Woningen Paalrot bedreigt vastgoedbeleggingen
Robert Winkel: Het is klaar met neoliberaal denken
Thema Mobiliteit JH U J Deelauto speeltje voor yup WWW.ADHOCBEHEER.NL
jaargang 4 , maart 2020 www.vastgoedmarkt.nl
Al meer dan 45 jaar het medium voor vastgoedprofessionals
Vastgoedsector niet immuun voor corona
Joint venture transformeert Beursgallery
Ook de Nederlandse vastgoedsector is niet immuun voor het coronavirus. Sommige beleggingstransacties staan in de wacht en gebruikers van logistiek vastgoed maken een pas op de plaats. Naar verwachting zullen aanbieders van e kantoren minder locaties aanhuren. Dat hoorde Vastgoedmarkt bij een rondgang onder goed ingevoerde bronnen. Op de logistieke vastgoedmarkt worden de eerste gevolgen langzaam merkbaar. Door het stilvallen van de containeroverslag in januari en februari in China zien analisten de eerste vraaguitval op de logistieke markt in de haven van Rotterdam. Vastgoedexperts verwachten ook een effect op de Rotterdamse kantorenmarkt, die deels leunt op de haven. Een terugval van de kantooropname in Rotterdam is aannemelijk. Ook de bezettingsgraad van coworkinglocaties kan fors teruglopen, stellen analisten. Doordat grote corporates evenementen afzeggen, zakenreizen zijn opgedroogd en veel mensen moeten thuiswerken, zal het aantal zzp’ers en flexwerkers op co-workingkantoren hoogstwaarschijnlijk dalen. Flex-office operators zullen naar verwachting dan ook minder nieuwe locaties aanhuren. Een andere analist wijst erop dat de hele Nederlandse kantorenmarkt kan afkoelen. De wereldwijde vraag naar kantoorruimte corre-
leert historisch met sentimentsindicatoren. Door de wereldwijde coronapaniek zullen die laatste indicatoren omlaag gaan. Baldwin Poolman, directeur van Dynamis Taxaties, bespeurt nu al terughoudendheid op de beleggingsmarkt. ‘Vastgoedondernemingen, beleggers en huurders stellen investeringsbeslissingen uit. Een belegger die op het punt staat een logistieke vastgoedportfolio over te nemen, zal eerst willen weten hoe hard het virus de logistieke sector raakt. Een bedrijf wil nu wellicht geen of minder kantoormeters afnemen.’ De Nederlandse hotelbranche ondervindt de grootste problemen. Koninklijke Horeca Nederland ziet de bezettingsgraad van hotels landelijk dalen. Noord-Brabant, Rotterdam en Amsterdam krijgen de grootste klappen. Als de Nederlandse overheid Italiaanse maatregelen treft, zal ook de retailmarkt hard geraakt worden. De winkelstraten zijn nu al minder druk, constateren bewoners van de grote steden. Zelfs in Amsterdam, waar het volgens
bewoners nu gemakkelijk parkeren in het centrum is. Retailconsultant Locatus heeft nog geen harde cijfers, zegt directeur Onderzoek Gert Jan Slob. ‘We gaan in het voorjaar weer tellen. Maar dat de passantenstromen zullen afnemen, is een logische aanname.’ Poolman vindt de timing van de virusuitbraak ongelukkig. 'Er was al veel onzekerheid door de brexit, de handelsoorlog en andere geopolitieke spanningen. Als Italië in een economische crisis komt, kan ook de eurocrisis weer oplaaien. Al deze ontwikkelingen kunnen elkaar negatief versterken. Als vastgoedbeleggers en gebruikers minder of geen inkomsten hebben terwijl de kosten doorlopen, worden banken zenuwachtig. Als rente en aflossing niet meer binnenkomen, stoppen banken met financiering. Als de bankloketten overal dichtgaan, hebben we een probleem. Dan krijgen we een scenario dat zich in 2008 ontvouwde, toen systeembanken wereldwijd in een draaikolk terechtkwamen.' ZIE OOK PAGINA 35
Dat zegt Cees-Jan Pen, lector de Ondernemende Regio van Fontys Hogescholen. Voorwaarde is een keuze voor inbreiding of versterking van de groei van de bestaande stad. ‘In het kader van de terechte focus op duurzaam verstedelijken, hebben gemeenten een enorme opgave om meer te verdichten met betrekking tot ruimte voor woningbouw, voor werken, maar ook voor voorzieningen. De bouw van een stadion geeft een enorme impuls aan de ontwikkeling van
ontwikkelaar Neoo hebben Beursgallery gekocht. Het winkelgebouw aan de Hoogstraat in Rotterdam omvat vijf bouwlagen met een totale oppervlakte van 30.000 m². De eind 201 gefailleerde warenhuisketen Hudson's Bay huurde een groot deel van het complex en heeft het in februari 2020 verlaten. De nieuwe eigenaren willen het pand transformeren tot een multifunctioneel gebouw.
'Groeiende ergernis bereikbaarheid Zuidas' Stedelijker en beter bereikbaar: de westelijke flank van de Zuidas is als kantoorlocatie een prima alternatief voor het centrum van dat gebied. Dat zegt Sjoerd Lycklama. Hij is partner bij Flow Development, de ontwikkelaar van kantorencomplex Tripolis Park in Amsterdam waar Uber 30.000 m² huurt. ‘Een groeiende groep kantoorgebruikers en -bezoekers ergert zich aan de bereikbaarheid van het centrum van de Zuidas. Er leeft zorg dat die bereikbaarheid verslechtert door de werkzaamheden aan Zuidasdok. Dat vergroot de aan-
trekkingskracht van Tripolis Park.’ Tripolis ligt op vijf minuten met de auto van de A10-afrit Buitenveldert. Lopend is het vijf minuten naar metrostation Amstelveenseweg en ruim vijftien minuten naar station Amsterdam Zuid. Lycklama: ‘De vraag naar kantoorruimte in het gebied is groot. We verwachten bovendien dat Verdi, het deelgebied waartoe Tripolis behoort, populairder wordt. Het iets noordelijker gelegen Stadionplein is stadser dan het centrum van de Zuidas, waar vooral kantoorgebouwen het beeld bepalen.’ ZIE OOK PAGINA 41
Ingezonden mededeling
Cees-Jan Pen: 'Feyenoord City geeft enorme impuls' Een nieuw voetbalstadion, zoals dat voor Feyenoord, kan daadwerkelijk functioneren als motor voor een gebiedsontwikkeling.
Vermogensbeheerder Angelo Gordon, asset- en investment manager Cairn Real Estate en
KROONENBERG.NL
SOLID & C R E AT I V E
een gebied. Het geeft een boost om een grootstedelijk plan van de grond te krijgen en in de markt te zetten’, aldus Pen. Hij ziet daarbij een nieuw stadion als onderdeel van een gebiedsontwikkeling, niet als soloproject zoals je in het verleden vaak zag. ‘Je kunt er als gemeente functies aan toevoegen waarnaar nog steeds vraag is. Denk naast wonen aan zorg en onderwijs.’ Minder geporteerd is Pen van nieuwbouwplannen voor stadions waar functies worden toegevoegd die in een stad al aanwezig zijn. Die dienen vaak om de exploitatie dicht te rekenen.
Kroonenberg Groep levert toegevoegde waarde aan de kwaliteit van winkelen, werken en wonen. Daarbij kijken we verder dan alleen stenen:
we besteden ook aandacht aan de beleving. We ontwikkelen hoogwaardige en creatieve
marketingevenementen zoals de GoldGrabber: een gigantische custom-made grijpmachine met mooie prijzen van ondernemers! Na het
grote succes van vorig jaar zal de GoldGrabber ook dit jaar weer haar ronde doen langs onze winkelcentra.
ZIE OOK PAGINA 18 KB_Adv_Vastgoedmarkt_157x98_2020-03.indd 1
10/03/2020 12:37