Pi 1-2021 by BDUmedia

22_Cover_01R.indd 1

sinds 1989

verschijnt tweemaandelijks

www.pi-online.nl

THEMA ZORG EN WELZIJN Amphia Ziekenhuis Breda Rosa Spier Huis Laren (NH) De Drie Platanen Oostende KV13 eerstelijnshuis Dordrecht Zorgkliniek Antes Poortugaal

8 14 22 28 32

Column EGM interieur

PRODUCTDOSSIER PROJECTSTOFFERING Interview Marjan Veltkamp, Fields 42 Productinformatie projectstoffering 46 OPGELEVERD Gebouw KB Arnhem Dorpshuis Zwanenburg Vakwerkhuis Delft Google Brussel

50 58 64 70

PRODUCTINFORMATIE ETCETERA LONDON CALLING SINGAPORE

75 80 82

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

10-02-21 11:22

Interieurs met beleving

Foto: Stefan Marquardt, Oberursel

TAPIJT

Ga voor meer informatie naar www.brunner.nl of bezoek onze showroom. Edisonstraat 3

5051 DS Goirle

T+31 (0) 13 534 9167

KARPETTEN www.donkersloot-tapijt.nl 22_Cover_01R.indd 2

TEGELTAPIJT Pi editie 1 2021.indd 1

09-02-21 11:59 29-1-2021 14:19:21

gap chair | design simon pengelly peak table | design böttcher & kayser

importeur voor nederland en frankrijk

www.johanson-nederland.nl

21PIP001_ADVERTENTIES.indd 3

arthur eltink agencies bv

09-02-21 11:10

MET DUURZAME WANDPANELEN VAN HOUT, ALG, KOKOSNOOT, SCHORS, SCHELPEN OF MOS Geïnspireerd door de natuur en met liefde voor natuurlijke vormen en structuren creëert Nature at Home duurzame interieur decoratie uit restmaterialen. De grondstoffen van bomen, planten en schelpdieren worden op duurzame wijze gecombineerd tot prachtige handzame wandpanelen. Het restylen van een ruimte met wandpanelen uit natuurlijke restmaterialen geeft een interieur niet alleen een levendige uitstraling en ontspannen sfeer, het verbetert ook de akoestiek. De wandtegels zijn handig van formaat, lichtgewicht, onderhoudsvrij, spatwaterbestendig en eenvoudig aan te brengen.

A W A K E N YO U R S E N S E S

Belder 27 4704 RK Roosendaal

21PIP001_ADVERTENTIES.indd 4

+31 (0)165 744 007 +31 (0)165 32 54 61

info@natureathome.eu www.natureathome.eu

09-02-21 11:10

Check baarsbloemhoff.nl voor alle ins & outs over deze collectie, handige productinformatie, certiﬁceringen en de Decor Kiezer!

MAAK KENNIS MET DE PFLEIDERER DST COLLECTIE 2021 – 2024 Baars & Bloemhoff biedt jou met de nieuwe Pfleiderer DST collectie een ideale combinatie van unieke decoren, verbeterde structuren en hoogwaardige dragermaterialen. De verbeterde standaardstructuur Sandpearl (SD) is een nieuw aanwinst voor de collectie en is universeel toepasbaar op bijna alle decors. Omdat het hout dat gebruikt wordt in de Duropal HPL en de Thermopal melamine collectie afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen, dragen beide collecties het Blauer Engel certificaat. Via Greenwaste worden zaagresten en ander resthout ingezameld om het vervolgens, na verwerking in de fabriek van Pfleiderer in Duitsland, nieuw leven in te blazen. Door de combinatie van een unieke samenstelling en het recyclingproces, is Thermopal gemelamineerd spaanplaat Cradle-to-Cradle Bronze gecertificeerd. Benieuwd naar een decor in jouw project? Met de digitale Decor Kiezer van Baars & Bloemhoff weet je het meteen! BAARS-BLOEMHOFF.NL

21PIP001_ADVERTENTIES.indd 5

09-02-21 11:11

21PIP001_ADVERTENTIES.indd 6

09-02-21 11:11

COLOFON PI, project & interieur is een uitgave van BDUvakmedia en verschijnt zes keer per jaar in Nederland en België. Gedrukte oplage: 9.500 exemplaren

Uitgeefteam BDUvakmedia Peter Vorstenbosch (manager vakmedia) Sonja Voois (operationeel coördinator) Martin ten Hoven (sales coördinator)

Hoofdredacteur Rutger van Oldenbeek, r.v.oldenbeek@bdu.nl

Eindredactie Job van der Mark

Redactie Eva Vroom Medewerkers Cécile Dornseiffen, Peter van Kester, Monique van Empel, Wouter Peeters

Ontwerp en concept ZiLtd., Amsterdam

Vormgeving GiesbersRetail, Duiven, Walter Bouwman

Redactie Postbus 15341, 1001 MH Amsterdam

Wiegerinck zette met het nieuwe Amphia Ziekenhuis in Breda geen groot monolithisch gebouw neer, maar een ensemble van vier losse bouwdelen aan weerszijden van een centrale passage. Deze horizontale verbindingsas vormt de ruggengraat van het complex en verbindt de nieuwbouw met het bestaande gebouw.

telefoon 06-21171337 e-mail redactie.pi@interieur.net

www.wiegerinck.nl

Verkoop voor Nederland en België

(Foto: William Moore)

Postbus 15341, 1001 MH Amsterdam Hielke van der Werf telefoon 020-5736056 e-mail h.v.d.werf@bdu.nl

Abonnementen telefoon 0342-494882 e-mail service@bdu.nl Op werkdagen bereikbaar tussen 08.00 uur en 16.30 uur BDUvakmedia

PI wordt op basis van abonnementen verspreid. Tot de lezers-

T.a.v. abonnementenadministratie PI

doelgroep worden gerekend: architecten, interieurarchitecten,

Postbus 67

projectinrichters, hoofden van dienst/facilitymanagers, inkopers

3770 AB Barneveld

van grote bedrijven en interieurbouwers. Zij die menen voor een

Jaarabonnement € 81,86

doelgroepabonnement in aanmerking te komen, kunnen dit aan-

Abonnement België € 89,42

vragen bij de uitgever. Abonnementen kunnen met elk nummer

Prijzen excl. 6% btw

ingaan, doch lopen steeds tot 31 december. Het abonnement wordt zonder tegenbericht van de abonnee (schriftelijk tot

Druk Vellendrukkerij BDU, Barneveld

vijf weken vóór het einde van het abonnementsjaar) jaarlijks

Web www.pi-online.nl

automatisch verlengd.

vakmedia

www.unifit.nl

11_Colofon_01R.indd 7

09-02-21 16:22

ZORG & WELZIJN

Amphia Ziekenhuis Breda

Van hightech tot binnentuin Wiegerinck ontwierp voor het Amphia Ziekenhuis in Breda een hypermoderne

ZORG & WELZIJN

zorgomgeving, zonder daarbij de menselijke maat uit het oog te verliezen.

De nieuwbouw van het Amphia Ziekenhuis ligt aan de Molengracht in Breda direct naast het bestaande ziekenhuis, dat ook door Wiegerinck werd ontworpen en in 1999 in gebruik is genomen. Een centrale passage verbindt het bestaande

gebouw met de nieuwbouw, waar nu op in totaal 80.000 m2 twee andere locaties van het Amphia zijn samengebracht. Milee Herweijer, architect bij Wiegerinck: “Voordat wij aan dit project begonnen, had Amphia de interne processen al doorgelicht

66_Thema_01L_0003.indd 8

09-02-21 10:11

TEKST Eva Vroom FOTOGRAFIE William Moore

Opdrachtgever Stichting Amphia Architect Wiegerinck; projectarchitect Jarno Nillesen Interieurarchitect Wiegerinck i.s.m. OTH Stedenbouwkundige Urbis Landschapsontwerp BoschSlabbers Ontwerp belevingsconcept Tinker Imagineers Meubelbekleding Vescom (vinyl meubelbekleding Malta) Wandbekleding Vescom (digitale print non-pvc wandbekleding Porak) Vloeren Tarkett Plafonds Saint-Gobain Ecophon Lichtstraten Velux Nederland Wayfinding ID-LAB Deuren Metaflex Doors Europe, Limburgia Utiliteitsdeuren; Ropa

Amphia Ziekenhuis Breda

Los meubilair Gispen, Casala

ZORG & WELZIJN

Deurbeslag Henderson Nederland Verlichting Philips Sanitair Keramag Constructeur ABT Adviseurs installaties E&W Deerns Nederland Aannemer Consortium Four Care

en als ambitie geformuleerd de medische zorg naar een nog hoger plan te willen brengen, in een optimale omgeving voor patiënten en personeel. In de nieuwbouw vindt vooral acute en intensieve zorg plaats, het bestaande gebouw wordt door ons gerenoveerd en zal meer gericht zijn op dagbehandeling en het bieden van alle planbare zorg voor de regio Breda.” Het uiteindelijke oppervlak van het Amphia gaat daarmee in totaal 128.000 m2 beslaan.

Toekomst

FOTO LINKS De centrale passage, met rechts het restaurant. Deze passage vormt de ruggengraat van het complex en verbindt de nieuwbouw met het bestaande gebouw. FOTO BOVEN De vier nieuwe gebouwdelen van het Amphia Ziekenhuis liggen naast het bestaande gebouw. (Foto: Beeld Werkt) FOTO ONDER Om warmte te brengen, paste Wiegerinck op verschillende plaatsen hout toe, zoals hier bij de receptie van de hoofdentree.

Wiegerinck zette met het nieuwe Amphia geen groot monolithisch gebouw neer, maar een ensemble van vier los van elkaar staande delen die flexibel te gebruiken zijn. “Hierdoor kan gemakkelijk ingesprongen worden op toekomstige groei en krimp”, legt Herweijer uit. “De ligduur van patiënten zal over het algemeen korter worden, terwijl het aantal poliklinische behandelingen waarschijnlijk zal groeien.” De zorg in het nieuwe gebouw is georganiseerd vanuit de behoefte van de patiënt. Dit betekent, dat specialismen en voorzieningen rondom de drie Amphia-speerpunten oncologie, vrouw-moeder-kind en hart- en vaatziekten ieder in een eigen bouwdeel zijn ondergebracht. In deze drie bouwdelen is er een verticale clustering binnen de ziektebeelden, met de poliklinieken op de begane grond en direct daarboven de verpleging. Patiënten hoeven zo niet het hele ziekenhuis te doorkruisen voor hun afspraken. Het vierde en laagste bouwdeel is het interventiecentrum met daarin het OK-complex, de Intensive Care en de Spoedeisende Hulp. Deze ‘hot floor’ vormt het hart van het nieuwe Amphia. Door de hightech zorg in dit aparte bouwdeel onder te brengen, lopen er geen andere werkprocessen doorheen. De vier delen zijn met elkaar verbonden door loopbruggen, waarbij de centrale ligging van de OK’s zorgt voor kortere loopafstanden.

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

66_Thema_01L_0003.indd 9

09-02-21 10:11

Amphia Ziekenhuis Breda ZORG & WELZIJN

FOTO BOVEN De buitenruimte speelt een belangrijke rol in de beleving van het gebouw. Zo hebben de vier bouwdelen elk een eigen binnentuin, die vanuit de behandelkamers en verpleegafdelingen zichtbaar is. FOTO MIDDEN Naast reguliere OK’s beschikt het nieuwe interventiecentrum over twee hybride OK’s, waarvan hier een is afgebeeld. FOTO ONDER Ontvangstruimte, met behang dat door Tinker Imagineers speciaal voor het project is ontworpen.

Healing environment De gevels van het nieuwe ziekenhuisgebouw kregen een keramische bekleding, met een ritmiek van gekleurde penanten om de grote oppervlakken op te breken en een menselijke maat te introduceren. OTH gaf een aanzet voor het masterplan interieur, Wiegerinck heeft de uitstraling van het gebouw voor het kleurenpalet en vaste inrichting verzorgd. Herweijer: “Amphia zelf heeft samen met Gispen de losse inrichting gedaan en het speciale behang is door Tinker Imagineers ontworpen. Een integraal project.” De buitenruimte, een ontwerp van landschapsarchitecten BoschSlabbers, speelt een belangrijke rol in de beleving van het gebouw. Zo hebben de vier bouwdelen elk een eigen binnentuin, die vanuit de behandelkamers en verpleegafdelingen zichtbaar is. BoschSlabbers maakte van deze

66_Thema_01L_0003.indd 10

09-02-21 10:11

FOTO BOVEN Individuele zitplek met zicht op de buitenruimte. De vier bouwdelen hebben elk een eigen kleur gekregen, die terugkeert als accentkleur en in de pvc-vloeren.

zich een logistieke gang die als een verkeersader de nieuwbouw met het logistieke centrum in het bestaande gebouw verbindt. Deze indeling, met de vier nieuwe bouwdelen aan weerszijden van de passage, zorgt voor een overzichtelijke routing.

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

66_Thema_01L_0003.indd 11

ZORG & WELZIJN

vier kijktuinen een gestileerde weerspiegeling van Brabantse landschappen. De tuinen maken deel uit van de ‘healing environment’ oftewel een omgeving die bijdraagt aan het fysiek, mentaal en sociaal welbevinden van de gebruikers. Belangrijke elementen binnen de healing environment zijn stress verlagende factoren als rust, privacy, overzicht – maar ook daglicht en zicht op groen. Herweijer, die in 2016 haar promotieonderzoek aan de TU Delft afrondde in het kader van dit onderwerp: ”Zicht op groen bevordert het herstel, en dankzij de directe lichtinval in de kamers ervaren patiënten, maar ook ziekenhuismedewerkers het dagritme. Zelfs het OK-complex heeft twee smalle patio’s gekregen.” Daglicht is ook volop aanwezig in de centrale passage. Deze horizontale verbindingsas vormt de ruggengraat van het complex en beslaat twee verdiepingen: onder de passage bevindt

Amphia Ziekenhuis Breda

FOTO ONDER Ontvangstruimte op de kinderafdeling, waar iets meer en fellere kleuren zijn toegepast.

09-02-21 10:11

Amphia Ziekenhuis Breda ZORG & WELZIJN

Herweijer: “Het gebouw is makkelijk te begrijpen. Het heeft een duidelijk herkenbare hoofdingang aan het entreeplein, in de bouwdelen vind je nergens doodlopende gangen.Vanaf de passage heb je goed zicht op alle afdelingen en het restaurant.”

Contact met buiten Amphia wilde voor de inrichting van de nieuwbouw een neutraal en tijdloos concept, flexibel, praktisch en sober. Als aanvulling op het verder rustige kleurenpalet hebben de verschillende bouwdelen ieder een eigen kleur gekregen: blauw voor het interventiecentrum, geel voor het vrouw-moeder-kindcentrum, rood voor het hart-vaat centrum en oranje voor oncologie. Herweijer: “Deze kleuren vind je terug als accenten en in de pvc-vloeren.Voor de polikliniek van de kinderen hebben we iets meer en fellere kleuren gebruikt.” Opvallend element in het interieur is het door Tinker ontworpen behang, met als herkenbaar thema ‘stad en beweging’.

FOTO LINKSBOVEN Alle 527 patiëntenkamers zijn eenpersoons, met eigen sanitair. Dit vermindert infectiegevaar, en zorgt voor rust en privacy. FOTO RECHTSBOVEN Corridor naar de verkoeverruimte. Wiegerinck liet de lijnverlichting niet aan het plafond, maar langs de gangwanden aanbrengen. Zo kijken patiënten niet in het felle licht als ze op een brancard liggen. FOTO ONDER Ontvangstruimte op de verpleegafdeling.

Om warmte te brengen, paste Wiegerinck op verschillende plaatsen hout toe, zoals te zien is bij de receptie. Herweijer: “Ook de hoofdbalies in de bouwblokken hebben een houten achterwand, en in de patiëntenkamers hebben we houten accenten opgenomen, bijvoorbeeld in het meubilair. Omdat het belangrijk is patiënten snel uit bed te krijgen, is er veel aandacht besteed aan goede reactiverende stoelen.” Alle 527

66_Thema_01L_0003.indd 12

09-02-21 10:12

BOVEN Plattegrond begane grond. MIDDEN Situatietekening.

ZORG & WELZIJN

Amphia Ziekenhuis Breda

FOTO ONDER Omkleedruimtes op de kinderafdeling.

patiëntenkamers zijn eenpersoons, met eigen sanitair. Dit vermindert infectiegevaar, en zorgt voor rust en privacy. De kamers beschikken over hoge ramen, die volop zicht bieden op de binnentuinen. In de deur naar de gang zorgt een glasstrook voor voldoende contact met de patiënt; tegelijkertijd wordt de privacy gewaarborgd door een folie, die een teveel aan inkijk voorkomt. Ook bij het ontwerpen van het lichtplan is gedacht aan het welbevinden van de patiënten. Herweijer: “In de grote bouwblokken hebben we de lijnverlichting niet aan het plafond, maar langs de gangwanden laten aanbrengen. Dat zorgt ervoor dat patiënten niet in het felle licht kijken, als ze op een brancard liggen.”

Met het voltooien van de nieuwbouw realiseerde Wiegerinck een uiterst modern topklinisch ziekenhuis, zonder daarbij de menselijke maat uit het oog te verliezen: een opmerkelijke prestatie in een gebouw van deze omvang. Dit is zowel te danken aan de overzichtelijke modulaire opzet van het gebouw, als aan de toegepaste principes uit de healing environment. Herweijer: “Mensen kunnen goed hun weg vinden in het gebouw, en er is overal contact met buiten. Ik ben ook erg gelukkig met de tuinen. Die zijn heel mooi geworden, en zorgen ervoor dat je niet meteen in een klinische sfeer terecht komt.” www.wiegerinck.nl

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

66_Thema_01L_0003.indd 13

09-02-21 10:12

ZORG & WELZIJN

Rosa Spier Huis Laren (NH)

Een leven lang kunst In het Rosa Spier Huis zijn wonen, werken, zorg en kunst op unieke wijze met elkaar verweven – en kunnen kunstenaars en wetenschappers tot op hoge leeftijd een zinvol, waardevol leven leiden met gelijkgestemden.

ZORG & WELZIJN

Het eind jaren zestig geopende Rosa Spier Huis is een woonen werkgemeenschap voor kunstenaars en (bij voorkeur aan de kunsten verwante) wetenschappers, die er tot op hoge leeftijd hun vak kunnen blijven uitoefenen. Het motto van het huis is dan ook ‘Een leven lang kunst’: want kunstenaars gaan nooit met pensioen en het Rosa Spier Huis biedt hen tal van voorzieningen om actief te blijven. Het huis is geroemd en geliefd

– niet alleen door de vermaarde harpiste, initiator en naamgeefster Rosa Spier – maar ook door tal van bekende (oud)bewoners, onder wie Marten Toonder, Eva Besnyö, John Kraaijkamp senior, M.C. Escher en Caroline Kaart. Het oorspronkelijke Rosa Spier Huis, geopend in 1969, voldeed al een tijd niet meer aan de (zorg)eisen, en in 2018 werd gestart met de bouw van een nieuw, aanzienlijk groter pand op een andere locatie,

77_Thema_01L.indd 14

09-02-21 10:13

TEKST Rutger van Oldenbeek FOTOGRAFIE Peter Tijhuis

Opdrachtgever Rosa Spier Huis Projectmanagement Melior Real Estate Architect EGM architecten Interieurontwerp Sheryl Leysner Interior Architecture & Project Management Landschapsarchitect Studio REDD Rosa Spier Huis Laren (NH)

Hoofdaannemer Slokker Bouwgroep Interieurbouw Haklander Losse meubelen SV Collection, Lensvelt Vintagemeubelen i.s.m. PAC ’90 Theaterstoelen Desque Theaterdeuren Java Deurenfabriek Verlichting Ruwe Bolster, Nexxt Lighting Theaterverlichting Rolight

ZORG & WELZIJN

Wandbekleding Vescom (vinyl wandbekleding Sagara) Vloeren Maasdam FOTO LINKS De Anna Stibbezaal.

Spuitwerk plafonds Acosorb Tegels bufetten Winckelmans

FOTO BOVEN De buitenruimte rond het Rosa Spier is ontworpen door Studio REDD. (Foto: Scagliola Brakkee)

Theateradvies Theateradvies (Gerhard Borgdorff)

FOTO ONDER Bij het Galeriecafé is een groot terras.

Werktuigbouwkundig adviseur en installateur Schouten Techniek

dat sinds vorig jaar het oude huis vervangt. Het nieuwe huis is ontworpen door EGM architecten, het interieurontwerp van de gemeenschappelijke ruimtes is van Sheryl Leysner Interior Architecture & Project Management.

Kunstbeleving Het Rosa Spier Huis bestaat uit een cultuur- en zorggebouw met aan weerszijden vier geschakelde gebouwen met appartementen. In totaal zijn er 92 zelfstandige zorgappartementen van 60 tot 110 m2, waar bewoners zelfstandig wonen en naar behoefte gebruik kunnen maken van extra diensten, ondersteuning en zorg aan huis. Het hart van het complex is het

Akoestisch adviseur Het Geluidburo Constructeur Pieters Bouwtechniek Elektrotechnisch adviseur en installateur Cas Sombroek

cultuurgebouw – met een concert- en theaterzaal, een café annex expositieruimte (het Galeriecafé), muziekstudio’s, ateliers en een bibliotheek. Daarnaast zijn hier 45 zorgeenheden voor mensen die intensievere zorg behoeven, waarvan twintig éénkamerstudio’s voor bewoners met dementie. In de afzonderlijke gebouwen en de doorlopende verbindende route staan kunstbeleving en -beoefening centraal. De vijf gebouwvolumes zijn met elkaar verbonden door houten droogloopgangen, bewoners en medewerkers kunnen elkaar ook bereiken via de wandelpaden in de tuin. Het huis ligt in een prachtige bosrijke omgeving met daaromheen een heidelandschap. Dat heidelandschap was de belangrijkste bron van inspiratie voor de landschapsarchitecten van Studio REDD, die de buitenruimte rond het complex ontwierpen. Andere bron van inspiratie was de vermaarde landschapsarchitecte Mien Ruys, die de tuin rond het oude Rosa Spier Huis had ontworpen. Dankzij gebouwhoge glasgevels lopen buiten en binnen in elkaar over en is er overal volop daglicht en optimaal contact met de groene omgeving.

Inspraak Sheryl Leysner werd gevraagd door projectmanager Dimitry Melchiors van Melior Real Estate om deel te nemen aan de pitch voor het interieurontwerp; Melchiors had een eerder door Leysner ontworpen zorgproject gezien en was daar zeer enthousiast over. De kandidaten hoefden geen ontwerp te maken, maar werden beoordeeld aan de hand van een aantal criteria. “Het Rosa Spier Huis heeft een unieke groep artistieke bewoners met een sterke eigen mening”, vertelt Leysner, “en gevraagd werd hoe je hen inspraak in het ontwerp zou geven om zo een breed draagvlak te creëren.” Een ander criterium

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

77_Thema_01L.indd 15

09-02-21 10:13

Rosa Spier Huis Laren (NH) ZORG & WELZIJN

FOTO BOVEN De entreeruimte, met het plafond dat is afgewerkt met zandkleurig spuitwerk en de gevlinderde betonvloer. FOTO ONDER Het Galeriecafé, met bij de ingang een vleugel en panelen voor schilderijen waarop wisselende exposities zijn te zijn.

was de visie op de toekomst van het huis en wat daarbij volgens de ontwerpers de beste inrichting zou zijn. Daarnaast werd gekeken naar eerdere ontwerpen en naar de kosten, “maar ik heb expres geen offerte ingeleverd, omdat ik wilde dat ze me puur op de andere criteria zouden selecteren”, aldus Leysner. “Bij mijn presentatie aan de directie, opdrachtgever en een vertegenwoordiging van de bewoners vertelde ik dat ons

bureau niet is gespecialiseerd in zorg, en dat als ze een typisch zorginterieur zouden willen ze niet bij mij moesten zijn. Directeur Karin Annaert stelde dat het Rosa Spier Huis primair ook helemaal geen zorginstelling is en meer dan de helft van de bewoners geen zorg nodig heeft. Dat sloot dus uitstekend aan en er werd dan ook unaniem voor ons bureau gekozen.” Om inspraak te geven organiseerde Leysner een tweetal ont-

77_Thema_01L.indd 16

09-02-21 10:13

Rosa Spier Huis Laren (NH) ZORG & WELZIJN

werpateliers, waarin de bewoners in groepjes met behulp van beeldmateriaal van onder meer restaurants, theaters en andere ruimtes – van modern tot klassiek – moodboards konden maken. “Vervolgens presenteerden de groepen hun moodboards, waarbij ze per plaatje aan konden geven waarom ze iets hadden gekozen of iets juist helemaal niet zagen zitten. Daar hebben we heel veel informatie uit kunnen halen. Zo

FOTO BOVEN De entree van de Anna Stibbezaal, met een barmeubel dat is afgewerkt met tegels van Winckelmans. FOTO ONDER Tafel onder Ruwe Bolster-armatuur On the house in het Galeriecafé.

bleek bijvoorbeeld dat de bewoners ondanks hun leeftijd een moderne uitstraling voor het huis wilden.” Een leeftijdsgrens is er overigens niet, de jongste bewoner is een veertiger, “als je maar een beroep in de kunst of wetenschap hebt.” Op basis van de input werd een conceptontwerp gemaakt, dat weer aan de bewoners werd gepresenteerd. “Die hebben daar kritisch commentaar op gegeven en gezegd wat ze mooi vonden of per se niet wilden, en dat hebben we verwerkt in het definitieve ontwerp.”

Galerie Leysner stelde dat je in het cultuurgebouw moet binnenkomen als in een galerie of de lobby van een museum of theater, “en dat sprak erg aan.” De entreeruimte gaat naadloos over in de foyer en het Galeriecafé – met bij de ingang een vleugel en panelen met schilderijen uit de grote collectie van het huis, of van externe kunstenaars. Opvallend is ook het plafond, dat is afgewerkt met zandkleurig spuitwerk. “Ik wilde per se geen systeemplafonds, in ieder geval niet in het publieke gedeelte, en ik heb daarvoor moeten knokken. Maar toen het spuitwerk eenmaal was aangebracht, waren de opdrachtgevers erg enthousiast.” In het plafond zijn de meeste installaties weggewerkt, waar ze wel zichtbaar zijn, zijn ze afgewerkt met zwart Armaflex. “Wel wat duurder dan de folie die hier doorgaans voor wordt gebruikt, maar veel mooier.” Een andere bijzonderheid (en aanleiding voor de nodige discussie met de opdrachtgever en de aannemer) is de gevlinderde betonvloer in het

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

77_Thema_01L.indd 17

09-02-21 10:13

Rosa Spier Huis Laren (NH) ZORG & WELZIJN

entreegebied. Leysner: “Die geeft een stoere, galerie-achtige uitstraling en past hier veel beter dan bijvoorbeeld pvc. Beton oogt vaak wat koud, daarom hebben we er een licht, taupekleurig pigment in laten verwerken dat voor meer warmte zorgt.” Op andere plekken, ook in de appartementsgebouwen ligt wel pvc, in een visgraatmotief. De foyer wordt ook gebruikt tijdens de pauzes van voorstellingen in de naastgelegen theaterzaal.Voor een vleugje nostalgie verwerkte Leysner een aantal jaren dertig-details in het ontwerp.

Zo heeft de theaterzaal deuren in jaren dertig-stijl, een standaard ontwerp in een op maat gemaakte, extra brede uitvoering. Het barmeubel naast de entree van het theater kreeg een jaren dertigtouch door de afwerking met klassieke Winckelmans tegels; in de voorzijde zijn het motto en het logo van het Rosa Spier Huis afgebeeld, een harp. De theater-/muziekzaal – genoemd naar pianiste en componiste Anna Stibbe – wordt gebruikt voor voorstellingen door zowel bewoners als professionele podiumkunstenaars van buiten en stu-

FOTO LINKSBOVEN De bibliotheek; de boekenkasten uit het vorige pand werden wit gespoten en op zwarte stalen frames geplaatst, voor een modernere uitstraling. FOTO RECHTSBOVEN De muziekkamer naast het Galeriecafé op de begane grond. FOTO LINKSONDER Vide in de zorgvleugel van het cultuurgebouw. FOTO RECHTSONDER De lamp van verfpaletten in de entree van appartementsgebouw De Schilder.

77_Thema_01L.indd 18

09-02-21 10:13

FOTO ONDER Een van de muziekstudio’s in het cultuurgebouw. (Foto: Scagliola Brakkee)

Het Galeriecafé is tevens het restaurant van het Rosa Spier Huis. Hoewel de maaltijden op de kamers of appartementen kunnen worden bezorgd, eet het merendeel van de bewoners hier. In tegenstelling tot het vorige pand is er een open keuken, buiten is een groot terras. Uit de inspraakprocedure kwam naar voren dat de bewoners niet hoog of laag wilden zitten en niet te veel grote tafels wensten, omdat ze individueel wilden kunnen eten. Leysner: “Ze wilden ook geen banken, omdat je daar moeilijker uit op kunt staan.” Bijna alle meubelen in het restaurant zijn nieuw, maar op sommige plekken staat ‘nieuw’ vintage en tweedehands meubilair. Daarnaast zijn meubelen uit het vorige huis hergebruikt, onder meer in de verkeersruimtes en de bibliotheek, waar de vroeger roze boekenkasten wit zijn gespoten en op zwarte stalen frames geplaatst, voor een modernere uitstraling.

Boven de leestafel in de bibliotheek hangt een ‘boekenlamp’, een van de vele lampen van Ruwe Bolster – het eigen label van Leysner – die in overleg met de opdrachtgevers speciaal voor het Rosa Spier Huis werden ontworpen. De meeste daarvan verwijzen naar de kunsten: zo hangt in de entree een lamp gemaakt van blaasinstrumenten en in de muziekkamer een lamp van gitaren, waarvoor de directeur enthousiast haar eigen gitaar inleverde. In die kamer voegde Leysner trouwens twee ramen aan het ontwerp van EGM toe, zodat je hier nu

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

77_Thema_01L.indd 19

ZORG & WELZIJN

Blaasinstrumenten

Rosa Spier Huis Laren (NH)

FOTO BOVEN Sheryl Leysner (links) met bewoonster actrice Diana van Kolck in de tuin van het Rosa Spier Huis.

denten van kunstopleidingen. Ook publiek van buitenaf is bij de meeste voorstellingen welkom. De zaal doet een beetje denken aan het DeLaMar Theater in Amsterdam, en heeft zowel klassieke als moderne elementen: zo zijn de wanden en de 150 stoelen traditioneel ‘theaterrood’, maar is het houten plafond eigentijds vormgegeven. Leysner: “Vanuit de meeste bewoners – en dat vond ik heel frappant – kwam het geluid dat ze het liefst een strakke, moderne zaal in koelere tinten wilden, maar de directeur wilde een warme zaal met een echt ‘theatergevoel’. Nu is het een combinatie van beide en iedereen is er blij mee.”

09-02-21 10:13

Rosa Spier Huis Laren (NH)

FOTO BOVEN Interieur van een van de appartementen. (Foto: Scagliola Brakkee)

ZORG & WELZIJN

BOVEN Situatieschets. (Afbeelding: EGM architecten) MIDDEN Plattegrond begane grond cultuurgebouw. (Afbeelding: EGM architecten) ONDER Plattegrond tweede verdieping cultuurgebouw. (Afbeelding: EGM architecten)

een prachtig uitzicht op de tuin hebt. De Ruwe Bolster-lampen inspireerden ook de bewoners: die maakten in de keramiekstudio borden die zijn gebruikt voor een aantal wandlampen bij de receptie. Leysner ontwierp ook het interieur van de entree- en verkeersruimtes van de appartementsgebouwen. Die heten De Musicus, De Beeldhouwer, De Schilder en De Schrijver, en in elke entree hangt een lamp die naar de naam verwijst. In De Schrijver hangt bijvoorbeeld ook een ‘boekenlamp’ en voor De Schilder maakte Leysner een lamp die is samengesteld uit talloze verfpaletten, een huzarenstukje dat eerst in stapjes in 3D werd uitgetekend.

Wonen en zorg op maat Naast het Galeriecafé is ten slotte behalve de muziekkamer nog een atelier dat door iedereen kan worden gebruikt. Op de verdiepingen van het cultuurgebouw zijn tien ateliers met grote ramen op het noorden en tien muziekstudio’s met dubbele deuren en geluidsisolatie, die kunnen worden gehuurd. En, weet Leysner, “daar wordt volop gebruik van gemaakt, er zijn zelfs niet genoeg ateliers voor iedereen.” Het Rosa Spier Huis is uniek in zijn soort en exemplarisch voor het huidige tijdsgewricht en gedachtegoed over ouder worden: een plek waar je tot op hoge leeftijd zelfstandig kunt blijven wonen en werken, jezelf kunt zijn en een waardevol en fijn leven kunt leiden met gelijkgestemden. De specifieke doelgroep heeft hier bovendien een plek gekregen waar ‘gewoon wonen’ meer aandacht krijgt dan pure zorgverlening, terwijl die zorg wel voorhanden is. Wonen en zorg op maat – een marktontwikkeling waar EGM nadrukkelijk mee bezig is. www.sherylleysner.com www.ruwebolster.nu www.egm.nl

77_Thema_01L.indd 20

09-02-21 10:14

ester chair | design alexander lervik plain table | design team johanson

importeur voor nederland en frankrijk

www.johanson-nederland.nl

21PIP001_ADVERTENTIES.indd 21

arthur eltink agencies bv

09-02-21 11:11

Woonzorgcentrum De Drie Platanen Oostende

ZORG & WELZIJN

Woonzorgcentrum De Drie Platanen Oostende

Waar huiselijkheid geen loos begrip is Een woonzorgcentrum (wzc) staat doorgaans niet bekend als een oord van gezelligheid, maar eerder als een troosteloos gebouw waarin al even troosteloze bejaarden routineus de winter van

ZORG & WELZIJN

hun leven slijten. De Drie Platanen in de Belgische kustgemeente Oostende, ontworpen door Bovenbouw Architectuur, is een fijne uitzondering op de regel. Niet alleen getuigt het complex van karakter, het is ook in het sociale buurtweefsel geïntegreerd.

66_Thema_01L_0002.indd 22

09-02-21 10:15

TEKST Wouter Peeters FOTOGRAFIE Filip Dujardin

Programma Volledige studieopdracht voor de bouw van een woonzorg- en dienstencomplex met 99 individuele kamers, 5 assistentiewoningen en omgevingsaanleg Architecten Bovenbouw Architectuur: Dirk Somers, Wim Boesten en Vera Bannwart, in samenwerking met Landinzicht Los meubilair Kree Vloeren Stone Liften Coopma Technieken Ingenium Buitenschrijnwerk Soete-alumium Beton en trappen 3T-beton Stabiliteit Establis EPB & veiligheidscoördinatie Ra-Co

Woonzorgcentrum De Drie Platanen Oostende

Bouwheer/opdrachtgever Sint-Monica vzw

ZORG & WELZIJN

Aanleg openbaar domein Landinzicht en Ingenieursbureau France Hoofdaannemer BAM Contractors Onderaannemers o.a. Engie-Fabricom, Vandewalle Totale oppervlakte 7.800 m² Bouwsom (excl. btw en erelonen) € 12.250.000

Vzw Sint-Monica, eigenaar van een wzc in Oostende, wilde graag een tweede woonzorgcentrum.Via de Open Oproepselectieprocedure van de Vlaamse Bouwmeester werd Bovenbouw Architectuur in 2014 uit drie medekandidaten weerhouden. “Opmerkelijk veel van die toenmalige pilotprojecten rond zorg zetten sterk in op fragmentatie, maar in het onze was daar geen ruimte voor, omdat de bouwsite iets te krap en het programma wat te conventioneel was”, vertelt Dirk Somers, zaakvoerder bij Bovenbouw Architectuur. “Dus moesten we iets bijzonders verzinnen om verrassend uit de hoek te komen.”

Persoonlijkheid De architecten vonden inspiratie bij Villa Snellman van Gunnar Asplund; een statig, neutraal ogend herenhuis met een verrassend grondplan waarin ruimtes subtiel worden ingevuld. Dat

FOTO LINKS Een donkerrode vilten ruimte biedt zicht op het voorbijgaand verkeer van de Nieuwpoortsesteenweg en tussen de huizen door is er een glimpje zeezicht in de verte. (Foto: Stijn Bollaert) FOTO BOVEN De fraai golvende voorgevel van De Drie Platanen. FOTO ONDER Het ook voor niet-residenten toegankelijke restaurant biedt een mooi uitzicht op de tuin.

resulteerde in De Drie Platanen – een wzc met een heldere, functionele opbouw, rijk aan beleving voor residenten, medewerkers en bezoekers. Een halfronde leefruimte sluit aan op een groot dakterras, uitkijkend op het achtergelegen park. Een zachte, warme zithoek biedt rust op een beetje zeezicht. De binnenruimte is versierd met mozaïekvlakken van kunstenaar Leon Vranken. De wandelgang aan de straatkant maakt een lange, trage bocht en grote ramen laten overvloedig daglicht toe waardoor de veelheid aan kleuren in het gebouw nog mooier tot hun recht komt. De noodzakelijke maar vrij kille, klinische werking van een wzc is door Bovenbouw Architectuur zorgvuldig naar de coulissen verwezen. Kortom, De Drie Platanen heeft persoonlijkheid, een zeldzaamheid in een zorglandschap dat meestal prat gaat op generieke architectuuroplossingen. “Met een gemiddelde leeftijd van 86 jaar verlaten de bewoners van De Drie Platanen zelden het gebouw”, weet Somers. “Zij brengen er hun levenseinde door, met een gemiddelde doorlooptijd van vijftien maanden. Tal van goedbedoelde initiatieven, zoals mantel- en thuiszorg, hebben er echter toe bijgedragen dat een wzc-populatie ouder en kwetsbaarder is dan voorheen. Het ontwerp investeerde dus vooral in de rijkdom en diversiteit van de beleving van binnenuit.”

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

66_Thema_01L_0002.indd 23

09-02-21 10:15

Woonzorgcentrum De Drie Platanen Oostende ZORG & WELZIJN

FOTO BOVEN De boogvormige inkomhal, met vilten wandbekleding en ludieke plafondverlichting, werd afgewerkt met een onderhoudsvriendelijke tegelvloer. FOTO LINKSONDER De centrale traphal heeft zowel natuurlijk als kunstlicht om duistere, en bijgevolg gevaarlijkere, plekken voor de residenten te vermijden. FOTO MIDDENONDER Het interieur kenmerkt zich door speciﬁeke, soms verrassende momenten in de rondgang. FOTO RECHTSONDER Variatie in ruimte, materiaal en kleur in de gang van de assistentiewoningen.

Geluk bij een ongeluk Aan de voorkant van het gebouw bevindt zich een typisch Vlaamse steenweg, maar het wzc situeert zich daar waar de lintbebouwing oplost in vrijstaande bebouwing. Somers: “We ontwierpen een gebouw dat op de rooilijn begint, maar zich met een zweepslaglijn open plooit. De gekromde gevel waarborgt zowel intern als extern een esthetische beleving.” De buitengevel toont de compacte forsheid die het zware programma dicteerde, hoewel subtiel gesleuteld werd aan de

gestalte van het gebouw. Zo werden raampartijen in geglazuurde kleurvlakken gevat om de veelheid ervan te verlichten, en geven duinzandkleurige bakstenen het geheel een maritieme toets. “Het is grappig dat in die partij bakstenen een kleine afwerkingsfout zat”, lacht Somers. “Waarschijnlijk liep er iets fout bij de ontkisting waardoor er een soort veeg ontstond. Dat lot bakstenen stond wat verloren te wachten op een afnemer, maar wij vonden die ongewilde ruwheid van de steen net mooi passen bij het ruigere voegwerk.”

66_Thema_01L_0002.indd 24

09-02-21 10:15

Woonzorgcentrum De Drie Platanen Oostende

FOTO BOVEN Een reeks kantoorruimtes en een kapsalon werden opgevat als een ‘geknikte’ dorpswinkelstraat met bijhorende vitrines, met links de binnentuin. FOTO MIDDEN Het restaurant met eikenhoutenvloer kijkt uit op de tuin om een huiselijk, warm gevoel te creëren. FOTO ONDER De lange, kleurrijke gang wordt onderbroken door een salonnetje, waar grote ramen natuurlijk daglicht binnenlaten en een blik op de steenweg toelaten.

ZORG & WELZIJN

Aan de achterzijde van het gebouw, op het dak van de laagbouw, is er een daktuin, terwijl de verdiepingen daarboven alle over een loggia/terras beschikken met zicht op dat park. De site van De Drie Platanen vormt een belangrijk onderdeel van het ‘Groen Lint’, een fietsroute rondom Oostende die diverse landschappen met elkaar verbindt en structuur geeft aan de achterkanten van de stad. Dat omvat zowel het wzc als een aansluitend parkgebied met volkstuintjes, een evenementenweide en een nieuwe sterrenwacht. Somers: “Het was de bedoeling om een intense betrokkenheid te bewerkstelligen door mensen doorheen het gebouw te sturen naar het achterliggende gebied. Een win-winsituatie voor residenten en wijkbewoners.”

Het belang van de rondgang Het wzc beslaat drie verdiepingen bovenop een benedenverdieping. Elke bovenverdieping is identiek aan de andere, met telkens 33 kamers voor twee leefgroepen. Elke leefgroep beschikt over een leefruimte met kitchenette, eethoek en salonnetje. Omdat dementerenden geen doodlopende gangen verdragen, vormt een doorlopende rondgang op elke verdieping de verbindende factor. Die bestaat uit specifieke segmenten, zoals: een interne gang met geknikt perspectief en een zithoek met uitzicht op de binnenkoer, een lange gebogen gang aan de straatzijde met zicht op de stad, een rijkelijk beglaasde gang die neerkijkt op de mozaïeken en een reeks in elkaar overlopende leefruimtes aan de tuinzijde van het gebouw. Somers: “Daardoor is de rondgang een belevingsparcours met verschillende uitzichten, oriëntaties en ontmoetingspunten.Voor veel residenten betekent het een paar keer doorlopen van die rondgang concreet het doel van hun dag.”

Interne dorpskern Ook de benedenverdieping werd als een rondgang geconcipieerd. Terwijl op de bovenverdiepingen het huiselijke domineert, biedt de benedenverdieping plaats aan de gemeenschap, zowel die van residenten als van wijkbewoners. Als in een dorpskern vermengen een aantal min of meer publieke interieurs zich met buiten: een werkplaats (de grootkeuken), een kapel/ stille ruimte, een café, een ‘winkelstraat’ en een polyvalente ‘parochiezaal’ zijn bereikbaar vanuit de centrale inkomhal en het pleintje van de binnenkoer.Vijf assistentiewoningen met tuinterras vervolledigen het geheel, als rijhuisjes, met individuele toegang aan de straatkant.

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

66_Thema_01L_0002.indd 25

09-02-21 10:15

Woonzorgcentrum De Drie Platanen Oostende ZORG & WELZIJN

FOTO BOVEN De gevelkromming en grote ramen geven de interne rondgang een speels karakter. ONDER Inplanting van het gebouw in de omgeving.

Kleur op de deur

Hout in een wzc?

Om tot het juiste kleurenpalet te komen, werden uit er 100 kleurstalen uiteindelijk 35 toegepast – van uitgesproken kleuren tot zachte pasteltinten.Verticale kleurvlakken groeperen toegangsdeuren om residenten te helpen oriënteren, terwijl het geheel voor een belevingsrijkdom zorgt. De individuele kamerinrichting werd tot zijn standaard herleid om budget en aandacht op de gemeenschappelijke delen te concentreren. Residenten kunnen in beperkte mate kleinmeubelen plaatsen, maar alle kamers zijn met basismeubilair uitgerust, waarvan de kleerkast met ingebouwd koelkastje een ontwerp is van Bovenbouw Architectuur.

Om vooroordelen tegen hout weg te nemen, bezocht Somers samen met de opdrachtgever twee wzc’s waar dit materiaal als vloerbedekking is toegepast. “Dat overtuigde hen. Onvermijdelijk belandt er wat op de vloer in een wzc en hout heeft de reputatie niet zo vlekbestendig te zijn. Maar het heeft ook een regeneratieve werking en patineert mooi.” Daarom werden op de meeste plaatsen (meerlagig) parket en eikenfineerhouten deuren geplaatst. Andere oppervlakken, waaronder het onthaalkantoor en de toegang tot de liften, kregen een terrazzovloer. In de leefruimte en salons werden wanden met vilt bekleed om een tactiel gevoel te sorteren. De gemeenschappelijke gangen worden verlicht met schijfvormige armaturen die lukraak lijken aangebracht te zijn, terwijl de leefruimtes uitgerust werden met bolvormige exemplaren die een ludiek patroon vormen. Alle armaturen werden door Bovenbouw Architectuur vrij basic ontworpen.

Praktische, esthetische oplossing Voor verwarming en koeling werd voor Beo-veldtechnieken geopteerd, ook om het aantal radiatoren te beperken. Anders dan in een conventionele wzc, werden in De Drie Platanen de technieken niet doorheen de gangen aangebracht, maar over de badkamers heen om gangen ruim en hoog te maken. “Dat zorgde voor enige complexiteit, vermits soms een gangdeel overbrugd werd en een lokale verlaging genoodzaakt was. Daarom ontwierpen we een gebogen plafond waardoor het een esthetische keuze lijkt, terwijl de luchtbehandeling keurig weggestopt zit.” Alle kamers zijn uitgerust met zonwering met individuele ‘overruling’. Dankzij de compactheid van het gebouw volstond dubbele beglazing.

66_Thema_01L_0002.indd 26

09-02-21 10:16

Woonzorgcentrum De Drie Platanen Oostende ZORG & WELZIJN

Grootste boomherplantingsactie ooit Oorspronkelijk stond er een villa met een handvol woonzorgkamers op het kavel. Die ruimde de plaats om er het tienvoud voor terug te bouwen. In de voormalige tuin stonden drie grillig gevormde oude platanen. “Omdat het om heel mooie bomen ging, overwoog men het wzc eromheen te bouwen”, zegt Somers. “Maar uiteindelijk werd het trio 100 meter verder op de site versleept. Omdat de platanen totaal met elkaar vergroeid waren, was het onmogelijk elk exemplaar afzonderlijk te herplanten. Die operatie kostte 50.000 à 60.000 euro en was de grootste boomherplantingsactie ooit in België.”

LINKSBOVEN Plattegrond niveau 0. RECHTSBOVEN Plattegrond niveau 1. FOTO ONDER Een bijzonder lijnenspel siert de lange golvende gang.

Uitdaging in huiselijkheid De naadloze integratie van het gebouw in de publieke ruimte toont niet alleen hoe beleidsmakers en particulieren samen aan de stad kunnen bouwen, maar ook hoe verschillende noden en ambities in één ruimte kunnen samenvallen. “Het is mooi meegenomen dat we met dit project ongeveer 10 procent onder de raming van de aanbesteding konden blijven”, blikt de architect tevreden terug. “Tijdens de ontwerpfase was het flink nadenken om de perfecte balansen te vinden. Meermaals veranderden we het ontwerp, terwijl de opdrachtgever al lang de eerste versie had goedgekeurd. Het was een heel fijne opdracht, met de huiselijkheid in het programma te krijgen als belangrijkste uitdaging.” www.bovenbouw.be

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

66_Thema_01L_0002.indd 27

09-02-21 10:16

KV13 eerstelijnshuis Dordrecht

ZORG & WELZIJN

KV13 eerstelijnshuis Dordrecht

ZORG & WELZIJN

44_Thema_01L.indd 28

09-02-21 10:17

TEKST Eva Vroom FOTOGRAFIE René de Wit

Opdrachtgever STROOM Huisartsenzorg Architect RoosRos Architecten Interieurarchitect RoosRos Architecten Projectarchitect Sander Ros Ontwerpteam Auke Bult, Leander Oostdijk, Rob Franken, Sander Ros, KV13 eerstelijnshuis Dordrecht

Stefan de Vos Interieurbouw Built by de Wild Armaturen Blom&Blom Kozijnen en trap Van der Vegt Constructeur IMd Raadgevende Ingenieurs Aannemer Bik-bouw E-installaties Van Dijk

ZORG & WELZIJN

W-installaties BLR-Bimon

Transformatorgebouw krijgt tweede leven Van een donker transformatorgebouw een transparant eerstelijns zorgcentrum maken dat voldoet aan alle hedendaagse eisen - RoosRos Architecten slaagde erin, met behoud van de industriële uitstraling van het monument.

FOTO LINKS RoosRos liet de ruimte op sommige plaatsen dubbelhoog voor extra daglicht, zoals in de hier afgebeelde wachtruimte. FOTO BOVEN Het voormalige transformatorgebouw aan de Oranjelaan in Dordrecht, nu KV13 eerstelijnshuis. FOTO ONDER Om het gebouw te ontsluiten zijn tussenvloeren, een nieuwe trap en een lift geplaatst.

Het voormalige transformatorgebouw aan de Oranjelaan in Dordrecht huisvest nu het multifunctionele zorgcentrum van artsencollectief STROOM, met onder andere een huisartsenpraktijk, verloskundigenpraktijk, fysiotherapie, apotheek en laboratorium voor medisch onderzoek. De naam KV13 is afgeleid van de oorspronkelijke naam van het gebouw: ‘Verdeelstation elektriciteit 13kV’. RoosRos Architecten was verantwoordelijk voor de transformatie van het industriële monument, en versterkte daarbij zelfs het oorspronkelijke karakter. “Het project past bij uitstek binnen de werkwijze van ons bureau”, aldus architect Sander Ros. “Bij RoosRos geloven we in duurzame en innovatieve ontwikkeling. Dus niet slopen en opnieuw beginnen, maar transformeren en opwaarderen. Onze opdrachtgevers, twee huisartsen van STROOM, dachten er gelukkig ook zo over. Ze waren op zoek naar een pand dat er niet uitzag als een standaard zorggebouw. Net als wij vonden ze dit een mooi en karakteristiek pand, dus we zaten meteen op één lijn.”

Daglicht Neemt niet weg dat het originele gebouw allesbehalve geschikt was voor zijn nieuwe functie; het was erg donker en bestond uit slechts twee verdiepingen. Om het te ontsluiten, zijn een nieuwe trap, lift en twee tussenvloeren geplaatst. Architect Auke Bult: “Daarbij hebben we op sommige plaatsen, zoals de entree, de oefenzaal van de fysio en de wachtruimte dubbel hoog gelaten. Hierdoor kregen plekken waar je langer verblijft extra licht en ruimtelijkheid. Het was een grote uitdaging om daglicht in het gebouw te brengen. In samenwerking met de Welstands- en monumentencommissie zijn we in goed overleg tot dit resultaat gekomen. Als uitgangspunt gold daarbij dat het gebouw in zijn waarde gelaten moest worden.”

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

44_Thema_01L.indd 29

09-02-21 10:17

KV13 eerstelijnshuis Dordrecht

RoosRos Architecten verving een deel van de dichte gevel door glas. Daarbij realiseerden ze een vlakke detaillering, door retrokozijnen om te draaien zodat de profielen aan de binnenzijde kwamen. Een verdere ingreep om het gebouw opener en transparanter te maken, bestond uit het plaatsen van lichtopeningen in gesloten ruimtes. Ros: “We hebben heel goed gekeken waar we de zaag in het pand zetten. Nu eindigen alle zichtlijnen in daglicht, zodat gebruikers altijd naar buiten kunnen kijken.”

Hijsbalk

ZORG & WELZIJN

Het bijzondere industriële karakter van het gebouw moest zoveel mogelijk bewaard worden, wat onder andere inhield dat de buitengevel met zijn prachtige metselwerkverbanden in het zicht moest blijven. Ook aan de binnenzijde zat bijzonder metselwerk, dat Monumentenzorg wilde behouden. Gelukkig hoefden de bestaande gevels niet geïsoleerd te worden, hun dikte van gemiddeld 45 cm bleek te voldoen, in combinatie met nieuwe gebouwinstallaties. De oorspronkelijke betonvloeren zijn gehandhaafd, en waar nodig hersteld. Om de akoestiek in dit gebouw met zijn harde muren en vloeren te

FOTO BOVEN RoosRos verving een deel van de dichte gevel door glas. Daarbij realiseerden ze een vlakke detaillering, door retrokozijnen om te draaien zodat de proﬁelen aan de binnenzijde kwamen. FOTO MIDDEN De originele kraanbaan hangt nog in het gebouw. De kraan die aan deze hijsbalk hangt, vormt nu een stoer decoratief element in de ﬁtnessruimte. FOTO ONDER Gemeenschappelijke ruimte op de derde verdieping, met passend vintage meubilair.

verbeteren, zijn speciale panelen toegepast. RoosRos voegde een extra gelaagdheid aan het interieur toe, door oorspronkelijk aanwezige elementen uit het gebouw een nieuwe functie te geven. Zo zijn de stalen hekken die tussen de transformatoren stonden, hergebruikt als privacy schermen in de spreekkamers. Enkele van de betonnen opstortingen waar vroeger de trafo’s op stonden, fungeren nu als tafel. Ook de originele kraanbaan hangt nog boven in het gebouw. Bult: “De rail loopt door het hele gebouw. Doordat we tussenvloeren hebben geplaatst, kun je hem nu aanraken. De kraan die aan deze hijsbalk hangt, vormt nu een stoer decoratief element in de fitnessruimte.” Het gebouw biedt na de transformatie op een compacte locatie veel verschillende diensten: op de begane grond en de eerste verdieping bevinden zich nu de huisartsenpraktijk en de apotheek. De fysiotherapie en het laboratorium zitten op de tweede verdieping – de oorspronkelijke eerste verdieping. Op de derde verdieping bevinden zich de logopedie- en de verloskundepraktijk, en een gemeenschappelijke ruimte. Het souterrain was te laag om als gebruiksruimte te dienen, het biedt nu plaats aan de gebouwinstallaties.

44_Thema_01L.indd 30

09-02-21 10:17

De gemeente Dordrecht gebruikt het gebouw vaak als referentieproject, en het is vorig jaar genomineerd voor de prijs voor Zorggebouw van het Jaar.” Ros wil benadrukken dat de opdrachtgevers een grote rol hebben gespeeld gedurende het hele traject: “Doordat zij de mogelijkheden van dit monument zagen en open stonden voor onze ideeën, zijn we echt in samenwerking met hen tot dit mooie eindresultaat gekomen.”

FOTO BOVEN Doorkijk vanaf de derde verdieping. Ook de verlichting sluit aan bij het industriële karakter van het gebouw. ONDER Plattegronden.

www.roosros.nl

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

44_Thema_01L.indd 31

ZORG & WELZIJN

Hoewel de opdrachtgevers geen typische ‘zorg-uitstraling’ wilden, moest het gebouw natuurlijk wel voldoen aan alle geldende bouwvoorwaarden voor een modern zorggebouw, aldus Ros: “Goede wayfinding en oriëntatie in een open en prettig, toegankelijk gebouw met waar nodig aandacht voor privacy-issues als inkijk en overspraak.Voor de verschillende zorgprocessen is voldoende ruimte ontworpen, en het gebouw is uiteraard voorzien van alle hedendaagse technische voorzieningen. Bij de materiaalkeuzes hebben we de hygiëne-aspecten meegenomen.Voor het interieur zijn we uitgegaan van de kleuren van het bestaande gebouw. De toevoegingen hebben we naturel gehouden. We hebben blank hout toegepast voor een warme uitstraling, en de inrichting zo functioneel mogelijk gehouden, passend bij de industriële aard. De opdrachtgevers zijn nauw betrokken geweest bij het interieur, zij hebben zelf ook enthousiast meegezocht naar passend vintage meubilair.” Het resultaat van dit alles is een verrassend sfeervol gebouw, waarbij de nieuwe ingrepen op een mooie manier samengaan met het bestaande. Ros: “Het is een transparant gebouw geworden, we hebben onze ingrepen overal eerlijk laten zien.

KV13 eerstelijnshuis Dordrecht

Samenwerking

09-02-21 10:18

ZORG & WELZIJN

Zorgkliniek Antes Poortugaal

Gezonde omgeving voor geestelijk herstel Eentien Architecten ontwierp voor Antes een open en lichte kliniek in een groene omgeving, voor psychiatrische patiënten die langdurig klinische zorg nodig hebben – met als doel

ZORG & WELZIJN

herstel en terugkeer naar de maatschappij.

De kliniek van ggz-zorginstelling Parnassia is een zogenaamde R/ART-kliniek, waarbij ART staat voor ‘Active Recovery Triad’ – een nieuwe professionele standaard voor langdurig herstelgerichte zorg die uitgaat van de behoeften, drijfveren en wensen

van de patiënt in zijn of haar dagelijkse leven. De doelgroep van de kliniek bestaat uit patiënten die langer dan een jaar psychiatrische zorg nodig hebben, doel is ervoor te zorgen zij op den duur weer zelfstandig in de maatschappij kunnen functioneren.

44_Thema_01L_0002.indd 32

09-02-21 11:14

TEKST Rutger van Oldenbeek FOTOGRAFIE Christiane Wirth

Opdrachtgever Antes (Parnassia Groep) Architect Eentien Architecten; Jeroen van Bekkum Ontwerpteam Ellen Bisschoff, Arjen Kabboord, Andreu Rodriguez Interieurbouw Verschuren Interieurbouw Meubelbekleding stoelen woonkamers Vescom (vinyl dessins Dalma, Leverancier stoelen Kuyvenhoven Zakelijk Inrichten Vinyl wandbekleding Vescom (dessins Holt, Onari, Colour Choice) Vloeren Forbo Flooring (Sphera, Eternal, Coral, Marmoleum), Mosa Vloerenleverancier G&S Projects Ontwerp buitenruimte Vollmer & Partners Projectmanagement Oostelbos van den Berg Constructeur Zonneveld Ingenieurs Adviseurs installaties E & W Nelissen Ingenieursbureau

Zorgkliniek Antes Poortugaal

Malta, Creek, Arrow)

ZORG & WELZIJN

Bruto vloeroppervlakte 11.000 m² Netto vloeroppervlakte 7.800 m²

Micro-appartementen De kliniek is gebouwd op het Delta-terrein aan de Oude Maas, een plek waar al meer dan 100 jaar psychiatrische opvang voor de regio Rotterdam is gevestigd. Om te zorgen voor uitzicht op de rivier, heeft Eentien Architecten het gebouw iets ‘opgetild’ zodat je nu over de dijk kijkt. De plintverdieping die hierdoor ontstond wordt gebruikt door het Albeda Zorgcollege, dat er tien leslokalen en een leerplein heeft. Studenten worden hier opgeleid tot verpleegkundige en door de nabijheid van de kliniek kan er optimaal praktijkgericht onderwijs worden gegeven. Het 11.000 m2 grote woon-zorggebouw gebouw bestaat uit vier vleugels die zich in verschillende richtingen vanuit het hart van het gebouw uitstrekken. De gebouwdelen zijn licht ten opzichte van elkaar geknikt, om een rigide H-vorm te voorkomen en overal een optimaal uitzicht te bieden op het rivierengebied. De vorm van het gebouw is volgens Eentien Architecten de uitkomst van twee krachten: een optimale interne zorgorganisatie en de organische inpassing te midden van waterpartijen en monumentale bomen op het terrein achter de zomerdijk van de Oude Maas.

FOTO LINKS Woonkamer met uitzicht op het rivierengebied. FOTO BOVEN Het zorggebouw is ingebed in de landschappelijke omgeving. FOTO LINKSONDER Het interieur van de woonkamers is hoogwaardig afgewerkt. FOTO RECHTSONDER De 144 individuele wooneenheden zijn vormgegeven als micro-appartementen.

Er zijn 144 individuele wooneenheden van 28 m2, verdeeld over drie verdiepingen en vormgegeven als ‘micro-appartementen’ – met een woonen slaapkamer, een eigen kookgelegenheid en sanitaire ruimte. De bewoners kunnen desgewenst zelfstandig koken of eten, maar ook gebruik maken van de groepsvoorzieningen. De gemeenschappelijke woonkamers vormen samen met de houten buitenruimtes het grotendeels transparante middendeel van de kliniek. In het hart van het gebouw is een terrasvormige binnentuin aangelegd, die tot diep in de kliniek voor daglicht zorgt. Rondom deze tuin

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

44_Thema_01L_0002.indd 33

09-02-21 11:14

wikkelt zich een centrale ‘watervaltrap’, zodat er horizontale en verticale zichtrelaties ontstaan die een gevoel van overzicht en oriëntatie geven. Rond de binnentuin en deze trap is een ontsluitingsring met algemene voorzieningen, die toegang biedt tot de tuin, de woonvleugels en andere trappen. Zorgkliniek Antes Poortugaal

Helende omgeving

ZORG & WELZIJN

Alles aan de kliniek staat in het teken van het ‘Healing Environment’ – een gezonde omgeving die is gebaseerd op zaken als frisse lucht en daglicht. Andere elementen die bijdragen aan de helende omgeving zijn het vooropstellen van ruimtelijke oriëntatie, het vermijden van eenvormig- en eentonigheid, een intuïtieve ‘way-finding’ en het groen, dat overal nabij is.Van groot belang is ook de akoestiek: er was veel aandacht voor goede akoestische voorzieningen en geluidsisolatie in het gebouw. Een ander belangrijk element vormen de in het interieur toegepaste materialen: Eentien Architecten koos voor natuurlijke, tactiele, duurzame en mooi verouderende materialen als steen, bamboe en hout, en wandbekledingen in frisse tinten – die samen zorgen voor een woonomgeving met een warm en rustig karakter. De opdrachtgever wilde een vloerbedekking die een aangename, niet-klinische uitstraling heeft en eenvoudig is te onderhouden. In de huiskamers en appartementen ligt een vinylvloer van Forbo met een huiselijke houtlook, in de gangen, spreekkamers en facilitaire ruimtes ligt homogeen Forbo vinyl in een neutrale betonkleur. Dit sluit mooi aan op de kern van het gebouw, waar een keramische tegel van Mosa ligt.

Campus De meeste zorggebouwen op het terrein aan de Oude Maas stammen uit de jaren tachtig en veel daarvan zijn aan vervanging toe. Met de bouw van de kliniek is de eerste stap gezet FOTO BOVEN De terrasvormige binnentuin brengt licht tot diep in het gebouw. FOTO MIDDEN De wooneenheden hebben een eigen slaapkamer en sanitaire ruimte. FOTO ONDER Zicht op de voorgevel van het zorggebouw.

44_Thema_01L_0002.indd 34

09-02-21 11:14

Zorgkliniek Antes Poortugaal ZORG & WELZIJN

in de herontwikkeling van het woonen zorgterrein, dat zal uitgroeien tot een campus voor geestelijke gezondheidszorg met verschillende grote klinieken in een landelijke omgeving. De uitdaging van een modern verblijfsgebouw voor de ggz zit volgens Eentien Architecten in de organisatie van het kruisverband tussen de (toenemende) autonomie van de patiënten tijdens hun hersteltraject en de effectieve inzet van de zorgprofessionals en hun organisatie. Hierbij gaat het niet alleen om behandeling van psychiatrische klachten, maar juist

ook om de begeleiding die nodig is om weer meer grip op het leven te krijgen. De interactie met de omgeving, de naasten en de gemeenschap is hierbij essentieel. De nieuwe kliniek staat dan ook midden in de maatschappij en laat deze zelfs toe tot de door haar beschermde binnenwereld – dankzij de integratie met het Albeda-college en de transparantie en laagdrempeligheid voor familie en betrokkenen. www.eentien.nl

LINKSBOVEN Plattegrond begane grond. RECHTSBOVEN Plattegrond eerste verdieping. ONDER Doorsnede door de terrasvormige binnentuin.

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

44_Thema_01L_0002.indd 35

09-02-21 11:15

Forbo Flooring

ADVERTORIAL

‘We bieden permanente veiligheid’ Forbo introduceerde onlangs een nieuwe collectie geleidende vloeren: Sphera SD/EC – een banencollectie die speciaal bedoeld is voor toepassing in kritische en gevoelige ruimten in onder meer de zorgsector. Piet Looijen en René Treffers van Forbo vertellen over de eigenschappen van deze en andere Electro Static Discharge (ESD)-vloeren.

FOTO BOVEN Behalve de geleidende eigenschappen brengt Sphera SD ook ‘kleur en ﬂeur’ in bijvoorbeeld operatiekamers

De coronacrisis heeft het eens temeer duidelijk gemaakt: de zorg is een absoluut vitale sector. Een hoog kwaliteitsniveau in de zorg is daarom van groot belang, zowel voor wat betreft de deskundigheid van het personeel als de inrichting van zorginstellingen. Bij Forbo weet men er alles van. De vloerenfabrikant is sinds jaar en dag actief in de zorgsector en levert uiteenlopende types vloeren aan zorggebouwen. Behalve sfeervolle vloeren in algemene ruimtes en patiëntenkamers gaat het dan

bijvoorbeeld ook om ESD-vloeren in onder meer operatiekamers, laboratoria en cleanrooms.

Omgevingsfactoren Het Under Control-assortiment van Forbo biedt een drietal collecties die de potentieel gevaarlijke statische elektriciteit optimaal geleiden via de vloer: Marmoleum Ohmex, Colorex en het nieuwe Sphera SD/EC. “We willen zorginstellingen –

22_Advertorial_01L.indd 36

09-02-21 10:19

en trouwens ook afnemers in bijvoorbeeld de industrie en de onderwijssector – permanente veiligheid bieden”, benadrukt Looijen. Marmoleum Ohmex is een geleidende linoleumvloer die geschikt is voor toepassing in uiteenlopende ruimtes. De geleidende functionaliteit van deze vloer kan beïnvloed worden door omgevingsfactoren, zoals luchtvochtigheid. Wanneer dit niet gewenst is, kunnen klanten kiezen voor één van beide andere collecties uit het Under Control-assortiment. “De geleidende eigenschappen van Colorex en Sphera SD/EC zijn onafhankelijk van omgevingsfactoren in de ruimte. Dat is een belangrijk aspect van de permanente veiligheid die we met deze vloercollectie bieden.”

Uniforme sfeer De nieuwe Sphera-collectie is leverbaar in veertien Sphera SD-kleuren en dertien Sphera EC-kleuren. Deze Sphera ESD-collectie vormt een aanvulling op de reeds bestaande (niet-geleidende) Sphera-collectie van Forbo. “Dit biedt de mogelijkheid om een gebouw helemaal in een uniforme sfeer in te richten,” aldus Treffers. “In de kritische ruimtes kun je kiezen voor de SD- of EC-variant, en in de overige ruimtes kun je voor de gewone Sphera-collectie kiezen.” Zijn collega knikt. “We hebben als Forbo een breed scala aan producten en willen de klant hiermee helemaal ontzorgen.” Dat ontzorgen gaat ver, benadrukken beide Forbo-medewerkers. Organisaties in de zorg wordt bijvoorbeeld ondersteuning geboden met de service ‘System Solutions’, op basis waarvan een absoluut veilige realisatie van een vloerproject gewaarborgd is.” Sphera wordt gemaakt in een geheel afvalvrije productie met behulp van groene energie. “Want ook duurzaamheid is een belangrijk onderdeel van onze missie,” besluit Looijen.

FOTO BOVEN De geleidende eigenschappen van de zojuist geïntroduceerde Sphera SD/EC-collectie zijn onafhankelijk van omgevingsfactoren in de ruimte.

ADVERTORIAL

Ook de onlangs geïntroduceerde collectie ESD-vloeren Sphera SD/EC biedt altijd volledige veiligheid. Evenals Colorex is Sphera SD/EC een homogene en ftalaat-vrije vinylvloer, waar de geleiding is gerealiseerd door toevoeging van geleidend koolstof aan het vinyl. Het belangrijkste verschil tussen Colorex en Sphera SD/EC is dat de nieuwe vinyl-oplossing een banencollectie is. “Vanuit de markt is er een steeds grotere behoefte om in kritische ruimten ook meer ‘kleur en fleur’ toe te voegen”, vertelt René Treffers, segmentmanager Healthcare bij Forbo. “Met Sphera SD/ EC komen we tegemoet aan deze vraag. Met banen zijn mooie vloerplannen en zoneringen te realiseren. Ook hebben banenoplossingen minder lassen, wat tegemoet komt aan de wens om de ruimtes zo hygiënisch mogelijk uit te voeren.” De nieuwe Sphera SD/EC-collectie – die overigens geproduceerd wordt in een afvalvrije Forbo-fabriek in Coevorden – bestaat uit twee varianten: Sphera SD (Static Dissipative) en Sphera EC (Electrostatic Conductive). Het verschil zit hem in de geleidende eigenschappen van de vloer. “Sphera EC voldoet aan de allerhoogste eisen op het gebied van elektrische geleiding”, aldus Looijen.

Forbo Flooring

Kleur en ﬂeur

FOTO MIDDEN Het voorkomen van statische elektriciteit is erg belangrijk in kritische ruimten als operatiekamers. FOTO ONDER Sphera EC voldoet aan de allerhoogste eisen op het gebied van elektrische geleiding, hetgeen belangrijk is in tal van kritische ruimtes in zorggebouwen.

Fotograﬁe: Forbo Flooring

Maak een afspraak met: René Treffers, segmentmanager Zorg Telefoon: 06 51 582 182, Rene.treffers@forbo.com

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

22_Advertorial_01L.indd 37

09-02-21 10:19

Duurzaam design voor comfort en hygiëne Schell

verspreiding van het coronavirus is volgens deskundigen

ADVERTORIAL

Een van de belangrijkste veiligheidsmaatregelen tegen de

namelijk door het niet of gebrekkig handen wassen. Maar wat

een goede handhygiëne: 80 procent van de infecties ontstaat is het nut van handen wassen als de hendel waarmee de kraan dicht wordt gedaan vol bacteriën zit?

FOTO LINKSBOVEN Ruimte in de privé-spa van het Relax Center Nederland, met links de Schell Linus. FOTO RECHTSBOVEN Zwembad en jacuzzi in het Relax Center Nederland. FOTO ONDER Armatuur Xeris ET.

Om dit te voorkomen, biedt de Duitse sanitairspecialist Schell een breed assortiment aan oplossingen.Vanuit hygiënisch oogpunt zijn de Schell contactloze kranen de beste keuze. Als oppervlakten niet worden aangeraakt, kan immers ook geen overdracht van bacteriën of andere ziekteverwekkers plaatsvinden. Dankzij contactloze bediening worden infectierisico’s van persoon tot persoon tot 80 procent verminderd ten opzichte van handmatige bediening. Dat is vooral belangrijk in gebouwen met strenge hygiëne-eisen zoals ziekenhuizen, zorginstellingen, kinderdagverblijven en voedselverwerkende bedrijven. Een andere optie zijn de zelfsluitende kranen van Schell. De kraan wordt handmatig opengezet, maar de waterstroom stopt automatisch dankzij een vooraf ingestelde timer – zodat de kraan na het handenwassen niet meer aangeraakt hoeft te worden. Ter vergelijking: hendelkranen moeten na het wassen wel worden aangeraakt, wat kan leiden tot het herbesmetten van de handen. Aanraakvrije kranen hebben nog een groot voordeel: omdat ze vanzelf stoppen, kan tot wel 70 procent water worden bespaard. Niet alleen kranen vormen overigens een risico voor de overdracht van ziekteverwekkers, ook andere armaturen en oppervlaktes in sanitaire ruimtes die door meerdere gebruikers worden aangeraakt – zoals spoelknoppen van wc’s en urinoirs – en ook hiervoor biedt Schell tal van contactloze oplossingen.

Ontspannen waterkwaliteit Door het besmettingsrisico door ziekteverwekkers is de toekomst van openbare sauna’s en wellness faciliteiten onzeker geworden. Een oplossing is privé-welness – een vorm van

22_Advertorial_01L_0002.indd 38

10-02-21 10:24

Er zijn vier Schell Xeris E-kranen geïnstalleerd, die dankzij innovatieve elektronische technologie niet alleen voor hygiëne, veiligheid en maximaal comfort zorgen, maar ook voor een bewust, duurzaam gebruik van water en energie, onder meer door de mogelijkheid de looptijd, nalooptijd en de reinigingsstop op de seconde precies in te stellen. De twee andere kranen zijn inbouwwastafelkranen uit de Linus-serie.Voor de zeven douches is gekozen voor Linus Basic D-C-T – die een aantrekkelijk design combineert met duurzaam waterverbruik en perfecte hygiëne. Om de sanitaire installaties te beheren en de drinkwaterkwaliteit te waarborgen, werden alle kranen verbonden in Schell SWS – een watermanagementsysteem dat elektronische kranen via RLAN en/of via kabel verbindt en beheert via een centrale server met intelligente software. Zo kan Relax Center Nederland alle elektronische wastafel-, douche-, wc- en urinoir-kranen van Schell centraal via een

Lange levensduur Sanitairspecialist Schell heeft ten slotte bij al zijn kranen duurzaamheid hoog in het vaandel staan – niet alleen door de vele mogelijkheden voor waterbesparing, maar ook al bij het productieproces. Daarbij worden uitsluitend materialen gebruikt die garant staan voor een lange levensduur en zorgen de designers van Schell voor producten met een mooie uitstraling. Ook dat is duurzaamheid – want wat mooi is, wordt lang gekoesterd.

Schell

Bewust, duurzaam gebruik

browsergebaseerde software programmeren. Met behulp van de innovaties van Schell zijn het onderhoud van de sanitaire voorzieningen en het waarborgen van waterkwaliteit en hygiëne in Relax Center Nederland net zo relaxed als een uitje in de privé sauna.

Schell wordt in Nederland vertegenwoordigd door Hamers & Kesber, tel. 035 - 656 68 88.

ADVERTORIAL

ontspannen waarbij wellness-faciliteiten niet voor het brede publiek geopend worden maar exclusief door een gezin of kleine groep worden gebruikt. Relax Center Nederland, dat vorig jaar zijn vijfde vestiging in Amersfoort opende, biedt reeds mogelijkheden voor privé-welness. De nieuwe vestiging heeft onder meer een zwembad, een jacuzzi, een Turks stoombad en een hamam met verwarmde banken. Met het oog op de waterkwaliteit en de hygiëne vroeg Relax Center Nederland advies aan Schell. De sanitaire installaties in een sauna zijn namelijk van groot belang: door de hoge temperaturen, de vele watertappunten en de waterverneveling in stoomsauna’s zijn ze een ‘ideale leefomgeving’ voor legionella, en er is daarom veel aandacht nodig voor preventie. Na uitgebreid advies door de Nederlandse projectadviseurs van Schell werd gekozen voor oplossingen van Schell, waarmee de waterkwaliteit en de hygiëne gemakkelijk kunnen worden geregeld en gemonitord. Zo werden op de 250 m2 grote locatie in totaal zes kranen en zeven douches geplaatst die centraal via de SWS-server van Schell worden aangestuurd en beheerd.

www.relaxcenternederland.nl www.schell.eu/nederland-nl.html www.hamersenkesber.nl

FOTO BOVEN Urinoirs met contactloze elektronische Schelltronic-urinoirspoelers. FOTO RECHTSMIDDEN Armatuur Vitus. FOTO’S ONDER Alle Schell-kranen kunnen worden verbonden met het Schell SWS-watermanagementsysteem.

FEBRUARI - MAART 2020 | #1 | JAARGANG 31

22_Advertorial_01L_0002.indd 39

09-02-21 16:23

287'225 3/86+ 9(/9(7

21PIP001_ADVERTENTIES.indd 40

09-02-21 11:11

COLUMN Erik Pijnacker (1979, Eindhoven, l) en Jeroen de Bruijn (1981, Tilburg, r) zijn interieurarchitect bij EGM interieur. Dagelijks verwonderen zij zich over het vak dat ze liefhebben en met passie uitvoeren om mensen een prettige plek in een gezond gebouw te bieden. Hun werkveld is breed, met onder meer ontwerpen voor winkels, gemeentehuizen, kantoren, horeca, ziekenhuizen en ambassades waarbij verrassende interieuroplossingen, veeleisende opdrachtgevers, innovatieve materialen en hightech technologieën haast als vanzelf stof opleveren voor deze column. Erik en Jeroen schrijven bij toerbeurt.

Gereedschapsfetisjisme

Ondanks de onbedoelde absurditeit heeft deze prachtige zin me toch aan het denken gezet. Want ja, tegenwoordig is alles digitaal, daar had hij zeker gelijk in. Om onze ideeën en ontwerpen over te brengen gebruiken we de meest geweldige digitale technieken. Door de intrede van gaming technologie in onze professionele wereld zijn ultrasnelle computers en VR-brillen dagelijkse kost op kantoor. Ik kan me de tijd nog herinneren dat je voor één 3D-plaatje ’s avonds voor je naar huis ging, de computer aanzette om te renderen. Gespannen kwam je de volgende ochtend op kantoor om te kijken of het gelukt was. Tegenwoordig navigeer je met één druk op de knop fotorealistisch door het 3D-model van je eigen ontwerp. Toen ik 20 jaar geleden mijn eerste baan had op een architectenbureau kon ik daar alleen maar van dromen. Voor het eindresultaat van onze professionele producties is de extreme digitalisering een goede ontwikkeling die ons vak sterk heeft verrijkt. Maar ik merk bij mezelf ook, net als bij collega’s en vrienden, dat we onze vrije tijd op een andere manier invullen. Daar waar we een aantal jaren geleden nog lol hadden in wat privétijd achter de pc of spelcomputer, gaat het er nu ’s avonds en in het weekend heel anders aan toe. Mijn vriendenkring heeft zich inmiddels ontwikkeld tot een club mensen die het analoge ambacht niet schuwt. Zo is mijn eerder genoemde medecolumnist een niet onverdienstelijk houtbewerker. Alles wordt met de hand gemaakt,

met veel plezier en geduld. Ook pakt hij graag hij oud gereedschap aan en vliegen de foto’s van gerestaureerde bankschroeven over en weer. Mijn beste maatje - ook een Jeroen - legt regelmatig zijn muis aan de kant om aan de slag te gaan met leer. Prachtige tassen en portemonnees worden met uiterste precisie gemaakt uit het mooiste basismateriaal. Uiteraard aangemoedigd door zijn vrouw die altijd met trots rondloopt met een van zijn creaties over haar schouder. Zelf hou ik me graag bezig met het verbouwen van motoren, het liefst vintage en Japans. En ik haal veel plezier uit het werken met metaal, knippen, slijpen, lassen, heerlijk. Perfecte hobby’s om mijn ‘gereedschapsfetisjisme’ de vrije loop te laten. En ik snap dat het zo populair is, want het is zalig om zo concreet en tastbaar bezig te zijn. Je ontsnapt vaak letterlijk naar een andere omgeving, een schuurtje in de achtertuin of een garagebox om de hoek. De radio staat er zachtjes aan en het ruikt er naar verse houtkrullen of de zoete geur van motorolie. De tijd vertraagd en je ontsnapt aan de waan van de dag, haast een meditatieve ervaring. Het directe resultaat, zelfs wanneer het even tegenzit, helpt daarbij. Daar waar we zakelijk gezien maanden en soms jaren moeten wachten op het eindresultaat, geeft een ambachtelijke hobby instant voldoening. Ik merkt dat mijn tastbare maak-hobby positief afstraalt op mijn ontwerpwerk. Het inspireert, geeft nieuwe inzichten en zorgt tegelijkertijd voor een groeiende waardering voor de interieurbouwers. Wat overigens een bizarre constatering is die tot mij kwam tijdens het schrijven van deze column is dat deze ambachtelijke lessen natuurlijk worden verspreid via een van de grootste digitale mediaplatformen,YouTube. Het videokanaal zorgt er onherroepelijk voor dat de drempel om een nieuwe hobby op te pakken wordt verlaagd. Je hoeft je niet aan te melden voor een cursus, een ambachtsman om zijn kostbare tijd te vragen of lid te worden van een vereniging.Van over de hele wereld kan je online lessen en how-to video’s bekijken, om daarna met een Pipi Langkous instelling te beginnen: Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het kan. Achteraf denk ik dat onze Brabantse facilitaire inspirator gelijk had, maar misschien was hij nog niet helemaal uitgepraat. Als ik zijn zin compleet mag maken: “Tegenwoordig is alles digitaal, en dat vind ik ook …” “… geweldig om in te zetten, maar op een ondersteunende manier waar ik blij van word”. Tilburg, februari 2021 Jeroen de Bruijn

FEBRUARI - MAART 2020 | #1 | JAARGANG 31

11_Column_Pijnacker_De Bruijn_01R_0002.indd 41

COLUMN

Het zal een jaar of drie geleden zijn, ergens in ons mooie Brabant. Ik zeg ‘ons’ mooie Brabant, want ik was op pad met mijn collega Erik. Zoals jullie kunnen lezen in de introductietekst boven deze column komen we allebei uit de gezelligste provincie van ons land. Des te leuker is het als we weer een keer samen op pad kunnen voor een nieuwe klus, hier ons eigen thuis. We hadden een afspraak met een facilitair manager van een zorginstelling. Er was een uitgebreide verbouwing aanstaande en de organisatie zocht een interieurarchitect voor een ontwerp en de begeleiding. De beste man was een echte rot in zijn vak. Bijna op pensioengerechtigde leeftijd zat hij vol mooie plannen voor de toekomst waar hij enthousiast en in ‘ons’ dialect bevlogen over vertelde. Waar Erik en ik voornamelijk van genoten tijdens dit gesprek waren de vele hilarische oneliners die hij constant gebruikte. De allermooiste is sindsdien één van onze favoriete ‘inside jokes’. Midden in een gesprek hadden we het over de digitalisering van de zorg en zei hij in mooi Brabants accent: “Tegenwoordig is alles digitaal, en dat vind ik ook”. Een incomplete maar filosofische zin met een objectief begin en een subjectief einde, zonder daarmee echt duidelijk zijn mening te uiten. Dat soort spontane literaire verwarring kunnen wij wel waarderen.

10-02-21 10:42

INTERVIEW

Marjan Veltkamp

Vormgever van geluid Marjan Veltkamp ontwerpt akoestische objecten op het snijvlak van kunst en techniek. Daarmee gaat ze veel verder dan alleen maar een wand of paneel: haar vilten sculpturen veroveren de ruimte.

sche elementen in vilt. Haar portfolio omvat ontwerpen voor onder andere Leolux, De Efteling, en het Olympisch Stadion en samenwerkingen met Merford en Hermeta.

INTERVIEW

Marjan Veltkamp

De voorkeur voor ruimtelijk ontwerpen was bij Marjan Veltkamp al vroeg aanwezig. Op het vwo wilde ze beeldhouwer worden, aan de kunstacademie rondde ze haar studie beeldende vormgeving en 3D-design af met een project rond het thema ‘tastzin’. Inmiddels is ze gespecialiseerd in het ontwikkelen van maatwerk akoestische oplossingen. Kenmerkend voor haar werk is de manier waarop ze esthetiek en akoestiek weet te verenigen in handgemaakte objecten die altijd hun oorsprong vinden in de natuur. Haar unica waren te zien in musea (De Fundatie, Noordbrabants Museum) en op designevents als OBJECT, Design District en Masterly in Milaan en Den Haag. Daarnaast ontwerpt Veltkamp akoestische kunst die zich leent voor reproductie: sinds 2008 werkt ze aan haar eigen productlijn Fields, een groeiende collectie akoesti-

FOTO BOVEN Marjan Veltkamp. FOTO ONDER ‘Turnball_wall’ in Palazzo Francesco Turati tijdens ‘Masterly, the Dutch in Milan’ 2019. (Foto: Ilco Kemmere)

44_Interview_01L.indd 42

09-02-21 10:20

TEKST

Eva Vroom

FOTO LINKSBOVEN Voor GLUE Amsterdam ontwierp Veltkamp in het Lloyd Hotel verschillende installaties, zoals deze Fields Papillon. (Foto: Ilco Kemmere) FOTO RECHTSBOVEN Installatie ‘Spring is in the Air’ in het Lloyd Hotel.

Marjan Veltkamp

FOTO ONDER Bezoekers van de Dutch Design Week 2008 ervaren het effect van een akoestisch object.

‘Akoestiek is gebaseerd op natuurkundige wetmatigheden. Ik vind dat technische aspect interessant’

INTERVIEW

Waar komt je specialisatie in akoestische objecten vandaan? “Dat begon in 2008, met een opdracht voor een object in een directiekamer. Mijn opdrachtgeefster wilde een kunstwerk, maar ze had ook last van de slechte akoestiek in de ruimte. Ik besloot kunst met functionaliteit te combineren.Vanuit dat project ben ik verder gegaan: ik dacht als ik dit een keer kan, dan kan ik het vaker doen. Al doende breidde mijn expertise zich

uit, ik zette een bedrijf op en ging samenwerken met mensen die net zo gedreven waren als ik: een constructeur, een stikster en een akoestisch expert.” Hoe ligt de balans tussen esthetiek en techniek in je werk? “Van huis uit ben ik ontwerper, maar ik heb me op akoestisch terrein gespecialiseerd en ben mijn collectie verder uit gaan breiden. Mijn werk zit tussen kunst en design in. Het mooie van akoestiek vind ik, dat het zoveel kan bijdragen aan hoe je een ruimte ervaart. Akoestiek is gebaseerd op natuurkundige wetmatigheden. Ik vind dat technische aspect interessant, daarom koos ik op het vwo ook voor natuurkunde in mijn vakkenpakket. In 2008 bracht ik het thema akoestiek onder de aandacht met een installatie, een cirkel van vilten elementen waar mensen in konden gaan staan. Mensen zijn verbaasd als ze aan den lijve ondervinden hoe belangrijk akoestiek is.”

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

44_Interview_01L.indd 43

09-02-21 10:20

Jouw werk gaat verder dan alleen de akoestiek in een ruimte. “Akoestische oplossingen zijn er genoeg te krijgen tegenwoordig, maar ik kan vanuit mijn achtergrond in interieurontwerp ook inschatten wat een ruimte nodig heeft in visueel opzicht. Een kleine ruimte met een laag plafond kun je bijvoorbeeld visueel groter maken door middel van diagonale lijnen. Ook door bepaalde kleuren te kiezen kun je ruimtelijke effecten bereiken.Vorig jaar vroeg Guus Maarschalkerweerd of ik iets wilde ontwerpen voor GLUE Amsterdam. Ik vond het Lloyd Hotel altijd al een bijzondere locatie, het leek mij mooi om daar iets te maken als verbinding tussen de verdiepingen. Fields Papillon is speciaal voor het Lloyd Hotel ontworpen. Het is een loeigroot project geworden, we mochten nergens in de muren boren, dus we moesten diverse frames maken.”

‘Wat ik doe is beeldhouwen met textiel’

INTERVIEW

Marjan Veltkamp

Je gebruikt textiel als sculpturaal element. “Mensen vragen mij vaak om iets te ontwerpen voor de akoestiek, maar het moet ook mooi zijn. Het driedimensionale heeft mij altijd aangetrokken: ik werk graag in de ruimte. Op de middelbare school wilde ik beeldhouwer worden. Toen ik naar de Kunstacademie ging, gebeurde er veel op het gebied van textiel, dat sprak mij aan. Wat ik doe is beeldhouwen met textiel. Ik maak ruimtelijke dessins met ritme en herhaling, maar er moet wel spanning in zitten. Bij het ontwerpen denk ik vanuit papier, daar knip ik in.Voor een nieuwe opdracht maak ik eerst 1x1 schaalmodellen in papier. Die neem ik mee naar de klant zodat ze mee kunnen denken of de vorm en de maat kloppen.

Het eindresultaat moet bij ze passen; soms is dat een uitdaging, maar het lukt altijd om tot het gewenste resultaat te komen.” Hoe pas je producten uit je Fields collectie toe in projecten? “Met de opmars van de open werkomgevingen zijn mijn objecten ook steeds meer in kantoren te vinden, bijvoorbeeld bij Colliers in The Garage in Amsterdam Zuid. Ifke

FOTO BOVEN Installatie in een vergaderzaal in de Efteling, rondom een lamp van Ingo Maurer. FOTO MIDDEN Akoestisch plafond in een woonkeuken, gebaseerd op Fields Oval. FOTO ONDER Akoestisch object voor het kantoor van Colliers International in The Garage in Amsterdam Zuid.

44_Interview_01L.indd 44

09-02-21 10:20

een akoestisch probleem in de woonkeuken opgelost. Om het storende effect van de vele harde materialen in die ruimte te compenseren, heb ik een passend plafond ontworpen gebaseerd op Fields Oval.” Hoe belangrijk is kleur in je werk? “Ontzettend belangrijk. Tijdens de Dutch Design Week 2014 heb ik geëxposeerd in het Art Hotel. Dat was een strenge, kille ruimte met veel zwart en staal, daarom heb ik daar voor een warme, sterke kleur rood gekozen. Ik vind contrasten interessant, dat maakt het werk in de ruimte krachtig. De expositie Masterly, the Dutch in Milano in 2019 had als thema ‘koninklijk’. Toen ik de ruimte zag in het Palazzo Francesco Turati, dacht ik aan goudgeel en blauw. Omdat goud te veel voor de hand lag, heb ik voor mijn installatie ‘Turnball’ de kleur koningsblauw gekozen. Als ik tinten gebruik dan doen de vormen en schaduwen hun werk, zoals te zien is bij ‘Sleeves’, een ontwerp voor Masterly the Hague in 2019. Hier kun je ook goed zien dat ik in mijn werk steeds nieuwe manieren van bevestigen probeer te vinden, passend bij de vormen. Dat houdt het voor mezelf ook interessant. Eigenlijk ben ik een soort uitvinder.”

FOTO LINKSONDER ‘Sleeves’, een ontwerp voor Masterly the Hague in 2019. (Foto: Ilco Kemmere) FOTO RECHTSONDER Voor een nog beter akoestisch effect combineert Veltkamp designvilt met Akotherm polyesterwol, object Black & White is hiervan het nieuwste voorbeeld.

www.ﬁelds.co.nl www.marjanveltkamp.nl/OPEN_ATELIER_2021

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

44_Interview_01L.indd 45

Marjan Veltkamp

Wat is je nieuwste uitvinding? “Ik streef ernaar om mijn productlijn continu te verbeteren. Met vilt alleen kun je geen optimaal akoestisch resultaat bereiken, daarom ben ik nu bezig om het designvilt te combineren met Akotherm polyesterwol. Dit betekent dat ik met mijn design een andere weg in ben geslagen; object Black & White is het nieuwste voorbeeld van deze materialencombinatie.”

INTERVIEW

Machielsen en Jasper Blum van Colliers hebben mijn werk uitgekozen voor een lange wand in het kantoor. Na een paar keer overleggen was het duidelijk wat ze voor ogen hadden. Ik had een soortgelijk object al ontworpen in 2016 voor de stand van Leolux op de beurzen in Keulen, Milaan, Kortrijk en Amsterdam.Voor Colliers heb ik een specifieke kleurvariant ontwikkeld. Behalve voor zakelijke opdrachtgevers werk ik ook voor particulieren; zo heb ik voor een klant in Den Haag

FOTO BOVEN CircoCircles in hotel Art Eindhoven, tijdens de Dutch Design Week 2014.

09-02-21 10:20

PRODUCTINFORMATIE

Projectstoffering

Stevige stof, met subtiele glans www.deploeg.com

Projectstoffering

Solid van leverancier De Ploeg is een kamerhoge dim-out stof, met een bicolour effect. Solid is een stevige gladde stof met een subtiele glans die hem een luxe uitstraling geeft, daarnaast is hij vlamwerend en dus ook erg geschikt voor professionele toepassingen. Wat Solid zo bijzonder maakt is het feit dat hij aan beide kanten dezelfde mooie weefstructuur heeft, in tegenstelling tot veel andere dim-out stoffen.

PRODUCTINFORMATIE

Hoogwaardige meubelstof met wollige touché www.deploeg.com

Monza Melange van De Ploeg is een hoogwaardige bouclé meubelstof met een wollige touché. Monza Melange bestaat uit een combinatie van grotendeels natuurlijke materialen, waarin wol bepalend is voor de optiek. Elke kleurstelling is geweven met een combinatie van twee zorgvuldig geselecteerde, op de natuur geïnspireerde kleuren, die naadloos aansluiten bij de rijke bouclé structuur. Monza Melange is uitstekend te combineren met de uni bouclé-variant Monza.

Zachte en glanzende velours stof voor buiten www.vyvafabrics.nl

4 Outdoor Plush Velvet, de stof die bekend stand om zijn velours of fluweel, is een zachte en glanzende stof voor buiten. De glans heeft een krachtige kleurdynamiek en geeft die luxe uitstraling wat velvet zo geliefd maakt. Wat de Plush Velvet ook bijzonder maakt, is dat het geschikt is voor buiten. Het materiaal is waterafstotend, 100 procent solution dyed acryl, UV-resistant en gemakkelijk schoon te houden. Zo kan er gekozen worden voor een neutrale kleur waarmee de Plush Velvet mooi opgaat in de rest van het interieur of exterieur. De gebruiker kan ook voor een felle kleur gaan. Die springt er dan uit waardoor de stoffering veel aandacht trekt.

22_Product_02L.indd 46

09-02-21 12:01

Esthetische omgeving met optimale akoestiek www.kvadrat.dk

Energie besparen met hoogwaardige raambekleding www.kvadrat.dk

Kvadrat Shade’s aanbod van gemetalliseerd textiel, geproduceerd door Verosol, zorgt voor de beste isolatie voor gebouwen en draagt bij tot aanzienlijke besparingen op energiekosten en CO2-reductie. Terwijl men nog steeds zicht naar buiten houdt. Kvadrat Shade introduceert twee nieuwe stoffen. Niesen van Alfredo Häberli biedt een ingewikkelde geweven structuur en een verfijnd karakter. De zeer technische, precieze samenstelling benadrukt de uitstekende prestaties van het gemetalliseerde textiel. De constructie is ontworpen om een bijzonder perfect zicht naar buiten en het hoogste niveau van zonnereflectie te geven, wat een uitstekende balans van visueel comfort biedt. Als gevolg hiervan biedt het superieure controle over het thermisch comfort terwijl het de behoefte aan koelsystemen en het bijbehorende energieverbruik vermindert. Silvretta van Louise Sigvardt is een geweven, garen geverfd textiel gemaakt van drie verschillend gekleurde garens. Ondanks de complexiteit van het innovatieve, precieze weefsel van het gemetalliseerde textiel, heeft het een rijke en zeer natuurlijke uitstraling. De samenstelling van gekleurde garens geeft een diepe en interessante kleurverschijning zowel van ver als dichtbij. Silvretta geeft een goed uitzicht naar buiten en biedt controle over verblinding, waardoor de behoefte aan koelsystemen en het bijbehorende energieverbruik wordt verminderd.

PRODUCTINFORMATIE

Projectstoffering

Kvadrat Soft Cells zijn gepatenteerde gestoffeerde panelen die de geluidsabsorptie reguleren. Ze kunnen een geluidsabsorptie tot klasse A opleveren. Ze worden voornamelijk gebruikt als bouwcomponenten, maar zijn ook geschikt voor maatwerkoplossingen. Met Soft Cells kan een esthetische omgeving gecreëerd worden met uitstekende akoestische eigenschappen die productiviteit en welzijn bevorderen. Ze kunnen worden uitgevoerd in een groot aantal Kvadrat-stoffen en kunnen naadloos geïntegreerd worden in elk ontwerpschema. Met of zonder geïntegreerde verlichting, verwarming of koeling. Soft Cells zijn duurzaam, flexibel en eenvoudig te installeren. Ze zijn beschikbaar in vier duurzame versies: Soft Cells Standard, Soft Cells Broadline, Soft Cells Lowtone en Soft Cells Reflective. Ze zijn licht, Soft Cells-frames zijn gemaakt met minimaal 50 procent gerecycled aluminium. Ze bevatten een gepatenteerd spanmechanisme, waardoor ze jarenlang niet worden beïnvloed door temperatuur of vochtigheid. Ze stellen architecten en ontwerpers in staat om de milieukwaliteit van hun projecten te verbeteren. Tevens ondersteunen Soft Cells-panelen de accreditatie onder het Leed-certificeringssysteem, bij gebruik als bouwcomponent.

Akoestisch wolvilt: elegant en veelzijdig www.hollandfelt.n

Vanaf een dikte van 3 mm wordt wolvilt van Hollandfelt vooral gebruikt als wandbekleding om de akoestiek te verbeteren in ruimtes als restaurants, kantoorlandschappen, scholen en bedrijven. Het wolvilt wordt veelal direct op de wanden verlijmd, maar ook akoestische panelen, gordijnen of zelfs sculpturen behoren tot de mogelijkheden. Met behulp van de nieuwste snijtechnieken kan het wolvilt geleverd worden in elke gewenste maat of vorm. Dit geeft de architect enorm veel vrijheid in het ontwerpen van de akoestische wandbekleding, denk aan: ingelegde vormen, een spel van verschillende kleuren of 3D-effecten. Het wolvilt is leverbaar in de diktes 1, 2, 3, 5 en 10 mm en in meer dan honderd verschillende kleuren, dus is er bijna voor elk project een passende variant van Hollandfelt beschikbaar.

Foto: Project Newday in Arnhem, van ontwerpbureau Leidmotiv. Ontwerper van dienst: Michou van Fresh Perspective.

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

22_Product_02L.indd 47

09-02-21 12:01

PRODUCTPAGINA

Innovatief, circulair en duurzaam Really, een dochteronderneming van Kvadrat die onder meer plaat- en akoestische materialen van gerecycled textiel maakt, introduceert Acoustic Textile Felt FR – een innovatief akoestisch materiaal dat volledig is ontwikkeld met het oog op circulariteit en duurzaamheid. Acoustic Textile Felt FR is bij uitstek geschikt voor plafonds en wandinstallaties en biedt architecten en designers optimale vrijheid bij het ontwerpen.

PRODUCTPAGINA

Acoustic Textile Felt FR bestaat voor 70 procent uit postproductie ‘afval’ van Trevira CS en voor 30 procent uit een nieuw ontwikkelde thermoplastische binder. Deze samenstelling maakt het materiaal volledig recyclebaar en zorgt voor een sterke structurele integriteit. Bovendien gebruikt Really geen water bij de productie. Acoustic Textile Felt FR is niet-giftig en biedt de brandvertragende eigenschappen van Trevira CS. Het is voorzien van een baanbrekende tweecomponentenvezel en laat hints zien van de vele gerecyclede stoffen die bij de creatie zijn gebruikt. Zo is Acoustic Textile Felt FR ontworpen om zijn circulaire oorsprong te onthullen – uit het subtiel gestructureerde oppervlak komt een rijke reeks stoffenvezels en tinten naar voren.

Kenmerkende esthetiek Acoustic Textile Felt FR wordt geleverd in platen van 1100 x 3000 mm met een dikte van 10 mm (+/-1 mm); de dichtheid bedraagt 150kg/m3. Het materiaal is verkrijgbaar in twee kleuren – een lichte en een donkere tint – die zijn gebaseerd op de grondstoffen en beide de kenmerkende esthetiek en het achtergrondverhaal van Acoustic Textile Felt FR onderstrepen. Door de samenstelling kunnen er bij Acoustic Textile Felt FR kleine kleurvariaties optreden. Behalve voor plafonds en wanden kan het materiaal ook worden gebruikt als absorber in akoestische systemen. De materialen die Really gebruikt voor de vervaardiging van Acoustic Textile Felt FR zijn afkomstig van Trevira-partners uit heel Europa, waaronder Kvadrat Soft Cells. www.kvadrat.dk/en/really

11_Productpagina_01L.indd 48

09-02-21 10:04

PRODUCTPAGINA

Een aangenaam gespreksklimaat Pollet Group in Waregem, gespecialiseerd in onder meer waterbehandeling en wereldwijd actief, betrok een nieuw hoofdkantoor met verschillende vergaderzalen. Het kantoor werd ontworpen door atelier voor architectuur Maes & De Busschere en interieurarchitect Stephanie Laporte. Het resultaat is een strak, tijdloos gebouw met zowel binnen als buiten houten accenten in de vorm van lattenwanden.

PRODUCTPAGINA

binnendeur perfect vlak in een muur kan worden geplaatst, wat voor een zeer strak geheel zorgt. De akoestisch dempende oplossingen van Print Acoustics by Triplaco bestaan uit een kern in mdf met een toplaag in Print HPL van Abet Laminati, hoogwaardig fineer van Decospan, lak, geweven vinyl (van Ntgrate) of digitale bedrukking, en een akoestisch dempende glasvlies op de rugzijde of in het midden. De toplaag in het kantoor van Pollet was een 0,9 mm dikke hpl houtimitatie van Abet Laminati (Ref 1396ROT). Type Z is er ook met een toplaag van Decospan in echt houtfineer. www.triplaco.be www.printacoustics.be www.stephanielaporte.be

Fotograﬁe: Print Acoustics by Triplaco

Bij het ontwerp was het akoestisch comfort van groot belang. Voor een correcte nagalm in de grotere ruimtes vond de opdrachtgever met behulp van de architecten en de akoestisch adviseur de ideale akoestische en esthetische gewenste oplossing – in een type Z-plaatproduct van Print Acoustics, een divisie van Triplaco die is gespecialiseerd in de ontwikkeling, productie en levering van akoestisch dempende panelen, deuren, wanden en losse elementen. Type Z, met een kern van zwarte, waterwerende mdf, heeft een zichtbare dam van circa 23 mm en een dieperliggende zwarte groef van circa 9 mm breedte, waardoor een repetitief lateffect ontstaat. Door de uit de as verlegde achtergroeven van de plaat kan invallend geluid in en door de plaat dringen en wordt zo het geluid geabsorbeerd, zonder dat dit visueel merkbaar is. Zo is in de monumentale entrees en de grotere vergaderruimtes van het kantoor een aangenaam gespreksklimaat gecreëerd. De plaatsing van de platen werd gedaan door Van Den Bossche. Bij de Pollet Group werd het type Z-plaatproduct ook toegepast op binnendeuren. Deze bekleding zorgt ervoor dat de

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

11_Productpagina_01R.indd 49

09-02-21 11:17

Gebouw KB Arnhem

OPGELEVERD

Gebouw KB Arnhem

OPGELEVERD

Dynamische werkomgeving in betonnen kathedraal HofmanDujardin en Schipper Bosch transformeerden een voormalige fabriekshal tot een dynamische, eigentijdse werkomgeving, waarin de kwaliteiten van het oorspronkelijke gebouw volledig tot hun recht komen en op ingenieuze wijze vloeroppervlak werd toegevoegd. Gebouw KB is een voormalige nylonfabriek op het 90 hectare grote Industriepark Kleefse Waard (IPKW), een in de jaren veertig ontwikkeld

industrieterrein van de AKU (Algemene Kunstzijde Unie), een bedrijf dat later is opgegaan in AkzoNobel. Het industrieterrein werd in 2003 aangekocht

door ontwikkelaar en belegger Schipper Bosch, om het samen met de gemeente Arnhem te herontwikkelen tot ‘cleantech campus’ – een bedrijventerrein dat

77_Opgeleverd_01L.indd 50

09-02-21 10:22

TEKST Rutger van Oldenbeek FOTOGRAFIE Matthijs van Roon

FOTO LINKS Tussen de betonnen kolommen werd een constructie van platforms en trappen opgehangen. FOTO LINKSONDER Voor meer daglicht werd de overkapping tussen Gebouw KB en een naastliggend gebouw verwijderd. (Foto: Peter Tijhuis)

Opdrachtgever IPKW / Schipper Bosch Architect HofmanDujardin in samenwerking met Schipper Bosch Vast meubilair Dokter interieurbouw Losse meubelen Workbrands; Steelcase, Vitra / Vitra refurbished, Hay, Muuto, Ondaretta, Takt Vloeren Ege Carpets, Van de Steeg Parket (bekleding houten

FOTO RECHTSONDER De kofﬁebar annex receptiebalie op de begane grond.

trappen) Wanden Mosa Systeemwanden Plan Effect Systeemwanden, Espero Vouwwanden Plafonds HCKP Klimaatplafonds Staalconstructie Nijborg Staalbouw

Split level De oorspronkelijke betonconstructie – met gemetselde gevels, hoge ramen en een betonnen dak – bleef behouden. Wat overbleef was een reusachtig casco, “Een enorm ruw gebouw”, zegt projectarchitect Thom Zijlstra van HofmanDujardin, “en dat is het eigenlijk nog steeds. Hoewel de opdrachtgever aanvankelijk nog overwoog het beton te schilderen, wilden we het ruwe karakter behouden. Het beton werd daarom

W-installaties Toonen Installatiebedrijf E-installaties JB Tech Adviseur W-installaties Huisman & van Muijen Adviseur E-installaties JB Tech Aannemer Karbouw Oppervlakte 3300 m²

enkel gezandstraald, alleen het allerzwartste werd bijgetipt.” Om extra vloeroppervlak en een verbindende werkruimte te creëren, werd in de hoge open ruimte een imposant stelsel van platforms en trappen gemaakt, een zorgvuldige ‘driedimensionale compositie’ met verdiepingsvloeren op verschillende niveaus. Aan een zijde van het gebouw zijn links twee vloeren en is rechts één vloer, aan de andere zijde wordt dit gespiegeld – waarmee overal een ‘split level-ervaring’ is gecreëerd. De vloeren liggen op open stalen vakwerk-

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

77_Opgeleverd_01L.indd 51

Gebouw KB Arnhem

Schipper Bosch. Zij hadden hele goede ideeën en we hebben uitstekend kunnen ‘sparren’. Zo stelden zij voor een pand tegen de kop van het gebouw te slopen voor meer daglicht.” Hiervoor werd ook de overkapping tussen Gebouw KB en een naastliggend gebouw verwijderd. Om eenheid te bewaren zijn de gevelrenovaties van veel gebouwen op het terrein door Schipper Bosch ontworpen.

OPGELEVERD

duurzame en energiegerelateerde bedrijven huisvest, faciliteert en met elkaar verbindt. In Gebouw KB stonden oorspronkelijk enorme ketels op een zware verdiepingsvloer. De ketels werden verwijderd, zodat een hoge lege ruimte ontstond met een haast sacrale schoonheid – een ‘kathedraal’ van betonnen kolommen, met veel licht, lucht en ruimtelijkheid. De ruimte contrasteert sterk met de begane grond en het souterrain van het gebouw, die vanwege de robuuste betonnen draagstructuur een zwaarder karakter hebben. Gebouw KB werd getransformeerd naar ontwerp van HofmanDujardin in samenwerking met Schipper Bosch. “Het is een echte co-creatie van ons en de opdrachtgever, die een zeer proactieve rol had”, vertelt Michiel Hofman. “Als architect hebben wij intensief samengewerkt met Mendel Robbers en Emile de Wit, de architecten van

09-02-21 10:22

Route

Gebouw KB Arnhem

liggers, die tussen de betonnen kolommen van de hal hangen. De vloeren hebben geïntegreerde klimaatplafonds en zijn zo dun en licht mogelijk gemaakt. Daarbij is de constructie los van de ‘kathedraal’ gehouden. Zo bleven niet alleen de ruimtelijkheid en overvloedige

FOTO BOVEN De tribunetrap tussen de begane grond en het souterrain.

OPGELEVERD

FOTO LINKSONDER Pantry in het souterrain. FOTO RECHTSONDER Vergaderruimte in het souterrain.

lichtinval behouden, maar is de transformatie bovendien aanpasbaar en kan de structuur in de toekomst blijven inspelen op nieuwe eisen. “Alles kan er zelfs weer uit worden gehaald”, weet Zijlstra. “De constructie is ook goed ‘leesbaar’: zo zie je bijvoorbeeld duidelijk de plaatsen waar deze met bouten is aan het casco is bevestigd en zijn de koppelingen overal zichtbaar, en zijn in de driehoeken van de vakwerkliggers leidingen en installaties te zien. We hebben naar een ‘easygoing’ en snelle bouwbaarheid van het ontwerp gezocht.Veel elementen zijn prefab in het werk geplaatst.”

Naast de hoofdentree staat een lange koffiebar – tevens de receptie; op de begane grond zijn verder het restaurant en een aantal vergaderruimtes. Op één plaats is in een grote bestaande vloeropening door middel van een brede houten tribunetrap een sterke verbinding gemaakt met het souterrain. De trap kan worden gebruikt voor bijeenkomsten en presentaties, de vide zorgt ook voor daglicht in de vergaderen seminarruimtes in het souterrain. Hier ligt een nieuwe betonnen vloer, die met een pigment wat donkerder is gemaakt zodat hij afsteekt tegen het beton van het casco. Een tweede, iets smallere maar langere houten trap voert naar de eerste verdieping, waar je direct in een andere wereld terecht komt. Pas hier zie je de ‘kathedraal’ in volle glorie, met links en rechts de platforms op verschillende hoogtes die worden verbonden door ranke metalen trappen. Het midden van de ruimte is open gehouden, zodat er door de (dak)ramen daglicht tot diep in het gebouw komt. Alle platforms en trappen zijn onderdeel van één heldere route die alle ruimtes in het gebouw verbindt, waarbij elke plek in logische verbinding met de andere plekken staat. “De route is heel vanzelfsprekend en intuïtief ”, stelt Hofman. “Zo ben je als architect ook sturend in

77_Opgeleverd_01L.indd 52

09-02-21 10:23

FOTO BOVEN De trap naar de eerste verdieping. FOTO MIDDEN Blik op verschillende vloervelden, met in het midden de zwarte liftkoker. FOTO ONDER De platforms en trappen bieden overal mooie doorkijkjes.

OPGELEVERD

Gebouw KB Arnhem

hoe mensen een gebouw gaan gebruiken.” Daarbij is de route ook zeer inspirerend: door de split level-constructie heb je overal mooie, steeds weer wisselende zichtlijnen en doorzichten. De lift maakt geen deel uit van die route – die is achterin het gebouw in een zwarte koker ‘verstopt’, om zo meer beweging te stimuleren. Langs de platforms staan metalen balustraden, die transparant zijn als je er schuin op kijkt maar ondoorzichtig als je er direct voor staat, zodat ze ook beschutting geven. De plattegrond kent een gradatie in privacy: pantry’s en loungeplekken liggen langs de centrale route, werkplekken bevinden zich dieper op de werkvloeren. “De circa 180 werkplekken zijn op een ‘natuurlijke’ manier verdeeld”, aldus Zijlstra. “In het midden van het gebouw is veel ruimte voor samenwerking, naarmate je meer naar de uiteinden gaat, kun je geconcentreerder werken.” Ook zijn er gesloten ruimtes voor overleg en vergaderingen, met name op de eerste verdieping. Hier is tevens een ‘concentration jungle’ gemaakt, een bibliotheekachtige setting met veel planten, en zitjes waar je in alle rust kunt werken.

Grounded In Gebouw KB zijn mooi de ideeën van Shaping Intuition te herkennen, de ontwerpfilosofie van HofmanDujardin en het ‘DNA’ van alle ontwerpen van het bureau. Hierbij gaat het om het welzijn van de gebruikers in hun omgeving, die zo vormgegeven moet worden dat een aantal intuïtieve waarden er met elkaar in balans zijn – spaciousness (licht, lucht en ruimte), connection (fysieke en visuele verbinding), expression (kleur en expressie) en groundedness (comfort en geborgenheid). Het interieur is licht, ruimtelijk en expressief, maar biedt ook overal geborgenheid. Hiervoor zorgen onder meer de platforms, die tegelij-

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

77_Opgeleverd_01L.indd 53

09-02-21 10:23

Gebouw KB Arnhem

FOTO BOVEN Loungehoek en pantry op de 2e verdieping.

OPGELEVERD

FOTO LINKSONDER De concentration jungle, een bibliotheekachtige setting waar je in alle rust tussen de planten kunt werken. FOTO RECHTSONDER Werkplek op de eerste verdieping, met op de achtergrond de concentration jungle.

kertijd ook het plafond van de ruimte eronder vormen. Hofman: “Ook het souterrain en de begane grond vormen echt een ‘grounded world.” Daarbij zijn alle plekken in het gebouw ‘connected: “Overal is er een relatie tot het grotere geheel, en hoewel het gebouw 3300 m2 groot is, is de menselijke maat nooit uit

het oog verloren en voel je je nergens ‘lost in space’.” In het interieur is gezorgd voor zowel contrast met het industriële karakter van het gebouw als aansluiting daarop. Op de platforms ligt een warmgrijze gemêleerde vloerbedekking van gerecycled garen die mooi past bij het beton, en

77_Opgeleverd_01L.indd 54

09-02-21 10:23

FOTO BOVEN Zitje met terrasmeubelen naast de concentration jungle.

Gebouw KB Arnhem

FOTO ONDER Een pand tegen de kop van Gebouw KB werd gesloopt zodat hier nu meer daglicht is.

Donkere plekken De sfeer in Gebouw KB wordt daarnaast in belangrijke mate bepaald door het

OPGELEVERD

hoewel het tapijttegels zijn ervaar je ze als één vloerveld.Voor warmte bij het staal en het beton zorgen de royale beplanting en het hout van de trappen. Voor de wanden van een aantal gesloten ruimtes zijn gekleurde materialen toegepast, verder is het kleurgebruik ingetogen en ietwat neutraal. “Dat komt ook doordat het interieur is uitgewerkt toen er eigenlijk geen bepaalde gebruiker meer in beeld was”, stelt Hofman. “Aanvankelijk zou Gebouw KB worden gebruikt door Allego, maar die haakte af. De opdrachtgever wilde daarom een generieker interieur dat ook door andere bedrijven zou kunnen worden gebruikt.” Dat heeft volgens Hofman ook voordelen: “Als je een neutrale, maar sterke en overtuigende basis creëert, blijft een ontwerp lang goed. Met de invulling, waaronder de meubelselectie, kun je daarbij voor levendigheid zorgen. Dat hebben we ook gedaan in onder meer ING Cedar en ons eigen kantoor.” verlichtingsplan, met verlichting van 500 lux boven de werktafels en meer diverse verlichting op andere plekken. Hofman: “We hebben gezorgd voor veel

lichtdiversiteit, niet alleen door middel van lichtvlekken, maar ook door juist donkere plekken te creëren. Want een van de belangrijkste eigenschappen van

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

77_Opgeleverd_01L.indd 55

09-02-21 10:23

OPGELEVERD

Gebouw KB Arnhem

licht is donkerte. De twee communiceren en contrasteren met elkaar, en geven een complementaire energie. Ook dit contrast heeft te maken met Shaping Intuition: wij hebben empirisch ondervonden dat mensen vaak zoeken naar complementaire waarden. Wanneer je bijvoorbeeld in een bos wandelt, pauzeer je het liefst op een lichte, open vlakte, en tijdens een wandeling op de hei zoek je juist een boom of de rand van het donkere bos op. Daarom: durf iets donker te maken. Soms is het ook beter om meer

licht te creëren waar je niet bent, dan waar je wel bent, dan ontstaat een mooi lichtperspectief.” Naarmate je hoger in het gebouw komt verandert ook de kleur van de armaturen: die zijn in het souterrain en op de begane grond zwart, en op de verdiepingen wit. Met de transformatie van Gebouw KB voldoet de voormalige fabriekshal aan alle eisen die je aan een eigentijdse werkomgeving kunt stellen, waarbij het karakter van het oorspronkelijke pand zorgvuldig bewaard is gebleven.

LINKSBOVEN Plattegrond begane grond. RECHTSBOVEN Plattegrond verdieping. LINKSMIDDEN Plattegrond platform niveau 1. RECHTSMIDDEN Plattegrond platform niveau 2 en 3. ONDER Structuur van het gebouw na de transformatie.

Daarbij is het interieur van een tijdloze schoonheid en daarom tevens duurzaam, want het zal nog lang gekoesterd worden. Ook de energievoorziening is trouwens duurzaam: Gebouw KB is aangesloten op de lokale energiecentrale die draait op lokaal afvalwater, energie en restproducten. Het vorig jaar geopende kantoor beslaat overigens niet geheel Gebouw KB: het tweede deel wordt nu ontwikkeld – eveneens naar ontwerp van HofmanDujardin in samenwerking met Schipper Bosch, en heel anders: zo zijn hier geen verdiepingen in de hal gemaakt. Er staat nog veel meer te gebeuren op IPKW: het Industriepark heeft de ambitie in 2025 het meest duurzame bedrijventerrein van Nederland te zijn. www.hofmandujardin.nl www.schipperbosch.nl

77_Opgeleverd_01L.indd 56

09-02-21 10:23

SPC-CORE COLLECTION. Gecertificeerde designvloeren voor een gezonde leefomgeving. www.project-floors.com

World’s leading trade fair HVAC + Water 22 t/m 26. 3. 2021

ISH digital – moving forw@rd

NU AANMELDEN! ish.messefrankfurt.com

Beleef de ISH digital! In de digitale omgeving kunt u een groot aantal sessies en gesprekken live volgen en kunt u netwerken met uw zakenpartners. info@netherlands.messefrankfurt.com Tel. +31 70 262 9071

ME-Floors & Fabrics 088 5800062 info@me-floors.nl www.mefloors-fabrics.nl

21PIP001_ADVERTENTIES.indd 57

09-02-21 11:11

Dorpshuis Zwanenburg Halfweg

OPGELEVERD

Dorpshuis Zwanenburg Halfweg

OPGELEVERD

De kracht van de locatie In het nieuwe Dorpshuis van Zwanenburg Halfweg gaf Heren 5 architecten een inspirerend verhaal markant en verrassend vorm. Zo kreeg het bestaande dorpshart nieuwe betekenis en allure. Niets voor niets kozen de burgers massaal voor dit overtuigende ontwerp.

“Bij ieder project geven wij een verhaal vorm waarin de mens centraal staat”, vertelt Jan Klomp van Heren 5 architecten tijdens de rondleiding. “We vragen ons altijd af: waardoor voel je je ergens thuis? Voor dit dorpshuis met

bibliotheek, sporthal, bar, vergaderen muziekruimtes vonden wij inspiratie in de schuine daken van de huizen in de directe omgeving. Een aantal van deze markante kappen plaatsten wij naast elkaar. Daaruit sneden wij stukken

totdat er een dynamische, asymmetrische contour ontstond die het plein omarmde. Het gebouw weerspiegelt nu de omgeving. Aan het plein gebruikten wij lichtgekleurde bakstenen zoals die meestal in voorname dorpsgebouwen

55_Opgeleverd_01L.indd 58

09-02-21 10:25

TEKST Peter van Kester FOTOGRAFIE Luuk Kramer

Opdrachtgever Gemeente Haarlemmermeer Architect Heren 5 architecten; ontwerpteam Jan Klomp, Sjuul Cluitmans, Gertjan Laan, Pier Helder, Tuan Tu, Rodger van Leeuwen, Sara Bonet, Bart Kloes Ontwerp voorplein Hosper landschapsarchitectuur Interieurbouw Paul Timmer Meubelen via Bureau vandervorm Verlichting Zumtobel Hekwerken Carlstahl rvs kabelhekwerk Houtsoort lineair systeem Derako (American Yellow Poplar, blank gelakt) Branding/huisstijl Beukers Scholma Dakplaten SAB (stalen geprofileerde dakplaat) Installaties INNAX Constructeur Pieters Bouwtechniek Geluid/bouwfysica Alcedo Aannemer K. Dekker, bouw & infra Oppervlakte 3500 m2 GO, 4300 m2 BVO Financiering Stichting Leefomgeving Schiphol, die de overlast voor de omliggende gemeenten compenseert

Om alle ruimtes met hun verschillende kappen tot een harmonisch geheel te integreren, was er een uitgekiende constructie van stalen spanten bedacht afgewerkt met een doorlopend gestuukt plafond. En een centrale binnenstraat als ‘collectieve huiskamer’ onder de hoogste kap. Maar door problemen met bestemmingsplannen en bezuinigingen, begon de bouw van het ontwerp uit 2013 pas in 2018. Klomp: “Daardoor bekeken we

Budget € 7,3 miljoen Dorpshuis Zwanenburg Halfweg

Spectaculaire overkapping

gekozen oplossingen nog eens kritisch en dat kwam het eindresultaat ten goede. Zo zijn de stalen spanten vervangen door gelamineerd vurenhouten spanten die het interieur vriendelijker maken. Zij herinneren aan de oer-Hollandse schuren. De spanten volgen de open constructie en omdat het plafond

OPGELEVERD

worden toegepast. De achtergevel van onderhoudsvriendelijk Douglashout legt een link met het achterliggende park. Zo is de verbinding tussen het dorpsplein en het park hersteld.” Het dorpshuis kreeg een toren die verwijst naar de kerk die ooit naast het park zou komen, maar nooit is gerealiseerd. “Ook dat past in ons verhaal: het dorpshuis van nu vervult dezelfde sociale functie als de kerk vroeger.” In de toren is een deel van de technische installaties ondergebracht. Hij bevat een klok met oplichtende wijzers en cijfers die in het hele dorp te zien zijn. De toren ligt in de as van de Dennenlaan, wat de context extra versterkt. FOTO LINKS De achtergevel is uitgevoerd in Douglashout en legt een link met het park dat achter het Dorpshuis ligt. De contouren herinneren aan oer-Hollandse schuren. FOTO BOVEN In de toren is een deel van de technische installaties ondergebracht. Hij ligt in de as van de Dennenlaan, wat de context versterkt en verwijst naar de kerk die ooit naast het park zou verrijzen. Het past in het ontwerpverhaal: het dorpshuis van nu vervult dezelfde sociale functie als de kerk vroeger. FOTO ONDER In de ‘centrale huiskamer’ met een sierlijk golvende bar zijn de wanden benaderd als een kamerscherm van verticale, houten latten. Zij werken akoestisch en huiselijk. De natuurlijke kleuren in het interieur worden ondersteund door okergeel, zwart, wit en grijs.

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

55_Opgeleverd_01L.indd 59

09-02-21 10:25

wegens bezuinigingen niet gestuukt werd, bleven de windverbanden en het stalen dak zichtbaar. Je ziet nu hoe de krachten worden afgevoerd en dat werkt verhelderend. In de balustrades op de eerste verdieping kwam geen gebogen glas maar goedkoper rvs gaas. Net zo transparant en zonder hinderlijke reflectie. Maar we hebben wel vastgehouden aan ons verhaal. Het was aanzienlijk goedkoper geweest om de kappen van sporthal plat te maken, maar dan was de essentie van ons ontwerp kapot.”

Geborgenheid

OPGELEVERD

Dorpshuis Zwanenburg Halfweg

Heren 5 architecten ontwierp ook het interieur, inclusief de verlichting en meubelen.Vanuit de ‘centrale huiskamer’ kijkt de bezoeker in de overige ruimtes. Dat versterkt het contact en het gevoel van geborgenheid. De wanden zijn benaderd als een kamerscherm van verticale, houten latten. Zij werken akoestisch en zorgen voor huiselijkheid. De sierlijk golvende bar van ruim twintig strekkende meter in het hart van de ‘huiskamer’ contrasteert prachtig met de rechthoekige ruimtes. Indrukwekkend werk van interieurbouwer Paul Timmer die ook de balustrades en de complex gekromde wand bij de entree bouwde. De hoge kappen zorgen voor een royale lichtinval. Omdat de spankabels de krachten afvoeren, konden de gevels overal worden geopend met ramen. Hun gevarieerde afmetingen en

FOTO BOVEN De sporthal kan in tweeën worden gedeeld door een ﬂexibele Trenomat-wand. De houten ‘lambrisering’ is tot twee meter hoogte vlak gedetailleerd opdat sporters zich niet bezeren aan uitstekende delen. Hij bevat deuren naar de erachter gelegen kleedkamers. FOTO MIDDEN Om alle ruimtes met hun verschillende kappen tot een harmonisch geheel te integreren, is er een uitgekiend systeem van houten spanten toegepast die de open constructie van het dorpshuis volgen. Zij worden door uplighters gerafﬁneerd belicht. FOTO ONDER In de balustrades op de eerste verdieping kwam geen glas maar rvs gaas. Een gevolg van goed uitpakkende bezuinigingen. Zo kwamen er ook geen stalen, maar vriendelijker ogende houten spanten. En omdat het plafond niet gestuukt werd, bleven de windverbanden en het dak zichtbaar, wat het ontwerp puurder maakte.

55_Opgeleverd_01L.indd 60

09-02-21 10:25

FOTO BOVEN Vanuit de ‘centrale huiskamer’ zie je de overige ruimtes, wat het onderlinge contact versterkt. De hoge kappen zorgen voor een royale lichtinval. De sobere en gerafﬁneerde verlichting van Zumtobel bestaat uit cirkels die als kroonluchters in de ruimte zweven.

flexibele Trenomat-wand. Hij verbindt de lange zijden van de hal en hangt tussen twee stalen spanten, die die overkapping halverwege draagt. Deze kappen liggen namelijk over de lange zijde van de hal en ondersteuning zou extra kostbaar worden. Omdat we kozen voor ondersteuning over de korte zijde en de scheidingswand ook als drager uitbuiten, konden we flink besparen.” De houten wanden zijn tot twee meter hoogte helemaal vlak gedetailleerd. Sommige delen van deze ‘lambrisering’ openen

verrassend als deuren naar de erachter gelegen kleedkamers. Ramen zijn schuin geplaatst: ze weerkaatsen het geluid zo dat er geen ‘fluttereffect’ ontstaat. De bibliotheek is door Heren 5 architecten ontworpen, maar niet door hen ingericht. Hier bevindt zich het laagste punt van het gebouw. Een fraai gedetailleerde trap naar een entresol met werkplekken voert langs een gesplitst raam met panoramisch uitzicht op het terras. De muziekruimte is een doos-ineen-doos constructie die geluidsoverlast

OPGELEVERD

ritmische plaatsing laten veel extra licht binnen. Zij werken ook als lijsten op de omgeving, alsof het schilderijen zijn. De sobere en geraffineerde verlichting van Zumtobel bestaat uit cirkels die als kroonluchters in de ruimte zweven. Overal belichten subtiele uplighters de onderkant van de kappen. De gietvloeren bestaan uit twee gemengde kleuren die een veegstructuur veroorzaken. Onderhoudsvriendelijk en visueel aangenaam. Het interieur bestaat hoofdzakelijk uit natuurlijke kleuren die worden ondersteund door okergeel, zwart, wit en grijs. De toepassing van natuurlijke materialen, warmtepompen en zonnepanelen maken het dorpshuis duurzaam.

Dorpshuis Zwanenburg Halfweg

FOTO ONDER Een vergaderzaal die via een uitschuifbare wand in tweeën gedeeld kan worden. De ritmisch geplaatste ramen laten veel extra licht binnen en ‘omlijsten’ de omgeving alsof het schilderijen zijn.

Slimme draagconstructie Twee derde van het Dorpshuis wordt gevormd door de indrukwekkende sporthal. Gebouwd volgens de strenge eisen van het NOC*NSF: minimaal zeven meter hoog en van buitenaf verduisterbaar, zodat sporters niet verblind worden door invallend licht. De nagalm mag slechts 1,8 seconde bedragen en tot twee meter hoogte mag er niets uitsteken, anders bezeren de sporters zich. Klomp: “Wij zijn gespecialiseerd in woningbouw en ontwierpen nog nooit een sporthal. De strenge eisen vormden een uitdaging. De rechthoekige hal kan in tweeën worden gedeeld door een

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

55_Opgeleverd_01L.indd 61

09-02-21 10:25

LINKSBOVEN Plattegrond begane grond. RECHTSBOVEN Plattegrond verdieping. MIDDEN Een aantal strips uit een reeks die laat zien hoe het idee achter het Dorpshuis is ontstaan en bewerkt.

OPGELEVERD

Dorpshuis Zwanenburg Halfweg

FOTO ONDER Zicht op de hoofdingang van het dorpshuis. De dynamische, asymmetrische contour is geïnspireerd op de schuine daken van de huizen in de directe omgeving. Heren 5 architecten plaatste deze proﬁelen naast elkaar en sneed er stukken uit. Het gebouw omarmt en weerspiegelt nu de omgeving.

voorkomt. De vergaderzalen kunnen in tweeën worden gedeeld via uitschuifbare, monumentaal geïntegreerde wanden. De eigenzinnige bewegwijzering binnen het multifunctionele dorpshuis is van grafisch bureau Beukers Scholma. Zij bouwden voort op een bestaande letter en maakten die vervolgens specifiek voor dit gebouw. Daarnaast ontwierpen zij ook de fraaie torenklok. Momenteel ligt de hoofdingang nog verborgen achter de Lidl-supermarkt. Binnenkort wordt dit pand afgebroken en krijgt het voorplein sierbestrating, zitplekken, een waterbassin en een siertuin. De auto is er te gast en er komt ruimte voor evenementen. Er ligt een plan van bureau Hosper klaar, ontworpen door Ronald Bron. Pas dan zal het gebouw zich omarmend kunnen openen naar de omgeving en zijn aantrekkelijke vorm ten volle tonen. www.heren5.eu

55_Opgeleverd_01L.indd 62

09-02-21 10:25

News

LP Slim Box Design by Louis Poulsen

Louis Poulsen breidt de LP Slim-productfamilie uit met een nieuwe, rechthoekige variant: LP Slim Box. Samen met LP Slim Round biedt de armaturenreeks tal van toepassingsmogelijkheden met een consistent visueel concept voor een breed scala aan architecturale ruimtes. Contact/bemonstering via info@louispoulsen.nl / +31 850655774 Design to Shape Light louispoulsen.com

21PIP001_ADVERTENTIES.indd 63

09-02-21 11:12

Vakwerkhuis Delft

OPGELEVERD

Vakwerkhuis Delft

OPGELEVERD

Van energie naar synergie Vakwerk Architecten gaf het monumentale Ketelhuis in Delft een nieuwe rol. Als Vakwerkhuis, co-working space 2.0, vormt het complex een langverwachte schakel tussen stad en TU campus.

Met zijn dertig meter hoge schoorsteen is het voormalige Ketelhuis een opvallende verschijning aan de Schie. Het industriële Rijksmonument werd in 1903 gebouwd als energievoorziening voor de Technische Hogeschool in Delft,

maar innovatie en functieverandering hadden het na jaren trouwe dienst van zijn taak beroofd. Na de pensionering van de laatste machinist in 1976 werd het stil in het Ketelhuis, en geleidelijk maar onherroepelijk trad het verval in.

Toen het in 2017 opgerichte Vakwerk Architecten op hun zoektocht naar kantoorruimte het pand tegenkwam, stond het al ruim dertig jaar leeg. En dat was te zien, zegt Paul Ketelaars, partner bij Vakwerk Architecten: “We moesten

66_Opgeleverd_01L.indd 64

09-02-21 10:27

TEKST Eva Vroom FOTOGRAFIE Peter de Krom

Opdrachtgever Vakwerk Vastgoed Architect Vakwerk Architecten Interieurarchitect Vakwerk Architecten Projectarchitecten Paul Ketelaars, Ellen van der Wal, Francesco Veenstra Ontwerpteam Rikkert van Bellen, Marloes Pieper, Tim van Beurden, Peter Batenburg, Joost Pauwelussen, Begoña Garcia Giner, Anouk Bras, Mar Muñoz Aparici, en alle Vakwerkers Los meubilair Gispen, Lensvelt, Prooff Verlichting iGuzzini, Moooi Eiken Gevenhout; PD Houtprodukten Beton Bako betonservice Beplanting Groene Vingers Sanitair Sanitairwinkel.nl Adviseurs Coup Group, RAB Constructeur Strijbos constructies Aannemers Schoop Elektrotechniek; VDstel gevelwerken; van Iersel Installatiebedrijf; Pools aannemersbedrijf; Hermeta geveltechniek; de Graaf klimaattechniek

Vakwerkhuis Delft

FOTO LINKS In het Arendsnest kun je overleggen in de verdiepte zitjes, of gebruik maken van de werkplekken langs de randen. Wie rust wil, kan bovenop het blok gaan zitten, omringd door weelderige beplanting. (Foto: Boudewijn Bollmann) FOTO BOVEN Met zijn dertig meter hoge schoorsteen is het voormalige Ketelhuis een opvallende verschijning aan de Schie.

OPGELEVERD

FOTO ONDER Waar oud en nieuw samenkomen, fungeert glas als transparante overgang - zoals te zien is bij de nieuwe entree.

door puin, graffiti en duivenpoep heen kijken, maar beseften meteen dat dit een bijzonder gebouw was.”

Ingenieursdenken In 2018 won Vakwerk Architecten de ontwikkelaarstender, en ging direct aan de slag om het Ketelhuis te transformeren tot Vakwerkhuis, co-working space 2.0. Ketelaars: “Na het winnen van de prijsvraag dachten we te weten wat we wilden. We besloten om meteen in het gebouw te trekken, en ontdekten zo al snel dat de plaats van het café en de werkplekken omgewisseld moest worden. Het was lastig om voor het project een aannemer te vinden, dus hebben we die rol zelf maar op ons genomen. We waren niet alleen ontwerper, maar ook uitvoerder, opdrachtgever, hoofdaannemer, inkoper en natuurlijk gebruiker en exploitant. Zo leerden we het gebouw door en door kennen, en konden we

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

66_Opgeleverd_01L.indd 65

09-02-21 19:10

Vakwerkhuis Delft OPGELEVERD

flexibel inspringen op toevallige ontdekkingen in het complex. We wilden de oorspronkelijke kenmerken zoveel mogelijk bewaren, en hebben alleen toegevoegd wat echt noodzakelijk was om het gebouw als werken ontmoetingsplek te kunnen gebruiken. Zoals bij al onze projecten stond ook hier het ingenieursdenken centraal in het ontwerpproces: de functie bepaalde de vorm en maatvoering van iedere ruimte.”

Arendsnest Het Ketelhuis, dat sinds de bouw nooit een andere functie heeft gehad, bestond uit verschillende gebouwdelen: de Ketelhal, de Machinehal, de Garage en de Accuhal, met helemaal vooraan de machinistenwoning.Vakwerk verbond de hallen op overzichtelijke wijze met elkaar. Waar oud en nieuw samenkomen, fungeert glas als transparante overgang - zoals te zien is bij de nieuwe entree

FOTO BOVEN Zicht op de Ketelhal vanaf de nieuwe stalen trap. Nieuwe toevoegingen van eikenhout en rood staal vormen een mooie aanvulling op de industriële sfeer in de hallen. Grote elementen staan als losse monoliet in de ruimte, zoals hier het ‘Arendsnest’. FOTO ONDER Vakwerk voegde aan de Accuhal een houten opbouw toe, die door een horizontale glazen strook lijkt te zweven boven het bakstenen volume van hal.

en de houten optopping, die door een horizontale glazen strook zweeft boven het bakstenen volume van de Accuhal. Expressieve doorbraken in de bestaande wanden leveren lange zichtlijnen op; nieuwe toevoegingen van eikenhout en rood staal vormen een mooie aanvulling op de industriële sfeer in de hallen. Grote elementen staan als losse monoliet in de ruimte, zoals het ‘Arendsnest’ in de Ketelhal. Dit verzonken houten volume biedt plaats aan verschillende activiteiten: zo kun je overleggen in de verdiepte zitjes, of gebruik maken van de werkplekken langs de randen. Wie rust wil, kan

66_Opgeleverd_01L.indd 66

09-02-21 10:27

FOTO BOVEN Het Ketelhuis heeft verschillende vergaderruimtes, die ook te huur zijn. Vergaderruimte ‘Door de muur’ steekt als een glazen doos door de wand van de Ketelhal (Foto: Boudewijn Bollmann) FOTO MIDDEN De Accuhal en de Ketelhal zijn door middel van een nieuwe doorbraak overzichtelijk aan elkaar geregen. FOTO ONDER Voor een van de wanden in de Ketelhal maakte illustrator Robin Nas een muurschildering van een octopus, verscholen tussen jungle-bladeren.

OPGELEVERD

Vakwerkhuis Delft

kantoorklimaat realiseren volgens huidige energiestandaard en comfort.” Ook in de uitvoering stond duurzaamheid voorop: materialen uit het gebouw kregen een nieuwe plek, en voor het realiseren van houten spanten en balklagen, visgraat vloeren en eiken afwerkingen zijn opgekochte restpartijen gebruikt. De ingrepen in het monument zijn van tevoren uitgebreid met Monumentenzorg besproken. Ketelaars: “Daarbij hielp het dat het gebouw al dertig jaar leeg had gestaan. We hebben de schil intact gelaten en het gebouw gerestaureerd en publiek toegankelijk gemaakt.” Het transformeren van een dergelijk gebouw vraagt om creatieve oplossingen en lef, maar daaraan was geen gebrek bij Vakwerk. Wat wel lastig bleek in de grote open ruimtes, was de akoestiek: “Hoe die uitvalt, was moei-

boven op het blok gaan zitten, omringd door weelderige beplanting.Van hieruit heb je zicht op een grote wandschildering van een octopus, verscholen tussen jungle-bladeren. Ketelaars: “Deze muur was oorspronkelijk echt niet mooi. Daarom hebben we illustrator Robin Nas gevraagd om hiervoor een wandschildering te maken.”

All-electric Vakwerk slaagde erin om van het Ketelhuis een ‘all-electric’ Rijksmonument te maken dankzij enkele heldere ingrepen: “Al het glas is vervangen en er is een lichtstraat toegevoegd. We hebben alle dakpannen eraf gehaald en daaronder geïsoleerd. De betonvloeren zijn vernieuwd en warmtepompen zorgen voor koeling en verwarming. Zo konden we een

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

66_Opgeleverd_01L.indd 67

09-02-21 10:27

FOTO BOVEN Vakwerk paste veel hergebruikte materialen toe. Zo bestaat de trap vanuit de Accuhal naar de opbouw uit eikenhouten plakken geregen aan een spil, afkomstig uit de paardenspringsport. FOTO LINKSONDER In het laagdrempelige café in de Accuhal halen Vakwerkers ’s ochtends kofﬁe, na negenen zitten er mensen uit de buurt en rond lunchtijd bedrijven uit de omgeving. FOTO RECHTSONDER Verbinding naar de Garage.

lijk van tevoren te bepalen.Vanwege de monumentale status kun je geen plafondplaten toepassen. Met name in het café vind ik de akoestiek nog niet optimaal. Maar planten helpen al, en je merkt dat mensen hun stemvolume automatisch aanpassen.”

Verbindingen

huren, ook voor een dag. De combinatie van werken, vergaderen en horeca is heel goed voor de synergie. Daarvoor is het wel belangrijk dat je elkaar makkelijk kunt vinden, dus we hebben zowel fysieke als visuele verbindingen gemaakt. Waar we openingen nodig hadden, hebben we gewoon gaten in de muren gezaagd. Je kunt nu op meerdere

manieren van a naar b.” Niet alleen de routing, ook de werken vergaderruimtes zijn gevarieerd. “Als je geen vaste werkplek hebt, kun je kiezen waar je wilt werken binnen het gebouw: open of meer afgeschermd, afhankelijk van de werkzaamheden. Hoe minder vaak je hier bent, hoe flexibeler je je gedraagt. Uit andere projecten hebben we geleerd,

OPGELEVERD

Vakwerkhuis Delft

Nu biedt het Vakwerkhuis op een oppervlak van 1200 m2 een openbaar toegankelijk café met terras, plus werken vergaderplekken voor in totaal zo’n 100 mensen, waarvan 25 werkzaam bij Vakwerk Architecten. Ketelaars “Het was voor ons alleen veel te groot, dus je kunt hier werkplekken en vergaderruimtes

66_Opgeleverd_01L.indd 68

09-02-21 10:27

BOVEN Plattegrond begane grond. MIDDEN Plattegrond eerste verdieping.

Ontmoetingsplek

ONDER Axo-diagram van het Vakwerkhuis.

samenwerkingen. Ketelaars: “Alles staat nu op een laag pitje vanwege corona, maar in de toekomst is er weer ruimte voor initiatieven. Je kunt hier ruimte huren om te vergaderen, maar bijvoorbeeld ook voor bruiloften, theaterfestivals en lichtshows.” Het Ketelhuis speelt zo na jaren leegstand weer een belangrijke rol in Delft, als bruisende ontmoetingsplek en als duidelijke verbinding tussen de TU campus en de stad. www.vakwerkarchitecten.nl

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

66_Opgeleverd_01L.indd 69

OPGELEVERD

Doordat iedere ruimte zijn eigen karakter en verrassende elementen heeft, is het Ketelhuis een erg prettig gebouw geworden om in te werken. Ketelaars: “Ik hoor vaak van mensen die hier komen dat ze het in het echt nog mooier vinden dan op de foto’s.” Behalve het Arendsnest en de wandschildering zijn ook vergaderruimtes ‘Door de Muur’ en ‘De Uitkijk’ echte blikvangers – als glazen dozen prikken ze dwars door massieve muren. Ketelaars: “Een populaire vergaderplek is De Uitkijk, een soort skybox met de meeste zichtlijnen.Voor informeel overleg is het café heel geschikt.” In deze laagdrempelige ruimte met zijn warm eikenhouten bar halen Vakwerkers ’s ochtends koffie, na negenen zitten er mensen uit de buurt en rond lunchtijd bedrijven uit de omgeving. Juist doordat het Vakwerkhuis open is voor externen, vormt het een inspirerende broedplaats voor ideeën en

Vakwerkhuis Delft

dat je diversiteit moet bieden. Elke plek heeft iets speciaals. Zelf zit ik het liefst aan het Arendsnest.”

09-02-21 10:28

Google Brussel

OPGELEVERD

Google Brussel

OPGELEVERD

Ode aan België Techgigant Google staat bekend om zijn bijzondere kantoorinrichting. Het bedrijf stimuleert productiviteit door het juiste interieur. Ook het hoofdkantoor voor België werd flink onderhanden genomen.

PUUR interieurarchitecten ontwierp een duurzaam, meerlagig interieur met diverse vergaderen ontmoetingsruimtes, een café en restaurant, lounge, keukentjes en een goed geëquipeerde ontspanningszaal, uitgevoerd in overwegend traditionele Belgische materialen. “Opmerkelijk dat een Amerikaanse multinational met een Belgisch architectenbureau in zee wou gaan”, begint Jan

Geysen van PUUR, “want het is net zo makkelijk om Amerikaanse ontwerpers aan te duiden.”

Materiaalkeuze Google België is sinds tien jaar gevestigd in een modern kantoorgebouw, ontworpen door Jaspers-Eyers Architects, uitkijkend op het Leopoldpark in de Europese wijk. Uitgangspunt bij de

transformatie was een interieur dat, ook na verschillende bezoeken, steeds verrassend blijft. Een interieur dat niet in één keer volledig opgenomen kan worden, met verschillende lagen die complementerend op elkaar in grijpen en zorgen voor een boeiend geheel waarin kleuren en materialen samenkomen. De etages werden volledig gestript om de essentie van het gebouw bloot te leggen.

55_Opgeleverd_01L_0002.indd 70

09-02-21 10:29

TEKST Wouter Peeters FOTOGRAFIE Google/Stijn Bollaert

FOTO LINKS Roodkleurige bakstenen, een alledaags materiaal, werden op basis van digitale data door een robot tot Google-logo verlijmd. FOTO BOVEN Door het groen aan de binnenzijde van het gebouw vervaagt de grens tussen het interieur en het park buiten.

ken. In sommige ruimten werden houten koelbaffles aangebracht om een pergolaeffect te sorteren. De verhoogde vloeren, noodzakelijk voor databekabeling, werden behouden. Door de kernen volledig open te werken, creëerde PUUR één geheel en lopen voor en achterzijde

via de hoofdcirculatie in elkaar over. “De materiaalkeuze was volledig onze verantwoordelijkheid”, stelt Geysen. “De opdrachtgever verwachte heel veel van ons, terwijl hij zelf natuurlijk enorm onderlegd was.” De voorgestelde materialen werden Google op duurzaamheid, gezondheid en andere zaken gescreend.

OPGELEVERD

Verlaagde plafonds en systeemwanden, kunstmatige indelingen en bekledingen van draagstructuren werden alle verwijderd. De nieuwe hoogwaardige technieken werden vervolgens niet weggewerkt, maar los van het plafond aangebracht om de ruwheid en transparantie te benadruk-

Google Brussel

FOTO ONDER In de ruimtes direct aan het park kreeg een houten vloer, aangeboden door het Brussels Rotor, een tweede leven.

Bakstenen PUUR zocht innovatieve manieren om traditionele Belgische materialen te integreren in het Googlekantoor. Zo markeert een terrazzovloer de hoofdcirculatie op de verschillende verdiepingen en werden ook de werkbladen van de koffiezones in dit materiaal uitgevoerd. Golfplaten, soms gekleurd en geperforeerd om akoestisch materiaal achter te plaatsen, werden als tussenwanden of draagstructuren gebruikt.Verlichting is een technisch gegeven, maar waar mogelijk zorgen staande lampen voor een ludieke, huiselijke noot De oorspronkelijke onthaalbalie op de derde verdieping blokkeerde het uitzicht op het park en nam veel daglicht weg. Om dit te verhelpen, werd de nieuwe onthaalbalie een kwartslag gedraaid.

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

55_Opgeleverd_01L_0002.indd 71

09-02-21 10:29

FOTO BOVEN De trap is bedacht als een ‘display-element’ waarin Google innovaties kan tonen of een verhaal kan vertellen. FOTO MIDDEN De techniek werd in het zicht gelaten, volgens de interieurarchitecten passend bij een bedrijf dat innovatie uitstraalt. FOTO ONDER De houten vloer, afkomstig uit een magazijn waar heftrucks rondreden, werd opnieuw in het Google kantoor gelegd, geschuurd en behandeld.

OPGELEVERD

Google Brussel

“De wand achter de onthaalbalie toont aan waar Google voor staat”, aldus de Geysen. “Roodkleurige bakstenen, een doordeweeks Belgisch materiaal, lieten we op basis van digitale data door een robot verlijmen tot Google-logo. De robot tilde elke baksteen op, doopte die in lijm en bouwde de wand. Dat was wereldwijd de eerste keer dat een woord door een robot werd vormgegeven. Het resultaat is verbluffend en symboliseert de drive om continu te innoveren wat zo duidelijk in het DNA van dit Amerikaanse bedrijf zit.” De aangrenzende ruimtes, waaronder een wachtruimte, café en restaurant, kregen een

houten vloer die uit een magazijn komt waar er heftrucks overheen reden. De vloer werd plank voor plank gedemonteerd, geschuurd, behandeld en in het Googlepand geplaatst. Het volledige stadsplan van de stad Brussel wordt er op een grafische manier op Floatex-tapijtvloerbedekking weergegeven. Andere vloeren werden in hout en terrazzo uitgevoerd. Land van tegenstellingen Opmerkelijk is het gebruik van kathedraalglas dat nog vaak in oude Belgische gebouwen voorkomt. De wanden van de vergaderruimtes werden in dit ‘troebele’ glas uitgevoerd om privacy te waarbor-

55_Opgeleverd_01L_0002.indd 72

09-02-21 10:29

te combineren met uitlopende materialen, zoals hout, koper en plexiglas. Her en der zijn er kleine ruimten om individueel of in duo aan een videochat deel te nemen. Tegelijkertijd gelooft Google heel sterk in het landschapskantoor voor hun hoogopgeleide medewerkers. In de bibliotheek kunnen Googlers zich even afzonderen.Verspreid over de verdiepingen bevinden zich microkitchenarea’s als informele ruimten om zaken te bespreken waardoor die niet minder werkgerelateerd aanvoelen.

Google Brussel

eerbetoon aan Adolphe Sax, uitvinder van dit blaasinstrument. Belgische cultuur inspireerde ook de grafische laag grafische laag, die PUUR uitwerkte in samenwerking met designbureau TODAY. “België is een land van tegenstellingen”, zegt Geysen. “In een stad als Brussel wordt de grandeur van historische gebouwen probleemloos afgewisseld met moderne architectonische hoogstandjes en ambitieloze standaardoplossingen.” Die verschillen kregen in de bewegwijzering vorm door verschillende lettertypes te kiezen en die

OPGELEVERD

gen. “Het is alsof je door troebelwater kijkt: je ziet dat er iemand voorbij stapt of vergadert, maar niet wie het is”, zegt Geysen. De Belgische identiteit werd in het ontwerp geïntegreerd door middel van al dan niet subtiele verwijzingen. Zo zijn de strikjes op de wand in de vergaderruimte ‘Stromae’ een hint naar deze artiest, een bolhoed met daaronder de tekst ‘Ceci n’est pas une meeting room’ in een andere vergaderruimte verwijst naar kunstschilder Magritte en in nog een ander vergaderlokaal vormt de grafische tekening van een saxofoon een

FOTO BOVEN Traditionele, haast alledaagse Belgische materialen zoals golfplaten zijn gebruikt als tussenwanden. FOTO LINKSONDER Een graﬁsch stadsplan van Brussel werd digitaal op het tapijt geprint. FOTO RECHTSONDER Het interieur laat zich via een systeem van lagen en niveaus langzaam onthullen.

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

55_Opgeleverd_01L_0002.indd 73

09-02-21 10:29

FOTO BOVEN De boekenwand en leeslampen versterken het bibliotheekgevoel. FOTO LINKSONDER De werkbladen in de kofﬁezones zijn uitgevoerd in terrazzo.

Google Brussel

RECHTSONDER Resultaat van het interieurontwerp is een ongedwongen kantoorruimte die een nieuw, volwassen Google inluidt.

Amazing but humble

OPGELEVERD

Naar look & feel wou de opdrachtgever iets ongewoon dat tegelijk ook toegankelijk is: ‘amazing but humble’. De oorspronkelijke trap ruimde plaats voor een nieuw exemplaar, bestaande uit

een stalen frame en drie steektrappen, constructief opgebouwd uit witgelakte, stalen kokerprofielen. De draairichting sluit aan op de hoofdcirculatie en biedt uitzicht over het park. Geysen: “Het concept achter de trap, opgevat als

displayelement, is om het virtuele reëel te maken: wie zich op de trap begeeft, wandelt schijnbaar doorheen een fysieke zoekmachine.” Maatwerk werd ook toegepast voor zitbanken en bibliotheekkasten, terwijl Bulo tafels en stoelen leverde. Ook het gebruik en onderhoud van stoffering werd door beide partijen grondig geanalyseerd, net als de kleurencombinaties die voor elke verdieping verschillend zijn om de herkenbaarheid te vergroten. “Indien er een wishlist bestond met bedrijven waar ik als architect graag voor zou werken, zou Google daar in elk geval op gestaan hebben”, besluit Geysen. “Ik hou van uitdagende opdrachten waaruit we veel kunnen leren en dit was er zo een. Het mooiste compliment dat PUUR van de techgigant kreeg, is dat we de look van de ‘new Google’ hadden ontworpen.” www.puur.be

55_Opgeleverd_01L_0002.indd 74

09-02-21 10:29

PRODUCTINFORMATIE

Wandbekleding die bestand is tegen intensieve reiniging en desinfectie www.vescom.com

Vescom Protect biedt het complete pakket: vinyl wandbekleding die bestand is tegen de meest agressieve reinigings- en desinfectieproducten en -procedures, maar tegelijkertijd laat zien dat ‘steriel’ niet ‘klinisch’ hoeft te betekenen. Er is geen zichtbaar verschil tussen Vescom Protect en de overige vinyl wandbekleding van Vescom – de extra bescherming wordt geboden door een laagje transparante film. Deze beschermende film fungeert als een barrière: niet alleen voorkomt het laagje dat vuil in de wandbekleding terechtkomt, maar vormt het een oppervlak waarop vuil zelfs niet kan blijven plakken.Vescom Protect is daarom een zeer vlekbestendig product. Deze eigenschappen plus het feit dat het eenvoudig kan worden gereinigd, zorgen ervoor dat Vescom Protect ideaal is voor omgevingen waar de hoogste mate van hygiëne van cruciaal belang is.Verkrijgbaar in tien dessins, die een gevarieerd aanbod van texturen en kleuren bieden – van eenvoudig tot gestructureerd en van zachte neutrale tinten tot gekleurde tinten.

Meerdere toepassingen voor projectstoel PRODUCTINFORMATIE

www.byotten.nl / www.verywood.it

Very Wood produceert meubilair voor hospitality-, zorgen cruiseline projecten. Kwaliteitsproducten, geproduceerd van FSC-hout met het predicaat C.134.157. De fabrikant introduceert projectstoel Chelsea (ontwerp van This Weber), die is uitgevoerd in essenhout met losse zit- en rugpanelen, en in ieder gewenste kleur (beits of lak) en stoffering geleverd kan worden. Eventueel is voor de zorgsector een verhoogde rug beschikbaar en kunnen afmetingen gepersonaliseerd worden. Chelsea wordt onder meer toegepast in een zorgomgeving. Ook werd dit model recent nog verkozen als concertzaalstoel in het bekroonde project Musis Sacrum in Arnhem, van Van Dongen-Koschuch Architects & Planners. Chelsea is leverbaar in vier standaard uitvoeringen: side chair (rughoogte 82 cm, zithoogte 48 cm). arm chair (rughoogte 82 cm, zithoogte 48 cm, armleggerhoogte 66cm cm), met gestoffeerde rug en met houten rug. De collectie Very Wood wordt door Byotten op de markt gebracht en omvat 33 producten, merendeel stoelen, enkele lounge fauteuils, benches, hockers en tafels.

Uitbreiding van Duits designduo www.kusch.com/nl

Als uitbreiding op het bestaande Creva-Soft-programma, dat het Duitse designduo kaschkasch voor Kusch+Co in 2018 heeft ontworpen, wordt nu ook de softseating in diverse vastgestelde configuraties geïntroduceerd. Alle elementen zijn in diverse kleurcombinaties leverbaar en waar nodig voorzien van elektrificatie. De combinatie van een strak gestoffeerde romp met zachte kussens, eventueel afgewisseld met tafelbladen, maakt het programma elegant en comfortabel. Het onderstel is zowel in metaal als in hout verkrijgbaar, waarbij de laatste variant vanzelfsprekend kan worden gebeitst in diverse kleuren. Een compleet, functioneel en vriendelijk programma wat passend is in alle nieuwe kantoorconcepten, zoals Habitoor en Clubhuis.

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

22_Product_01L_0002.indd 75

09-02-21 12:02

PRODUCTINFORMATIE

Plug&play-stoel voor thuis en op kantoor www.sedus.com

Dankzij de ranke vormgeving en de vele kleuren stoffering past de se:motion-stoel van Sedus in elk interieur. Zowel de zitting als rugleuning zijn zeer comfortabel en bieden een ergonomische zithouding. Het kinematische bewegingsconcept en de armleggers met snelverstelling maken de se:motion een echte plug&play-stoel: optimale bewegingsvrijheid zonder ingewikkelde knoppen. De se:motion is leverbaar in lichtgrijs of zwart frame. De zitting is leverbaar in diverse stoffen uit de collecties van Gabriel en Kvadrat. CAD-data en afbeeldingen zijn beschikbaar via www.sedus.com.

Verrassend aanbod aan kleuren, structuren en dessins www.leoxx.nl

PRODUCTINFORMATIE

De FleXXeco-tapijttegelcollectie van Leoxx is gemaakt van duurzaam Econylgaren - een 100 procent gerecyclede en recyclebare vezel (polyamide 6). De collectie biedt een verrassend aanbod aan kleuren, structuren en dessins. Door de systematische kleuropbouw van de collectie, laten de verschillende kwaliteiten zich uitstekend met elkaar combineren. Naast het bekende 50 x 50 cm-tegelformaat is een aantal kwaliteiten beschikbaar in plankformaat 25 x 100 of 50 x 100 cm. Dit biedt ontwerpers nog meer vrijheid in het creëren van een uniek en onderscheidend vloerontwerp. De collectie is geschikt voor projecten die volgens Leed- en Breeam-certificatie gebouwd worden en direct uit voorraad leverbaar. Daarnaast zijn de FleXXeco-vloeren moeiteloos te combineren met meerdere harde vloerencollecties van Leoxx.

Oplossing voor een goed daglichtritme in een zorginstelling www.uniﬁt.nl/producten/casambi

De laatste jaren is uit meerdere onderzoeken gebleken dat het welzijn van inwoners van een zorginstelling belangrijk verbeterd kan worden door aandacht te schenken aan de verlichting. Dit geldt met name voor mensen die niet veel buiten komen. Door gebruik te maken van Casambi Smart Lighting met geïntegreerd dagritme (of circadiaans ritme), kan gezonde verlichting eenvoudig worden geautomatiseerd. Kleine draadloze modules koppelen lampen aan de Casambi-app.Vervolgens kunnen de uren van de dag gekoppeld worden aan de gewenste kleurtemperatuur. Hier kan een standaard grafiek voor worden gebruikt, een persoonlijk aangepaste grafiek of een grafiek uit een ander systeem. Eventueel kan dit worden gecombineerd met daylight harvesting: de verlichting hoeft niet vol aan als de zon al raampartijen naar binnen schijnt. In het Ulster Hospital is deze geautomatiseerde vorm van verlichting gerealiseerd. Deze Bluetooth Low Energy-oplossing is toe te passen in iedere ruimte.

22_Product_01L_0002.indd 76

09-02-21 12:02

PRODUCTINFORMATIE

Robuuste buitenstoelen, bestand tegen bijna alle weersomstandigheden www.bero-agencies.com / www.dietiker.com

Na een jaar van beperkende Covid-maatregelen, twee lockdowns en gesloten horeca, kijken velen er naar uit dat de terrassen weer open mogen. Tijd om aandacht te besteden aan de Felber Outdoor Collection, van het Zwitserse merk Dietiker. De inspiratie voor het ontwerp is gebaseerd op een Dietiker-stoel uit de veertiger jaren van de vorige eeuw. De zitting en rugleuning van de Felber C18-terrasstoelen zijn gemaakt van ergonomisch gevormde aluminiumplaat.Voor extra zitcomfort is optioneel een weersbestendig zitkussen leverbaar. De bijpassende T18-tafel wordt zowel rond als vierkant geleverd, zo ook een statafel. In vijf geselecteerde kleuren, twee maatvoeringen en twee frametypen, biedt de klapbare tafelserie een grote variëteit. De tafels kunnen oneindig gekoppeld worden. Dankzij de robuuste poedercoating zijn de stoelen en tafels bestand tegen bijna alle weersomstandigheden. De Felber Outdoor Collection wordt voor Dietiker op de markt gebracht door Bero Agencies.

Ideale combinatie PRODUCTINFORMATIE

www.baars-bloemhoff.nl

Baars & Bloemhoff biedt met de nieuwe Pfleiderer DST-collectie een ideale combinatie van unieke decoren, verbeterde structuren en hoogwaardige dragermaterialen. De verbeterde standaard structuur Sandpearl (SD) is een nieuwe aanwinst voor de collectie en is universeel toepasbaar voor bijna alle decors. Omdat het hout dat gebruikt wordt in de Duropal HPL en de Thermopal melaminecollectie afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen, dragen beide collecties het Blauer Engel-certificaat.Via Greenwaste worden zaagresten en ander resthout ingezameld om het vervolgens, na verwerking in de fabriek van Pfleiderer in Duitsland, nieuw leven in te blazen. Door de combinatie van een unieke samenstelling en het recyclingproces, is Thermopal gemelamineerd spaanplaat Cradle-toCradle Bronze gecertificeerd.

Voor elke toepassing een geschikte leddimmer of -sturing www.klemko.nl

Voor elke type ledlamp heeft Lumiko nu een geschikte leddimmer: klein vermogen 1-100W, groot vermogen tot 600W, een fase aan- of afsnijding-dimmer, een duo-dimmer en een Zigbee of Z-wavedimmer. Dit is slechts een selectie uit het nieuwe assortiment.Vrijwel alle dimmers zijn tweedraads aan te sluiten, wat een snelle montage garandeert. Alle druk-/draaidimmers zijn voorzien van een 4 mm as, inclusief 6 mm as-adapter, zodat vrijwel alle merken afdekplaten op deze dimmers te monteren zijn.Vervolgens heeft Lumiko ook nog een dimmer voor het draadloos of centraal aansturen van verlichting. De slimme en universele modules van de leverancier communiceren draadloos met bestaande protocollen, zoals Zigbee en Casambi, en zijn te bedienen via de muur, de app of zelfs met spraak.

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

22_Product_01L.indd 77

09-02-21 12:04

PRODUCTINFORMATIE

Knusse ruimteverdeler www.buzzi.space

Nu mensen meer en meer thuis werken, krijgt het kantoor steeds vaker een andere invulling.Voor sommigen is het vooral een plaats geworden om te vergaderen, samen te werken en collega’s te ontmoeten.Voor andere bedrijven, waar werknemers fulltime op kantoor werken, is het belangrijk om de nodige fysieke afstand te creëren. BuzziShield Hook is een knusse ruimteverdeler waarmee in no-time privé-werkplekken én kleine vergaderplekken worden gecreëerd. Zonder een kille, afstandelijke sfeer binnen te brengen. Hij voegt een onverwacht designelement toe dankzij zijn volumineuze gestoffeerde body en elegante curve. Hij helpt meteen ook het geluid te dempen. Bovendien is BuzziShield Hook licht, gemakkelijk verplaatsbaar en een duurzame investering: de gebruiker creëert een nieuwe plek in no-time en verhuist hem gemakkelijk overal heen, ook naar een ander kantoor.

Machtig, maar gebalanceerd uitzicht www.primabad.nl

PRODUCTINFORMATIE

Yin en Yang. De badmeubelserie Rise van Primabad biedt de optie tussen verschillende tegenpolen. Stijlvol keramiek met een fijne bladlijn of stoer en robuust beton in drie krachtige kleuren en verfijnd met afdekblad en opbouwkommen. Gecombineerd met het sterke lijnenspel van tussenliggende ladefronten zorgt dit voor een machtig, maar gebalanceerd aanzicht. De onderkasten kennen een uitvoering die bijzonder fraai oogt en zijn voorzien van luxe laden met sluitdemping. Diverse greepvarianten zijn mogelijk, van opbouwgrepen tot verschillende greeploze oplossingen. Bedieningsgemak ten top. Meubel Rise is leverbaar in vijf breedtematen (60, 80, 100, 120 en 141 cm), 33 melamine en zes acryl corpus- en frontkleuren.

Goede gezondheid én werkcomfort www.rohde-grahl.nl / www.nowystyl.com

De nieuwe eModel 2.0 mini biedt alle functies van een standaard zit/sta-bureau in een kleine vorm. Het eenvoudige ontwerp en de mobiliteit maken van eModel Mini de ideale oplossing wanneer de gebruiker zowel staand als zittend wil werken, maar slechts beperkt de ruimte heeft. Dankzij de elektrische hoogteverstelling kan de nieuwe eModel 2.0 mini elke taak aan. Het bureau zorgt voor een goede gezondheid én voor werkcomfort.

22_Product_01L.indd 78

09-02-21 12:04

PRODUCTINFORMATIE

Gestroomlijnde klasse www.sylvania-lighting.com

Optix Linear-armaturen van Sylvania hebben een slank en onopvallend ontwerp. Inbouw-, opbouw- en pendelarmaturen zijn mooi te combineren in één lichtplan. Een ideale oplossing in vele projecten, zoals in kantoren, scholen en datacenters. Optix Linear kan individueel geplaatst worden of in lichtlijnen voor een continu, naadloos lichteffect. De hoogrendements optieken van Optix (UGR<19) bieden verhoogd visueel comfort met een kleurweergave CRI90. De producten zijn beschikbaar met kleurtemperatuur warmwit (3000K), neutraal wit (4000K) en Tunable White (3000-6000K). Bovendien zijn er versies met slimme SylSmart technologie. Krachtige prestaties: lichtopbrengst tot 3650lm en rendement tot 131lm/W.

Nakomelingen met een beetje ‘swing’ www.blastation.com / www.mooiwerken.nl

PRODUCTINFORMATIE

Honken van Blå Station heeft twee nieuwe nakomelingen – de X40 en X46 – een royale en comfortabele stoel in twee verschillende hoogtes, voor zowel restaurants en vergaderruimtes als thuis. Thomas Bernstrand, ook de ontwerper van de oorspronkelijke Honken-familie, behield bij de nieuwe X40 en X46 het robuuste frame met strekmetaal, waarbij de gedetailleerd vormgegeven stalen buizen nu ook het slede-onderstel van de stoel vormen. Beide modellen laten zich gemakkelijk onder elke tafel schuiven, en geven net dat beetje ‘swing’ dat je nodig hebt om niet moe te worden tijdens een lange zit.

Whiteboard voor nieuwe vormen van werken www.studiovix.nl

StudioVIX introduceert SNIP – een nieuw stijlvol, flexibel en veelzijdig whiteboard voor de thuiswerker en het nieuwe flexwerken. SNIP heeft een hoogwaardig magnetisch keramisch schrijfoppervlak, dat wit blijft en krasvast is, en is omgeven door een sierlijke gepoedercoate stalen lijst. De geometrische compositie van lijnen en vlakken is strak en mooi afgewerkt. SNIP is als een notitieboekje dat je gemakkelijk overal mee naar toe kunt nemen en overal kunt plaatsen – binnen, buiten, thuis, bij de klant of op kantoor, in het werkcafé of restaurant (ook voor een welkomstboodschap of het menu). SNIP is voorzien van een slim muurplankje waarop hij kan worden geplaatst, heeft een uitklapbare achterpoot waarmee hij overal kan worden neergezet, twee verborgen wieltjes om van plek tot plek te rollen, een verborgen handgreep aan de achterzijde, en optioneel flexibele haken om opgehangen te worden – aan de muur, aan een rail of aan de deur. Daarbij oogt SNIP in elke stand elegant en past hij door de huiselijke uitstraling ook in elk thuiskantoor. SNIP is ontworpen door Kitty de Groot & Menno Masterbroek en wordt volledig in Nederland vervaardigd.

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

22_Product_01L_0003.indd 79

09-02-21 10:05

ETCETERA

De veerkracht van designers in crisistijd Nederlandse ontwerpers staan wereldwijd bekend om hun originaliteit en gedurfde innovaties, en hun werk dringt door tot in de haarvaten van onze maatschappij. Design is overal en de wereld lijkt maakbaar. Daaraan dragen de ontwerpers bij, met hun onorthodoxe methoden en creatieve kracht. Al treft de coronacrisis de creatieve sector ingrijpend, de grote maatschappelijke en economische uitdagingen waar de wereld voor staat bieden ook veel kansen. Over hoeveel veerkracht beschikt de ontwerpsector, en hoe draagt ze bij aan de noodzakelijke transities? Allerlei antwoorden op deze vragen worden gegeven in het Dutch designers Yearbook. Het door nai010 in samenwerking met de BNO uitgegeven boek beschrijft het designjaar 2020 en geeft een openhartige inkijk in wat designers nu denken en maken. Ook blikt het Dutch designers Yearbook vooruit. In tal van essays, dialogen en interviews, opvallend eindexamenwerk van Nederlandse ontwerpopleidingen, prijswinnend werk en portretten van beeldbepalende designhelden als Simon Dogger, Kiki van Eijk, Bernard Lenger, Anna Dienemann, Jan des Bouvrie, Christien Meindertsma, Taco Carlier, Harald Dunnink en Bas Timmer, wordt een doorwrocht en prettig leesbaar

beeld gegeven van de veerkracht van ontwerpers in deze tijden van crisis en de waarde van design voor de uitdagingen van morgen. In haar voorwoord schrijft BNO directeur Madeleine van Lennep dat het alweer vijf jaar is dat het laatste Dutch Design Yearbook verscheen. Het nu verschenen boek heeft dus een iets andere titel, die volgens Van Lennep ook een accentverschuiving aangeeft: de aandacht is verlegd naar de ontwerpers zelf, wat niet alleen beter past bij de designcommunity, maar ook bij een tijd en omstandigheden die die community onverbiddelijk confronteren met ‘menszijn’ – de menselijke maat, de mens in relatie tot de dingen en de systemen. www.nai010.com/nl www.bno.nl

Verfrissende blik op het imago van Nederland

ETCETERA

Van 2 april tot en met 24 oktober staat het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen geheel in het teken van toerisme. De opkomst van het COVID-virus plaatst het toerisme zoals we dat kennen in een ander perspectief: in plaats van buitenlandse toeristen zijn het nu Nederlanders die in eigen land op vakantie gaan. De Hollandse molens, de tulpenvelden, de Volendammer hul - het iconische kanten kapje - en de kaasmarkten zijn nog steeds geliefd. In 2021 zoomt het Zuiderzeemuseum in op beeldiconen die hebben bijgedragen aan het typische beeld van Nederland in het buitenland.Veel van deze karakteristieke Nederlandse iconen hebben hun oorsprong in het Zuiderzeegebied. Waar ze vandaan komen, wat hun functie was en hoe ze het beeld van Nederland zijn gaan bepalen is te zien in de tentoonstelling Must See.Vijftien creatieve talenten uit de wereld van kunst, design, mode

en fotografie hebben speciaal voor de tentoonstelling een kunstinstallatie ontworpen, waarbij ieder één kenmerkend Nederlands icoon als uitgangspunt heeft genomen. In het binnen- en buitenmuseum laten de installaties de bezoekers op een andere manier kijken naar bekende Nederlandse iconen en worden ze mee ‘op reis’ genomen langs een reeks typerende iconen die hebben bijgedragen aan het imago van Nederland waar we nu in meer of mindere mate trots op zijn.Van kaas tot klederdracht en van fiets tot visserij, maar ook de beroemde Hollandse luchten, dijken en waterwerken worden in Must See op een eigentijdse manier gevisualiseerd, door kunstenaars en ontwerpers als Lex Pott, Boris Maas, Dana Dijkgraaf, Studio Kars + Boom, Jolan van der Wiel en Das Leben am Haverkamp. De installaties prikkelen en bevragen de bezoeker, en werpen een nieuw licht op wat we al

kennen. Waarbij ook het spanningsveld tussen echt en nep, de impact van het massatoerisme en de voordelen van een vakantie in eigen land aan bod komen. Zo geeft Must See een verfrissende blik op het imago van Nederland. Must See is een tentoonstellingsconcept van curator Anne van der Zwaag in opdracht van het Zuiderzeemuseum. zuiderzeemuseum.nl

Klomp, door modeontwerper Lisa Konno.

33_Etcetera_01L.indd 80

10-02-21 10:41

Vakbeurzen Brussel 27 februari - 7 maart

Batibouw (virtueel)

Beurzen in 2021 en 2022

www.batibouw.com Frankfurt a. M. 11– 15 maart

ISH digital ish.messefrankfurt.com Londen 25 – 27 mei

Clerkenwell Design Week www.clerkenwelldesignweek.com Utrecht 2 – 4 juni

Vakbeurs Facilitair & Gebouwbeheer www.vakbeursfacilitair.nl

Zoals bekend is door de Corona-crisis een groot aantal vakbeurzen (opnieuw) doorgeschoven. Zo slaan onder meer Ambiente in Frankfurt en Domotex in Hannover na eerder uitstel nu een jaar over en vinden pas weer in 2022 plaats; ze bieden wel een alternatieve ‘digitale dag’ – op 20 april respectievelijk 20 mei. Design District meldt dat het ook in juni nog niet verantwoord is om duizenden mensen bij elkaar te brengen en dat de volgende editie dit najaar plaatsvindt; locatie en data zijn nog niet bekend. INTERIEUR Kortrijk, dat van oktober 2020 naar dit najaar was verplaatst, slaat nu toch ook een jaar over en vindt pas weer in 2022 plaats. INTERIEUR kondigt wel een (zowel fysiek als digitaal) nieuw event aan voor dit najaar – CHAIRS. De beurskalender hiernaast is uiteraard weer onder groot voorbehoud, wat ook geldt voor de expositiekalender op de volgende pagina: de musea in Nederland zijn (bij het sluiten van deze Pi) immers nog gesloten. Kijk voor actuele informatie ook op de website van Pi – www.pi-online.nl.

Milaan 5 – 10 september

Salone Internazionale del Mobile www.salonemilano.it

ISH digital 2021

Paris-Nord Villepinte 9 – 13 september

Maison&Objet www.maison-objet.com Gorinchem 12 – 14 september

Interieur Collectie Dagen www.interieurcollectiedagen.nl Utrecht 15 – 17 september

MaterialDistrict Utrecht rotterdam.materialdistrict.nl Londen 18 - 26 september

London Design Festival www.londondesignfestival.com Eindhoven 16 – 24 oktober

Dutch Design Week

De ISH in Frankfurt, ’s werelds belangrijkste beurs voor sanitair, verwarming, energie en klimaat- en installatietechniek, vindt op de oorspronkelijke data (22 tot en met 26 maart) volledig als digitaal evenement plaatst. Het doel is om exposanten, bezoekers, experts en journalisten vijf dagen lang met elkaar te verbinden, te voorzien van hoogwaardige informatie en een uitgebreid programma van events te bieden. Zo toont het onderdeel ‘Pop up my Bathroom’ drie badkamertrends voor de ISH digital – de Smart Bathroom (vol innovatieve technologie); de Green Bathroom (ecovriendelijke producten, ontwerpen en materialen, water- en energiebesparing); en de Living Bathroom (de badkamer als ‘lifestyle space’). Op de website www.pop-upmy-bathroom.com zullen tal van referentieprojecten en een overzicht van trends, materialen en nieuwe producten zijn te zien. Andere belangrijke onderwerpen zijn hygiëne in de (openbare) sanitaire ruimte en slimme digitalisering van drinkwaterinstallaties. Er komen verschillende live- en on-demand streams van events en een systeem voor het online maken van (chat) afspraken tussen bezoekers en exposanten.Via de website van de Messe Frankfurt zijn tickets voor de digitale editie van ISH verkrijgbaar.

www.ddw.nl

ish.messefrankfurt.com Milaan 22 – 25 november

Made Expo Utrecht

30 november – 4 december

Nationale Onderwijs Tentoonstelling www.not-online.nl

2022 Frankfurt 11 – 14 januari

Heimtextil www.heimtextil.messefrankfurt.com Hannover 13 – 16 januari

Domotex www.domotex.de Keulen 17 – 23 januari

imm cologne www.imm-cologne.de Paris-Nord Villepinte 21 – 25 januari

Maison&Objet www.maison-objet.com Stockholm 8 - 12 februari

Stockholm Furniture Fair www.stockholmfurniturefair.com Dit overzicht werd met zorg samengesteld. In verband met onvoorziene omstandigheden kan geen verantwoordelijkheid worden genomen voor de volledige juistheid ervan.

Wiki Women Design Met het onlangs gelanceerde project Wiki Women Design (WWD) wil het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) bijzondere vrouwen die hun stempel hebben gedrukt op het ontwerperfgoed in België uit de schaduw van de geschiedenis halen. Heel wat vrouwen droegen bij aan de ontworpen omgeving – van (interieur)architectuur en grafisch ontwerp tot mode en productdesign. Toch bleven velen van hen onder de radar van erfgoedinstellingen, onderzoekers en verzamelaars, en daardoor ook buiten beschouwing van de canon. WWD wil deze vicieuze cirkel doorbreken, vrouwelijke contributies aan de Belgische ontworpen omgeving in de bekendheid brengen en bijdragen aan een meer inclusieve geschiedenis. Met het ontsluiten van de bijdrages van vrouwelijke ontwerpers op Wikipedia wil het project ook bijdragen aan het creëren van vrouwelijke rolmodellen voor toekomstige ontwerpers en aan gendergelijkheid in de ontwerpdisciplines. Met Wikipedia als universeel platform, schrijfsessies als middel en vijf gerenommeerde vrouwelijke ontwerpers als ambassadrices, wil WWD de achterstand inhalen. Een belangrijke doelstelling van WWD is het lokaliseren en kenbaar maken van archiefmateriaal of collectiestukken van vrouwelijke ontwerpers. Samen met de ambassadrices – Oana Bogdan (BOGDAN & VAN BROECK), Sara De Bondt (Sara De Bondt Studio, KASK), Stefanie Everaert & Caroline Lateur (Doorzon) en Linde Freya Tangelder (Destroyers/Builders) en tal van partners zet het VAi Wikipedia in om deze vrouwen zo ‘Googleable’ te maken, essentieel voor de kennisverwerving, geschiedschrijving en zichtbaarheid. Bovendien viert Wikipedia zijn 20e verjaardag, de perfecte aanleiding om WWD te lanceren. Het sluitstuk van het project is een internationaal symposium op 23 september 2021, met uiteenzettingen van projectdeelnemers, onderzoekers, professionals en internationale experten. Hiernaast kunnen geïnteresseerden deelnemen aan locatiebezoeken aan gebouwen, archieven en collecties die het cultureel erfgoed van vrouwelijke ontwerpers illustreren en waaraan WWD meer zichtbaarheid wil geven. wikiwomendesign.be

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

33_Etcetera_01L.indd 81

ETCETERA

www.madeexpo.it

10-02-21 10:41

Tentoonstellingen

LONDON CALLING SINGAPORE

Design Museum, Brussel

Bart Eijking heeft een Design & Build

t/m 29-8 Standing Stones t/m 3-10 Belgisch design adamuseum.be

bedrijf in Londen en Patrick de Louwere werkt als architect/design director in Singapore. Samen zijn zij eigenaar en creative director van het Nederlandse

Designmuseum, Gent

meubelmerk Studio Lawrence. De

27-3 t/m 22-8 Het Bureau – de evolutie van het schrijfmeubel. Home Stories – 100 Years, 20 Visionary Interiors www.designmuseumgent.be

column is een briefwisseling tussen hen en bekijkt ontwikkelingen in Azië en Groot-Brittannië door Nederlandse brillen.

Design Museum Den Bosch t/m 21-3 Victor Papanek: The Politics of Design t/m 3-10 Radical Austria – Everything is Architecture www.designmuseum.nl

Textielmuseum, Tilburg t/m 12-9 Gedachtespinsels | Dutch Design door Kiki van Eijk t/m 13-6 Rode draden | Oude en nieuwe verhalen in kunst en design www.textielmuseum.nl

Museum De Lakenhal, Leiden t/m 27-6 Claudy Jongstra www.lakenhal.nl

Yksi Expo, Eindhoven t/m 14-3 Rethinking Plastic www.yksiexpo.nl

CIAP Genk t/m 14-3 Sasha Litvintseva & Beny Wagner / A Demonstration www.ciap.be

CID, Grand-Hornu t/m 7-3 Plant Fever. Naar een plant-gericht design www.cid-grand-hornu.be

Kantoor post-covid Nu we allemaal vanuit huis werken, ben ik op de uitkijk naar goede ideeën voor het toekomstige kantoor. Helaas staat Londen in het teken van Brexit & Covid puinruimen, geen tijd voor reflectie. Daarbovenop is men hier buitengewoon gehecht aan status, en de status die een eigen kantoor met zich meebrengt in hartje Londen is niet mis. Gelukkig staat de Nederlandse kantoorgebruiker open voor experimenten. In 1996 zagen we de baanbrekende introductie van AGW (Activiteit Gerelateerd Werken) door Erik Veldhoen in het nieuwe hoofdkantoor van Interpolis te Tilburg. Niet lang daarna had iedereen zijn mond vol van ‘Flexplekken’ en ‘Het Nieuwe Werken’, vernieuwing op kantoor was niet meer weg te denken. Volgens Veldhoen + Company: “…herkent en erkent AGW dat verschillende mensen, verschillende activiteiten verrichten tijdens hun dagelijkse werkzaamheden. En dus ook verschillende behoeftes hebben op het gebied van werkomgeving. Door een omgeving te ontwikkelen die op dit principe gebaseerd is, creëer je niet alleen een ruimte die past bij de werkzaamheden, maar ook een cultuur van connectie, inspiratie, vertrouwen en autonomie.” Kort door de bocht gingen we na Interpolis met zijn allen van een gesloten kantoor, alleen of gedeeld met een collega, wat vergaderruimtes en een kantine naar een dynamisch evenwicht van concentratieplekken, werken in teamverband, een tweegesprek, vergaderen, ontspannen en een restaurant. Bijna te mooi om waar te zijn: minder vierkante meters met productievere werknemers. De invloed van Erik Veldhoen strekte zich ook uit naar het ontwerp van het kantoor. Hij overtuigde bestuurders een deel van de besparing terug te geven aan design, bij voorkeur Dutch Design. Hij is zonder twijfel de grondlegger van het moderne Nederlandse kantoor en misschien reikt zijn roem nog wel verder. Met het internationale succes van de flexplek, de verdere opmars van de service-economie en een leger ZZP-ers kon de introductie van grootschalige commerciële flexwerkruimtes niet lang op zich laten wachten – zie het succes van bedrijven als WeWork, Spaces en Seats2Meet.

DeSingel, Antwerpen

ETCETERA

t/m 28-3 Unfolding the Archives #2 Juliaan Lampens Schenk Hattori. Translations / SUGIBERRY. Meanings / Back from Japan desingel.be

Stedelijk Museum, Amsterdam t/m 21-3 Van Thonet tot Dutch Design – 125 Jaar wonen in het Stedelijk www.stedelijk.nl

Het Nieuwe Instituut, Rotterdam t/m 11-4 Lithium t/m 12-7 Atelier Nelly en Theo van Doesburg hetnieuweinstituut.nl

De Domeinen, Sittard t/m 30 mei Kunst & Kunststof. Ontwerpen voor een betere wereld www.dedomijnen.nl, www.yksiexpo.nl

Als we anno nu het AGW verder verrijken met onze nieuwe activiteiten: thuiswerken, avondklok Zoom- & Microsoft Team Meetings, thuis onderwijs en lockdown, waar komen we dan uit? Is het resultaat nog wel een kantoor? Waarom zouden we überhaupt teruggaan naar kantoor? Is er nog wel toekomst voor WeWork nu thuiswerken de nieuwe norm is? Als ik het goed zie en lees willen mensen Post-Covid meer waardevolle persoonlijke interactie, dichter bij huis en familie, dichter bij de natuur en duurzamer leven en werken. Met andere woorden, het einde van het kantoor als statussymbool. De ingebruikname in 2017 van Apple Park, One Apple Park Way in Cupertino, California, ontworpen door Foster + Partners, een megalomane ‘grondkrabber’ voor 12.000 medewerkers, was bij nader inzien geen spannend nieuw begin maar het begin van het einde. Ik voorzie een zonnige toekomst voor kleinere en duurzame kantoren met 20 tot 50 al dan niet flexibele werkplekken. Waar vaste medewerkers en ZZP-ers naast hun werk vanuit huis samen komen om een gemeenschap te bouwen, te werken in teams, om kennis te delen en te ontvangen. Sommige van die kantoren staan op de hei, andere aan zee, weer andere in de stad en sommige in een dorp. Misschien staat er wel één in de Bourgogne of op Ibiza. Dit kunnen kleinere WeWork oplossingen zijn, maar een parelsnoer van deze kantoren kan ook de ruggengraad van een netwerk of bedrijf vormen. Kleinschaliger, duurzamer, beter verankerd in het lokale netwerk en menselijker. Groet uit Londen!

33_Etcetera_01L.indd 82

10-02-21 10:41

Interieurs met beleving

Foto: Stefan Marquardt, Oberursel

TAPIJT

Ga voor meer informatie naar www.brunner.nl of bezoek onze showroom. Edisonstraat 3

5051 DS Goirle

T+31 (0) 13 534 9167

KARPETTEN www.donkersloot-tapijt.nl 22_Cover_01R.indd 2

TEGELTAPIJT Pi editie 1 2021.indd 1

09-02-21 11:59 29-1-2021 14:19:21

22_Cover_01R.indd 1

sinds 1989

verschijnt tweemaandelijks

www.pi-online.nl

THEMA ZORG EN WELZIJN Amphia Ziekenhuis Breda Rosa Spier Huis Laren (NH) De Drie Platanen Oostende KV13 eerstelijnshuis Dordrecht Zorgkliniek Antes Poortugal

8 14 22 28 32

Column EGM interieur

PRODUCTDOSSIER PROJECTSTOFFERING Interview Marjan Veltkamp, Fields 42 Productinformatie projectstoffering 46 OPGELEVERD Gebouw KB Arnhem Dorpshuis Zwanenburg Vakwerkhuis Delft Google Brussel

50 58 64 70

PRODUCTINFORMATIE ETCETERA LONDON CALLING SINGAPORE

75 80 82

FEBRUARI - MAART 2021 | #1 | JAARGANG 32

09-02-21 11:59

Pi 1-2021

Articles inside

LONDON CALLING SINGAPORE

PRODUCTINFORMATIE

Productinformatie projectstoffering

Column EGM interieur

Zorgkliniek Antes Poortugaal