Rcc 07 08 2013

106e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

ORGAAN VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE - KNVvK

RCCK&L

W

W

IN M FO E RM ER NL UC AT HT I BE HA E?

W .KO UD EE

REFRIGERATION & CLIMATE CONTROL | KOUDE & LUCHTBEHANDELING

Thema Energiebesparing en koellast van comfort-airconditioning

Ook in dit nummer

Optimalisatie van de thermische prestatie van vrije koeling

ND

EL

IN

G.N

L

(SPPUT JO LPFMFO

FCN QBQTU #FOFMVY r &OHFMTFXFH r "$ )FMNPOE r 5 r & WFSLPPQ!OM FCNQBQTU DPN

REDACTIONEEL REDACTIONEEL Koude & luchtbehandeling RCC

Voorlichting De koudebranche is een bedrijfstak waarvan het publiek maar een vage voorstelling heeft.

Dat de productomschrijving door de wederverkoper die kennis niet vergroot leert ons een reclamebrochure van een grote bouwmarkt die zich noemt naar de Griekse letter G. In nummer 26 staan op pagina 16 en 17 twee koudetechnische producten aangeprezen.

Het ene is stekkerklaar: een Aircooler, geschikt voor ruimten tot 28 m². De omschrijving geeft de koper een merkwaardig beeld van niét stekkerklare airco’s: „Deze Aircooler heeft geen uitstoot van schadelijke stoffen dus geen afvoerslang nodig.” (!)

Het andere betreft een split-airco, die niet stekkerklaar is, maar dat geeft niet: „Plaats zelf uw airco in 4 eenvoudige stappen”. Er zijn vier plaatjes van die stappen. Onder plaatje 4 staat: „De leidingset en stuurkabel kunnen nu aangesloten worden op de buitenunit. Uit milieuoverwegingen dient dit door een STEK gecertificeerde monteur te worden uitgevoerd. Dit kunt u voor slechts 99.00 laten uitvoeren”.

De koude-branche doet haar best om de gebruiker voorlichting te geven maar de invloed daarvan valt in het niet bij een huis-aan-huisfolder die tussen allerlei luidruchtige aanbiedingen roept: „Plaats zelf uw Airco in vier eenvoudige stappen”. Dat daar aan het eind staat dat een STEK-montage 99 euro kost zal de burger in veel gevallen doen besluiten het zelf dan maar te doen.

Let wel: de bouwmarkt heeft juridisch gezien geen fout gemaakt.

Maar een andere benadering zou zinniger geweest zijn. Maak dat product 100 euro duurder en meld dan: „De wet stelt dat de montage van de koelleidingen door een STEK-gecertificeerde monteur dient te worden uitgevoerd. Dat is bij de prijs inbegrepen”.

Onze koude-branche is nog lang niet klaar met het geven van voorlichting, en niet alleen aan de eindgebruiker.

De redactie

KOUDE & LUCHTBEHANDELING Officieel Orgaan van: KNVVK KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE, (Royal Dutch Association of Refrigeration) Kantoor: Ecofactorij 18, 7325 WC Apeldoorn Postadres: Postbus 10209, 7301 GE Apeldoorn Tel.: 055-3683362 E-mail: info@knvvk.nl Internet: www.knvvk.nl Postgiro: 97360 / bankrelatie: RABO-bank 36.28.35.829 Directeur van het KNVvK-bureau: Gerard J. M. Vos NVKL, NEDERLANDSE VERENIGING VAN ONDERNEMINGEN OP HET GEBIED VAN DE KOUDETECHNIEK EN LUCHTBEHANDELING Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer Tel.: 088-4008490 E-mail: info@nvkl.nl / Internet: www.nvkl.nl NEKOVRI, VERENIGING VAN NEDERLANDSE KOEL- EN VRIESHUIZEN De Beukenhof, Strijpsestraat 51, Eindhoven Postbus 901, 5600 AX Eindhoven Tel.: 040-2565263 E-mail: info@nekovri.nl / Internet: www.nekovri.nl VERAC, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN AIRCONDITIONING-APPARATUUR Postbus 12, 3740 AA Baarn Tel.: 035-542 75 26 E-mail: info@verac.nl / Internet: www.verac.nl LUKA, NEDERLANDSE VERENIGING VAN LUCHTKANALENFABRIKANTEN Secretariaat LUKA: Old Hickoryplein 12, 6461 EZ Kerkrade Postadres: Postbus 153, 6460 AD Kerkrade Tel: 045-5350734 E-mail: info@luka.nl / Internet: www.luka.nl FKL, FEDERATIE KOUDE- & LUCHTTECHNIEK Boerhaavelaan 40 / Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer Tel: 079-3531350 E-mail: fk&l@fme.nl / Internet: www.federation-fkl.org VLA, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN LUCHTTECHNISCHE APPARATEN Boerhaavelaan 40 / Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer Tel.: 079-3531124 E-mail: vla@fme.nl Internet: www.gezondeluchtingebouwen.nl RAAD VOOR DE KOUDE, Beekenstein 86, 3328 ZD Dordrecht Tel: 078-6170099 E-mail: info@raadvoordekoude.nl / Internet: www.raadvoordekoude.nl NEDERLANDSE KOELTECHNISCHE INDUSTRIE (NKI), Boerhaavelaan 40 / Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer Tel.: 079-353 11 24 E-mail: nki@fme.nl / Internet: www.koelindustrie.nl Met medewerking van het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf (OTIB).

Verschijnt maandelijks Uitgever, redactie en advertentieadministratie VAKMEDIANET Postbus 448, 2400 AK Alphen aan den Rijn Tel.: 088-5840888 E-mail: redactie@vakmedianet.nl Accountmanager Gejo Flierman tel. 088-5840962; mobiel 06-53227316 gejoflierman@vakmedianet.nl Uitgever Drs. Ruud Bakker Hoofdredacteur Christine Linneweever Traffic & abonnementenadministratie Jolanda van Selm, traffic@vakmedianet.nl Vormgeving Cross Media Solutions-Ten Brink, Alphen aan den Rijn Voorzitter Redactieraad Ing. Dick Havenaar, dhavenaar@zonnet.nl Redactieraad Ing. E. Berends / Dr. Ir. C. van den Berg / H. Blok (secretaris) / Dr.Ir. J. Broeze J. L. F. Hartmans / Ing. K. van Heiningen / Dr. Ir. C. A. Infante Ferreira Mr. Henry Kruiper/ Ir. C.A. de Schipper MBA / G. J. M. Vos / B. P. M. Willems Abonnementen Nederland Buitenland Losse nummers

E 115,00 (excl. BTW) E 135,00 (excl. BTW) E 12,50 (excl. BTW)

Drukker Ten Brink, Meppel ISSN 0925-630X

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

3

Onderscheidende en flexibele warmtepomp oplossingen

Special Concepts Lucht/water: tapwater tot 55°C, koud en warmwaterbereiding voor koeling en verwarming.

3 Lucht/lucht: aansluiting op luchtgordijnen en luchtbehandelingskasten.

3 Geavanceerde, flexibele regel- en besturingstechniek voor minimum inblaastemperatuur begrenzing, weersafhankelijke voorregeling e.a.

3

Standaard gekoeld water

Intercool’s hydraulische module

T E

INHOUD Koude & luchtbehandeling RCC

16

16

07 12 14

ECblue – de ventilatormotor van de toekomst

20

Nieuws Verenigingsnieuws Rudolfs neus – de beste warmtepomp ter wereld Wat werd er besproken op de 5e Ammoniakconferentie?

Productinformatie

29

20

Nieuwe luchtgekoelde gevinde warmtewisselaars

24

VERDER IN DIT NUMMER

24

Energiebesparing en energieefficiëntie

30

30

36

36

41

ADVERTENTIE-INDEX Andrews Sykes

11

BITZER Kühlmaschinenbau

43

Daikin Airconditioning

44

ebm-papst

2

Intercool

4

Multi Import

9

Recool

7

Recupair

38

Uniechemie

18

Wijbenga

10

Ziehl-Abegg

6

Thermische prestatie van vrije koeling – Deel 2

Uniek concept leidt tot 67% energiebesparing 106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

5

De K on in g skl asse onder de ventilatoren

Of het nu New York, Amsterdam, Berlijn of Shanghai

Welkom in de wereld van de besten hoogste efficiĂŤntie , permanent

Hightech ventilatoren voor de

betrouwbaar vermogen met dagelijkse succesvolle energiespaarmogelijkheden

Ni

eu

we

ge

ne

ra

tie

ge

op

tim

al

is

ee

de

r

lu ch

ts tr om

in ge

n

Z Aplus

Ventilator FE2owlet + ECblue- of AC- motortechnologie + Multifunctionele luchtgeleidingsvleugels = uw meerwaarde aan rentabiliteit

Flattop Semi Flattop On Top

ZAplus

Het nieuwe intelligente ventilatorsysteem verbruikt 20% minder stroom, spaart jaarlijks 150 Euro* per ZAplus eenheid, zorgt voor duidelijk hogere volumestromingen, kan flexibel in 3 hoogtes worden ingebouwd – On Top, Semi Flattop en Flattop en biedt voordelige, nieuwe vrijheid bij de inbouw en montage. Meer informatie onder www.ziehl-abegg.nl *voorbeel dberekeni ng: b ouw groo tte 800 6-pol i g

De Koningsklasse

Beweging door perfec ti e

nieuws Koude & luchtbehandeling RCC

Bedrijfsovername Meulenbeld Installatiebedrijven door Loohuis Installatiegroep afgelopen maand is er een overeenstemming bereikt tussen de curator van de gefailleerde Meulenbeld installatiebedrijven en Loohuis Installatiegroep uit Fleringen voor een doorstart van die bedrijven onder de Loohuis vlag. Formeel moet alleen nog de rechter-commissaris, die namens de rechtbank toezicht houdt op de afwikkeling van de faillissementen, toestemming geven voor de doorstart. De verwachting is dat die toestemming maandag 24 juni wordt gegeven.

De Meulenbeld bedrijven bestonden uit: Meulenbeld – Hofhuis Installatiebedrijf b.v. te almelo.

Deze vestiging is een vooraanstaand installateur het terrein van de utiliteit- en retailtechniek.

●

●

●

Tijdelijke koeling Recool is totaalverhuurder in klimaatoplossingen.

Door middel van het brede leveringsprogramma kunnen wij u de oplossing bieden voor vrijwel ieder tijdelijk klimaatprobleem.

Chillers

Fancoils

Watergekoelde airco

Lucht/water portables

Rooftops

Lage temperatuur koelers

Slot Installatietechniek b.v. te Enschede. Deze vestiging is met name actief als installateur op het terrein van nieuwbouw, renovatie, onderhoud van woningen voor zowel aannemers als woningbouwcorporaties.

Van Egdom Installatietechniek b.v. te almelo. Dit bedrijf is met name actief op het terrein van datanetwerken, inbraak- en brandbeveiliging en domotica.

Tot het faillissement werkten er zo’n 150 medewerkers bij deze bedrijven. gezien de werkvoorraad wordt rekening gehouden met een substantieel behoud van werkgelegenheid.

Vanaf heden vinden de activiteiten van deze 3 bedrijven plaats in één nieuwe onderneming onder de naam Loohuis-Meulenbeld Installatietechnieken B.V. Loohuis verwacht met deze uitbreiding haar positie in de retail-, utiliteit-, en woningbouwmarkt verder te kunnen versterken met een positieve uitstraling naar onze huidige bedrijven. “Wij zullen er alles aan doen om al het goeds wat in deze bedrijven de afgelopen ruim 40 jaar is opgebouwd voort te zetten en verder uit te bouwen.”

Loohuis Installatiegroep is een dynamisch, modern en financieel gezond familiebedrijf met ca. 360 medewerkers. Loohuis heeft vestigingen in Fleringen, Hardenberg, Heeten, Hengelo, nijverdal, raalte, Zwolle, apeldoorn en rheine(D).

Loohuis is actief in de woningbouw, utiliteit en industrie als professionele partner voor ontwerpen, installeren, onderhouden en beheren van alle gebouwgebonden technische installaties.

Directie Loohuis Installatiegroep B.V. www.loohuis.nl/installatiegroep/

Met de verhuurapparatuur van Recool kunnen totaaloplossingen in klimaatbeheersing geboden worden; de diversiteit aan apparatuur is geschikt voor inzet ten behoeve van koeling, airconditioning én verwarming.

Bij ons kunt u terecht voor méér dan alleen de levering van de huurapparatuur. Ook advies en ondersteuning in alle fases van uw project vormen voor ons een belangrijk onderdeel van de totaaloplossing.

Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van dit concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden.

Scan de QR-code met uw smartphone of tablet voor meer informatie!

RECOOL

Verhuur in KoelingAirconditioning Anders denken in klimaatoplossingen

ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING

e Jaargang Recool BV I 078 - 691106 10 00.recool.nl I www juli/augustus 2013

7

nieuws RCC Koude & luchtbehandeling

Bergschenhoek Groep & R-vent Group openen Experience Center

Openingshandeling Experience Center: Van links: Henk de Paepe, Jeroen Rook en Corine Rook.

Op donderdag 30 mei heeft r-vent group, de ventilatiedivisie van Bergschenhoek groep en moedermaatschappij van Bergschenhoek Luchtcomfort, het Experience Center in Bergschenhoek geopend. na de openingsceremonie waarin in vogelvlucht de geschiedenis van het familiebedrijf belicht werd, volgde de officiĂŤle openingshandeling.

Deze werd verricht door 1e locoburgemeester van de gemeente Lansingerland de heer de Paepe gezamenlijk met Corine rook, directeur van Bergschenhoek groep en Jeroen rook, directeur van r-vent group.

Het Experience Center is gebouwd om het vakgebied ventilatie meer onder de aandacht te brengen binnen de gehele bouwkolom. goede ventilatie is een belangrijke schakel in het welzijn van mensen en het economisch succes van de gebouwde omgeving.

In het Experience Center kunnen alle partijen uit de bouwkolom (van onderwijsinstellingen, adviseurs en

8

juli/augustus 2013 106 e Jaargang

architecten tot installateurs en zzp-ers) terecht.

Doel is als branche gezamenlijk op te trekken om ventilatie de aandacht en plaats te geven die het verdient met als doel: een gezond binnenklimaat.

Dit zal gedaan worden o.a. aan de hand van wisselende thema’s, zoals bijvoorbeeld energiezuinig renoveren met Lindab InCapsa.

De eerste bijeenkomsten staan al gepland.

Nieuw vakevenement: Cold Climate Event Gorinchem 2014 Cold Climate Event is geboren door de vraag vanuit de markt om een event te organiseren puur gericht op de koudetechniek, luchtbehandeling en klimaatbeheersing. Evenementenhal gorinchem biedt de perfecte locatie en faciliteiten om in deze behoefte te voorzien. Het event vindt plaats op donderdag 24 en vrijdag 25 januari 2014 in Evenementenhal gorinchem.

Cold Climate Event is meer dan een vakbeurs alleen. Het event biedt, naast relatiebeheer en kennisuitwisseling, ook ruimte voor ontspanning en entertainment. Exposanten hebben namelijk de mogelijkheid om hun relaties uit te nodigen voor een VIP arrangement. Dit bestaat uit een spetterende dinershow, aansluitend aan de eerste beursdag en een soiree, aansluitend aan de tweede beursdag.

Dit biedt de mogelijkheid om in een informele sfeer contacten te onderhouden of wellicht te leggen. Kaarten voor dit VIP arrangement zijn enkel te bestellen door exposanten en zijn beperkt verkrijgbaar.

Cold Climate Event brengt professionals op midden- en hoogkader niveau samen met fabrikanten, toeleveranciers, importeurs, groothandelaren en dienstverlenende bedrijven uit de koudetechniek, luchtbehandeling en klimaatbeheersing.

Bergschenhoek Luchtcomfort is onderdeel van r-vent group en is een landelijk opererende producent en leverancier van complete ventilatie- en luchtbehandelingssystemen met zeven vestigingen door heel nederland.

Meer informatie op vindt u op: www.ihb.nl Bergschenhoek Luchtcomfort Boterdorpseweg 10 2661 aC Bergschenhoek T: 010 - 524 26 00 E: info@ihb.nl I: www.ihb.nl

De inschrijvingen zijn reeds gestart.

Voor deelname, neem contact op met beursorganisator arnold Kerssies via mail arnoldkerssies@evenementenhal. nl of telefoon 0523 289 891.

Voor meer informatie : http://www. evenementenhal.nl/gorinchem/

nieuws Koude & luchtbehandeling RCC

Nieuwe Luka-voorzitter: Dick Visch Tijdens de laatste bestuursvergadering is Dick Visch gekozen tot nieuwe voorzitter van de Luka. Hij is met onmiddellijke ingang per 22 mei 2013 Marijn Beerens opgevolgd, die ruim 4 jaar voorzitter is geweest van de Luka. Deze branchevereniging van de nederlandse Luchtkanalenfabrikanten is ruim 40 jaar actief en heeft als hoofddoelstelling kwaliteitsverbetering op het gebied van productie, montage en installatie van luchtkanalen in de breedste zijn van het woord. Dick Visch is directeur van gMM Luchttechniek uit Vaassen, zijn bedrijf is al vele jaren een loyaal en actief lid van de Luka.

Marijn Beerens gaat het bestuur van de Luka niet verlaten en blijft aan als bestuurslid, wat erg nuttig is in verband met zijn vele jaren Luka-ervaring. Onder zijn bezielende leiding heeft de Luka de nodige stappen gemaakt. Het beleidsplan wat vier jaar geleden is ingezet is nagenoeg afgerond. Dat betekent dat met ingang van 1 januari 2014 alle Luka-leden leveren en monteren conform Luka luchtdichtheidsklasse C. Ook is het aantal leden de afgelopen jaren sterk gegroeid tot 41. Daarnaast wordt er volop gewerkt aan het verbetertraject wat betreft de certificering van de Luka-monteurs en aan een procedure met betrekking tot het meten van de reinheid van kanalen.

Opfrissing beleid Het zijn bepaald geen rooskleurige tijden om voorzitter van de Luka te worden. In deze tijden van crisis heeft menig bedrijf moeite om het hoofd boven water te houden en het benodigde werk binnen te halen. Daarbij staan de prijzen ook nog eens onder hevige druk.

Bovendien wordt de horizon steeds korter; het is vandaag opdracht en morgen graag beginnen. Wat dat betreft wacht het bestuur van de Luka en de nieuwe voorzitter een flinke uitdaging. Samen met een extern bureau wordt inhoud gegeven aan het nieuwe Luka beleidsplan voor de komende vier jaar. Daarbij wordt eerst onder de leden gepeild wat er bij ze leeft en welke richting ze met de Luka op willen. Zo wordt het nieuwe beleid mede bepaald door de leden en, het allerbelangrijkste van alles, ook gedragen door alle leden. Want dat is de beste basis voor een eensgezinde branchevereniging in deze roerige tijden. En daar zijn niet alleen de Luka-leden, maar allen in de hele luchtkanalenbranche bij gebaat.

ALLES WAT JE NODIG HEBT VOOR DE MONTAGE VAN PROFESSIONELE AIRCONDITIONINGSYSTEMEN

www.multi-import.nl *ONTVANG GRATIS EEN KOOKBOEK NAAR KEUZE

BIJ EEN BESTELLING VIA DE WEBSHOP *bij een mininale besteding van ¤250,De actie is geldig van 1 juli tot 1 september 2013

WWW.MULTI-IMPORT.NL Culinair Barbecueen • Alles over wijn • Jamie in 15 minuten

KIJK VOOR MEER ACTIES OP ONZE WEBSITE

Hongkongstraat 10 - 14 3047 BS Rotterdam

Flexibel en Snel

Telefoon:

+31 (0)10 - 437 62 55

Fax:

+31 (0)10 - 437 67 65

Email:

info@multi-import.nl

Internet:

www.multi-import.nl Officieel distrubiteur van:

Zie ook onze webshop 106 e Jaargang juli/augustus 2013

9

nieuws RCC Koude & luchtbehandeling

Ontwerpen met natuurlijke koudemiddelen Door het uitbannen van CFK, (H)CFK koudemiddelen, en hierdoor ook de daaruit samengestelde zeotropischeen azeotropische koudemiddelmengsels, bleven als alternatief alleen de HFK koudemiddelen en de daar uit samengestelde mengsels over. Dit uitbannen werd veroorzaakt door het ozon afbraak potentieel ODP en/of door het broeikaseffect gWP. De HFK koudemiddelen die na dit uitbannen in omloop kwamen zijn r-134a, r-404a, r-407C, r-410a en r-507. andere alternatieven worden gevonden in de, hernieuwde, toepassing van natuurlijke koudemiddelen. Zo wordt nH3 of r-717, met ODP = 0 en gWP = 0, niet meer alleen gebruikt in industriële systemen en wordt CO2 of r-744, met ODP = 0 en gWP = 1 gebruikt bij veel hogere systeemdrukken dan voor gangbaar werden gehouden. Daarnaast vormen de brandbare koolwaterstoffen, zoals isobuthaan (r-600a) en propaan

(r-290), een bruikbaar alternatief. Deze worden al veel toegepast in kleine systemen zoals in huishoudkoelkasten en in de grootkeuken koudetechniek.

Om de leden van de branche vereniging nVKL te ondersteunen naar een veranderende toekomst, waarbij het gebruik van natuurlijke koudemiddelen naar verwachting sterk toe zal nemen, zijn op het initiatief van de nVKL, met financiële ondersteuning door OTIB, in 2005 een tweetal cursussen ontwikkeld. Dit waren de module M1 m.b.t. de kennismaking met natuurlijke koudemiddelen en module M2 m.b.t. het ontwerpen met natuurlijke koudemiddelen. Vanaf begin 2006 zijn deze cursussen meerdere keren verzorgd, na 2010 nam de belangstelling af.

Door recente ontwikkelingen vanuit de Europese Unie en een overheid die steeds meer een beleid uitzet richting het gebruik van natuurlijke koudemid-

delen, heeft de nVKL het initiatief genomen om module 2, het ontwerpen met natuurlijke koudemiddelen, nieuw leven in te blazen. Hiervoor is in de tweede helft van 2011 en begin 2012 de cursusmap nK2 geüpdate en aangevuld met recent ontwikkelde componenten, systemen en wet- en regelgeving.

Bij het gebruik van r-717 zijn naast de ontwerpnorm En 378 en de regeling drukapparatuur 97/23 Eg, ook aangeduid met P.E.D., nationaal de eisen volgens PgS 13 van kracht. recentelijk is voor het gebruik van koolwaterstoffen, zoals r-290 en r-600a, de praktijkrichtlijn nPr 7600 ontwikkeld, terwijl voor het gebruik van kooldioxide (r-744) de praktijkrichtlijn nPr 7601 ontwikkeld is. Voor het toepassen van brandbare of ontplofbare koudemiddelen is de Europese aTEX-richtlijn van toepassing. Deze normen en praktijkrichtlijnen, die een ontwerp van een koude- of klimaatsysteem beïnvloeden, komen alle aan bod tijdens de cursus nK2. Deze cursus duurt tien dagdelen

Perfecte wisselwerking!

Compact Volledig gelast, geen pakkingen Flexibele oplossingen mogelijk Geschikt voor hoge drukken Groot temperatuurbereik Kleine vulling

Natuurlijk de beste oplossing +31 (0)345 68 15 49, info@wijbenga.nl, www.wijbenga.nl

10

juli/augustus 2013 106 e Jaargang

Q-plate®

nieuws Koude & luchtbehandeling RCC

van 16.00 tot 20.45 u. De cursusinhoud bestaat naast genoemde wet- en regelgeving voornamelijk uit ontwerp aspecten met natuurlijke koudemiddelen zoals: ●

●

●

●

●

●

Compressie koudesystemen met thermodynamische grootheden.

Enkelvoudige subkritische koudesystemen, transkritische koudesystemen, tweetrapskoudesystemen, cascade koudesystemen, koudesystemen met pompcirculatie, natuurlijke circulatie koudesystemen, economisers en oliekoelers.

Dimensioneren van compressor(en), leidingen en medium snelheden, vloeistof zuiggas afscheider, tussenkoeler, olie terugvoersystemen, platen-warmtewisselaars, veiligheidsorganen met afblaasleiding enz.

Berekeningen van leidingweerstanden in genoemde systeemapplicaties.

Bepalen kvs -waarden en berekenen van de weerstand in componenten, appendages en regeltechnische componenten.

Berekenen van transkritische systeem applicaties.

●

●

Warmteterugwinning en warmtepompen De genoemde onderwerpen worden uitgewerkt aan de hand van praktisch realistische casussen.

De cursus wordt vier maal aangevuld met praktische informatie van een gastdocenten. Deze gastdocenten delen hun opgedane praktijkervaring met de cursisten m.b.t. de behandelde systemen en de wet- en regelgeving bij toepassing van natuurlijke koudemiddelen.

Deze cursus wordt afgesloten met een examen wat onderverdeeld is in een theoretisch deel, met meerkeuze vragen over wet- en regelgeving, en een praktijkcasus waarin natuurlijke koudemiddelen toegepast worden.

Bij voldoende resultaat wordt een certificaat uitgereikt.

De cursus wordt gegeven in het Koudecentrum van PTC+ in Ede. De eerstvolgende cursus start op 17 september. Meer informatie kunt u vinden op www.opleidingscentrum-gO. nl of kunt u krijgen via eric.dilweg@ opleidingscentrum-gO.nl, tel. 0880206419

WIE ZIJN WIJ ?

AL 40 JAAR MARKTLEIDER OP HET GEBIED VAN VERHUUR VAN AIRCONDITIONING, VERWARMING, ONTVOCHTIGING EN VENTILATIE AAN DE ZAKELIJKE MARKT Met onze producten en diensten ondersteunen wij onze klanten bij de uitdagingen die zij in de dagelijkse praktijk tegenkomen. Of het nu gaat om een geplande situatie of een noodgeval, wij zorgen ervoor dat het zo snel, deskundig, professioneel en kostenbesparend mogelijk wordt opgelost.

AIRCONDITIONERS

Rectificatie inzake foutieve vermelding koelcompressorolietype In het Voorjaarsnummer van rCC/K&L is een artikel verschenen onder de titel „Olie in compressorsystemen voor de koudetechniek”. Daarin is een verkeerde omschrijving van een bepaalde koelcompressorolie gegeven, zoals in onderstaand bericht omschreven is. De redactie biedt haar verontschuldigen aan voor de gemaakte fout en de daaruit ontstane verwarring. redactie rCC/K&L << geachte redactie van rCC K&L, Met veel interesse lezen wij altijd het vaktijdschrift rCC K&L. In de uitgave van 5 april 2013 jl. is op pagina 29 t/m 29 een artikel gepubliceerd van de heer Martin Wierbosch van rM Support over olie in compressorsystemen voor de koudetechniek.

Wij zijn reeds sinds 1995 officieel Petro-Canada distributeur voor nederland en in dit artikel wordt door de heer Wierbosch aangegeven dat de PetroCanada reflo 68a een koelcompressorolie van het type PaO/aB zou zijn.

Wij kunnen u bevestigen dat dit een verkeerde aanname is en dat de Petro-Canada reflo 68a een 2-Stage Hydrocracked koelcompressorolie is. Wij eisen dan ook een rectificatie van dit artikel.

Tevens informeren wij u hierbij dat we dit artikel aan Petro-Canada hebben doorgestuurd en dat we nog in afwachting zijn van hun reactie. w.g. namens KLT bv te Heiningen (www.klt.nl) : m.vr.gr.: Wilbert Snijers >>

CHILLERS

BOILERS

24/7 SERVICE

0900 26 37 397 andrewssykes.nl 106 e Jaargang juli/augustus 2013

11

nvkl verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

Moeilijke tijden – is een andere klantbenadering nodig?

‘Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg’, is een belangrijke opmerking van Eelco van der Wal, cursusleider bij de workshop Moeilijke tijden: is een andere klantbenadering nodig? Ruim 20 leden hebben workshop over klantbenadering op 27 juni bijgewoond. De boodschap is duidelijk: een verandering in de benadering van klanten is noodzakelijk. En dat kun je het best systematisch aanpakken.

Het werkveld van de installateur is de afgelopen periode fors veranderd. De focus ligt nu vooral op renovatie en onderhoud van installaties. Eelco van de Wal gaf een boeiende toelichting op de laatste inzichten om klanten de vinden én te behouden—ook in moeilijke tijden. Voor wie er niet bij kon zijn, in het najaar zal de NVKL de workshop nogmaals organiseren.

Eelco van der Wal

baan en vakdiploMa Met goo - bekijk de filM! om de activiteiten van go o onder de aandacht te brengen van zowel bedrijven als leerlingen is op initiatief van de nvkl een promotiefilm gemaakt.

Hierin een vertelt een leerling en zijn leermeester hoe mooi een vakopleiding in de koude- en klimaattechniek is. bekijk de film via http://bit.ly/197j6dc.

de stichting goo heeft een bijzonder concept ontwikkeld voor een opleiding in de koel- en koudetechniek. Zij brengt bedrijven en leerlingen samen in een innovatief opleidingsconcept en let daarbij goed op de motivatie van de leerlingen. de opleiding is geclusterd in enkele weken per jaar, waarbij de leerling intensief wordt begeleid in het theoretische deel van de opleiding.

Filmer Jens Kemna in actie voor de GOo-film

voorstel MilieuCoMMissie gepubliCeerd in juni heeft de stemming van de milieucommissie (envi) van het europees parlement plaatsgevonden. dit heeft geleid tot een voorstel voor de herziening van de f-gassenverordening. dit zal in de komende maanden onderwerp zijn van onderhandelingen tussen genoemde commissie en de europese ministerraad. de envi-commissie heeft rapporteur eickhout een mandaat gegeven om in onderhandeling te gaan met de ministerraad. deze onderhandelingen zullen in de herfst starten nadat de ministerraad zijn standpunt heeft

12

juli/augustus 2013 106 e Jaargang

bepaald. Men heeft als doel om hier voor het einde van 2013 uit te komen waarna het gezamenlijke voorstel nog moet worden goedgekeurd door het europees parlement. op de website van de nvkl staan de belangrijkste zaken uit het voorstel samengevat. Het is vooral een onderhandelingsstuk richting ministerraad waaraan in de komende maanden nog veel kan veranderen. voor meer informatie kunt u contact opnemen met Coen van de sande (csa@nvkl.nl )

verenigingsnieuws nvkl Koude & luchtbehandeling RCC

eenvoudige tool bij bpv

Het opleiden in de praktijk (bpv) is een belangrijk onderdeel van het moderne beroepsonderwijs. een goede communicatie tussen leerlingen in het beroepsonderwijs, scholen en bedrijven is hierbij van groot belang. bedrijven willen weten hoe de leerlingen het op school doen, scholen willen weten hoe de leerlingen het in het bedrijf doen en leerlingen willen weten hoe ze ervoor staan op school en in het bedrijf. skills@ school kan hierbij ondersteunen. dit digitale platform, speciaal voor de technische installatiebranche ontwikkeld, verbindt leerlingen, scholen en bedrijven met elkaar. doet u ook mee? skills@school is hét platform waar bedrijven, scholen en leerlingen met elkaar ervaringen kunnen delen tijdens de bpv. Met deze toegankelijke, eenvoudige en praktische tool hebben bedrijven elk moment van de dag zicht op de schoolresultaten en aan- en afwezigheid van leerlingen die bij hen in dienst zijn. ook kunnen zij aan de hand van een lijst met beroepshandelingen (regioprofiel) snel en eenvoudig vastleggen hoe de leerling het doet in de praktijk. leerlingen hebben direct in beeld hoe zij ervoor staan. de bpv-docenten op de scholen hebben op ieder moment zicht op de voortgang van de beroepspraktijkvorming. ook buiten de gesprekken om kunnen leerlingen, praktijkopleiders en bpv-docenten met elkaar communiceren via skills@school. er zijn geen kosten verbonden aan het gebruik.

Meer weten? stuur een mail naar g.berghuis@otib.nl voor meer informatie of een vrijblijvende presentatie bij u in het bedrijf of op uw school.

M/v bedrijvensCan: Hoe vrouwvriendelijk is uw bedrijf?

technische bedrijven willen een aantrekkelijke werkgever zijn voor vrouwelijk technisch talent. steeds meer technische bedrijven denken daarom na over het werven en behouden van vrouwelijk technisch talent voor technische functies. Maar hoe vrouwvriendelijk is úw bedrijf eigenlijk echt? dat is nu te testen met de M/v bedrijvenscan! vHto, het expertisebureau vrouwen en techniek, heeft op verzoek van techniektalent.nu nu een scan ontwikkeld die bedrijven inzicht, maar ook concrete aanbevelingen geeft. de ingevulde M/v bedrijvenscans geven techniektalent.nu tevens inzichten in het thema mannen en vrouwen op de werkvloer die kunnen worden ingezet voor verdere beleidsontwikkeling. de M/v bedrijvenscan is een digitale zelfscan die makkelijk in te vullen is. uw score en concrete aanbevelingen komen direct na het invullen van de zelfscan in beeld. u vindt de scan www.vhto.nl

praktijk riCHtlijnen Co2 en koolwaterstoffen nu te koop via de nvkl de nvkl heeft een eenmalige overeenkomst gesloten met normalisatie-instituut nen over de levering van een serie sets van de nationale praktijkrichtlijnen voor de toepassing van Co2 en koolwaterstoffen in koelinstallaties en warmtepompen. beide praktijkrichtlijnen zijn exclusief voor nvkl leden te koop voor een bedrag van € 55,- exclusief btw per set. u kunt hierbij kiezen uit een papieren of digitale (pdf) versie. wees er dus snel bij!

Hoe bestellen u kunt een setje praktijkrichtlijnen bestellen door een email te sturen naar info@nvkl.nl . vermeld hierbij uw bedrijfsnaam, contactpersoon, of u een papieren of digitale (pdf) versie wilt ontvangen en vervolgens het email-adres of postadres waarnaar de set verstuurd moet worden. u ontvangt vervolgens de set praktijkrichtlijnen en de factuur van de nvkl.

Indien uitverkocht indien de sets bij de nvkl zijn uitverkocht kunnen nvkl leden deze praktijkrichtlijnen tegen een eveneens aantrekkelijk tarief (30% korting) bij nen bestellen. ook in dit geval verzoeken wij u een email te sturen naar info@nvkl.nl waarna wij deze doorsturen naar nen voor verdere afhandeling. bij nen weet men op deze manier dat het nvkl leden betreft en daardoor zal men de afgesproken korting verstrekken. u ontvangt de praktijkrichtlijnen en factuur in dit geval van nen.

nvkl en onderwijs

sinds enige jaren ontwikkelt en initieert nvkl opleidingen en cursussen. via de projectgroep onderwijs krijgen wij de signalen uit het veld. Zo bekijken we waar hiaten liggen op onderwijsvlak en waar mogelijke wijzigingen in wetgeving van invloed kunnen zijn op de inhoud van bepaalde cursussen, trainingen of zelfs op de beroepsopleidingen.

Cursussen ontwikkelen kost geld en in sommige gevallen gaat het om serieuze bedragen. daarvoor doen wij een beroep op de opleidingsfondsen. eén van die fondsen is otib. otib heeft ingestemd te ondersteunen bij de ontwikkeling van de opleidingen voor aircomonteur, servicemonteur, epbd a & b, een cursus voor koolwaterstoffen en een voor Co2, de res en zo nog een aantal. vrijwilligers uit de branche zijn onder leiding van acole bv, een organisatie die lesmateriaal ontwikkelt, hard aan de slag en we hopen het einde van dit jaar opnieuw interessante projecten op te leveren.

106 e Jaargang juli/augustus 2013

13

WARMTEPOMPEN RCC Koude & luchtbehandeling

Tekst: ing. Ernst Berends

Rudolfs neus – de beste warmtepomp ter wereld Eind maart jl. moest ik uren wachten op een terugvlucht in de warme vertrekhal van de luchthaven van Oslo. Buiten was het nog flink winter, snel de jas uit een rustig plekje zoeken, beker koffie erbij en de tijd zien door te komen. Op een tafeltje lag gelukkig een dikke editie van Aftenposten, een bekende Noorse krant, daar kon ik wel even mee vooruit.

Mijn oog viel op een artikel met de kop „Her er verdens mest effektive varmepumpe”. Makkelijke taal toch dat Noors, er staat inderdaad: „Hier is de meest effectieve warmtepomp van de wereld”.

Het bleek een zeer interessant artikel te zijn over het vernuftige koelsysteem in de neus van een rendier! Ben je als techneut (of vakidioot?) toch weer met je werk bezig tijdens je vakantie!

Verder zoeken op Internet leverde het volgende artikel op: Onderzoekers beweren: Rudolfs neus is de beste warmtepomp ter wereld.

In 1,5 seconde wordt daarin namelijk ijskoude lucht van –40°C opgewarmd naar een behaaglijke + 38°C! Geïsoleerd door een luxe winter(bont)jas kan het rendier de Arctische winters uitstekend de baas. De vacht bestaat heel slim uit holle haartjes – extra lucht ter isolatie dus! Maar die vacht houdt niet alleen de kou buiten, het houdt ook de warmte binnen. Dat is prima als de dieren in ruste zijn maar wat gebeurt er bij inspanning als ze actief zijn en warmte produceren?

Hardloper Usain Bolt zal de 100 m echt nooit met een bontjas aan afleggen!

Het rendier kan niet – zoals mensen en andere zoogdieren – overtollige warmte via de huid afvoeren door te zweten. Om oververhitting te voorkomen gebruiken ze hiervoor 3 methoden: Hijgen met gesloten mond en water verdampend via de neus, hijgen met de mond open om water te verdampen via de tong en ze kunnen een koelsysteem activeren dat selectief het bloed naar de hersenen koelt.

Maar hoe coördineren ze deze

14

JULI/AUGUSTUS 2013 106 e JAARGANG

verschillende strategieën ter bescherming?

Nieuwsgierige wetenschappers van de Universiteiten van Oslo en Tromsø hebben er uitgebreid onderzoek naar gedaan waarbij onder andere het volgende gemeten is: de hersentemperatuur, de bloedstromen door de diverse grote bloedvaten in het hoofd en de frequentie van de ademhaling. Ook werden er met infraroodcamera’s opnamen gemaakt en werd er een CT-scanner gebruikt om 3D beelden te maken van de rendierneus.

Arctische dieren hebben allemaal een zeer geavanceerde en effectieve methode om ijskoude droge lucht om te zetten in vochtige warme

lucht van lichaamstemperatuur.

Bij dieren, zowel in de poolsteken als in de woestijn, moet de lucht in de longen de juiste temperatuur en vochtigheid hebben.

Het rendier heeft een omkeerbaar en zeer geavanceerd systeem waarbij waterdamp wordt toegevoerd die terug gewonnen wordt uit de uitgeademde lucht. Ook kamelen hebben iets dergelijks in de neus. „Maar het rendier spant de kroon”, zegt professor Lars Folkow (afdeling arctische- en zeebiologie) van de Universiteit te Tromsø. „In de neus van een rendier vindt een proces plaats dat ons een volgende generatie warmtepomp zou kunnen geven”. Het rendier zou dus wel eens de meest effectieve WP ter wereld kunnen hebben!

In 1,5 seconde wordt daarin namelijk ijskoude lucht van –40°C opgewarmd naar een behaaglijke +38°C!

De rendierneus Biologen van de Universteit in Tromsø hebben veel tijd besteed aan de neusholte van het rendier, die bestaat uit een vernuftig systeem van kraakbeen en bot, bedekt door bloedvatrijke huidlaag en slijmvlie-

Aftenposten: „Hier is de meest effectieve warmtepomp van de wereld”.

WARMTEPOMPEN Koude & luchtbehandeling RCC

zen. De bloedvatdichtheid is 25% meer dan bij de mens, terecht dus ‘Rudolph the Red Nosed Reindeer’ !

Bij het ademen passeert de luchtstroom dit grote oppervlak waardoor de ingaande vochtigheid en warmte worden uitgewisseld tegen de uitgaande. Ook de tong is erg groot, bevat veel bloedvaten en wordt zeer goed doorbloed.

In de tredmolen (zie www.youtube.com/ watch?v=sbnvBm4u5VQ) Rendieren blijken hele fijne dieren te zijn om mee te werken zeggen de onderzoekers: als ze je eenmaal vertrouwen doen ze alles voor je.

Twee getrainde volwassen dieren liepen in een klimaatkamer op een loopband.

Bij een loopsnelheid van 9 km/h werd er bij variërende omgevingstemperaturen gemeten.

In rust was de hersentemperatuur 38,5 +/– 0,1°C en steeg tot 39,5 +/– 0,2°C bij + 50°C, de ademhalingfrequentie liep daarbij op van 7 keer/min naar het indrukwekkende 260 keer/min!

Het rendier kan dus niet – zoals mensen en andere zoogdieren – overtollige warmte via de huid afvoeren door te zweten. Eerst wordt bij inspanning de warmte afgevoerd via de neus, maar bij de kritische hersentemperatuur van +39,0 +/– 0,1°C gaat ook de mond open, dan gaat er nog slechts 2% adem door de neus. Het bloed dat eerst door de vele bloedvaten in de neus ging word nu door de grote tong gestuurd (die voortdurend bevochtigd wordt) zodoende wordt de bloedstroom naar de hersenen heel slim gekoeld en de temperatuur zakte weer tot 38,9 +/– 0,2°C. Lars Folkow is er van overtuigd dat de hedendaagse ingenieurs nog veel kunnen leren van de arctische dieren.

Warmtepomp Professor Signe Kjelstrup van de Noorse Universiteit voor Natuurwetenschappen-NTHU, werkt met thermo-dynamica en warmtepro-

Infraroodopname van een rendierkop

cessen en heeft groot vertrouwen in de nieuwe wetenschap uit de rendierneus. „Het is interessant om te zien dat de neus een beter rendement voor warmteterugwinning heeft dan hetgeen de mens tot op heden bereikt heeft. Bij de extreme condities waarin het dier leeft moet het zuinig zijn met zowel energie als water. Als we door hebben hoe dat gaat kunnen we misschien betere warmte- en waterterugwinsystemen ontwikkelen”, zegt Kjelstrup. Hij heeft er groot vertrouwen in dat de technologen nog wat kunnen leren van de op de natuur geïnspireerde onderzoeken.

Kjelstrup en zijn medewerkers gaan alles nu documenteren en een rekenkundig model maken van de functie van de rendierneus.

Het is duidelijk dat bepaalde dieren energie-effectieve en daar door aangepaste eigenschappen bezitten die wij als mensen graag zouden willen toepassen, zegt de professor.

De zeehond De eigenschappen van de zeehond verbazen onderzoekers en artsen ook!

Dit dier heeft eigenschappen die voor een beter leven van de mensheid kan zorgen, het kan naar 1000 m diep duiken en 1 uur onder water blijven. De zuurstof wordt opgeslagen voor zo’n lange duik, daarbij

daalt de lichaamstemperatuur en voorkomt daarmee hersenschade.

Terwijl een mens al na korte tijd zonder zuurstof blijvende schade oploopt, kan een zeehond dus wel een uur zonder.

Onderzoek op zeezoogdieren is erg interessant. De vele fysiologische mechanismen kunnen ons mensen ten nutte zijn zegt Lars Bjertnæs, professor in klinische medicijnen verbonden aan het Universiteitsziekenhuis Nord Norge. Hij heeft veel gewerkt aan de gevolgen van zuurstofgebrek en kent het onderzoek met de zeehond goed.

Ervaringen met de zeehond kunnen goed te pas komen bij de behandeling van patiënten met verstikkingsverschijnselen en pas geboren baby’s waarbij de navelstreng om de hals zit. Men denkt dat afkoeling dan de mogelijkheid tot overleven groter maakt. „We zien nog niet dat we eigenschappen van de zeehond even naar de mens kunnen overzetten, maar het schept mogelijkheden”, zegt de professor.

Hypoxie, letsel door zuurstofgebrek, is een van de grootste uitdagingen binnen de medische wetenschap.

Nieuwe technologieën maken het ons mogelijk om het zuurstofverbruik van de zeehond te meten en waar te nemen hoe het lichaam dat transformeert naar de spaarstand.

Professor Folkow en zijn collega’s hebben dus ontdekt hoe het perfect geïsoleerde rendier zich beschermt tegen oververhitting. Het regelt zijn lichaams- en vooral de hersentemperatuur bij zware inspanning door een combinatie van hijgen, eerst alleen door de neus, daarna hoofdzakelijk door de mond waarbij er meer gekoeld bloed naar de hersenen wordt gestuurd.

En we weten nu ook waarom Rudolfs neus altijd zo rood is, zelfs tijdens de koude Kerstavond! q Over de auteur Ing. Ernst Berends lid redactieraad RCC Koude & luchtbehandeling / GEA Refrigeration Nederland N.V.

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

15

ENERGIEBESPARING RCC Koude & luchtbehandeling

Tekst: Johan Goossens

ECblue – de ventilatormotor van de toekomst Door de stijgende energieprijzen neemt de vraag naar hoog rendement ventilatoren gestaag toe. De Europese Unie (EU) heeft voor ventilatoren, in het kader van de ErP-Richtlijn (Energy related Products), minimum rendementen opgelegd. Deze richtlijn wordt ingevoerd in twee fasen. De eerst fase is al van kracht sinds 01-01-2013, de tweede wordt van kracht op 01-01-2015. Om te voldoen aan deze richtlijn zijn hoog efficiënte ventilator motoren nodig en de daarbij horende afgestemde aerodynamica. Met EC-motoren (elektronisch gecommuteerde gelijkstroom motoren) worden motorrendementen van meer dan 90% bereikt.

Waarom is een EC-motor efficiënt?

E

en EC-motor is een elektronisch gecommuteerde gelijkstroommotor; met commutatie wordt bedoeld de bekrachtiging van de statorwikkelingen afhankelijk van de rotorpositie.

EC-motoren zijn synchroonmotoren, de rotor is voorzien van permanent magneten. Synchroonmotor betekent dat de rotor met dezelfde snelheid draait als het elektrisch draaiveld. Zo ontstaat er geen slipverlies zoals bij klassieke asynchroonmotoren wel het geval is, de snelheid van het draaiveld is immers hoger dan die van de rotor. Slip bij asynchroonmotoren is nodig om het magnetisch veld op te bouwen.

Bij de Ziehl-Abegg ECblue-serie

Figuur 1: Vermogenverlies bij AC motoren

16

JULI/AUGUSTUS 2013 106 e JAARGANG

wordt de gewenste vermogensdichtheid gehaald door de standaard-ferrietmagneten, er zijn dus geen magneten nodig die gemaakt worden van zeldzame grondstoffen.

De technologie van EC-motoren.

Bij Ziehl-Abegg ECblue buitenloopmotoren is de noodzakelijke stuurelektronica geïntegreerd in de motor zodat de motor zeer compact gebouwd kan worden. De geïntegreerde elektronica werkt op hetzelfde principe als een frequentieomvormer. De voedingsspanning wordt gelijkgericht en naar de DC-link gevoerd. De ECblue-elektronica kan zowel op 50Hz als op 60Hz gebruikt worden. Eveneens is een breed spanningsbereik mogelijk als voeding, bv. 380…480V.

Hierdoor kunnen de motoren wereldwijd gebruikt worden zonder enige aanpassing. Ook de prestatie blijft identiek. Door het vermogengedeelte van de elektronica wordt de motor afhankelijk van de belasting met de optimale frequentie en spanning gevoed. Er wordt maar zoveel vermogen naar de wikkelingen gestuurd als nodig is om het gewenste toerental te behalen. De positiedetectie van de rotor gebeurt door middel van Hall-sensoren die zich in de motor bevinden.

Energiebesparen in een koelinstallatie In een koelinstallatie is het volle vermogen niet gedurende het gehele jaar nodig. Het volle vermogen is meestal enkel nodig tijdens de meest warme dagen van het jaar.

Daarom wordt het toerental van de ventilatoren terug geregeld voor een optimaal koelvermogen. In het verleden was een toerentalregeling met spanningsregeling heel gangbaar en de meest eenvoudige manier om de ventilatoren te regelen. Door deze manier van regelen zijn ventilatoren nodig met een hoge slip, de zogenaamde

Figuur 2: Vermogenverlies bij EC motoren

ENERGIEBESPARING Koude & luchtbehandeling RCC

zachte motoren, om schade aan de motoren te voorkomen in deellast.

De reden hiervan is dat het magnetisch veld er naar streeft om de magnetische flux constant te houden. Bij verlaagde spanning betekent dit een hogere stroomopname. Bij motoren met een hogere slip wordt dit effect verminderd of bijna volledig geëlimineerd. Een hogere slip wordt echter gelijkgesteld met een slechter rendement.

Bij zogenaamde harde motoren, d.w.z. motoren met weinig slip, is het toerental enkel te regelen via een frequentieregelaar.

Vergelijken we de verschillende concepten voor een debietregeling voor een condensor, dan stellen we vast dat met een EC ventilator, vooral in deellast, een aanzienlijke energiebesparing mogelijk is. Dit komt doordat de parameters voor het aansturen van de motor optimaal aangepast worden voor het gevraagde werkpunt.

Nemen we als voorbeeld een condensor met 10 ventilatoren met een opgenomen elektrisch vermogen van 1 kW per ventilator. Dan hebben we een totaal opgenomen elektrisch vermogen van 10 kW. Om een toerenregeling bij deellast te realiseren zijn de volgende concepten mogelijk: • Cascaderegeling: uitschakelen van afzonderlijke ventilatoren • Spanningsregeling van alle ventilatoren • Toerenregeling d.m.v. een frequentieregelaar • Toerenregeling d.m.v. EC-ventilatoren:

Figuur 3: Elektrisch vermogen per techniek

Uit de fysicawetten weten we dat het toerental recht evenredig is met het debiet. D.w.z. dat, als we willen terugregelen tot de helft van het debiet, we het toerental ook tot 50% moeten terugregelen. Bij een cascaderegeling en spanningsregeling is de verhouding debiet en opgenomen elektrisch vermogen lineair.

Bij regeling door frequentie en bij EC-ventilatoren is de verhouding debiet/toerental en opgenomen elektrisch vermogen een verhouding tot de 3e macht.

Bovendien zijn bij spanningsregelingmotoren nodig met een hoge slip die een slechter rendement hebben.

De EC-ventilatoren hebben het voordeel dat ze een beter rendement hebben dan de AC-motoren die met frequentieregeling aangestuurd worden.

Meer dan 60% besparen?

Nemen we in ons rekenvoorbeeld een deellast van 60% bij de 10

ventilatoren met elk 1 kW opgenomen elektrisch vermogen.

• De cascaderegeling gaat dus 4 ventilatoren uitschakelen wat neerkomt op een totaal opgenomen elektrisch vermogen van 6000 W. • Bij spanningsregeling is het opgenomen elektrisch vermogen nog 55% van het nominale opgenomen vermogen of 550 W, dat geeft bij 10 ventilatoren nog 5500 W. • Bij frequentieregeling wordt het opgenomen elektrisch vermogen nog 300 W per ventilator of een totaal opgenomen elektrisch vermogen van nog 3000 W. • Bij de EC-ventilatoren is het opgenomen elektrisch vermogen per ventilator nog slechts 200 W, wat neerkomt op een totaal opgenomen elektrisch vermogen van de condensor van 2000 W. Dit is dus maar 1/3 in vergelijking met de cascaderegeling en dit met hetzelfde resultaat voor de werking van de condensor.

Dit onderstreept dus het voordeel van de EC-technologie en maakt dat de meer investering zichzelf snel terugverdient.

EC-ventilatoren eenvoudig in gebruik en betrouwbaar?

Figuur 4: ADD-ON Module

In het verleden werd er vanuit gegaan dat EC-technologie moeilijk om in gebruik te nemen en onbe-

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

17

he sc ni ch te l e Ko n, se as g el Ko

l de an th oo r G

NATUURLIJK EN INNOVATIEF MET PASSIE, NIEUW BIJ UNIECHEMIE EEN SCHOT IN DE ROOS LU-VE biedt oplossingen en is gegarandeerd snel leverbaar. LU-VE koelers en condensors voor MVO-verantwoorde installaties, met alle koudemiddelen dus ook Propaan (R290), NH3 (R717) en sub- en transkritisch CO2 (R744).

Door blijvende innovatie in onze unitbouw bent u gegarandeerd bij de tijd. Kwaliteitsinstallaties voor NH3, CO2, Propaan of voor elk ander koudemiddel. Gedegen begeleiding door een ervaren team biedt een op maat gesneden ontwerp in 3D. Vakkundige uitvoering, volledig PED en ISO 9001-2008.

DUURZAAM EN INNOVATIEF: IS HET AL TIJD OM MET R404A/507 TE STOPPEN? R404A en R507 zijn uitgegroeid tot de meest populaire koudemiddelen.

Was dit wel een goede keuze?

Met die hoge GWP en dat matige rendement! Er zijn alternatieven en dat zijn niet alleen de natuurlijke koudemiddelen. R134a en R410A zijn bekend. Minder bekend zijn R407A, R407F en R442A. De GWP is ruim de helft en het rendement verbetert met minimaal 7% tot wel 20%. Dit geeft globaal een emissiereductie in 4 jaar tijd van 37%.

Een interessant perspectief, vindt u ook niet? Wilt u meer informatie?

Neem dan gerust contact met ons op.

VRAAG â&#x20AC;&#x2DC;M AAN: HET NIEUWE MAGAZINE VAN UNIECHEMIE Uniechemie gaat verder dan de norm, vooral als het gaat om energie- en milieubesparing in zowel vries-, koel- als verwarmingsinstallaties.

Meer weten? Even Uniechemie in Apeldoorn bellen.

Koelgassen, Koeltechnische Groothandel Uniechemie B.V. | Aruba 21, 7332 BJ Apeldoorn | tel: 055-5334529 fax: 055-5333729 | email: sales@uniechemie.nl | www.uniechemie.nl

De eerste editie van het gloednieuwe magazine van Uniechemie is uit!

Figures & Facts. Het thema? Lucht.

Stel toezending van uw eigen exemplaar nu zeker en mail naar info@uniechemie.nl.

ENERGIEBESPARING Koude & luchtbehandeling RCC

kast te openen of door een meting te worden vastgesteld. Dit spaart tijd en servicekosten. Eveneens kunnen alle parameters in de motor uitgelezen worden via een handheld toestel, dat zelfs draadloos verbinding kan maken met de elektronica.

Figuur 5: Ingegoten elektronica

trouwbaar was. Dit is zeker niet meer het geval. De ECblue-sturingselektronica in de Basic-uitvoering is eenvoudig aanstuurbaar via een 0-10V signaal of PWM (pulsbreedte gemoduleerd signaal).

Daarnaast zijn de ECblue-motoren modulair uit te breiden met allerhande ADD-ON-modules die installatieafhankelijk achteraf nog te plaatsen zijn. Mogelijkheden zijn o.a. ADD-ON-modules met PID regeling, ModBus, Profibus, CAN open, LON, â&#x20AC;Ś en dat maakt het systeem heel flexibel.

De opstart van ECblue-motoren is eenvoudig en verschilt weinig met die van AC-ventilatoren. Een extra stuurleiding moet voorzien worden tot bij de ventilator. Het grote voordeel is echter dat de ECbluemotoren intern beveiligd zijn tegen overbelasting en te hoge temperaturen en dus geen externe beveiliging meer nodig hebben. Bovendien zijn de nodige filters voorzien om aan de EMC-richtlijnen te voldoen.

Bovendien heeft Ziehl-Abegg de ECblue-ventilatoren voorzien van een status-LED. Deze LED is op afstand zichtbaar en toont door middel van knippercodes de actuele status aan van de ventilator.

Op die manier is in geval van service of storing snel en eenvoudig de status van de individuele ventilatoren na te gaan. In geval van een spanningsstoring geeft deze LED dit ook aan en kan de spanningsstoring zonder de klemmen-

Om de betrouwbaarheid van de ECblue-motoren te garanderen worden deze aan zeer extreme testen onderworpen. Hiertoe behoren de IP-beschermingstesten, zoutneveltesten en stoftesten als standaardtest. Bovendien worden de motoren bij ontwikkeling getest onder de meest extreme klimatologische omstandigheden.

Om de duurzaamheid van de elektronica te verhogen wordt deze in een speciaal hars ingegoten. Dit hars heeft verschillende functies en

Conclusie Ziehl-Abegg biedt een breed scala aan oplossingen in zowel axiale als radiale ventilatoren met ECblue technologie. Diverse motoren en waaiers kunnen met elkaar gecombineerd worden zodat voor elke toepassing een optimale oplossing kan worden geboden.

De toepassing van gestroomlijnde waaiers van composietmateriaal, instroomringen die optimaal gestroomlijnd zijn met bijbehorende roosters en de combinatie met ECblue-motoren bieden de ideale oplossing om in een koelinstallatie een maximale besparing te bereiken. Daarnaast bieden deze Ziehl-Abegg ventilatoren ook een substantiĂŤle geluidsreductie die zeer wenselijk is bij de toepassing in de woonomgeving. q

Figuur 6: Constructie van de ECblue buitenloopmotor

voordelen. Ze beschermt de elektronica tegen vocht, stof en trillingen.

Bovendien heeft dit hars een betere warmtegeleiding in vergelijking met lucht. Hierdoor ontstaan er geen hot-spots en kunnen ze in een kleiner volume ingebouwd worden waardoor de ECblue-motoren nog compacter gemaakt kunnen worden.

Ziehl-Abegg biedt als optie ook ingegoten statoren aan, zodat de wikkelingen nog beter bestand zijn tegen nog extremere omstandigheden.

Over de auteur: De auteur is accountmanager bij Ziehl-Abegg Benelux B.V. in Hedel

Meer informatie: Ziehl-Abegg BENELUX B.V. Veldweg 20c 5321 JE Hedel T: 073-5947000 F: 073-5947009 E: info@ziehl-abegg.nl I: www.ziehl-abegg.nl

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

19

BEDRIJFSBEZOEK RCC Koude & luchtbehandeling

Tekst: ing. Dick Havenaar

Bedrijfsbezoek LU-VE Group in Uboldo, Italië

Nieuwe generatie luchtgekoelde gevinde warmtewisselaars De onderneming LU-VE Group S.p.A.* kent een lange historie sinds de oprichting in 1928. In 1986 maakte het een doorstart en werd de naam LU-VE geïntroduceerd. De familie Liberali is nog steeds eigenaar. Op dit moment werken er 1325 medewerkers in de fabrieken van de hoofdvestiging in Uboldo (Varese) Italië, waar op een bedrijfsterrein van 330.000 vierkante meter een compleet programma luchtgekoelde gevinde warmtewisselaars voor de koeltechnische en airconditioning branche worden ontworpen en geproduceerd.

W

ereldwijd zorgen 8 fabrieken in Italië, Zweden, China, Tsjechië, Polen en Rusland voor de productie.

Verder zijn er 14 verkoopkantoren verspreid over de hele wereld die de verkoop van het leveringsprogramma realiseren.

In de Italiaanse fabriek te Uboldo is de hoofdvestiging van de onderneming en de R&D afdeling gevestigd.

Voor onderzoek en productontwikkeling beschikt LU-VE over een goed geoutilleerd laboratorium en onderzoekscentrum van 1300 m².

Zeventig procent van de productie wordt geëxporteerd naar 90 verschillende landen. De omzet van de onderneming bedraagt circa 220 miljoen euro. De luchtgekoelde gevinde warmtewisselaars worden toegepast in de industriële en commerciële koudetechniek, de OEM-sector, de airconditioning- en/ of luchtbehandelingbranches en in de sectoren voor energievoorziening/krachtcentrales en de chemische industrie.

van alle voorkomende koudemiddelen zoals HCFK’s, HFK’s, CO2, NH3 en HC’s. Een compleet programma voor toepassingen in de commerciele koeling, in fruitcellen, industriële koel- en vriestechniek en maatwerkoplossingen (custom made) is beschikbaar. Diverse uitvoeringen zoals horizontaal uitblazend, enkelzijdig uitblazend, onder een hoek uitblazend en extra lage dubbelzijdig uitblazend koelers zijn leverbaar. Voor vriestunnels en

vriescellen zijn zowel standaard- als maatwerkoplossingen verkrijgbaar.

Ook speciale omkastingen voor de koelers en bevestigingsframes kunnen worden geleverd. De koelers kunnen ook toegepast worden voor diverse koudedragers zoals water, ethyleenglycol of propyleenglycol e.d.

Condensors en dry-coolers Geschikt voor HCFK’s, HFK’s en natuurlijke koudemiddelen is een heel scala luchtgekoelde gevinde warmtewisselaars in het leveringsprogramma opgenomen voor toepassingen in de commerciële, industriële koudetechniek en airconditioningbranche. Ook maatwerk voor specifieke toepassingen is leverbaar, zoals condensors en dry-coolers uitgevoerd met radiaalventilatoren in plaats van

Dit artikel bevat een compilatie van de behandelde onderwerpen tijdens het bedrijfsbezoek.

Luchtkoelers Het leveringsprogramma luchtkoelers is geschikt voor de toepassing

20

JULI/AUGUSTUS 2013 106 e JAARGANG

Afb. 1 - Dry Cooler gepresenteerd op de ISH 2013 in Frankfurt

BEDRIJFSBEZOEK Koude & luchtbehandeling RCC

Afbeelding 2 - Dry Cooler met watersproeisysteem

axiaalventilatoren. De dry-coolers kunnen ook worden toegepast voor diverse koudedragers zoals water, ethyleenglycol en propyleenglycol e.d.

Een mooie en recente innovatie is de in V-vorm geconfigureerde serie dry-coolers en condensors. Die ook kunnen worden voorzien van een zelf ontwikkeld waterbesproeiingsysteem en zijn perfect geschikt voor toepassing als gaskoeler voor CO2-koelinstallaties.

Ook voor de OEM-sector worden compact geconstrueerde koelers en condensors in serie geleverd.

De LU-VE Group manifesteert zich in de markt met een nieuwe en frisse bedrijfsfilosofie, die gebaseerd is op onderstaande drieluik: a. Onderzoek en technologische innovaties; op het gebied van luchtgekoelde gevinde warmtewisselaars. LU-VE heeft volgens de onderneming het grootste particuliere R&D onderzoekscentrum van Europa ter beschikking, dat ook nog eens nauw samenwerkt met de Universiteit van Milaan. Elk jaar studeren er bij LU-VE studenten af op het gebied van warmteoverdracht. b. Professionaliteit en transparan-

tie; waarbij de producten worden geproduceerd die voldoen aan ISO 9001, CNR, TUV, DMT en Eurovent certificatie c. Technische en commerciële service zowel voor als na levering van de producten; Er is een hoog gekwalificeerde staf van deskundigen beschikbaar voor het behandelen van aanvragen, order intake, productie, levering en service. Een recentelijk vernieuwde selectiesoftware in het Nederlands is beschikbaar. Ook op de website staat veel informatie, tot gebruiksaanwijzingen toe. Voor after sales-service is het goed om te weten dat er een garantie van twee jaar op de producten wordt verstrekt.

R & D hoog in het vaandel In een artikel gepubliceerd in RCC Koude & Luchtbehandeling nr. 3 van maart 2013 is al eens ingegaan op de R&D faciliteiten bij LU-VE. Voor productontwikkeling wordt de bekende CFD-methode gebruikt, waarbij inzicht wordt verkregen in de dynamische processen die plaatsvinden tijdens het gebruik van gevinde luchtwarmtewisselaars. Een klimaatkamer waarin deze testen

worden uitgevoerd is beschikbaar evenals een speciale ruimte voor het testen van de warmte uitwisselende oppervlakten van de warmtewisselaars. Dit is zeer belangrijk voor het optimaliseren van de lamellen en pijpconfiguraties. Voor de toegepaste buizen is een speciaal instrumentarium beschikbaar die de optimalisatie van de inwendig gegroefde buizen op efficiëntie en warmteoverdracht meet.

Onderzoeken hebben geleid tot een nieuwe geometrie van het warmtewisselaarblok. Door de turbulentie van het koudemiddel en de lucht is de warmteoverdracht sterk verbeterd. Het onderzoek resulteerde onder andere in het verkleinen van de pijpdiameter tot 5 mm en optimalisatie van het lameloppervlak.

De belangrijkste parameters die hierop betrekking hebben zijn de druk, de snelheid en de temperatuur.

Een en ander heeft geleid tot een optimalisatie van de lamellen aan de buitenzijde van de warmtewisselaar en die van de inwendig gegroefde buizen. Er is een drietal lamellen onderzocht, waarbij de nieuwe LU-VE-lamel als beste uit de bus kwam. Hier werd bij een gelijke luchtsnelheid een verhoging van de externe warmteoverdrachtscoëffici-

Afbeelding 3 - Van links: Giorgio Armenise (Sales Director LU-VE), ing. Chris v/d Lande (directeur Uniechemie B.V.) en Aldo Crepaldi (Area Manager LU-VE)

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

21

BEDRIJFSBEZOEK RCC Koude & luchtbehandeling

ent, Hf, bereikt wat neer komt op een verbetering van 57 % t.o.v. de smooth lamel. De wijziging in het LU-VE hoogefficiënte warmte-uitwisselend oppervlak t.o.v. de standaard toegepaste oppervlakken is daardoor bijzonder efficiënt gebleken. Een oppervlaktevergelijking met andere fabrikaten is daarom niet meer mogelijk.

van condensors en dry coolers ter voorkoming van lekkages.

2000 Water spray system® voor hybride werking van condensors.

Meer condensorcapaciteit bij hogere buitenlucht temperaturen.

LU-VE is de eerste fabrikant die met een dergelijk systeem op de markt kwam. In 2003 wordt er een verbeterd system geïntroduceerd genoemd “Wet and Dry”.

Bij de verdampers is ook onderzocht 2002 EC-technologie. op welke wijze rijpvorming het 2006 Dry and Spray: een met elektromeest gunstig kan ontstaan. Hiertoe nica werkend verfijnd zijn lamellen ontwikkeld met een waterverdeelsysteem. Deze bijzondere geometrie. De lamellen hybride condensors en dry-coolers zijn voorzien van zogenaamde kennen hierdoor geen legionellaturbulators waardoor de lamelgeoproblemen en vormen een goed metrie zijn efficiëntie behoudt alternatief voor koeltorens. tijdens het begin van berijping op 2001 Jet-O-Matic® koudemiddelverhet lameloppervlak. deelsysteem in luchtkoelers De turbulators blijven namelijk open waardoor in het bijzonder bij gedurende de gehele cyclus. koudemiddelen met een glide het Hierdoor ontstaat als het ware een koudemiddel homogeen en gelijkmatige berijping gedurende gelijkmatig in het blok wordt gespoten. Het beïnvloedt de temperatuurverschillen bij verdamping over het blok zodat er minder rijp ontstaat.

Dit voorkomt ontvochtiging van het te bewaren product en reduceert het aantal ontdooiingen per etmaal. De Jet-O-Matic is standaard gemonteerd op de Benefit koelers die tevens voorzien Afbeelding 4 - Industriële blokverdamper met luchtver- zijn van EC-ventilatoren.

2006 Smart®: innovatief en deelslangen en aanrijdbeveiliging. flexibel constructiesysteem het koelen wat juist zeer gunstig is met gering gewicht en hoge voor fruitbewaarcellen. De koeler stijfheid voor grote luchtkoelers. kan daardoor ook efficiënt en met 2008 Jetstreamer®: een luchtrichting minder energie worden ontdooid. sturend rooster of korf voor gerichte luchtuittrede uit de luchtkoeler op de commerciële Innovaties koelers in de F27 en F30 reeks.

Vanaf 1961 heeft de onderneming 2010 Whisperer® geluiddemper die gewerkt aan innovaties. De belangrijkste op rij: het geluidsniveau reduceert met 5 1988 Hitec®-technologie bestaande dB(A).

2012 Introductie 5 mm minichanneluit de toepassing van inwendig condensors met minimale inhoud. gegroefde buis en speciaal ontwikkeld warmte-uitwisselend oppervlak met hoge warmteoverEurovent-certificatie drachtsprestaties t.o.v. gangbare Om onduidelijkheden in de opgave uitvoeringen. van prestaties en technische gege1999 Contactloos bevestigingssysvens van de luchtgekoelde gevinde teem® van de buizen in het frame warmtewisselaars uit te sluiten, zijn

22

JULI/AUGUSTUS 2013 106 e JAARGANG

alle producten getest volgens het Eurovent certificatieprogramma. Het betreft directe expansie luchtkoelers, luchtgekoelde condensors en de dry coolers. Met name zijn dan de koelvermogens of capaciteiten, het geluidsdrukniveau en het energiegebruik getest. Eurovent staat voor European Association of Air Handling and Refrigerating Equipment Manufacturers. Deze Eurovent certificatie wordt gezien al een verzekering voor geleverde kwaliteit voor leveranciers/producenten, installateurs en eindgebruikers.

Commerciële en industriele luchtkoelers De commerciële luchtkoelers serie FHC en FHB type 27 en 30 zijn voorzien van het Jetstreamer® uitblaasrooster of uitblaaskorf, die ervoor zorgt dat in combinatie met de ventilator en het koelerblok er een verhoogde luchthoeveelheid per ventilator en luchtsnelheid wordt gerealiseerd. Het effect is een betere worp en meer koelvermogen. De draaitijd zonder te hoeven ontdooien wordt hierdoor verlengd.

Hierdoor is er sprake van gereduceerde berijping van het koeleroppervlak. Uit onderzoek is aangetoond dat ook de capaciteit of het koelvermogen (voorbeeld: 13.550 W, TS’ = –15°C, RV=90%, Te= –24°C) van een luchtkoeler in een vriescel onder normale bedrijfscondities met een Jetstreamer gedurende de 400 minuten draaitijd veel groter is (0,875) dan die van een koeler zonder Jetstreamer (0,725). Een reëel verschil van 0,15, wat neerkomt op een ca. 20% hoger koelvermogen. Zowel de commerciële serie als de industriële serie luchtkoelers kenmerken zich als uitstekende warmtewisselaars door het bijzonder efficiënte koelerblok met een gereduceerd inwendig volume en geringere koudemiddelvulling.

De industriële koelers kunnen geleverd worden met EC-ventilatoren met laag opgenomen vermogen. Ook is het mogelijk om deze industriële koelers per ventilator te voorzien van een aansluiting op

BEDRIJFSBEZOEK Koude & luchtbehandeling RCC

een luchtuitblaaskanaal of uitblaasslang voor het leveren van de luchthoeveelheid onder hoge externe druk en laag energiegebruik.

EC-ventilatoren De luchtkoelers kunnen geleverd worden met de nieuwe generatie EC-ventilatoren, die bij gelijkblijvende luchthoeveelheid 40% minder elektrische energie gebruiken en bij een verhoogde luchthoeveelheid van 25% 16% minder energie gebruiken. De meerprijs van deze investering is in 1 jaar terugverdiend.

EC-ventilatoren worden standaard geleverd op de koelerreeks “Benefit”.

Jet-O-Matic® Dit is een koudemiddelverdeler voor het koelerblok die zorgt voor een kleiner temperatuursverschil in de verdamper tijdens het bedrijf. De kleine ∆T1 en de stabiele werking van de verdamper is een gevolg van homogeen en gelijkmatige verdeling van het koudemiddel in het blok. Ook in deellastbedrijf wordt dit bereikt. Uiteindelijk uit dit zich ook in een aanmerkelijke reductie van het energiegebruik van de installatie. Onderzoekingen t.o.v. de venturie-inspuiting met meerdere circuits hebben uitgewezen dat hierdoor een maximale capaciteit of koelvermogen wordt bereikt onder alle bedrijfsomstandigheden. De verbeterde vulling met Jet-o-matic is gunstig voor koudemiddelen die uit meerdere componenten bestaan en een glide hebben, zoals R407A.

Ontdooisystemen De luchtkoelers kunnen geleverd worden met elektrische ontdooiing, heetgasontdooiing, waterontdooiing, warme-glycolontdooiing, waarbij voor opwarming gebruik kan worden gemaakt van het heetgas van de compressor.

Afbeelding 5 - Deelnemers van de Uniechemie/LU-VE meeting met gastheren voor een hybride condensor met ‘Whisperer®’ geluiddempers.

realiseren van 5 dB(A) bij gelijke condensor- of dry coolercapaciteit.

Men kan ook kiezen voor een kleinere condensor met kleiner opstellingsoppervlak bij gelijke capaciteit en geluidsdrukniveau. Of de capaciteit worden vergroot bij gelijkblijvend geluidsdrukniveau.

Een bijkomend voordeel is dat de Whisperer de kans elimineert op kortsluiting van warme recirculatielucht.

Oppervlaktebehandeling Afhankelijk van de samenstelling van de omgevingslucht kan gekozen worden uit diverse oppervlaktebehandelingssystemen en -oplossingen, zoals: volledig gecoate aluminium lamellen (Alupaint®); koperen lamellen; roestvrij stalen pijpen; verschillende oppervlakte behandelingen zoals ”Blygold”, “Heresite” en “Kataforese coating” (hierbij zijn de warmtewisselaars voorzien van elektrolytisch vertinde koperen lamellen en pijpen). Tenslotte is te melden dat alles in roestvrij staal, ook de omkasting, kan worden geleverd.

Geluidsreductie

Koellastberekeningen en selectieprogramma

Door toepassing van het Whisperer® geluidsreductiesysteem is het mogelijk om zowel bij bestaande als nieuwe condensors en dry coolers een geluidsdrukniveaureductie te

Uniechemie heeft voor LU-VE de uitgebreide koellastberekeningsmodule in het Nederlands vertaald. Het benodigde koelvermogen van de verdampers en bijbehorende instal-

latie wordt berekend op basis van: de afmetingen van de koel- of vriesruimte, de in te brengen en af te koelen/in te vriezen producten en de betreffende bewaartijd. Ook kan met de CFD calculatiemethode een betrouwbare simulatie van de luchthoeveelheid en temperatuurverdeling binnen in de koelcel worden nagebootst voor het optimaal inkoelen en bewaren van de producten.

Voor het selecteren van de benodigde luchtwarmtewisselaars zoals de diverse luchtkoelers, condensors en dry-coolers is eveneens een door Uniechemie in het Nederlands vertaald selectieprogramma beschikbaar, waarmee men eenvoudig de meest efficiënte keuze kan maken. q Over de auteur Ing. Dick Havenaar is voorzitter redactieraad RCC Koude & Luchtbehandeling

Meer informatie Uniechemie B.V. Postbus 426, 7300 AK Apeldoorn T: 055-533 4529 F: 055-533 8729 E: sales@uniechemie.nl I: www.uniechemie.nl

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

23

ENERGIEBESPARING RCC Koude & luchtbehandeling

Tekst: ing. Henry Ossevoort

Energiebesparing en energie-efficiëntie ‘Energy Efficiency’ - deze woorden hoor je overal in de gebouwde omgeving.

Meestal, ik zeg meestal, wordt dit vertaald naar installaties die te maken hebben met het binnenklimaat in gebouwen en processen. We verstaan onder energie-efficiëntie het zo efficiënt mogelijk omgaan met de ter beschikking staande vormen van energie, zoals daar zijn: steenkool, aardgas, olie fossiele brandstoffen, alsof biobrandstoffen daar niet bij horen. Die zijn weliswaar nog niet fossiel maar wel op weg er naar toe. Het zijn organische brandstoffen en daar dienen we even zuinig mee om te springen als de eindige fossiele voorraad.

T

och is het niet terecht alleen de nadruk te leggen op energiebronnen! We slaan een zeer belangrijk ding over, namelijk het gebouw zelf.

Om daar even bij stil te staan. De mensheid richt gebouwen op om zichzelf te beschermen tegen het buitenklimaat. Niets meer of minder. Of dat nu woningen, villa’s,

kantoorgebouwen, industriële gebouwen of supermarkten zijn.

Daar ligt dan ook de eerste prioriteit van een architect, althans, zou daar moeten liggen; eenvoudig gezegd: bescherming van onze leef- en werkomgeving. Jammer genoeg is dat bij veel ontwerpen nog niet het geval. Zonder een negatief beeld te willen schetsen staat bij menige

Principeschema van een energiebesparingsconept voor luchtbehandeling, koelen en vriezen.

24

JULI/AUGUSTUS 2013 106 e JAARGANG

architect het architectonische, de vormgeving, de kleur, de uitstraling voorop. Let op, daar is op zich niets mis mee, maar mijns inziens hoort het niet op de eerste plaats te staan.

De mensheid beschermen tegen het buitenklimaat en daarna op de meest energiezuinige manier een goed binnenklimaat scheppen is de plicht van elke architect. Voorbeelden genoeg waarbij gigantische glazen gevels ontworpen zijn die pal op het zuiden staan, met het gevolg dat er eveneens een gigantische airconditioninginstallatie geïnstalleerd moest worden om het binnenklimaat op een aanvaardbaar niveau te houden. En die gigantische airconditioninginstallatie (hoe energie-efficiënt ook) vreet heel veel stroom en daarmee zijn we weer aangeland bij ons onderwerp energie-efficiency.

Sinds het bouwbesluit verplichtingen oplegt over de mate waarin een gebouw geïsoleerd dient te zijn hebben we een grote stap voorwaarts gemaakt. Of echter de omschrijving in het bouwbesluit functioneert, is maar zeer de vraag. Via allerlei maatregelen kunnen ontwerpers komen tot een ‘energieprestatie’ van het gebouw, vaak een mix van bouwkundige en installatietechnische maatregelen. Mijns inziens is dat een foute benadering.

ENERGIEBESPARING Koude & luchtbehandeling RCC

Minimaliseer koellast in de zomer en warmteverlies in de winter Bij het ontwerpen van een gebouw kijken we naar de locatie, de oriëntatie, de bebouwing in de directe omgeving en de eisen van het bouwbesluit. Daar houdt het dan wel zo ongeveer mee op. Er zou ontworpen moeten worden met een energieprestatie van het gebouw voorzien van een berekening van het energiegebruik voor zomer en winter zonder installaties. Dan blijkt snel genoeg dat architecten verder moeten gaan dan locatie en oriëntatie. Aan de orde komt dan de isolatie waarde van de schil maar ook de bezonning, beschaduwing, de grootte van de ramen, het toepassen van actieve en passieve zonne-energie, regenwateropvang, het gebruik van bodemwarmtewisselaars, etc.

Op dat gebied is er nog veel te verbeteren. Als die berekeningen het maximum haalbare minimum aan energiegebruik te zien geven kan de architect in overleg met de installatie-adviseur de installaties laten ontwerpen. In eenvoudige berekeningen is te zien dat het huidige energiegebruik van het gebouw op zich tot wel 40% lager kan.

Dat heeft zeer grote consequenties voor de omvang van de installaties.

De geïnstalleerde capaciteit wordt namelijk een stuk lager en daar ligt het begin van alle energie-efficiëntie, als het gaat om de toe te passen energiebronnen in installaties.

zowel in de winter als in de zomer.

Elk gebouw waar mensen werken heeft verse frisse lucht nodig. Het minimum ligt dan wel op 50 m³/h/ pp. Die verse lucht komt binnen via centrale luchtbehandelingskasten of via kleine warmtewisselaars (geen WTW !).

Bijvoorbeeld in de wintersituatie, heeft de buitenlucht een temperatuur van –10°C die door installaties opgewarmd moet worden tot +20°C. Normaliter doet dit de met aardgas gestookte CV-ketel. In het geval van warmteterugwinning met behulp van bodemenergie gaat die buitenlucht eerst door een warmtewisselaar die aangesloten is op de bodemwisselaar van +12°C. Dat brengt de buitenlucht moeiteloos op een temperatuur van +2°C. De verwarmingsketel of warmtepomp of wat dan ook hoeft dus nog maar 18°C aan te warmen i.p.v. 30°C. In de zomersituatie precies hetzelfde. De buitenluchttemperatuur van +30°C dient afgekoeld te worden tot +20°C. De buitenlucht gaat over de warmtewisselaar van + 12°C en deze koelt de buitenlucht af tot +18°C. Hiermee is de installatie van

een airco overbodig geworden.

Is dat energie-efficiënt of niet?

Het bijkomende effect is dat we niet langer grondwater verbruiken maar onze moeder aarde gebruiken en dat is een groot verschil voor wat betreft het milieu. Het hier besproken systeem is een gesloten watercircuit, zonder enig waterverbruik!.

Met lagetemperatuursystemen komen weer andere bronnen binnen bereik zoals thermische zonne-energie en PV, absorptiemachines en stirlingmotoren als het gaat om het gebruik van overtollige of afvalwarmte.

Hetzelfde geldt voor koelinstallaties.

Waar vroeger veel grondwater verbruikt werd met als gevolg een zeer constante lage condensatietemperatuur wordt tegenwoordig veelal de luchtgekoelde condensor toegepast met als gevolg een wisselende condensatietemperatuur en navenant een veel hoger energiegebruik (milieu).

Ook verdampingscondensors hebben zo hun voor- en nadeel.

Wel een lagere condensatietemperatuur en een lager energiegebruik

Warmteterugwinning Veel installaties werken met warmteterugwinning WTW. Het woord zegt het al: warmte terug winnen werkt alleen in de winter, in de zomer hebben we dat niet nodig.

Toch wensen we in de zomer ook een goed binnenklimaat. Dan maar een airco geïnstalleerd. Fout !

Wat dan wel?

De aarde direct naast het gebouw heeft op een diepte van 2,5 m een constante temperatuur van ca. 12°C. Daar kunnen we een heleboel mee,

Luchtbehandelingskast met warmtewisselaar in verseluchtaanzuigsectie, waterzijdig aangesloten op bodemwisselaar waarmee een enorme energiebesparing in de zomer en in de winter wordt bereikt.

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

25

ENERGIEBESPARING RCC Koude & luchtbehandeling

Warmteverlies/ koellastberekening van standaard geisoleerd gebouw (pagina links) en extra ge誰soleerd gebouw met opmerkelijke verschillen in warmteverlies( 57%) en koellast (55%) (pagina rechts)

26

JULI/AUGUSTUS 2013 106 e JAARGANG

ENERGIEBESPARING Koude & luchtbehandeling RCC

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

27

ENERGIEBESPARING RCC Koude & luchtbehandeling

Berekening energiebesparing standaardventilatie versus warmteterugwinning uit de bodem

Ventilatie Energiebesparing op ventilatie: Ventilatie in verblijfsruimten is verplicht. De minimale hoeveelheid ventilatie is 50 m³/h/pp.

De luchtbehandelingskast verzorgt tijdens de werkuren ca. 2000 m³/h verse lucht.

In de zomer moet deze lucht worden afgekoeld van +30 naar 19°C. In de winter moet de lucht worden opgewarmd van –20°C tot +19°C Dat kost veel energie: (Q = .... m³/h × 1,2 × 0,24 × 12°C × 1,16 = watt/h) × vollast draaiuren (1000 uur/jaar).

Als energiebesparinginstallatie is er een water/lucht-warmtewisselaar gemonteerd op het luchtinlaatdeel van de luchtbehandelingskast. Deze warmtewisselaar is aangesloten op een bodem-warmtewisselaar van 600 m lengte op 2,5 m diepte in de bodem waar een constante bodemtemperatuur heerst van +12°C. Warmteverliezen door ventilatie bij een standaardgebouw: 2000 m³/h zonder terugwinning = 2000 × 1,2 × 0,24 × (–20°C tot +19°C = T 39 K) × 1,16 × 1000 h/a = 26.100.200 watt/h = 26.200 kWh × 0,3 = 7818 m³ aardgasequivalent.

Warmteverliezen door ventilatie bij Finest Artisan Pastry: 2000 m³/h met terugwinning = 2000 × 1,2 × 0,24 × (–2°C tot +19°C = T 21 K) × 1,16 × 1000 h/a = 14.031.360 watt/h = 14.031 kWh × 0,3 = 4209 m³ aardgas-equivalent.

De energiebesparing is 3.609 m³ gas × € 0,33/m³ = € 1.191 op jaarbasis.

Koellast door ventilatie bij een standaardgebouw: 2000 m³/h zonder terugwinning = 2000 × 1,2 × 0,24 × (+35°C tot +20°C = T 15 K) × 1,16 × 600 h/a = 6.100.440 watt = 6013 kWh per jaar Koellast door ventilatie bij Finest Artisan Pastry: 2000 m³/h met terugwinning = 2000 × 1,2 × 0,24 × (+21°C tot +19°C = T 2 K) × 1.16 × 600 h/a = 802,000 watt = 802 kWh per jaar De energiebesparing is 6013 – 802 = 5.211 kWh / × € 0,09 / kWh = € 469 op jaarbasis.

De totale besparing op verwarming en ventilatie bedraagt € 1.660 op jaar-basis De warmtepomp wordt 36 kWth kleiner ten gevolge van bovengenoemde metingen.

De investering vermindert met € 15.000 voor de warmtepomp en er is geen noodzaak om een aparte airconditioningunit van € 20.000 te installeren.

De investeringen verminderen dus met € 35.000, = De koelmachines zullen minder energie gebruiken als we een constante condensatietemperatuur van 25°C kunnen handhaven. De watergekoelde nakoeler-condensors garanderen deze condensatietemperatuur van 25°C.

28

JULI/AUGUSTUS 2013 106 e JAARGANG

maar een duur waterbehandelingssysteem met chemicaliën en waterverbruik (milieu).

Diezelfde bodemwisselaar van +12°C levert precies hetzelfde als de watergekoelde condensor van vroeger. Alleen het waterverbruik is weggevallen er is hier sprake van een gesloten water/glycolsysteem (milieu).

Elke koelinstallatie zou voorzien moeten worden van een luchtgekoelde condensor (60% van de capaciteit) en daarna door de standaard-watergekoelde condensor die onder de compressor is gemonteerd als nakoeler (40% van de capaciteit). Via een waterregelventiel wordt de condensatietemperatuur constant op 28°C gehouden. Het stroomgebruik van de compressoren op jaarbasis wordt hierdoor aanzienlijk lager.

Maar ook hier geldt regel nr. 1 De koel- en/of vriesruimte dient zeer goed tot zwaar geïsoleerd te worden met inachtneming van de dampdichtheid rondom, om de K-waarde 30 jaar lang te garanderen. Daardoor worden de geïnstalleerde koelvermogens beduidend lager en navenant ook het energiegebruik.

Energie-efficiënt of niet? q Over de auteur De auteur is als energieadviseur werkzaam in Roemenië en is lid van de KNVvK.

Meer informatie. ”Adviespraktijk voor Energie en Milieu” SC.Maranoss cons tur SRL Casa Rotunda nr.1i 555301 Cisnaioara jud.Sibiu Romania E: mangela.ossevoort@gmail.com T: 0040 269 564748 M: 0040 730 058895 SC. Maranoss cons tur SRL Ing. Henri Ossevoort Adviseur energie

KOUDEMIDDELEN Koude & luchtbehandeling RCC

Tekst: Dr. Lambert Kuijpers

Wat werd er besproken op de 5e Ammoniakconferentie in Ohrid, Macedonië ?

Van 9 tot 11 mei vond de 5e IIR Int. Ammonia Conferentie plaats in Ohrid in Macedonië. Hier een korte samenvatting van de belangrijkste aspecten en besproken onderwerpen.

Aan de conferentie werd deelgenomen door 83 personen afkomstig uit een groot aantal landen (18), met in totaal 22 presentaties. Gedurende de afgelopen vijf conferenties waren er in totaal rond de 500 deelnemers met ongeveer 150 presentaties. Tijdens de vorige in 2011 gehouden 4e IIR conferentie in Ohrid werden 31 papers gepresenteerd. Er was dus nu een wellicht tijdelijke dalende trend.

Papers

E

en 16-tal papers inclusief de keynote-presentaties ging over technische onderwerpen gerelateerd aan het natuurlijke koudemiddel NH3. Eén presentatie had betrekking op de normen die voor het gebruik van NH3 van toepassing zijn. Aan deze presentatie ging een paneldiscussie vooraf.

5 papers gingen over algemeen technische onderwerpen die meer betrekking hadden op de toepassing van koudemiddelen in het algemeen, inclusief ammoniak.

Dr. Andy Pearson, voorzitter van het Scientific Committee, ging tijdens zijn eerste keynotepresentatie in op het veiliger maken van ammoniakinstallaties, welk risico acceptabel is en welk tolerabel was, en dit ook voor getrainde technici.

Na een gedetailleerde getallenanalyse concludeerde hij dat de veiligheid bij ammoniakinstallaties eigenlijk erg goed is, maar natuurlijk verbeterd kan worden.

Ir. René van Gerwen besprak in zijn keynotepaper de zg. 5C-value drivers (core design, carbon cost, cash, capability en compliance) voor systeemmanagement, zoals die als basis gebruikt worden bij ammoniakinstallaties bij Unilever. Hij schetste de huidige situatie, de

toekomstige situatie en toekomst van ammoniak als koudemiddel vanuit een end-userperspectief.

Prof. Pega Hrnjak ging gedetailleerd in op het ontwerp van DXverdampers voor ammoniakinstallaties. Hij deed dit aan de hand van een groot aantal diagrammen, koeltechnische schema’s en beeldmateriaal.

Dr. Lambert Kuijpers (Universiteit Eindhoven, UNEP TEAP) weidde uit over de definitie van ‘environmentally sound’ voor koudemiddelen zoals die tegenwoordig onder het Montreal Protocol wordt gehanteerd, gebaseerd op de EST-definitie (Environmentally Sound Technologies) in 1997 bij de klimaatconventie geïntroduceerd. Het ging hier specifiek over hoe de zienswijze van ‘de politiek’ is in verband met mogelijke vervangers voor het koudemiddel HCFK-22 door koudemiddelen met o.a. een lage GWP. Er was inbreng via presentaties uit China, India en Servië (betreffende de Balkanlanden) die de status quo en huidige ervaringen met ammoniak in die landen omschreven.

Twee papers uit Canada en Zwitserland betroffen case studies over nieuw opgedane ervaringen met ammoniakinstallaties.

Use en misuse Er was veel tijd uitgetrokken voor een discussie over ‘use en misuse’ van normen, waarbij een inleiding werd gegeven door ir. Gert Koster (GEA), daarna gevolgd door een paneldiscussie met alle deelnemers.

De conclusie was dat verbeteringen mogelijk zijn, dat normen (ook voor ammoniak) meer op het uitsluiten van risico gebaseerd moeten zijn, maar ook consistent moeten zijn in verscheidenheid. Ook stelde hij dat het normen moeten zijn, die niet uit moeten lopen tot belastende regelingen.

Discussie was er ook over de norm EN 378, die momenteel ook in de internationale standaard ISO 5149 wordt omgewerkt, vooral ook vanwege de onduidelijkheid in de Annexes.

Er was verder een tiental presentaties over toekomstige systeem- en componentaspecten van ammoniakinstallaties, inclusief absorptie. In de presentaties werd niets vermeld over olievrije systemen, iets waar menigeen voor (kleinere) ammoniakinstallaties naar uitkijkt.

In een slotwoord, stelde Andy Pearson dan ook vast dat met de in Ohrid gehouden presentaties de toekomst nog niet is vastgelegd en dat ‘time will tell’. Hijzelf vond het de moeite waard als men in de toekomst de nadruk zou blijven leggen op onderzoek en ontwikkeling op praktische verbeteringen van zowel componenten als installaties. q

Over de auteur Dr. Lambert Kuijpers is verbonden aan de Technische Universiteit Eindhoven, UNEP TEAP.

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

29

VRIJE KOELING/PCM'S RCC Koude & luchtbehandeling

Tekst A.H. Mosaffa1, 2 *, C.A. Infante Ferreira2, M.A. Rosen3, F. Talati1 1 faculteit Werktuigbouwkunde, Universiteit van Tabriz, Iran 2 Technische Universiteit Delft, afdeling Process & Energy, Delft, 2628 CA, Nederland 3 Faculteit Ingenieurswetenschappen en Toegepaste Wetenschappen, Universiteit van Ontario Institute of Technology, Oshawa, ON, L1H 7K4, Canada * Corresponderend auteur. Tel:. +98 411 3392498, E-mail adres: mosaffa@tabrizu.ac.ir

Optimalisatie van de thermische prestatie van vrije koeling met behulp van een verbeterde thermische opslageenheid voor latente warmte – Deel 2 Samenvatting:

Vrijekoelingsystemen gebruiken fase-overgangsmaterialen (phase change materials – PCM’s) om de nachtelijke koude van de buitenlucht op te slaan en het overdag weer af te geven aan het binnenmilieu wanneer de behoefte aan koeling toeneemt. Dit artikel presenteert een numeriek onderzoek naar de verbetering van de prestaties van een vrijekoelingsysteem met behulp van een thermische opslag voor latente warmte (latent heat thermal storage – LHTS) die gebruik maakt van meerdere PCM’s. Het PCM-opslagsysteem bestaat uit een aantal vlakke platen PCM, gerangschikt in lagen met daartussen een doorgang voor het warmteoverdrachtsmiddel (heat transfer fluid – HTF). Gebruik makend van de methode van de effectieve warmtecapaciteit wordt het proces van het smelten en stollen van het PCM voorspeld. De energieopslagefficiëntie (als nieuwe prestatieparameter voor LHTS-units) en de prestatiecoëfficiënt (coefficient of performance – COP) van het systeem worden berekend. Deze twee indicatoren worden gebruikt om het systeem te optimaliseren. De geschiktheid van beide werkwijzen voor optimalisatiedoeleinden is besproken, waaruit de superioriteit van de energiegerelateerde (COP) methode blijkt.

4. Resultaten en discussie Voor vrijekoelingsystemen moet het PCM worden geselecteerd zodanig dat de gekoelde luchttemperatuur zich binnen het gebied bevindt van menselijk comfort.

Voor toepassing in gebouwen kunnen PCM’s die smelten tussen 15 °C en 30 °C worden gebruikt om koude op te slaan van de airconditioning en de vrije koeling en om de ruimtetemperatuur te handhaven [30]. Bovendien moeten de PCM’s stollen bij de buitentemperatuur tijdens de nacht. De PCM’s die in dit onderzoek zijn betrokken zijn KF · 4H2O en Climsel C24. De thermofysische eigenschappen van het PCM zijn vermeld in tabel I. Voor de eerste reeks berekeningen werden het opslagsysteemspecificaties gebruikt die getoond zijn in tabel II. De temperatuur van de intredelucht en de initiële temperatuur van het PCM worden gehand-

30

JULI/AUGUSTUS 2013 106 e JAARGANG

haafd op 29 °C en 17 °C respectievelijk (volgens de zomercondities van Eindhoven). Om het totale

Nomenclatuur c E k L l p P

Q r T t

specifieke warmte (J/kgK) energieopslagefficiëntie thermische geleidbaarheid (W/mK) latente smeltwarmte (J/kg) lengte van de opslag (m) druk (Pa) totale energiegebruik (kWh) warmteflux (W) warmte (J) compactheidsfactor temperatuur (°C) tijd (s) volumestroom (m³/s) vermogen (W)

energiegebruik te berekenen, is de bedrijfsduur overdag op 8 uur gesteld en in de nacht gelijk aan de tijd die voor het stollen van het CPM nodig is. In alle berekeningen is de efficiëntie van de ventilator en de totale drukval over luchtfilters en de luchtdistributie verondersteld respectievelijk 60% en 180 Pa te zijn [27].

Tabel II. Systeemspecificaties van de opslag gebruikt in de berekeningen [23].

Aantal platen 80 Dikte van PCM platen, 10 mm Dikte van luchtkanalen, 3,2 mm Lengte van PCM platen, 1,3 m Breedte van opslag 1,1 m Hoogte van de opslag 0,5 m .

Luchtdebiet 1 200 m³ /h

Griekse symbolen δ dikte van PCM plaat (m) ε efficiëntie van de warmtewisselaar γ dikte van HTF-kanaal (m) η rendement Subscripts acc geaccumuleerde m smelten s stollen fan ventilator Trefwoorden: fase-overgangsmaterialen, PCM, latente warmte thermische opslag, LHTS, vrije koeling, energieopslagefficiëntie, prestatiecoëfficiënt, COP.

VRIJE KOELING/PCM'S Koude & luchtbehandeling RCC

in de kanalen tijdens het stollingsproces is gekozen op 4,6 m/s (1950 m³/h). Derhalve lijkt het erop dat om aan de behoefte van thermisch comfort te voldoen het systeem van 1,3 m lengte en 9 mm PCM-plaatdikte een goede keuze is om de uittredeluchttemperatuur gedurende een periode van ca. 8 uur lager dan 20 °C te houden (Fig. 4a).

Zoals kan worden gezien in Fig. 4b, bedraagt de totale stollingstijd (tot aan het moment dat de warmteoverdrachtsnelheid nul nadert) voor dit systeem minder dan 12 uur.

Fig. 4. Effect van de lengte en dikte van de PCM platen ( = 3.2 mm): . a – (boven) de uittredeluchttemperatuur van het systeem (V = 1200 m³ / h) en b – (onder) van de stollingstijd van het totale PCM gedurende de nacht (1950 m3 / h).

Het effect van de lengte en dikte van de PCM-plaat op de directe efficiëntie van de warmtewisselaar wordt getoond in Fig. 5. Voordat het smeltproces begint veroorzaakt de voelbare energie opgeslagen in het PCM een hoge efficiëntie van de warmtewisselaar en kan zelfs hoger dan die van de unit worden omdat de voelbare energie opgeslagen in het PCM de temperatuur daarvan verhoogt. Het temperatuurverschil tussen intrede- en de uittredeluchttemperatuur is groter dan het temperatuurverschil tussen intredelucht en de PCM-smelttemperatuur, resulterend in een efficiëntie welke die van de unit overschrijdt. De Fig. 5. Effect van de lengte en dikte van de PCM-platen op de directe efficiëntie van de warmtewisselaar tijdens het smelten ( = 3.2 mm).

Fig. 4a illustreert het effect van de lengte en dikte van de PCM-platen op de uittredeluchttemperatuur. Het effect van de lengte en dikte van de PCM-platen op de totale stollingstijd wordt getoond in Fig. 4b. Merk op dat grotere plaatlengtes en -diktes resulteren in lagere uittredeluchttemperaturen. Deze systemen bevatten een grote hoeveelheid PCM om de warmte te absorberen.

Door de lagere thermische geleidbaarheid van het vloeibare PCM, duurt het stollen langer dan het smelten. Dus, om PCM’s volledig te laten stollen binnen een redelijke termijn, moet de luchtstroom worden verhoogd. De luchtsnelheid

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

31

VRIJE KOELING/PCM'S RCC Koude & luchtbehandeling

Tabel III. Resultaten van de aangepaste energieopslagefficiëntie en COP voor de verschillende voorbeelden van Fig. 4 en 5. l (m)

(Mm)

* m

1.2 1.2 1.2 1.3 1.3 1.3

8 9 10 8 9 10

0.662 0.717 0.745 0.723 0.758 0.794

*

εs

0.618 0.665 0,683 0.673 0.706 0.717

E*

Pfan (kWh)

Q c (kW)

COP

0.292 0.352 0.358 0.348 0.395 0.432

3.96 4.14 4.38 4.14 4.58 4.82

4.20 4.29 4.34 4.31 4.38 4.41

8.48 8.28 7.92 8.33 7.63 7.33

efficiëntie van de warmtewisselaar vermindert dan geleidelijk gedurende het faseovergangproces.

Deze daling kan worden toegeschreven aan een geleidelijke verhoging van de uittredeluchttemperatuur. De resultaten tonen aan dat, als gevolg van een verlaging van de uittredeluchttemperatuur bij toename van de lengte en dikte van de PCM-platen, de efficiëntie van de warmtewisselaar toeneemt.

energieopslagefficiëntie en COP in de voorbeelden van Fig. 4 en 5 zijn weergegeven in tabel 3.

Het effect van de luchtstroom op de uittredeluchttemperatuur wordt getoond in Fig. 6. Waargenomen kan worden dat om de uittredeluchttemperatuur gedurende ongeveer 8 uur lager dan 20 °C te houden het maximale luchtdebiet voor het systeem 1200 m³/h bedraagt.

een hogere gemiddelde warmtewisselaarefficiëntie. Om de gewijzigde energieopslagefficiëntie te berekenen, werd de gemiddelde warmtewisselaarefficiëntie gedurende de faseovergangsperiode bepaald met behulp van vergelijking (2). De resultaten tonen duidelijk een toenemende aangepaste energieopslageffectiviteit met een dalende luchtstroom met constante compactheidsfactor. Omdat de warmtewisselaarefficiëntie een constante waarde bereikt, blijft de energieopslagefficientie constant voor luchtstroomdebieten minder dan 700 m³/h.

Fig. 8 illustreert de variatie van de koellast, energiegebruik en COP met het luchtdebiet. Wanneer de luchtstroom toeneemt, neemt de geaccumuleerde energie of koellast en het energiegebruik toe. De resultaten tonen dat de mate van toenemende koelbehoefte groter is dan de mate van toenemend energiegebruik.

Daarom is het duidelijk dat de COP toeneemt.

Fig. 9 toont het verloop van de aangepaste energieopslagefficiëntie met de spleetdikte van de luchtkanalen. Om ruis in het systeem te voorkomen, wordt een minimale luchtspleet gekozen van 2 mm. De vermindering van de gewijzigde energieopslagefficiëntie wordt veroorzaakt door de daling van de compactheidsratio die wordt veroorzaakt door de toename van de dikte van de luchtkanalen.

Fig. 6. Effect van het luchtdebiet op de uittredeluchttemperatuur.

Het is duidelijk dat de geaccumuleerde energie voor grotere systemen groter is dan bij de kleinere.

Niettemin veroorzaakt het vergroten van de lengte en de PCM-plaatdikte een extra drukval en een groter totaal energiegebruik. De resultaten tonen aan dat het effect van de totale energiegebruiktoename groter is dan die van de verhoging van de opgebouwde energie, Qacc. Daarom hebben grotere systemen in de voorbeelden van Fig. 4 een lagere COP. De berekende aangepaste

32

JULI/AUGUSTUS 2013 106 e JAARGANG

Fig. 7 toont het verloop van de aangepaste energieopslagefficiëntie met het luchtstroomdebiet. Tijdens het smeltproces is de uittredeluchttemperatuur van het grotere debiet hoger dan bij de lagere stroomsnelheid. Ook tijdens het stollingsproces is de uittredeluchttemperatuur bij de hogere stroomsnelheid lager dan die van de lagere stroomsnelheid. Het grotere temperatuurverschil voor het lagere luchtdebieten leidt tot

Fig. 7. Variatie van de gewijzigde energieopslagefficiëntie met lucht debiet (l = 1,3 m, = 9 mm en = 3.2 mm). De stippellijn toont de bedrijfsomstandigheden buiten het vereiste bereik.

VRIJE KOELING/PCM'S Koude & luchtbehandeling RCC

vanwege een constante luchtsnelheid bij stolling, dan neemt energiegebruik toe. De resultaten tonen aan dat wanneer de spleetdikte van het luchtkanaal toeneemt van 2,4 mm tot 3,2 mm, het energiegebruik daalt met 0,57 kWh tijdens het smelten en stijgt met 0,11 Fig. 8. Effect van luchtdebiet op de kWh tijdens het stollen. a) koellast- en energiegebruik en Ook wanneer de spleetb) COP met lucht debiet. (l = 1,3 m, = 9 mm en = 3.2 mm). De stippellijnen geven dikte van het luchtkanaal toeneemt van 3,2 mm tot bedrijfsomstandigheden buiten het vereiste bereik.

4,8 mm, daalt het energiegebruik met 0,29 kWh tijdens smelten en stijgt met 0,62 kWh tijdens het stollen. Daarom wordt de maximale COP bereikt bij = 3.2 mm.

Fig. 11 toont de profielen van de uittredeluchttemperatuur wanneer buitenlucht met een temperatuur zoals in de figuur aangegeven de LHTS-unit binnenkomt. Dit zijn de maximum zomercondities voor Eindhoven.

Fig. 12 toont het verloop van de COP bij warm weer wanneer de voorgestelde vrije koeling wordt gebruikt. De variatie van de maximale luchttemperatuur in Eindhoven wordt getoond in Fig. 12. Zoals verwacht wordt als gevolg van de maximale geaccumuleerde energie in de LHTS-unit de optimale COP bereikt bij de ontwerpconditie van het systeem (29 °C).

5. Conclusies Een computermodel is ontwikkeld om de thermische prestaties te evalueren van een multiple PCMvrijekoelingsysteem samengesteld

Bij het bestuderen van de figuren 7-10 kan worden opgemerkt dat om de Fig. 10 illustreert de variatie van beste aangepaste energiegebruik door de koellast en energieopslagefficiënde COP met de spleetdikte van de tie (0,66) te bereiken, luchtkanalen. Deze berekeningen het noodzakelijk is om werden uitgevoerd op basis van een de luchtstroom te gelijk luchtstroomdebiet tijdens het verlagen tot minder smeltproces en luchtsnelheid tijdens dan 700 m³/h. In dit het stollingsproces. De luchtstroom geval zou de COP en tijdens het stollingsproces is gewijFig. 10. Variatie van de koellast minder dan a) de koellast en het energiegebruik en zigd om de tijd constant te houden 5,76 en 2,9 kW respec- b) de COP met de dikte van het luchtkanaal (l = 1,3 m, voor een volledige PCM-stolling. Het tievelijk bedragen. Ook is duidelijk dat, als de dikte van de = 9 mm). wordt de optimale luchtkanalen toeneemt vanwege aangepaste energieopeen constante luchtstroom tijdens slagefficiëntie verkrehet smeltproces, de geaccumuleerde gen wanneer = 2 mm energie of koellast en de energieverliezen afnemen. Bovendien, als de en gelijk is aan 0,54. In dikte van de luchtkanalen stijgt dit geval neemt de COP van 7,63 (optimale waarde) af tot 6.22 en het stroomgebruik stijgt van 4,6 kWh (optimale waarde) uit een aantal rechthoekige kanalen naar 5,8 kWh. Daarom lijkt voor de luchtstroomzijde gescheide optimalisatiemethode den door PCM platen. De prestaties voor de energieopslagvan een LHTS-unit met multiple efficiëntie niet geschikt PCM’s wordt numeriek bestudeerd voor het ontwerpen van met behulp van ‘COMSOL Multiphysics’ op basis van de methode Fig. 9. Variatie van de aangepaste energieopslagefficiëntie energie-efficiënte van de effectieve warmtecapaciteit. met de spleetdikte van luchtkanalen (l = 1,3 m, = 9 mm). vrijekoelingsystemen.

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

33

DE INFORMATIEBRON VOOR TECHNISCHE VAKMENSEN VAN KOUDE TECHNIEK & LUCHTBEHANDELING

WWW.KOUDEENLUCHTBEHANDELING.NL

VRIJE KOELING/PCM'S Koude & luchtbehandeling RCC

Om de uittredeluchttemperatuur gedurende ongeveer 8 uur onder de 20 °C te houden bedraagt de optimale luchtkanaaldikte 3,2 mm en de optimale lengte is 1,3 m en de plaatdikte bedraagt 9 mm. In dit geval kan het maximale debiet ongeveer 1200 m³/h zijn. Voor dit Fig. 11. Uittredeluchttemperatuur voor een voorgestelde vrijekoeling-LHTS-unit, bij een variabele buitenluchttempe- systeem bedraagt stroomgebruik 4,6 kWh. ratuur tijdens een piek-zomerdag.

De optimale aangepaste energieopslagefficiëntie van 0,66 Het model dat in deze studie is wordt verkregen als de luchtstroom gebruikt is gevalideerd met experilager is dan 700 m³/h. In dit geval mentele resultaten en de vergelijzijn de COP en de koellast minder king is bevredigend. Een nieuwe prestatieparameter voor LHTS-units dan 5,76 respectievelijk 2,9 kW. Door het verminderen van de dikte die ‘energieopslagefficiëntie’ wordt van de luchtkanalen, bereikt de genoemd is gebruikt met het doel aangepaste energieopslagefficiëntie om een multiple PCM-vrijekoeling0,54. In dit geval neemt de COP af systeem te optimaliseren. Ook is er tot 6.22 en het stroomgebruik stijgt energiegebaseerde optimalisatie tot 5,8 kWh. toegepast op hetzelfde systeem Samengevat lijkt de optimalisatiezodat de twee methoden zijn te methode voor de energieopslageffivergelijken. ciëntie zelf niet geschikt te zijn voor Uit de analyse worden de volgende het optimaliseren van vrijekoelingconclusies getrokken: systemen. Maar het ontwikkelde Een systeem dat aan de behoefte model kan waarschijnlijk nuttig zijn aan comfortcondities voor het voor het evalueren van de prestaties klimaat van Eindhoven (maximale van een LHTS om het optimale dagtemperatuur is 29 °C en de ontwerp voor vrijekoeling-aircondimaximale nachttemperatuur is 17 tioning onder verschillende klimato°C) kan voldoen heeft een optimale logische omstandigheden te vinden.

COP van 7,63 gerelateerd aan een koellast van 4,38 kW. q

Fig. 12. Dagelijkse variatie van de COP en maximale temperaturen tijdens de zomer in Eindhoven.

Literatuur

[1] E. Osterman, V.V. Tyagi, V. Butala, N.A. Rahim, U. Stritih, Review of PCM based cooling technologies for buildings, Energy and Buildings 49 (2012) 37–49.

[2] L.F. Cabeza, A. Castell, C. Barrenechea, A. de Gracia, A.I. Fernández, Materials used as PCM in thermal energy storage in buildings: A review, Renewable and Sustainable Energy Reviews 15 (2011) 1675–1695.

[3] I. Dinçer, M.A. Rosen, Thermal Energy Storage: Systems and Applications, 2nd ed., John Wiley & Sons, Chichester, 2011.

[4] A.A. Al-Abidi, S. Bin Mat, K. Sopian, M.Y. Sulaiman, C.H. Lim, Abdulrahman Th, Review of thermal energy storage for air conditioning systems, Renewable and Sustainable Energy Reviews 16 (2012) 5802–5819.

[5] L.A. Chidambaram, A.S. Ramana, G. Kamaraj, R. Velraj, Review of solar cooling methods and thermal storage options, Renewable and Sustainable Energy Reviews 15 (2011) 3220– 3228.

[6] W. Xiao, X. Wang, Y. Zhang, Analytical optimization of interior PCM for energy storage in a lightweight passive solar room, Applied Energy 86 (2009) 2013–2018.

[7] A.H. Mosaffa, F. Talati, H. Basirat Tabrizi, M.A. Rosen, Analytical modeling of PCM solidification in a shell and tube finned thermal storage for air conditioning systems, Energy and Buildings 49 (2012) 356–361.

[8] J.R. Turnpenny, D.W. Etheridge, D.A. Reay, Novel ventilation cooling system for reducing air conditioning in buildings. Part I: testing and theoretical modelling, Applied Thermal Engineering 20 (2000) 1019–1037.

[9] V.V. Tyagi, D. Buddhi, R. Kothari, S.K. Tyagi, Phase change material (PCM) based thermal management system for cool energy storage application in building: An experimental study, Energy and Buildings 51 (2012) 248–254.

[10] B. Zalba, J.M. Mar?in, L.F. Cabeza, H. Mehling, Free-cooling of buildings with phase change materials, International Journal of Refrigeration 27 (2004) 839–849.

[11] A. Lazaro, P. Dolado, J.M. Marin, B. Zalba, PCM-air heat exchangers for free-cooling applications in buildings: Empirical model and application to design, Energy Conversion and Management 50 (2009) 444–449.

[12] V. Kumaresan, R. Velraj, S.K. Das, The effect of carbon nanotubes in enhancing the thermal transport properties of PCM during solidification, Heat and Mass Transfer 48 (2012) 1345-1355.

[13] T. Oya, T. Nomura, M. Tsubota, N. Okinaka, T. Akiyama, Thermal conductivity enhancement of erythritol as PCM by using graphite and nickel particles, Applied Thermal Engineering, in press, doi: 10.1016/j. applthermaleng.2012.05.033.

[14] O. Mesalhy, K. Lafdi, A. Elgafy, K. Bowman, Numerical study for enhancing the thermal conductivity of phase change material (PCM) storage using high thermal conductivity porous matrix, Energy Conversion and Management 46 (2005) 847–867.

[15] X. Py, R. Olives, S. Mauran, Paraffin/porous-graphite-matrix composite as a high and constant power thermal storage material, International Journal of Heat and Mass Transfer 44 (2001) 2727–2737.

[16] A.H. Mosaffa, F. Talati, M.A. Rosen, H. Basirat Tabrizi, Approximate analytical model for PCM solidification in a rectangular finned container with convective cooling boundaries, International Communications in Heat and Mass Transfer 39 (2012) 318–324.

[17] F. Talati, A.H. Mosaffa, M.A. Rosen, Analytical approximation for solidification processes in PCM storage with internal fins: Imposed heat flux, Heat and Mass Transfer 47 (2011) 369–376.

[18] S. Shaikh, K. Lafdi, Effect of multiple phase change materials (PCMs) slab configurations on thermal energy storage, Energy Conversion and Management 47 (2006) 2103–2117.

[19] P. Brousseau, M. Lacroix, Study of the thermal performance of a multi-layer PCM storage unit, Energy Conversion and Management 37 (1996) 599-609.

[20] J. Wang, G. Chen, F. Zheng, Study on phase change temperature distributions of composite PCMs in thermal energy storage, International Journal of Energy Research 23 (1999) 277–285.

[21] H. Cui, X. Yuan, X. Hou, Thermal performance analysis for a heat receiver using multiple phase change materials, Applied Thermal Engineering 23 (2003) 2353–2361.

[22] J.C. Kurnia, A.P. Sasmito, S.V. Jangam, A.S. Mujumdar, Improved design for heat transfer performance of a novel phase change material (PCM) thermal energy storage (TES), Applied Thermal Engineering, in press, doi: 10.1016/j.applthermaleng.2012.08.015.

[23] F. Esfandiari Nia, Sustainable air handling by evaporation and adsorption, Ph.D. Thesis, Delft University of Technology, The Netherlands, 2011.

[24] C. Chen, H. Guo, Y. Liu, H. Yue, C. Wang, A new kind of phase change material (PCM) for energy-storing wallboard, Energy and Buildings 40 (2008) 882–890.

[25] A.H. Mosaffa, C.A. Infante Ferreira, F. Talati, M.A. Rosen, Thermal performance of a multiple PCM thermal storage unit for free cooling, submitted to Energy Conversion and Management (2012).

[26] N.H.S. Tay, M. Belusko, F. Bruno, Designing a PCM storage system using the effectiveness-number of transfer units method in low energy cooling of buildings, Energy and Buildings 50 (2012) 234–242.

[27] E.M. Franconi, J.B. Bradford, Ventilation and Air Handling Systems, in: J.F. Kreider (Ed.), Handbook of Heating, Ventilation, and Air Conditioning, CRC Press LLC, Boca Raton, 2001, pp. 252–293.

[28] S.M. Vakilaltojjar, Phase change thermal storage system for space heating and cooling, Ph.D. Thesis, University of South Australia, Adelaide, 2000.

[29] E. Halawa, W. Saman, F. Bruno, A phase change processor method for solving a one-dimensional phase change problem with convection boundary, Renewable Energy 35 (2010) 1688–1695.

[30] V.A.A. Raj, R. Velraj, Review on free cooling of buildings using phase change materials, Renewable and Sustainable Energy Reviews 14 (2010) 2819–2829.

[31] D. Zhou, C.Y. Zhao, Y. Tian, Review on thermal energy storage with phase change materials (PCMs) in building applications, Applied Energy 92 (2012) 593–605.

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

35

WARMTEPOMPEN RCC Koude & luchtbehandeling

Tekst: Mark de Leeuw

NH3-warmtepomp succesvol toegepast op frietdroger van McCain

Uniek concept leidt tot een energiebesparing van 67% op de droger Frietproducent McCain Foods installeerde in de zomer van 2012 een warmtepomp op de frietdroger in Lelystad. Na een half jaar kan geconstateerd worden dat de installatie zonder problemen en met een zeer hoog rendement draait. Het concept, bedacht door De Kleijn Energy Consulting, past naadloos binnen de duurzaamheidsdoelstellingen van McCain.

ontwerp uit, waarna in de zomer van 2012 de bouw kon beginnen.

Sinds september 2012 draait de warmtepomp zonder nog gebruik te maken van de conventionele manier van verwarming.

Verduurzaming van warmte in de industrie

Systeemopzet

H

et begon allemaal in 2009, toen De Kleijn Energy Consulting zich voor het eerst af vroeg waarom er eigenlijk geen warmtepompen werden toegepast in industriële droogprocessen. Een warmtepomp kan immers laagwaardige restwarmte op een hoger temperatuur niveau brengen zodat deze nuttig kan worden aangewend. Uit veel drogers komt een grote hoeveelheid laagwaardige restwarmte, terwijl de droger zelf warmte op een hogere temperatuur niveau vraagt. Eén en één is twee zou je denken: hier kan een warmtepomp voor worden ingezet. Na de nodige research bleek echter dat er geen praktijkvoorbeelden bekend waren waar een warmtepomp wordt ingezet op een industriële droger. Toen eind 2009 de SBIR tender ‘Verduurzaming van warmte en/of koude in de industrie’ werd opengesteld besloot De Kleijn hierop in te schrijven met het project ‘Warmtepompen voor droog- en indampprocessen’. Het SBIR-programma staat voor Small Business Innovation Research-programma, een regeling van Agentschap NL die tot doel heeft om innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken te stimuleren.

Geen half werk Agentschap NL honoreerde de aanvraag. Na een succesvol haal-

36

JULI/AUGUSTUS 2013 106 e JAARGANG

baarheidsonderzoek moest De Kleijn een locatie vinden voor de installatie van een prototype van een warmtepompdroger. Die werd gevonden bij McCain in Lelystad, waar De Kleijn al een jarenlange relatie mee heeft. McCain besloot niet voor half werk te kiezen: het prototype kon er komen, maar dan wel op grote schaal, zodanig dat McCain volledig met de warmtepomp zou kunnen drogen. De Kleijn en McCain werkten gezamenlijk met GEA Refrigeration het

Traditionele drogers gebruiken buitenlucht, die veelal met stoom worden verwarmd. De warme lucht neemt het vocht op uit het product en wordt vervolgens naar buiten geblazen. Bij een droger met een warmtepomp worden vocht en warmte uit de afblaaslucht gehaald door deze lucht af te koelen met de verdamper. De warmte wordt in de condensor op een hogere temperatuur weer afgegeven aan de droger.

De ontvochtigde afblaaslucht wordt

Warmtepomp - Techniek Een warmtepomp is een apparaat waarmee restwarmte met een lage temperatuur op een efficiënte manier in temperatuur wordt verhoogd. Om dit te realiseren wordt een koudemiddel, bijvoorbeeld ammoniak, over een restwarmtebron gepompt. Hierbij verdampt het koudemiddel bij een lage druk en lage temperatuur in de verdamper. Voor het verdampen is energie nodig, die wordt onttrokken aan de restwarmtebron. Het verdampte koudemiddel wordt door de compressor aangezogen en in druk verhoogd. Hierdoor stijgt de condensatietemperatuur van het gasvormige koudemiddel. Het gas condenseert vervolgens in de condensor. Hierbij komt de warmte vrij op een hogere temperatuur, welke nuttig kan worden ingezet. De hogedrukvloeistof uit de condensor wordt door middel van een expansieorgaan geëxpandeerd tot een lage druk, waarna deze weer naar de verdamper gaat.

Bovenstaande figuur geeft schematisch de werking van de warmtepomp weer.

WARMTEPOMPEN Koude & luchtbehandeling RCC

Er is veel aandacht besteed aan veiligheid en betrouwbaarheid van de installatie De warmtepomp is geïnstalleerd op de bestaande droger bij McCain, waar de conventionele interne verwarming is vervangen door de condensors van de warmtepomp.

Techniek

middel de hoogste efficiëntie worden gehaald. Bovendien is de voedingsmiddelenindustrie bekend met de toepassing van dit koudemiddel. Gezien de hoge temperaturen van het proces zijn hier hogedrukzuigercompressoren toegepast, één Grasso 45 HP en één Grasso 65 HP. (resp. een 4 en een 6 cilinder) Deze compressoren hebben een traploze capaciteitsregeling (toerenregeling met frequentieomvormer) en hebben bij de zwaarste procescondities een (verwarmings-)COP van gemiddeld 5,5.

De warmtepomp werkt met ammoniak als koudemiddel.

De warmtepompdroger is ontworpen als pompsysteem. In de

Principe droger met warmtepomp.

hierbij gerecirculeerd. Op deze wijze ontstaat een nagenoeg gesloten droger die volledig met de warmtepomp wordt bedreven.

Enkele kengetallen De totale capaciteit van de warmtepomp bedraagt 880 kW; De maximale luchttemperatuur in de droger bedraagt +70 °C; Er zijn twee Grasso zuigercompressoren met toerenregeling toegepast; Het systeem is gevuld met het natuurlijke koudemiddel ammoniak;

Naast het feit dat dit een natuurlijk koudemiddel is, kan met dit koude-

Kanaalwerk op het dak, met op de voorgrond de 3 recirculatiesecties voorzien van verdampers

machinekamer bevinden zich de compressoren, afscheider en pompen. De verdampers zijn op het dak geïnstalleerd en verbinden het kanaalwerk voor uitlaatlucht en inlaatlucht met elkaar. De condensors zijn in de droger geïnstalleerd.

Economische haalbaarheid De warmtepomp is ontworpen om 1.500 kg vocht per uur te condenseren. Als er ook daadwerkelijk zoveel

Warmtepomp-skid opgebouwd uit 2 zuigercompressoren, afscheidervat met daaronder vloeistofpompen

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

37

WARMTEPOMPEN Koude & luchtbehandeling RCC

De bedrijven McCain Foods De broers McCain openden in 1957 hun eerste aardappelverwerkende fabriek in Florenceville Canada. Inmiddels is het bedrijf wereldmarktleider op het gebied van diepvries-aardappelproducten. McCain heeft in Nederland twee productielocaties, te weten in Lelystad en Lewedorp. Op de locatie in Lelystad, waar 25 ton diepvriesfriet per uur geproduceerd kan worden, is de warmtepomp gerealiseerd op de frietdroger.

De Kleijn Energy Consulting De Kleijn Energy Consulting is een advies- en ingenieursbureau uit Druten. Het bedrijf, opgericht in 1995, voert projecten uit op het gebied van energie(besparing), koudetechniek en klimaatbeheersing.

De focus ligt sterk op de voedingsmiddelenindustrie, waar het bedrijf op een praktische en daadkrachtige wijze projecten realiseert die leiden tot een efficiënte en duurzame bedrijfsvoering.

Website: www.energyconsulting.nl

Eén van de 3 condensors in de droger, circa 295 kW per stuk vervaardigd uit RVS 304 buizen met zeewaterbestendige aluminium lamellen.

gedroogd wordt, dan zal er op jaarbasis ca. 800.000 Nm³ aardgas bespaard worden en is de installatie binnen 4 jaar terugverdiend.

Het project bij de frietdroger heeft een nog kortere terugverdientijd omdat deze een financiële input heeft gekregen uit het SBIR-programma van Agentschap NL.

Prestatie boven verwachting Een half jaar na de inbedrijfname van de installatie kan geconcludeerd worden dat de warmtepomp boven verwachting presteert. Er was een COP van 5,5 beloofd bij de meest zware procescondities. Uit intensieve monitoring blijkt dat een besparing gerealiseerd wordt van 67 % op het primair energieverbruik van de droger. Dit wordt bereikt door de hoge COP van gemiddeld 7,9. COP staat voor Coefficience Of Performance en is een maat voor het rendement van de installatie.

Een COP van 7,9 betekent dat bij

Warmtepompen voor industriële toepassingen is een specialisme van De Kleijn. Zo is De Kleijn initiatiefnemer van de website www.industrialheatpumps.nl

GEA Refrigeration Netherlands GEA Refrigeration Netherlands ontwerpt, installeert, onderhoudt en optimaliseert al sinds 1965 koel- en vriesinstallaties bij haar klanten die werkzaam zijn in talrijke branches, zowel op land als op zee. GEA is voortdurend op zoek naar innovatieve oplossingen en ontwikkelingen: actuele agendapunten daarbij zijn energie en duurzaamheid waarbij bijvoorbeeld onderzocht wordt of vrijgekomen restwarmte hergebruikt kan worden in een ander deel van het productieproces op klantlocatie. Naast een positief effect op het milieu, zorgt dit eveneens voor een flinke kostenbesparing voor de klant.

Website: www.gearefrigeration.nl

elke kW elektriciteitsopname van de warmtepomp 7,9 kW warmte wordt afgegeven in de droger.

Minstens zo belangrijk als de hoge efficiëntie is dat de warmtepomp moeiteloos de gewenste droogcondities bereikt. Het is zelfs mogelijk gebleken om de droger binnen 5 minuten opgestart te krijgen zonder hiervoor externe warmte te gebruiken. Verder was vervuiling van de warmtewisselaars een aandachtspunt. Echter zelfs na een half jaar zonder reiniging blijkt de vervuiling gering te zijn.

Trots McCain, De Kleijn Energy Consulting en GEA Refrigeration zijn trots op de realisatie van dit unieke project. De gedegen voorbereiding heeft geleid tot een goed doordacht ontwerp, waar McCain alle vertrouwen in heeft. Het project past dan ook perfect bij het motto van McCain: “It’s all good” q Over de auteur Mark de Leeuw is technisch directeur van De Kleijn Energie Consulting Druten

106 e JAARGANG JULI/AUGUSTUS 2013

39

RCC Koude & Luchtbehandeling het platform over koude- en koeltechniek en integrale klimaatbeheersing.

• Focus op “climate control” • Onafhankelijke redactie • Betrouwbare hoogwaardige informatie

ORGAAN VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE - KNVvK

RCCK&L

KOUDEENLUCHTBEHANDELING.NL

REFRIGERATION & CLIMATE CONTROL | KOUDE & LUCHTBEHANDELING

HÉT PLATFORM VOOR KOUDE-EN LUCHTBEHANDELING

product informatie RCC Koude & luchtbehandeling

Comfoair Xl: Nederlands éérste warmteterugwinunit met Passivhaus Product manager albert Dunnink: “Deze units zijn geschikt voor toepassing in utiliteit en gestapelde woningbouw.

De Comfoair XL serie bestaat uit 6 verschillende compacte units met capaciteiZwolle - als producent van innovatieve oplossingen voor het binnenklimaat is Zehnder - J.E. Storkair er als eerste in nederland in geslaagd het begeerde Passivhaus Certificaat te ontvangen voor warmteterugwinunits voor de utiliteit.

Ezechiël Kruijer van de afdeling Marketing en Communicatie van Zehnder – J.E. Stork air: „Deze prestigieuze certificering hebben wij ontvangen voor onze nieuwe warmteterugwinunits genaamd Comfoair XL. Hiermee zijn wij de eerste in nederland (met deze luchthoeveelheden) en voldoen deze units aan de strenge eisen van het Passivhaus Institut.”

Het Passivhaus Institut (PHI) is een onafhankelijk onderzoeksinstituut gevestigd in Darmstadt in Duitsland. alle uitvoeringen van Comfoair XL units zijn ontworpen volgens de door het Passivhaus Institut opgestelde richtlijnen en nu officieel voorzien van het Passivhaus Certificaat.

Units die PHI gecertificeerd zijn, staan garant voor een hoge mate van energieefficiency. „Denk daarbij aan een luchtdichtheid van minimaal 97% en een specifiek ventilatorvermogen welke kleiner is dan 0,45 W/( m³/h). Het resultaat is dat de serie 30% energiezuiniger (opgenomen vermogen) is dan de vorige generatie.

Comfoair Xl De Comfoair XL serie is de nieuwste generatie warmteterugwinunits, ontwikkeld met energiebesparing als centraal thema.

ten tot 6.000 m³/h. De unit is voorzien van een vernieuwde regeling op basis van ModBus-communicatie en een unieke luchtdichte behuizing. Ook is elke unit voorzien van een 100% bypass, standaard ingebouwde membraansifon en is de Comfoair XL plug and play toepasbaar. De Comfoair XL kan naar wens worden uitgebreid met een ComfortCool unit om energiezuinig te kunnen koelen.

Met al deze specificaties komt de Comfoair XL in aanmerking voor de Energie-Investeringsaftrek. Kortom, het biedt de gebruikers 100% zekerheid van energiezuinig en comfortabel ventileren. meer_info : kijk voor meer informatie op de website: www.zehnder-jestorkair.nl

tochtvrij binnenklimaat met KE Fibertec product en de verantwoordelijkheid die we nemen voor de volledige levenscyclus, van productie tot recycling.

Wij willen u graag uitnodigen om een bezoek te brengen aan onze stand met innovaties, trends, nieuwe producten en het complete leveringsprogramma van KE Fibertec, de specialist op het gebied leveren, monteren, onderhouden en reinigen van textiele luchtverdeelslangen.

Cradle to Cradle Kansen en duurzaam design met het eerste textiele luchtkanaal met een Cradle to Cradle certificaat. Dit groene keurmerk garandeert de duurzaamheid van het

Nieuw ophangsysteem Met het nieuwe Dual arch rail systeem van KE Fibertec bespaart u installatie tijd, heeft u maar één ophangpunt naar het plafond of dak en het zorgt voor een esthetisch goed uiterlijk.

De Ronde van Hardenberg Bij een bezoek aan de Installatie Vakbeurs maakt U kans op een spectaculaire zweefvliegexperience voor 2 personen. “air the way you want” stand nummer: 515 KE Fibertec Benelux B.V. info@ke-fibertec.nl www.ke-fibertec.nl

106 e Jaargang juli/augustus 2013

41

product informatie RCC Koude & luchtbehandeling

tÜV- bevestigt prestaties – thermowave’s testfaciliteit zorgt voor nauwkeurige gegevens over warmteoverdracht en drukverliezen reynoldsgetallen (waarde voor turbulente of laminaire stroming) door het uitvoeren van een serie testen, variëren van de massastroom aan beide zijden, terwijl we een constante aanvoertemperatuur handhaven”, legt Thomas Schulz (hoofd Ontwikkeling thermowave gmbH (gevestigd in Berga, Duitsland), gespecialiseerd in platenwarmtewisselaars voor koudetechniek, airconditioning, voedingsmiddelen- en chemische industrie, is een van de weinige bedrijven ter wereld die zijn eigen testfaciliteit heeft waar het al haar producten test op warmteoverdracht en drukverlies. gegevens worden verkregen door het correleren van een groot aantal meetpunten, welke vervolgens in de eigen berekeningssoftware “ThermoLineCalculator (TLC)” worden toegevoegd.

van thermowave) uit.

thermowave verkoopt een breed assortiment van pakking- en semi-gelaste platenwarmtewisselaars in twaalf verschillende afmetingen met drie verschillende plaatarrangementen, en deze kunnen ook gecombineerd worden met elkaar. Deze uiteenlopende mogelijke combinaties maken het mogelijk de juiste grootte en aantal platen optimaal te configureren om de door de klant vereiste prestaties en drukval te bereiken.

thermowave evalueert en verwerkt de resultaten direct in het ontwerpprogramma.

Op deze wijze is het mogelijk om de prestatiecijfers te bepalen voor de verschillende type platenwarmtewisselaars, met de verschillende profielen, zodat we klanten een performanceprofiel kunnen garanderen dat voldoet aan hun behoeften.

In plaats van een toevlucht te nemen in theoretische prestaties en empirische vergelijkingen toe te passen, stelt thermowave zijn producten op de proef. Metingen worden verricht met water als heet medium en water-glycol als koud medium. De testfaciliteit is voorzien van zeer gevoelige state-of-the-art sensoren en apparatuur waarmee Corioliskrachten (een kracht welke werkt op alle bewegende massa’s en die hun baan doet afbuigen) worden gemeten. „We bepalen het relevante bereik van de

42

juli/augustus 2013 106 e Jaargang

Karakteristieken worden verkregen uit de gemeten waarden voor massastroom, temperatuur en drukverschillen. Deze worden gebruikt om de prestaties van de platenwarmtewisselaars, voor wat betreft warmteoverdracht en drukvallen, te bepalen.

De certificering door TÜV Thüringen, welke om de twee jaar vernieuwd en getest wordt, bevestigt dat de actuele gegevens overeenkomen met de ontwerpberekeningen.

Bij de foto: De warmteoverdracht en drukvallen van de thermowave producten worden onderzocht in de testfaciliteit van het bedrijf. aan de linkerzijde van de foto ziet u de testfaciliteit met de 18m³ heetwatertank op de achtergrond.

De glycol tank ziet u aan de rechtervoorzijde en daarachter is een platenwarmtewisselaar. (foto: thermowave) meer info : thermowave gesellschaft für Wärmetechnik mbH www.thermowave.de

Flukewarmtebeeldcamera’s Fluke-warmtebeeldcamera’s geven nu gelijktijdig elektrische en thermische meetwaarden weer. Een snelle en gratis upgrade die de warmtebeeldcamera’s met de Fluke CnX wireless meetinstrumenten verbindt, voor zowel nieuwe als bestaande gebruikers.

Fluke, wereldmarktleider in draagbare elektronische test- en meetinstrumenten, breidt het systeem van CnX™ wireless meetinstrumenten uit met de uitstekend lopende Fluke® Ti1XX-serie warmtebeeldcamera’s, waarmee gebruikers meer problemen dan ooit kunnen oplossen.

Voor klanten die reeds over een warmtebeeldcamera uit de Ti1XX-serie en CnXmodules beschikken, of die deze gaan aanschaffen, is er een gratis, door de gebruiker te installeren firmware-upgrade in de SmartView®-software waarmee de warmtebeeldcamera wireless elektrische metingen kan uitvoeren en weergeven.

Het Fluke CnX wireless systeem is een serie meetinstrumenten die meerdere meetmodules met elkaar verbindt en gelijktijdige meetwaarden naar een CnX-hoofdinstrument verstuurt dat zich binnen een afstand van 20 meter bevindt. gebruikers kunnen hiermee problemen sneller oplossen dan met traditionele meetinstrumenten. Met de robuuste, aanpasbare kit instrumenten kunnen gebruikers verschillende meetmodules kiezen, van spanning tot stroom of temperatuur, afgestemd op hun specifieke test- en storingzoekscenario.

Met het Fluke CnX-systeem kunnen gebruikers de modules op gevaarlijke of lastige plaatsen aanbrengen, zoals elektrische kasten, roterende machines of in veeleisende omgevingen. De metingen kunnen vanaf een veilige afstand worden bekeken.

De warmtebeelden en de meetgegevens die wireless worden vastgelegd door de CnX-modules kunnen worden gedownload en geïmporteerd in Fluke SmartView-software. meer info :: http://www.fluke.nl/cnx

A . P S.13 01 _ K-VA R I S P E E D -I Q _ B L . N L //

NEW ECOLINE VARISPEED

EENVOUDIGE EFFICIËNTIE? DE INTELLIG ENTE OPLOSSING.

Het aanhoudende succes van de BITZER intelligente compressoren is begonnen met de NEW ECOLINE VARISPEED serie. Haar geïntegreerde, zuiggasgekoelde frequentie regeling verlaagt de energiekosten aanzienlijk en levert een betrouwbare en effi ciënte functionering, zelfs bij hoge omgevingstemperaturen. Bovendien kan deze uitvoerig geteste BITZER compressor-serie eenvoudig en snel in gebruik genomen worden en bevat ze onderhoudsvrije frequentieregelaars. Kom meer te weten over onze producten via www.intelligent-compressors.com

Geloof ons.

Het origineel is beter!

g ó n nu

VRV van Daikin.

Het origineel is nu nog beter! ®

Soms scheelt het maar één letter en is het toch een wereld van verschil.

In de installatiemarkt vormen de drie letters VRV al jaren een begrip.

VRV maakte het als eerste mogelijk om meerdere ruimtes individueel te koelen en te verwarmen met één buitendeel. Andere aanbieders volgden met het VRF-systeem. Inderdaad, dat scheelt maar één letter.

Maar het is niet het origineel.

En de originele VRV overtreft nu ook zichzelf. De 4 e generatie VRV biedt drie revolutionaire innovaties: continue verwarming met warmtepomp (dus ook tijdens de ontdooicyclus), variabele verdampingstemperatuur en de VRV-configurator voor een eenvoudigere inbedrijfstelling.

Ga naar www.daikin.nl/VRV-IV voor meer informatie over deze innovaties. Hier kunt u ook het boekje "VRV IV, nóg meer originele voordelen" aanvragen.

Daikin maakt het u steeds comfortabeler.