Het mooie open zorgproces

Annemarie Mol, afgestudeerd als arts en filosoof, schreef – alweer een paar jaar geleden – een boek over kiezen in de zorg: dat we ‘kiezen’ vooral niet moeten ophemelen. Een intrigerende stelling, dus we hebben het boek maar ’s ter hand genomen. Een persoonlijk leesverslag.

Ik ken de titel sinds het uitkwam, in 2005, maar had het boek nooit gelezen. En dat terwijl het op mijn eigen werkterrein ligt, namelijk de gezondheidszorg, en de auteur nota bene dezelfde achtergrond heeft als ik: een filosofiestudie. Vijftien jaar later is het er dan van gekomen, maar… ppffoehh, de lectuur viel niet mee. Eerst over de aanleiding om het boek nu toch te gaan lezen. In ReumaMagazine zijn het afgelopen jaar meerdere stukken geplaatst over de verhouding tussen patiënt en behandelaar, alle met de strekking dat de patiënt een medische behandeling niet louter moet ondergaan, maar zich actief en assertief moet opstellen. Je moet goed informeren, je eigen verantwoordelijkheid nemen en desnoods nee zeggen tegen wat een arts of verpleegkundige voorstelt. Rode draad in de verhalen was kortom: een patiënt moet zelf kiezen en niet voor zich laten beslissen. Zelf kiezen is bovendien niet alleen moreel goed, het is juridisch vastgelegd. De WGBO, de Wet Geneeskundige Behandel Overeenkomst, zegt zo ongeveer dat in het zorgproces de patiënt de baas is, en dat

BOEKRECENSIE

er in principe niets gebeurt zonder zijn of haar instemming. Wat is er dan beter dan het boek van Annemarie Mol ernaast te leggen: De logica van het zorgen. Actieve patiënten en de grenzen van het kiezen. Mols ambitie was om, aan de hand van de ziekte diabetes, te beschrijven hoe een goed zorgproces eruit ziet. In het eerste hoofdstuk zegt ze dat ze in de gezondheidszorg weinig heil verwacht van nog meer nadruk op keuzes door patiënten. Ze twijfelt aan het ideaal van zelf kiezen. Prachtig toch? Van discussie word je wijzer, het scherpt je argumenten. Dus laat haar verhaal maar komen, denk je dan... En vervolgens struikel je voortdurend over haar taal.

Articuleren

Zoals meer filosofen heeft Mol er een handje van om woorden anders te gebruiken dan gangbaar is, om ze een andere betekenis te geven. Het zorgproces beschrijven heet bij haar: “Ik ga proberen de eigenheid van goed zorgen te articuleren.” Ander woord dat zij graag gebruikt is ‘visceus’. Ze heeft het over ‘de viscositeit van het bestaan’ en: “De logica van het zorgen … is afgestemd op het visceuze leven in morele onzekerheid.” Zie ook haar gebruik van het woord ‘openbaarheid’: “Al met al wordt zo een openbaarheid tot stand gebracht die geen argumentatieve, maar een narratieve stijl vertoont.” Nog afgezien dat ze op bijna elke pagina het woord ‘vormgeven’ gebruikt. Wat is dit voor tekst? Een prozagedicht? Is het domineestaal? Nee, binnen sommige filosofische stromingen wordt zo geschreven. Regelmatig vraag je je af: wat wil ze hier nou eigenlijk zeggen? Wat is de crux van deze paragraaf? In zekere zin is de opzet van haar boek heel simpel. Op onderdelen wil ze, wat zij noemt, ‘de logica van het kiezen’ vergelijken met ‘de logica van het zorgen’. Onder ‘logica’ verstaat zij niet de strikte wetenschap van het formele redeneren, ‘logica’ is hier informeel bedoeld als ‘terugkerende patronen van denken en handelen’. Haar centrale stelling is dat rationeel, zelfstandig kiezen door een consument of burger heel wat anders is dan het zorgproces waar een zieke, bijvoorbeeld iemand met diabetes, midden in zit. Een zieke is meer gebaat bij een goede zorgverlener, die steun en aandacht biedt, dan bij de mogelijkheid om zelf uit zorgopties te kiezen.

‘EN ZO KOMT DIT UIT BIJ EEN HEEL SIMPELE CONCLUSIE, NAMELIJK DAT ZIEK ZIJN ÉN ZORGEN VOORAL VEEL ‘GEDOE’ ZIJN’ WAT IS DIT VOOR TEKST? EEN PROZAGEDICHT? IS HET DOMINEESTAAL?

Open zorgproces

Hoewel ze dit aan het eind ontkent, lijkt het boek een verheerlijking van het zorgproces te zijn. Niets is zo veelkantig, zo veeldimensionaal, als dat open, oneindige zorgproces: in de logica van het zorgen zit het volle leven vervat. Rationeel kiezen daarentegen is afgebakend, vlak, eendimensionaal. In het eerste hoofdstuk had ze de moderne nadruk op zelf kiezen al afgedaan als ‘een vernuftige manier’ om mensen te ‘disciplineren’. Ze wil “de interne kolonisering door het ideaal van het kiezen een halt toeroepen”. Niet verwonderlijk dat ze hier de Franse filosoof Foucault noemt. Ondanks haar vaak diffuse proza vallen er toch een paar interessante krenten uit op te pikken, waarover je in andere zorgboeken weinig zult lezen. Bijvoorbeeld dat het lastig is, als je diabetes type I hebt, om aan vergaderingen deel te nemen. Immers, je wilt geen hypo krijgen, want dan ga je raaskallen. Je kunt niet even weglopen om je bloedsuiker te meten, want niemand loopt weg bij een vergadering. Je kunt ook niet even wat eten om je bloedsuiker omhoog te brengen, want dat staat zo raar. Het zijn van die ongemakkelijke, alledaagse zaken waar mensen met een chronische ziekte voortdurend mee te maken hebben. En zo komt dit abstracte boek, paradoxalerwijs, uit bij een heel simpele conclusie, namelijk dat ziek zijn én zorgen vooral veel ‘gedoe’ zijn.

JOS OVERBEEKE

puzzel

V K E O D F O T S A K E D A L Z O S N E L K D W E I L E N S N O P S E O E F N IJ F B R F O T S E J A A J L A V F A L G F V E R K O P E N S A R E E I R E S Z N E P S K G N I D L E K G C N T E N V N L N B E V E S M O T G I R H O S E I C E R R N I M I P U E E U C D M T E W E E D R E G E V T W N I I E S B A T V M F R E I N E N N T K Z U O R R L I M I U R N N G E E N E R R E O I U R Z L I E E I E T I A N E N S Z R E H E N M O J G N S T I D V O N E S T E O P T N S E R A C R M O A G T D G A R D E R O B E K A S T O P R U I M E N N E I O O G G E W V O L G O R D E P A E J D N A M K

In elk woord zitten minstens twee letters die maar op één manier weg te strepen zijn. Als alle hieronder opgegeven woorden in het diagram zijn weggestreept, blijft er een aantal letters over. Lees deze letters regel voor regel van boven naar beneden, zo vindt u de oplossing. Veel puzzelplezier! ACTIE AFVAL BEGIN BEWAREN BLIK DOOSJE DWEILEN EFFECTIEF EFFICIENT EMMER FIJN FRIS GARDEROBE GARDEROBEKAST GENIETEN KASTEN KLEDING LADEKAST LADEN LEEG MANDJE OPGERUIMD OPRUIMEN OPVEGEN OPVOUWEN ORDENEN OVERZICHTELIJK POETSEN REIN REST RIANT RUIKEN RUIM RUIMTE RUST SERIE SNEL SORTEREN SPONS STOF STOFDOEK TIMING TROEP TWIJFEL UITZET VEGER VERKOPEN VOLGORDE WEGGEVEN WEGGOOIEN ZEMEN ZILVERVISJE ZOEKEN ZUIVEREN

Winnaars van de puzzel ReumaMagazine 2

Christine Derks, Nuenen Stan Elzinga Lenaers, Meijel Ron van Someren, Tilburg

Stuur uw oplossing voor 24 april naar de redactie van ReumaMagazine t.a.v. Noortje Krikhaar, Achtergracht 71, 1381 BL Weesp. Mailen kan ook: reumamagazine@bdu.nl. De oplossing was: Televisiecamera Drie inzenders met de goede oplossing krijgen een VVVcadeaubon van € 20.

COLOFON

ReumaMagazine.nl Blad voor mensen met reuma en anderen, betrokken bij reuma ISSN: 2352-2461

ReumaMagazine.nl verschijnt acht keer per jaar en is een uitgave van BDUvakmedia, Barneveld

Managementteam BDUvakmedia Ron van de Hoef (commercieel manager) Peter Vorstenbosch (hoofd content)

Redactiecoördinator Noortje Krikhaar Achtergracht 71, 1381 BL Weesp T 0294 481712 T 06 53720061 reumamagazine@bdu.nl

Centrale redactie Job van der Mark (contentregisseur), Linda Hulsman, Albert Schuurman

vakmedia

Adviescommissie dr. I.E. van der Horst-Bruinsma, reumatoloog, chef de clinique VU medisch centrum Amsterdam prof. dr. M.A.F.J. van de Laar, reumatoloog, bijzonder hoogleraar reumatologie en samenleving Enschede prof. dr. Frank van den Hoogen, hoogleraar Reumatologie aan de Radboud Universiteit / Faculteit der Medische Wetenschappen

Farmaceutisch adviseur dr. B.J.F. van den Bemt, apotheker

Ervaringsdeskundige redactiecommissie Nora Schenk en Evelien van Zeeland

Vormgeving GiesbersRetail, Duiven

Abonnementen Advertentieverkoop BDUvakmedia BDUvakmedia Postbus 67 Roel Abraham 3770 AB Barneveld Postbus 67 T 0342 494882 3770 AB Barneveld F 0342 494299 T 06 54274244 service@bdu.nl r.abraham@bdu.nl

Abonnementen Mensen met reuma € 22,85 per jaar Anderen € 31,25 per jaar Buitenland € 44,20 per jaar Vraag een gratis proefnummer aan! Op werkdagen bereikbaar tussen 08.00 uur en 16.30 uur

Opzeggen abonnement Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan, lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Zakelijke abonnementen worden niet tussentijds beëindigd.

ReumaMagazine is voor abonnees met een visuele beperking of met een leesbeperking ook verkrijgbaar in gesproken vorm. Heeft u hier belangstelling voor, neemt u dan contact op met de abonnementenservice van BDUVakmedia, 0342-494882

AUTEURSRECHTEN VOORBEHOUDEN © ReumaMagazine.nl Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij ReumaMagazine.nl c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook. ReumaMagazine.nl wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen een en ander overeenkomstig de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

Samen beslissen met

je arts, hoe doe je dat?

Word je voor reumatoïde artritis behandeld, maar heb je nog steeds klachten? Krijg meer grip op je ziekte door samen met je reumatoloog beslissingen te nemen. Tips voor je gesprek: 1. Bereid je gesprek voor en noteer je behandeldoelen (bijvoorbeeld meer energie krijgen, minder pijnlijke gewrichten of kunnen blijven werken). 2. Stel open vragen bij de bespreking van je behandeldoelen. Bijvoorbeeld: - Wat zijn de actuele behandelopties? - Hoe kunnen deze bijdragen aan mijn behandeldoelen? - Wat zijn de voor- en nadelen hiervan? 3. Neem iemand mee naar je afspraak. Pfi zer doet meer dan het ontwikkelen van medicijnen. Wij delen onze kennis en inzichten, wat kan helpen om de kwaliteit van leven van mensen met reumatoïde artritis te verbeteren. Kijk voor meer informatie, tips en ervaringen van anderen op:

pfi zer.nl/reumatoïde-artritis-ra

Samen werken aan een gezonder Nederland