Zin 05 2013 by VMN Media

zorg Platform voor managers in ziekenhuizen en ouderenzorg

38e jaargang nr. 5 - september 2013

LIN

instellingen

Thema

Ambiance & Inrichting Nieuwbouw Reinier de Graaf Gasthuis Traditioneel of ge誰ntegreerd aanbesteden?

Nieuw boek over facility management

WW W. ZO

Elk menuutj e telt!

Vers sinds 07.11, want als het gaat om vers telt elke minuut. Daarom worden alle ingrediĂŤnten voor onze menggerechten op het juiste tijdstip door onze leveranciers geleverd. Daarna worden ze direct verwerkt. Al onze producten moeten immers van uitstekende en constante kwaliteit zijn. Want bij Huuskes staat elk moment van de dag in het teken van vers. En dat doen we al sinds 1956.

Inhoud

Van de redactie

Column Frederiek Morees

Nieuws

CleanLeaseFortex sluit contract met AMC

Nieuw boek over FM

THEMA: AMBIANCE & INRICHTING

Spotlight op Evelien de Groot Traditioneel of ge誰ntegreerd aanbesteden?

Hal TweeSteden ziekenhuis sfeervol verlicht

Lekker Betrokken!

Nieuwbouw Reinier de Graaf Gasthuis

Omgevingsfactoren voor mensen met dementie

Markt & Product

Servicewijzer

Agenda en Advertentie-index

Zorg & Bouw: Isala in Zwolle

00 Online > ZorgInstellingen is ook op Twitter te volgen. Ga naar www. twitter.com/zorginstelling en wordt volger. Zo blijft u dagelijks op de hoogte van het laatste nieuws uit de zorgsector. Niet alleen interessant voor uzelf, maar u heeft ook de mogelijkheid om uw eigen volgers snel op de hoogte te stellen van het nieuws door te retweeten. < > Wat is er te doen? Voor welke cursus kan ik me inschrijven? Welk congres is interessant om bij te blijven in mijn vakgebied? En naar welke beurs moeten mijn medewerkers beslist toe? De website van uw eigen vakblad houdt evenementen en andere belangrijke agenda-onderwerpen nauwgezet in de gaten. Ga voor het complete overzicht naar de website. lees verder < www.zorginstellingen.nl/evenementen

> Eens per twee weken verschijnt ZorgInstellingen in de vorm van een digitale nieuwsbrief. Iedereen die ge誰nteresseerd is in het laatste nieuws uit de zorgsector kan zich abonneren op deze gratis nieuwsbrief. Ook bevat de nieuwsbrief informatie over de nieuwste producten en diensten. Abonneren? lees verder < www.zorginstellingen.nl > De winnaars van de Gastvrijheidszorg Awards 2013 zijn in juni bekendgemaakt. Niet gewonnen? Ook in 2014 is het weer mogelijk het gastvrijheidsniveau van uw zorginstelling te laten beoordelen. De inschrijving van de editie 2014 van Gastvrijheidszorg met Sterren is inmiddels geopend. Ga daarom snel naar de website www.zorgmetsterren.nl voor alle informatie over het gastvrijheidsproject. Schrijf u in en ook uw zorgorganisatie heeft kans om goede sier te maken met de uitslag. Van harte aanbevolen!

2013-September / ZorgInstellingen

GENEZEND GROEN?

GENEZEND GROEN! Uit verschillende onderzoeken blijkt dat groen stress verlaagt, ontspanning biedt en een positieve invloed heeft op de genezing. Een juiste inrichting van de buitenruimte en deze betrekken bij behandeling of dagbesteding maakt beide efficiënter en effectiever! BTL integreert in haar zorgconcept twee nieuwe facetten in de buitenruimte: Afleiding en Therapie bovenop de traditionele aspecten als groen, veiligheid en toegankelijkheid. Maak nu gebruik van het lage BTW-tarief!

Waskosten te hoog? Houd de persoonsgebonden was in huis! U kunt bij de dagelijkse wasverzorging veel geld besparen ten opzichte van uitbesteding aan een commerciële wasserij. Met een individuele efficienty-berekening laten we u zien hoe groot het besparingspotentieel is.  Minder slijtage van het wasgoed    

Geen verlies en/of zoekraken van wasgoed BTW-voordeel over personele kosten (voor instellingen) Lage Total Cost of Ownership Duurzaam- en maatschappelijk verantwoord ondernemen!

Miele Professional. Een zorg minder. Voor meer informatie: www.miele-professional.nl Telefoon: (0347) 37 88 84

redactioneel

Colofon

de schoenmaker en zijn leest Terug van drie weken zomervakantie blader ik wat oude kranten door. Heb ik iets gemist? Was er nog opvallend nieuws? Een kleine greep uit enkele edities van midden augustus. De kweekvleesburger komt eraan, een hamburger opgebouwd uit kleine stukjes gekweekte spier. Door die stukjes bij elkaar te gooien met wat bloed en vet krijg je een hamburger. Echt smullen lijkt me dat! Andere zaken die me opvielen? Wat te denken van de opgelopen staatsschuld van de VS (16,7 biljoen dollar, een bedrag waar ik me helemaal niets bij voor kan stellen), de voorgenomen sluiting van enkele Bijenkorf-vestigingen buiten de Randstad en het plan van de minister van Financiën om ABN Amro weer naar de beurs te brengen (waardoor de belastingbetaler een bedrag van zo’n slordige 10 miljard euro ziet verdampen). En natuurlijk was er het nieuws dat het lingeriebedrijf van – nota bene de Zakenvrouw van 2007 - Marlies Dekkers failliet is. Afgezien van de lastige marktomstandigheden noemden enkele intimi ook andere redenen voor het falen van de ontwerpster: “Ze leed aan grootheidswaanzin, had geen visie, nam ad hoc-beslissingen en lette niet op de kosten.” Iets dichter bij huis viel me de berichtgeving over zorgconcern Meavita op. Een onderzoeksrapport, gemaakt in opdracht van het Amsterdamse gerechtshof, maakte duidelijk dat het een aardige chaos was bij de groep die in in 2009 failliet ging. Eén van de oorzaken van het debacle was de zogenaamde TVFoon, een beeldtelefonieproject waar naar schatting zo’n 15 tot 20 miljoen euro verlies op is geleden. Het project had vanaf het eerste moment te maken met technische mankementen, de organisatie was totaal niet ingesteld op de uitrolprocedure (bestellen-administreren-leveren-factureren) en de marketing was niet geregeld. Als ik dat lees, denk ik maar één ding: schoenmaker, hou je bij je leest. Een lingerie-ontwerpster moet doen waar ze goed in is: bh’s ontwerpen. Zaken waar ze geen verstand van heeft, kan ze beter aan iemand anders overlaten. Voor een zorginstelling geldt hetzelfde. Richt je vooral op het leveren van optimale zorg aan cliënten. Ondernemertje spelen op een gebied waar je helemaal niet in thuis bent, levert te GERARD D ESSING grote risico’s op. hoofdredacteur In het geval van Dekkers was het verlies 18 miljoen euro, veel geld maar wel privaat geld. In het geval van Meavita bedroeg het verlies 48 miljoen euro, helemaal veel geld, maar veel schrijnender, omdat het om geld van de belastingbetaler gaat. Het is te hopen dat er mechanismes in het leven worden geroepen die dit soort zaken in de toekomst kunnen voorkomen. Komt u een zorgbestuurder tegen met een iets te creatieve geest en expansiedrift op een terrein waar hij eigenlijk niets van af weet, wees dan op uw hoede!

ZORGINSTELLINGEN IS EEN UITGAVE VAN VAKMEDIANET

HOOFDREDAcTEUR Gerard Dessing, gerarddessing@vakmedianet.nl EINDREDAcTEUR Aline de Bruin alinedebruin@vakmedianet.nl REDAcTIERAAD Chiel Bos, Noor van den Bergh en Rob van den Bergh MEDEWERKERS AAN DIT NUMMER Dennis van Asselt, Phyllis den Brok, Peter van der Eijk, Frederiek Morees, Fiona de Vos ART D IREcTION & V ORMGEVING Publish Impulse Group - Cross Media Solutions Alphen aan den Rijn UITGEVER Geert van den Bosch, geertvandenbosch@vakmedianet.nl MARKETING Leendert van Wezel AccOUNTMANAGERS Michel Lases, michellases@vakmedianet.nl tel. 06-52867256 Bert Renkema, bertrenkema@vakmedianet.nl tel. 06-30060061 ABONNEMENTENADMINISTRATIE & T RAFFIc klantenservice@vakmedianet.nl ADRES Vakmedianet Postbus 448 2400 AK Alphen aan den Rijn Tel: 088-5840800 www.zorginstellingen.nl redactie@zorginstellingen.nl ABONNEMENTEN ZorgInstellingen verschijnt acht keer per jaar. Jaarabonnement Nederland € 115,00 (excl. BTW), België € 122,50, buitenland overig € 150,00. Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij twee maanden voor vervaldatum schriftelijk is opgezegd. Los nummer € 17,50 (excl. BTW). BANKRELATIE ING bank 65.23.73.763 DRUK Ten Brink, Meppel DOELGROEp Algemeen & financieel management, facilitair management, hoofden inkoop & voeding, I cT-management & hoofden administratie. cOpyRIGHT Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. copyright: ©2013 DIScLAIMER: Alle in ZorgInstellingen opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd. Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van het gebruik van de opgenomen informatie. VAKMEDIANET IS AANGESLOTEN BIJ H ET Op LAGE I NSTITUUT (HOI)

2013-September / ZorgInstellingen

nieuws Online informatievoorziening speelt belangrijke rol bij beeldvorming ziekenhuis Een goede online informatievoorziening over de kwaliteit van ziekenhuizen kan een belangrijke rol spelen bij de beeldvorming van kwaliteit. Dat blijkt uit het eerste imago-onderzoek ‘Zorg Consumenten 2013’ van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ). Het onderzoek werd uitgevoerd onder 1031 patiënten en consumenten. De ondervraagden hechten veel waarde aan de beschikbaarheid van online kwaliteitsinformatie. Van hen geeft 54 procent aan dat ze hier gebruik van zullen maken om ziekenhuizen met elkaar te vergelijken. Vijfentwintig procent geeft aan dit al te doen. Zodra patiënten en consumenten de informatie beter kunnen vinden, zullen ook meer mensen gebruik maken van de informatie. Hoewel negatieve berichten in de landelijke media niet onopgemerkt blijven door 57% van de ondervraagden, beïnvloedt dit niet direct de keuze voor een ziekenhuis. Consumenten en patiënten zijn door berichtgeving in de media wel kritischer gaan kijken naar de zorg. Toch blijft de overgrote meerderheid van de ondervraagden het eigen ziekenhuis trouw.

‘Gastvrijheidszorg met Sterren is praktisch beleidsinstrument’ Gastvrijheidszorg met Sterren wordt door de deelnemers vooral gezien als een praktisch beleidsinstrument om de gastvrijheid te meten. Voor driekwart van de deelnemers geeft de audit veel inzicht in het gastvrij handelen van hun instelling. Dat blijkt uit het waarderingsonderzoek onder participanten van Gastvrijheidszorg met Sterren 2013. Verder geeft meer dan de helft aan dat de audit het personeel motiveert om zich gastvrij op te stellen in de locatie. In de afgelopen edities van Gastvrijheidszorg met Sterren is met name de communicatie met de auditeurs aanzienlijk gestegen van 83% naar 92%. Hier is een kwaliteitsslag gerealiseerd. De communicatie met de projecten verkooporganisatie verliep voor ruim 90% van de deelnemers (zeer) goed. Bijna de helft van de deelnemers zal ook deelnemen aan Gastvrijheidszorg met Sterren 2014 en 44 procent weet dat nog niet. Slechts 8 procent antwoordt negatief over deelname aan de volgende editie. De voornaamste reden hiervoor is dat men het gastvrijheidsbeleid verder op orde wil brengen en liever nog een jaar wacht.

Chirurgen UMC St Radboud testen Google Glass Het UMC St Radboud in Nijmegen wil mogelijk de Google Glass gaan gebruiken in de operatiekamer. Momenteel testen chirurgen de bril, waar onder meer een camera zit ingebouwd, bij verschillende operaties. Tijdens een kaakoperatie werd gekeken of beelden van de operatie door de bril van de arts toegevoegde waarde hadden. Dat bleek het geval. De kwaliteit van operatiebeelden vanuit het perspectief van de chirurg was soms beter dan wanneer er over de schouder van de arts werd meegekeken, concludeerde het ziekenhuis. Als nadeel noemde het UMC dat de beelden door de beweging van de drager soms wat schokkerig waren. Een speciaal innovatiecentrum van het Radboud gaat ook de mogelijkheden voor gebruik van de bril buiten het ziekenhuis verkennen, bijvoorbeeld in de thuiszorg. Het UMC zegt de eerste instelling in Europa te zijn die de Google Glass test voor gebruik in de gezondheidszorg. Volgens een woordvoerster van het UMC wordt de bril in Amerika al gebruikt in de zorgsector.

‘Kamer moet te snel leeg na overlijden bewoner’ Nabestaanden krijgen van verpleeg- of verzorgingshuizen vaak te weinig tijd om na het overlijden de kamer van hun dierbare leeg te halen. Dat blijkt uit onderzoek van de Consumentenbond. Volgens de regels moet de kamer na 7 dagen leeg zijn, maar in de praktijk krijgen nabestaanden soms slechts 1 of 2 dagen de tijd om in te pakken. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) gaat er nu extra op toezien dat de zorgkantoren duidelijk in hun voorwaarden bij de zorginkoop zetten dat zorgaanbieders zich aan de brancheafspraken moeten houden over het leegmaken van de kamer na overlijden. Dat gaat gebeuren tijdens de jaarlijkse controles van de uitvoering van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). ActiZ, de brancheorganisatie van verpleeg- en verzorgingshuizen, gaat verpleeg- en verzorgingshuizen die zich niet aan de regels houden, hierop aanspreken. “Leden hebben zich aan bepaalde regels gecommitteerd. Daar moeten ze zich aan houden. Ook de nazorg moet op een goede manier gebeuren”, stelt een woordvoerder. ActiZ heeft overigens wel begrip voor de andere kant van het verhaal. “Er staan vaak ook mensen op de wachtlijst die zware zorg nodig hebben. Die worden nu nog thuis verzorgd. We willen de familie, die vaak de zware mantelzorg voor hun rekening neemt, ook snel ontlasten.”

2013-September / ZorgInstellingen

nieuws

www.zorginstellingen.nl

Belgen zien Nederlandse GGZ als voorbeeld De Nederlandse GGZ is een voorbeeld voor België op verschillende terreinen. Dat stelt brancheorganisatie GGZ Nederland op basis van een rapport over de GGZ in België. Het Itinera Institute heeft in het rapport ‘Hoe gezond is de geestelijke gezondheidszorg in België?’ de tekortkomingen van de Belgische GGZ in kaart gebracht. Nederland wordt in het onderzoek vaak genoemd. De Nederlandse GGZ is volgens de onderzoekers een voorbeeld voor België op het gebied van financiering en goed georganiseerde eerstelijns zorg. Het instituut schrijft: “We zien dat Nederlanders eerder professionele therapeutische hulp krijgen, dat Nederlanders een betere kennis hebben van het zorgaanbod, dat men sneller doorverwijst, dat men minder medicaliseert, dat er meer samenwerkingsverbanden zijn tussen huisartsen en sociale werkers en dat de familiale integratie en sociale netwerken er in grotere mate de draagkracht van burgers verhogen.”

Tweederde van instellingen gehandicaptenzorg voldoet niet aan eisen Nog lang niet alle zorginstellingen voor verstandelijk gehandicapten hebben hun zaken op orde. Bijna tweederde voldoet niet aan de minimumnormen. Dat concludeerde het actualiteitenprogramma Nieuwsuur na bestudering van rapporten van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Vooral de inzet van onvoldoende geschoold personeel lijkt zorgwekkend. De IGZ heeft het afgelopen half jaar 44 onaangekondigde bezoeken gebracht aan gehandicapteninstellingen. Van alle instellingen blijkt 64 procent niet te voldoen aan de eisen voor veiligheid, de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen en de kwaliteit van het personeel en de organisatie. 27 procent scoort voldoende op alle criteria en 9 procent voldoet deels. Francis Bolle, woordvoerder van beroepsvereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland, sprak in de uitzending van Nieuwsuur van een gevaarlijke trend. “Als beroepsvereniging horen we signalen dat er steeds meer laagopgeleid personeel wordt ingezet in dit soort instellingen. Wij laten deze kwetsbare mensen eigenlijk over aan zorgverleners die daarvoor onvoldoende opgeleid zijn. Zowel de zorgverleners als de cliënten komen hierdoor in het gedrang.”

Ongedierte is uw en onze zorg Een zorginstelling is open, gastvrij, het is er warm en er is altijd voedsel voorhanden. Helaas zijn het juist deze eigenschappen die deze instellingen tot een ideale verblijfplaats voor ongedierte maken, met alle risico’s van dien. Voorkomen is beter dan genezen. Ons aanbod op het gebied van ongediertepreventie heeft in de zorgsector zijn effectiviteit bewezen. Wanneer het onverhoopt toch nodig is, kunt u op ons rekenen voor een snelle, doeltreffende en discrete bestrijding. Dat is een hele zorg minder. Kijk op www.rentokil.nl/zorg, mail naar info@rentokil.nl of bel gratis 0800-7368654 Adv A5LiggendZorg.indd 1

VCA

03-04-13 14:11

2013-September / ZorgInstellingen

Actueel

Boek

Nieuw boek bundelt actuele FM-kennis Onder redactie van George Maas van adviesbureau newDirections is begin september het boek Facility Management verschenen. Een 365 pagina’s tellende uitgave waarin alle actuele organisatorische en bedrijfskundige aspecten van facility management aan de orde komen. Tekst Gerard Dessing

George Maas: " Ieder facilitair bedrijf is anders, er is geen ‘one size fits all’-aanpak.”

2013-September / ZorgInstellingen

Actueel

Boek

Het nieuwe boek ‘Facility Management, maatwerk en organiseren in een veranderende context’ mag gerust een aanwinst voor het Nederlandse facilitaire vakgebied genoemd worden. Bij de eerste indruk, bladerend van voor naar achter en van achter naar voor, heb je het al door: je oog blijft hangen op bepaalde plaatsen vanwege een opvallend citaat, een grafiek, een bijzondere foto, een fraaie illustratie, een strakke opsomming, een vraag bedoeld om studenten te prikkelen of een case-beschrijving. Interessant, leuk, hier wil ik meer van lezen. Dat gevoel roept het boek, mede door zijn fraaie vormgeving, meteen op. Het is duidelijk: hier is iets moois tot stand gekomen. Spreken met George Maas, onder wiens redactie het boek tot stand is gekomen, is dan ook een waar plezier. Vol passie vertelt hij over het denken schrijfproces en de totstandkoming van het boek. Een boek dat een objectieve verzameling van actuele kennis op het vakgebied bevat en een belangrijke rol moet gaan spelen als kennisbron in de tweede fase van de hbo-opleiding Facility Management.

Onderwerpen die in het boek aan de orde komen: -

De omgeving en het ontstaan van FM Strategie en structuur van de facilitaire organisatie Cultuur, leiderschap en competenties Besturing van de facilitaire organisatie Werken en werkomgeving Project- en procesmanagement Inkoopmanagement Vastgoedmanagement Gastvrijheid in dienstverlening Informatiemanagement Kwaliteitsmanagement Financieel management Duurzaamheid van het geheel

nieuwe auteurs, nieuwe visies, nieuwe onderwerpen en een nieuwe opzet en structuur. Samen met mede-auteur Hans Topée bedenkt hij in een maand of drie in een aantal sessies een inhoudsopgave, waarbij hij zich baseert op de belangrijkste actuele thema´s in het vakgebied. Ook stelt hij een lijst met mogelijke auteurs samen. Dat is een uitdrukkelijke wens: bij ieder hoofdonderwerp

‘Facility management is maatwerk. Ons boek bevat dan ook nergens standaardoplossingen’ Start

Het verhaal begint een jaar geleden. Maas is terug van zijn twaalf maanden durende zeiltrip over de Atlantische oceaan en gaat aan de slag. Op zijn actielijst staan een aantal zaken, waaronder het realiseren van een nieuw boek over facility management. Zijn eerste boek, geschreven met Jan Pleunis, is alweer tien jaar oud en heeft zijn sporen in het hbo-onderwijs beslist verdiend. Maar inmiddels is de wereld flink veranderd en de tijd rijp voor een geheel nieuwe uitgave, met

hoort een auteur met gedegen kennis, die bovendien goed weet hoe het vak van FM in elkaar zit en in staat is het onderwerp te kunnen plaatsen in de juiste facilitaire context.

Geen losse verhalen

Auteurs worden benaderd en gebriefd en gaan aan het schrijven, met als doel om alle teksten in mei af te hebben. Op dat moment begint een flinke redactieklus. Maas: “We wilden geen boek met 17 losse verhalen. Het moest echt één

geheel zijn. Dan moet je eenduidige definities gebruiken, één manier van schrijven, één stijl en ga zo maar door. Natuurlijk had ik ook tekstsuggesties en stelde ik vragen: wat bedoel je hier, waarom staat er dat, kun je ook niet daar en daar aandacht aan besteden, enzovoort. Dat heeft flink wat tijd gekost.”

Onderwijs-klankbordgroep Belangrijk was ook dat de inhoud goed zou aansluiten bij de wensen van het onderwijs. Er werd een klankbordgroep met een aantal docenten van hogescholen samengesteld met het verzoek de structuur en inhoud kritisch te beoordelen.

Dat was een goede zet, zegt Maas terugkijkend. “Als je een boek geschikt wilt maken voor het onderwijs, vereist

Auteurs George Maas, Lenneke Noorlander, Marcus Boesenach, Jos Knops, Jaap Bregman, Martijn Brus, Jelle van der Kluit, Guido Meijer, Hans Topée, Hester van den Beukel, Susan Vink-Opstal, Tessa Wildschut en Rianne Wilmer.

2013-September / ZorgInstellingen

Actueel

Boek

Bestellen Titel: Facility Management Auteur: George Maas e.a. Aantal pagina’s: 365 ISBN: 9789462151130 Prijs: €49,82 incl. BTW Uitgever: Vakmedianet, Alphen aan den Rijn Bestellen: www.factomagazine.nl/shop E-mail: klantenservice@vakmedianet.nl

dat een aantal zaken. Alle hoofdstukken moeten worden ingeleid met heldere leerdoelen en afsluiten met een samenvatting en een aantal vragen waarover studenten kunnen nadenken en discussiëren. Dat zijn overigens geen vragen waarvan de antwoorden letterlijk in het hoofdstuk staan, het zijn veel meer interpretatievragen waarover studenten met elkaar en met de docent in gesprek kunnen.” Ook zijn naar aanleiding van opmerkingen van docenten praktijkcases toegevoegd en de nodige inhoudelijke aanpassingen en aanvullingen uitgevoerd.

‘Ieder hoofdstuk van het boek bevat een eigen QR-code’

2013-September / ZorgInstellingen

Doelgroep

Het tot stand gekomen boek is geen basisboek. Daar is het te ingewikkeld voor, zo benadrukt Maas. Het boek behandelt een enorme diversiteit aan onderwerpen - met de nodige inhoudelijke diepgang - en is verdeeld over drie delen: inrichten, beheersen en uitvoeren. Maas ziet twee doelgroepen voor zich: studenten in de tweede fase van hun hbo-opleiding Facility Management en facility professionals uit het werkveld.

Maatwerk

Het is een ‘outside in’-boek, zo vat Maas het samen. “Een boek dat ervan uitgaat dat de wijze waarop je FM organiseert, heel sterk, zo niet volledig wordt bepaald door alles wat er om ons heen gebeurt. Mobiliteit, vergrijzing, duurzaamheid, al die onderwerpen bepalen hoe organisaties opereren

en dus ook hoe de facilitaire organisaties in die organisaties zichzelf organiseren en welke keuzes ze maken.” Ieder facilitair bedrijf is anders, er is geen ‘one size fits all’-aanpak. “Er is niet één beste oplossing. Alles hangt af van de context waarin je opereert, een context die steeds sneller verandert. Facility management is maatwerk. Ons boek bevat dan ook nergens standaardoplossingen. Er staat in hoe je naar de werkelijkheid kunt kijken; er staat niet in dat je het zus en zo moet doen. Dat vergt wel het nodige van de lezer om met de stof om te kunnen gaan.”

QR-codes

Ieder hoofdstuk van het boek bevat een eigen QR-code. Wie de code met zijn smartphone scant, wordt direct gelinkt naar een korte, relevante video op Youtube, bijvoorbeeld met een samenvatting van een presentatie. “Aan de codes kunnen we steeds weer nieuwe video’s hangen”, zegt Maas tot slot. “Dus als er in de toekomst daarvoor aanleiding is, kunnen we de informatie zo aanpassen en actualiseren.”

Thema ambiance & inrichTing

Verlichting

www.zorginstellingen.nl

Verlichting als sfeermaker De nieuwe entreehal van het TweeSteden ziekenhuis in Tilburg is in januari in gebruik genomen. De sfeer en huiselijke uitstraling van de hal zijn mede gerealiseerd door een bijzonder verlichtingsplan. Er zijn oplossingen gekozen die zowel origineel als onderhoudsvriendelijk zijn en voor de nodige flexibiliteit zorgen. Tekst Gerard Dessing

Onderhoudsvriendelijk, intiem en flexibel. Dat waren drie belangrijke punten in het Programma van Eisen voor de verlichting in de nieuwe entreehal van het TweeSteden ziekenhuis in Tilburg. De vierkante hal van ongeveer 30 bij 30 meter werd, als onderdeel van een grootschalige verbouwing van het totale ziekenhuis, in januari in gebruik genomen.

Tijdens de ontwerpfase door Hooper Architecten werd installatietechnisch adviesbureau Deerns gevraagd het verlichtingsplan op te stellen. Lichtontwerper Mathijs Sommeijer en projectleider Ralph van den Berg van Deerns waren nauw bij het plan betrokken en kwamen met een aantal creatieve oplossingen. Van den Berg: â&#x20AC;&#x153;Natuurlijk kun je inbouwdownlighters in het

plafond aanbrengen, maar daar wordt de sfeer niet bepaald beter van. Bovendien wordt het onderhoud er niet gemakkelijker op gezien de plafondhoogte. We hebben op basis van de eisen en wensen van zowel opdrachtgever als architect een visie geschreven waarin we duidelijk anders hebben gekeken naar de mogelijkheden.â&#x20AC;?

2013-September / ZorgInstellingen 11

Thema ambiance & inrichTing

Verlichting

Restaurant

Basisverlichting

De basisverlichting in de nieuwe hal (plafondhoogte 7,5 meter) bestaat uit acht grote, moderne kroonluchters met een diameter van respectievelijk 2 en 4 meter. Deze kroonluchters hangen op wisselende hoogtes tussen de 3 en 3,50 meter. Ze bevatten accentspots die het zitgedeelte verlichten. Om in de zitjes een huiselijke sfeer te creëren, zijn onder de kroonluchters op diverse plaatsen en op verschillende hoogtes traditionele lampenkappen gehangen. Dit geeft een speels effect. Het lijkt alsof er in de lampenkappen licht brandt, maar dat is niet

‘Naast LED-verlichting is HIT de meest energiezuinige verlichting die je kunt inzetten’ 12

2013-September / ZorgInstellingen

het geval. De kappen bevatten zelf geen lampen, maar worden verlicht door de spots in de kroonluchters. Ze zijn gemaakt van stof, met een dimmer aan de onderzijde om te voorkomen dat mensen direct in de verlichting kijken. Op de kroonluchter is naar boven schijnende verlichting aangebracht, zodat het plafond niet te donker overkomt.

In het restaurant, eveneens in de hal, speelt licht ook een belangrijke rol. Om het in de ruimte wat verscholen uitgiftedeel van het restaurant te accentueren, is verlichting gebruikt als geleidingsmiddel. Anders gezegd: wie richting het restaurant kijkt, wordt door de verlichting als het ware naar het restaurant toe getrokken. Architect Gert Vennink van Hooper Architects: “Het is een rondlopende lamp van zo’n 30 meter die als geleiding fungeert en mensen begeleidt naar het uitgiftedeel.” Ook hier spelen de lampenkappen boven de uitgiftepunten een belangrijke rol. Door de combinatie van LEDdownlighters in het plafond en afbeeldingen op de intern verlichte kappen fungeren ze als bewegwijzering. Op de

Onderhoud

Omdat de kroonluchters op maximaal 3,50 meter hoogte hangen, zijn ze met een trap gemakkelijk bereikbaar in geval van storing of periodiek onderhoud. De enige verlichting in het plafond zelf bevindt zich boven de grote loopzone. Dat levert geen onderhoudsproblemen op omdat die lampen met de aanwezige hoogwerker gemakkelijk te bereiken zijn. De laaghangende lampenkappen zelf zijn geheel onderhoudsvrij, want ze bevatten geen lichtbronnen.

Op de lampenkappen in het restaurant staat aangegeven waar welke producten liggen.

Thema ambiance & inrichTing

Duurzaamheid

Verlichting

Bij de keuze van de lampen in het TweeSteden ziekenhuis is steeds zorgvuldig gekeken welke lichtbron het minste energie verbruikt. Projectleider Ralph van den Berg: “Duurzaamheid was niet het hoofddoel, maar voor de toepassingen die we wilden, hebben we wel steeds de meest energiezuinige lampen gekozen. De kappen zijn bijvoorbeeld voorzien van spaarlampen.”

berekeningen eenmaal hebt, ontstaat er een hoge mate van flexibiliteit.”

Projectgegevens Project Locatie Architect Verlichtingsplan In gebruik

: : : : :

verlichting nieuwe entreehal TweeSteden Ziekenhuis Tilburg Hooper Architects Deerns sinds februari 2013

kappen staat duidelijk aangegeven waar welke producten liggen.

Balie

Om de grote achterwand met het logo van het ziekenhuis te accentueren, is bij de balie gekozen voor verticale verlichting. Slim onderdeel van het lichtplan is de positionering van de kroonluchters in het restaurant: deze zijn dusdanig over de ruimte verspreid dat ze - ongeacht de ruimte-

lijke indeling van tafels en stoelen - altijd kunnen blijven hangen. Als tafels en stoelen toch verplaatst moeten worden, zijn de lampenkappen heel simpel te verhangen. Het opnieuw instellen van de spots in de kroonluchters volstaat om de lampenkap weer te verlichten. Projectleider Ralph van den Berg: “Het was best een lastige berekening om de lichtkegels van de spots elke keer in een kap te laten vallen, maar als je die

HIT-lampen

Bij de keuze van de lampen is steeds zorgvuldig gekeken welke lichtbron het minste energie verbruikt. Er is dus zeker niet overal voor LED-verlichting gekozen, aldus Van den Berg. “Duurzaamheid was niet het hoofddoel, maar voor de toepassingen die we wilden, hebben we wel steeds de meest energiezuinige lampen gekozen. De kappen zijn bijvoorbeeld voorzien van spaarlampen. De kroonluchters en de spots in het hoge plafond bevatten HIT-lampen. Dat zijn krachtige gasontladingslampen met een heel hoog rendement en bovendien een hoge lichtkwaliteit. Naast LED-verlichting is HIT de meest energiezuinige verlichting die je op dit moment kunt inzetten. HIT benadert de lichtkwaliteit van halogeenverlichting, maar is veel energiezuiniger.”

Warme sfeer

Wie richting het restaurant kijkt, wordt door de verlichting als het ware naar het restaurant toe getrokken.

Wat Van den Berg zelf vooral geslaagd vindt? “Met name in de avonden vind ik de lampenkappen erg mooi. Dankzij de pastelkleuren van de kappen zorgt de verlichting voor een warme sfeer. Dat ziet er gewoon goed uit.” Architect Vennink benadrukt het belang van licht en kleur om een ruimte een andere uitstraling mee te geven. “Boven in het beddenhuis kon je vanaf eenzelfde punt tegelijk in twee gangen kijken: een gerenoveerde gang en een oude gang. De nieuwe gang leek door het gebruik van kleur en verlichting veel ruimer, terwijl de maten van de gangen exact gelijk waren. We waren helemaal verbaasd. Dit voorbeeld toont wel aan dat de juiste verlichting een belangrijke rol speelt.”

2013-September / ZorgInstellingen 13

Facilitair

Dr. Weigert is een begrip op het gebied van Facilitaire Dienstverlening. Ons assortiment is ondermeer gericht op de volgende segmenten: • Microvezel systemen • Machinale vaatwas • Vloerreiniging • Speciﬁeke producten voor ontkalking, ovenreiniging etc... • Doseer- en controlesystemen • Schrob-/zuigmachines • HACCP advies en begeleiding • Hygiënewerkplannen Mocht u meer informatie wensen, dan zijn wij gaarne bereid u verder te adviseren, of bezoek onze website: www.drweigert.nl

Dr. Weigert Nederland B.V. Postbus 865 • 9400 AW Assen Tel.: 0592 319 393 • Fax: 0592 310 117 e-mail: info@drweigert.nl • www.drweigert.nl

ergotech. voor een gezonde werkplek. ZADELKRUK RUITER

ZADELKRUK OXER

175,-

250,www.ergotech.nl

Bekleding; kunstleer zwart of wit. Zithoogte ca. 50 cm - 70 cm. Aluminium 5-teens kruisvoet, gepolijst of kunststof zwart. Voorzien van een zithoekverstelling en wielenset voor harde vloer. Prijzen zijn exclusief 21% btw. Bel 0252-221022 voor advies op maat of een vrijblijvende offerte.

Thema ambiance & inrich Ting

Nieuwbouw Reinier de Graaf Gasthuis

www.zorginstellingen.nl

‘Standaardconcepten en reclame willen we niet’

Bij de nieuwbouw van het Reinier de Graaf zijn o.a. betrokken (v.l.n.r. ): Deborah Nieuwesteeg (projectleider nieuwbouw Facilitair Bedrijf), Robbert Jan van der Ent Braat (manager Facilitair Bedrijf), Cees van der Zande (projectdirecteur bouw) en Arnoud van Hal (managing partner Hospitality Design).

De patiënten van het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft worden vanaf medio 2015 behandeld in een hypermodern medisch centrum van ruim 56.500 m2. Een belangrijk onderdeel van het gebouw wordt de centrale hal, met onder meer een patiënten- en bezoekersrestaurant, een shop en een espressobar. Uit het oogpunt van ambiance en interieur een zeer interessant project. Tekst Gerard Dessing Foto's Guus Schoonewille

2013-September / ZorgInstellingen 15

Thema ambiance & inrich Ting

Nieuwbouw Reinier de Graaf Gasthuis

Interieurplan Look & Feel Doel: geeft visie op vormgeving en kleuring van: - werkomgeving (personeel en vrijwilligers) - helende omgeving (patiënten) - verblijfsomgeving (bezoekers) Kenmerken: Centrale thema is verbondenheid: met elkaar, met de patiënten, met de medewerkers en met de omgeving.

“De nieuwbouw wordt een heel prettig gebouw om te verblijven en in te werken. Het gebouw moet verbondenheid uitstralen, zowel met medewerkers en patiënten als met de omgeving. Op basis van dit uitgangspunt heeft EGM architecten een modern pand ontworpen in de vorm van een esculaap, met veel samenhang en korte onderlinge lijnen. Verder zijn er open buitenruimtes die worden ingericht als patio’s met groen en op diverse plaatsen komen verwijzingen naar de thuisstad Delft en haar omgeving terug. Passend bij deze ideeën heeft Hospitality Design de horeca- en cateringvoorzieningen ontworpen.” Aan het woord is Robbert Jan van der Ent Braat, manager Facilitair Bedrijf van het Reinier de Graaf Gasthuis en medeverantwoordelijk voor de realisatie van de nieuwbouw.

Ontvangsthal

Eén van de uitdagingen voor de architect en het bouwteam was het creëren van een sfeervolle centrale ontvangsthal, met daarin een uitnodigende horecafunctie in de vorm van

2013-September / ZorgInstellingen

een shop, espressobar en een patiënten- en bezoekersrestaurant. Deborah Nieuwesteeg, projectleider nieuwbouw Facilitair Bedrijf, belicht enkele kenmerken van de hal. “Bijzonder is de metershoge, glazen gevel aan de zijkant, waardoor de hal als het ware in het zonlicht kan baden. Het hoge, deels glazen plafond zorgt ervoor dat de hal ruim aanvoelt.” Een ander opvallend element is de roltrap. Daarmee kunnen patiënten gemakkelijk de drukbezochte polikliniek op de eerste etage bereiken. De vloer in de hal is uitgevoerd met keramische tegels in warme aardetinten. Leuk detail: op enkele tegelhoeken is in de herkenbare Delfts blauwe kleuren een tegeltje aangebracht, een zogenoemde hoekfiguratie. Het geeft

‘Reclame-uitingen passen niet in de ambiance die we voor ogen hebben’

de vloer een speels patroon en wijst terug naar de stad Delft. Die verbinding wordt ook gecreëerd door de grote, abstracte afbeeldingen aan de wanden van de poli-pleinen, met taferelen uit de omgeving van Delft, zoals het kassengebied in het Westland. “Je zou kunnen zeggen dat de hal op een hotellobby-achtige entree lijkt, waar veel functies samenkomen”, zegt Van der Ent Braat. Hij wijst op de receptiebalie, de patiëntenregistratie, de gipsafdeling, taxiwachtplekken, de winkel, de espressobar, het restaurant, een lounge, verschillende zitjes in wisselende samenstellingen, heldere zichtlijnen en een duidelijke bewegwijzering.

Persoonlijke benadering

Afgezien van de fysieke elementen die bijdragen aan de sfeer en ambiance, speelt de persoonlijke benadering in het ziekenhuis straks ook een belangrijke rol. “Medewerkers bepalen in hoge mate de ervaring van onze gasten”, aldus Van der Ent Braat als voormalig hoteldirecteur.

Geenkoffieautomatenvoorbezoekers

RobbertJanvanderEntBraat,facilitairmanagervanhetReinier deGraafGasthuis:“Wewerkenstraksmetvrijwilligersdiemet eentrolleyrondrijdenenpoli-bezoekerseenkopjekoffieaanbieden.Datiswel‘recht-toe-recht-aan’-koffie,maarweserverenhet meteenpersoonlijkebenadering.”Hethoogwaardigekoffieassortimentwordtaangebodenindeespressobar.

Terminals aan het bed om eten te bestellen? Het nieuwe Reinier de Graaf Gasthuis heeft ze niet. Servicemedewerkers komen met een tablet aan bed en vragen de patiënt wat en waar hij of zij straks zou willen eten. Deze informatie wordt via de tablet in het systeem ingevoerd. Koffieautomaten voor bezoekers op de poli? Van der Ent Braat moet er niet aan denken. “Er zijn wel koffieautomaten, maar die bevinden zich voor 99% achter de schermen en zijn uitsluitend bereikbaar voor medewerkers. We werken straks met vrijwilligers die met een trolley rondrijden en poli-bezoekers een kopje koffie aanbieden. Oké, dat is wel ‘recht-toe-recht-aan’-koffie, maar we serveren het met een persoonlijke benadering.” Het hoogwaardige koffie-assortiment wordt aangeboden in de espressobar. Ook in het patiënten- en bezoekersrestaurant spelen service en persoonlijke benadering een belangrijke rol. Zo

Thema ambiance & inrich Ting

Nieuwbouw Reinier de Graaf Gasthuis

‘Mensen in het restaurant vergeten even dat ze in het ziekenhuis zijn’ heeft het ziekenhuis besloten in het bezoekersrestaurant te werken met bediening aan tafel. Dit in het kader van maximale gastvrijheid. Van der Ent Braat: “Als er iets is wat je niet moet doen, dan is dat mensen met een dienblad over een railtje laten schuiven. Dat is zo ongastvrij als wat. En dan praat ik nog niet eens over een patiënt met een infuuspaal die dusdanig in zijn bewegingsvrijheid is beperkt dat hij nauwelijks in staat is een dienblad te dragen.”

Exploitatie restaurant

Arnoud van Hal, als managing partner

van Hospitality Design nauw betrokken bij het ontwerp van de personele en commerciële horecafaciliteiten, onderschrijft de keuze voor een restaurant met service aan tafel. Hij benadrukt dat dit voor de exploitant beslist een uitdaging met zich meebrengt. “Een exploitant denkt vanuit een commerciële invalshoek, dus als je kiest voor bediening heeft dat gevolgen voor de exploitatie. Maar in de discussies heeft het ziekenhuis voet bij stuk gehouden. Als je het slim aanpakt, door het bijvoorbeeld zo te regelen dat je in het weekend niet het complete restaurant open hoeft te doen en je met een aangepaste kaart en personeelsbezetting werkt, kan een prima exploitatieresultaat ontstaan. De omzetprognose ziet er goed uit hoor, maar ik denk wel dat je in dit concept meer een horecaondernemer moet zijn dan een standaardcateraar. Er zijn kansen, maar dan moet je wel willen ondernemen.”

2013-September / ZorgInstellingen 17

Thema ambiance & inrich Ting

Nieuwbouw Reinier de Graaf Gasthuis

Nieuwbouw Reinier de Graaf Gasthuis, Delft Oppervlakte Aantal etages Bedden: Eenpersoonskamers Eerste paal Ingebruikname

Interieurontwerp

: 56.500 m2 :5 : 475 : 200 : oktober 2012 : medio 2015

Hospitality Design heeft het ziekenhuis geholpen met het interieurontwerp en met het maken van slimme keuzes in het materiaalgebruik. Van Hal: “Je kunt natuurlijk allerlei grappen en grollen uithalen, maar alles moet wel een jaar of vijftien meekunnen. De vloer moet gemakkelijk schoon te maken zijn, de gekozen materialen moeten tegen een stootje kunnen en alles moet passen in de investeringsbegroting. Ook de ‘look and feel’ is enorm

2013-September / ZorgInstellingen

belangrijk. We hebben heel goed gekeken naar wat mensen willen zien, horen, ruiken, voelen en proeven. Het gaat vaak om kleine dingen, waardoor je net een andere omgeving creëert. Mensen in het restaurant vergeten dan even dat ze in een ziekenhuis zijn.” Van der Ent Braat plaatst een kleine aanvulling. “Die termijn van vijftien jaar geldt voor de vaste elementen. Als het gaat om de losse inrichting, zoals meubels en lampen, houden we rekening met een vervangingstermijn

van een jaar of zeven, acht. We gaan op dat gebied dus niet voor ‘gouden kwaliteit’, wel voor mooi.”

Geen reclame-uitingen

Of de hal en het restaurant straks vol komen te staan met reclame-uitingen van leveranciers? Van der Ent Braat laat er geen misverstand over bestaan: als het aan hem ligt, gaat dat niet gebeuren. “Het is ons ziekenhuis, we willen geen terras met parasols vol reclame of een koeling van een ijsfabrikant. Dat kost natuurlijk wat extra, want een koeling met reclame is gratis. Maar die uitingen passen niet in de ambiance die we voor ogen hebben. Onze horecaconcepten zijn de vertaling van onze bedrijfsidentiteit. Daar moet je in het ontwerp en de exploitatie wel rekening mee houden.”

Meer professionaliteit

Het is duidelijk: het ontwerp van het gebouw en de gebruikte materialen zijn enorm belangrijk voor het creëren van een bepaalde ambiance. Maar daar bovenop moeten zaken als de hotelmatige ontvangst, een heldere logistiek, uitgekiende concepten en services en de persoonlijke touch van medewerkers en vrijwilligers het verschil gaan maken. Eén van de uitdagingen voor Van der Ent Braat is het realiseren van meer discipline en professionaliteit als het gaat om gastvrijheid. “Ik kom uit de hotellerie. Als ik vroeger mijn schoenen niet had gepoetst kon ik naar huis. We gaan strakker op details sturen.” Een andere uitdaging wordt het beter betrekken van de zorg. “Luisteren naar je (interne) klant is allesbepalend voor de tevredenheid van je gasten.”

over

Het Nieuwe Werken masterclass

Aan de slag met een moderne werkstijl

Unieke 5-daagse masterclass op inspirerende locaties

MASTERCLASS Start 3 oktober 2013 Tijdens deze 5 masterclasses wordt, op verschillende inspirerende locaties, aandacht besteed aan alle aspecten van het nieuwe werken: de fysieke omgeving, de ICTwereld, de gevolgen op het gebied van cultuur en leiderschap. Tenslotte wordt in de laatste masterclass ook ingegaan op het veranderen communicatietraject. Bestemd voor: project-en programmamanagers, HR-, IT-, FM en communicatieprofessionals en andere (beleids)medewerkers die de eerste verkennende stappen in Het Nieuwe Werken hebben gedaan en er nu concreet mee aan de slag zijn en/of willen.

Bekijk het complete programma en schrijf je in:

Wegens succes herhaald!

“Duidelijk inzicht gekregen over trends van de toekomst” “Veel geleerd over het belang van de ‘virtuele wereld’” “Goed opbouwen van visie naar plan is cruciaal gebleken” Quotes van deelnemers maart 2013

Nu € 250 korting bij elke 2e inschrijving!

www.ohnw.nl/masterclass RGB: Blauw: R74/G150/B205 Groen: R199/G214/B205 Oranje: R235/G107/B74 CMYK: Blauw: c70/m30 Groen: c30/y70 Oranje: m70/y70

LETTERS zwart-100

c89-m71

thema ambiance & inrichting

Healing environment

www.zorginstellingen.nl

8 belangrijke omgevingsfactoren voor mensen met dementie Mensen met dementie zijn gebaat bij een goed ontworpen en ingerichte omgeving. Het kan de symptomen van hun ziekte verminderen en hun onafhankelijkheid en welzijn vergroten. Een overzicht van acht belangrijke omgevingsfactoren. Tekst Fiona de Vos* De omgeving speelt een cruciale rol in het welzijn van mensen met dementie. In een ideale situatie zorgt die omgeving voor het minimaliseren van ongewenste prikkels als dichte deuren en voor het optimaliseren van gewenste prikkels als de geur van eten. Het National Institute of Aging heeft onderzoek gedaan naar de beste omgevingsfactoren voor ouderen met dementie. De volgende acht factoren bepalen of een omgeving voor ouderen met dementie therapeutisch is of niet. Per omgevingsfactor komen ook enkele voorbeelden aan de orde.

2013-September / ZorgInstellingen

Factor 1: Structuur van de ruimtes Als de indeling van de wooneenheid lijkt op de inrichting van een huis, voelen de bewoners zich door deze herkenbaarheid veiliger en meer op hun gemak. Voorkom dus lange gangen met veel deuren. Zorg dat publieke ruimtes als hal, huiskamer en keuken vooraan liggen, en privévertrekken als de slaapkamers en badkamers achteraan. Voor veel bewoners geldt: Als je het niet kan zien, dan is het er niet. Het in het zicht zijn van huiskamer en keuken vanaf de entree verhoogt de oriëntatie en het thuisgevoel. Hierdoor ziet een bewoner zijn doel en kan doelloos dwalen veranderen in doelgericht lopen. Door bij binnenkomst van de wooneenheid een garderobe te creëren, versterk je het gevoel van thuiskomen. Bovendien werkt de omgeving als extern geheugen en zet het bewoners aan tot het juiste gedrag: het aan- of uittrekken van een jas.

thema ambiance & inrichting

Healing environment

Huiselijkesfeerisbelangrijk

OmgevingspsycholoogFionadeVos:“Zorgervoordatkeukens, huiskamers,eetkamersenandereactiviteitenruimtenvanelkaar verschilleninsfeerenkarakter.Gebruikmeubilairmeteenuniek karakter(dressoir,klok,schemerlamp,fauteuils,kroonluchter)dat aansluitbijdebelevingvandebewoners,zonderdeinstitutionele uitstralingvanfunctionaliteitenefficiëntie."

Factor 2: Terugtrekplekken De slaapkamer is de enige plek die helemaal van de bewoner zelf is. Een persoonlijk ingerichte kamer geeft veel informatie over wie de bewoner is en hoe zijn leven was voor de verhuizing. Dit werkt rustgevend voor de bewoner en heeft een positieve invloed op de interactie tussen bewoner en verzorger omdat het de persoon achter de cliënt beter zichtbaar maakt. Stimuleer en faciliteer bewoners en familie daarom zo veel mogelijk bij het personaliseren van de slaapkamer door ze de mogelijkheid te geven hun eigen inrichting mee te nemen. Overweeg bewoners een keuze te bieden uit een aantal vloeren, muurafwerkingen en gordijnen die aansluiten bij hun voorkeuren. Zorg voor een vriendelijke, huiselijke en maximaal herkenbare deur, door deuren profielen te geven en bijvoorbeeld een memorybox te plaatsen.

Een memorybox zorgt voor een maximaal herkenbare deur.

Factor 3: Ondersteunen van autonomie

Factor 4: Controle over uitgangen

Ouderen gaan slechter zien, dus het goed afstemmen van kleuren en contrasten is cruciaal. In een witte badkamer zijn een witte toiletpot en een witte lichtschakelaar slecht waarneembaar.

Een veel voorkomende en onnodige prikkel komt door de verwarrende boodschappen van deuren die vaak op een groep of huis aanwezig zijn. Een deur met glas naar de uitgang of andere unit nodigt uit tot gebruik, ook al is dat meestal niet de bedoeling. Gebruik alleen glas als bewoners ook daadwerkelijk vrij zijn om zelfstandig die deur te gebruiken en deze niet op slot zit. Camoufleer deuren naar ruimten die niet bedoeld zijn voor bewoners door ze een zelfde behang of kleur als de muur te geven en sloten en grepen weg te werken. Denk hierbij aan deuren naar personeelsvertrekken, schoonmaakkasten, kasten voor elektra/techniek en andere afdelingen. Maak deuren die leiden naar een veilige tuin of terras juist aantrekkelijk door ze transparant en daarmee uitnodigend te maken. Gebruik daarbij deurknoppen die gemakkelijk zijn in het gebruik en bekend en vertrouwd voor de doelgroep.

Zorg daarom voor voldoende contrast tussen vloer, wand en sanitair om de herkenbaarheid en daarmee de zelfredzaamheid te vergroten. Dat kan bijvoorbeeld door een strooitegel voor de douche te gebruiken, de wand achter het toilet met een kleur te betegelen en te zorgen voor goed contrast tussen steunen en wand. Zicht op de deur naar de badkamer vanuit het bed bevordert de zelfredzaamheid als het gaat om ’s nachts zelfstandig naar het toilet gaan.

2013-September / ZorgInstellingen 21

thema ambiance & inrichting

Healing environment

Factor 5: Mogelijkheid tot bewegen Bewegen is essentieel voor dementerende bewoners; het vertraagt het proces van dementie en bevordert goed eten en slapen. Loopcircuits die alleen gericht zijn op lopen schieten echter hun doel voorbij omdat (onrustige) bewoners vaak blijven lopen als ze onderweg niets tegenkomen. Dit kan tot oververmoeidheid leiden en dus tot valpartijen. Door betekenisvolle bestemmingen aan het begin, in het midden en aan het einde van een loopcircuit te creëren is 'dwalen’ te veranderen in ‘gericht lopen’. Denk hierbij vooral aan interactieve elementen waar bewoners iets mee kunnen doen in plaats van dingen die alleen maar zijn om naar te kijken. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld de treincoupé met bewegende beelden, een babyhoek, een bioscoop of een zithoekje.

Een treincoupé is een interactief element waar bewoners iets mee kunnen doen.

Factor 6: Zintuiglijke waarneming

Factor 7: Huiselijke sfeer

De zintuiglijke omgeving zorgt vaak voor onnodige verwarring bij bewoners. Denk bijvoorbeeld aan een vloerafwerking die glimt. Ouderen zien minder goed en denken dat de vloer nat is waardoor ze anders gaan lopen en eerder kunnen vallen. Ook grote contrasten in vloerpatronen kunnen lijken op ‘gaten’ of drempels en zijn daarmee verwarrend. Hetzelfde geldt voor geluid en geuren. Als bewoners niet weten waar geuren vandaan komen of er is te veel lawaai, dan vergroot dit de onrust. Oudere ogen hebben een hoger verlichtingsniveau nodig dan jongere ogen. Een gemiddeld lichtniveau in een huiskamer in een verzorgingstehuis ligt overdag rond de 200 LUX, terwijl ouderen om goed te kunnen lezen een lichtwaarde van 1500 LUX nodig hebben!

Zorg ervoor dat keukens, huiskamers, eetkamers en andere activiteitenruimten van elkaar verschillen in sfeer en karakter, zowel binnen de groep als tussen groepen. Interieur, meubilair en decoraties die passen bij een specifieke ruimte nodigen uit tot passend gedrag van de bewoners van die ruimte. Zorg dat de keukens per leefgroep verschillen in stijl, afwerking en vorm om het thuisgevoel en de herkenbaarheid te vergroten. Gebruik meubilair met een uniek karakter (dressoir, klok, schemerlamp, fauteuils, kroonluchter) dat aansluit bij de beleving van de bewoners, zonder de institutionele uitstraling van functionaliteit en efficiëntie. Door een rustige basis te kiezen op wanden en vloer kun je de mate van prikkels afstemmen op de behoefte van de bewoners door de inrichting aan te passen.

2013-September / ZorgInstellingen

thema ambiance & inrichting

Healing environment

Factor 8: Vrijheid om naar buiten te kunnen Vrije toegang tot een buitenruimte verhoogt de mobiliteit, vermindert onrust en agressie en bevordert een natuurlijk dagen nachtritme. Een veilige, goed toegankelijke tuin of terras direct aan een huiskamer of woongroep vergroot de zelfstandigheid en controle van bewoners en ontlast personeel. Bovendien kan het personeel op die manier een oogje in het zeil houden. Het belang van een goede, op de bewoners afgestemde inrichting van de tuin wordt vaak onderschat. Denk bijvoorbeeld aan een duidelijke en goed toegankelijke looproute die zowel met als zonder rolstoel of rollator toegankelijk is en de bewoner vanzelf weer naar de ingang leidt. Nodig bewoners uit door zichtbare, herkenbare en aantrekkelijke doelen als een fontein, bloemen, zitjes of een tuinhuisje te creĂŤren. Als ze niet zichtbaar zijn, dan zijn ze er niet en zal de tuin minder snel gebruikt worden. De zintuigentuin van verpleeghuis Bruggenbosch is goed op de bewoners afgestemd.

'Vrije toegang tot een buitenruimte verhoogt de mobiliteit, vermindert onrust en agressie en bevordert een natuurlijk dagen nachtritme' Er is inmiddels veel kennis aanwezig waarmee onderbouwde keuzes gemaakt kunnen worden bij het ontwerpen en inrichten van zorgomgevingen. Helaas gebeurt dit in de praktijk nog te weinig. Het praktisch toepassen van deze kennis tijdens het ontwerpproces kost tijd en aandacht. Maar die tijd en aandacht worden ruimschoots terugverdiend met een therapeutische omgeving.

*Fiona de Vos is omgevingspsycholoog en oprichter van Studio dVO, advies- en onderzoeksbureau in de omgevingspsychologie (www.studiodvo.nl)

2013-September / ZorgInstellingen 23

Zorg & Bouw

Isala, Zwolle

Nieuw ziekenhuis wil niet gewoon zijn Zwolle heeft een gloednieuw ziekenhuis. Sinds augustus is het Isala gevestigd in een groot, opvallend gebouw aan de rand van de stad. Een ziekenhuis zonder ziekenhuisgevoel, misschien wel het eerste in Nederland. TekstDennisvanAsselt

In het nieuwe ziekenhuis van de Overijsselse hoofdstad zijn de twee oude locaties van Isala - De Weezenlanden en Sophia - samengekomen. Het imposante bouwwerk bestaat uit vier gebouwen die door één meanderende gang met elkaar zijn verbonden. Elk gebouw heeft een atrium waar alle patiëntenkamers uitzicht op hebben. Kleuren, flora en speelse vormen

2013-September / ZorgInstellingen

spelen een grote rol in het ontwerp. Het is de bedoeling dat op deze manier het enorme gebouw voor de patiënt klein aanvoelt. De nieuwbouw kent een lange en tumultueuze voorgeschiedenis. Het oorspronkelijke ontwerp werd in 2005 met 20 procent verkleind en in 2007 is de hele parkeerlaag onder het ziekenhuis geschrapt. In plaats daarvan is een

aparte parkeergarage gebouwd en komt er binnenkort een extra parkeerterrein op de plek van locatie Sophia, het oude ziekenhuis naast de nieuwbouw dat nog gesloopt moet worden. “Door deze maatregelen hebben we de kosten over de totale levensduur van de nieuwbouw met ruim 100 miljoen euro verlaagd”, vertelt Marjanne Sint, voorzitter van de raad van bestuur. In

Het nieuwe ziekenhuis bestaat uit vier gebouwen die door één gang met elkaar zijn verbonden.

Zorg & Bouw

Isala, Zwolle

Een zithoek in de gangen.

Paul Smaling, directeur Bouw van Isala.

Het trappenhuis.

2008 heeft de nieuwbouw vanwege financieringsproblemen zelfs even aan een zijden draadje gehangen. Sint: “We dachten dat financierders zich wel aan zouden melden. Maar in 2008 kwam de hele kredietverlening tot stilstand.” Een spannende tijd voor Isala. “Er waren momenten waarop ik me afvroeg of we er überhaupt in zouden slagen om een lening van bijna

een half miljard uit de markt te halen”, geeft de voorzitter van de RvB toe. “Maar de crisis heeft ons geholpen om scherper te zijn. Het hele gebouw is binnen de tijd en binnen het budget neergezet.”

met grote imposante hallen en veel steen. Je komt hier niet een typisch ziekenhuis binnen, maar een vrolijke en kleurrijke omgeving. Duur? Nee, dat valt reuze mee. Als je een groot gebouw neerzet, zitten de kosten vooral in de logistiek en hoeveelheden. Maar of je nou bijvoorbeeld vijf kleuren gebruikt of één, dat maakt niets uit.”

Isala, Zwolle Oplevering: 1 februari 2013 Opening: 2 augustus 2013 Vloeroppervlak: 108.000 m² Kamers: 210 eenbeds-, 20 tweebeds- en 78 vierbedskamers Ontwerp: Alberts & Van Huut Aannemer: BAM Utiliteitsbouw Kosten: ± 340 miljoen euro Niet alle afdelingen zijn verhuisd naar de nieuwe locatie. Een aantal oude panden rondom de nieuwbouw blijven in gebruik en op Isala Weezenlanden elders in de stad blijven tot het derde kwartaal van 2014 afdelingen open. Ook de poliklinieken Isala Kampen en Isala Heerde blijven open.

Natuurlijk

Al ruim dertien jaar geleden konden de inwoners van Zwolle via dagblad De Stentor bepalen welke architect het ziekenhuis mocht ontwerpen. Daar kwam een duidelijke winnaar uit: het Amsterdamse architectenbureau Alberts & Van Huut. Volgens Paul Smaling, directeur Bouw van Isala, een uitstekende keuze. “Architect Max van Huut is altijd heel erg met de natuur bezig. Je vindt bij ons binnen geen kunststof, maar marmer, kurk en heel veel bamboe.” De trappen hebben extra aandacht gekregen. “Max maakt de trappen dominant”, vertelt Smaling. “In tegenstelling tot een lift, waar je naar je schoenen staat te kijken, betekent een trap altijd beweging.” De organische bouwstijl en het uitbundig gebruik van kleuren en natuur geven Isala een bijzondere uitstraling. Architectenbureau Alberts & Van Huut ontwierp eerder het kantoor van de Gasunie in Groningen, een pand dat veel weg heeft van Isala en in 2007 werd uitgeroepen tot het mooiste gebouw van Nederland. Het gaat bij Isala vooral om het gevoel, vindt Paul Smaling. “Ik vind dat veel ziekenhuizen slecht gebouwd worden, als vliegvelden

Rust

Isala is voorzien van een aantal elementen die voor rust en afleiding kunnen zorgen. Een espressobar, bezoekersrestaurant, winkel en zelfs een kapper in het hoofdgebouw moeten het wachten veraangenamen. Boven de centrale hal is een stilteruimte ingericht waar mensen zich dag en nacht kunnen terugtrekken. Elk van de vier gebouwen heeft een eigen kleur, zowel aan de buitenkant als binnen. De atria zijn ingericht als kleine parken, met bankjes, planten en bomen. Er komt veel natuurlijk daglicht binnen door de glazen daken. In het atrium van het gebouw waar de afdeling Kindergeneeskunde zich bevindt, is een rustige speeltuin aangelegd met stromend water en blokjes waarmee kinderen bijvoorbeeld een dam kunnen bouwen. Een andere binnentuin, waar alleen personeel komt, dient als rust- en leesplek voor medewerkers.

Vrijheid

Het Zwolse ziekenhuis wil het wachten voor patiënten ook aangenamer

2013-September / ZorgInstellingen 25

Zorg & Bouw

Isala, Zwolle

maken door gebruik te maken van een geautomatiseerd aanmeldsysteem. Het is de bedoeling dat mensen hiermee meer vrijheid hebben tijdens het wachten. Gasten moeten zich bij binnenkomst met een identiteitsbewijs aanmelden bij één van de acht aanmeldzuilen in de centrale hal. Na het scannen is op het scherm te zien waar ze moeten zijn en of er een wachttijd is. Op het uitgedraaide afsprakenticket staat waar de afdeling zich bevindt en de route die ze moeten volgen. Als ze niet meteen naar de afdeling hoeven en bijvoorbeeld iets willen eten, kunnen ze twintig minuten voordat ze worden verwacht een sms-bericht op hun mobiele telefoon ontvangen.

Enthousiast

Het personeel van Isala werd al in een vroeg stadium bij de nieuwbouw betrokken. Directeur Bouw Paul Smaling liet in een loods op een naburig industrieterrein de meest voorkomende ruimtes tot in de kleinste details nabouwen, zoals een eenbedskamer, een vierbedskamer, een zusterpost, een onderzoekkamer, een spreekkamer en een werkplek voor het secretariaat. Iedereen mocht zeggen wat ze ervan vonden. Zo ontstonden honderden ideeën, waaronder een locker voor de patiënten waar ze waardevolle spullen in op kunnen bergen. Op advies van het verplegend personeel zijn ook alle wastafels zo geïnstalleerd dat er een rolstoel onder past. “Medewerkers zijn

waanzinnig enthousiast”, aldus een trotse Smaling. “Er zijn veel eenbedskamers, goed sanitair en veel voorzieningen voor de patiënten. Dat vinden ze belangrijk. Als werkomgeving is dit veel plezieriger dan de oude locaties.” Patiëntenkamers zijn verder voorzien van ruime opbergkasten, grote draaikiepramen met uitzicht op de binnentuinen, eigen sanitair en een nieuw tilliftsysteem dat zowel voor het personeel als de patiënten comfortabel in gebruik is. Het nieuwe Isala kan zelfs invloed hebben op het menselijk gedrag, denkt Smaling. “Een mooie omgeving helpt om op een goede manier met elkaar om te gaan. Dat geldt ook voor het personeel. Net even wat meer aandacht voor elkaar en voor de gasten.”

Bijzonder: QR-codes bij iedere afdeling Bij de ingang van elke afdeling hangt een bordje met een QR-code, een tweedimensionale streepjescode die met een smartphone gelezen kan worden. Het Facilitair Bedrijf kan bijvoorbeeld informatie krijgen over een bepaalde afdeling, zoals de hoeveelheid meubilair, het aantal vierkante meters, het type vloer, de kosten van een complete reiniging en de laatste keer dat er schoongemaakt is. Op deze manier is het hele gebouw geïnventariseerd, ook met relevante informatie voor de Technische Dienst en het medisch personeel.

2013-September / ZorgInstellingen

column

Tante Marie “Hallo, hallo, kan iemand mij helpen?” hoor ik roepen als ik over de gang loop van een afdeling in een bekend Nederlands ziekenhuis. Het ziekenhuis is bekend omdat de koninklijke familie zich hier laat bijstaan als het nodig is. Een goed ziekenhuis dus, zou je denken. Ik ben op zoek naar kamer 156, waar een oude vriendin van mijn moeder ligt, tante Marie. Het geluid komt steeds dichterbij. Het zal toch niet waar zijn, denk ik. Maar helaas, het is wel degelijk waar. Tante Marie hangt scheef in bed en roept luidkeels om hulp. Zij is heel oud, stokdoof en stekeblind. Moeilijk communiceren dus. Met mijn verpleegkundige achtergrond bespeur ik onmiddellijk een katheterzak die aan het bed bungelt met heel donker getinte urine erin. Uitgedroogd, constateer ik. Op het nachtkastje staan welgeteld drie volle glazen. Eén met sap, één met water en één met vla. Ik ga op zoek naar de verpleging. Die zitten over te dragen in het kantoortje. “We komen er zo aan.” Na een kwartier zijn ze er nog niet. Dus bel ik wanhopig de dochter van tante Marie, die ver weg woont en niet in staat is iedere dag te komen. De dochter belt heel boos naar de verpleging. Dat helpt. Ik doe mijn verhaal en vraag waarom de urine zo donker is en er drie onaangebroken glazen op het kastje staan, terwijl men toch zou moeten weten dat mevrouw niet zelfstandig kan drinken en eten. Het is erg druk, mevrouw, is het antwoord. Waarom heeft de dokter dan het infuus verwijderd? Ja, mevrouw moet zelf weer leren drinken… Op mijn aandringen wordt tante Marie omhoog gehesen in de kussens en kan ik haar helpen met drinken. Tante Marie blijft kermen en boos roepen. Terecht, denk ik zo, want ze voelt zich oud en afgedaan. Het is niet de eerste keer dat ik zoiets mee maak. Gebrek aan tijd, desinteresse, discriminatie tegen ouderen of een beetje van alles?

Frederiek Morees is direc teur van een zorginstelling ergens in Nederland. Zij schrijft over zaken waarmee zij in de dagelijkse praktijk te maken heeft. Morees heet in werkelijkheid anders.

Wij, beschaafde Nederlanders, winden ons over allerlei zaken op. We willen de Olympische Winterspelen in Rusland boycotten vanwege de homohaat en we maken ons druk over het racisme in de Verenigde Staten, want een blanke man kan ongestraft een zwarte jongen doodschieten. Ondertussen ligt tante Marie te verkommeren in een chic ziekenhuis, gewoon in eigen land, waar niemand tijd voor haar wil maken omdat ze oud en afgedaan is. De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) vaart er wel bij. We weten zo langzamerhand wel dat het einde lang niet altijd leuk wordt, dus nemen we het heft maar in eigen handen. Jammer dat we niet meer in de ijstijd leven. Dan zou mevrouw Schippers een wetsvoorstel kunnen indienen om iedereen boven de 85 jaar op een ijsschots te plaatsen en met een zetje in de rug naar de eeuwige jachtvelden te helpen. Wellicht is dat toch een elegantere oplossing dan wat mijn tante Marie nu overkomt, eenzaam en vergeten in een bed op een drukke afdeling van een gerenommeerd ziekenhuis in ons eigen beschaafde land.

2013-September / ZorgInstellingen 27

ContraCten

CleanLeaseFortex

CleanLeaseFortex sluit meerjarig contract met AMC CleanLeaseFortex, specialist in integraal textielbeheer, heeft een meerjarig contract verworven voor de textielreiniging van het Amsterdam Medisch Centrum (AMC). Commercieel Directeur Rogier Vos: “Bij de aanbesteding scoorden we heel hoog op onze productkwaliteit, servicelevel en innovatievermogen.” Tekst Aline de Bruin CleanLeaseFortex, opgericht in 1987, is in de Benelux marktleider op het gebied van textielreiniging en integrale logistiek. Vanuit twintig locaties in Nederland en België verzorgen zo’n 2000 medewerkers diensten voor de markten verpleeg & verzorging, ziekenhuizen en horeca. Het bedrijf heeft onlangs een meerjarig contract gesloten met het AMC. De onderneming verwierf de opdracht na het winnen van een Europese aanbesteding. “Binnen de totale aanbesteding was prijs niet de doorslaggevende factor, maar kwaliteit”, aldus commercieel directeur Rogier Vos van CleanLeaseFortex. “Ondanks het feit dat we niet de goedkoopste waren, heeft het AMC toch voor ons gekozen. Dat zegt iets over ons servicelevel, de kwaliteit van de producten die wij leveren en over het belang dat een instelling als het AMC hecht aan deze twee aspecten.”

Innovaties

Het contract behelst een compleet pakket van diensten. CleanLeaseFortex levert OK-pakketten, de verhuur en reiniging van al het bad-, bed- en linnengoed, microvezel systemen en de reiniging en verzorging van de dienstkleding aan het AMC. Daarnaast levert het bedrijf innovatieconcepten/ producten waarmee het ziekenhuis concrete besparingen kan realiseren. “We hebben bijvoorbeeld een warmtedeken voor de OK ontwikkeld. Met

2013-September / ZorgInstellingen

zo’n deken blijft de patiënt beter warm, ontwikkelt hij een betere conditie en wordt de kans op wondinfecties gereduceerd.” CleanLeaseFortex levert niet alleen diensten, maar denkt (pro-)actief mee met mogelijk te realiseren verbeteringen optimalisatieslagen binnen het (keten)proces. “We leveren naast de gezondheidszorg ook aan vakantieparken en hotels. De gastvrijheidseisen - denk aan onder andere de kwaliteit van een type luxe dekbedden - die daar gelden, kunnen ook in de zorg toegepast worden.”

Gejuich

CleanLeaseFortex zal de opdracht van het AMC uitvoeren vanuit de vestiging in Koudekerk aan den Rijn. Eric Dietz, algemeen directeur van CleanLeaseFortex: “In deze wasserij is in 2012 een optimalisatieslag afgerond waarbij de bedrijfsprocessen en de werkwijzen

van mensen fors zijn verbeterd. Mede daardoor zijn we nu in staat om een dergelijk omvangrijke opdracht met behoud van kwaliteit in zeer korte tijd te implementeren.” Het AMC is in vijf weken tijd compleet overgestapt naar het nieuwe systeem en het productenpakket. Deze snelle omzetting werd mede mogelijk gemaakt door de jarenlange kennis en ervaring op het gebied van implementaties, de ontwikkeling van een goede blueprint en de enthousiaste reacties van de medewerkers. Rogier Vos: “Toen we met ons textielpakket de verpleegafdelingen opkwamen, werden we met gejuich ontvangen, omdat iedereen meteen enthousiast was over de kwaliteit en uitstraling van onze producten.”

Deze tekst is tot stand gekomen in samenwerking met CleanLeaseFortex.

ContraCten

Zorggroep Alliade

Traditioneel of geïntegreerd aanbesteden?

Impressie van locatie De Wissel in Beetsterzwaag van Zorggroep Alliade. Voor dit project heeft de instelling voor de eerste keer een geïntegreerd bouwcontract op de markt gebracht.

Zorggroep Alliade heeft voor de herontwikkeling van locatie De Wissel in Beetsterzwaag voor de eerste keer een geïntegreerd bouwcontract op de markt gebracht. Het resultaat mag er zijn: de winnende inschrijving heeft het beste ontwerp, de hoogste kwaliteit en de meest efficiënte organisatie opgeleverd tegen de laagste kosten en de kortste bouwtijd. Tekst Peter van der Eijk* Het project bestaat uit de nieuwbouw van 144 appartementen en de renovatie van 32 appartementen, verdeeld over zeven gebouwen met één en twee bouwlagen. Ook de volledige onder- en bovengrondse infrastructuur hoort bij het project, dat in november 2012 werd gegund aan bouwbedrijf Dijkstra Draaisma uit Dokkum.

2013-September / ZorgInstellingen

Geïntegreerde aanbesteding Zorggroep Alliade heeft voor de bouw met ondersteuning van PRO6 managers een zogenaamd geïntegreerd contract op de markt gebracht. Daarvoor is als basis de UAV-GC gebruikt. Het was een bewuste keuze van de zorggroep om niet traditioneel, maar geïntegreerd aan te besteden.

Beide aanbestedingsvormen verschillen op een aantal punten flink van elkaar, zowel in de voorbereiding en de procedure als in de contractbegeleiding. Bij traditioneel aanbesteden worden bestek en tekeningen op de markt gebracht, waarop vooraf geselecteerde aannemers zich mogen

ContraCten

Zorggroep Alliade

Inmiddels is de ontwerpfase van het project De Wissel afgerond en de omgevingsvergunning is in procedure.

inschrijven. De gunning vindt plaats op basis van de laagste prijs. Bij geïntegreerd aanbesteden is dit anders. In plaats van een bestek wordt door de opdrachtgever een functionele vraagspecificatie opgesteld met de eisen waaraan het gebouw moet voldoen. De oplossing (het ontwerp en de uitvoering) is aan de opdrachtnemer.

Prijs en kwaliteit

De overeenkomst tussen een bestek en een vraagspecificatie is dat beiden de basis vormen voor een bouwcontract en de eisen beschrijven die zowel aan het product als aan het proces worden gesteld. Het bestek doet dit met als uitgangspunt de UAV, de Uniforme

Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken 2012. De vraagspecificatie doet dit met de UAV-GC, waarin GC staat voor Geïntegreerde Contracten. Een bestek beschrijft echter in detail wat moet worden gebouwd terwijl een vraagspecificatie alleen beschrijft waaraan het gebouw moet voldoen. Als de te leveren kwaliteit volledig beschreven is, kan volstaan worden met één gunningscriterium: de prijs. Bij geïntegreerd aanbesteden kan de opdrachtgever echter aangeven welke criteria hij voor de gunning van belang vindt en in welke verhouding deze tot elkaar staan. Dat is aanbesteden op

Functioneel specificeren versus vraagspecificeren Wat: Geluidweringseis op een (binnen)wand FUNCTIONELE SPECIFICATIE: Eis is vertaald in een materiaalkeuze voor de wand, aangevuld met een uitvoeringswijze. Tijdens de uitvoering wordt gecontroleerd of de werkzaamheden zijn uitgevoerd zoals contractueel is overeengekomen. VRAAGSPECIFICATIE: Eis wordt functioneel omschreven en opdrachtnemer bepaalt materialen en uitvoeringswijze waarmee hij aan de eis kan voldoen. Controle vindt plaats door meting van de geluidwering bij de oplevering.

basis van de economisch meest voordelige inschrijving (EMVI). Voor het project De Wissel waren behalve de bouwkosten ook de exploitatiekosten voor een periode van 15 jaar bepalend voor de gunning, net als het aanbiedingsontwerp, de procesbeheersing, het plan van aanpak, de uitvoering en de bouwtijd. Om een zuivere beoordeling van de geleverde kwaliteit ten opzichte van de ingediende prijs mogelijk te maken, is eerst de kwaliteit beoordeeld. Daarna is de prijs in de beoordeling betrokken.

Traditioneel aanbesteden: -

Alleen uitvoering Bestek + tekeningen UAV 2012 Directievoering/toezicht

Geïntegreerd aanbesteden: - Ontwerp, uitvoering, meerjarig onderhoud - UAV-GC - Betere garanties - Contractbeheersing op afstand

2013-September / ZorgInstellingen 31

ContraCten

Zorggroep Alliade

‘Het was een bewuste keuze van de zorggroep om niet traditioneel, maar geïntegreerd aan te besteden’ Bouwbegeleiding

Een ander belangrijk verschil tussen een geïntegreerd bouwcontract en een traditioneel bestek betreft de bouwbegeleiding van de kant van de opdrachtgever. Bij een traditioneel bestek zit de opdrachtgever via de bouwdirectie en het dagelijks toezicht dicht op de uitvoeringswerkzaamheden. Bij een geïntegreerd bouwcontract houdt de opdrachtgever meer afstand. Hij toetst niet zozeer het product dat wordt gerealiseerd, maar kijkt veel meer naar de processen die aan de kant van de opdrachtnemer worden uitgevoerd. Tijdens de contractfase bouwt de opdrachtnemer een aantal dossiers op waarmee hij aantoonbaar maakt dat het contract op een juiste wijze wordt uitgevoerd. Zo toont de opdrachtnemer aan dat: - het ontwerp aan alle eisen voldoet (verificatiedossier), - het op de juiste wijze wordt uitgevoerd (keuringendossier), - hij transparant communiceert over de afwijkingen die ontstaan (afwijkingendossier) - hij anticipeert op mogelijke risico’s en ook adequate maatregelen hiertegen neemt (risicomanagement).

Voordelen

Voor Alliade was het de eerste keer dat een bouwcontract van deze omvang volgens de principes van geïntegreerd aanbesteden op de markt werd gebracht. De zorginstelling liep al langer rond met het idee om de inbreng van de markt in het ontwerp - zowel bouwkundig als installatietechnisch - te vergroten en hieraan ook prestatieverplichtingen van de op-

2013-September / ZorgInstellingen

drachtnemer in de exploitatiefase te verbinden. De UAV-GC biedt hiervoor goede mogelijkheden, die ook door Alliade zijn benut. Er is veel zorg besteed aan een heldere vraagspecificatie. Vanwege de vele randvoorwaarden die op het terrein de Wissel gelden, is de functionele specificatie aangevuld met principe plattegronden van de plaats en de indeling van de gebouwen. Niettemin bleef voor de opdrachtnemer ruim voldoende ontwerpvrijheid op het gebied van architectuur, bouwconstructie- en methodiek, installaties en infrastructuur over. Inmiddels is de ontwerpfase van het project afgerond en de omgevingsvergunning is in procedure. Tot op heden zijn er een aantal belangrijke voordelen behaald. Zo bestaat er in een vroeg stadium van het project al zekerheid over de planning, de kosten en de kwaliteit. Binnen een marge van ongeveer tien procent is er ook duidelijkheid over de energie- en onderhoudskosten tijdens de exploitatiefase. Het ontwerprisico ligt bij de opdrachtnemer. Er is

een optimale prijs/kwaliteitsverhouding behaald en de begeleidingskosten tijdens de uitvoering zijn lager vanwege het ontbreken van de opzichter. Conclusie: er is voldoende aanleiding om ook volgende projecten geïntegreerd aan te besteden.

*Ir. Peter van der Eijk MBA is partner bij PRO6 managers, Amersfoort

‘In september start de bouw zonder meerkosten’ Johan ten Cate, Manager Vastgoed & Techniek van Zorggroep Alliade: - Eerste keer: “Het was voor Alliade de eerste keer dat wij een bouwwerk volgens de UAV-GC hebben gecontracteerd. Ik was zeker verrast door de aanbiedingen die wij hebben ontvangen. Ze waren van hoge kwaliteit.” - Beste ontwerp tegen laagste kosten: “De inschrijving met het beste ontwerp, de hoogste kwaliteit en de meest efficiënte organisatie, was tevens het laagste in kosten en had de kortste bouwtijd.” - Meerkosten: “Ik was erg benieuwd naar eventueel meerwerk in het ontwerptraject. Inmiddels - aan het einde van het ontwerptraject - staat vast dat in september de bouw start, zonder dat sprake is van meerkosten. Dat komt met name door een goede voorbereiding en sturing.” - Projectbegeleiding: “Het systeem van projectbegeleiding is anders dan bij traditionele directievoering, maar de voortgangsrapportages en het risico- en configuratiemanagement geven veel sturing en bewaking op het proces. Hierdoor kan met een gerust gevoel de uitvoering worden gestart.”

LEKKER BETROKKEN

Eieren

Natu weide-eieren

In deze rubriek komen voorbeelden aan bod van producten of diensten met de aspecten die wel én niet duurzaam zijn. Het project ‘Lekker Betrokken!’, dat zorginstellingen ondersteunt in het structureel verduurzamen van product, proces en mens, wil zo de keuze voor een duurzaam product makkelijker maken. Productie Phyllis den Brok

Producent

Diverse producenten, vrijwel altijd uit Nederland. Natu weide-eieren is een eigen merk van distributeur en sorteerder Eicom.

Omschrijving product

Zes eieren in een kartonnen doosje.

Duurzame aspecten

Natu weide-eieren vallen onder de certificering van de vrije-uitloopeieren. Deze eieren worden gelegd door legkippen die leven in grote stallen, maar ook regelmatig buiten mogen lopen. Gewone scharrelkippen hebben geen buitenruimte. Buitenloop-eieren hebben code 1 wat betreft duurzaamheid.

Niet-duurzame aspecten (in de totale keten):

Het voer komt van ver (soja – Brazilië) en de productiewijze van buitenloopeieren is minder duurzaam omdat de mest vaak verbrand wordt in plaats van deze binnen de kringloop te houden. Verder ontbreekt het aan legnesten, zitstokken en strooisel, de snavel van de kip wordt gekapt en het aantal foodmiles is onduidelijk.

Wordt gebruikt in:

Zorgcentrum Eikendonk van Stichting Schakelring.

Reden voor gebruik:

Marcel Romijnders, teamleider van

de keuken van Schakelring: “Binnen de eigen keuken van Stichting Schakelring voelen we ons verantwoordelijk om zo duurzaam mogelijk te werken. We voeren dit gefaseerd in en zijn in de concrete uitvoering zoekende naar manieren en producten die binnen deze visie en onze kaders passen. Eén van de producten die we duurzaam inkopen, zijn de weide-eieren. Dit product is diervriendelijker dan de gewone scharreleieren en het past prima binnen ons budget.” Voor meer informatie over het project ‘Lekker Betrokken!’: zie www.vhvg.nl en www.phliss.nl/lb.html

2013-September / ZorgInstellingen 33

Product & Markt Aanmelden Healthcare Management Forum Het Healthcare Management Forum vindt plaats op 19 september 2013 in De Werelt te Lunteren. Met zes verschillende seminars bent u eenvoudig in één dag op de hoogte van alle activiteiten, innovaties en nieuwe strategieën. Meld u nu aan vanaf 349 euro en met de speciale 2=1 code ontvangt u de tweede kaart gratis. Programma 1: Top class strategie & innovatie in de zorg Programma 2: ICT in de Zorg Programma 3: HRM in de zorg Programma 4: Inkoop in de zorg Programma 5: Financiering en bekostiging in de zorg Programma 6: Zorgvastgoed Kijk voor meer informatie of om u aan te melden op www.sbo.nl/hmf. U heeft nog maar één week! Vragen? Neem dan contact op met congresadviseur Mark Claessens: 040-2972742 of m.claessens@sbo.nl.

Anne helpt ouderen en mensen met een beperking Ouderen die zelfstandig wonen, krijgen er een hulpje bij zonder de voordeur open te hoeven doen. Dit hulpje Anne is een virtuele assistent die via een scherm de thuiswonende oudere toespreekt. Dankzij deze virtuele assistent kunnen ouderen en mensen met een beperking gemakkelijker zelfstandig in de eigen woonomgeving blijven. Anne beantwoordt vragen en voert opdrachten uit als ‘bel de dokter’, ‘hoe laat komt de bus’, en ‘kun je het licht uitdoen?’ Door de integratie van technologie en diensten kan de vituele assistent bijvoorbeeld zorgen voor het hoger of lager zetten van de verwarming en ondersteunen bij medicijnengebruik of het zetten van koffie. Het bedrijf Virtual Assistant BV (Virtask) heeft de functies en de interactieve verschijningsvormen van Anne ontwikkeld. De provincie Gelderland ziet dit initiatief als een bijdrage aan zelfstandig wonen voor ouderen en mensen met een beperking en heeft hiervoor een subsidie van 190.000 euro beschikbaar gesteld.

Meer info: www.virtask.nl

Nestlé Professional lanceert koffieconcept Nescafé Alegria Koffieaanbieders willen graag gehoor geven aan de stijgende vraag naar koffie, maar hebben ook de behoefte aan een eenvoudig en kostenefficiënt koffieconcept. Daarom heeft Nestlé Professional het koffieconcept Nescafé Alegria gelanceerd, speciaal gericht op de kantoor-, industrie- en zorgsector. Het economisch aantrekkelijke concept serveert verschillende soorten koffie in korte tijd. Nescafé Alegria beschikt over onderhoudsvriendelijke koffiemachines, een breed assortiment aan koffiemelanges en service op maat. Roelof van Dinter, directeur van Nestlé Professional Benelux: “Snel de beste kop koffie maken, is precies waar Nescafé Alegria voor staat. Met dit concept kunnen werkgevers, gasten of cliënten een koffie maken die helemaal naar hun persoonlijke smaak is. En dat met maar één druk op de knop.”

Meer info: www.nestleprofessional.nl

Kindertherapeuticum stapt over op zorginformatiesysteem NeoZis Het Kindertherapeuticum is een centrum voor diagnostiek en behandeling voor kinderen en jeugdigen. Het behandelcentrum stapt als eerste zelfstandig behandelcentrum over op het zorginformatiesysteem van MI Consultancy. NeoZis wordt gebruikt voor de registratie van cliëntgegevens en het voeren van geautomatiseerde financiële administratie. De overgang naar NeoZis zorgt voor een efficiënter zorgproces en verfijnder dossierbeheer voor de kliniek. Tot voor kort werkte het Kindertherapeuticum met een versie van Norma die vanaf 1 januari 2013 niet meer ondersteund wordt. Het vernieuwde Norma elektronisch patiëntendossier is onderdeel van NeoZis. In de nieuwe versie zijn een groot aantal uitbreidingen in functionaliteit doorgevoerd. De nieuwe software is voorzien van een geavanceerd medisch dossier, workflow-ondersteuning en een nieuwe interface. “NeoZis maakt sneller en efficiënter werken mogelijk. De werkprocessen worden geoptimaliseerd, waardoor de kwaliteit van zorg verbetert”, aldus Paul Edridge, directeur van MI Consultancy.

Meer info: www.miconsultancy.com

2013-September / ZorgInstellingen

Product & Markt De ZorgAgenda 2014 is uit De nieuwe ZorgAgenda 2014 voor medewerkers in de zorg is uit. De agenda is heel geschikt voor medewerkers in de (thuis) zorg en zorginstellingen door de handige 24-uursindeling. Daarnaast heeft iedere dag zijn eigen pagina en is er invulruimte voor kilometers, kosten en uren. Elke pagina bevat ook een periodevermelding. Voorin de agenda zijn 32 pagina’s te vinden met specifieke informatie voor de zorgsector: informatie over de organisaties Actiz, BTN, MEE, Vilans en V&VN, een overzicht van alle zorgverzekeraars, een lijst met hulpadressen, interessante websites en informatie over de eigen bijdrage berekening.Daarnaast bevat de agenda diverse artikelen over actuele thema’s in de zorg. In deze editie zijn de onderwerpen: werken met het zorgleefplan, er zijn voor je collega en een individueel actieplan voor cliënten. De prijs van de ZorgAgenda 2014 is € 10,45 per stuk inclusief btw en beschermhoes.

toegangscontrole Veilig en beVeiligd

Meer info: www.officewebshop.nl

Nieuw draadloos oproepsysteem voor de zorg Het nieuwe systeem TREX van NEAT is bedoeld voor interne communicatie binnen de verzorging en verpleging. In combinatie met de radiozender ATOM ontstaat er een efficiënt draadloos oproepsysteem dat binnen enkele seconden medewerkers alarmeert of informeert. Het systeem ontvangt tot 255 verschillende cliënten, slaat de laatste 32 ontvangen alarmen op en is eenvoudig te programmeren voor verpleegkundigen. TREX kan binnen een gebouw geheel dekkend worden gemaakt door gebruik van extra steunzenders en ontvangers. Binnen het systeem zijn extra toepassingen als draadloze rookmelders, deuralarmen en een ander type sensoren mogelijk. Wanneer meerdere mensen een TREX gebruiken in een systeem, is het mogelijk om een alarmsignaal te sturen van de ene naar de andere TREX. De overige personeelsleden zien dan meteen wie van hun collega’s op dat moment hulp nodig heeft.

SALTO Virtual Network (S VN)

Meer info: www.neatelectronics.se/en

2013-September / ZorgInstellingen 35

agenda

Agendatip? Mail de redactie van ZorgInstellingen: redactie@zorginstellingen.nl

19 september

14 november

Lunteren www.sbo.nl

Baarn www.bouwforum.nl

Healthcare Management Forum 24 - 26 september

Energie 2013

Den Bosch www.energievakbeurs.nl

24 - 27 september

Vakbeurs CMS - Cleaning. Management. Services. Berlijn www.cms-berlin.de

3 oktober

Met zorg inkopen binnen uw instelling Zeist www.medilex.nl

Seminar Inspecties Brandveilige Zorginstellingen 18 november

Succes met facilitaire prestatie-inkoop Breukelen www.vakmedianetshop.nl

19 november

Congres Over Het Nieuwe Werken Nieuwegein www.overhetnieuwewerken.nl

20 - 21 november

Domotica & Slim Wonen Eindhoven www.beursdomoticaenslimwonen.nl

9 oktober

Lean in de langdurige zorg Amersfoort www.leidscongresbureau.nl

advertentie-index advertentie-index BtL nederland CleanLeaseFortex dr. Weigert nederland electrolux Professional ergotech Huuskes versproducten Miele Professional Ministerie van vWS rentokil initial SaLtO Systems

2013-September / ZorgInstellingen

4 28 14 40 14 2 4 37 7 35

facto magazine MIddAGConGRES

succes met facilitaire prestatie-inkoop 18 november, breukelen, 13:00 uur tot 17:00 uur

met Best Value naar succesvolle samenwerkingen Bent u ook vaak teleurgesteld over de prestaties en werkelijke toegevoegde waarde van een leverancier, maar weet u niet goed hoe u dat zou moeten veranderen? Inkopen met behulp van prestatie-inkoop kan de oplossing zijn! Met prestatie-inkoop kan de opdrachtgever snel en gemakkelijk de beste aanbieder op het spoor komen en selecteren. Resultaat is een keten die meer accountable is en betere resultaten levert. Keynote-spreker is drs. Jeroen van de Rijt, senior-consultant bij Scenter in Driebergen en co-auteur van â&#x20AC;&#x153;Prestatie-inkoop, met Best Value naar succesvolle projecten.â&#x20AC;? Kies twee van de drie Kennissessies: 1. Prestatie-inkoop van schoonmaak (Case Rabobank /EW Facility Services) 2. Prestatie-inkoop van centrale repro en decentrale multifunctionals (Case Hanzehogeschool Groningen) 3. Prestatie-inkoop van technisch onderhoud (Case gemeente Amsterdam)

Meer informatie of inschrijven? www.factomagazine.nl/opleidingen

Nu tijdelijk + gratis fiets! gratis

Ruil nu uw oude machine in voor een GRATIS* ‘PayperWash’ machine van Electrolux Professional + ontvang ook nog eens een GRATIS heren- of damesfiets! Hoe dit kan?

gratis t.w.v. € 65

9,00

*Vraag naar de voorwaarden.

• • • • • •

Nieuwe en moderne wasserette zonder investering Plaatsen en aansluiten 5 jaar onderhoud en garantie Totale ontzorging Directe return on investment Gratis wasconsult

Met PayperWash hoeft u niet te investeren in professionele wasapparatuur, dat doet Electrolux Professional voor u!

T: 020 56 92 911 | Mail: professional@electrolux.nl www.electrolux-professional.nl | twitter.com/eluxprofnl

www.payperwash.nl

PA CHAK YP EL N ER U DO W OR AS NAA H R !

Kijk op payperwash.nl