Cobouw 8 november 2018 by VMN Media

Nummer 82, 162ste jaargang, donderdag 8 november 2018

Constructieve oplossingen met Calduran kalkzandsteen, Dycore vloeren en Heembeton wanden

8 Reportage

10 Interview

14 Aanbesteden

Opleiders zijn de navelstreng van de bouw. Bij Espeq worden verlegen jongens zelfbewust.

Bouwdirecteur Cees van Dillen springt op de bres voor de hele sector. Wees als bouwer spelbepaler.

Meedoen aan aanbestedingen maakt je geen doelwit, maar werken aan precaire zaken (helaas) wel…

COBOUW SPECIAL

Bij deze Cobouw ontvangt u de special Beton & Prefab. In tegenstelling tot de negatieve berichten in de media over betonnen vloeren, geven we in deze special positieve aandacht aan beton. Beton als oplossing.

ADVERTENTIE

Foto: Christiaan Krouwels

RWS-Hoofdingenieur Jean Luc Beguin Liften en roltrappen

Doormodderen is niet zijn stijl 2/3 Interview

Tel. 0172-446116 www.orona.nl ADVERTENTIES

UW SPECIALIST IN PROJECTKEUKENS! www.keukendepot.nl/zakelĳke-markt

jarenlange ervaring in projectkeukens volledige ontzorging ruime collectie coördinatie vanuit een regionaal ﬁliaal één aanspreekpunt voor u en uw klant

2 INTERVIEW

RWS-hoofdingenieur Jean Luc Beguin is van de realistische oplossingen. ‘Escaleren is geen vies woord’ Escaleren Escaleren is geen vies woord. Rijkswaterstaat wil sneller ingrijpen bij probleemprojecten, is het betoog van CPO Jean Luc Beguin. Het is geen teken van zwakte als je conflicten een niveau hoger tilt om een snelle oplossing te forceren. Doormodderen leidt tot onnodig veel frustratie en ook hoge meerkosten. Elk risico en probleem begint tenslotte klein en kan door tijdig te escaleren tegen minimale extra kosten worden bedwongen. Dat klinkt logisch en plausibel, maar het is de vraag of het lukt. Dan blijkt het razend moeilijk om ego’s opzij te schuiven en te allen tijde ‘on speaking terms’ te blijven. Problemen en conflicten probeer je zo lang mogelijk samen op te lossen, maar aan elke beslissing hangt een prijskaartje. Wie ‘schuld bekent’, draait op voor de kosten. Het risico is daarbij levensgroot dat standpunten al snel verharden en de claims over en weer over tafel vliegen. Probleemprojecten als de Ring A7, zeesluis IJmuiden en eerder al de A15 MaVa en Tweede Coentunnel, waren financieel minder uit de klauwen gelopen als er eerder was ingegrepen. Daarover geen twijfel. Vraag blijft, wat het juiste moment is om te escaleren. Projectdirecteuren en andere managers worden ook niet blij als er bij elk wissewasje aan de bel wordt getrokken. Neem je eigen verantwoordelijkheid, zal het dan klinken. Toch is elk bouwproject erbij gebaat als partijen steeds ‘best for project’ voor ogen kunnen houden bij elke genomen beslissing. De praktijk draait om ‘houding en gedrag’ en elkaar wat gunnen. Sneller escaleren is daarbij een poging waard, maar dat klinkt simpeler dan echt gedaan.

Ingrid Koenen ingridkoenen@vakmedianet.nl

‘Het aantal vervelende gesprekken met aannemers daalt’ Een vertraagde zeesluis, problemen bĳ de ring Groningen en dan ook nog alle nieuwe tunnels die brandveiliger moeten worden. Het zĳn niet de makkelĳkste tĳden voor Rĳkswaterstaat en zeker niet voor HID Jean Luc Beguin. Hĳ ziet de bouw grilliger en kieskeuriger worden, maar conﬂicten, die wil hĳ liefst samen met de markt zien op te lossen. Vervolg van voorpagina DOOR INGRID KOENEN

oze aannemers, teleurgestelde aannemers en selectieve aannemers: Jean Luc Beguin heeft ze afgelopen jaar allemaal zien passeren. Zijn naam is gevallen. Sinds ruim een jaar is hij ‘het gezicht naar de markt’ bij Rijkswaterstaat, hoofdingenieur directeur Grote Projecten en daarmee ook het eerste aanspreekpunt bij problemen, maar zijn deur staat altijd open, ook voor een goed gesprek. Die problemen gaat hij overigens anders aanpakken: Sneller, actiever. Doormodderen is niet zijn stijl. Hij is de laatste om te ontkennen dat nu alles goed gaat, ook al geeft de Marktvisie houvast. Toch merkt Beguin dat de ‘ballast’ uit het verleden steeds

minder zwaar weegt en dat minder vaak de confrontatie wordt gekozen. “Ik spreek liever niet over ballast.” Het aantal “vervelende gesprekken” met aannemers daalt, volgens zijn eigen zeggen. Een ronduit lastig dossier is de zeesluis IJmuiden. De grootste zeesluis ter wereld loopt ruim twee jaar vertraging op door een ontwerpfout die pas tijdens de uitvoering werd ontdekt. Daardoor hikken BAM en VolkerWessels aan tegen een verlies van 200 miljoen euro op een contract van ruim 600 miljoen euro. Daarbij valt Rijkswaterstaat weinig te verwijten vindt Beguin, want het ontwerp ligt volledig bij de markt. De opdrachtgever stelde zich soepel op en dacht actief mee over een oplossing: “Strikt genomen hadden we de bouwers kunnen houden aan de oorspronkelijke opleveringsdatum, 27 maanden eerder. Daarvoor staan keiharde clausules in

CV Jean Luc Beguin Beguin (1957), die de Belgische nationaliteit heeft, studeerde af in civiele techniek aan de Technische Universiteit Luik. De liefde bracht hem naar Nederland waar hij in 1980 in dienst trad van Heerema, dat offshore-units bouwt en booreilanden installeert. In 1994 maakte Beguin de overstap naar Rijkswaterstaat, waar hij zowel in de natte als de droge tak werkzaam was. In 2007 werd hij hoofdingenieur-directeur van Limburg, waarna hij in 2013 doorschoof als HID Programma’s, Projecten en Onderhoud. Per 1 maart 2017 is hij HID Grote Projecten en Onderhoud. Tegelijk is hij als Chief Procurement Officer lid van het bestuur van Rijkswaterstaat. Om te ontspannen doet Beguin aan fietsen, wandelen en tuinieren, maar hij pakt ook graag een goede film.

het contract. Maar daarmee hadden we de druk op de planning extreem hoog opgevoerd en daar is niemand mee geholpen. Dan zijn er twee opties: of je gaat bezuinigen, waardoor aan het einde van de rit, een vechtscenario zal ontstaan, of je probeert elkaar te helpen. Dan ga je samen zoeken naar een realistische oplossing, de datum naar achteren schuiven en de omgeving uitleggen waarom dit de beste optie is.” Voor die laatste optie is gekozen. Met eigen ogen ging hij dit najaar kijken in de bouwput en was onder de indruk – “technisch is dit fantastisch”. En niet onbelangrijk: De samenwerking met de marktpartijen is ook in de barre tijden goed gebleven.

Ring A7 Probleemdossier IJmuiden lijkt voorlopig onder controle, maar dat geldt niet voor de ring A7 Groningen waar Rijkswaterstaat het voorlopige ontwerp afkeurde. Sindsdien verkeert het project in een impasse en ligt de bouw stil. Twee jaar vertraging minimaal. Een drama voor de twee Duitse en vier regionale bouwers die miljoenen in rook op zien gaan. Alleen Züblin heeft vorig jaar al 5 miljoen euro afgeschreven op het project. Beguin wil er inhoudelijk niet te veel op in gaan, maar benadrukt dat alle partijen nog steeds werken aan een oplossing. “Daar doen we echt alles aan: Experts. Een ‘second opinion’. De gesprekken vinden nu plaats op het hoogste niveau. We hebben in positieve zin geëscaleerd, al was het misschien aan de late kant. Het kost tijd om elkaar te leren begrijpen. De Duitse en Noordelijke contractpartijen hebben minder ervaring met het D&C als contractvorm en zij kennen onze bouwcultuur minder goed. We moeten zorgen dat we eruit komen en in het uiterste geval moet je de stekker eruit trekken.” Het is natuurlijk een illusie om te denken dat na A15 Maasvlakte Vaan-

donderdag 8 november 2018, Cobouw 82

plein nooit meer nieuwe probleemprojecten zouden volgen. “Andersoortige afspraken uit het verleden blijven lastig. Een frisse blik en de wil om niet elke contractbepaling tot op de letter af te dwingen, helpen daarbij. Dat is niet naïef en zeker geen blanco cheque.”

Bespreekbaar Het loont de moeite om sneller in te grijpen bij dreigende conflicten of grote risico’s, heeft hij gemerkt. “Een probleem moet allereerst bespreekbaar zijn. Op tafel komen. Liefst in de tenderfase of zelfs nog daarvoor. Tijdens de uitvoering is je speelruimte nou eenmaal beperkt.” De aannemers weten hem maar al goed te vinden als er gedoe is op de bouwplaats, maar Beguin zou liever mogelijke ellende voorzijn. Daar doet hij alles aan. Beguin investeert veel van zijn tijd in contacten met aannemers. “Een goede relatie en samenwerking betekent niet dat je het altijd eens bent. Laat dat duidelijk zijn.” Zijn Waalse opvoeding zorgt ervoor dat Beguin lang probeert ‘on speaking terms’ te blijven. Hij zag de boosheid en de frustratie bij de markt, maar hij vond ook veel gemotiveerde en gepassioneerde aannemers tijdens zijn werkbezoeken aan de individuele bedrijven. “Als gesprekken zonder resultaat blijven, helpt het vaak om te escaleren en problemen een niveau hoger te tillen, waardoor weer ruimte komt om toch net meer links of rechts te gaan. Escaleren is een rotwoord en heeft een negatieve bijklank, maar het is juist heel goed dat we vaker durven te kiezen voor escalatie en dat niet meteen als falen zien.” Recent heeft Beguin weer zo’n exercitie achter de rug bij een van ‘zijn’ grote projecten. Zonder in te gaan op welk project, want de problematiek is breed herkenbaar: Een onverwachte vondst van vervuilde grond in een bouwput waar een groot project moet verrijzen. “Dan kan je elkaar gaan wijzen op

Grote RWS-projecten In uitvoering/net gegund: Afsluitdijk: BAM, Van Oord, Rebel A16/A13: BAM, Boskalis, VolkerWessels. Blankenburgtunnel: Ballast Nedam, Deme, Macquarie Sluis Terneuzen: BAM, Deme, Van Laere Zuidasdok: Fluor, Hochtief, Heijmans Rijnlandroute: Mobilis, Croon, Vinci, Deme Zeesluis IJmuiden: BAM, VolkerWessels, DIF Ring A7: Max Bogl, Zublin en 4 regionale infra-bouwers In de tenderfase: SAA5 A9 Amstelveen Via15 Ressen – Oudbroeken In de pijplijn: Noordring Utrecht Zuidring Utrecht Innov58 A27 Houten/Hooipolder A27 Hooipolder/Houten Bron: Inkoopplanning Rijkswaterstaat

Jean Luc Beguin: ‘‘Best for project is de aanpak die simpel klinkt, maar niet altijd wordt gekozen.’’ Foto: Christiaan Krouwels

contractbepalingen en het hardgrondig met elkaar oneens zijn over wie moet opdraaien voor de kosten. De bouwer had toch immers grondonderzoek gedaan? Voor je het weet, staan de verhoudingen op scherp voordat de uitvoering begint. Dat wil je dus niet. Nu is het bouwplan iets aangepast waardoor minder hoeft te worden gesaneerd en de opdrachtgever betaalt de extra saneringskosten.” ‘Best for project’ is dan de aanpak die zo simpel klinkt, maar niet altijd wordt gekozen. Toch proberen we dat wel vol te houden.” De afgelopen tien jaar is de markt ingrijpend veranderd. Rijkswaterstaat fladderde van ‘markt, tenzij’, naar ‘samen met de markt’ naar ‘Marktvisie’ met steeds nieuwe accenten voor de samenwerking met marktpartijen. “Grote projecten zijn per definitie complex, risicovol en politiek gevoelig. Dat vergt

ook een andere inspanning van de markt en ik begrijp dat ze keuzes goed afwegen.”

Goede projecten Beguin heeft de bouwfraude meegemaakt en gezien hoe de verhoudingen op scherp kwamen te staan tijdens de crisis met vechtcontracten en duikgedrag. Die periode wil hij graag achter zich laten. En dat lukt steeds beter: “Tegenover de paar lastige gevallen staat een reeks van projecten die wel goed lopen. Gelukkig meer en meer. Denk aan de A1/A27, de Beatrixsluizen en Schiphol Amsterdam Almere.” De ingenieur voelt zich meer senang bij zijn rol als Chief Procurement Officer, waarbij hij meer naar de toekomstige opgaves kan kijken en samen met de markt werkt aan slimme oplossingen voor duurzaamheid, verouderde kunstwerken, de Omgevingswet, data en

smart mobility. Grote vraagstukken waar de markt komende jaren een reeks van concrete projecten uit kan verwachten. De toekomst lonkt met nieuwe uitdagingen en nieuwe vraagstukken. “Er komt zoveel op ons af. Daar moet je samen met de markt een aanpak voor verzinnen, meer in programma’s gaan werken en meer repeterend. Nu is al sprake van een krappe arbeidsmarkt en zijn er knelpunten zichtbaar, dat wordt alleen maar nijpender.” Hij heeft er vertrouwen in dat voor alle problemen een oplossing wordt gevonden. Samen met de markt.

‘‘Grote projecten zijn per deﬁnitie complex, risicovol en politiek gevoelig’’

4 Halvering mbo-studenten bouw en infra sinds 2008 Amsterdam - De mbo-opleidingen in de bouw en infra hebben het aantal scholieren sinds 2008 bijna zien halveren. Afgelopen studiejaar groeide het aantal studenten echter weer. Dat blijkt uit cijfers die het Economisch Instituut voor de Bouw verzameld heeft bij DUO en de HBO-raad. In oktober 2017 deden 12.642 mbo’ers een bouwstudie, dat is 45 procent minder dan in 2008. Ook bij bouwopleidingen in het vmbo (-37 procent) en het hbo (-8 procent) blijft het aantal studenten fors achter in vergelijking met tien jaar geleden. Alleen de opleiding HBO-master deed het beter dan in 2008. Het aantal studenten in 2017 lag 2 procent boven het niveau van 2008.De ergste dip lijkt achter de rug. Afgelopen

studiejaar groeide het aantal studenten bij alle typen opleidingen. Het aantal vmbo-leerlingen steeg zelfs voor het tweede jaar op rij sterk (11 procent in 2016 en 8 procent in 2017). Het aantal mbo-studenten nam in 2017 met 9 procent toe. Het aantal hbo-studenten in de bacheloropleiding groeide vorig jaar slechts met 2 procent, de masteropleiding werd door 15 procent meer hbo’ers gevolgd. Vooral in Amsterdam zijn er zorgen over het over het gebrek aan leerlingen. Leerlingen zouden steeds vaker binnen drie maanden al stoppen met hun opleiding. Veel krullen vegen, vroeg opstaan en matige begeleiding door bouwbedrijven zou daarbij een rol spelen.

Sociaal onveilige plekken met kleurige schilderingen te lijf Kunstenaar Ivonne van de Nieuwendijk verfraait de plekken waar architecten en ontwerpers steken hebben laten vallen en voorkomt dat die ten prooi vallen aan graffiti. Nu schildert ze voor TenneT oliedrukshuisjes weg.

‘Vink dumpte vervuilde grond onder woonwijken’ Barneveld - Afvalverwerker Vink heeft grond verontreinigd met styreen en DDT verwerkt onder twee nieuwe woonwijken in Barneveld. Dat constateert televisieprogramma Zembla op basis van een onderzoeksrapport van de Gelderse Omgevingsdiensten. Volgens het rapport is de verontreinigde grond in 2015 en 2016 grond toegepast in onder meer de nieuwbouwwijk Eilanden-Oost in Barneveld. De grond is verontreinigd met de landbouwgif DDT en styreen een stof die bij de productie van plastic wordt toegepast. In plaats van afgekeurde grond te reinigen of te storten, keurde Vink de ver-

vuilde grond op papier goed en zette hem daarna af bij verschillende projecten. In totaal gaat het om zo’n 10.000 ton grond. Zembla liet het rapport lezen door voormalig milieuofficier van Justitie en hoogleraar milieurecht Gustaaf Biezeveld. Die oordeelt: “Dit is puur valsheid in geschrifte. Dit is heel ernstig. Als je niet op de juisthied van een papieren verklaring over de kwaliteit van grond af kan gaan dan is je hele stelsel dat is gebouwd rondom verontreinigde grond waardeloos geworden.” De provincie en justitie doen vooralsnog niets met het rapport.

DOOR AD TISSINK

Wat is een oliedrukhuisje? “Ik had eerlijk gezegd ook geen idee.” Maar... “Het is eigenlijk een groot vat waarin olie op druk wordt gehouden voor de ondergrondse hoogspanningsleidingen van TenneT.” En daar hebben ze een huisje omheen gebouwd “Zoiets ja. Maar van de buitenkant zie je geen verschil met het gemiddelde transformatorhuisje.” Dat technische wonder heeft u zichtbaar gemaakt? “Dat was misschien ook leuk geweest, maar in Capelle heb ik het huisje juist helemaal weggeschilderd.” Weggeschilderd? ‘‘Ik heb het huisje zoveel mogelijk in zijn omgeving laten opgaan.”

Mobiele kraan valt op Erasmus MC tijdens sloop Rotterdam - De oude ingang van het Erasmus MC in Rotterdam ligt volledig in puin nadat er dinsdag een grote bouwkraan bovenop is gevallen. Deze viel om toen een koelinstallatie van het dak werd getild. De kraan viel tegen het gebouw aan, met een groot gat in de gevel tot gevolg. Om die reden is bouwen woningtoezicht van de gemeente Rotterdam ingeschakeld. Het gaat om een mobiele kraan. Die stond bij het oude gedeelte van het vroegere Dijkzigt-ziekenhuis dat tegen de vlakte gaat. Het omvallen van de kraan heeft dan ook geen verdere gevolgen voor het ziekenhuis, laat een woordvoerder van de veiligheidsregio weten. De kraanmachinist is gewond geraakt.

“Hij wordt in de ambulance nagekeken en is aanspreekbaar”, zegt de woordvoerder. Er was verder niemand binnen.

Hoe doe je dat? “De bomen achter het huisje lopen door in de tekening. Maar een buurvrouw ziet ook haar hortensias terug. Zelfs honden uit de buurt zijn levensgroot op de schildering opgenomen.” Is dat uw specialisme, wegschilderen? “Nee hoor. Ik zoek iets dat past bij het object en bij de omgeving en wat de omwonenden willen. Een oliedrukhuisje op een parkeerplek bij Blijdorp ga ik helemaal volstoppen met dieren. Dat wordt een zoekplaatje.” U bent duidelijk vaker met transformatorhuisjes in de weer. “Zeker. Maar ook met viaductpijlers, geluidswallen, onderdoorgangen.” U mag mooi maken wat anderen hebben verprutst “Er vallen natuurlijk nogal eens wat plekken in de openbare ruimte tussen wal en schip. Dat worden sociaal onveilige plekken. Vatbaar voor graffiti, stinkende pisplekken.” Ze kunnen beter die huisjes mooi ontwerpen? “Het is natuurlijk altijd beter om problemen bij de bron aan te pakken. Maar soms ontstaan situaties stapje voor stapje en bijna ongemerkt.” Tegen een kunstwerk van Ivonne van de Nieuwendijk pissen mannen niet? “Minder snel.”

donderdag 8 november 2018, Cobouw 82

16RUBRIEK INNOVATIE

Door slim ontwerp kan 3D-geprinte brug prima zonder wapening Met gekromde spanten die alleen op druk worden belast, denkt de Antea Group bruggen te kunnen printen van beton zonder wapening. Het prototype met een overspanning van 6 meter wordt komende weken tot bezwĳken belast. DOOR AD TISSINK

Het ingenieursbureau is voor het printen van haar ontwerp in zee gegaan met Cybe. Met de robot van de startup zijn drie gekromde vakwerkspanten gebouwd. Die houden elkaar met druk in evenwicht en overspannen samen 6 meter. De breedte van de brug is 1,20 meter. Volgens innovatiemanager Harmen Tjeerdsma van Antea Group is de brug zo gedimensioneerd dat hij voldoet aan de gangbare eisen voor voetgangersbruggen. Niet de exemplaren waar in noodgevallen ook een ambulance of brandweer overheen kan, want daarvoor is hij te smal. Maar Tjeerdsma sluit niet uit dat bij de belastingproeven die ze de komende weken gaan uitvoeren, blijkt dat de brug wel degelijk het gewicht van die hulpvoertuigen wel aan

kan. “3D-geprint beton blijkt namelijk sterker dan je denkt en onze engineers hebben hem ook nog wat overgedimensioneerd.” De brug had volgens Tjeerdsma in theorie ook uit één stuk geprint kunnen worden. Maar de snelle uitharding van de betonmortel maakte dat te riskant. De printkop moet na niet al te lange tijd weer terugkomen op dezelfde plek omdat er anders geen goede hechting plaatsvindt tussen de twee opeenvolgende lagen. Cybe sluit niet uit dat het interval in de toekomst verlengd kan worden, maar daarvoor moeten nieuwe mortels worden ontwikkeld. Dat moet gebeuren in nauwe samenhang met de ontwikkeling van de robot, spuitkop en de besturingssoftware. Het bereik van de beschikbare robotarm leverde voor de bruggen van Antea Group ook een beperking op. Die kon

geen grotere slag maken dan de ruim 2 meter. Cybe beschikt ook over een robot met een grotere arm gemonteerd op een verrijdbaar onderstel. Die werd bijvoorbeeld in Dubai ingezet bij het printen van een laboratoriumgebouw. Cybe gaat met die machine binnenkort aan de slag in Teuge waar het een nieuw paviljoen gaat printen voor de Vergaderfabriek. Na jaren van voorbereiding werd de bouwvergunning daarvoor een paar weken terug verstrekt. Antea en Cybe zijn bepaald niet de

eersten die zich zetten aan het 3D-printen van bruggen. Vorige week werd op de Dutch Design Week in Eindhoven de brug van MX3D gepresenteerd. Zij maakten van staal dat met een lasrobot werd aangebracht een heel zwierig ontwerp met veel krullen. Een soort Jugendstil anno nu. Een jaar eerder al presenteerden BAM en de vakgroep van Theo Salet van de TU Eindhoven hun brug. Die was wel van beton, maar veel simpeler en meer recht-toe-recht-aan dan die van MX3D.

16RUBRIEK CONTRACT

Rotterdam zet kwart miljard opzij voor renovatie museum Boijmans Boĳmans van Beuningen kampt met asbest, verouderde installaties en is niet brandveilig. Eigenaar gemeente Rotterdam trekt 223,5 miljoen uit voor een grootscheepse verbouwing die het museum meteen duurzaam maakt en inpast in het aangrenzende park. DOOR INGRID KOENEN

De grootschalige renovatie zal zo’n zeven jaar gaan duren en kost bijna een kwart miljard euro. De verwachting is dat de Rotterdamse raad nog dit jaar kiest tussen de ‘duurzame basis-plusvariant’ en de ‘ambitieuze toekomstbestendige variant’. Vergroening en duurzaamheid zullen belangrijke gunningscriteria worden. Volgens de Rotterdamse cultuurwet-

houder Said Kasmi is het “een investering die Rotterdam en de Boijmans-collectie verdienen”. De kunstverzameling telt ruim 150.000 stukken, met een geschatte waarde van 8 miljard. Boijmans zit sinds 1935 op zijn huidige plek aan het Rotterdamse Museumpark. De operatie begint volgend jaar. Tijdens de renovatie blijft de collectie wel zichtbaar. Aan het begin van het jaar gaat Boijmans al voor een deel dicht. In juni volgt volledige sluiting tot begin

2026. Voor de periode tot de heropening is een programma gemaakt om de verzameling kunstwerken toch aan het publiek te laten zien.

Weldoeners De gemeente is eigenaar van het gebouw en een groot deel van de collectie. De plannen zullen nog in twee varianten aan de raad worden voorgelegd. Voor de renovatie hoopt de gemeente nog op financiële steun van weldoeners, het Rijk en de provincie Zuid-Holland. Het gebouw stamt uit de jaren dertig en is deels rijksmonument. Het museum voldoet op allerlei fronten niet meer aan de eisen en kampt met asbest, achterstallig onderhoud. De broodnodige aanpak wordt meteen aangegrepen om flink te moderniseren.

Het gerenoveerde museum vormt hierna een samenhangend geheel met het nieuwe Depot, met het Museumpark en de aangrenzende musea. Bouwer BAM is momenteel al bezig met de bouw van een 35 meter hoog depot dat de opgeslagen collectie zichtbaar maakt. Dat project kampt met tegenvallers door bollenvloeren.

Uitgangspunten verbouwing: - Ga voor het toekomstscenario - Kies voor een transitieperiode - Vraag om een transitieplan - Maak van het Museumpark een toegankelijke culturele hotspot Bron: advies RRKC

6 AANBESTEDEN

Risicoproﬁel voor onderhoud van Rijkspanden drastisch ingeperkt Kieskeurige installateurs en onderhoudsbedrĳven lieten onderhoudscontracten voor Rĳkspanden steeds vaker links liggen. Grootste belemmering was de onbeperkte aansprakelĳkheid bĳ indirecte schade. In de hoop op meer inschrĳvers heeft het Rĳksvastgoedbedrĳf de bepaling per direct geschrapt. DOOR INGRID KOENEN

e onbeperkte aansprakelijkheid bij indirecte schade aan Rijksvastgoed wordt nu ingeperkt tot maximaal 2,5 miljoen per jaar. Dat heeft het Rijksvastgoedbedrijf besloten na meerdere klachten uit de onderhoudsbranche. Ook de teruglopende belangstelling vanuit de markt voor de contracten is

een duidelijk signaal vanuit de markt. Naar aanleiding van het teruglopende aantal inschrijvingen heeft de opdrachtgever overlegd met Uneto-VNI en meerdere onderhoudsbedrijven. Tot op heden dragen de onderhoudsbedrijven alle financiële gevolgen van indirecte zaak- en vermogensschade die ontstaat door hun toedoen. Er zijn bij Uneto-VNI geen recente gevallen bekend van schadeclaims boven de 2,5 miljoen euro, maar soms lopen

marktpartijen wel degelijk een groot risico. Denk bijvoorbeeld aan een sprinklerinstallatie die schade veroorzaakt aan De Nachtwacht in het Rijksmuseum; het museum is Staatseigendom en dus in beheer bij het Rijksvastgoedbedrijf. Of denk aan een storing in het datacenter van de Belastingdienst als gevolg van onderhoudswerkzaamheden waardoor het operationele proces, zoals verzending van aanslagen, niet kan plaatsvinden. Ook daar is het pand in beheer van het Rijksvastgoedbedrijf en lopen installateurs grote risico’s op schadeclaims in zo’n geval. Voor veel marktpartijen is het ontbreken van een maximumbedrag bij dergelijke indirecte schades een groeiende barrière om mee te doen aan aanbestedingen. Die belemmering is nu uit de weg geruimd. Het Rijksvastgoedbedrijf draagt zelf

ADVERTENTIE

MasterSeal 7000 CR Bescherming van beton in extreme afvalwateromgevingen BESCHERM UW BETONCONSTRUCTIE TEGEN CHEMISCHE EN FYSISCHE AANVALLEN MasterSeal 7000 CR is de nieuwe afdichtende betonbeschermingsoplossing die de uitdaging met agressieve afvalwateromgevingen aandurft. Dankzij de unieke combinatie van chemische weerstand en de statische endynamische scheuroverbruggende eigenschappen, verlengt MasterSeal 7000 CR de levensduur van de betonconstructie aanzienlijk waarbij een veilig en continu gebruik van uw installatie is gegarandeerd.

www.masterseal-7000cr.basf.com

alle aansprakelijkheid boven de 2,5 miljoen euro en bedrijven kunnen de schade tot 2,5 miljoen euro verzekeren. De beperking geldt overigens niet als sprake is van opzet, grove schuld of grove nalatigheid van de opdrachtnemer. Dan blijft onverkort de onbeperkte aansprakelijkheid van kracht.

Gebrek Ook onveranderd blijft de regeling die geldt bij schade door een gebrek in het werk en schades toegebracht aan het werk en letsel- en overlijdensschade. Hiervoor gelden géén maximale schadebedragen. De aanpassing betreft een tijdelijke maatregel van twee jaar voor alle nieuwe onderhoudscontracten. Die tijd wordt gebruikt om ondertussen samen met de branche te werken aan een nieuwe contractvorm voor onderhoud aan ministeries en andere Rijkspanden.

donderdag 8 november 2018, Cobouw 82

ARBO 16RUBRIEK

IJzervlechter en metselaar vaker ziek, jongeren vooral langer Stratenmakers en ĳzervlechters zĳn relatief vaak en lang ziek. Werkvoorbereiders laten het zelden afweten. Dat blĳkt uit een rapport van het Economisch Instituut voor de Bouw. Maar een andere conclusie is misschien wel veel opmerkelĳker… DOOR THOMAS VAN BELZEN

iekteverzuim, welk bouwbedrijf heeft er geen last van? Toch lijkt het langzaam weer iets beter te gaan. Sinds de crisis dalen de totale verzuimgemiddelden, al komt dat volgens het EIB grotendeels door de toename van kantoorpersoneel, uitvoerders en werkvoorbereiders. Precies. Zij zijn minder vaak ziek. In Drenthe en Limburg heb je als metselaar, stukadoor of timmerman meer kans om ziek te raken dan in andere delen van het land. In Zeeland en Flevoland is het verzuim een stuk lager. Van alle mensen die op bouwplaatsen werken, hebben vooral ijzervlechters relatief snel last van allerlei kwaal-

tjes. Zij worden op de voet gevolgd door stratenmakers en metselaars die ook geregeld langdurig thuiszitten. Als het

gaat om UTA-personeel laten uitvoerders vaker en langer verstek gaan.

Ouderen Het gemiddelde ziekteverzuimpercentages is zoals gezegd wel gedaald. Om precies te zijn van 4,4 procent in 2016 naar 4,2 procent in 2017. Oudere bouwers zijn weer vaker en langer ziek dan jongeren. Het verzuim onder 55-plusser ligt zelfs ruim drie

Top tien meest ‘zieke’ beroepen in bouw 1. IJzervlechters 2. Stratenmakers 3. Metselaars 4. Minder geschoolden 5. Machinisten 6. Uitvoerders 7. Kaderpersoneel 8. Administratie 9. Calculators 10. Werkvoorbereider Bron EIB

IJzervlechter behoort tot de zwaarste beroepen in de bouw. Foto: Shutterstock

keer hoger dan vakmannen van tussen de 25 en 29 jaar. De meest opvallende conclusie van het rapport van het Economisch Instituut voor de bouw is misschien wel dat de gemiddelde verzuimduur onder jongeren flink is toegenomen vergeleken met 2016: van 13,4 dagen naar 22,9 dagen in 2017, ruim een week langer dus. Waardoor dat komt, is onduidelijk.

UTILITEITSBOUW

Nieuw plan: ‘De Kuip renoveren en uitgraven beter voor iedereen’ De botsing tussen Feyenoord en gemeente Rotterdam over de stadionplannen geeft voeding aan plannen om de oude Kuip tóch op te lappen. Een kersvers renovatieconcept krikt de capaciteit op naar 60.000 bezoekers én lost de verkeersproblemen op. En dat voor 165 miljoen euro. DOOR EDO BEERDA

Er is weer een nieuw plan voor De Kuip van Feyenoord. De oude Kuip is de parel in het plan ‘Hart van Zuid, Parel voor de Stad’. Die krijgt een inbedding in een ‘Oester’. Op dit tweelaagse gebouw rondom het stadion is een multifunctioneel plein voorzien, het ‘Plaza’. “Dit plan biedt ruimte aan 12.000 parkeerplaatsen én zorgt voor constructieve versterking voor de bestaande Kuip – een rollator voor het oude mannetje”,

vertelt bedenker Joop Mommers enthousiast. “We lossen in één keer alle problemen van het gebied op.” Mommers noemt zichzelf: ‘conceptontwikkelaar, visionair en uitvinder’ en bedacht al in 2005 met Bouwhaven Consultants een nieuwbouwplan in de Maas. Nu komt hij een dag na de demonstratie voor behoud van de oude Kuip – in het water gevallen door uitvallen van de stadionverlichting – met een nieuw plan. Het voorziet in verlaging van de grasmat met 5 tot 6 meter en ver-

wijdering van de grachten, waardoor dicht bij het veld plek ontstaat voor tribunes met duizenden nieuwe sta/zitplaatsen en tachtig nieuwe business-seats. Grond en gras worden aan de Feyenoord-fans verkocht. Twintig bestaande business-seats worden geschrapt om een verbinding van binnenuit naar de Plaza te maken. Bij grote drukte kan er een mobiele tribune in het gat. In de 36 nieuwe toegangspunten van de ‘Oester’ zijn nieuwe sanitaire voorzieningen en horecapunten voorzien. Auto’s worden direct naar de juiste stadionvakken gestuurd, eenmaal uitgestapt ervaren bezoekers direct de grasmat vanaf de Plaza.

Opgekrikt Uitkopen van bedrijven is niet meer nodig: bedrijven aan de Olympiaweg krijgen een nieuw onderkomen in de Oester. Dat kan ook dienen als basis voor

een eventuele vierde ring, goed voor een capaciteitsuitbreiding naar 105.000 zitplaatsen. Het Maasgebouw wordt opgekrikt en verplaatst. Volgens het – gefaseerd uitvoerbare – plan is renovatie en uitbreiding naar zestigduizend zitplaatsen al mogelijk voor 165 miljoen euro. Een schijntje vergeleken met de prijs van een slordige half miljard euro waar Feyenoord nu tegenaan hikt. Gemeentelijke steun is er niet voor nodig. De prijs van extraatjes is ook becijferd: de ‘Oester’ kost 150 miljoen, een beweegbaar dak 50 miljoen, een vierde ring 110 miljoen. Grote vraag: is het besluit over nieuwbouw geen gelopen race? Joop Mommers: “Welnee, het kan elk moment ploffen! Dit plan is voordeliger, gebruikt drie maal het bestaande grondoppervlak en behoudt het de Rijksmonument-status. Het is gewoon beter voor iedereen.”

8 REPORTAGE

‘De bouw moet hier van de muren druipen’ Opleidingsbedrĳf Espeq uit Heerhugowaard probeert met virtueel timmeren en schilderen de bouw aantrekkelĳk te maken. Werkt het? Leerlingen Devin (15) en Thomas (26) dromen vooral van een eigen bedrĳf. Verlegen jongens veranderen in zelfbewuste vakmannen in de dop. DOOR MARC DOODEMAN EN MARIJE DE LEEUW

e bestaan. Hongerige jongens en meisjes die dolgraag de bouw in willen. Kijk naar Devin Haisma, een schuchtere jongen van vijftien. Vader hovenier die er timmerwerk bij doet. Devin vindt timmeren “hartstikke leuk”. “Misschien dat ik straks bij mijn vader kan werken”, zegt hij. Hij brandt van ongeduld, het liefst begint hij morgen. Of neem Thomas Bruin (26), die elke

dag vanaf Texel met de veerboot en de trein naar Heerhugowaard komt. Hij is kok geweest, maar was de hete keukens, de stress en de slechte werktijden zat. Hij wil het proberen in de bouw. Lekker werken met zijn handen en regelmatige tijden. Hij droomt van een eigen bedrijf. Devin en Thomas doen het eerste jaar van de mbo-opleiding bouwtimmeren. Ze oefenen in het grote opleidingslokaal aan de werkbanken bij opleidingsbedrijf Espeq in Heerhugowaard. De laatste weken mogen ze zelfs meehelpen aan het

Devin Haisma (15 jaar): ‘‘Misschien dat ik straks bij mijn vader kan werken.’’ Foto’s: Ruud Jonkers

bouwen van het “clubhuis van de bouw”. Zo noemt Winfred de Nijs, voorzitter van Espeq, het “bouwcafé” dat in de maak is bij de ingang van Espeq. Dat moet een plek worden waar straks een maandelijkse soos voor de sector plaats gaat vinden. Devin wijst naar de kozijnen. Die heeft hij samen met Thomas gesteld. En hij is nu bezig met de wanden. Voor de camera van Cobouw wil hij laten zien wat hij aan het doen is. Hij doet zijn veiligheidsbril op en legt een balk onder de cirkelzaag. Een verlegen jongen verandert in een zelfbewuste vakman in de dop. “De bouw moet straks van de muren afdruipen”, legt Winfred de Nijs, de algemeen directeur van ontwikkelende bouwer M.J. de Nijs, de bedoeling van het bouwcafé en andere bouwplannen van Espeq uit. Ook aan de buitenkant

van het grijze gebouw moet de ambitie er binnenkort afspatten. Boven de ingang hangt een groot billboard met de tekst dat gewerkt wordt aan een CO2-neutrale toekomst. Practice what you preach. “Ons gebouw krijgt straks een A-label, we plaatsen zonnecollectoren en een WKO-installatie en gaan van het gas af”, zegt Suzanne den Dulk, directeur van Espeq in haar snikhete werkkamer - de oude verwarmingsinstallatie heeft volgens haar kuren.

Navelstreng Opleiders zijn de navelstreng voor de bouw. Zeker sinds de crisis. Het natuurlijk verloop was tussen 2008 en 2016 groter dan de aanwas van jonge arbeidskrachten vanuit een opleiding. Tegenover 42.000 mensen die tussen 2008 en 2016 uit de bouw stroomden, stonden volgens het CBS slechts 22.000 nieuwe krachten. Demografisch gezien zijn er gewoon te weinig jongeren in Nederland om de gevolgen van de vergrijzing op te vangen. “De vijver wordt kleiner”, zegt Den Dulk. De Nijs had de personeelsnood al jaren geleden voorspeld. “Het was zo’n beetje mijn lijfspreuk: we gaan van een financiële crisis naar een personeelscrisis.” Espeq moet volgens Den Dulk dus nog harder zijn best doen om jongeren te verleiden. En hun moeders, zegt De Nijs. “Het zijn de moeders die een doorslaggevende stem hebben bij de beroepskeuze van hun kinderen.” Dus is de entree van het gebouw opgeleukt met hippe houten borden met de tekst “666 succesvolle plaatsingen bij bedrijven”. Ook staat er een maquette van een gebouw en hangen er posters van jongeren met virtual reality-brillen. En naar wie het wil horen verspreidt Den Dulk de boodschap over de bouwplaatsen waar de bouwvakkers van de toekomst met een virtual reality-omgeving leren verven en timmeren of een

‘‘Moeders hebben een doorslaggevende stem bij de beroepskeuze’’

donderdag 8 november 2018, Cobouw 82

torenkraan te bedienen. Bouwen in een game-omgeving. Catchy! Allemaal te zien in dit theater vanaf volgend jaar, belooft Den Dulk. De promotie werkt; Espeq groeit tegen de stroom in. “Het aantal leerlingen groeit al drie jaar met 20 procent”, zegt Den Dulk. Vooral jongens komen. Niets nieuws onder de zon. “Meer meiden zijn welkom”, zegt Den Dulk. “De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat er nu tussen de tien en vijftien meisjes zijn op een totaal van 330 leerlingen. De meeste doen de schildersopleiding.” In het timmerlokaal nog geen spoor van augmented reality, VR-brillen en virtueel schilderen. Alleen werkbladen, hout, gereedschap, getimmer en gezaag. Een VR-bril? Devin kijkt ervan op, hij kent de toekomstplannen niet. Op een nuchtere toon: “Ik zou het wel willen proberen”, zegt Devin. Nuttig? “Voor de opleiding wel.“ Hij heeft de gadgets niet nodig om naar de bouw gelokt te worden. Wat hem meer bezighoudt? “Iets permanents maken.” Ook bouwleerlingen zuchten kennelijk naar onsterfelijkheid en betekenis. Of vinden ze het gewoon vervelend om iets te maken dat op de hoop belandt? Thomas Bruin (26): ‘‘Ik zou graag willen beginnen, maar dat is nog even wachten helaas.’’

Basisvaardigheden Zich helemaal te buiten gaan aan high tech zullen ze in Heerhugowaard sowieso niet gaan. Beginnen bij het begin. Den Dulk: “Onze opleiding begint met basisvaardigheden. Die zijn dezelfde gebleven. Maar we zullen er wel ontwikkelin-

gen aan toevoegen.” Winfred de Nijs gelooft in de modern jas van Espeq. Zijn kleinkinderen en hijzelf zitten op Snapchat, maar veel kaas heeft hij zelf niet gegeten van de moderne snufjes, bekent hij. Dat laat hij aan Den Dulk en haar col-

Halvering mbo-studenten bouw en infra De mbo-opleidingen in de richting bouw en infra hebben het aantal scholieren sinds 2008 bijna zien halveren. Afgelopen studiejaar groeide het aantal studenten echter weer. Dat blijkt uit cijfers die het Economisch Instituut voor de Bouw verzameld heeft bij DUO en de HBO-raad. In oktober 2017 deden 12.642 mbo’ers een bouwstudie, dat is 45 procent minder dan in 2008. Ook bij bouwopleidingen in het vmbo (-37 procent) en het hbo (-8 procent) blijft het aantal studenten fors achter in vergelijking met tien jaar geleden. Alleen de opleiding HBO-master deed het beter dan in 2008. Het aantal studenten in 2017 lag 2 procent boven het niveau van 2008. De ergste dip lijkt achter de rug. Afgelopen studiejaar groeide het aantal studenten bij alle typen opleidingen. Het aantal vmbo-leerlingen steeg zelfs voor het tweede jaar op rij sterk (11 procent in 2016 en 8 procent in 2017). Het aantal mbo-studenten nam in 2017 met 9 procent toe. Het aantal hbo-studenten in de bacheloropleiding groeide vorig jaar slechts met 2 procent, de masteropleiding werd door 15 procent meer hbo’ers gevolgd.

lega’s over. “Wat Suzanne nu bij Espeq gaat introduceren kan ik niet eens bedenken. Wat ik meebreng is dat ik zie wat er in de markt gebeurt.” Dat het CO2-vraagstuk het grootste vraagstuk is geworden voor de bouw bijvoorbeeld. “Dat betekent heel veel transformatiewoningen. Soft skills worden daarom belangrijker, omdat de werkomgeving een bewoond huis is in plaats van een bouwplaats.” Nooit met prut onder je schoenen een bewoonde woning in lopen bijvoorbeeld. “Je schoenen uittrekken voor de deur. En je rotzooi opruimen”, zegt De Nijs. Ook moet de bouwvakker van de toekomst leren spelen als bij voetbalclub Barcelona. De Nijs: “One touch-logistiek. Net als bij voetbal. In een keer die last pakken en op de juiste plaats zetten, in plaats van gooi allemaal maar neer en daarna eindeloos verplaatsen.” Dat laatste kost nodeloos veel geld, bovendien draagt het bij aan het beeld en de werkelijkheid dat bouwvakkers zich “helemaal

het lazerus werken”, legt De Nijs uit. Logistiek is volgens hem een essentiële succesfactor bij projecten. Espeq blijft dus handige handjes afleveren, maar ook steeds meer vernuftige breinen.

Engelengeduld Devin en Thomas willen vooral “dingen maken”, het liefst al voor een bouwbedrijf. Bij Espeq prefabonderdelen maken die echt de markt op gaan, vinden ze ook wel wat. Maar dat zit er niet in, zegt Winfred de Nijs. “We mogen als Espeq niet concurreren met bedrijven.” De leerlingen zijn immers “gratis” en daarmee zou het opleidingsbedrijf andere bedrijven in de weg zitten. Thomas wil in ieder geval snel die bouwplaats op om van het vak te proeven. Met een teleurgestelde blik: “Ik zou graag willen beginnen, maar dat is nog even wachten helaas. Omdat ze bij Espeq nog geen werk voor me hebben.” Dan weer een verlegen lach. Deze leerlingen hebben engelengeduld.

10 BEDRIJFSPORTRET VAN DILLEN GROEP

In Culemborg weten ze nog met bravoure roerige markt te slim af te zijn Hĳ investeert in woningen die uit de fabriek rollen, vergelĳkt innoveren met lopen in de modder, en hĳ vindt dat bouwbedrĳven de regie moeten terugpakken. Cees van Dillen, directeur van één van de oudste Nederlandse aannemers, springt op de bres voor de hele sector. “Te veel mensen beinvloeden het bouwproces.” DOOR THOMAS VAN BELZEN

auwelijks innovatief, geregeld instortingen, ongevallen, vertraging en meerkosten. Terugkerende kritiek op de bouwkwaliteit. Anno 2018 lijkt de Nederlandse bouwsector er niet goed op te staan. Het raakt Cees van Dillen (43), directeur van de Van Dillen Groep, sinds 1724 (bijna 300 jaar) een begrip in de regio. De klaagzang is volgens hem onterecht, of in elk geval te eenzijdig. “Of er in de tijd van mijn voorvaderen beter werd gebouwd? Daar geloof ik niets van. Vroeger ging het ook wel eens mis. Maar ik denk wel dat er dingen anders moeten.” Domineer. Wees als bouwbedrijf spelbepaler. In een paar woorden is dat het verhaal van deze Culemborgse ondernemer. Bepaal als bouwer zelf de productiemethode en laat die niet steeds afhangen van de opdrachtgever.

Anno 1724 Vanuit Culemborg timmert de familie Van Dillen al sinds 1724 aan de weg. Maar daarmee is het niet het oudste bouwbedrijf van Nederland, weet Cees van Dillen (43), de huidige directeur. “De KnaapenGroep is ouder (uit 1652, red). En Aalbers (sinds 1674, red) ook.” De getrouwde vader van drie kinderen stamt af van een soldaat die honderden jaren geleden vluchtte vanuit Dillenburg, een Duitse legerplaats, naar Schalkwijk. “Hij of zijn zoon is toen als timmerman begonnen.” Zo ging dat door van vader op zoon. Van meubels naar houten trappen, van houten trappen naar openbare aanbestedingen. “Mijn vader nam het over toen mijn opa een ongeluk kreeg en profileerde zich als aannemer. Ik maakte vervolgens de stap van bouwmeester naar ondernemer.”

Onlangs opende de bouwer zijn eerste prefabhal. Met Sustainer Homes en Built4u produceert hij daar kanten-klare, houten woningen en gevels. Absoluut de toekomst, volgens Van Dillen. Het is topdrukte. “Maar dat heeft nu vooral nog te maken met een grote inhaalslag van eerdere jaren toen er door stijgende bouwkosten veel beslissingen ineens werden uitgesteld. Iedereen heeft daar last van.”

Superinnovatief Te afhankelijk van economische omstandigheden. Te vatbaar voor opdrachtgevers, te kwetsbaar voor fouten. Zo beschouwt Van Dillen de huidige bouw. Daarom die prefabhal. Daarom acht jaar geleden al die afdeling productontwikkeling. Precies om die reden gelooft Van Dillen in een 20 procent linkshandig (creatief) en 80 procent rechtshandig bedrijf. In een bedrijf dat stabiel genoeg is om lopende processen gladjes te laten verlopen, maar ook tijdig kan inspelen op toekomstige trends. De bouw innoveert niet. Laat Van Dillen niet lachen. “We zijn juist superinnovatief. Het probleem is echter dat het ontwerp vaak wordt weggehaald bij de productie. Elke opdrachtgever heeft zijn eigen architect. En al lijken die projecten nog zo veel op elkaar, elke keer zit de werkvoorbereider daardoor als een soort Willy Wortel ieder detail anders te maken. Iedere keer maken we als bouwers een prototype, maar daar kun je niet in wonen.” En dus moet er worden geïnnoveerd. Al krijg je daar ‘vieze laarzen’ van: “Innoveren is als lopen in de modder. Als we als bouwer iets nieuws bedacht hebben, moet iedereen eerst meekijken. En op de bouwplaats moet het daarna weer allemaal anders. Buiten de opdrachtgever en opdrachtnemer om zijn er te veel mensen die het bouwproces beïnvloeden. Dat werkt vertragend en draagt niet bij aan innovatie.” Plug and play. Met hout, vaste opdrachtgevers en architecten. En met bouwers die weten wat ze willen. Niet terneergeslagen afwachten op weer eens een op-

dracht, maar met bravoure en betrouwbare producten de roerige markt ‘te slim’ af zijn. Zo denkt Cees uit Culemborg. Nazaat van een soldaat uit de Duitse legerplaats Dillenburg. Ondernemend, innovatief, vrijgevochten, zoals zoveel Culemborgers. Die vonk wil hij ook in de bouw over laten springen. “Bouwers zouden veel meer voor zichzelf moeten opkomen. Zo van; zo maken we het, punt. Als ik een auto koop, loop ik toch ook niet de fabriek binnen om te zeggen dat ze de wielen op een andere manier moeten monteren…” In Den Haag broeden ambtenaren, Kamerleden, belangenbehartigers van gemeenten, bouwers, architecten en toeleveranciers al jaren op nieuwe wetgeving. Van Dillen juicht de nog altijd bediscussieerde Wet kwaliteitsborging voor het bouwen toe. “Maar bouwers moeten straks niet altijd, overal en voor alles aansprakelijk gesteld kunnen worden. Bij aanbestedingen waar het ontwerp voor de opdrachtgever is, moet die verantwoordelijk daar wél volledig blijven. Laatst liet ik puur op risicoaansprakelijkheid voor het ontwerp een project schieten. Na aanbesteding zou die bij ons komen te liggen met omgekeerde bewijslast. Bekijk het maar.”

Sociologen In de prefabhal praat de bevlogen en soms ongeduldige Van Dillen aan een stuk door. Hij toont één van de huizen die straks uit de fabriek rolt en gaat ermee op de foto. “Deze maken wij met Sustainer Homes, een zeer interessante partij van twee sociologen, een architect en een werktuigbouwkundige. En met de directeur (Gert van Vugt) moet je absoluut eens afspreken.” Wereldwijd wil Sustainer Homes miljoenen van dit

Vier divisies, 45 miljoen euro omzet De omzet van de Van Dillen Bouwgroep bedraagt in 2018 naar verwachting 45 miljoen euro. Het grootste deel daarvan (35 miljoen euro) wordt gerealiseerd door de projectteams van het bouwbedrijf. Toen Jaap de Windt (zwager van Cees) en Cees van Dillen het bedrijf twaalf jaar geleden overnamen van Arie van Dillen, bedroeg de omzet ongeveer 22 miljoen euro, de helft minder. De Van Dillen Bouwgroep bestaat uit Bouwbedrijf Van Dillen, Van Dillen Onderhoud en Beheer, Timmerfabriek Culemborg en Prefab Fabriek Culemborg.

donderdag 8 november 2018, Cobouw 82

Bouwdirecteur Cees van Dillen: ‘‘Innoveren is als lopen in de modder.’’ Foto: Christiaan Krouwels

type woningen realiseren, zegt Van Dillen. “Ik maak de eerste reis met ze, zodat zij hun uiteindelijke doel kunnen bereiken. Wij helpen ze met verbeterpunten, de tolerantie en dokteren de beste volgorde van monteren uit. Nu zijn we bezig met versie 5.” Trots toont hij een van zijn andere vondsten. Het is een opvouwbaar houten puntdak, dat scheelt bij het vervoer en maakt het werk ook een stuk veiliger op de bouwplaats. Alsof het maken van huizen kinderspel is. Zo niet saai. Van Dillen glimlacht en knikt: “Prefab saai? Het is vreselijk saai al zeg ik liever: het is verrassend saai. Maar

wat maakt dat uit? Saai worden is helemaal niet erg. Het gaat erom dat je als bouwer niet meer verrast wordt. Ondernemerschap is niet, ik heb het beste idee, of het meest originele…ondernemerschap is zorgen voor tevreden klanten. Iets maken waar mensen graag in wonen. Met bewoners die glimlachend voor de voordeur staan.” Bijna het oudste bouwbedrijf van Nederland. Op naar nog eens 300 jaar. Vrijgevochten én bescheiden. “Uiteindelijk gaat het niet om mij, maar om de 130 man die hier een vaste baan hebben. ’s Avonds moeten zij naar huis terugkeren met het idee: ‘We hebben het

weer goed gedaan. En de mensen voor wie we bouwen zijn gelukkig.’ Dát zouden bouwers vaker moeten zeggen.”

‘‘Iedere keer maken we als bouwers een prototype, maar daar kun je niet in wonen”

12 Op eenzame hoogte DOOR ERALD VAN DER AA

Hoogwerkerbedrijf Kamphuis uit Zutphen brengt dezer dagen verschillende werklieden naar hoog niveau bij de restauratiewerkzaamheden aan de St Laurentius kerk in het Brabantse Ulvenhout. Leien, kozijnen, lood en koper worden vervangen. Maar er zullen ook uitgebreide schilderen timmerwerkzaamheden aan de neogotische kruiskerk uit 1904 worden verricht. De Laurentiuskerk heeft vijf grote gebrandschilderde ramen in de kapel. Naast de Laurentiuskerk staat de pastorie. Beide panden hebben sinds 2001 de status van rijksmonument.

01Kop01 DOOR 04CREDIT

07Brood

donderdag 8 november 2018, Cobouw 82

14 AANBESTEDEN

We are (not) going to build a wall Wanneer u als aannemer meedoet aan aanbestedingen, waaronder openbare aanbestedingen ter uitvoering van – bekritiseerd – overheidsbeleid waarbĳ grote hoeveelheden publieke gelden zĳn betrokken, moet u er rekening mee houden dat u, eerder dan een willekeurig ander particulier bedrĳf, doelwit kan zĳn van publiek geuit ongenoegen. Arnold Gelderman Advocaat Kienhuis-Hoving

duurzame partner in deportaties Bouwt vol trots de gezinsgevangenis voor vluchtelingen op kamp [www]”;

Bouwbedrijf DOOR ARNOLD GELDERMAN

at vind ik niet, maar dat vindt het Gerechtshof Den Haag. Het Gerechtshof Den Haag deed deze uitspraak in een strafzaak uit 2017 en herhaalde deze uitspraak nogmaals in iets andere bewoordingen in augustus van dit jaar. In de strafzaken ging het om personen die posters met de volgende tekst hadden opgehangen in de gemeente Krimpenerwaard. Uw

Het bouwbedrijf dat genoemd werd op de posters heeft in opdracht van de overheid een gebouw gerealiseerd dat gebruikt werd/zou gaan worden bij de uitvoering van het beleid inzake het huisvesten en het vervolgens uitzetten van vluchtelingen. De personen wilden met hun posters aandacht vragen voor het in hun ogen onjuiste overheidsbeleid inzake het uitzetten van (minderjarige)vluchtelingen en in dit verband in het bijzonder over de wijze waarop (minderjarige) vluchtelingen worden gehuisvest. De personen zijn

van mening dat een onderdeel van het overheidsbeleid bestond uit het vastzetten van onschuldige families in een gevangenis.

Doelwit Daar waar het Gerechtshof in 2017 nog tot een veroordeling van één van de personen komt, bepaalt het Gerechtshof in 2018 dat geen strafbaar feit is gepleegd. Hoewel dit feit op zich al wonderlijk is (de feiten zijn identiek), verwonder ik mij nog meer over dat zinnetje in het arrest: als je meedoet aan aanbestedingen ter uitvoering van bekritiseerd overheidsbeleid, ben je eerder een doelwit; als aannemer moet je daar rekening mee houden. Wat bedoelt het Hof precies met deze zin? Bedoelt het Hof dat je huid als aannemer dan maar dikker moet zijn, dan die van aannemers die niet meedoen aan aanbestedingen? Of is het alleen maar een feitelijke constatering?

Muur Bekritiseerd overheidsbeleid is er genoeg. U hoeft de krant maar open te slaan en u kunt er over lezen. Niet alleen de opvang en/of ‘deportaties’ van vluchtelingen binnen Europa is een

precair en bekritiseerd onderwerp, maar denk ook aan de bouw van de muur tussen de Verenigde Staten en Mexico. De aannemer die die muur gaat bouwen (als het ooit al gaat gebeuren), zal zeer waarschijnlijk ook vervelende posters of vergelijkbare acties kunnen verwachten. Ook abortusklinieken, laboratoria die dierproeven verrichten en/of advocaten die – al dan niet door de overheid gefinancierde – rechtsbijstand verlenen aan verdachte personen zijn met enige regelmaat mikpunt van kritiek. Wanneer het gaat om gevoelige onderwerpen kan je ‘vervelende posters’ verwachten.

Andere formulering De aanbestedingssetting en/of het feit dat er veel publiek geld wordt uitgegeven lijkt mij niet relevant. Van mij had het Gerechtshof het zinnetje dan ook beter kunnen weglaten, of anders kunnen formuleren. Meedoen aan aanbestedingen maakt je geen doelwit, maar werken aan precaire zaken (helaas) wel…

MARISSA WILLEMSE

Een vraag stellen of juridisch doorpakken? Gisteren zat ik aan m’n avondeten. De eerste hap smaakte prima, maar bij een volgende hap merkte ik dat de stukjes kip nog niet helemaal gaar waren. De kip ging dus terug in de pan. Iedereen vindt dat logisch, maar bij een aanbesteding blijkt het minder eenvoudig om het proces bij te sturen. Hoe werkt het in de praktijk? Na publicatie gaat een inschrijver aan de slag. Hij vraagt de aanbesteder vriendelijk om aanvullende gegevens. Daar komt helaas een onbevredigend antwoord op. De inschrijver probeert het nog eens en legt expliciet uit waar de pijn zit. Opnieuw krijgt hij de deksel op z’n neus. Welke optie blijft er over? Bellen? Vaak niet toegestaan. Niet inschrijven? Zonde van alle

calculatiekosten. Accepteren? Ondenkbaar, want het risico is te groot. Om de juiste juridische weg te bewandelen, meld je een klacht eerst bij de aanbesteder en vervolgens bij het klachtenmeldpunt van de aanbestedende dienst. Eventueel kan een inschrijver de klacht nog voorleggen aan de Commissie van Aanbestedingsexperts. Als dat geen soelaas biedt resteert de gang naar de rechter. En daar wringt ‘m de schoen. Om bij de rechter kans van slagen te hebben, moet het dossier op orde zijn en alle stappen zijn doorlopen. Inschrijvers moeten daarom hun klacht tijdig én formeel indienen om niet achter het net te vissen. Dat moeten opdrachtgevers zich

realiseren. Ook de Commissie van Aanbestedingsexperts heeft hier een taak, bijvoorbeeld door alle klachten in behandeling te nemen. Dat geldt óók voor klachten die de inschrijver niet expliciet als klacht heeft ingediend bij de aanbesteder. Op juridisering van aanbestedingen zit niemand te wachten. Daarom mijn oproep om vragen prioriteit te geven. Maar daarnaast óók begrip te hebben voor de formele noodzaak om klachten in te dienen en die serieus en voortvarend in behandeling te nemen. Op die manier kunnen we het aanbestedingsproces bijsturen. Net zoals de maaltijd bij mij thuis; uiteindelijk heb ik lekkere, gare kip gegeten.

Marissa Willemse, Stichting Marktwerking Installatietechniek (SMI), onderdeel van UNETO-VNI

donderdag 8 november 2018, Cobouw 82

AANBESTEDEN

Geïntegreerde contracten vanuit OG-perspectief: ‘We kunnen zoveel beter…’ Enkele maanden geleden lieten Roy Ter Welle en Hessel Rood in Cobouw hun licht schĳnen over de worsteling van opdrachtnemers met kwaliteitsborging en de toepassing van systems engineering bĳ geïntegreerde contracten (“De worsteling met kwaliteitsborging en systems engineering op geïntegreerde contracten”). Ook opdrachtgevers worstelen nog steeds, maar dan op een aantal andere vlakken.

Dennis de Raat & Jeroen Mathyssen, consultants contractmanagement bij Balance – Advies, Projecten, Interim www.balance.nl DOOR DENNIS DE RAAT EN JEROEN MATHYSSEN

e klacht dat geïntegreerde contracten zorgen voor ‘papieren tijgers’ tijdens de uitvoering is al bijna net zo oud als de UAV-gc zelf. Die klacht lijkt een terugkerend fenomeen in projecten. Ook de voorbeelden van projecten die op teleurstellingen zijn uitgelopen bij zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers zijn legio. Waarom is dit zo en wat gaat er mis? Dat geïntegreerde contractvormen niet het ‘ei van Columbus’ zijn moge duidelijk zijn, maar het is wel een contractvorm die zeer goed bruikbaar en werkbaar is in diverse type projecten. Dit hoeven zeker niet alleen hele grote of complexe projecten te zijn. UAV-gc is ook goed toepasbaar bij eenvoudigere en kleine projecten. In onze praktijk zien wij verschillende terugkerende oorzaken waarbij het probleem én de sleutel om het op te lossen bij de opdrachtgever ligt. In dit artikel benoemen we drie oorzaken. In een reeks van drie artikelen wordt elke oorzaak nader beschouwd en geven we concrete tips aan opdrachtgevers. 1. Proportioneel vs. beheersbaar Een van de oorzaken is dat het lastig is voor opdrachtgevers om contracten op te stellen die proportioneel zijn voor de opdrachtnemer en beheersbaar voor de opdrachtgever. De papieren tijger die ontstaat na gunning is al ruim voor die tijd verwekt tijdens de contractvoorbereiding. Opdrachtnemers raken gefrus-

treerd van de hoeveelheid papier dat moet worden geproduceerd. Eisen moeten immers allemaal worden aangetoond en gevraagde documenten moeten allemaal worden geproduceerd. In de praktijk raken zowel opdrachtgever als opdrachtnemer verstrikt in een papieren web waarbij het projectdoel allang niet meer centraal staat. UAV-gc is geen ‘papieren tijger’, dat maken opdrachtgevers ervan! En dat kan zeker anders….. 2. Helder én logisch Een volgend punt is dat contracten inhoudelijk lang niet altijd helder of logisch zijn. Dat een contract een consistente lijn dient te bevatten van een abstract projectdoel naar een set aan uitgewerkte proces- en producteisen zal vermoedelijk niemand tegenspreken. Toch is deze logische lijn wat geregeld ontbreekt of waarvan niet duidelijk is dat deze bestaat. Daarbij worden contracten dan ook nog volgestopt met een stapel bijlagen waarvan de status niet duidelijk is beschreven. Hoe dient een opdrachtnemer te weten dat die ene bij-

lage tot op de letter opgevolgd moest worden en die andere losjes geïnterpreteerd mag worden? Hoe weet de opdrachtnemer dat de opdrachtgever projectdoelen heeft die niet in een contract staan verwoord? Een helder en logisch contract helpt zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer. 3. Vertrouwen Tot slot constateren wij geregeld dat er door opdrachtgevers met een ongezond wantrouwen richting opdrachtnemers wordt gestart met een project. Er is een gezellige project-startup geweest maar van écht vertrouwen is geen sprake. Dit kan in een project grote gevolgen hebben. Door het wantrouwen deelt de opdrachtgever niet zijn zorgen met de opdrachtnemer en vice versa. Terwijl van diezelfde opdrachtnemer wel wordt verwacht dat deze de opdrachtgever volledig ‘ontzorgt’. De opdrachtnemer maakt vervolgens niet waar wat de opdrachtgever had verwacht en de opdrachtgever voelt zich daardoor weer gesterkt in zijn wantrouwen. Een vicieuze cirkel is ontstaan. Een paar simpele samenwerkingsprincipes kunnen er voor zorgen dat men elkaar beter begrijpt en dat komt de samenwerking en het projectdoel enorm ten goede! Hoe nu verder? Het toepassen van geïntegreerde contractvormen moet niet worden gezien als een trucje. Het vergt een andere denkwijze van en de juiste voorbereiding door opdrachtgevers. Graag nemen we jullie mee in deze reeks van artikelen om met duidelijke en concrete tips een positieve verandering in te zetten!

RONEL DIELISSEN-KLEINJANS

De Betondag, alleen net even anders Bent u helemaal klaar voor de Betondag? Alle collega’s keurig in het pak gestoken. De toespraken netjes op papier. Gloednieuwe folders en brochures in de aanslag. De stand op en top. En de koffiemachine gevuld met de laatste Italiaanse bonenmode. Laat maar komen die nieuwsgierige beursbezoekers op 15 november in de Doelen van Rotterdam. Net als ieder jaar. Bij HeidelbergCement (Mebin, ENCI en Sagrex) doen we het dit jaar eens anders. We hebben ervoor gekozen om deze Betondag anders aan te vliegen. Na zestig jaar is het tijd voor verandering, vinden wij. Noem het ontwikkeling. Natuurlijk vinden we de Betondag nog steeds heel belangrijk voor de branche. We zijn niet voor niets Golden Member. Dat is een bewuste keuze die verwachtingen en verplichtingen schept. Maar die gaan we dit jaar op een andere manier invullen. In plaats van mensen op onze stand te ontvangen, zwermen we zelf uit over de beursvloer. We zijn betrokken bij verschillende workshops, lezingen en symposia. Faciliterend, actief meewerkend. Direct aanspreekbaar op de plekken waar we met onze kennis van beton van de meeste waarde kunnen zijn. Maar dat niet alleen. Geen eigen stand biedt de kans om zelf meer inspiratie op te doen bij anderen. Om zelf ook lezingen en workshops te kunnen volgen. Wij noemen dat het nieuwe netwerken. Want netwerken, daar blijft het natuurlijk altijd over gaan op de Betondag. En net zoals de gehele betonbranche in ontwikkeling is, kiezen wij voor een andere manier om al die professionals te bereiken. Ik zie dat in de komende jaren steeds vaker gebeuren. Beurzen die nieuwe wegen inslaan, die innovatief zijn en werken aan een modern elan, die zullen de aandacht van echte professionals in de bouwwereld trekken. Vasthouden aan oude waarden is iets van vroeger. Het thema van de Betondag is ‘Beton, duurzamer dan ooit’. Die duurzaamheid zit hem in voortdurende innovatie van onze producten. Met een open blik kijken naar de wereld van morgen. En vooral: elkaar steeds op de hoogte houden van die nieuwste mogelijkheden en ontwikkelingen. Dat gaan we dus ook weer doen op 15 november. Inspiratie geven en inspiratie halen. Met hetzelfde enthousiasme als de zestig jaar hiervoor. We zijn er helemaal klaar voor. Alleen net even anders. Ronel Dielissen-Kleinjans Algemeen Directeur Mebin

16 Regio-indeling West Noord-Holland, Zuid-Holland

Noord Friesland, Groningen, Drenthe

Zuid Zeeland, Noord-Brabant, Limburg

Oost Utrecht, Overĳssel, Gelderland, Flevoland

Gebouwtypen en soorten werk

Ramingsgroepen

a Gezondheidszorg b Grond-, Weg-, en Waterbouw en energie c Wonen d Onderwĳs e Cultuur en religie f Bedrĳven en logistiek g Horeca, sport en recreatie h Winkels en parkeren

1 10.000 - 20.000 2 20.000 - 50.000 3 50.000 - 125.000 4 125.000 - 500.000 5 500.000 - 1.000.000 6 1.000.000 - 2.000.000 7 2.000.000 - 5.000.000 8 5.000.000 - 10.00.000 9 10.000.000 - 50.000.000 0 50.000.000 en hoger - Onbekend

Ontwikkeling BV, De Trompet 2850, 1967 DD HEEMSKERK, 0251-248844

West ONTWERP

AMSTERDAM c9

AMSTERDAM f9 Bouwen multifunctioneel gebouw ‘LAB 942’ waar het Instituut voor Informatica, het Institute for Logic / Language and Computation, en het Innovation Center for Artificial Intelligence gehuisvest zullen worden op het terrein van Science Park bouwveld 12, naast de huidige FNWI faculteit. Geplande Start 7-2019 Opdrachtgever: UvA Universiteit van Amsterdam, Spui 21, 1012 WX AMSTERDAM, 020-5259111 Architect: Benthem Crouwel Architekten BV BNA, Generaal Vetterstraat 61, 1059 BT AMSTERDAM, 020-6420105 Architect: Bouwadviesbureau Strackee BV, Keizersgracht 101, 1015 CH AMSTERDAM, 020-6233157 Opdrachtgever: UVA Projectbureau Bouw & Huisvesting, Spui 21 , 1012 WX AMSTERDAM, 020-5259111 Opdrachtgever: Gemeente Amsterdam, Amstel 1 , 1011 PN AMSTERDAM, 020-5529111

WIJK AAN ZEE f8 Bouwen 40 hotelappartementen / vergaderfaciliteiten / parkeergarage op parkeerplaats van Fletcher Hotel-Restaurant Zeeduin aan de Relweg 59. Startdatum is fictief. Geplande Start 8-2019 Architect: Architectenbureau Piet Wierenga, Castricummer Werf 2, 1901 RW CASTRICUM, 0251-659111 Projectontwikkelaar: C. Nelis Bouw en

Transformeren kantoorgebouw tot 52 studio’s en appartementen / bouwen woontoren van 17 verdiepingen met 180 eenheden aan de Paasheuvelweg. Geplande Start 5-2017 Projectontwikkelaar: Doniger Urban Developments, IJsselmeerstraat 314, 1271 GE HUIZEN, 035-5234697 Projectontwikkelaar: Camelot Europe Leegstandbeheer, Noord Brabantlaan 2, 5651 LX EINDHOVEN, 088-2263568 Architect: Hendrix Architecten BV, Julianastraat 47, 6181 GP ELSLOO, 046-4862222 GEGUND

KOUDEKERK AAN DEN RIJN c9 Bouwen ca. 250 woningen, met mogelijke uitbreiding tot 800 woningen / appartementen op voormalig terrein Bos Beton aan de Hoogewaard. Project ‘Rijnpark’. Woningen worden gefaseerd gebouwd gedurende 6/7 jaar. De Raad van State heeft het bestemmingsplan geblokkeerd t.b.v. Latexfalt. Het bedrijf zou dan niet meer voldoende kunnen uitbreiden en toekomstige bewoners zouden stankoverlast kunnen ervaren. Juristen stellen dat de gemeente een inspanningsplicht heeft om te komen tot een aangepast bestemmingsplan. Er wordt nu gewerkt aan een nieuw stedenbouwkundig plan. Geplande Start 3-2019 Architect: Van Egmond Totaal Architectuur, Gooweg 5, 2201 AX NOORDWIJK ZH, 071-3619700 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Niersman

ADVERTENTIE

Trillingen, geluid en deformaties in beeld

hektec.nl

ENGINEERING EN MONITORING VOOR GWW EN GEOTECHNIEK

BV, Veurseweg 79, 2251 AA VOORSCHOTEN, 071-5601350 Projectontwikkelaar: Niersman Projectontwikkeling B.V., Veurseweg 79, 2251 AA VOORSCHOTEN, 071-5601350

ALPHEN AAN DEN RIJN b9 Bouwen 48 herenhuizen / 23 stadswoningen en 34 appartementen (allen koop) / aanleggen 135 parkeerplaatsen aan de Willem Dreesstraat. Project ‘Aarkadekwartier’. Geplande Start 1-2019 W-Installateur: Loodgietersbedrijf P.C. van der Horst B.V, Oosterwerf 7, 1911 JB UITGEEST, 0251-315650 E-Installateur: Smit Elektra BV, Bellstraat 2, 1131 JV VOLENDAM, 0299-363889 Hoofdaannemer: Thunnissen Bouw BV, Wipperplein 10--14, 2103 LR HEEMSTEDE, 088-9898300 Projectontwikkelaar: Thunnissen Ontwikkeling B.V, Wipperplein 10--14, 2103 LR HEEMSTEDE, 088-9898303 Architect: Architectenbureau van Manen BV, Atjehweg 9, 2202 AM NOORDWIJK, 071-3617200 Opdrachtgever: Gemeente Alphen aan den Rijn, Stadhuisplein 1, 2405 SH ALPHEN AAN DEN RIJN, 14-0172 UITVOERING

HAARLEM e9 Bouwen 126 appartementen (sociale huur) / 21 eengezinswoningen (sociale huur), en 4 woonwerk-woningen (vrije sector huur) / 21 eengezinswoningen (koop) / maatschappelijke ruimtes aan de Schipholweg / Hannie Schaftstraat. Project ‘Hof van Leijh’, blok V, onderdeel Slachthuisbuurt-Zuid. Steboma Ventilatietechniek BV verzorgt in dit project de gebalanceerde ventilatie Geplande Start 10-2018 W-Installateur: Handelsonderneming Steboma B.V, Kagerweg 31, 1948 PP BEVERWIJK, 0251-267010 E-Installateur: Blom Elektrotechniek Beverwijk, Wijkermeerweg 25, 1948 NT BEVERWIJK, 0251-228748 W-Installateur: Lou Buijs B.V, Lupinestraat 21, 1131 JT VOLENDAM, 0299-364569 Hoofdaannemer: HBB (Huib Bakker) Groep, Nijverheidsweg 41, 2102 LK HEEMSTEDE, 023-5296363 Opdrachtgever: Woningcorporatie Elan Wonen, Meesterlottelaan 301, 2012 JJ HAARLEM, 023-5159859 Architect: Faro Architecten B.V.,

Snel relevante bouwberichten vinden? Activeer uw gratis proef op bouwberichten.nl

Lisserweg 487d, 2165 AS LISSERBROEK, 0252-414777

NOORDWIJKERHOUT g7 Uitbreiden school Teylingen College Leeuwenhorst met 11 theorielokalen (1200 m2) / gymzaal (600 m2) aan de Langelaan / Gooweg. Geplande Start 9-2018 W-Installateur: Reith Elektrotechniek, Bedrijvenweg 7, 7161 AK NEEDE, 0545-291329 E-Installateur: Reith Elektrotechniek, Bedrijvenweg 7, 7161 AK NEEDE, 0545-291329 Hoofdaannemer: Buko Bouwsystemen Vuren, Waaldijk 64, 4214 LB VUREN, 0183-658400 Architect: Lakerveld Ingenieurs- & Architectuurbureau, Noordzijde 95-1, 4225 PL NOORDELOOS, 0183-582600 Opdrachtgever: Teylingen College locatie Leeuwenhorst, Langelaan 1, 2211 XT NOORDWIJKERHOUT, 0252-373216

AMSTERDAM a0 Bouwen Diagnostisch Centrum het Imaging Center voor het VUmc Amsterdam aan de Van der Boechorstraat in het plan ‘Kenniskwartier’. Duurzaam project vanwege een projectspecifieke beoordeling (bespoke-traject) waarin VUmc de ambitie heeft om het BREEAM keurmerk Very Good (3 sterren) te behalen. Geplande Start 4-2016 Architect: Wiegerinck Architecten Arnhem B.V, Eusebiusbuitensingel 80, 6828 HZ ARNHEM, 026-3526060 Hoofdaannemer: Ballast-Nedam Bouw & Ontwikkeling B.V, Ringwade 71, 3439 LM NIEUWEGEIN, 030-2854250 W-Installateur: ULC Groep BV, Labradordreef 18, 3565 AN UTRECHT, 030-2650500 E-Installateur: ULC Groep BV, Labradordreef 18, 3565 AN UTRECHT, 030-2650500 Opdrachtgever: VUmc Projectbureau Nieuwbouw Bijzondere Projecten, Van der Boechorststraat 7 FA-114, 1081 BT AMSTERDAM, 020-4444444

Oost ONTWERP

SINT JANSKLOOSTER c7 Bouwen 34 sociale huurwoningen aan de

donderdag 8 november 2018, Cobouw 82

BOUWBERICHTEN Molenstraat/ Bonkenhavenweg/ Monnikenweg / Kloosterkamp. De bouw wordt gefaseerd uitgevoerd de 1e fase bestaat uit de bouw van 14 woningen. Vervolgens worden de 19 woningen aan de Monnikenweg gesloopt waarna de bouw start kan starten van fase 2 deze omvat 20 woningen. De gemeenteraad is in oktober 2018 akkoord gegaan met de plannen. Geplande Start 4-2019 Architect: TWA architecten, Bourboomweg 26, 9112 HL BURDAARD, 0519-241550 Opdrachtgever: Wetland Wonen Groep, Weg Van Rollecate 11a, 8325 CP VOLLENHOVE, 0527-249710 Opdrachtgever: Gemeente Steenwijkerland, Vendelweg 1, 8331 XE STEENWIJK, 0521-538500

DALFSEN c6 Bouwen 10 twee-onder-een- kapwoningen en 2 vrijstaande woningen op de vml. locatie van basisschool Het Kleine Veer aan de Baarsmastraat in het plan ‘Het Kleine Veer’. Omwonenden hebben een gang naar de Raad van State gemaakt, uitspraak wordt nog in 2018 verwacht. Verkoop is gestart op 24 oktober 2018. Geplande Start 1-2019 Architect: Van den Berg Architekten IJsselmuiden BV, Dorpsweg 103, 8271 BL IJSSELMUIDEN, 038-3315251 Projectontwikkelaar: Loostad B.V., Boogschutterstraat 44, 7324 BA APELDOORN, 055-3683800 GEGUND

WIERDEN e6 Bouwen 11 huurwoningen en een nieuw verenigingsgebouw t.v.v. voormalige St. Jansgebouw aan de Stationsstraat / Kerkstraat. De woningen zijn bedoeld voor starters op de huizenmarkt en ouderen, waarvan een deel zorg nodig heeft. Contactpersoon projectontwikkelaar wil niet genoemd worden. Geplande Start 12-2018 E-Installateur: Hoogstraten Groep, V.W. Poelmanweg 5 B, 7602 PC ALMELO, 0546-473673 W-Installateur: Hoogstraten Groep, V.W. Poelmanweg 5 B, 7602 PC ALMELO, 0546-473673 Architect: EVE Architecten BV, Ernst Machstraat 2, 7442 DL NIJVERDAL, 0548-656950 Projectontwikkelaar: Orbys O.G. B.V., Rijssensestraat 52 , 7642 CZ WIERDEN, 0546-760060 Hoofdaannemer: Goossen Te Pas Bouw B.V, Marssteden 200, 7547 TD ENSCHEDE, 053-4330410

TUBBERGEN c8 Bouwen, na sloop tuincentrum De Esch, 16 rijtjeswoningen / 30 twee-onder-een-kap woningen / 6 vrijstaande woningen (huur/ koop verdeling n.n.b.). Plan ‘De Esch’. Projectontwikkelaar is CPO verenigd in VOF De Esch, contact verloopt via architect en aannemer. Er is bij de aannemer nog geen projectteam gevormd. Startdatum is fictief. Geplande Start 3-2019 Projectontwikkelaar: Aannemingsbedrijf E.G.J. Steggink B.V., Kerkstraat 87 , 7667

PW REUTUM, 0541-670666 Projectontwikkelaar: VOF De Esch, Kerkstraat 87, 7667 PW REUTUM, Hoofdaannemer: Aannemingsbedrijf E.G.J. Steggink B.V., Kerkstraat 87 , 7667 PW REUTUM, 0541-670666 Architect: Building Design Architectuur B.V, Hoofdstraat 43, 7625 PB ZENDEREN, 074-2659966 UITVOERING

DRUTEN c6 Bouwen, na sloop, 13 woningen aan de Veerstraat 5. Voormalig terrein van transportbedrijf Klarenbeek. Geplande Start 8-2018 Hoofdaannemer: Aannemersbouwbedrijf Van der Helden B.V, De Geer 22, 4061 RR OPHEMERT, 0344-650490 Projectontwikkelaar: KlokGroep B.V., Kanaalstraat 200, 6541 XN NIJMEGEN, 088-0249100 Architect: JongZeeuw Architecten BV, Waaldijk 191, 4171 CD HERWIJNEN, 0418-582597

VLEUTEN b8 Bouwen VO school Vleuterweide t.b.v. het Via Nova College VMBO voor ca. 800 leerlingen / 2 gymzalen aan de Oesterzwam. Duurzaam project vanwege pv-panelen / LED verlichting Geplande Start 12-2017 E-Installateur: Terberg Totaal Installaties Utrecht bv, Swammerdamweg 7, 3401 MP IJSSELSTEIN UT, 030-6860711 W-Installateur: Kin Installatietechniek, Rector Buijselstraat 20, 5121 JP RIJEN, 0161-290500 Hoofdaannemer: Slokker Bouwgroep vestiging Eindhoven, Luchthavenweg 67 D, 5657 EA EINDHOVEN, 040-3031750 Architect: BDG Architecten Ingenieurs, Grote Voort 5, 8041 AM ZWOLLE, 038-4213337 Opdrachtgever: Gemeente Utrecht, Stadsplateau 1, 3521 AZ UTRECHT, 14-030

DRUTEN c5 Verbouwen / herontwikkelen achterste gedeelte voormalige horecazaak De Burcht aan de Kattenburg 37. Pand wordt gedeeltelijk gesloopt t.b.v. de bouw van 6 woningen. Voorkant pand blijft staan. Installateurs bekend bij aannemer. Geplande Start 9-2018 Hoofdaannemer: Aannemersbouwbedrijf Van der Helden B.V, De Geer 22, 4061 RR OPHEMERT, 0344-650490 Projectontwikkelaar: KlokGroep B.V., Kanaalstraat 200, 6541 XN NIJMEGEN, 088-0249100 Architect: JongZeeuw Architecten BV, Waaldijk 191, 4171 CD HERWIJNEN, 0418-582597

Elektrotechnisch Bureau, Hunnenpad 7, 5349 BG OSS, 0412-638324 Hoofdaannemer: KlokGroep B.V., Kanaalstraat 200, 6541 XN NIJMEGEN, 088-0249100 Projectontwikkelaar: KlokGroep B.V., Kanaalstraat 200, 6541 XN NIJMEGEN, 088-0249100 Architect: De Zwarte Hond Architecten, Hoge der A 11, 9712 AC GRONINGEN, 050-3134005

Hoofdaannemer: Hoefnagel Totaalbouw BV, Hogevaart 125, 5161 PM SPRANGCAPELLE, 0416-332898 Architect: Lugten Malschaert Architecten B.V., Buiten Walevest 2, 3311 AD DORDRECHT, 078-6393535 Opdrachtgever: Coöperatieve Vereniging Waalwijk Wonen UA, Plantlust 49, 5141 SK WAALWIJK, 0416-650951 UITVOERING

HEESCH h7

Zuid ONTWERP

SINT-MICHIELSGESTEL c6 Bouwen, na sloop boerderij, 11 woningen aan de Schijndelseweg / Vestdijkstraat. Onderdeel van project Parkhagen. Project heeft langere tijd stilgelegen. Bestemmingsplan is nu vastgesteld. Architect bekend bij ontwikkelaar. Eind 2018 zal de aannemer bekend worden gemaakt. Geplande Start 3-2019 Projectontwikkelaar: BPD, regio Zuid, Kronehoefstraat 72, 5622 AC EINDHOVEN, 040-2659859

OSS b7 Bouwen crematorium Bossrijk met aula / aanleggen parkeerterrein naast het uitvaartcentrum aan de Docfalaan. Naar verwachting wordt februari 2019 gestart met de bestemmingsplanprocedure. Verwachte start bouw Q2 2020. Geplande Start 5-2020 Architect: Theo Verburg Architecten, Bettekamp 11, 6712 EG EDE GLD, 0318-619629 Opdrachtgever: Uitvaartverzorging van Lith B.V, Docfalaan 2, 5342 HZ OSS, 0412-623173 GEGUND

WAALWIJK d7 Bouwen, na sloop voormalige Oranjeschool, 16 vrije sector huurwoningen geschikt voor met name de 55+’ers en mogelijk ook op mensen die licht zorgbehoevend zijn. De woningen worden duurzaam gebouwd, zijn gasloos (all-electric) en levensloopbestendig met alle primaire woonruimtes op de begane grond aan het Oranjeplein. Geplande Start 5-2019

Bouwen, na sloop restaurant, 42 huurappartementen (waarvan 25 appartementen sociale huur) en commerciële ruimte in het plan ‘Korenbeurs’ op de locatie van het vml. Chinees restaurant aan de Graafsebaan / Nistelrodeseweg. Sloop is gereed en uitgevoerd door Loonbedrijf Peter Loeffen. Geplande Start 5-2018 E-Installateur: Verstegen Elektro, Kerkstraat 11, 5476 KA VORSTENBOSCH, 0413-311450 W-Installateur: W.T.I. Installatietechniek, Achter de Brandweer 3 , 7891 PZ KLAZIENAVEEN, 0591-394062 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Peter Peters, Scheltseweg 13, 5374 EB SCHAIJK, 0486-463788 Projectontwikkelaar: Boslo Investment B.V., Weijen 39, 5388 HM NISTELRODE, 0412-613044 Architect: Architectenbureau WAGTERKRIJGER, St. Agnietenstraat 5, 4001 NB TIEL, 0344-571850 Projectontwikkelaar: Bouwbedrijf Peter Peters, Scheltseweg 13, 5374 EB SCHAIJK, 0486-463788

EINDHOVEN f7 Bouwen hotel 70 kamers / restaurant / galerie / parkeerkelder aan de Kleine Berg 43 op voormalig Luciferterrein (ook wel bekend als Van der Schootterein). Project ‘Hotel The Match’. Twee bestaande panden, waaronder (rijksmonument) Van der Schootpand, wordt herontwikkeld tot hotel lobby. Project heeft vertraging opgelopen vanwege uitspraak Raad van State over oorspronkelijk plan. Hierop is het plan aangepast. Geplande Start 11-2017 W-Installateur: Bevers Installatietechniek BV, Waardsestraat 30, 5388 PP NISTELRODE, 0412-612106 E-Installateur: Mansveld Elektrotechniek BV, Le Havre 1, 5627 ST EINDHOVEN, 040-2591111

ADVERTENTIE

Topniveau

ARNHEM b7 Bouwen 13 koopwoningen / commerciële ruimten / aanleggen 14 parkeerplaatsen op het binnenterrein aan het Kerkplein. Project ‘De Martinus’. Geplande Start 5-2018 W-Installateur: Van der Sluis Technische Bedrijven, Kamperzeedijk 57 , 8281 PB GENEMUIDEN, 038-3446555 E-Installateur: Bras en Zn BV

www.hardeman-vanharten.nl Volg ons ook via:

T 0318 46 15 51 | E info@hardeman-vanharten.nl

18 Regio-indeling West Noord-Holland, Zuid-Holland

Noord Friesland, Groningen, Drenthe

Zuid Zeeland, Noord-Brabant, Limburg

Oost Utrecht, Overĳssel, Gelderland, Flevoland

Architect: Odeon Architecten B.V., Begijnenhof 4--6, 5611 EL EINDHOVEN, 040-2447716 Opdrachtgever: Land ‘s-Heeren, De Plank 120, 5504 ED VELDHOVEN, 040-2301414 Opdrachtgever: Holland Art Gallery, Hastelweg 234, 5652 CM EINDHOVEN, 040-2433322 Projectontwikkelaar: Land ‘s-Heeren, De Plank 120, 5504 ED VELDHOVEN, 040-2301414 Architect: VFO Architects, Grote Berg 18--D, 5611 KK EINDHOVEN, 040-2507700 Hoofdaannemer: BMV Bouwbedrijf BV, Heiberg 10, 5504 PB VELDHOVEN, 040-2941194

BERGEN OP ZOOM f8 Bouwen Gemeenschappelĳke Meldkamer (GMK) voor Zeeland en Midden- en West-Brabant / politiekantoor op voormalige rangeerterrein bĳ het station aan de Zuid-Oostsingel / Emplacement 2. Betreft voormalige Europese aanbesteding met ref. nr. A100023. Procedure: niet-openbaar. Geplande Start 4-2018 Opdrachtgever: Politie Nederland, Marten Meesweg 35 , 3068 AV ROTTERDAM, 06-52368594 W-Installateur: BAM Bouw en Techniek regio Zuid, Looyenbeemd 14, 5652 BH EINDHOVEN, 040-2564300 E-Installateur: BAM Bouw en Techniek regio Zuid, Looyenbeemd 14, 5652 BH EINDHOVEN, 040-2564300 Hoofdaannemer: BAM Bouw en Techniek regio Zuid, Looyenbeemd 14, 5652 BH EINDHOVEN, 040-2564300 Opdrachtgever: Politie Nederland t.a.v. Dhr. E. Breve, Ringwade 51, 3439 LM NIEUWEGEIN, 06-52026596 Architect: OTH architecten B.V, Kruithuisstraat 23, 1018 WJ AMSTERDAM, 020-6274576 Architect: Van Pelt architecten, St.-Lambertusstraat 49, 5266 AD CROMVOIRT, 0411-643800 Opdrachtgever: Veiligheidsregio Middenen West-Brabant, Doornboslaan 225-227, 4816 CZ BREDA, 088-2250000 Opdrachtgever: Gemeente Bergen op Zoom, Jacob Obrechtlaan 4, 4611 AR

Ramingsgroepen

a Gezondheidszorg b Grond-, Weg-, en Waterbouw en energie c Wonen d Onderwĳs e Cultuur en religie f Bedrĳven en logistiek g Horeca, sport en recreatie h Winkels en parkeren

BERGEN OP ZOOM, 0164-277000 Opdrachtgever: Politie Nederland t.a.v. Dhr. B. Joziasse, Ringwade 51, 3439 LM NIEUWEGEIN, 06-40261610

MOOK c7 Bouwen woonzorgcomplex met 24 zorgwoningen/ 13 zorgappartementen (plandeel 1)/ 8 koopwoningen (plandeel 2) aan de Groesbeekseweg 2/ Koningin Julianastraat. Onderdeel plan ‘Hart van Mook’. Geplande Start 10-2018 E-Installateur: G. van de Pol Installatie B.V, ‘t Oeverstraat 2, 3882 RK PUTTEN, 0341-361032 W-Installateur: Alferink Installatietechniek BV, Industrieweg 15, 7141 DD GROENLO, 0544-476200 Opdrachtgever: KlokGroep B.V., Kanaalstraat 200, 6541 XN NIJMEGEN, 088-0249100 Opdrachtgever: ZZG Zorggroep, Nijmeegsebaan 29, 6561 KE GROESBEEK, 024-6859859 Architect: FAME Groep B.V. , Burgemeester Roelenweg 40, 8021 EW ZWOLLE, 038-4258101 Hoofdaannemer: KlokGroep B.V., Kanaalstraat 200, 6541 XN NIJMEGEN, 088-0249100

KLUNDERT f5 Herontwikkelen monumentaal Kreekgebouw (voormalige bibliotheek) tot 2 kantoorruimten / 3 huurappartementen aan de Molenberglaan 2. Warmtepompen worden alleen toegepast in de kantoren. Geplande Start 10-2018 Architect: Den Hollander BV Bouwadvies en Ontwerp, Kerkring 17, 4791 HG KLUNDERT, 0168-403041 W-Installateur: Den Hollander Installaties BV, Noordschans 91, 4791 RG KLUNDERT, 0168-402629 E-Installateur: Voet Installatietechniek, Voorstraat 7, 4793 ET FIJNAART, 0168-464362 Hoofdaannemer: DH Afbouw, Witte Weideweg 2, 4759 AC NOORDHOEK, 06-51902268 Projectontwikkelaar: Van Wensen

ADVERTENTIE

PRODUCENT VAN VOORGESPANNEN BETONNEN HEIPALEN: Kopmaten: 220x220, 250x250, 290x290mm Betonkwaliteit C45/55, milieuklasse XC4

www.dambeton.nl

Gebouwtypen en soorten werk

Makelaars B.V, Molenberglaan 3, 4791 AJ KLUNDERT, 0168-401467

Noord ONTWERP

NORG g8 Bouwen, na sloop familiepretpark De Vluchtheuvel, woonzorgcomplex met 48 zorgappartementen / zorghotel (ca. 125 kamers) aan de Donderenseweg voororganisatie Goedemorgen en Flinder. Ontwerpbestemmingsplan is opgesteld. Twee scenario’s zĳn mogelĳk: het eerste is een idee over huisvesting voor mensen met dementie of een verstandelĳke beperking. Het tweede plan is een zorghotel, waar mensen voorafgaand en na chirurgie behandeld kunnen worden voor een beter herstel. Geplande Start 6-2018 Architect: HJK Architecten (Haykens Jansma Kremer), Laan Corpus den Hoorn 100, 9728 JR GRONINGEN, 050-3183444 Projectontwikkelaar: Poland en Wagemakers, Obrechtstraat 35a, 5344 AT OSS, 0412-690180 Opdrachtgever: Gemeente Noordenveld, Raadhuisstraat 1, 9301 AA RODEN, 14-050

HOOGEVEEN h9 Bouwen, na sloop Maxx Sports & Events, ĳsbaan / zwembad aan de Terpweg. De sloop van het pand is gaande en wordt uitgevoerd door Bork Sloopwerken B.V. De gemeente rekent voor de realisatie van dit project op een subsidie van 5 miljoen van de Provincie. Deze stelt echter als eis dat het project dan uiterlĳk 31 december 2019 wordt opgeleverd. Het is gebleken dat dit niet mogelĳk is, daarom heeft de gemeente een verzoek gedaan tot uitstel van de deadline naar maart 2021. Het project wordt t.z.t. uitgeschreven in een Europese Aanbesteding. Project ‘Kleine Bols’. Geplande Start 3-2020 Architect: Alynia Architecten, Noorderhaven 47, 8861 AK HARLINGEN, 0517-413333 Opdrachtgever: Gemeente Hoogeveen, Raadhuisplein 1, 7901 BP HOOGEVEEN, 14-0528

TYNAARLO b6 Bouwen mega-supermarkt van max. 2000 m2 / aanleggen ca. 135 parkeerplaatsen op het

Snel relevante bouwberichten vinden? Activeer uw gratis proef op bouwberichten.nl

perceel Borchsingel 25 in de nieuwbouwwĳk Ter Borch. Er is veel verzet van omwonenden. Ballast / Heĳmans vormen samen vof Ter Borch. In januari 2019 wordt bekend of het project in de huidige vorm doorgaat. Startdatum is ﬁctief. Geplande Start 4-2019 Architect: Architectenbureau Spaltman, Aquamarijn 3, 3641 XE MIJDRECHT, 06-19798041 Projectontwikkelaar: Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling Midden, Meander 551, 6825 MD ARNHEM, 026-3682750 Projectontwikkelaar: Heijmans Vastgoed B.V., Plotterweg 24, 3821 BB AMERSFOORT, 033-4502400

SPIJK g8 Bouwen aardbevingsbestendig Kindcentrum met 10 lokalen op het zuidelĳke deel van Veld 2 van V.V. De Poolster op Sportpark Oldencate aan de Willem de Mérodelaan. Het nieuwe kindcentrum zal onderdak gaan bieden aan OBS Fiepko Coolman / CBS De Borgstee / kinderopvang / bibliotheek. Na voltooiing van het kindcentrum wordt gestart met de bouw van de aardbevingsbestendige gymzaal / verenigingsgebouw (kantine / kleedgebouw) voor V.V. De Poolster. Het bestemmingsplan voor ‘Kindcentrum Spĳk’ ligt ter inzage van 1 november tot 12 december 2018. Geplande Start 4-2019 Architect: Team 4 Architecten B.V, Boumaboulevard 400, 9723 ZT GRONINGEN, 050-3144555 Opdrachtgever: Gemeente Delfzijl, Johan Van Den Kornputplein 10, 9934 EA DELFZIJL, 0596-639911 UITVOERING

BEDUM c6 Bouwen 10 twee-onder-een-kapwoningen aan de Meerkoet. Project ‘Laan Wonen’. Geplande Start 7-2017 Architect: Feddema Architect, Boterdiep Oz 23, 9781 JB BEDUM, 06-23444051 W-Installateur: Installatietechniek Vaatstra B.V, Verbindingsweg 19, 9781 DA BEDUM, 050-3012832 E-Installateur: Installatietechniek Vaatstra B.V, Verbindingsweg 19, 9781 DA BEDUM, 050-3012832 Opdrachtgever: Kenders Bouw, Industrieweg 37, 9781 AC BEDUM, 050-3176770 Hoofdaannemer: Kenders Bouw, Industrieweg 37, 9781 AC BEDUM, 050-3176770

donderdag 8 november 2018, Cobouw 82

Met Cobouw Bouwberichten bent u als eerste op de hoogte van de laatste acquisitiekansen, zit u eerder en beter voorbereid aan tafel en realiseert u meer omzet door een vollere orderportefeuille.

Cobouw Bouwberichten.nl Trending Topic

Metamorfose voor IJsselkade Zutphen

Artist’s impression herinrichting IJsselkade.

In Zutphen wordt hard gewerkt aan de herinrichting van de IJsselkade, als onderdeel van het programma Rivier in de Stad. Ook een deel van de hoogwaterkering wordt vervangen.

DOOR JEROEN KREULE

it programma bestaat uit een aantal projecten die zorgen voor een betere en veiliger verbinding tussen de Zutphense binnenstad, de IJssel en De Hoven. Hosper Landschapsarchitectuur en stedebouw is verantwoordelijk voor het ontwerp, de aannemer is een combinatie van NTP en De Klerk. De eerste fase van de herinrichting van de IJsselkade is onlangs afgerond. Het gaat om het gedeelte tussen De Bult van Ketjen en het waterwerk. De kade heeft een parkachtige inrichting gekregen, met trappen waar mensen op kunnen zitten. De trappen geven de rivier bovendien iets meer ruimte bij een hoge waterstand. De rijbaan heeft een nieuwe inrichting gekregen, met meer ruimte voor fietsers en voetgangers. Onder de grond zijn kabels en leidingen vervangen, bovendien heeft de rijbaan IJsselkade nieuwe verlichting gekregen.

In samenwerking met waterschap Rijn en IJssel is ook een deel van de hoogwaterkering vervangen. Deze kering beschermt de stad tegen hoog water en moet voldoen aan strenge normen, aldus het waterschap. De hoogte van de kering is gelijk gebleven, maar heeft wel een nieuwe, bakstenen bekleding gekregen. De tweede fase bestaat uit de herinrichting van de IJsselkade tussen het waterwerk en de Noorderhaven. Tijdens archeologisch onderzoek in de aanloop naar de herinrichting is een historische kademuur ontdekt. Deze kademuur is in 1863 gebouwd als vestingswerk. Na 1881 werd deze muur gebruikt als laadloskade. De oude kade wordt straks weer zichtbaar gemaakt. Ook komt er nieuwe horeca op de IJsselkade. De metamorfose van de IJsselkade – die naar verwachting in 2020 is afgerond - is eveneens onderdeel van het Deltaprogramma Ruimte voor de Rivier. Dit programma richt zich op een veiliger rivierengebied én een aantrekkelijke leefomgeving. Op ruim dertig plaatsen langs de Rijntakken – zoals de IJssel, Waal,

Nederrijn en Lek – krijgt de rivier meer ruimte. Zodat vier miljoen bewoners van het rivierengebied beter beschermd zijn tegen overstromingen.

Bouwberichten.nl Plaats: Zutphen Opdrachtgever: Gemeente Zutphen Ramingsgroep: 9 miljoen euro Nummer: 229751 Uitgebreide informatie over dit project zien, inclusief alle contactpersonen en marktpartijen? Bekijk dit project op bouwberichten.nl. Heeft u een inhoudelijke vraag of opmerking, neem dan contact op met het redactieteam van Cobouw Bouwberichten: content@vakmedianet.nl.

Betonreparatie

Bouwkundige opnamen Stucadoors- en & trillingsmetingen afbouwbedrĳven

Montfoort Onderdeel van Ardon Afdichtingsbedrijf B.V. en werkt samen met zusterbedrijf: Van Dongen Montfoort Bouwspecialiteiten (www.hdongen.webklik.nl)

Betonherstel • Injecteren • Kunststof vloeren Kelderafdichting • Kitverwerking • Vochtwering Tasveld 15, 3417 XS Montfoort • T 0348 - 473815 F 0348 - 475318 • E info@ardon.nl • www.ardon.nl

De ZEKERHEID van een Erkend en GECERTIÚCEERD stukadoors- en afbouwbedrijf • Stukadoorswerken • Spuitwerken • Gipsblokkenwanden compleet • Cellenbetonwanden (VHP)

Bodeminjectie Bodeminjec e • Grondstabilisa e • Lekkages in bouwkuipen

Draglineschotten Tel.: Mail:

•

B&P Bodeminjec e BV Korte dreef 9a • 4131 PM Vianen Tel.: 0347-370303 • Fax 0347-375986 info@bodeminjec e.nl • www.bodeminjec e.nl

+31 85 2732730 info@ko-mats.com

Azobe dragline schotten Gebruikte dragline schotten Vanuit onze voorraad leveren wij wereldwijd het juiste schot voor elke toepassing, waarbij speciale uitvoeringen uiteraard bij onze service behoren.

De Bruyn Intergips Afbouw B.V. Laan van London 200, 3315 LG Dordrecht Postbus 130, 3300 AC Dordrecht Telefoon: 078 - 621 44 53 E-mail: info@debruyn-intergips.nl Website: www.debruyn-intergips.nl

Vochtwering

Uw vertrouwde adres voor verkoop en verhuur

Vochtwering, een kunst die wij verstaan!

Houthandel G.A. Wesselink-Hofs B.V. Dé leverancier van Azobé draglineschotten!

Kelderlekkages • Optrekkend vocht • Betoninjec es

Randerstraat 9, 8121 PM Olst, 0570-592763 www.wesselink-hofs.nl mail@wesselink-hofs.nl

Perfusie B.V. <ŽƌƚĞ ĚƌĞĞĨ ϵĂ͕ ϰϭϯϭWD sŝĂŶĞŶ ͻ dĞů͘ ϬϯϰϳͲϯϳϬϯϳϯ ͻ &Ăǆ ϬϯϰϳͲϯϳϱϵϴϲ info@perfusie.nl • www.perfusie.nl

Landmeten & maatvoering FACTO GEO – vakmensen in meetwerk Bouw&Infra, Industrie, Vastgoed, Overheid maatvoering – 3D scannen&modelleren – deformatiemetingen www.facto-geo.nl / T:0570-503250 / oﬀerte@facto-geo.nl

Wegwijzers plaatst u 13, 26 of 52 weken achter elkaar. U kunt al instappen vanaf € 63,75 per plaatsing (excl. btw).

Al sinds 1983 de specialist in injecteren • Bouwput Lekkages • Grondinjecties / Bodeminjecties • Kelderafdichting T 0347-375059

• Betoninjectie • Optrekkendvocht behandeling

E info@prevent-vochtwering.nl

W www.injecteren.nl

Wilt u uw bedrijf vindbaar maken via Wegwijzers bel dan naar: Jetvertising b.v., 070-3990000 Zij wijzen u graag de weg naar de verschillende deelname mogelijkheden.

WERKEN MET SLIMME MACHINES

Hoe voorkomen we graafschade?

Hoe slim zijn slimme machines?

Wat is de meerwaarde van een slimme machine?

Wat levert het mij als ondernemer op?

Leren van experts? Kom dan naar de BouwMachines Kennisdag! WOENSDAG 28 NOVEMBER 2018

BOUW & INFRAPARK HARDERWIJK

VOOR MEER INFORMATIE & INSCHRIJVEN

WWW.BOUWMACHINESKENNISDAG.NL KENNISPARTNER:

ADVISEUR:

PREMIUM PARTNERS:

PARTNERS:

SPONSORS:

SLIMME TELEMATICA OPLOSSINGEN

Robotarm met terugkoppeling De nieuwste generatie telebotica vereenvoudigt werken op afstand aanmerkelijk. I-Botics ontwikkelde een toepassing waarmee je het kunt voelen als je robotarm ergens tegenaan stoot bij bijvoorbeeld las-, onderhouds- of baggerwerk. I-Botics, het ‘Joint Innovation Centre’ van TNO en universiteit Twente, maakt gebruik van haptische terugkoppeling om direct te kunnen voelen of het goed

zit. Doordat een ingebouwd motortje terugduwt ervaart een operator, die via een scherm een robotarm bedient, wat hij ziet als een aanraking. Dat komt van pas bij uitvoeren van complexe taken onder water, in gevaarlijke omstandigheden of op grote afstand. I-Botics zoekt nog partners voor het ontwikkelen van praktijktoepassingen. www.i-botics.com

Ultradunne vacuüm beglazing AGC Glass Europe start in maart 2019 in haar fabriek in Lodelinsart (België) met de productie van innovatief vacuümglas. Het moet resulteren in beglazing die de prestaties in thermische en geluidsisolatie van drievoudige beglazing benadert of zelfs verbetert. De nieuwe ‘Fineo’-beglazing is nog geen 1 centimeter dik. Dat is zo’n vier maal dunner dan triple beglazing. Het weegt

ook een derde minder. Omdat vacuümglas zo dun is, heeft het bovendien een betere lichtdoorlaat. De thermische Ug-coëfficient van vacuümglas bedraagt 0,4 tot 0,7 W/(m2K). Glasspecialist AGC ontwikkelt het innovatieve product samen met Panasonic, dat zijn expertise in schermen inbrengt. www.agcnederland.nl

ADVERTENTIE

BELANGRIJKE ONLINE VEILING

Boels Verhuur | Bouwmachines en power tools !

GROTE VOORRAAD bouwmachines, aanhangwagens en elektrische gereedschappen: (licht)generatoren, materialen voor hijswerk en de beton-, sloop-, utiliteits-, grond- en asfaltindustrie. TOPMERKEN w.o. JLG, Terex, SDMO, Bosch, Spit, Kärcher, etc. SLUITING BIEDINGEN:

21 NOVEMBER

www.TroostwijkAuctions.com

donderdag 8 november 2018, Cobouw 82

COLOFON Klantenservice Vakmedianet Telefoon: (088) 58 40 888 Postbus 31, 2370 AA Roelofarendsveen Redactie Cobouw Vakmedianet/BouwCommunities BV T.a.v. redactie Cobouw Prinses Margrietlaan 3 2404 HA Alphen aan den Rĳn Uitgeefdirecteur Fréderique van de Poll frederiquevandepoll@vakmedianet.nl Hoofdredactie Theo van Vugt, hoofdredacteur theovanvugt@vakmedianet.nl Joost Zwaga, adjunct-hoofdredacteur joostzwaga@vakmedianet.nl Persberichten Cobouw@vakmedianet.nl Redactie Thomas van Belzen (chef onderzoek, Cobouw Café) thomasvanbelzen@vakmedianet.nl Marc Doodeman, (economie, data) marcdoodeman@vakmedianet.nl Ingrid Koenen (aanbesteden) ingridkoenen@vakmedianet.nl Marĳe de Leeuw (verslaggeving) marĳedeleeuw@vakmedianet.nl Ad Tissink (techniek) adtissink@vakmedianet.nl

HOOGTEPUNTEN Trees van Haarst, directeur-bestuurder bij Patrimonium woonservice en Rob van der Jagt, directeur bij Trebbe Wonen, hebben de overeenkomst ondertekend voor de bouw van 46 gasloze sociale huurwoningen op Eiland D en G in Veenendaal. De woningen worden gerealiseerd naar een ontwerp van De Zaak van NN uit Apeldoorn. Het plan omvat 46 rijwoningen uitgevoerd in verschillende types. Op Eiland D is de samenhang gezocht met de bestaande koopwoningen. Doordat elk blok woningen een eigen kleur metselwerk, andere raamopeningen en bijpassende luifellengte krijgt, krijgt elke woning haar eigen identiteit. Op Eiland G zijn de 22 huurwoningen een omlijsting van een brede groenzone. De woningen sluiten met de aantrekkelijke kleurstellingen en de houten geveldelen aan op het landelijke karakter van dit eiland.

Online-coördinator Wesley van Haaster wesleyvanhaaster@vakmedianet.nl Eindredactie Hendrik-Jan Huurdeman hendrikhuurdeman@vakmedianet.nl (088) 58 40 998

Woningcorporatie Woonservice is gestart met de nieuwbouw van 28 seniorenappartementen op de locatie “De Wegwijzer” in Westerbork. Begin 2020 kunnen de eerste bewoners hun intrek nemen in het nieuwe appartementencomplex. Bothilde Buma, directeur-bestuurder Woonservice, verrichtte de eerste graafwerkzaamheden: “Dit is voor senioren een prachtige locatie om te wonen. Dicht bij voorzieningen en pal naast zorgcentrum ’t Derkshoes. We zijn blij dat de bouw nu gestart is. Er is veel vraag naar seniorenwoningen in Westerbork en we verwachten dat deze vraag de komende jaren gaat toenemen. Om die reden investeren wij fors in het aantal levensloopbestendige woningen in ons gehele werkgebied.” In Purmerend verloopt de bouw van de nieuwe mbo-school aan het Karekietpark voorspoedig. Eind oktober werd

het hoogste punt bereikt. Speciaal hiervoor is een officiële handeling georganiseerd. In het bijzijn van de heer Vethman, locatiedirecteur, mevrouw Van der Veen, directeur Facilitair Bedrijf van het Horizon College, de heer Kool, directeur Regio College en de heer Verdellen, directeur SMT Bouw & Vastgoed werd een gevelelement geplaatst en gesteld. Hertogbouw (een samenwerking tussen gebieds- en vastgoedontwikkelaar AM, Heijmans Vastgoed, Dura Vermeer Bouw en Hendriks Projectontwikkeling) heeft het startsein gegeven voor de bouw van 55 koopwoningen en 39 huurwoningen in fase 1 en 2 van Zuiderlei in de gebiedsontwikkeling De Groote Wielen in Rosmalen (gemeente ’s-Hertogenbosch). Wethouder Roy Geers verricht samen met Wilco van den Ban, directeur AM Zuidwest, de officiële handeling. Zuiderlei omvat in totaal circa 120 woningen. De ontwerpen zijn afkomstig van verschillende architecten: Bedaux de Brouwer Architecten in Goirle, Architecten aan de Maas te Maastricht en agNOVA architecten in Amersfoort. De realisatie is in handen van Dura Vermeer Bouw.

Een tip voor deze rubriek? Mail uw tekst en foto, of bel naar cobouw@vakmedianet.nl. 088-5840754

Vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl Basisontwerp Menno van der Veen Freelancemedewerkers Edo Beerda, Alex de Haan, Peter de Lange, Michiel Maas, Yvonne Ton, Jan Smit. Fotografen Persbureau APA, Ronald Bakker, Guido Benschop, Ton Borsboom, Fotopersbureau Dĳkstra, John Gundlach (Flying Holland), Alex de Haan (Persbureau Noordoost), Ruud Jonkers, Suzanne van der Kerk, Christiaan Krouwels, Eran Oppenheimer, Ruud Ploeg, Ries van Wendel de Joode. Redactie vakgebieden E-installaties en W-installaties Marjolein Eilander marjoleineilander@vakmedianet.nl Maarten Legius, maartenlegius@vakmedianet.nl Tieneke Wilms, tinekewilms@vakmedianet.nl Infograﬁeken Erik Flokstra, Pixels G Inkt Advertenties Najia El Zoulali, (088) 58 40 822 najiaelzoulali@vakmedianet.nl Postbus 448 2400 AK Alphen aan den Rĳn Abonnementen Jaarabonnement binnenland € 775,- (excl. btw). Het basisabonnement bestaat uit: twee keer per week de Cobouw-krant inclusief thema-specials, persoonlĳke inlogcode voor onbeperkt toegang tot www.cobouw.nl, gebruikmaking van de Cobouw-nieuws app en Cobouw-krant app, toegang tot de vĳftig laatste Bouwberichten, een uitgebreide nieuwsbrief op alle werkdagen. Op alle artikelen in Cobouw en op Cobouw.nl rust auteursrecht. Auteursrechtelĳk beschermde werken mogen niet elders openbaar worden gemaakt, gearchiveerd of verveelvoudigd zonder schriftelĳke toestemming van de hoofdredacteur of de uitgever. Indien bĳ gebruik van artikelen van weekblad Cobouw en/of Cobouw.nl niet is voldaan aan bovenstaande, is Cobouw gerechtigd hiervoor schadevergoeding te claimen.

NOVEMBER 30 okt t/m 6 nov. Cursus energieneutraal bouwen voor installateurs. De cursusdagen in Ede voor installateurs zĳn op 30 oktober en 2 en 6 november 2018. Bĳna gelĳktĳdig vindt ook een cursus voor bouwkundigen plaats. 13/15 nov Kennismarkt Omgevingswet 2018 Hoe gaat uw werk veranderen? Onmisbaar voor alle professionals in het brede omgevingsdomein. Krĳg de laatste stand van zaken, en laat u vooral inspireren! Naast de laatste inzichten over de Omgevingswet, zal er dan volop aandacht zĳn voor de uitdagingen die ons te wachten staan. 13 tm 15 november 2018 in de Brabanthallen Den Bosch. 15 nov. Campus en de ION CONGRES Campus van 13 tot en met 15 november 2018 in de Brabanthallen te ‘s-Hertogenbosch do. 15 nov. Masterclass ‘Restau-

ratiemetselwerk’ Arnhem Inl.: www.restauratie centrum.nl 13 t/m 15 nov Week van de Oppervlaktetechnologie 2018 (WOT2018 Om zoveel mogelĳk beschikbare informatie over innovaties, voortgang van werkgroepen en onderzoeksprojecten en ontwikkelingen in weten regelgeving en normen aan belanghebbenden over te kunnen brengen, wordt elke 2 jaar de Week van de Oppervlaktetechnologie georganiseerd. Een belangrĳke onderdelen daarvan zĳn de SURFACE Campus en de ION CONGRES Campus van 13 tot en met 15 november 2018 in de Brabanthallen te ‘s-Hertogenbosch do. 15 nov. Masterclass ‘Restauratiemetselwerk’ Arnhem Inl.: www.restauratie centrum.nl do 15 nov Betondag De online-inschrĳving voor deelname aan de Betondag is geopend. Via de web-

site www.betondag.nl kunnen bezoekers in spé zich aanmelden voor dit kennisen netwerkevent voor de bouw en infra. Het evenement wordt op 15 november 2018 gehouden in De Doelen in Rotterdam. Dit jaar is het thema van de Betondag: Beton, duurzamer dan ooit! Daarmee speelt de organiserende Betonvereniging in op een thema dat in alle delen van de betonketen hoog op de agenda staat. vr. 16 nov. Conferentie Circulair Bouwen in Circl, het circulair paviljoen op de Amsterdamse Zuidas. Tot de sprekers behoren Cécile van Oppen (Copper8, Transitieteam Circu-

laire Bouweconomie), Ton Bastein (TNO), Suzanne Kröger (Tweede Kamerlid GroenLinks), Marieke van Doorninck (wethouder Amsterdam), Stefan van Uffelen (Betonakkoord, Madaster) en Erik Koremans (New Horizon Urban Mining). De conferentie duurt van 13 tot 18 uur. Het adres van Circl is Gustav Mahlerplein 1B, Amsterdam. di. 20 nov. Onderhoudsschilderwerk Arnhem Inl.: www. restauratie centrum.nl do. 22 en vr. 23 nov. Kleurhistorisch onderzoek Amersfoort en Amsterdam Inl.: www. restauratie centrum.nl

do 29 nov. Symposium Verduurzaming Woningbezit Wat kunnen woningcorporaties doen om de klimaatdoelen van Nederland te halen? Tĳdens dit symposium zullen Ed Nĳpels, voorzitter Klimaatberaad, en Bastiaan Zoeteman, professor Duurzame Ontwikkeling aan de Universiteit Tilburg, ingaan op dit vraagstuk. Wanneer? Donderdag 29 november 2018, van 13:00 tot 20:00 uur Waar? Hoofdkantoor Sweco in De Bilt.

DECEMBER do. 6 dec. Masterclass ‘Kozijnen, ramen, deuren en luiken’ Inl: Restauratiecentrum.nl

TEAM VASTGOED, BOUW EN INFRA BIJ ALFEN IN ALMERE\\\\\ “Alfen, specialist in energieoplossingen voor de toekomst, groeit snel als gevolg van de energietransitie. Met de hulp van YER kunnen wij onze organisatie mee laten groeien met goede nieuwe mensen. Bijvoorbeeld om verder uit te breiden met onze mobiele energieopslagsystemen, zoals hier op de foto te zien, die worden ingezet op o.a. festivals en bouwplaatsen, aldus Martijn van Beek (BU Manager Energy Storage).”

UW WERVINGSPARTNER IN VASTGOED, BOUW & INFRA Bij YER staat de opdrachtgever centraal. Samen met u zoeken wij naar een oplossing voor de uitdagingen waar uw organisatie voor staat. Samenwerken en communiceren zijn daarbij belangrijke begrippen. Doen wat je zegt én zeggen wat je doet, maar ook meedenken, innovatieve oplossingen aandragen en niet stoppen alvorens de vacature is ingevuld. Wij gaan voor een langdurige relatie met onze opdrachtgevers en niet voor de ‘quick wins’. Het team bestaat hoofdzakelijk uit senior consultants met minimaal drie jaar recruitmentervaring. Wij leveren vanuit één business unit een verscheidenheid aan diensten, zijn met tien vestigingen regionaal en landelijk sterk vertegenwoordigd en weten met onze brede campagnes (print, online en executive search) zowel de passief, latent en actief zoekende kandidaat te bereiken. Wij gaan voor kwaliteit en succes en doen dit altijd samen met u.

Maak kennis met YER J

30 jaar actief in de arbeidsbemiddeling

Krachtig bereik Gespecialiseerde consultants

Korte doorlooptijden

J J

Flexibele en duidelijke afspraken Bewezen succesvol

Onze expertise J

Detachering

Werving & selectie Interim management

Executive search

J J

Assessments, outplacements Talent Development Programmes

Nieuwsgierig geworden naar onze dienstverlening? Wij stellen graag een voorstel voor u samen waarin uw wervingsbehoefte en onze aanpak worden uitgewerkt. Neem vrijblijvend contact op met Maarten Schouten via 06 29 23 90 77 of maartenschouten@yer.nl.

Ontdek meer op yer.nl/bouw