouw, St. Ignatiusstraat 271, 4817 KK Breda, 076-3039350 W-Installateur: Van den Buijs Installaties, Rithmeesterpark 15, 4838 GZ

Breda, 076-5972229 E-Installateur: Gabriëls Elektro B.V., De Amert 154, 5462 GH Veghel, 0413-293147

Noord ONTWERP

MEPPEL c9 Bouwen 102 koopwoningen (16 vrijstaande woningen / 36 twee-onder-een-kapwoningen / 10 hoekwoningen / 9 drie-onder-een-kapwoningen / 19 rijwoningen / 12 rug-aan-rug-woningen) in de wijk Nieuwveense Landen aan de Steenwijkerstraatweg. Plan: ‘De Tuinkamer’. Bouw in fases. Verkoop start Q3 2024. Geplande Start 02-2025 Projectontwikkelaar: VanWonen Vastgoedontwikkeling B.V., Willemsvaart 21, 8019 AB Zwolle, 038-3033600 Architect: wUrck Architectuur Stedenbouw Landschap, Sluisjesdijk 46, 3087 AH Rotterdam, 010-4290709

GORREDIJK g9 Renoveren / uitbreiden sporthal ‘Kortezwaag’ / bouwen van (nieuwe) 2de sporthal / kleedruimten aan de Mientewei 2. Vml. aanbesteding. Procedure Niet-Openbaar. Aanbestedingsprocedure is nog gaande. Contact verloopt via Antea. Geplande Start 02-2024 Opdrachtgever: Gemeente Opsterland, Hoofdstraat 82, 9244 CR BEETSTERZWAAG, 0512-386222 Architect: Van Manen en Zwart Architecten VMEZ BV, Martin Luther Kingsingel 11, 9203 JC Drachten, 0512-584646

TER APEL d6 Gunning. Bouwen internationale schakelklas ‘ISK Ter Apel’ aan de Westerstraat. Vml. aanbesteding t.b.v. architect / constructeur. Procedure: niet openbaar. Geplande Start 12-2024 Opdrachtgever: Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers ( COA), Rijnstraat 8, 2515 XP ‘s-Gravenhage, 088-7157000 Architect: BDG Architecten Ingenieurs, Grote Voort 5, 8041 AM Zwolle, 038-4213337

EMMEN e8 Bouwen wijkcentrum met jeugdsoos / kantoren / Aldi supermarkt, na sloop wijkcentrum Angelslo, aan de Statenweg 107-109 in de wijk Angelslo. Sloop start eerste helft 2024 Geplande Start 09-2024 Opdrachtgever: Stichting Wijkcentra Angelslo (De Marke / De Cluft), Statenweg 107, 7824 CW Emmen, 0591-625166 Architect: Dedem Architectuur, Markt 1a, 7701 GV Dedemsvaart, 0523-615001 Opdrachtgever: Aldi Culemborg BV (Hoofdkantoor), Ohmweg 3, 4104 BM CULEMBORG, 088-2029300

WINSCHOTEN f9 Bouwen gemeentehuis Oldambt ‘Poort van Winschoten’ aan de Johan Modastraat /Langestraat / Dommeringplaats, na sloop 2 kantoorgebouwen aan de Johan Modastraat (Kalfsbeekvleugel

en tussenvleugel). Het monumentale voorhuis (met toren) van het stadhuis aan de Langestraat blijft staan / verbouwen bovenverdieping van het naastgelegen pand (HEMA) tot raadzaal / vergadercentrum. Gasloos en energieneutraal. Vml. Nationale aanbesteding. Procedure: niet-openbaar. Naar verwachting zal de gemeenteraad in januari 2024 beslissing nemen over het aanvullende krediet. Geplande Start 10-2024 Opdrachtgever: Gemeente Oldambt, Johan Modastraat 6, 9671 CD Winschoten, 0597-482000 Architect: DP6 Architectuurstudio, Doelenplein 6, 2611 BP Delft, 015-2120110

Duizendblad in het plan ‘Vrijburgh’, deelplan ‘Boterbloem’, 3B. Geplande Start 11-2023 Projectontwikkelaar: Blue Banner RED, Regentesselaan 112, 8448 VD Drachten, 020-8800222 Architect: Studio DWP voorheen De Wolff & Partners, Nijverheidsweg 1a, 1613 DZ Grootebroek, 0228-565090 Hoofdaannemer: Aannemingsbedrijf Kuin, De Tocht 5, 1611 HT Bovenkarspel, 0228-511313

GEGUND

Bouwen 31 appartementen (koop) aan de Wettringerlaan in het plan ‘Caspershof’. Bouw wordt gefaseerd uitgevoerd. Fase 1 is in 2016 opgeleverd. Fase 2 betreft een appartementencomplex met 15 koopappartementen opgeleverd 2022. Fase 3 opgeleverd / fase 4 betreffen twee koopappartementencomplexen met elk 8 appartementen. Geplande Start 03-2021 Opdrachtgever: Bouwbedrijf Zweers, Engeland 9, 7784 CH Ane, 0524-561268 Architect: Bouwkundig Ontwerp- en Adviesburo Heijnen, Kleine Veld 37, 7751 BG Dalen, 0524-553000 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Zweers, Engeland 9, 7784 CH Ane, 0524-561268

EEN c7 Bouwen 13 koopwoningen (4 levensloopbestendige woningen / 9 starterswoningen) / aanleggen binnentuin op de vml. locatie van de basisschool Regenboog aan de Schoolstraat. Duurzaam project vanwege HR++ glas Geplande Start 04-2024 Projectontwikkelaar: Bruzan Ontwikkeling B.V., Prins Hendrikstraat 12, 8911 BK Leeuwarden, 058-2165321 Hoofdaannemer: VDM Woningen B.V, De Buorren 40A, 9289 HH Drogeham, 0512-571234 Architect: Kat Architecten, Suupmarkt 21, 8601 BD Sneek, 0515-433030

VALTHERMOND c6 Bouwen 11 koopappartementen voor senioren aan de Vrijheidslaan 8-10. De plannen worden in 2024 voor goedkeuring aan het college voorgelegd en zijn nog zeer pril. Startdatum is n.n.b. Acquisitie n.a.v. deze publicatie wordt in deze fase niet op prijs gesteld door betrokken partijen. Geplande Start 07-2025 Projectontwikkelaar: Brands Bouwgroep B.V., Nautilusstraat 7, 7821 AG Emmen, 0591-657900 Architect: HJK Architecten (Haykens Jansma Kremer), Laan Corpus den Hoorn 100, 9728 JR Groningen, 050-3183444 Hoofdaannemer: Brands Bouwgroep B.V., Nautilusstraat 7, 7821 AG Emmen, 0591-657900

WILDERVANK c7 Bouwen 22 koopwoningen (14 halfvrijstaande woningen / 8 rijwoningen) op vml. terrein van Natuursteenbedrijf de Weijs aan de C.W. Lubbersstraat. Plan ‘De Weijzen’. Geplande Start 03-2024 Projectontwikkelaar: Vazet, Stationsweg 2, 8011 CZ Zwolle, 038-7200997 Architect: Van Manen en Zwart Architecten VMEZ BV, Martin Luther Kingsingel 11, 9203 JC Drachten, 0512-584646 Hoofdaannemer: Plegt-Vos Noord B.V, Amerikaweg 16, 9407 TK Assen, 088-5886000

DRACHTEN c7 Bouwen 28 koopwoningen (8 vrijstaande woningen / 16 halfvrijstaande woningen / 4 levensloopbestendige halfvrijstaande woningen) aan de Boterbloem /

UITVOERING

DALEN c7

DE WESTEREEN h6 Bouwen supermarkt Poiesz aan de Foarstrjitte. Na oplevering wordt de bestaande supermarkt aan de Foarstrjitte gesloopt. Geplande Start 10-2023 Opdrachtgever: Poiesz Vastgoed BV, Legedyk 30 A, 8629 RN SCHARNEGOUTUM, 0515-460562 Architect: Wijbenga - Tromp architecten en adviseurs, Oude Oppenhuizerweg 27, 8606 JA Sneek, 0515-425800 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Van der Meer, Einsteinstraat 10, 8606 JR SNEEK, 0515-415517

SNEEK c9 Bouwen 116 woningen (64 (huur)rijwoningen (Perkwoningen) / 24 (koop) rijwoningen aan het water (Waterwoningen) / 28 sociale huurappartementen (Elkien) grenzend aan het Perk langs de rondweg van Sneek in de wijk Lemmerweg-West op het terrein van de voormalige garage Wander en de school de Friese Poort. Plan: ‘Het Perk’. Achterbosch architecten heeft het ontwerp voor de appartementen gemaakt en Alynia Architecten voor de woningen. Geplande Start 06-2023 Projectontwikkelaar: Frisoplan B.V, Pieter Zeemanstraat 9, 8606 JG Sneek, 0515-429999 Architect: Achterbosch architecten, Oosterkade 72, 8911 KJ Leeuwarden, 058-2343131 Hoofdaannemer: Aannemingsmaatschappij Friso B.V. (Hoofdkantoor), Pieter Zeemanstraat 9, 8606 JG Sneek, 0515-429999 Architect: Alynia Architecten, Snekertrekweg 61, 8912 AA Leeuwarden, 058-2023080

$ !% " ' " " #%% "" % # !" $ , % )- * * , % )* (* $ % $ * " & # &$ $ ( ( ' * "( ! % &' &+-"- # * * ( & ( ' ( &&" * "&$ % ) % % ( ,( &&( # % * % 0 # % +- - * , % ,&&( % &&' &% + # !" 0&( % * " % (&* ,&# % % ,&&( &+- ( !, % %* 0 ! *) &, ( * && % " % * ! # "&)* % $ )) % 0 # ) % # '(&! * ( ) %& , # &% + # !" &, ( $ % ( - (&' % +- - * , % % '( "* !" 0 # + *, ## % ! , #"+ # % - ( ! .*( &' $& * # ** % #%" ! # " % # " *( ") ' #* ( $ %* 0 # - #" &$ , % )'# % * , * * , ( +%% % ,( ! $ # % )'# * & , ( +%% % '# * ) % '(&! * " % &, ( # *0 # 0 !% , ( +%% % " % ' ( #& * % ' ( $ %* , () ## % " "& " ! * " % # % *&* $ ), ()* % % *+)) % $ %* % %% $ () % ( * * % +)) % &%*- (' % + *,& ( % % &%*(&# ( % ' (* ! % * ) , % (&&* # % &$ #" ( * ,( % - %% ( ( &% + # !" % &, ( 0 !% " ! #) %+ % * # % # !" &+- )#+ * )* % )* % )*( ") % * $ %* # !" &$ , % )'# % % "+%% % ' ( $ %* , () ## %

& # " ! # " " " #" &&( #" '(&! * $& * ( &, ( %)* $$ % 0 !% &, ( (+ ") +% * ) (+ ")&'' (,# "* , ( # ! ) % % , ( # ! )(+ $* % ' ) ) (, % -&( * ( , ) ( &+- 2%)* ## ( % *& *)* $ ( &' 11% # !% * "&$ % " % " "! $ "$ $ " #% (*(&+- % % #" ( * , ( ( % ' ' ( % )'( " % & ( (* % %% $ ( &' ,( % % ! 0 !% " +0 ) + *# % % & )*( "* -&( * ( % ## * % % &$)* % % * ## % ( % ( % ) %&& * %,&+ 0 " ( % * #) 0&, # %& &% + # !" ) #+"" # % (* & &+- % % +- &%# % '# * &($ &+-- ** % ' &+-- ** % %# # * % - #" 0 % - * ,&# % , % - * % ( # , % 0 !% ,&&( '( "* !" %* (, -) % #/) ) % ( '&(* ) #' % ! - - !) * -&( % $ &+* % * , ($ ! % % " %) % * (" %% % % &%) + * ( ( , % ! %*-&&( &' , # ,( % +) % ! % % +- '(&! * - # ! - * % - #" (+ $* ! * & ( ! * -&( % , ($ # % % $ % )*( * , $ ## $&# %

" #%% "" &&( 0 " (

% ( &+-- ** % %# % '(& * ( , % " ! " &&( 0 " (

Insights

Cobouw Insights | Plaatsing ﬂexwoningen in de lift, locaties blĳven een probleem

‘Erkenning van tijdelijke woonbehoefte steeds groter’ Cĳfers en trends - Er is genoeg geld voor de bouw van ﬂexwoningen, maar het vinden van de juiste locaties is het grootste probleem, zeggen experts. DOOR ANTON VAN ELBURG

ot en met het derde kwartaal van 2023 zijn er 5781 flexwoningen opgeleverd. Wim Reedijk, directeur van het Expertisecentrum Flexwonen, verwacht dat er in het vierde kwartaal nog zo’n 4000 bijkomen als alle geplande projecten doorgaan. Daarmee zitten flexwoningen flink in de lift. In 2022 werden er nog 4191 opleverd, destijds al een stijging van 772 vergeleken met 2021. Hoeveel flexwoningen er in Nederland staan is alleen bij benadering vast te stellen, aldus Reedijk. Het Expertisecentrum Flexwonen heeft de toevoegingen vanaf 2010 bijgehouden en schat het totaal op ruim 50.000.

Snel en betaalbaar Het zijn stapelbare, verplaatsbare, schakelbare, splitsbare of aanpasbare woningen, waarbij de woning, de locatie of de bewoner een tijdelijk karakter heeft. Er zijn allerlei typen woningen mogelijk, van studio’s en appartementen tot kleine woonhuizen met twee verdiepingen. De belangrijkste eis van flexwoners: de woning moet snel beschikbaar en betaalbaar zijn. Vaak gaat het om relatief kleine woonruimten waarbij een

praktische indeling en een robuust karakter gewenst zijn.

Al deze vormen van flexwonen worden vaak gebruikt als opstap naar de reguliere woningmarkt. Ook voor een doelgroep die maar voor korte tijd op een locatie verblijft, bijvoorbeeld arbeidsmigranten, is dit een makkelijke manier van huisvesting.

Kwalitatief en mooi Grofweg zijn er twee soorten flexwoningen te onderscheiden: - Verplaatsbare woningen. Dit zijn vaak modulaire woningen die grotendeels in een fabriek worden gebouwd. Vervolgens kunnen deze snel geplaatst worden op een tijdelijke locatie. Dit kan gaan om kleine woningen of om studio’s. Die zijn vaak stapelbaar om de ruimte extra goed te benutten. - Bestaande gebouwen, bijvoorbeeld zorgcomplexen of kantoren, die omgebouwd worden tot studio’s of appartementen. Het gebouw en de locatie zijn dan niet tijdelijk, maar de huurders krijgen een contract voor een kortere periode. Flexwonen kan ook in permanente nieuwbouw die speciaal voor dit doel wordt gebouwd en tijdelijk wordt verhuurd. De Wet vaste huurcontracten zal de mogelijkheden voor flexwonen beperken. Het is wel mogelijk om een huurcontract te beëindigen als de omgevingsvergunning voor een woning afloopt. En het blijft mogelijk om voor bepaalde groepen doelgroepencontracten af te sluiten, zoals het zogeheten ‘campuscontract’ voor studenten, aldus Reedijk.

Flexwoningen worden nogal eens geassocieerd met containers, maar die tijd is volgens Reedijk voorbij. Tegenwoordig zijn ze qua kwaliteit en afwerking vergelijkbaar met permanente bouw. De woningen kunnen tientallen jaren mee. Aan tijdelijke woningen worden in het Bouwbesluit minder eisen gesteld dan aan permanente bouw. Dit geldt onder meer voor de isolatie, (minder) installa-

‘‘De Wet vaste huurcontracten zal de mogelijkheden voor ﬂexwonen beperken’’ ties, geluidsbelasting, daglichttoetreding, buitenruimte en plafondhoogte. Ook kan er worden volstaan met steilere trappen. De BENG-eisen, voor de duurzaamheid van gebouwen, gelden niet voor tijdelijke woningen. Woningcorporaties zeggen echter op sommige punten hogere eisen te stellen dan het Bouwbesluit voorschrijft, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid en het beperken van geluidsoverlast. Steeds va-

ker wordt ervoor gekozen om ook tijdelijke woningen aan de eisen voor permanente bouw te laten voldoen. Om woningen snel neer te zetten wordt voor flexwoningen vaak gebruik gemaakt van modulaire bouw. In een fabriek, onder gecontroleerde omstandigheden, worden de onderdelen van de woningen of complete studio’s gemaakt. Op locatie worden de onderdelen samengevoegd tot woningen. Zo kunnen flexwoningen in theorie al binnen een half jaar gerealiseerd worden.

Andere taak Daarnaast levert modulaire bouw volgens Reedijk een flinke reductie van de faalkosten en stikstofuitstoot op. Het is een enorme verandering ten opzichte van het huidige bouwproces. “Op locatie is minder werk voor bouwers, omdat er al veel in de fabriek wordt gedaan. Dat kan een oplossing zijn voor het dreigende personeelstekort”, zegt Reedijk. “Aan de andere kant zorgt dat ook voor een andere taak voor bouwbedrijven. Het is goed om de samenwerking met andere bedrijven en organisaties op te zoeken om de nieuwe processen vorm te geven.” Reedijk signaleert overigens dat de transformatie van bestaande gebouwen, zoals kantoren of zorginstellingen, naar flexwoningen stokt omdat het laaghangend fruit al is gebruikt. Dat blijkt ook uit CBS-cijfers over het door transformatie creëren van woningen (flex en niet-flex): “Hét grote probleem bij de realisatie

Insights

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

Foto: ANP

van flexwoningen zijn de locaties”, zegt Peter Boelhouwer, hoogleraar Housing systems aan de TU Delft. “Gemeenten zijn terughoudend met het beschikbaar stellen van bouwlocaties. Ze willen zich niet vastleggen, omdat tijdelijke huisvesting niet populair is in de wijken en buurten. Dat heeft te maken met de doelgroepen, die gezien worden als potentiële overlastgevers.” Ook de aanleg van nutsvoorzieningen

naar een tijdelijke locatie kan voor complicaties zorgen. De benodigde investeringen moeten immers over een kortere gebruiksperiode afgeschreven worden dan bij permanente bouw.

Pauzelocaties Flexwoningen worden vaak gebouwd op zogenoemde pauzelocaties. Dit is grond in een wijk waarvan de gemeente nog

niet weet wat de bestemming wordt of waarvan de bestemming nog lang op zich laat wachten. Dit gebeurt vaak op plekken waar de druk op de woningmarkt hoog is, bijvoorbeeld in de Randstad. Daarnaast kunnen flexwoningen in mogelijke krimpgebieden een uitkomst zijn. Op plekken waar nu vraag is naar woningen, terwijl demografische ont-

wikkelingen erop wijzen dat die vraag in de toekomst zal afnemen, worden vaak geen permanente woningen gebouwd. Flexwoningen kunnen een antwoord vormen op de acute vraag en weer verplaatst worden wanneer die vraag wegvalt. Daarom is het belangrijk dat flexwoningen relatief eenvouLees meer op pagina 22

Insights

Foto: ANP

dergelijke huisvesting geen hoge huren kan betalen. Daarnaast zijn er ook particuliere organisaties die flexwoningen realiseren en exploiteren voor arbeidsmigranten of (buitenlandse) studenten. En de laatste jaren zijn sommige gemeenten als opdrachtgever gaan optreden om snel huisvesting voor vluchtelingen uit Oekraïne te realiseren.

Complicatie

dig en goedkoop verplaatst kunnen worden. Onder andere studenten, arbeidsmigranten, statushouders, mensen die net gescheiden zijn en starters behoren tot de ‘spoedzoekers’ die snel een tijdelijke woning nodig hebben. “De erkenning van de tijdelijke woonbehoefte wordt steeds breder gedragen in de volkshuisvesting. Dat is wel een cultuuromslag die we zien.” Reedijk schat op basis van onderzoeken in diverse regio’s dat zo’n tien procent van de woningzoekenden een flexwoning nodig heeft. “De vraag naar flexwoningen is waanzinnig. Alle flexprojecten worden minimaal 10 keer

overschreven door woningzoekenden. Deze groep kom je voor een groot deel niet tegen in de officiële cijfers, omdat deze behoefte niet geregistreerd wordt.” Zowel Reedijk als Boelhouwer pleit voor een flinke flexibele schil van tijdelijke woonruimte om de woningmarkt. “We missen dit segment. We kunnen gewoon niet snel genoeg permanente woningen bouwen, en dan wordt het een keuze tussen niet-wonen of tijdelijk wonen”, aldus Boelhouwer.

Businesscase lastig Vaak exploiteren woningcorporaties de flexwoningen, omdat de doelgroep voor

De businesscase van een verplaatsbare flexwoning wordt lastiger naarmate deze steeds beter en dus duurder wordt afgewerkt, wat nu de trend lijkt te zijn. “Een exploitatieperiode van tien tot vijftien jaar is niet genoeg”, zegt Boelhouwer. “Je moet dan op zijn minst zekerheid hebben over de volgende locatie waar de woning heen kan.” Complicerend daarbij is dat gemeenten een bouwvergunning moeten verlenen en kijken of de woningen aan het Bouwbesluit voldoen. Voor flexwoningen geldt het zogenoemde ‘rechtens verkregen niveau’. Dat betekent dat ze bij verplaatsing niet opnieuw moeten worden getoetst aan het Bouwbesluit. Dit geldt echter alleen als de woningen niet aangepast worden. Omdat hier ruimte voor interpretatie in zit, zien woningcorporaties en bouwbedrijven dit als een risico. Daarnaast is het nog niet helemaal duidelijk hoe gemeentes hiermee omgaan bij verplaatsing naar een andere gemeente. Dit vergroot voor exploitanten het risico dat zij met hun

flexwoningen blijven zitten. Om deze risico’s af te dekken heeft de Rijksoverheid een Financiële herplaatsingsgarantie voor flexwoningen in het leven geroepen. Deze garantieregeling zorgt voor het herplaatsen van flexwoningen, en mocht dat uiteindelijk niet mogelijk zijn een financiële compensatie om de investeringen te dekken. Bij elkaar lopen alle beschikbare budgetten op tot bijna een miljard euro. “Goed nieuws”, aldus Reedijk. “Met de miljoenen die beschikbaar zijn gesteld voor de versnelling van tijdelijke huisvesting is er in ieder geval genoeg geld.” Voor dit artikel zijn de volgende publicaties geraadpleegd: -Brochure Verplaatsbare woningen bouwen. Aedes, 2021. -Niet in mijn achtertuin: lokale weerstand tegen flexwoningen. Cobouw, 2021 -Flexwoning doet nu echt mee. Cobouw, 2022, -Financiële herplaatsingsgarantie voor flexwoningen. Rijksoverheid, 2022. -Flexwonen. Ministerie van BZK. -Voortgang programma Versnelling Tijdelijke Huisvesting. Rijksoverheid, 2023. -Ruim zevenhonderd flexwoningen binnenkort geplaatst, aantal plannen neemt toe. Cobouw, 2023. -Toch steun in Eerste Kamer voor wet tegen tijdelijke huurcontracten. NOS, 2023.

LEES MEER OVER INSIGHTS OP COBOUW.NL

donderdag 14 december 2023, Cobouw 49

COLOFON Cobouw, de onafhankelĳke nieuwsbron voor de bouw, verschĳnt 1x per week en biedt nieuws en achtergronden over thema’s als duurzaamheid, veiligheid, innovatie, aanbesteden, marktontwikkelingen en bouwkwaliteit. Hoofdredactie Eric Verweĳ, hoofdredacteur ericverweĳ@vmnmedia.nl Joost Zwaga, adjunct-hoofdredacteur joostzwaga@vmnmedia.nl Timo Nĳssen, adjunct-hoofdredacteur timonĳssen@vmnmedia.nl Redactie Thomas van Belzen (bouwkwaliteit) thomasvanbelzen@vmnmedia.nl Marc Doodeman, (marktontwikkelingen) marcdoodeman@vmnmedia.nl Ad Tissink (innovatie) adtissink@vmnmedia.nl Petra Platschorre petraplatschorre@vmnmedia.nl Nouska du Saar nouskadusaar@vmnmedia.nl Rens Knapen rensknapen@vmnmedia.nl Eindredactie Hendrik-Jan Huurdeman hendrikhuurdeman@vmnmedia.nl Laura Klompenhouwer lauraklompenhouwer@vmnmedia.nl Ingrid de Zwart-Schaap ingriddezwart-schaap@vmnmedia.nl

Royal HaskoningDHV heeft per 1 december 2023 Bas van Heumen benoemd tot Finance Director en Björn Erkens tot Director Operational Excellence & Risk Management. Björn is afkomstig van KH Engineering, waar hij operationele en strategische ontwikkelingsfuncties heeft bekleed. Hij volgt David Conneely op, die besloot zijn carrière buiten Royal HaskoningDHV voort te zetten. Bas is in 2009 in dienst getreden als Manager Reporting & Analytics. In juli 2012 werd hij Director Group Accounting en in september 2019 werd hij Director Financial Control. Hij begon zijn carrière bij PwC.

Techniek. Monique Busch brengt veel ervaring mee naar deze positie. Ze heeft haar liefde voor de bouw en installatie jaren geleden opgedaan bij een groot technisch, bouw en infrabedrijf. Na een lange loopbaan in diverse financiële functies, waaronder haar recente rol als Chief Financial Officer (CFO) bij vooraanstaande kredietverzekeraar Coface, heeft ze een solide achtergrond opgebouwd in de zakelijke wereld. Ruud Mansveld droeg de dagelijkse leiding van Mansveld Techniek met ingang van 27 november over aan zijn zoon Luuk. Ruud Mansveld (62) is sinds 27 november 1987 algemeen directeur. Hij nam de onderneming over van zijn vader Toon. Luuk Mansveld (30) is de derde generatie die het succesvolle techniekbedrijf gaat leiden. Ruud blijft betrokken bij Mansveld als lid van de Raad van Advies.

Schneider Electric. Ze is tevens voorzitter van TVVL, het kennisplatform en de grootste vereniging van professionals in de installatietechniek. Per 1 december is interim directeur-bestuurder Diederik Hommes gestart bij Woonpartners Midden-Holland. Hij neemt de taken over van Merlien Welzijn die zich na haar vertrek gaat inzetten voor de landelijke politiek. Diederik zal het uitvoeren van het ondernemingsplan ‘Samen bouwen aan zekerheid’ voortvarend ter hand nemen en alle dagelijkse taken van de directeur-bestuurder overnemen. Diederik komt van organisatiebureau Rijnconsult en heeft veel ervaring met de volkshuisvesting vanuit verschillende rollen. Op de VVVF-ledenvergadering van 22 november 2023 is Marlies van Wijhe (Koninklijke Van Wijhe Verf) benoemd tot voorzitter van de VVVF. Zij nam de voorzittershamer over van Paul Dokter (NelfKoopmans) die deze taak ad interim had opgepakt. Met deze wisseling in het bestuur werd Justus Tichelman (PPG) benoemd als vicevoorzitter van de VVVF. Hij was al bestuurslid van de brancheorganisatie en heeft nu een uitbreiding van zijn portefeuille. Paul Dokter werd herbenoemd voor een nieuwe bestuurstermijn en richt zich weer op zijn portefeuilles arbeid en ledenwerving. Willem Karel (DAW Nederland) werd eveneens herbenoemd voor een nieuwe termijn met de portefeuille innovatie.

Vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl

Vanaf 1 januari 2024 komt Martin Beukeboom de directie van Trebbe MiddenWest B.V. versterken. Samen met Arjan Hogenboom zal hij de directie van Trebbe MiddenWest B.V. vormen. Martin is een bekend gezicht in de wereld van de bouwen vastgoed en kent de markt, de ontwikkelingen en uitdagingen goed. Hij heeft in verschillende directiefuncties gewerkt bij onder andere Vesteda, Cofier en Lips Capital Group. De laatste tien jaar heeft Martin als directeur bij Dura Vermeer gewerkt.

Freelancemedewerkers Edo Beerda, Alex de Haan, Yvonne Ton, Jan Smit, Ton Verheĳen, Jaap van Sandĳk, Margreet Kwaks, Rob Hendriks, Johan Nebbeling

Vanaf 1 januari 2024 start Monique Busch in de rol van Chief Financial Officer (CFO) bij Hoppenbrouwers

Fotografen APA, Ronald Bakker, Guido Benschop, John Gundlach, Alex J. de Haan, Ruud Jonkers, Suzanne van de Kerk, Christiaan Krouwels, Eran Oppenheimer, Ruud Ploeg, Ries van Wendel de Joode.

Een tip voor deze rubriek? Mail je tekst en foto naar cobouw@vakmedianet.nl of bel naar 088-5840751

Persberichten Cobouw@vmnmedia.nl Redactie Cobouw Utrechtseweg 44 3704 HD Zeist (088) 58 40 751 Redactie Bouwberichten bouwberichten@vmnmedia.nl

Unica gaat Debby Slofstra met ingang van 1 januari 2024 benoemen tot Chief Operating Officer (COO) bij Unica. De 49-jarige Slofstra treedt in deze nieuwe functie toe tot de Raad van Bestuur van het landelijk opererende bedrijf. Slofstra heeft ruime ervaring in de sector en was tot medio oktober Country President bij de Nederlandse vestiging van

Infograﬁeken en illustraties Erik Flokstra, Pixels G Inkt Uitgever Mieke Luisman-Stikkelorum miekestikkelorum@vmnmedia.nl Advertenties Zakariah Al-Kaylani, accountmanager - media adviseur 06 13 93 20 09 Tom Klomp, media adviseur - accountmanager Cobouw 06 55 00 50 33 Abonnementen • Online abonnement met onbeperkt toegang tot cobouw.nl en de Cobouw-app: € 20,00/mnd • Krant (1x per week), incl. themaspecials en onbeperkt toegang tot cobouw.nl, de Cobouw-app en de digitale krant: € 72,00,-/ mnd Klantenservice VMN media Telefoon: (088) 58 40 888 Postbus 31, 2370 AA Roelofarendsveen Op alle artikelen in Cobouw en op Cobouw.nl rust auteursrecht. Auteursrechtelĳk beschermde werken mogen niet elders openbaar worden gemaakt, gearchiveerd of verveelvoudigd zonder schriftelĳke toestemming van de hoofdredacteur of de uitgever. Indien bĳ gebruik van artikelen van Cobouw en/of Cobouw.nl niet is voldaan aan bovenstaande, is Cobouw gerechtigd hiervoor schadevergoeding te claimen.

FEBRUARI 2024 1 februari Actualiteitencollege Jurisprudentie Nationaal en Europees Aanbestedingsrecht In dit actualiteitencollege worden de recente ontwikkelingen op het gebied van het aanbestedingsrecht van het afgelopen jaar in één dag besproken aan de hand van de relevante jurisprudentie en adviezen van de Commissie van Aanbestedingsexperts. Er is ruimschoots gelegenheid voor discussie. https://www.ibr.nl/onderwĳs/ aanbesteding/actualiteitencollege-nl-en-eu-aanbestedingsrecht/

MAART 19 tot 21 maart Duurzaam Verwarmd Duurzaam Verwarmd is de grootste vakbeurs voor duurzame klimaattechnieken in de Benelux. Nu de energietransitie op gang komt, is dit de plek waar alle vragen beantwoord

worden over verwarming, koeling en ventilatie. De beurs draait om de nieuwste innovaties, praktische seminars en netwerkgesprekken met iedereen die ertoe doet. De vakbeurs vindt gelĳktĳdig plaats met Solar Solutions International, de grootste vakbeurs voor zonne-energie in Noordwest-Europa. Zo kunt u zich in één klap laten informeren over zowel duurzame verwarming als energieopwekking. https://bouwkalender.nl/event/ duurzaam-verwarmd/

APRIL 18 april Masterclass Vastgoed voor Niet Vastgoed Professionals Vaak worden vastgoedprojecten geleid door ervaren specialisten. Veelal met jarenlange ervaring in het vak en bekend met de ﬁjne kneepjes van het vak; van vastgoedﬁnanciering tot en met de juridische

en ﬁscale aspecten. Maar uiteraard ook op het vlak van risicomanagement en beheer. Merk je dat jouw kennis van vastgoed achterloopt en hoor je regelmatig begrippen die je niet direct kunt plaatsen? Wil je weten wat de laatste ontwikkelingen zĳn in vastgoed en hoe de professionals omgaan met vastgoed? https://cobouwacademy.nl/opleidingen/masterclass-vastgoedvoor-niet-vastgoed-professionals

MEI 13 en 27 mei & 3, 10, 17 en 24 juni 2024 Nyenrode Collegereeks Duurzaam Bouwen Gasloos maken van woningen en wĳken, circulair bouwen, energietransitie, terugdringen van CO2-uitstoot. Enkele termen die steeds weer voorbĳkomen als het gaat over duurzaamheid. Hoe maak je van duurzaam bouwen een winst-

gevende businesscase? Toonaangevende sprekers en hoogleraren van Nyenrode Business Universiteit geven jou wetenschappelĳke inzichten mee. www.cobouwacademy.nl/ opleidingen/collegereeks-duurzaam-bouwen

27 & 28 mei Nyenrode Masterclass Contract- en Risicomanagement Bouwprojecten lopen een steeds groter risico om te falen. Ze gaan over budget heen, halen mĳlpalen niet en/of gaan over datum heen. Daarnaast zĳn er steeds complexere en nieuwe vormen van con-

tracten en aanbesteden. Neem daarbĳ de scherpe prĳzen, de dunne marges en de hoge eisen die opdrachtgevers in contracten stellen. Tĳdens deze intensieve tweedaagse masterclass wordt er gebruik gemaakt van gefundeerde theorie. Topdocenten koppelen deze wetenschappelĳke inzage aan jouw praktĳk, middels casussen en oefeningen. De masterclass is inclusief lichte maaltĳden en overnachting in het campushotel. https://cobouwacademy.nl/ opleidingen/nyenrode-masterclass-contract-en-risicomanagement

13 mei: Nyenrode Collegereeks Duurzaam Bouwen.

! !