VMT Food 3 (2019)

THEMA

Verpakkingen en logistiek

EDITIE 3 • SEPTEMBER 2019

De nieuwe verpakking is duurzaam en intelligent Ritchie lanceert natuurlijke cola

Significant meer recalls in 2018

AI is geen verre toekomstdroom

Wetgeving voedselveiligheid

Belgische nostalgie in een moderne jas

De consument wordt steeds beter beschermd

AI zorgt voor responsieve bevoorradingsketen

Is harmonisatie wereldwijd mogelijk?

Customized sauces Soy sauces Umami ingredients Herbs and spice extracts Seasonings Natural avours

www.yama.nl

ADVERTORIAL

Food Blending: meerdere sites op één locatie Een ruime waaier van diensten voor voedingsbedrijven

Food Blending biedt voedingsbedrijven een ruime waaier van diensten aan: van receptontwikkeling, over inkoop, mengen, breken en zeven, tot en met (her)verpakken, opslaan en de distributie van poeders en/of granulaten, maar ook vloeistoffen of een combinatie daarvan.

U

iteraard beschikt Food Blending over een gecertificeerd kwaliteitssysteem en dit volgens de BRCen BIO-standaarden. Recentelijk haalde het bedrijf BRC-niveau AA. Nieuw is het Ontwikkelingscentrum dat volledig ten dienste staat van de klanten.

Allergeenvrije productie en opslag Moderne productielijnen voldoen aan de hoogste voedselveiligheid- en kwaliteitseisen. Voedingstechnologen en kwaliteitsdeskundigen zorgen ervoor dat de kwaliteit en voedselveiligheid door het hele productieproces heen zijn gewaarborgd. Dit geldt in het bijzonder voor allergenen.

“Hiervoor beschikken we over strikt afgescheiden afdelingen”, benadrukt zaakvoerder Thomas Dryhoel. “Food Blending omvat meerdere sites op één locatie. Strikte werkprocedures en reiniging en desinfectie sluiten contaminatie uit.”

Centrale ligging Uit kostenoverwegingen besteden bedrijven steeds vaker hun logistiek uit. “Wij beschikken over 30.000 m3 opslagruimte voor grondstoffen en afgewerkte producten”, zegt de zaakvoerder. De ligging van Food Blending dichtbij verkeersassen in alle richtingen en de nabijheid van de haven van Gent maakt van het voedingsbedrijf een uitstekende uitvalsbasis voor distributie binnen de Benelux, maar ook naar de rest van Europa.

Het op maat gemaakte ERP-systeem ondersteunt de logistieke processen en bewaakt de voornaamste kwantitatieve en kwalitatieve parameters. Dat gaat van voorraadniveaus, partijnummers, maar ook houdbaarheid van de producten en dergelijke meer. Traceerbaarheid is gegarandeerd volgens de Belgische en Europese richtlijnen. Food Blending ontzorgt ook hierin haar klanten.

Ontwikkelingscentrum Voedingsbedrijven kunnen voor de ontwikkeling van recepten en processen terecht op het ontwikkelingscentrum van Food Blending, uitgerust met moderne apparatuur. Het team van gespecialiseerde voedingstechnologen beschikt over de nodige knowhow, opgedaan in verschillende voedingssectoren.

“Dit is een meerwaarde voor bedrijven die bij ons aankloppen”, zegt Thomas Dryhoel. “Ons ruim aanbod en onze kennis van ingrediënten komt van pas bij het optimaliseren van de recepten. Indien gewenst zorgen we ook voor de inkoop van de juiste ingrediënten voor de gewenste smaak en functionaliteit.”

Bezoek onze nieuwe website www.foodblending.be.

4

in dit nummer

COVERSTORY Lancering premium Cola van Ritchie, 100% Belgisch, 100% natuurlijk.

8

Thema Verpakkingen & logistiek Is er een einde aan het verduurzamen van verpakkingen? Wat zijn de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie? En hoe voorkom je aantasting van smaak en geur door alternatieve verpakkingen? Lees erover in deze editie van VMT food.

AI IS GEEN TOEKOMSTMUZIEK Intelligente verpakkingen zorgen voor responsieve bevoorradingsketens.

14

34

MILIEU-IMPACT TARWETEELT OMLAAG Mondelēz International kiest voor 100% duurzame tarwe tegen 2022.

VMT FOOD 3 • september 2019

5

Inhoud

Redactioneel

Producenten geven het goede voorbeeld 6 Meest gelezen op vmtfood.be 8 Coverstory: Belgisch limonademerk Ritchie opnieuw gelanceerd 12 Sensorisch onderzoek van alternatieve verpakkingen 14 Intelligente verpakking voor responsieve bevoorradingsketen 18 Meer recalls beschermen consument 22 Column: Laurens De Meyer 24 5 tips van van Ivo Schapdryver over desinfectie

Consumenten die minder afval willen produceren - u en ik dus - kunnen mogelijk iets leren van de producenten van voedingsmiddelen. Voor de consument begint afvalvermindering met het samenstellen van een weloverwogen weekmenu, een lijst van maaltijden en niet meer dan de ingrediënten die daarvoor nodig zijn in de keuken. Voor het ultieme antiverspillingsmenu voorziet u een smakelijk gerecht gemaakt met de restjes uit de koelkast. Wie slim is en houdt van efficiënt inkopen, gaat met een logisch opgebouwd boodschappenlijstje naar de winkel en koopt alleen wat hij nodig heeft voor de week. Alles wordt gebruikt, niets gaat in de vuilbak. Kies zo veel mogelijk herbruikbare, dan wel recycleerbare verpakkingen voor de verschillende producten. Natuurlijk is geen verpakking de duurzaamste oplossing.

Zo min mogelijk verpakkingsmateriaal is evident, zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit, de houdbaarheid en de voedselveiligheid. Uit het vorige maand ingediende preventieplan 2016-2019 van de Belgische voedingsindustrie blijkt dat bedrijven om die redenen tegen de grenzen aanlopen. Evenwel slaagden de bedrijven erin samen met de verpakkingsindustrie om 6.857 ton materiaal te besparen, maar liefst 33% meer dan gepland. Dat kan tellen.

YVES DE GROOTE 26 Wetgeving voedselveiligheid: is harmonisatie wereldwijd mogelijk?

32 Business Assurance is de nieuwe QA 34 Mondelēz International kiest voor 100% duurzame tarwe 37 Preventieplan Verpakkingen 2016-2019 38 Colofon

/@VMTfood

/VMT Food Group

Adjunct-hoofdredacteur

Foto cover: Ritchie Locatie: Lubbeek, Leuven

Hygiene for Food Trends en ontwikkelingen op het vlak van hygiëne en reinigen komen aan bod.

10 oktober, Berchem

yvesdegroote@vakmedianet.be redactie.vmtfood@vakmedianet.be

Opening HPP Services Belgium Hogedruktechnologie en voeding: Mogelijkheden en beperkingen en trends.

17 okt, Leval-Trahegnies

Listeria in de voedingsindustrie Problemen rond Listeria en oplossingen voor optimale preventie en controle staan centraal.

21 nov, Gent Kijk voor de volledige agenda op vmtfood.be/ agenda en volg @VMTfood

6

op vmtfood.be Nutri-Score niet stigmatiserend Het Nutri-Scorelabel is volgens de Colruyt Group een solide basis voor een goed geïnformeerde voedingskeuze. Het is niet de bedoeling een oordeel te vellen of te stigmatiseren.

Verpakking Het wordt steeds moeilijker om nog bijkomende verduurzamende maatregelen te nemen: de verpakkingen lopen tegen hun grenzen aan. Fevia maakte de eindevaluatie op van het preventieplan verpakkingen 2016-2019 en diende dit in bij de Interregionale Verpakkingscommissie.

Of een product nu een A-score heeft of een D, alle producten kunnen een plaats hebben in een evenwichtig voedingspatroon. De helft van de Boni Selection voedingsproducten, het huismerk van Colruyt, heeft een Nutri-Score, voornamelijk in de categorieën (vers) bereide gerechten, oliën, kaas, yoghurt, veggie vers, pasta, rijst en conserven.

Tegen het najaar van 2020 zouden alle Boni Selection-producten het voedingslogo op de verpakking moeten vermelden. Begin volgend jaar liggen ook de eerste producten van Spar Colruyt Group met het logo op verpakking in de rekken.

Sinds september 2018 kunnen consumenten de Nutri-Scores van de 20.000 producten in de Colruyt winkels (zowel eigen merken als nationale merken) online raadplegen. Dat kan via de SmartWithFood- en de MyColruyt-app, op de website van Colruyt en op het platform Collect & Go. Colruyt is de eerste retailer die dit mogelijk heeft

Bacteriofagen Deense onderzoekers hebben een nieuwe methode gevonden voor bestrijding van pathogenen. Zij maken gebruik van bacteriofagen: kleine virussen die specifieke bacteriën infecteren en doden. De resultaten van het Deens onderzoek komen voort uit een vier jaar durend project van de Deense voedingsmiddelenindustrie en onderzoekspartners in het TOP SAFE-project.

Nieuwe smaakideeën van

gemaakt en wil ook verder blijven inzetten op dit digitale aspect.

Coastal Southern BBQ Burger

Breadcrumbmix Ranch Seasoning

De Korrel Beheer BV | Tolboomweg 16 | 3784 XC Terschuur | The Netherlands T +31 (0)88 55 777 55 | F +31 (0)88 55 777 33 | info@dekorrelbeheer.nl | www.dekorrelbeheer.nl

Meer lezen? Scan de QRcode en bekijk online ons andere nieuws, video’s en achtergrondverhalen.

Altijd op de hoogte blijven? Neem een onlineabonnement op vmtfood. be met toegang tot alle artikelen en verdieping.

VMT FOOD 3 • september 2019

Nieuws

Bermuda burger van La Vie est belle in Top 6 De Bermuda burger van La Vie est belle staat op de vierde plaats in een uitgebreid smaakonderzoek van vegaburgers van de Volkskrant in Nederland. Garden Gourmet staat met 4 producten in de top 6.

De redactie proefde in totaal 82 plantaardige burgers en dit resulteerde in een top 6 met 16 producten. De producten werden gekocht bij Albert Heijn, Aldi, Ekoplaza, Jumbo, Lidl, Marqt en Plus in Nederland. De burgers werden gebakken of gefrituurd en geproefd door zowel verstokte vleeseters en flexitariërs als overtuigde vegetariërs en veganisten, fijnproevers en alleseters.

ING-bank: Technologie wint aan belang in voedingsindustrie Technologie speelt een steeds grotere rol in de voedingsproductie. Binnen de industrie groeit vooral het gebruik van robotica en data-technologie.

Deze technologieontwikkelingen dragen bij aan de betaalbaarheid van voeding en aan transparantie over herkomst en productie, meldt de ING-bank.

De meerderheid van de consumenten wil meer weten over de productie van hun voeding.

Data-technologie helpt voedingsproducenten om meer informatie uit de keten te delen.

Voor voedingsfabrikanten is de inzet van nieuwe technologieën niet alleen nuttig, het is ook noodzakelijk om concurrerend te blijven.

Robotisering en digitalisering verhogen de productiviteit van medewerkers en helpen om toekomstige personeelstekorten te voorkomen.

Dit stelt een publicatie van het Economisch Bureau van ING in Nederland: “Foodtech: robotarm biedt voedingsindustrie de helpende hand.”

Lokaal geteelde soja is een beloftevol nieuw gewas voor de Vlaamse landbouw met bewezen voordelen voor klimaat en milieu. ILVO en Arvesta bundelen daarvoor hun krachten.

Kort nieuws ALLERGIE Met zijn Onder de Loepcampagne schakelt het FAVV een versnelling hoger om voedingsbedrijven nog meer te ondersteunen in het vermijden van allergische reacties bij consumenten.

KWALITEITSCONTROLE Wetenschappers van de Technische Universiteit van München en het Leibniz-Institute Food Systems Biology ontdekten een nieuwe methode voor het gelijktijdig analyseren van geur- en smaakstoffen en controleren van de voedselveiligheid.

VOEDSELSYSTEEM Uit het rapport Opkomende voedselveiligheidsrisico’s van de Onderzoeksraad voor Veiligheid in Nederland blijkt dat het voedselsysteem kwetsbaar is voor opkomende voedselveiligheidsrisico’s.

ANTIBIOTICA In 2018 werd de grootste reductie in het gebruik van antibiotica in de diergeneeskunde verwezenlijkt sinds 2011. Nieuw is de publicatie van de antibioticagebruiksgegevens verzameld op niveau van de individuele veehouderij.

VOEDSELBANKEN In 2019 hebben al meer dan 10.500 mensen extra aangeklopt bij de Voedselbanken (+6,6% t.o.v. eind 2018). De steun van retailers en voedingsbedrijven wordt dus nog crucialer.

FOSFORUITSCHEIDING Recente onderzoeken onder leiding van Wageningen Livestock Research tonen aan dat de fosforuitscheiding van biologisch gehouden varkens en leghennen zeker met 10% omlaag kan.

7

8

VERPAKKINGEN & LOGISTIEK

Jan Verlinden: “Ik heb mijn hart gevolgd en mijn favoriete limonade van mijn jeugd opnieuw op de markt gebracht.”

VMT FOOD 3 • september 2019

9

Coverstory

Ritchie lanceert eerste natuurlijke Belgische cola ONDERNEMER HERLANCEERT MERK Ondernemer Jan Verlinden lanceerde het premium limonademerk Ritchie, 100% Belgisch, uitsluitend natuurlijke ingredienten en zonder bewaarmiddelen.

De voormalige marketingdirecteur bij een Amerikaans frisdrankenconcern zag een gat in de markt. Nieuw is een premium cola, zonder fosforzuur en karamel, een primeur. De nostalgische verpakking is gebaseerd op een ontwerp uit 1950.

Tekst Yves De Groote Beeld drinkritchie.com

“Het idee om de limonade van mijn jeugd als premiummerk terug op de markt te brengen is geen slecht idee gebleken”, zegt Jan Verlinden. Inmiddels zijn vier smaken, sinaasappel met een vleugje vanille, citroen met een beetje framboos, pompelmoes met een scheutje ananas en - sinds maart 2019 – nu ook natuurlijke cola verkrijgbaar op 750 verkooppunten in de retail (onder andere Alvo, Okay, Aveve, Colruyt, Spar, Drinxit, onafhankelijke bierhandelaars en Prik en Tik) en in het bijzonder trendy horecazaken. De verkoopprijs is 1,39 euro per flesje van 27,5 centiliter.

Voor hij vier jaar geleden ondernemer werd en Ritchie BVBA oprichtte, had Verlinden een lange carrière in de marketing. Tot 4 jaar geleden was hij marketing director Belgium en European brand director Lay’s bij PepsiCo Belgium/Luxemburg (20112015). Van 1993 tot 2011 vervulde hij marketingfuncties bij andere bedrijven in diverse sectoren in binnen- en buitenland. “Ik heb vanaf mijn jonge jaren al een passie voor marketing.”

Ritchie-merk Ritchie kwam voor het eerst op de markt in de jaren 50 en werd oorspronkelijk gemaakt in brouwerij Tielemans in Aarschot. Ritchie had toen verschillende smaken : orange, citroen, klare citroen, cola en waters. In 1969 verhuisde de productie naar familiebrouwerij Verlinden in Lubbeek, waardoor het merk in handen kwam van de vader van Jan Verlinden. In 1979 werd de productie van Ritchie stopgezet, begin

‘Uiteraard is ook mijn recept geheim’

Adviezen Verlinden: “De succesfactoren moeten elkaar versterken.

Belangrijk is geduld om een realistisch groeiplan te realiseren.

Zorg dat je een merk en concept ontwikkelt, niet alleen een product. Voorkom dat je voor de verkoop afhankelijk bent van slechts enkele klanten.

En last but not least: zorg dat je goesting hebt te ondernemen.”

jaren 90 werd de brouwerij gesloten. “In de jaren ’40’60 had elke brouwerij wel een eigen limonade, die ze samen met het bier verdeelde in de streek. Tussen 1950 en 1980 verdwenen gaandeweg veel kleinere brouwerijen en daarmee ook de limonades. In de jaren ’70-’80 kwamen de internationale merken op en die werden gesmaakt”, blikt Verlinden terug op zijn jeugd. “De grote, vooral Amerikaanse spelers (Coca-Cola, PepsiCo, Schweppes, red.), veroverden de Belgische markt dankzij een sterke marketinginspanning. Het was niet hip een lokale limonade te drinken of aan gasten aan te bieden.”

Eigen bedrijf Het verhogen van de pensioenleeftijd naar 67 jaar was de aanleiding voor zichzelf te beginnen. “Ik ben gaan nadenken over mijn toekomst. Nog 20 jaar bij mijn laatste werkgever zag ik in mijn laatste functies onvoldoende zitten om te blijven: te veel routine in mijn werkzaamheden, niet veel meer dan een radertje in commerciële processen. Factoren eigen aan een concern en multinational”, zegt Verlinden. “Ik besloot eigen baas te worden en mijn hart te volgen, mijn favoriete limonade van mijn jeugd opnieuw op de markt te brengen.” Het momentum voor een Belgische, 100% natuurlijke frisdrank was er: consumenten kiezen steeds meer voor lokale en natuurlijke, ambachtelijke producten. Verlinden noemt ook het succes van de frisdranken als alternatief voor alcoholische dranken. In 2017 dronken de Belgen

10

VERPAKKINGEN & LOGISTIEK

1.406,5 miljoen liter frisdranken. Dit is gemiddeld 123,3 liter per Belg, een lichte stijging met 0,5 liter ten opzichte van 2016, zo blijkt uit cijfers van de brancheorganisatie VIWF.

Geheim recept De chef limonademaker - de functie die Jan Verlinden op LinkedIn vermeldt - werkte tweeënhalf jaar aan de ontwikkeling van zijn natuurlijke cola. “Fosforzuur en karamel, die standaard aan de bekende cola’s worden toegevoegd voor de citrusachtige zure smaak en de donkerbruine kleur, moesten worden vervangen door natuurlijke alternatieven.” Dit was gemakkelijker gezegd dan gedaan, merkte Verlinden.

“In plaats van fosforzuur gebruik ik in het recept een gebalanceerde mix van alcoholvrij, gefermenteerd appelsap en citroensap. Karamel is vervangen door moutextract.” Andere ingredienten zijn kolanoot (rijk aan cafeïne), een mix van aroma’s en kruiden en rietsuiker, allemaal van natuurlijke oorsprong en geen bewaarmiddelen. “Uiteraard is ook mijn recept geheim”, glimlacht Verlinden mysterieus. “Voor de ontwikkeling heb ik letterlijk op de keukentafel een honderdtal recepten geprobeerd en geproefd tot mijn vrouw en ik volledig tevreden waren over de smaak.

Adviezen Glasverpakkingsleverancier Wijnen heeft een drietal tips voor bedrijven die een ontwerp bij O-I willen laten produceren: 1. “Betrek ons zo vroeg mogelijk bij het ontwikkelingsproces, zodat de verpakking produceerbaar is en de kwaliteit gewaarborgd.”

2. “Zorg voor het marktsucces voor een totaalconcept: product, verpakking, merk en beleving.”

3. “Kies voor glazen verpakkingen, omdat deze duurzaam zijn en een premium uitstraling hebben.”

De nostalgische verpakking voldoet aan de huidige technische eisen en is volledig recycleerbaar.

Met behulp van een Sodastream voegde ik koolzuur toe.” Eenmaal het recept op het punt stond de markt op te kunnen, testte de chef limonademaker op pilotschaal nog een vijftiental batches van 500 liter of 2000 flesjes. “Ik kon hiervoor terecht bij de bottelarij Sodiko, waar ik de andere Ritchie-limonades al liet afvullen. Het bedrijf is IFS- en BRC-gecertificeerd.”

Nostalgische verpakking Verlinden herinnerde zich de aantrekkelijke Ritchie-verpakkingen uit zijn jeugd en besloot deze zo veel mogelijk na te laten maken. “De vintage look van de glazen fles en de pastelkleurige etiketten brengen de consument terug naar de fifties.” Voor het gebruiksgemak prefereerde hij wel een handige schroefdop. Aanvankelijk koos de chef limonademaker uit kostenoverwegingen - vooral voor de mal voor de flesproductie - voor een Chinese glasfabrikant als leverancier, maar die bleek niet de gewenste drukbestendigheid van de fles te kunnen leveren.

Omdat Verlinden uiteraard geen risico wilde lopen op ontploffende flesjes, ging hij op zoek naar een kwalitatieve leverancier dichter bij huis. “Via mijn inkooppartner kwam ik terecht bij de wereldwijd actieve glasverpakkingenfabrikant O-I (zie kader).

VMT FOOD 3 • september 2019

11

Coverstory

Het succes van Ritchie verklaart Verlinden door de synergie tussen de authenticiteit van het product en het merk, de kwaliteit, de verpakking en de selectiviteit in de distributie.

Deze leverancier kon zich vanaf het begin in mijn concept vinden. De ontwerpers van O-I lieten zich informeren over het product en de markt en vertaalden dit naar een ijzersterk ontwerp dat ook technisch uitvoerbaar is. De typerende groeven werden hoger geplaatst dan in het initiële ontwerp. Daarnaast is de fles slanker en hoger, zodat deze een elegantere premiumuitstraling heeft.” Een belangrijk voordeel van glas is, dat de smaak optimaal behouden blijft. Bovendien is glas volledig recycleerbaar, wat uit duurzaamheidsoptiek aan belang wint.

Succes Met 750 verkooppunten in België en de opname in het assortiment van diverse retailers, mag Ritchie een succes worden genoemd in het premium segment, waar ook grote buitenlandse merken als Finley, Fever Tree, San Pelegrino of Schweppes premium tonics zich bewegen. Verlinden verklaart het succes door de synergie tussen de authenticiteit van het product en het merk, de kwaliteit, de verpakking – “de consument koopt Ritchie de eerste keer voor de mooie verpakking en daarna voor de smaak” – en de selectiviteit in de distributie. “Ritchie biedt een betere marge voor de afnemers, die zich in de markt kunnen onderscheiden met het merk. Colruyt doet

‘De vintage look brengt je terug naar de fifties’

dit sinds kort ook met ambachtelijke bieren van onafhankelijke, kleinschalige brouwerijen.” Biergroothandels die de horeca beleveren zijn het voornaamste afzetkanaal. Consumenten leren het merk kennen in de trendy horecazaken, waarna ze de limonades in de retail kunnen kopen voor thuis. •

Glasverpakkingsleverancier Marty Wijnen, Segment Manager Food and Non Alcoholic Beverages Benelux bij O-I, kijkt vol enthousiasme terug op het project. “Jan Verlinden kwam bij ons met een advertentie van de fles uit de jaren 50 en het idee het uiterlijk te moderniseren: slanker, langer en met een schroefdop. De dop is er niet alleen voor het gebruiksgemak, maar verrast wanneer de gesloten fles wordt overhandigd aan de consument.”

O-I ging grondig aan de slag met het ontwerp. “In de jaren 50 was het idee: hoe dikker de glasverpakking hoe beter.” De uitdaging was nu om een fles te maken die aan de hedendaagse eisen voldoet zonder dat dit ten koste zou gaan van het retroconcept. Wijnen: “Wij doen geen concessies aan kwaliteit.” De embossing op de hals ging iets omhoog voor de stevigheid, waardoor werd voorkomen dat de flessen elkaar op het ruitpatroon raken tijdens het productie- en afvulproces. Hetzelfde gold voor de onderkant van de fles waar aan de ronde zijkant “Crafted in Belgium” in letters is geëmbosseerd. Belangrijk was ook dat de fles stabiel staat op de aan- en afvoerlijn van de bottellijn van de bottelaar van Ritchie.

12

VERPAKKINGEN & LOGISTIEK

Op zoek naar alternatief voor kunststof SENSORISCH ATTEST IN DOCUMENT OF COMPLIANCE VOOR VOEDSELVERPAKKINGEN Duurzame alternatieven voor slecht recycleerbare verpakkingen moeten niet alleen veilig zijn voor de gezondheid van de consument. De organoleptische eigenschappen van de producten moeten ook behouden blijven. Sensorisch onderzoek van de verpakkingen speelt daarom een steeds crucialere rol voor de kwaliteit van het product.

Tekst Evelien Goossens en Hilde Vanaerde Beeld V-G Sensory

Sensorisch attest mag niet ontbreken

Met het verbod op het gebruik van eenmalige kunststofverpakkingen vanaf 2021 en de aangescherpte Europese doelstellingen op vlak van recycleerbaarheid van voedingsverpakkingen, is de zoektocht naar volwaardige alternatieven volop aan de gang.

Dat is geen eenvoudige opdracht: niet alleen moeten de alternatieve verpakkingen (beter) recycleerbaar zijn en uit meer gerecycleerd materiaal bestaan, ook mogen deze volgens de Europese kaderverordening 1935/2004 geen bestanddelen afgeven die een gevaar zouden opleveren voor de volksgezondheid én moeten de organoleptische eigenschappen (dat wat men met de zintuigen waarneemt) van de verpakte levensmiddelen behouden blijven.

Sensorisch onderzoek Terwijl migratietesten van ongewenste componenten van de verpakking naar het product kunnen aantonen dat een verpakking veilig is, biedt sensorische analyse de nodige ondersteuning bij het vaststellen of de organoleptische eigenschappen van het product behouden blijven in een andere verpakking.

Elk gerecycleerd materiaal draagt een geschiedenis met zich mee en de barrière-eigenschappen van moeilijk recycleerbare, meerlagige verpakkingsmaterialen zijn lastig te evenaren met beter recycleerbare alternatieven. Het is dan ook niet ongewoon dat alternatieve verpakkingen wel probleemloos de migratietesten doorstaan, maar falen in de sensorische testen. En dat kan de productverkoop doen kelderen.

Zowel verpakkings- als voedingsbedrijven hebben er dan ook alle belang bij om naast migratietesten ook systematisch sensorische testen in te bouwen in hun kwaliteitsopvolging.

Voornaamste methoden Naast de groeiende vraag naar het onderzoeken van claims rond afwijkende geuren en/of smaken afkomstig van voedingscontactmaterialen, wordt steeds vaker preventief onderzocht wat de beste optie is voor bijvoorbeeld de keuze van een bepaalde coating of drukinkt op een verpakking. Hierbij kan nagegaan worden wat de geurbelasting is op de verpakking, maar ook wat de geur- en/of smaakbelasting ervan is op het verpakte levensmiddel.

Een bijkomende complexiteit schuilt in de productspecifieke interacties: een verpakking kan perfect bruikbaar zijn voor het ene product maar zorgen voor een ongewenste bijsmaak in het andere. Soms is het te verpakken product (nog) niet beschikbaar of kan eenzelfde verpakking voor verschillende producten bedoeld zijn. In dat geval kan beroep gedaan worden op een gericht gekozen voedingssimulant om het effect van de verpakking na te gaan.

Het te verpakken product – of simulant – wordt volgens gestandaardiseerde criteria (tijd, temperatuur, luchtvochtigheid, belichting) in (in)direct contact met het verpakkingsmateriaal gebracht, waarna de intensiteit van de afwijkende geur en/of smaak wordt beoordeeld door een expertenpanel. Ook deze scoringtest gebeurt volgens gestandaardiseerde procedures in een sensorisch laboratorium en met een specifiek geselecteerd panel, zoals beschreven in de betreffende normen (conform de Robinsontest en de normen: EN 1230, DIN 10955, ISO 13302, ISO 8589, ISO 8586). Voedingscontactmaterialen die de test doorstaan, krijgen een sensorisch certificaat. Minder alarmerend, maar zeker even belangrijk voor de kwaliteitsgarantie van het verpakte product is het

VMT FOOD 3 • september 2019

13

Achtergrond Reportage

behoud van de sensorische producteigenschappen, waaronder aromaverlies door verpakkingen met lagere barrièrecapaciteiten. Ook hiervoor bestaan specifieke testprocedures.

Experience Naast de sensorische invloed van de verpakkingen is ook de experience belangrijk. Hoe ervaart de consument de verpakking? Vindt de consument een verpakking handig? Is ze veilig voor kinderen? Kunnen senioren haar vlot openen en sluiten? Dankzij een uitgebreide consumentendatabase kunnen doelgroepen geselecteerd worden om ook op deze vragen een sluitend antwoord bieden.

De uitdagingen Niet iedereen is even gevoelig voor sensorische testen. De bevolking kan ruwweg in drie categorieën worden ingedeeld: heel gevoelige proevers, de zogenaamde supertasters (25% van de bevolking), consumenten met gemiddelde gevoeligheid (50%) en met lage gevoeligheid (25%). Bovendien kan eenzelfde persoon heel gevoelig zijn voor een specifieke geur of smaak maar dan weer helemaal niet voor een andere. Sensorische testen gebeuren dan ook best met

Aromawiel: gevoeligheid voor verschillende moleculen die vaak in verband worden gebracht met allerlei afwijkende smaken/geuren volgens het type contactmateriaal.

Bron: Prof. dr. T. Simat, Technische Universität Dresden.

een panel van supertasters voor die afwijking. Maar hoe selecteer je op de gevoeligheid voor een afwijking die heel divers kan zijn en nog moet onderzocht worden? V-G Sensory heeft hiervoor een specifieke screeningprocedure ontwikkeld, gericht op de gevoeligheid voor verschillende moleculen die vaak in verband worden gebracht met allerlei afwijkende smaken/geuren volgens het type contactmateriaal.

Zo kan binnen een pool van een 100-tal gescreende experten beroep worden gedaan op de mensen met de gewenste gevoeligheid, afhankelijk van het te onderzoeken type verpakkingsmateriaal.

Document of compliance Net zoals het rapport van een migratietest een evidentie is ter ondersteuning van een document of compliance (DOC) voor een voedingsverpakking, zou een sensorisch attest hierin niet mogen ontbreken. Door de productspecifieke interacties is dit een gedeelde verantwoordelijkheid van de verpakkingsen voedingsmiddelenindustrie. Hoog tijd voor de verpakkings- en voedingsindustrie en sensorische labo’s om de handen ineen te slaan en samen de schouders te zetten onder deze grote uitdaging op weg naar een duurzamere samenleving. •

14

VERPAKKINGEN & LOGISTIEK

Kunstmatige intelligentie is geen toekomstmuziek INTELLIGENTE VERPAKKINGEN ZORGEN VOOR RESPONSIEVE BEVOORRADINGSKETENS Intelligente verpakkingen en artificiële intelligentie bieden duidelijke perspectieven voor de uitdagingen van de voedingsbedrijven voor de nabije toekomst. Consumenten en producenten hechten immers steeds meer belang aan betrouwbare, duurzame, wendbare en transparante bevoorradingsketens en optimale product- en merkbelevingen.

Tekst Mike Vanderroost Beeld ML2Grow

Met AI kan er korter op de bal gespeeld worden

Figuur A: Bedrijven kunnen nu beroep doen op deze verschillende soorten analyses.

Bron: ML2Grow

Sinds het begin van deze eeuw zijn er nieuwe sensor-en communicatietechnologieën op de voorgrond getreden die door verregaande miniaturisatie en geavanceerde printtechnieken steeds vaker geïntegreerd kunnen worden in zowel primaire, secundaire als tertiaire voedselverpakkingen. Dit biedt de mogelijkheid om via verpakkingen gegevens te verzamelen over elk deelproces in de bevoorradingsketen, van productie tot distributie, en de uiteindelijke consumptie van de verpakte levensmiddelen. Verpakkingen die voorzien zijn van dergelijke technologieën worden aangeduid met de term “intelligente verpakkingen”. Met deze technieken is het mogelijk bepaalde condities binnen (voedselkwaliteit, gassamenstelling, rijpheid) of buiten (luchtvochtigheid, temperatuur, trillingen, lichtinval) een verpakking te registreren en meer transparantie te bieden over de status van de levensmiddelen en de keten zelf en de bewegingen van de levensmiddelen doorheen de keten. Ze maken het ook mogelijk interacties tussen consumenten en de verpakte levensmiddelen toe te

MEERWAARDE

VOORSCHRIJVENDE ANALYSE VOORSPELLENDE ANALYSE DIAGNOSTISCHE ANALYSE

BESCHRIJVENDE ANALYSE

COMPLEXITEIT

laten en bij te houden, bijvoorbeeld via telefoons of slimme uurwerken en brillen.

Artificiële Intelligentie Gelijklopend met de opkomst van intelligente verpakkingen zorgde de snelle evolutie van artificiële intelligentie (AI), meer specifiek machine learning, ervoor dat computers automatisch patronen en relaties kunnen detecteren in een kluwen van gegevens.

Voor een toenemend aantal taken overtreft AI zelfs het analytisch vermogen van de mens. Bij het grote publiek is AI vooral bekend door enkele spectaculaire doorbraken, zoals computers die nauwkeuriger medische afwijkingen kunnen detecteren dan een team van dokters. De voorbije jaren is AI echter ook steeds vaker te vinden in alledaagse toepassingen in zeer uiteenlopende domeinen, zonder dat we het soms beseffen. Op webshops krijgen bezoekers regelmatig suggesties voorgeschoteld voor producten die zeer nauw aansluiten bij hun interesses of eerder koopgedrag. Dit is het resultaat van aanbevelingssystemen die gebaseerd zijn op AI. Allerhande consumentenelektronica is in staat om spraak, muziek of beelden te herkennen dankzij AI-algoritmes die verwerkt zitten in de software. Steeds meer jobs zijn met uitsterven bedreigd als gevolg van de toenemende automatisering via AI van almaar complexere taken en processen.

Artificiële intelligentie: mogelijkheden Het blijft voor de verschillende belanghebbende actoren echter nog vaak onduidelijk hoe ze het potentieel en de informatie die verscholen zitten in de verzamelde gegevens kunnen benutten. Het hoeft weinig betoog dat AI hier soelaas kan brengen, maar

VMT FOOD 3 • september 2019

15

Achtergrond Reportage

AI kan uitkomst bieden bij het benutten van het potentieel van verzamelde gegevens.

voor vele bedrijven is een kosten-batenanalyse van een investering in AI door gebrek aan voldoende expertise een tast in het duister. Is een investering in complexe AI een noodzaak of kan men ook al waardevolle inzichten verkrijgen en besparingen realiseren met eenvoudiger AI-oplossingen?

Pizzaproducent Stel, een Vlaamse pizzaproducent maakt verse pizza’s die via de bevoorradingsketen in Europese supermarkten terechtkomen. Het is voor het bedrijf en voor de consument van cruciaal belang dat de koudeketen op geen enkel moment doorbroken wordt, dus worden er investeringen gedaan om volgende drie parameters te monitoren: temperatuur in de omgeving van de verpakkingen, de buitentemperatuur en de performantie van de koelsystemen in alle fases van de bevoorradingsketen. Het bedrijf kan nu beroep doen op de volgende soorten analyses, in volgorde van toenemende afhankelijkheid van AI (zie figuur A): • Beschrijvende analyse is de eenvoudigste vorm en biedt een antwoord op de vraag: Wat is er gebeurd?

Het staat toe om de performantie van bepaalde processen op te volgen en eventuele veranderingen te detecteren, evenwel zonder de bredere context mee in beschouwing te nemen. Beschrijvende analyses zijn dus oppervlakkig, maken weinig of geen gebruik van AI en schenken geen aandacht aan het “hoe” en “waarom” van bepaalde evoluties. De pizzaproducent

ziet wanneer er een inbreuk is op de koudeketen, zonder te weten wat de onderliggende oorzaak is.

• Diagnostische analyse is een meer diepgaande analyse waarmee een antwoord wordt gezocht op de vraag: Waarom is het gebeurd? Het heeft onder meer betrekking op de identificatie van onregelmatigheden, herkenning van patronen en de zoektocht naar verbanden. Diagnostische analyse laat een contextuele interpretatie toe van de gegevens en doet hiervoor beroep op een brede waaier aan conventionele AI-technieken.

De pizzaproducent ziet niet enkel dat er een inbreuk is op de koudeketen, maar ook dat de inbreuk het gevolg is van bijvoorbeeld een defect koelsysteem in een bepaalde fase van de bevoorradingsketen.

• Voorspellende analyse is complexer en richt zich op het beantwoorden van de vraag: Wat zal er waarschijnlijk gebeuren? Er wordt gebruikgemaakt van geavanceerdere AI-technieken om aan de hand van alle voorhanden gegevens voorspellingen te doen over de toekomst, bijvoorbeeld voor het predictief onderhoud van machines, klantbehoud, risicomanagement of voor de bepaling van de meest effectieve strategie voor een bepaald proces.

De pizzaproducent kan voorspellen wanneer de koudeketen doorbroken wordt en op basis hiervan zelf de nodige acties ondernemen (bijvoorbeeld koelsystemen herstellen, vervangen of harder laten draaien of het transport ‘s nachts laten plaatsvinden om hoge dagtemperaturen te vermijden).

AI is allang geen hype meer

16

VERPAKKINGEN & LOGISTIEK

Intelligente verpakkingen en AI maken ook de transpasparantie van de bevoorradingsketen gemakkelijker.

• Voorschrijvende analyse tenslotte, is de meest geavanceerde analyse die alle voorgaande analyses omvat en als doelstelling heeft om, gegeven een bepaalde situatie, een gepaste actie te bepalen om toekomstige problemen te vermijden of om zoveel mogelijk voordeel te halen uit of zo weinig mogelijk nadelen te ondervinden van een heersende of toekomstige situatie. Voorschrijvende analyses maken gebruik van complexe AI-technieken en beslissingsregels en hebben een hoge investeringskost.

De pizzaproducent beschikt over een volautomatisch beslissingssysteem dat in staat is om zelf acties te suggereren en te initiëren om te allen tijde de koudeketen te garanderen.

Gegevens kunnen op diverse niveaus geanalyseerd worden

gegevens en geregistreerde interacties, marketingstrategieën en productaanbod beter af te stemmen op veranderende consumentengedragingen en -opinies. Of om vraag en aanbod beter te aligneren en zo eventuele tekorten of overschotten te reduceren. AI laat dus toe korter op de bal te spelen om problemen of bedrijfskritieke veranderingen in de bevoorradingsketen of bij consumenten tijdig in de kiem te smoren of zelfs te vermijden en zo eventuele verliezen te beperken en de keten betrouwbaarder te maken. De verkregen inzichten kunnen ook gebruikt worden om terug te koppelen naar het ontwerp en de ontwikkeling van verpakkingen, met het oog op het verbeteren van de functionaliteit.

Responsieve bevoorradingsketens

Voorwaarden

Kortom, samen met intelligente verpakkingen en andere sensoren in de bevoorradingsketen biedt AI het perspectief om bevoorradingsketens responsiever te maken ten opzichte van geleidelijke veranderingen of plotse onregelmatigheden. Ook aan de kant van de consument kunnen AI en intelligente verpakkingen een rol van betekenis spelen, bijvoorbeeld om, op basis van verkregen consumenten-

Welk type analyse de pizzaproducent van hierboven uiteindelijk kiest, hangt onder andere af van de doelstellingen, de beschikbare budgetten, de voorhanden gegevens, de complexiteit van de bevoorradingsketen en de bereidwilligheid van ketenpartners om samen te werken. De randvoorwaarden voor bedrijven die willen investeren in responsievere bevoorradingsketens via intelligente verpakkingen en AI zijn: • Het opzetten van een data-architectuur die garanties biedt wat betreft de continue opslag, beschikbaarheid, toegankelijkheid en in vele gevallen ook de beveiliging van gegevens; • Het afsluiten van overeenkomsten met ketenpartners voor het delen en uitwisselen van gegevens; • Het inschakelen van AI-experts voor het identificeren van opportuniteiten, het doorlichten van de beschikbare data en het bepalen van de meest geschikte analyse. •

Voorbeelden van responsieve bevoorradingsketens Vandaag zijn responsieve bevoorradingsketens in de voedingssector op basis van intelligente verpakkingen en AI niet langer meer een verre toekomstdroom.

Bewijs hiervan is een toenemend aantal commerciële producten, partnerships en initiatieven die doelen op de praktische realisatie ervan. Eerder dit jaar bijvoorbeeld lanceerde Tetra Pak haar Connected Packaging Platform dat de ambitie heeft om verpakkingen te transformeren tot interactieve intelligente verpakkingen die gegevens kunnen verzamelen en uitwisselen (1). Vorig jaar kondigden Amazon en Jabil een samenwerking aan om, via het platform Amazon Dash Replenishment Service, connecties te ondersteunen met intelligente verpakkingen voor het automatisch plaatsen van bestellingen in geval de voorraad bijna op is (2). Ten slotte is er ook de Active & Intelligent Packaging Industry Association (AIPIA) die alle internationale actoren in de voedings- en verpakkingssector samenbrengt tijdens een jaarlijks congres om ervaringen te delen en samenwerkingen te faciliteren wat betreft de concrete toepassing van intelligente verpakkingen en gerelateerde systemen (3).

Referenties 1. https://www.tetrapak.com/about/newsarchive/connected-packaging-platform 2. https://www.packagingdigest.com/smart-packaginghelps-boost-amazon-s-auto-replenish-service 3. https://www.aipia.info/

%UDQFKH VSHFLÀHNH SURFHVVHQ

IDEULHNHQ PRQLWRULQJ HQ UHSRUWLQJ WUDFHHUEDDUKHLG UHFHSWXUHQRSWLPDOLVDWLH NZDOLWHLWVPDQDJHPHQW HQ YHHO PHHU +HW

!

YRRU GH YOHHVEUDQFKH +HW GHNW DOV WRWDDO RSORVVLQJ (53 )$&725< (53 HQ KHW 0(6 DI

"

"

18

VOEDSELVEILIGHEID & KWALITEIT

Meer recalls beschermen consument beter FAVV: SIGNIFICANT MEER MEDEDELINGEN EN WAARSCHUWINGEN IN 2018 Meer recalls betekent dat het systeem van terugroepingen beter werkt en de consument beter beschermd wordt. De ondernemingen die actief zijn in de voedselketen en -sectoren nemen duidelijk meer verantwoordelijkheid.

Tekst Liesbeth Van de Voorde

Het is lastig het aantal recalls te meten

FAVV analyseert gojibessen, vooral naar aanleiding van de toegenomen consumptie ervan en de talrijke aanwijzingen dat deze mogelijk te hoge pesticidengehalten bevatten.

In 2018 publiceerde het FAVV 171 mededelingen over het terugroepen van producten. Ook werden 49 waarschuwingen gepubliceerd, meestal mededelingen van bedrijven. Dit is een forse stijging ten opzichte van 2017, toen er 53 mededelingen van recalls en 24 mededelingen van waarschuwingen werden gepubliceerd via de website van het FAVV. De stijging betekent echter niet dat er meer producten op de markt zijn die een negatieve impact kunnen hebben op de gezondheid van de consument, maar wel dat het systeem van terugroepingen beter werkt en dat de consumentenbescherming daardoor wordt versterkt. Er is meer communicatie via verschillende kanalen en tegelijkertijd een grotere bewustwording bij de bedrijven, onder het beheer van het FAVV.

Rol van het FAVV Voorafgaand aan productterugroepingen of uit de handel name, kan een onderneming een risicoevaluatie uitvoeren. Wanneer een analyseresultaat van een monster aantoont dat de officiĂŤle limiet is overschreden, dan wordt er overgegaan tot een uit de handel name. Indien er ook een voedselveiligheidsrisico gepaard gaat met het overschrijden van de limiet of norm, is ook een recall aan de orde. De onderneming die het product in de handel heeft gebracht, informeert de consument via een persbericht. Dit wordt ter advies voorgelegd aan de communicatiedienst van het FAVV vooraleer het verstuurd wordt naar het persagentschap Belga.

Het FAVV kijkt na of het persbericht de nodige informatie bevat voor de consument. Daarna plaatst het FAVV de persberichten over recalls ook op haar website en deelt ze via sociale media. Het Voedselagentschap controleert steekproefsgewijs of de recall correct is uitgevoerd, namelijk door het blokkeren van het product in de winkel en het uit de rekken halen. Wanneer een product moet vernietigd worden, gebeurt dat door een gespecialiseerde ďŹ rma.

Het FAVV vraagt daarvan een bewijs. Het terugbrengen van de producten door de consument wordt niet opgevolgd door het FAVV, aangezien dat de persoonlijke beslissing van de consument is.

Zorgelijk?

Een toename van het aantal recalls betekent absoluut niet dat ons voedsel onveiliger geworden is, integendeel. Er wordt meer aandacht aan besteed; enerzijds vanuit de overheid, anderzijds door bedrijven die hun eigen controles (autocontrole) opvoeren.

VMT FOOD 3 • september 2019

19

Achtergrond Reportage

KOP Bij de detectie van de pathogene salmonellabacterie kan een terugroepactie meer producten omvatten dan de producten die een potentieel gevaar met zich meebrengen.

De ondernemingen die actief zijn in de voedselketen en -sectoren nemen duidelijk meer verantwoordelijkheid wat betreft hun rol in de voedselveiligheid en zijn ook wettelijk verplicht om te beschikken over een efficiënt autocontrolesysteem.

Bovendien is het lastig het aantal terugroepacties te meten. Zo kan een recall betrekking hebben op één product dat in verschillende winkels wordt verkocht of op één grondstof die tot meerdere eindproducten wordt verwerkt. Daarnaast is het mogelijk dat meerdere bedrijven hetzelfde product terugroepen. Er volgen dan bijvoorbeeld drie mededelingen, terwijl het slechts om één product gaat. Ook omvat een terugroepactie soms meer producten dan de producten die een potentieel gevaar met zich meebrengen.

Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer de pathogene salmonellabacterie in een staal wordt gedetecteerd.

Als preventieve maatregel wordt dan het gehele lot betrokken bij de terugroeping, terwijl niet dat alle producten van dit lot besmet hoeven zijn. Een salmonella-infectie is doorgaans lokaal: slechts enkele producten zullen dan besmet zijn, maar uit voorzorg wordt de hele partij teruggeroepen.

Recalls worden ook regelmatig geüpdatet. Een voorbeeld: bedrijf X informeert dat er bij eenzelfde probleem en/of product extra klanten betrokken zijn.

Deze producten hebben dan bijvoorbeeld een ander lotnummer of andere vervaldatum. In dat geval moet er een update worden uitgevoerd.

Het FAVV publiceerde een persbericht naar aanleiding van vier productterugroepingen van verschillende partijen en merken gojibessen waarbij een te hoog gehalte aan pesticiden werd waargenomen.

Dezelfde vaststelling werd gedaan door Test Aankoop, in samenwerking met het FAVV. Sinds 2017 bemonstert en analyseert het FAVV deze bessen, vooral vanwege de toegenomen consumptie ervan en de talrijke aanwijzingen dat ze mogelijk hogere pesticidengehalten bevatten dan de maximale limieten die zijn vastgesteld in de Europese wetgeving. Op basis van de resultaten van deze analyses heeft het Agentschap meerdere partijen bessen in België uit de handel laten nemen en ze teruggeroepen bij de consumenten, omdat er mogelijk een risico voor de gezondheid bestaat.

Herziene Europese Verordening

Doelgerichte risicocontroles

Het controleprogramma 2018 voor residuen van pesticiden van het FAVV voorzag reeds bijkomende analyses van gedroogde gojibessen. Gelet op de vastgestelde non-conformiteiten heeft het FAVV beslist om de geprogrammeerde bemonsteringen en analyses al sneller uit te voeren. Bovendien is op Europees niveau Verordening (EG) nr. 669/2009 betreffende de invoer van levensmiddelen met een verhoogd risico aangepast: de invoercontroles van gojibessen werden geharmoniseerd in alle lidstaten. Aan geen enkele Europese grens worden deze bessen nog binnengelaten zonder een controle die wordt uitgevoerd met een frequentie zoals vastgesteld door de EU. •

Indien er een gevaar wordt vastgesteld, voeren het FAVV en de onderneming zelf in de meeste gevallen aanvullende risicocontroles uit. Dit was bijvoorbeeld in april vorig jaar het geval voor gojibessen.

Liesbeth Van de Voorde is woordvoerder van het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV), www.favv.be

Recalls wordenregelmatig geüpdatet

Food Technology Event 2019

De Duurzame Foodfabriek ( )(& "&! ) & '( ( *! !" '( ' ' ( ( !!& # & + ( ( &!( ! ( *!!& ( "&! ) ( "&! ' & $ ( ( ( ( *!!& & ( ' * "&! '' -! ' &! ! * & (( $ ! ( + ' & ( & $ " ( !! ! ! , * ( + &!* & ( & ' )'' # & ( * & * - ( ! %'# ( !! ! ! , * ( +!& ( !& ' & !!&

' + & ( '( ( . #

% " ( % ' (% #$ "' ' $ " % # ' " $%# % !! " ' % ) & #$ ( ' " " )# " &! " " (&'% " ) ' ! ' ##% &' " ' * ' " "" %' ) " % (% (& " && ) #$ % XGTVGNV QXGT MCPUTÄ&#x17D; MG FWWT\COG GPGTIKGDTQPPGP XQQT FG HQQF KPFWUVTKG \QCNU YCVGTUVQH GP DKQICU

" % && " %&' " $ & ( & " && %! "& &(&' " ', +$ %' (TKGUNCPF%CORKPC IGXGP GGP VQGNKEJVKPI JQG \Ä&#x17D; HQUUKGNXTÄ&#x17D; YKNNGP ICCP RTQFWEGTGP

+P FG OKFFCI \Ä&#x17D; P GT XKGT RCTCNNGNUGUUKGTQPFGU QXGT ' ! -& "

KP FG RTCMVÄ&#x17D; M ' #" %* %$ " & %(

\QPPGRCPGNGP YCTOVGRQORGP XGTXCPIKPI XCP MQWFGOKFFGNGP JGTIGDTWKM TGUVYCTOVG GP GPGTIKG\WKPKIG UEJCMGNKPI VWUUGP EQORTGUUQTGP GP EQPFGPUQTU ICCP YG FG FKGRVG KP &G XGTUEJKNNGPFG UGUUKGU DGXCVVGP RTCMVÄ&#x17D; MGTXCTKPIGP GP KPVGTCEVKGXG YQTMUJQRU

# ! "

!

% !

$

$ ! #!" " # " " ! !" # " " ! ! ! " ! & # " !" " # ! " " XCP MQGNVGEJPKUEJG DGFTÄ&#x17D; XGP QPVYGTRGTU XCP MQGNKPUVCNNCVKGU QH YCTOVGRQORGP " ! % ! $ ! # ! # ! # #! ! !"

" ! # ! !

! & # !

22

DUURZAAMHEID & MVO

Column

Plantaardige voeding is meer kans dan gevaar Het IPCC legt nog maar eens op tafel wat onderzoekers al decennia aankaarten: als we de wereld duurzaam willen blijven voeden, moet onze consumptie van dierlijke eiwitten naar beneden. Deze waarheid als een koe valt niet meer te negeren.

Dieren zijn niet erg efficiënt in het omzetten van voeders naar dierlijke eiwitten. Zo worden grote lappen grond opgeofferd om onze vleeshonger te stillen. Daarbij produceren ze ook nog eens royale hoeveelheden mest en broeikasgassen. Wat dan weer nefast is voor onze algemene milieukwaliteit en de klimaatverandering.

vleesverwerker naar eiwitverwerker. De nieuwe technologieën die van plantaardige eiwitten smakelijke vleesvervangers maken volgen elkaar in sneltempo op.

Hebben dieren dan geen plaats meer in ons eetpatroon?

Zeker wel. Dieren zijn de sluitsteen van een duurzaam landbouwsysteem. Ze kunnen marginale graslanden begrazen en reststromen verwerken. Ze leveren hiervoor hoogwaardige eiwitten in de plaats. Alleen de balans is nu helemaal zoek. Van onze eiwitten komt vandaag 60% voort uit dierlijke eiwitten. Bij de generatie van onze grootouders lag dit nog op 40%.

En België? Onder de vleesproducenten neemt hier Aoste het voortouw. Zij hebben een doelstelling om tegen 2025 de helft van hun omzet uit plantaardige producten te halen. Dit jaar zag ook Next Food Chain het levenslicht.

Het eerste Vlaamse bedrijfsnetwerk rond plantaardige voeding. Ook bij ons is het besef dus helemaal doorgebroken. En dat is een goede zaak.

De eiwittransitie zou voor de dierlijke sector even disruptief kunnen zijn als de komst van digitale fotografie was voor de producenten van filmrolletjes. De keuze is aan u, beste bedrijfsleider. Wil u liever de Kodak zijn van het vleessegment? Of het nieuwe succesverhaal dat meesurft op deze broodnodige evolutie?

Niet enkel het klimaat boert erdoor achteruit, ook onze gezondheid. Dat het streven naar een betere eiwitbalans - meer plantaardig en minder dierlijk - steeds hoger op de agenda komt te staan van wetenschappers en beleidsmakers is dus een logische evolutie die enkel nog zal toenemen.

Hoe speel je hier als producent van dierlijke producten best op in? Door zelf de transitie mee vorm te geven en deze evolutie te omarmen als een kans in plaats van als bedreiging. Bedrijven moeten omschakelen van

Deze evolutie is overal ter wereld aan de gang. Met vooral onze noorderburen als lichtend voorbeeld. Daar scheert het onderzoek naar vleesvervangers al ruim een decennium hoge toppen. Ook mondiaal is de trend helemaal doorgebroken. Zelfs Smithfield Foods, de grootste varkensvleesproducent ter wereld, brengt tegenwoordig vleesvervangers op de markt.

Laurens De Meyer - laurens.demeyer@bblv.be Laurens De Meyer is beleidsmedewerker voeding en landbouw bij Bond Beter Leefmilieu en auteur van het boek “Moet er nog vlees zijn?”.

)SHURLKHSL

Co-Packing Food FROZEN

THIS IS SAFER FOOD ASEPT-X Filter Cartridges

CHILLED

Steriele zekerheid Langere levensduur Lagere kosten De steriliserende gasfilters serie van ASEPT-X bieden een verhoogde microbiële veiligheid en

AMBIENT

lagere kosten voor de aseptische verwerking van gevoelige voedingsmiddelen en dranken.

ASEPT-X’s steriliserende gasfilters zijn gevalideerd om bestand te zijn tegen omgekeerde stoomsterilisatieprocessen zonder de noodzaak van condensaatbeheer. Deze unieke eigenschap zorgt voor minder hardware en automatiseringsvermogen en verminderde techniekkosten per filtertoepassing.

www.blankedale.be Pastorijstraat 118 - 3300 Tienen Tel: 016/80 46 46 (vraag naar Peter Swings) - sales@blankedale.be

parker.nl

24

VOEDSELVEILIGHEID & KWALITEIT

VAN IVO SCHAPDRYVER CEO bij Medtradex, www.medtradex.com

Innovatie in infectiepreventie is en blijft een cruciale pijler in de voedingsbedrijven. Ivo Schapdryver geeft enkele tips inzake desinfectie van de oppervlakken in productieruimtes.

Automatisch Om voortdurend hetzelfde optimale resultaat te bereiken, is een geautomatiseerd desinfectieproces de aangewezen oplossing (in plaats van manuele desinfectie). Het proces is reproduceerbaar en kan bovendien gemonitord en gevalideerd worden.

4

1

Reiniging Een doeltreffende desinfectie is enkel mogelijk na een geslaagde reiniging.

3

Materiaalcompatibiliteit Een droge verneveling vermijdt corrosie of oxidatie van de in de ruimte aanwezige materialen en is dus in elke situatie inzetbaar, hetgeen uiteraard duurzaamheid, voedselveiligheid- en kwaliteit in de productie ten goede komt.

2 5

Alle oppervlakken Voorop staat dat alle oppervlakken in de productieruimte gedesinfecteerd moeten kunnen worden. Dit kan door middel van een “droge vernevelingstechniek”, waarbij, door ionisatie van een biologisch afbreekbaar desinfectiemiddel op basis van waterstofperoxide, het middel zich homogeen verdeelt door de te behandelen ruimte.

Vrij van residu Uit het oogpunt van voedselveiligheid en duurzaamheid is het belangrijk dat na de desinfectie geen residuen achterblijven.

Waterstofperoxide is als desinfectans, uitgevoerd via droge verneveling, volledig vrij van residu.

ADVERTORIAL

HPP elimineert

schadelijke pathogenen

Hogedruktechnologie (High Pressure Processing) voor het pasteuriseren van verpakte, verse voeding en voedingsproducten heeft als voordelen dat de smaak, textuur, kleur en aroma’s, maar ook vitamines en nutriënten maximaal behouden blijven. Daarbij is de voedselveiligheid gegarandeerd. De technologie leent zich vooral voor premium kwaliteitsproducten met een meerwaarde voor de consument.

HPP elimineert schadelijke pathogenen zoals onder meer Listeria monocytogenes, Salmonella en E. coli. Omdat de goederen tijdens het proces in hun definitieve verpakking blijven, is een secundaire contaminatie uitgesloten.

Houdbaarheid

Opening HPP Services Belgium Ter gelegenheid van de officiële opening houdt HPP Services Belgium een internationaal congres op 17 oktober 2019.

• Milde conservering van voedingsproducten: mogelijkheden en beperkingen, prof. dr. Frank Devlieghere, UGent • Huidige en toekomstige trends wereldwijd in hogedruktechnologie, Carole Tonello, Applications & Process Development Manager, Hiperbaric • Microbiele veiligheid en stabiliteit van hogedrukbehandelde producten, prof. dr. Chris Michiels, KU Leuven • Rondleiding en receptie Meer informatie en aanmelden: hppservices.be/nl/registration-hpp-opening-event/

Afhankelijk van het producttype garandeert HPP een drie- tot zelfs tienmaal langere houdbaarheid, zonder thermische behandeling of bewaarmiddelen.

Clean label HPP maakt het mogelijk een product op de markt te brengen zonder bewaarmiddelen en/of E-nummers.

Meer informatie: hppservices.be

26

WETGEVING & TOEZICHT

Is harmonisatie wereldwijd mogelijk?

GROTE VERSCHILLEN IN REGULERING VOEDSELVEILIGHEID Aan de wereldwijde verschillen in de regulering van voedselveiligheid en andere voedselgerelateerde kwesties ligt een grote verscheidenheid aan factoren ten grondslag, waaronder geschiedenis, cultuur, angst, protectionisme en politiek.

Het moge duidelijk zijn dat deze categorieën – als het al categorieën zijn – elkaar overlappen en niet uitsluiten. Hoogleraar Bernd van der Meulen geeft uitleg.

Tekst Bernd van der Meulen

Na de Eerste en Tweede Wereldoorlog was het in Europa de hoogste prioriteit om de voedselzekerheid op het oude niveau terug te brengen. Tevens had het werelddeel te kampen met bedrijven die winst maakten in tijden van schaarste door namaakproducten op de markt te brengen. Het instrument bij uitstek om dat tegen te gaan, was het echte product in wetgeving te definiëren en op te treden tegen afwijkingen. Toen Europese landen zich verenigden om vorm te geven aan wat nu de Europese Unie (EU) is, was het hun doel om één markt te creëren.

Maar hoe creëer je één markt? Een belangrijk obstakel waren de verschillende productdefinities. Aanvankelijk dacht men dat door harmonisatie van productstandaarden op te lossen. Dit leidde tot politieke onderhandelingen over gemeenschappelijke definities voor onder meer jam, chocolade, brood, koffie en thee. Met één pennenstreek loste het Europese Hof van Justitie de kwestie op door in het EEG-Verdrag het beginsel van wederzijdse erkenning te ’ontdekken’: alle nationale productstandaarden zijn gelijkwaardig en naleving van een van deze geeft toegang tot de hele gemeenschappelijke markt.

Rampen Jammer genoeg werd deze gemeenschappelijke markt getroffen door rampen. Medio jaren negentig brak de BSE-crisis uit. Deze crisis verschafte de noodzaak, maar ook de kans om voedselveiligheid te reguleren. Het hele juridische systeem werd opnieuw ontworpen en opgebouwd. Het probleem dat tot herontwerp inspireerde, was een ongeluk. Nie-

Oplossing Met de invoering van wet- en regelgeving wordt in de regel geprobeerd om een actueel probleem op te lossen. Waarom voor een bepaalde oplossing wordt gekozen, is van verschillende zaken afhankelijk.

Rusland en China baseren zich sterk op standaarden.

mand had immers zoiets als een BSE-crisis voorzien, laat staan gewild. Dit is terug te zien in het ontwerp.

Het EU-levensmiddelenrecht is erop gericht om ongelukken te voorkomen en de gevolgen ervan op te vangen. De ‘vijand’ die overwonnen moest worden, bestond uit micro-organismen en giftige stoffen.

In China was er een heel andere aanleiding om de wetgeving te hervormen. Daar was opzettelijk crimineel gedrag de oorzaak van de melamine-crisis. De nieuwe levensmiddelenwetgeving in China is daarom in de eerste plaats ingericht om fraude in de voedselketen tegen te gaan.

In de EU was er het paardenvleesschandaal dat de wetgever bewustmaakte van de kwaadaardigheid van bepaalde mensen. Het schandaal maakte duidelijk dat dit een blinde vlek was in het Europese levensmiddelenrecht. Op dit moment worden in de levensmiddelenwetgeving van de EU reparaties uitgevoerd om niet alleen ongelukken, maar ook voedselfraude tegen te gaan.

Ook in de VS volgde de Food Safety Modernization Act, de moderniseringswet voor voedselveiligheid, op het uitbreken van crisissituaties. Verdere analyse zal waarschijnlijk aantonen dat het Amerikaanse ontwerp, op zijn minst gedeeltelijk, kan worden verklaard door het soort probleem dat op tafel lag op het moment van wetgeving.

Horizontale en verticale aanpak Hoe voedselgerelateerde kwesties te reguleren? Veel landen pakten de problemen product voor product aan, een aanpak die sommige landen nog steeds han-

VMT FOOD 3 • september 2019

27

Wetenschap

HANDHAVING teren. Om consumenten tegen voedselfraude en -veiligheidskwesties te beschermen, werden definities van soorten levensmiddelen vastgelegd in wetgeving. Dergelijke wetgeving wordt soms “verticaal” genoemd. Juridische productdefinities worden ook wel standaarden genoemd (of normen). De Codex Alimentarius bijvoorbeeld bevat veel productstandaarden.

De wetgeving in Rusland en China is sterk gebaseerd op standaarden. In China zijn producten die niet onder een standaard vallen of niet aan de standaard voldoen, niet toegestaan op de markt. Voor elk innovatief product is allereerst een standaard vereist. De Verenigde Staten en vooral de EU volgen een meer horizontale benadering in hun wetgeving.

Dit betekent dat er algemene vereisten (in de Codex “algemene standaarden” genoemd) in plaats van productdefinities in wetgeving zijn vastgelegd. De productsamenstelling is de verantwoordelijkheid van het bedrijf en moet op het etiket worden vermeld.

Tussen deze verticale en horizontale aanpak in bevinden zich de Lebensmittelbücher die worden gebruikt in de Duitstalige landen Oostenrijk, Duitsland en Zwitserland. Deze boeken bieden uitgebreide beschrijvingen van voedingsmiddelen op de markt. Het volgen van deze beschrijvingen is als zodanig niet verplicht. Deze boeken worden echter geacht de kennis van deskundigen te bevatten en een codificatie van de verwachtingen van de consument.

Een product dat afwijkt van het boek, wordt als misleidend voor de consument beschouwd, tenzij de afwijking duidelijk op het etiket wordt uitgelegd.

De sanctieniveaus verschillen enorm: van relatief lage boetes in sommige EU-landen tot de doodstraf in China.

Verbod en misbruik

Hoogleraar Bernd van der Meulen: “Harmoniseer met Codex en je zit vanuit WTOperspectief goed.”

Een andere benadering van voedselregulering wordt soms gerangschikt onder de noemers “verbod” en “misbruik”. Het verbodsbeginsel is van toepassing wanneer het verboden is (bepaalde categorieën van) levensmiddelen op de markt te brengen, behalve wanneer dit uitdrukkelijk is toegestaan. Het misbruikbeginsel is van toepassing wanneer het is toegestaan om voedsel op de markt te brengen, behalve wanneer dit uitdrukkelijk is verboden. Het verbodsbeginsel past positieve lijsten toe, dat wil zeggen lijsten die aangeven wat is toegestaan, terwijl het misbruikbeginsel negatieve lijsten toepast, dat wil zeggen lijsten die aangeven wat verboden is. Hoewel de term “misbruik” niet echt verhelderend is, wordt hij hier gebruikt omdat hij algemeen lijkt te zijn aanvaard.

Voor zover bekend, passen alle rechtsstelsels een of andere mix van deze benaderingen toe, waardoor sommige categorieën voedingsmiddelen worden verboden (behoudens toelating) en andere vrij worden gelaten. De Codex Alimentarius en de meeste landen hanteren bijvoorbeeld een positieve lijst voor gewasbeschermingsmiddelen. Er mogen alleen producten worden gebruikt die uitdrukkelijk zijn geautoriseerd en op levensmiddelen mogen enkel residuen van geautoriseerde producten aanwezig zijn, tot de wettelijke maximumlimiet.

28

WETGEVING & TOEZICHT

andere levensmiddelencategorieën geïntroduceerd die alleen na expliciete toestemming in de handel mogen worden gebracht. Deze categorieën omvatten onder meer genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s) en andere nieuwe voedingsmiddelen (novel foods). China is waarschijnlijk het meest extreem in het neigen naar het verbodsstelsel. Alleen voedingsmiddelen die onder een standaard vallen, mogen op de markt worden gebracht. Alle andere zijn verboden. In dit opzicht lijkt het vaststellen van een standaard op opname van een bepaald levensmiddel in een positieve lijst.

De meeste landen passen het misbruikbeginsel toe op conventionele levensmiddelen. Traditionele levensmiddelen kunnen vrij worden gebruikt. Als de wetgever van mening is dat een product niet langer veilig is, moet hij dit uitdrukkelijk bepalen. De Verenigde Staten kozen in de jaren vijftig voor een andere aanpak. Vanaf 1958 zijn daar alle zogenoemde levensmiddelenadditieven verboden (alles wat aan voedsel wordt toegevoegd), behalve wanneer deze expliciet zijn toegestaan door de FDA of algemeen erkend worden als “veilig” door deskundigen die gekwalificeerd zijn om dit te beoordelen (Generally Recognized as Safe, GRAS). Dit voorbeeld van verbod op levensmiddelenadditieven is gevolgd in de Codex. De Codex hanteert echter een beperkter begrip voor levensmiddelenadditieven dan de VS. Daarin gaat het bij een additief niet om alles dat wordt toegevoegd aan voedsel, maar alleen om stoffen die worden toegevoegd om een technologische functie te vervullen.

Het voorbeeld van de Codex is dan weer in de EU gevolgd. In de loop van de tijd werd het begrip additief in de EU als te eng ervaren en zijn er daarnaast

Handhaving Wettelijke en regelgevende vereisten van landen verschillen niet alleen inhoudelijk. Er zijn ook aanzienlijke verschillen in de wijze waarop ze worden toegepast en gehandhaafd. Die verschillen kunnen voortvloeien uit prioriteiten die worden gesteld bij controles en sancties – verschillen in focus op het probleem, op het product of op de persoon die als overtreder wordt beschouwd. De sanctieniveaus lopen enorm uiteen: van relatief lage boetes in

Een casestudie: radioactieve besmetting van voedsel Hoewel er overeenstemming is over de methode, zijn de uitkomsten van de risicoanalyse verre van harmonieus. De methode geeft namelijk niet aan welk risiconiveau acceptabel is. Ook zegt de methode weinig over de soort maatregelen die nodig zijn om het risico te beperken.

Laten we als voorbeeld eens kijken hoe landen limieten vaststellen voor radioactieve besmetting van voedsel. De wetenschappelijke inbreng komt van de International Commission on Radiological Protection (ICRP). Deze commissie levert en actualiseert onderzoek naar mogelijke effecten op de menselijke gezondheid van blootstelling aan radioactiviteit via voedsel. Bij het bepalen van hun nationale normen houden landen rekening met de meest recente bevindingen. Omdat ze niet allemaal tegelijkertijd reguleren of updaten, kunnen de bevindingen van land tot land verschillen. Het gekozen aanvaardbare blootstellingsniveau moet op de een of andere manier worden vertaald in concrete limieten voor specifieke levensmiddelen. Wat aanvaardbaar is in één levensmiddel kan worden beïnvloed door de hoeveelheid andere levensmiddelen die mogelijk ook zijn besmet.

De EU heeft haar berekeningen gemaakt op basis van de veronderstel-

ling dat maximaal 10 procent van de voedselvoorziening besmet kan zijn. Japan berekent sinds de kernramp van Fukushima op basis daarvan dat, als maximum, 100 procent van de voedselvoorziening besmet kan zijn. Om hetzelfde beschermingsniveau te bereiken, moet de maximale limiet in Japan dus tien keer lager zijn dan in de EU. In principe is dit inderdaad het geval. De EU eist echter wel dat de invoer uit Japan voldoet aan de strengere Japanse normen. Veel landen stellen verschillende limieten voor verschillende levensmiddelen. Hoe groter de bijdrage van een levensmiddel aan het consumptiepatroon, des te lager de limiet. En ook: hoe kwetsbaarder de consument, des te lager de limiet.

Daarom gelden voor aardappelen strengere limieten dan voor kruiden en voor zuigelingenvoeding strengere limieten dan voor gewoon voedsel. Maar in de VS is dit anders. Met het oog op de handhaafbaarheid heeft de VS gekozen voor één uniforme maximumlimiet voor alle levensmiddelen. Vanzelfsprekend moet deze limiet zodanig zijn dat de meest kwetsbare consumenten ook voldoende worden beschermd.

Al deze voorbeelden zijn direct of indirect gebaseerd op internationale normen en risicoanalyse. Toch is de situatie verre van geharmoniseerd. Het Global Harmonization Initiative (GHI) bereidt een studie voor – waaruit het voorbeeld van radioactiviteit afkomstig is – om aan de hand van wereldwijde casestudies over voedselveiligheidslimieten te beoordelen welke factoren verantwoordelijk zijn voor de verschillende uitkomsten van het risicoanalyseproces in landen met dezelfde problemen. Inzicht in deze verschillen kan mogelijkheden bieden voor verdere harmonisatie.

VMT FOOD 3 • september 2019

29

FOTO: ANP

Wetenschap

sommige EU-landen tot de doodstraf in China.

Ook verschilt onder meer de laboratoriumcapaciteit om besmetting op te sporen en zijn er accentverschillen: op de letter van de wet (nee = nul) of op de daadwerkelijke risico’s.

Harmonisatie Verschillen in levensmiddelenwetten en -praktijken zijn te verklaren vanuit de benadering van het probleem door de wetgever (ongeluk of opzet), vanuit een productspecifieke of meer algemene benadering, vanuit de wens om levensmiddelencategorieën te controleren voordat ze de markt mogen betreden of vanuit de voorkeur om pas in te grijpen nadat problemen zijn gebleken. Al deze verschillen maken de handel in levensmiddelen tot een tak van sport die op verschillende speelvelden en volgens verschillende regels wordt gespeeld. Je kunt geen voetbal spelen met een Amerikaan in harnas en met helm die de bal met beide handen vastpakt, terwijl wat jij doet soccer is. Is het toch mogelijk om een gelijk speelveld te realiseren?

Om de internationale handel te vergemakkelijken, de voedselveiligheid en -kwaliteit te verbeteren en de gezondheid van consumenten te beschermen, probeert de Codex Alimentarius, met in zijn kielzog de Wereldhandelsorganisatie (WTO), op internationaal niveau politieke grillen te vervangen door wetenschap en harmonisatie.

Sinds het begin van de jaren zestig heeft de Codex Alimentarius-commissie voedselstandaarden opgesteld die dienen als model voor de nationale levensmiddelenwetgeving. Binnen het gezamenlijke FAO/WHO-programma voor voedselstandaarden zijn er Joint FAO/WHO Expert Committees on Food Additives (JECFA), Microbiological Risk Assessment (JEMRA), and Pesticide Residues (JMPR) die de veiligheid van levensmiddelenadditieven, microorganismen en gewasbeschermingsmiddelen wetenschappelijk beoordelen. Deze wetenschappelijke beoordeling wordt vertaald in limieten die levensmiddelen onderscheiden die geschikt zijn voor menselijke consumptie van levensmiddelen die dat niet zijn. Op internet zijn lange lijsten vrij beschikbaar van dergelijke limieten zoals voorgesteld door de Codex Alimentarius-commissie.

In tegenstelling tot wetenschappers mogen wetgevers kopiëren. Wie de levensmiddelenwetgeving wil harmoniseren, kopieert gewoon de Codex. Sinds 1995 kent de WTO een premie toe voor het kopiëren van de Codex. In de WTO-overeenkomst inzake de toepassing van sanitaire en fytosanitaire maatregelen (de SPS-overeenkomst) wordt erkend dat WTO-leden het recht hebben de gezondheid van mensen (en dieren en planten) te beschermen,

zelfs als dit tot handelsbelemmeringen zou leiden.

Maar alleen voor zover dit noodzakelijk is. Volgens de SPS-overeenkomst is dat het geval als een land de voedselveiligheidsnormen van de Codex Alimentarius volgt. Verdere bewijzen zijn dan niet vereist.

Harmoniseer met Codex en je zit vanuit WTOperspectief goed. Als je het anders wilt doen, kan dat ook, maar dat moet dan wel wetenschappelijk worden gerechtvaardigd.

In 2008 speelde in China het melamine-schandaal.

Het bleek dat melamine op grote schaal aanwezig was in melk en later ook in eieren. Veel melk werd destijds vernietigd.

Discussie Inmiddels is de methode van risicoanalyse erkend als de wereldwijde gouden standaard om voedselveiligheidsnormen vast te stellen. De uitkomsten ervan zijn echter verre van harmonieus (zie kader).

Er is een serieuze discussie mogelijk over de vraag of het een goed idee is om één uniforme limiet te kiezen voor alle levensmiddelen, zoals in de VS, of dat voor basisvoedsel en zuigelingenvoeding strengere eisen moeten gelden dan voor andere levensmiddelen. Het is niet ondenkbaar dat zo een discussie wanneer zij wordt gevoerd tussen weldenkende mensen – en per slot van rekening zijn ook wetgevers mensen – uitmondt in overeenstemming en een gemeenschappelijke aanpak. •

Dit artikel is een verkorte versie van het oorspronkelijke artikel op bit.ly/2F2p7xu B. van de Meulen is hoogleraar Vergelijkend Levensmiddelenrecht aan Renmin University of China en directeur van het European Institute for Food Law, Bernd.vanderMeulen@food-law.nl

De VS koos voor één uniforme limiet.

ADVERTORIAL

Product Life Cycle Management diensten van NSF International De weg naar succes in de voedingssector

Achraf Tiouali is Group Managing Director bij NSF International en leidt verschillende Europese filialen. Achraf heeft bijna 20 jaar ervaring met voedselveiligheid en kwaliteitsmanagement, zowel in de detailhandel als op productieniveau.

Kun je ons meer vertellen over NSF International en zijn rol in de voedingssector?

NSF International is een onafhankelijke wereldspeler die zich inzet voor de bescherming van de gezondheid door ondersteuning te bieden bij de ontwikkeling van normen voor volksgezondheid en voedselveiligheid door het afleveren van certificaten en het leveren van controleservices. Daarnaast voeren wij ook audits uit en voorzien in opleiding, risicobeheer en advies. Wij voorzien een brede waaier van diensten voor onze klanten: producttests, audits, advies, opleiding, consumentenonderzoek en technische ondersteuning. Onze Food Services in Europa helpen klanten in verschillende sectoren: landbouw, retail, voedselproductie, horeca en vrijetijd, catering en foodservice, fabrikanten van horeca apparatuur en nonfood compounds voor de voedselwerkende sector.

Wat gaat het bij Product Life Cycle (PLC) Management diensten om?

Wij hebben PLC management diensten ontwikkeld voor voedselproducenten en retailers met eigen merkproducten om hen te helpen succesvollere producten te ontwikkelen.

Onze diensten kunnen hen helpen in elk stadium van de productlevenscyclus. We beschikken over multidisciplinaire teams, bestaande uit marktonderzoekers, voedings-

technologen, specialisten op het vlak van reglementeringen en consumentengedrag. Al deze teams werken samen om, rekening houdend met reglementeringen, consumentengedrag en -voorkeuren, recepten te verbeteren en producten met een toegevoegde waarde te creëren.

Onze diensten zijn in twee categorieën opgedeeld: technische diensten en inzicht in consumentengedrag. Onze technische diensten zorgen voor een veiliger product van een hogere kwaliteit dat afgestemd is op de huidige reglementeringen. Onze consumer insights diensten zorgen er dan weer voor dat het product beantwoordt aan de noden van de consument zowel op niveau van zintuigelijke beleving, als verpakking, gebruiksgemak, enz. De combinatie van beide diensten biedt onze klanten een unieke kans om een concurrentieel voordeel op te bouwen. Dit wordt nog versterkt door het gebruik van digitale toepassingen die gebruik maken van analyses, automatisatie, blockchain en augmented reality-technologie. Onze eigen onlinesoftware TraQtion automatiseert het volledige proces van de productlevenscyclus zodat het vlotter verloopt.

Welke meerwaarde biedt u uw klanten?

De wereld rondom ons is constant in verandering; de consumententrends ook. Daar bovenop komt nog dat de productlevenscyclus in de laatste twee decennia steeds korter wordt en de succesgraad van een product historisch laag scoort. Dit leidt tot een markt die overspoeld wordt van ‘me-too’ en ‘vermoeide’ producten. Voor bedrijven die succesvol willen zijn, of gewoon moeten overleven, is een snelle reactiviteit de sleutel. Dit begint door al vroeg de consumentennoden mee te nemen in het productontwikkelingsproces wat de kans op slagen vergroot. Bij NSF International gebruiken wij onze technische expertise om bedrijven te helpen een concurrentieel voordeel te bewaren (kortere tijd voor het in de markt zetten, langere productlevenscyclus, smaak en verpakking die perfect aansluiten op wat de consument wil, lagere R&Dkosten,..). De combinatie van dit alles vergroot de kans op succes.

www.nsfinternationalfood.eu

32

VOEDSELVEILIGHEID & KWALITEIT

Noodzaak tot één geïntegreerd systeem BUSINESS ASSURANCE IS DE NIEUWE QUALITY ASSURANCE Van voedselbedrijven wordt verwacht dat ze op vele gebieden hun verantwoordelijkheid kennen én nemen. In toenemende mate worden zij afgerekend door klanten, aandeelhouders en ngo’s op de manier waarop ze omgaan met kwesties als voedselveiligheid, voedselfraude, integriteit, continuïteit, arbo-veiligheid, ethiek en maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Tekst Kobe Van Looy Beeld KTBA

De functie van QA-manager evolueert van een inhoudelijke naar een meer leidinggevende rol.

Het is voor de directie van een bedrijf van groot belang om de manier waarop wordt omgegaan met deze onderwerpen in goede banen te leiden en de bedrijfszekerheid en bedrijfsreputatie te borgen.

Gedreven door wetgeving en certificatie(verplichtingen) hebben de meeste bedrijven in de levensmiddelensector inmiddels een kwaliteitssysteem ingericht.

Hiermee worden voedselveiligheidsgevaren gehanteerd en de belangrijkste kwaliteitseisen geborgd.

Een kwaliteitssysteem identificeert mogelijke gevaren, analyseert bijbehorende risico’s en bewaakt kritische punten in het proces.

De ontwikkelingen in de laatste jaren hebben ertoe geleid dat een dergelijk systeem niet alleen voor de beheersing van gevaren ten aanzien van voedselveiligheid (HACCP) moet worden ingericht, maar ook voor eventuele sabotage (TACCP) en mogelijke fraude (VACCP). Zo wordt de reikwijdte van het kwaliteitssysteem langzamerhand opgerekt.

Risicomanagement-systeem En daar blijft het niet bij. Er is behoefte aan risicobeheersing op nog meer gebieden. Denk aan het omgaan met arbo-gevaren die voortkomen uit de uit de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E), mogelijke incidenten die de continuïteit van levering bedreigen, kritische punten voor het voldoen aan de milieuwetgeving, werkwijzen die de productintegriteit bedreigen, alsook de kritische punten in het mvo-beleid en het nakomen van de bedrijfseigen normen en waarden en die van de maatschappij. Ook de opvolging van dergelijke kwesties is noodzakelijk om alle stakeholders tevreden te houden.

Het mooie is: dat kan ook. De HACCP-systematiek van het voedselveiligheidssysteem kan relatief eenvoudig uitgebreid worden naar andere risicogebieden. De identificatie van significante gevaren en de beheersing van kritische processen en procedures kan prima geïntegreerd worden in het kwaliteitssysteem. Het systeem voor Quality Assurance (QA) evolueert dan naar een systeem voor Business Assurance (BA). Dit laatste systeem omvat dan alle operationele businessprocessen.

Manager Business Assurance Dit heeft ook gevolgen voor de QA-managers.

Was hun werkterrein voorheen voornamelijk gericht op het product, de grondstoffen en de productieprocessen, nu zien zij hun werkgebied groeien tot alle businessprocessen en beleidsterreinen. In sommige organisaties was al een stap in die richting gezet en werd de betreffende functionaris QESHmanager genoemd, voor het werkgebied kwaliteit, arbo en milieu. Nu mag de QESH-manager worden

VMT FOOD 3 • september 2019

33

Achtergrond

KOBE VAN LOOY: ‘Een BA-systeem omvat alle operationele businessprocessen.’

gepromoveerd tot BA-manager. Hij of zij draagt zorg voor het managementsysteem dat compliance management, risicomanagement en incidentmanagement stuurt en borgt. Hiermee evolueert de functie van een inhoudelijke naar een meer leidinggevende rol. Om op alle werkgebieden voldoende deskundigheid in huis te hebben wordt de BA-manager ondersteund door interne of externe specialisten die thuis zijn in de verschillende vakgebieden.

Bedrijven die FSSC22000-gecertificeerd zijn, zullen invulling moeten geven aan deze eisen aan de High Level Structure, omdat de nieuwe ISO22000 dit voorjaar in de FSSC22000-criteria worden opgenomen.

Betrokkenheid van het management

High Level Structure Deze ontwikkeling is ook onderkend door de opstellers van de ISO-normen voor managementsystemen, zoals de ISO 9001, ISO 14001 en ISO 22000. Zo worden de verschillende normen inmiddels allemaal voorzien van dezelfde structuur en inhoud om zo op bedrijfsniveau stakeholders te kunnen identificeren, hun eisen en verwachtingen te inventariseren en de bijbehorende kansen en bedreigingen te analyseren.

Van het management wordt verwacht richting te geven aan dit proces en de nodige maatregelen te treffen om genoemde kansen en bedreigingen te managen en om verbetering van de bedrijfsprestaties te realiseren, zodat voldaan kan worden aan de eisen en verwachtingen.

Door de standaardisatie wordt de vereniging van de verschillende ISO-normen in één geïntegreerd managementsysteem bevorderd. Om het Business Assurance Systeem compleet te maken, dienen ook het management of expectations, management of change en het management of improvements te worden meegenomen.

Scope kwaliteitssysteem wordt opgerekt

Het succes van de ontwikkeling van QA naar BA is medeafhankelijk van de QA-manager: in hoeverre is hij of zij in staat de directie te overtuigen van het belang van een geïntegreerd managementsysteem? Een systeem dat de belangen van cruciale stakeholders en de voor de bedrijfsvoering essentiële risico’s bewaakt en het de directie mogelijk maakt de bedrijfsprocessen te meten en te sturen.

Zodra de directie zich bewust is van het belang van een goed inzicht in alle kritische managementonderwerpen - doing the right things - zal ze ook nieuwsgierig zijn naar de maatregelen die nodig zijn om deze goed te beheersen - doing the things right. Ze zal erachter komen dat het managementsysteem er niet voor de QA-manager is, maar dat het een instrument is voor de directie zelf: het systeem identificeert de kritische punten, maakt het mogelijk de kritieke prestatie-indicatoren (KPI’s) te benoemen en te volgen en hier periodiek over gerapporteerd te krijgen.

De managementreview is een strategisch moment om ‘het net op te halen’ en te kijken of de bedrijfszekerheid en de bedrijfsreputatie goed geborgd is en om te kunnen bijsturen wanneer dit nog niet het geval is.

Dat moet toch een goed gevoel geven. •

Kobe Van Looy is Manager Operations bij KTBA BE.

34

DUURZAAMHEID & MVO

Handvest verlaagt milieu-impact tarweteelt MONDELĒZ INTERNATIONAL KIEST VOOR 100% DUURZAME TARWE TEGEN 2022 Tegen 2022 produceert Mondelēz International in Europa volgens plan uitsluitend koekjes van duurzame tarwe die voldoet aan de eisen in het Harmony-charter, een handvest dat is opgesteld om de tarweteelt milieuvriendelijker te maken.

De toeleveringsketen spant zich in om binnen drie jaar exclusief voor het voedingsbedrijf 280 duizend ton te leveren.

Tekst Yves De Groote Beeld Mondelēz

“Harmony is zoveel meer dan een reeks overeengekomen duurzame praktijken voor de tarweteelt”, zegt Jan-Willem Balk, Managing Director Benelux bij Mondelēz International. “Het is een initiatief dat alle betrokkenen in onze toeleveringsketen in contact brengt met andere mensen die een grotere positieve impact willen hebben op het milieu en de biodiversiteit. Door ngo’s en landbouwers te laten samenwerken, kunnen we landbouwmethodes

toepassen die zowel doeltreffend als pragmatisch zijn. Zo kunnen we optreden als katalysator voor positieve verandering.”

De hele keten is betrokken bij de duurzame tarwe

Tussen gangbaar en bio Met haar exclusieve duurzaamheidsprogramma biedt Mondelēz landbouwers de mogelijkheid om te telen volgens de middenweg tussen de principes van de gangbare en de biologische landbouw, verklaart Annick Verdegem, woordvoeder van Mondelēz International. “Volledig biologisch telen is geen optie voor ons, omdat het volume en de kwaliteit van de biscuittarwe gegarandeerd moet zijn.”

Ze verwijst met name naar mycotoxines gevormd door schimmels.

Tien jaar terug in de tijd

Het Harmony-charter is zoveel meer dan een reeks overeengekomen duurzame praktijken.

Het Harmony-duurzaamheidsverhaal achter de merken LU, belVita en Milka biscuits, begon alweer tien jaar geleden in Frankrijk. Aan de basis lag een brede duurzaamheidsanalyse in samenwerking met ngo’s, agronomen, milieuspecialisten en onderzoeksinstellingen. Vandaag is 75% van de koekjes voor de West-Europese markt op basis van Harmony-tarwe, of 60% in de Europese Unie. De Prince-koeken in Herentals worden geproduceerd met deze duurzame tarwe.

De duurzaamheidsanalyse kwam er op verzoek van Mondelēz. Het Harmony-charter werd allereerst in

VMT FOOD 3 • september 2019

35

Reportage

Volledig biologisch telen is geen optie voor Mondelēz International.

Frankrijk geïntroduceerd. Daarna volgden Italië, Spanje, Tsjechië, Polen en België.

Ruim 1.700 landbouwers in deze landen hebben zich inmiddels geëngageerd. Ze zetten zich in het bijzonder in op waterbesparing, zorg voor de bodem, bescherming van de biodiversiteit en reductie van de koolstofuitstoot (zie kader). De tarwetelers in de zes landen leveren aan 13 molenaars en 26 landbouwcooperaties. In 2018 is 177 duizend ton geoogst op 39 duizend hectare.

Harmony tussen gangbaar en bio

20% minder gewasbeschermingsmiddelen Tussen 2009 en 2016 verminderde het gewasbeschermingsmiddelengebruik met 20%.

“Dit resultaat is gehaald door diverse duurzaamheidsmaatregelen en extra aandacht voor ziekteresistente graanvariëteiten, teeltrotatie en het bijzonder selectief omgaan met gewasbeschermingsmiddelen. We werken daarbij samen met landbouwexperts om de milieu-impact te verminderen, zonder dat dit ten koste gaat van opbrengst”, verduidelijkt Flora Schmitlin, Harmony & Sustainability Manager van Mondelēz International.

Naar aanleiding van de aandacht voor biodiversiteit werden op de akkers bijna 17 miljoen bijen geobserveerd en 30 soorten vlinders. Dit is het resultaat van een bloemenrand met een oppervlak van 3% van de ingezaaide Harmony-tarwe.

Unieke samenwerking in België In België werken sinds 2015 52 landbouwers, waaronder Ferdinand Jolly uit Ittre (zie kader) via de

agrarische experts van Walagri en CZAV samen aan het Harmony-programma voor België. Natuurpunt was hierbij een strategische partner van Mondelēz International. De experts van de natuurbehoudsvereniging deelden hun kennis op het vlak van biodiversiteit bij de initiële uitwerking van het charter. Ook gaven ze regelmatig advies bij de evolutie van het programma. Verder organiseren Mondelēz International en Natuurpunt ook bewustwordingcampagnes om consumenten aan te moedigen te kiezen voor biodiversiteit. Walagri, een sterk merk van Arvesta (voorheen: Groep Aveve), is niet alleen leverancier van landbouwbenodigdheden en adviseur van de landbouwbedrijven. Het bedrijf zorgt ook voor de opslag van gewassen voor de voedingsindustrie.

De Belgische boeren produceren jaarlijks gezamenlijk

Harmony Aan de hand van het Harmony-charter van duurzame praktijken tracht het programma: • het gebruik van pesticiden en meststoffen tot een minimum te beperken door de keuze van bestendige tarwevariëteiten aan te moedigen, te kiezen voor gewasrotatie en door zorg te dragen voor de bodem; • onnodige behandelingen te vermijden; • koolstofuitstoot te beperken, met name door het gebruik van meststoffen te verminderen; • de kwaliteit van het water te behouden; • de plaatselijke biodiversiteit in stand te houden: drie procent van de Harmonytarwevelden is bestemd voor bloemen of hagen die bestuivers het hele jaar door voorzien van stuifmeel en nectar.

36

DUURZAAMHEID & MVO

De Prince-koeken in Herentals worden geproduceerd met duurzame tarwe.

circa 6.000 ton Harmony-tarwe, die gebruikt wordt in de fabriek in Herentals, één van de grootste koekjesfabrieken in Europa met een jaarlijkse productie van 70.000 ton koekjes, voor de productie van onder meer Prince, Tuc en Pims.

Experts van Walagri begeleiden de landbouwers tijdens zaaien tot en met oogsten, maar ook ontvangst en opslag in de depots van Walagri in Wallonië.

Vandaaruit vervoeren vrachtwagens de tarwe in bulk naar de Mondelēz-fabriek in Herentals. “Op deze manier garandeert Walagri de kwaliteit van de tarwe overeenkomstig het Harmony-charter”, benadrukt Ricardo Pacico, Marketing Manager bij Walagri. “De bedoeling is dat ook Vlaamse tarwetelers in het project stappen. Daarvoor kunnen onze depots in Vlaanderen aangewend worden.”

Tarweteler Ferdinand Jolly Ferdinand Jolly uit Ittre is een van de 52 landbouwers die het Harmony-charter ondertekenden. In 1985 richtte hij het 322 hectare grootte akkerbouwbedrijf op dat hij nu samen met zijn zoon Christophe runt. Beiden zijn vooruitstrevende telers die trachten hoge opbrengsten en hoogwaardige gewassen te blijven produceren, terwijl ze tegelijkertijd zorgen voor het prachtige landschap met bijzondere nadruk op verbetering van de biodiversiteit. “We zien ons bedrijf als een tuin, waarin we graag veel biodiversiteit en leven zien. We willen vooral samenwerken met de natuur, die zoveel mogelijk zijn werk moet doen. Mechanische interventie door de boer dient vooral om problemen op te lossen. We merken dat deze aanpak vruchten afwerpt”, vertelt Ferdinand Jolly. “Met een minimum gebruik van moderne meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen halen we binnen het Harmony-charter toch mooie opbrengsten. We telen tarwe van hoge kwaliteit (een hoog eiwitgehalte, red.) en dat geeft ons voldoening.” De familie Jolly had al langer oog voor biodiversiteit en plantte hagen, perceelranden en bomen. “Dat vermindert de erosiegevoeligheid van de grond. De bomen breken ook de wind, die anders vrij spel heeft op enkele grote percelen. Dat verkleint de kans op legering, waardoor we een behandeling met groeiregulatoren kunnen vermijden.”

Kwaliteit gewaarborgd Walagri is ook verantwoordelijk voor de audits van het duurzaamheidsprogramma. “We beschikken over vier Harmony-auditeurs, die door Mondelēz zijn erkend”, vertelt Pacico. “Voor de oogst verifiëren ze alle producenten en hun percelen. Die moeten perfect overeenkomen met wat in het charter is afgesproken. Geolocatie maakt hier deel van uit.

De depots, waar de tarwe wordt geleverd, worden digitaal geïnformeerd welke landbouwer welke hoeveelheden gaan leveren, zodat traceerbaarheid gegarandeerd is. De operators gaan de gegevens na van de landbouwer, voordat de Harmony-tarwe gelost wordt in de daarvoor bestemd silo’s. Ook de levering aan de koekjesfabriek van Mondelēz International in Herentals wordt uit het oogpunt van traceerbaarheid op de voet gevolgd, zodat de kwaliteit in de volledige keten geborgd blijft. Een geaccrediteerd laboratorium controleert de tarwe op mycotoxinen en pesticiden. Externe audits gebeuren door SGS voor en na het oogsten van de tarwe. Ze verifiëren de administratieve verplichtingen, de interne audits van de leveranciers en opslagcondities van de tarwe.”

Monitoring In samenwerking met de Franse softwareleverancier SMAG, gespecialiseerd in de agro-industrie, en haar partner Agrosolutions ontwikkelde Mondelēz methodologie voor een volledige analyse van de milieuen economische effecten van Harmony-praktijken.

Tegen het einde van dit jaar zal Mondelēz International over drie jaar gegevens van deze aanpak beschikken en is benchmarken mogelijk. Uit de eerste analyse van de gegevens blijkt volgens het voedingsbedrijf dat de toepassing van Harmony-praktijken door de landbouwers positieve gevolgen heeft vanuit agronomisch, economisch en ecologisch oogpunt. •

VMT FOOD 3 • september 2019

VERPAKKINGEN & LOGISTIEK

37

Achtergrond

Lichtere en minder verpakking niet evident PREVENTIEPLAN VERPAKKINGEN 2016-2019 Voedingsbedrijven lopen tegen de grenzen aan als het gaat om met name lichtere en minder verpakkingen. Dit blijkt uit het preventieplan verpakkingen 2016-2019, dat Fevia begin augustus indiende bij de Interregionale Verpakkingscommissie.

Tekst Yves De Groote Beeld Fevia

Preventie is één van de beleidsprioriteiten bij het milieubeheer van verpakkingen. De milieu-impact van de verpakkingen moet minimaal zijn. In 2016 diende Fevia een sectoraal preventieplan in voor 145 voedingsbedrijven. Dit jaar moest de eindevaluatie ingediend worden bij de Interregionale Verpakkingscommissie (IVC) .

Op het vlak van primaire en secundaire verpakkingen presteerde de voedingssector opmerkelijk beter dan voorzien. Zo werd een jaarlijkse gewichtsbesparing van 6.857 ton gerealiseerd in plaats van een voorziene besparing van 4.521 ton.

Grenzen aan preventie Volgens Fevia is het voor de voedingsbedrijven steeds moeilijker om bijkomende preventiemaatregelen te nemen; verpakkingen lopen tegen hun grenzen aan. Zo wezen tests uit dat een nieuwe primaire verpakking niet stevig of stabiel genoeg was en dat

ook een gewijzigde tertiaire verpakking onvoldoende stabiliteit gaf. Daarnaast bleek toepassing van nieuwe technologie niet mogelijk of waren (nog) niet realiseerbare aanpassingen aan het machinepark nodig. Een minder technische hindernis was bijvoorbeeld een te grote afhankelijkheid van leveranciers.

Enkele maatregelen

Voedingssector presteert beter dan voorzien

In de eindevaluatie inventariseert Fevia een aantal verwezenlijkingen. Het gewicht aan primaire en secundaire verpakkingen kon verminderd worden door het gebruik van dunnere films, lichtere flesjes, of blikjes. Milieuwinst kan door een kleinere dop of het weglaten van kartonnen elementen uit de verpakking. Een optie is ook folie te bedrukken in plaats van een etiket te gebruiken of sleeves te vervangen door etiketten. De kwaliteit van de primaire en secundaire verpakkingen kon verbeterd worden door ze beter recycleerbaar te maken door het weglaten van plastic coating op premium verpakkingen of het weglaten van aluminium uit verpakkingen.

Andere maatregelen die werden uitgevoerd en bijvoorbeeld tot een lager of duurzamer gebruik van verpakkingen hebben geleid: aanpassingen en meer onderhoud aan machines; aanpassing van verpakkingsconcepten, zoals inplooibare container met uitknijpbare liner; bepaalde milieubelastende verpakkingen uit het assortiment halen.

Engagementen Binnenkort dient de voedingssector een nieuw preventieplan verpakkingen in bij het IVC, voor de periode 2019-2022. Ook hebben de sector en verschillende individuele bedrijven heel wat engagementen genomen omtrent verpakkingen.

Deze engagementen en concrete acties zijn te vinden op de website www.fevia.be/nl/verpakkingen2025 . •

38

COLOFON

Met medewerking van Agoria, FAVV, Fevia Flandersâ&#x20AC;&#x2122; FOOD, Food Pilot, ILVO

VMT en VMT food.be (Voedingsmiddelen, Management en Technologie) vormen hĂŠt mediaplatform voor de voedings-, genotmiddelen- en drankenindustrie in Nederland en BelgiĂŤ.

Redactieadres (BelgiĂŤ) Gemeenteplein 43-1 8300 Knokke-Heist E redactie.vmtfood@vakmedianet.be I www.vmtfood.be Uitgever Suzanne Wanders E suzannewanders@vakmedianet.nl Hoofdredactie Willem Paul de Mooij E willempauldemooij@vakmedianet.nl

Media-adviseurs en advertenties Voor print, online en website-advies: Monique van Neutegem E moniquevanneutegem@vakmedianet. nl; Anneloes Veerman E anneloesveerman@vakmedianet.nl Belgische klanten Trevi nv Gilles Dhaenens T +32(0)9 360 62 16 E Gilles.dhaenens@trevi-regie.be Marketing Aniek te Kronnie E aniektekronnie@vakmedianet.nl Vormgeving CS content partner, www.colorscan.nl

Adjunct-hoofdredactie (BelgiĂŤ) Yves De Groote E yvesdegroote@vakmedianet.be

Druk Bariet Ten Brink, Meppel

Eindredactie Heleen van der Male E heleenvandermale@vakmedianet.nl

Nieuwsbrief Wilt u de gratis wekelijkse e-mailnieuwsbrief ontvangen? Aanmelden kan via: www.vmtfood.be

A DV I ES , O P L E I D I N G & D E TAC H E R I N G KWALITEIT & VOEDSELVEILIGHEID PRODUCTKWALITEIT | MVO ORGANISATIEONTWIKKELING Mechelsesteenweg 120 2860 Sint-Katelijne-Waver 015 55 59 00 o f f i c e @ n s - q u a l i t y. b e n s - q u a l i t y. c o m

Scan de QR-code en abonneer u op VMT food.be

Abonnementen Voor vragen over abonnementen, bezorging en/of adreswijzigingen kunt u contact opnemen met onze klantenservice.

T +31 (0) 885 840 888 E klantenservice@vakmedianet.nl Vakmedianet, VMT Food.be, Postbus 31, 2370 AA Roelofarendsveen, Nederland Kennismakingsabonnement â&#x201A;Ź49,- (i.p.v. ; â&#x201A;Ź79,-)* * prijzen zijn excl. 6% BTW en â&#x201A;Ź3,95 administratiekosten. Jaarabonnement geldt tot wederopzegging.

Copyright en disclaimer Š 2019 Vakmedianet Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze , hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieen, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Alle in deze uitgave opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd.

Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van het gebruik van de opgenomen informatie.

Vakmedianet Bezoekadres: Prinses Margrietlaan 3 2404 HA Alphen aan den Rijn, NL Correspondentieadres: Postbus 448 2400 AK Alphen aan den Rijn, NL E klantenservice@vakmedianet.nl ISSN 0042-7934

! % '& ! % # " #$ & % ' #$%!# &( "#! & % "#! $ ' #! %# &( "#! $ % # & %) & % # ( # $ !*$ #% ( # !!# & % & % # " ! &( "#! $ % $ # ! $ & '!!# ' $ !' # " #$ & % ( % %

MASTERS IN QUALITY """ !#

CERTIFICERING EN TRAINING

ALS HET GOED IS, IS HET GOED. Maar verbetering zit in een klein hoekje.

Online beschikbaar!

De whitepaper: FSSC 22000 versie 5 De belangrijkste wijzigingen Lees wat er allemaal gewijzigd is ten opzichte van versie 4.1

www.dnvgl.be/whitepaper

SAFER, SMARTER, GREENER