Jaargang 112 | Nummer 4 | April 2020
ZuivelZicht
Wereldzuivelmarkt in het ongewisse door coronacrisis
JA A RCI JFE R S 20 19 Zuivelconcerns kijken terug op jaar van ‘sterke vooruitgang’
AGROZORG W I JZER Voor de onverstoorbare boer die dreigt vast te lopen
MILKOSCAN™ FT3 g3 7%2%,$3 %%234% ).4%,,)'%.4% -%,+ !.!,9:%2 &/33 PRESENTEERT -ILKO3CAN© &4 DE NIEUWE INTELLIGENTE MANIER OM EEN BREED ASSORTIMENT AAN VLOEIBARE EN SEMI VLOEIBARE ZUIVELPRODUCTEN TE ANALYSEREN MET LAGERE BEDRIJFSKOSTEN EN EEN ONGEKENDE BETROUWBAARHEID VAN DE RESULTATEN -ILKO3CAN© &4 BIEDT DE MEEST UITGEBREIDE EN NAUWKEURIGE SCREENING WAARBIJ UW MELK IN SLECHTS SECONDEN WORDT GECONTROLEERD OP BEKENDE OF ONBEKENDE PRODUCTVERONTREINIGINGEN -ILKO3CAN© &4 IS ONDER ANDERE OOK GESCHIKT VOOR CHOCOLADEMELK DRINKYOGHURT EN 70# TE TESTEN .AAST DE PARAMETERS VET EIWIT VASTE STOF EN VRIESPUNT ZIJN ER NOG MEER BESCHIKBAAR $ANKZIJ HET {3MART &LOW{ SYSTEEM DETECTEERT DE -ILKO3CAN© &4 ELK MONSTER PAST ZICH AUTOMATISCH DAAROP AAN EN LEVERT SNEL RESULTATEN $E SNELLE BESCHIKBAARHEID MAAKT SNELLE BESLISSINGEN MOGELIJK EN LEIDT TOT EEN HOGERE PRODUCTIVITEIT /OK TOE AAN EEN INTELLIGENTE KEUZE .EEM VRIJBLIJVEND CONTACT OP MET &/33 "ENELUX " 6 VIA TELEFOONNUMMER OF EMAIL FOSSBEN FOSS NL
WWW FOSS NL
INHOUD
6
24
14 Visie 6
Thom Huppertz De missie van de nieuwe zuivelhoogleraar
8
AgroZorgwijzer Voor de onverstoorbare boer die dreigt vast te lopen
Markt 24 Analyse Europese kaasexporteurs zetten meer af tegen hogere prijs
29 Marktcijfers De internationale zuivelmarkt in één oogopslag
10 Rabo-analyse Coronacrisis drukt stempel op de wereldzuivelmarkt De Mittelland-fabriek van Emmi in het Zwitserse Suhr.
14 Nieuwe Wegen De strategie van Matthijs Baan
Foto: Emmi
Bedrijf 18 Jaarcijfers Hoge groeipercentages in boekjaar 2019, maar een vervolg lijkt er niet in te zitten
20 Müller Lagere omzet schudt Duitse zuivelonderneming wakker
www.zuivelzicht.nl
22 Glanbia
MEDEDELING De wereld ziet er sinds kort iets anders uit. De levens van ons allemaal worden op ingrijpende wijze beïnvloed door het coronavirus. De gevolgen daarvan zijn voelbaar, ook bij BDUvakmedia, uitgever van ZuivelZicht. Toch blijven we in deze lastige, onvoorspelbare tijd ons uiterste best doen u zo goed mogelijk te informeren. Dat valt met de almaar veranderende omstandigheden soms niet mee. Het vraagt om aanpassingsvermogen. Mogelijk worden wij de komende periode door de omstandigheden gedwongen uitgaven te combineren of de verschijningsfrequentie enigszins aan te passen. We hopen hierbij uiteraard op uw begrip. BDUvakmedia
Ieren zoeken nieuwe afzetmarkten
ZuivelZicht april 2020
3
ZuivelZicht
ZI JLI JN
ZuivelZicht is een uitgave van BDUvakmedia ISSN 0165-8573 Postbus 67, 3770 AB Barneveld www.bdumedia.nl
vakmedia
Melk op het schap
Managementteam Ron van de Hoef (commercieel manager) Peter Vorstenbosch (hoofd content) Redactie ZuivelZicht Postbus 93044 2509 AA Den Haag T: 070 2191707 E: redactie.zuivelzicht@bdu.nl I: zuivelzicht.nl Hoofdredactie René van Buitenen E: r.v.buitenen@bdu.nl Contentregie Albert Schuurman E: redactie.vakmedia@bdu.nl Medewerkers aan dit nummer Jeen Akkerman, Yves De Groote, Robert den Hertog, Hermann-Josef Martin, Johan Oltvoort, Bert Westenbrink
Vorige maand betraden twee grote zuivelconcerns de markt voor plantaardige consumentenproducten. Zowel Arla Foods als FrieslandCampina verkent sinds kort deze snelgroeiende markt. FrieslandCampina doet dat samen met Valio, de Finse zuivelonderneming die al enige ervaring heeft met plantaardige producten. Arla Foods lanceerde Jörd, een naam waaronder het bedrijf drie haverdranken introduceert , eerst op de Deense markt, later ook in het Verenigd Koninkrijk en Zweden. Het is de bedoeling dat de lijn op den duur in andere Europese landen wordt uitgerold. Met Jörd en Oddly (de merknaam van FrieslandCampina) stappen beide zuivelgrootmachten over hun schaduw heen. Zonder uiteraard iets af te doen
Advertenties Hielke van der Werf T: 020 5736056, E: h.v.d.werf@bdu.nl Abonnementen Abonnementsprijzen (12 nummers): € 134,30 (studenten € 75,90); buitenland: € 177,49 Proefabonnement (3 edities): € 12,41 Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan en lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Zakelijke abonnementen worden niet tussentijds beëindigd. Abonnementenservice Abonnementenservice BDUvakmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld E: service@bdu.nl, T: 0342 494882 Op werkdagen bereikbaar tussen 8.00 uur en 16.30 uur. Ontwerp: GiesbersRetail, Duiven Druk: Vellendrukkerij BDU, Barneveld
‘In het postcoronatijdperk zal de wereld er anders uitzien’
aan hun corebusiness. De pluspunten van melk en zuivelproducten staan immers buiten kijf. Maar Arla en FrieslandCampina constateren dat steeds meer plantaardige varianten een plek op het zuivelschap, hun schap, veroveren. Sommige nieuwe producten staan er maar even omdat de omloopsnelheid te gering blijkt; andere producten bewijzen zich wel en blijken een blijvertje. Het zuivelschap is het domein van de zuivelproducenten en dat willen ze zo houden. Alleen daarom al is het een verstandige zet van beide ondernemingen om aan te haken bij de trend naar plantaardige producten. Vegan is een van de opkomende trends in de voedingswereld, zoals ook gemak, transparantie, lokaal en authenticiteit termen zijn die steeds weer opduiken als trendwatchers nieuwe ontwikkelingen in de voedingswereld proberen te duiden. De vraag is wat er van die trends over blijft, straks in het postcoronatijdperk. Want de wereld zal er anders uit zien als het virus over de aarde is getrokken en overal zijn verwoestende werking heeft laten zien. Onze samenleving zal onherroepelijk veranderen, zeker door de ongekende maatregelen die autoriteiten overal in de wereld gedwongen worden te nemen. De verhoudingen wijzigen. Nieuwe trends zullen zich aandienen. Het ging in onze Westerse wereld al decennialang niet meer over voedselzekerheid. Maar in tijden van grote crises is de hang naar zekerheden groter dan ooit. De aanwezigheid van melk op het schap blijkt dan een groot goed. René van Buitenen Hoofdredacteur
ZuivelZicht april 2020
5
V I SI E
Buitengewoon hoogleraar Thom Huppertz:
‘Kwaliteit en concentratie van nutriënten zijn troeven van melk’ Zuiveltechnologie verbinden met de zuivelketen en de duurzaamheidsproblematiek, is de missie van Thom Huppertz, de vorig jaar benoemde buitengewoon hoogleraar Dairy Science & Technology aan WUR. Tekst: Yves De Groote
Bijna een jaar geleden volgde Thom Huppertz Tiny van Boekel op als buitengewoon hoogleraar Dairy Science & Technology aan Wageningen University & Research. Op 16 januari dit jaar hield hij zijn inaugurele rede in de aula van de universiteit. De leerstoel is een gezamenlijk initiatief van de Nederlandse Zuivel Organisatie en de WUR en maakt deel uit van de leerstoelgroep Food Quality & Design. Huppertz is daarnaast ook deeltijd werkzaam als principal scientist Food Structuring bij FrieslandCampina. In zijn inaugurele rede vertelde hij dat in de periode dat hij in Wageningen studeerde (1994-1999) de rol van zuivel in het dieet vrijwel onomstreden leek in de ogen van het grote publiek. Hij verwees naar slogans als ‘Melk, de witte motor’ en ‘Melk, goed voor elk’ en de aanbeveling drie glazen melk per dag te drinken.
Perceptie Melk en zuivelproducten bieden nog steeds dezelfde voedingsstoffen en voedingswaarden, maar de perceptie is veranderd in sommige delen van de wereld en in sommige gemeenschappen, merkt de van opleiding zuiveltechnoloog op. Op de zuivelmarkt ziet hij globaal twee tegenstrijdige ontwikkelingen. “In Aziatische en Afrikaanse landen, waar zuivel beperkt in het dieet zit, stijgt de marktvraag. Het drinken van melk is in sommige van die landen
6
ZuivelZicht april 2020
Tom Huppertz hield begin dit jaar zijn inaugurele rede eerder dit jaar in Wageningen. (Foto: WUR)
ook een teken van toenemende welvaart. In Europa daarentegen daalt de zuivelconsumptie door de veranderende gezondheidsperceptie met daarbovenop de duurzaamheiddiscussie die zich verengt tot de CO2-, ofwel methaanuitstoot.”
Voor het publieke duurzaamheidsdebat is de CO2-discussie heel gemakkelijk. “Voor iedereen is de term ‘terugdringen van CO2-uitstoot’ herkenbaar, met als risico dat een eendimensionale perceptie van het duurzaamheidsvraagstuk ontstaat”, deelt Huppertz mee.
VISIE
“Het volledige duurzaamheidsplaatje is echter heel wat complexer. We moeten naar vier assen kijken. De eerste is het milieu: aan de ene kant het gebruik van resources en de emissies. De tweede as is de gezonde voedingsstoffen voor de consumenten in de wereld. De resources moeten in verhouding staan tot de voedingswaarde van de melkproducten. Een derde as is economisch van aard: de betaalbaarheid van de producten voor de consument. De vierde as is van sociale aard: het product moet acceptabel zijn, maar ook bijvoorbeeld ook werk op leveren voor de mensen. Huppertz voegt aan de economische as nog toe dat de prijs die de westerse consument voor melk betaald best omhoog kan. Hij vergelijkt de prijs met die water en frisdrank. “Ook boer moet er van kunnen leven.” Over de werkgelegenheid geeft hij als voorbeeld het belang van zuivel in een land als India, de grootste zuivelproducent ter wereld. “Het wegvallen van zuivel in het dieet betekent werkloosheid.”
Duurzaam dieet In lijn met de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (‘SDG’s’) van de Verenigde Naties is voor de hoogleraar de vraag hoe de zuivel- en de voedingsindustrie de toenemende bevolking duurzaam kan voeden. “Wat is de juiste samenstelling van ons dieet zodat de consument die ingredienten binnenkrijgt die hij moet binnenkrijgen op een duurzame, maar ook betaalbare manier?” Hij laat nog weten dat het vervangen van zuivel in het dieet door een alternatief niet eenvoudig is. “In het Westen hebben we welswaar de luxe dat alles verkrijgbaar is (bijvoorbeeld voedingssupplementen als B12 voor een vegan dieet, red.) maar in grote delen van de wereld is dat niet zo. Basisproducten als melk moeten het gezond dieet invullen.”
verschillende vitaminen waaronder B2 en B12”- zijn de troeven van zuivel. “De onderlinge verhoudingen sluiten aan bij de behoeften”, weet Huppertz. “Zuivel staat in de top 3 van productgroepen met een goede nutriëntensamenstelling, naast rijst en groenten en granen.” De gemiddelde eiwitinname is volgens Huppertz gemiddeld te laag in verschillende delen van de wereld en vraagt vanuit voedingskundig oogpunt aandacht. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) eiwit die een volwassene best inneemt bedraagt 0,8 g/kg/dag. “Het gaat hierbij echter niet alleen om een hoeveelheid eiwit, maar ook of dit verteerbaar is en of het de juiste aminozuursamenstelling heeft”, benadrukt Huppertz. Voor de bepaling van de melkeiwitkwaliteit verwijst de wetenschapper naar de Diaas-analysemethode, die wordt aanbevolen door de Voedsel- en Landbouworga-nisatie (FAO) van de Verenigde Naties. “De methode stelt de samenstelling, verteerbaarheid en absorptie in het lichaam vast. De methode bepaalt de proportie van de verschillende aminozuren uit eiwitbronnen die in de dunne darm worden opgenomen.” Het acroniem staat voor ‘Digestible Indispensable Amino Acid Score’. Diaas-waarden voor melkeiwitten en veel andere dierlijke eiwitten zijn over het algemeen hoog, maar voor sommige plantaardige eiwitten worden veel lagere waarden gerapporteerd. Dit kan enerzijds komen doordat het eiwit niet goed verteerbaar is, of anderzijds omdat de aminozuur samenstelling suboptimaal is. “Zodoende kan een inname van 0,8 g/kg/dag sterk verschillen afhankelijk van het type eiwit.” Volgens Huppertz is het belangrijk dat de consument bij elke maaltijd voldoende eiwit binnenkrijgt. “Compenseren van het tekort van een eerdere maaltijd of van de vorige dag is niet voldoende voor de gezondheid en dus niet duurzaam.”
Troeven van melk De kwaliteit en concentratie van vijftien nutriënten -“naast eiwit, lactose en vet zijn dat calcium, fosfor, kalium en de
Leerstoel Dairy Science & Technology De leerstoel zal zich meer dan in het verleden aandacht besteden aan
voedingskundige aspecten van melk. Huppertz noemt in het bijzonder wetenschappelijk inzicht in de verteringsprocessen, in het lichaam van de mens. Uiteraard zal er gekeken worden naar invloed van de voedingsmatrix en de synergie tussen melkbestanddelen en andere ingredienten. “Een goed voorbeeld is een gepubliceerde studie die aan de universiteit werd gedaan in samenwerking met FrieslandCampina, waaruit blijkt dat de consumptie van melk samen met rijst de biobeschikbaarheid van zink uit de rijst vergroot.” Een ander onderwerp van onderzoek is bijvoorbeeld de verwerkbaarheid en hoe deze beïnvloed kan worden door verandering in primaire productie van de melk in het kader van duurzaamheid.
‘Basisproducten als melk moeten het gezond dieet invullen’ “Vermeden moet worden dat veranderingen in de melk de verwerkbaarheid dusdanig beïnvloedt dat bijvoorbeeld de strembaarheid of hittestabiliteit onder druk kunnen zou komen. Een ketenbenadering is hiervoor noodzakelijk, om te voorkomen dat problemen zich verschuiven in de keten. Voor een holistische aanpak van duurzaamheid, vanaf het melkveebedrijf tot de consument, zal Huppertz nauw samenwerken met zijn collega Imke de Boer, hoogleraar Dierlijke Productiesystemen.
Afgestudeerden “Belangrijk is dat de volgende generatie afgestudeerden niet alleen expert zijn in een bepaald vakgebied, maar ook bekend zijn met de grensvlakken tussen de verschillende vakgebieden die van belang zijn voor een duurzame zuivelketen”, rondt Huppertz af. “Ze moeten kennis vanuit verschillende hoeken kunnen begrijpen en samenvoegen en samen kunnen werken met stakeholders, ook in het buitenland. Zuivelproducten uit Nederland gaan ook over de grenzen.”
ZuivelZicht april 2020
7
V I SI E
AgroZorgwijzer:
Voor de onverstoorbare boer die dreigt vast te lopen In 2018 lanceerde de zuivelsector AgroZorgwijzer, bedoeld voor melkveehouders met psychosociale problemen. Wat voegt die zorgwijzer toe aan het netwerk van al langer bestaande zorgvoorzieningen voor agrariërs? We vroegen het projectleider Christel van Raaij. Tekst: Johan Oltvoort
‘En de boer, hij ploegde voort’, is een beroemde zin uit het gedicht ‘Ballade van den boer’ uit 1935. Dichter Werumeus Buning schetst het beeld van de onverstoorbare agrariër: terwijl er om hem heen van alles gebeurt (politiek, godsdienst, privé), haalt de boer z’n schouders op. Hij zet nog een tandje bij en doet waar ie goed in is: zorgen dat de grond en zijn boerderij floreren. Maar, dat was 85 jaar geleden. De boer en boerin van nu zitten in een ander
Veel boeren praten niet makkelijk over gevoelens. Wordt een gesprek emotioneel, dan staan ze op: ‘Kom, we moeten weer aan het werk’. ( Foto’s AgroZorgwijzer)
8
ZuivelZicht april 2020
schuitje. Ze runnen een agrarische onderneming, vaak inclusief enorme investeringen. Ze werken onverminderd hard, maar voelen zich vaak weinig gezien en gehoord. De overheid, afnemers en de maatschappij als geheel stellen strengere en steeds weer veranderende eisen aan hun werk. Maar ook persoonlijke omstandigheden kunnen ertoe leiden dat de boer gaat tobben. En daar slaat de actualiteit ons al enkele jaren om
de oren: het aantal melkveehouders dat in een negatieve spiraal belandt en met psychosociale problemen kampt, lijkt toe te nemen. Precieze cijfers over psychische nood bij boeren ontbreken.
Erfbetreders Verschillende signalen over de oplopende mentale druk deed binnen de sector alarmbellen rinkelen. NZO, LTO, Stichting Zorg om Boer en Tuinder, ZuivelNL en het Vertrouwensloket
V I SI E
Welzijn Landbouwhuisdieren gingen om tafel om over oorzaken en oplossingen na te denken. Zo ontstond het project ‘AgroZorgwijzer’. Een aanpak om alle onderdelen van het net van zorg- en hulporganisaties rond agrariërs verder te versterken, te verbinden en zichtbaar te maken. Inclusief een opvallende vernieuwing: het benutten van de unieke rol van erfbetreders. De voerleverancier, de dierenarts, de bedrijfsverzorger, een collega-boer. Zij zouden een vinger aan de pols kunnen houden. Christel van Raaij: “In veel gevallen gaat het niet over één oorzaak, maar om gestapelde problematiek.”
Voorzichtig doorvragen Maar durven erfbetreders deze rol aan? “Dat is absoluut een punt”, beaamt Christel van Raaij, projectleider voor AgroZorgwijzer. “Veel boeren praten niet makkelijk over gevoelens. Wordt een gesprek emotioneel, dan staan ze op: ‘Kom, we moeten weer aan het werk’. En de erfbetreder komt niet op bezoek als goede vriend maar vanuit een zakelijke relatie. Toch zijn er vaak wel aanknopingspunten, zeker als beiden elkaar al vele jaren kennen. Met voldoende tact kun je als erfbetreder wel degelijk voorzichtig doorvragen. Of, als er een opening wordt geboden, verwijzen naar hulp. Kun je de boer niet bereiken en maak je je toch zorgen, misschien is er dan iemand anders binnen de kring rond de boer die met hem of haar kan praten. Je zou een praatje kunnen maken met de partner, een medewerker of een andere erfbetreder.”
Trainingen AgroZorgwijzer organiseerde vorig jaar samen met 113 Zelfmoordpreventie een aantal trainingen voor erfbetreders. Tijdens de korte cursus leerden ze onder meer hoe je op een open manier kunt doorvragen. “Met deze trainingen verbinden we de kennis die er in de reguliere hulpverlening is, met de behoefte die er is bij erfbetreders om er voor de ander te kunnen zijn”, zegt Van Raaij. “De sector staat al jaren onder druk. Wie het nieuws volgt, kent de voorbeelden. Bij sommige boeren en boerinnen loopt de druk zo hoog op, dat ze
psychische problemen krijgen. Dat gaat gelukkig lang niet altijd over zelfmoordgedachten. Het gaat veel vaker over vastlopen, je ongelukkig voelen en daardoor klachten ontwikkelen. Kun je hierover praten, dan is de kans dat je op tijd passende hulp inschakelt veel groter. En daar gaat het mij om: hulp durven vragen en weten waar je de deskundige vindt die jij nodig hebt. Dan helpt het als mensen naar elkaar omzien. Vraag simpelweg: hoe gaat het met je?”
Verbreding Het team achter AgroZorgwijzer zoekt en krijgt in het hele land een podium voor de AgroZorgwijzer. GGD, GGz, allerlei beroepsorganisaties, hulpverleningsinstanties, onderwijsinstellingen: de aandacht groeit. Ook de ministeries van LVN en VWS zijn betrokken. In eerste aanleg zou het project zich op de melkveehouderij richten, maar inmiddels wordt gekeken naar verbreding: ook in andere agrarische beroepen
‘Het helpt als mensen naar elkaar omzien. Vraag simpelweg: hoe gaat het met je?’
werken immers zoveel sterke en evengoed ook kwetsbare mensen.
Gestapelde problematiek “Ik krijg regelmatig de vraag of er nu meer ondernemers zijn die hulp zoeken vanwege bijvoorbeeld de spanning rondom het stikstofdossier”, zegt Van Raaij. “Uit ingrijpende perioden in het verleden blijkt dat mensen pas om hulp vragen wanneer er duidelijkheid is. Dan realiseert de boer zich: ‘Dit is het, hier moet ik het nu mee doen’. Dat kan grote spanningen veroorzaken. Rondom het stikstofdossier zal dat vermoedelijk weer zo gaan. De druk loopt op. Toch gaat het in veel gevallen niet over één oorzaak; vaak gaat het om gestapelde problematiek. De agrariër ziet steeds minder uitwegen en dan is er iets wat de emmer doet overlopen. Niet zelden rust ook de verantwoordelijkheid voor een generaties omvattend familiebedrijf en de zorg voor een gezin en de veestapel op de schouders. Door de verwevenheid van bedrijf, geschiedenis en gezin is dit een compleet andere wereld, vergeleken met mensen die in loondienst zijn.” Werumeus Buning, de aan het begin van dit artikel geciteerde dichter, realiseerde zich hoe belangrijk deze ‘andere wereld’ is. Hij besloot zijn ballade met ‘Terwille van den boer die ploegt, Besta de wereld voort!’
ZuivelZicht april 2020
9
V I SI E
De coronacrisis drukt een groot stempel op de wereldwijde zuivelverkopen, stelt de Rabobank. (Foto’s: Shutterstock)
Coronacrisis en dreigende recessie:
Wereldzuivelmarkt in het ongewisse Niet alleen de coronacrisis, tal van andere factoren zijn van invloed op de ontwikkeling van de mondiale zuivelmarkt. Van dalende zuivelimport in China tot de lage olieprijs en van droogte in Nieuw-Zeeland tot stijgende voorjaarsproductie in de Europese Unie en de Verenigde Staten, met een mogelijke wereldwijde recessie als belangrijkste factor. Het is koffiedik kijken op basis van het eerste kwartaalbericht van de Rabobank dit jaar over de wereldzuivelmarkt. Tekst: Bert Westenbrink
10
ZuivelZicht april 2020
V I SI E
De coronacrisis drukt ook zijn stempel op de wereldzuivelmarkt. De stijging van de mondiale zuivelprijzen is in het afgelopen kwartaal tot stilstand gekomen. Verdere daling is niet uitgesloten, maar deze wordt niet extreem, verwacht de Rabobank. In het eerste kwartaalbericht van dit jaar over de zuivel maakt de bank wel een voorbehoud: als de virusepidemie enorm escaleert of de mondiale olieprijs langdurig laag blijft, wordt het anders. Het kwartaalbericht is in maart uitgebracht, de pandemie was toen nog volop in ontwikkeling. De vraag blijft daarom wat de werkelijke effecten van de coronacrisis zullen zijn. “De maatregelen die landen over de hele wereld nemen om de verspreiding van het coronavirus te beperken, zouden een groter effect kunnen hebben op de vraag naar melk en op de bevoorradingsketens dan verwacht. Het dalende aantal toeristen heeft nu al gevolgen voor de foodservicebranche op verschillende markten. Zuidoost-Azië is een bijzonder kwetsbare regio”, schrijft de bank. De ontwikkelingen in China zijn belangrijk. Het risico van een tegenslag of een vertraagd economisch herstel in China vormt een belangrijk neerwaarts prijsrisico voor de huidige prognoses, schrijft de bank.
Chinese import Het importvolume van zuivel in China daalt dit jaar naar verwachting met 19 procent. Dit is een gevolg van onder meer de geringere vraag naar zuivel in retail- en foodservicekanalen, de opbouw van melkpoedervoorraden en een groei van de lokale melkproductie. De eerste ontwikkeling is gerelateerd aan de coronacrisis. “Foodservice behoort tot de zwaarst getroffen sectoren. De consumptie van zuivelproducten via dit kanaal zal waarschijnlijk het sterkst dalen ten opzichte van het voorgaande jaar, met name in categorieën als kaas, boter en slagroom”, schrijft de bank, die verwacht dat het koopgedrag van de Chinese consument in de tweede helft van 2020 genormaliseerd zal zijn. De dalende import door China is van
invloed op het mondiale marktevenwicht, hoewel deze, zo verwacht de bank, niet zo groot zal zijn als in 2014-2015 toen grote poedervoorraden in China tot een importdaling van vloeibare melkequivalenten van meer dan 35 procent leidde. Het effect van de dalende import uit China wordt versterkt door de groeiende melkproductie in de belangrijkste zuivelgebieden, met als gevolg stijgende zuiveloverschotten in de ‘Big 7’ (Europese Unie, Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland, Australië, Brazilië, Argentinië en Uruguay).
Lakmoesproef De vraag is nu hoe de voorjaarsproductie in de Europese Unie en de Verenigde Staten uitpakt. Een belangrijke lakmoesproef, schrijft de bank. Bij een flinke toename ontstaat het risico op een overaanbod op de mondiale zuivelmarkt. Maar er zijn meer factoren die van invloed zijn, zoals de droogte op het Noordereiland van Nieuw-Zeeland die de melkproductie beperkt. En ook noemt de bank India, die zich mogelijk op de mondiale markt begeeft voor de invoer van magere melkpoeder. Dat zou de wereldmarkt mogelijk een wind in de rug geven, staat in het kwartaalbericht. Als de economie in een wereldwijde recessie terechtkomt, kan dat weer een negatieve invloed hebben op de vraag. En dan is er de onzekerheid wat de effecten zijn van de ingrepen die centrale banken over de hele wereld voorbereiden en toepassen om met renteverlagingen en stimuleringspakketten de economie ter stimuleren. “Deze ingrepen kunnen de komende maanden gevolgen hebben voor de valuta’s en de handelsstromen”, schrijft de bank, die
Rabobank: ‘Foodservice behoort tot de zwaarst getroffen sectoren’
VISIE
De melkaanvoer op het Noordereiland van Nieuw-Zeeland is beperkt als gevolg van de droogte.
ook de handelsovereenkomst Phase One tussen China en de Verenigde Staten opvoert als factor van invloed. Het akkoord moet de opmaat zijn tot beëindiging van de handelsoorlog tussen beide landen. Op de lijst grondstoffen die China zegt te willen uitsluiten van aanvullende straftarieven staan zuivelproducten als magere melkpoeder, wei, lactose, babyvoeding en weiproteïneconcentraten. Het is evenwel maar de vraag wanneer China de daad bij het woord voegt, aldus de bank, die ook hier de coronacrisis als onzekere factor ziet.
Europese Unie In de Europese Unie is de melkproductie vorig jaar gegroeid met 0,6 procent ten opzichte van 2018. Ierland, het Verenigd Koninkrijk en Polen zorgden voor de toename. De veestapel in de Europese Unie nam af (1,2 procent), maar de opbrengst per koe steeg in de meeste regio’s. In Nederland nam de melkveestapel na twee jaren van krimp met 38.000 stuks toe (+2,4 procent). Een verrassende ontwikkeling, zegt de bank, die voor dit jaar de prognose voor de melkproductie in de EU naar boven bijstelt, deze zal niet 0,7 maar 0,8 procent groeien ten opzichte van 2019. De zuiveluitvoer van de EU bleef in 2019 op een hoog niveau, met een exportgroei van 26 procent uitgedrukt in
12
ZuivelZicht april 2020
vloeibare melkequivalenten. Dat zal dit jaar anders zijn, want de marktprijzen liggen hoger en dat zal van invloed zijn op de vraag naar Europese zuivel. De ingezette exportdaling van magere melkpoeder in november en december is een eerste signaal van een afnemende vraag, aldus de bank. De export van boter en kaas had geen last van een dip, maar die van volle melkpoeder lag vorig jaar flink lager dan in 2018 (-11,1 procent).
Verenigde Staten Voor de Verenigde Staten stelt de bank: “De dreiging van het coronavirus zorgt voor extra onzekerheid op de markt. Het coronavirus zal geen invloed hebben op de melkproductie, maar kan wel van invloed zijn op de mogelijkheid om de melk te verwerken.” Vorig jaar profiteerde de sector van sterke vraag in de foodservice, in het laatste kwartaal aten consumenten meer buitenshuis dan in Q4 van 2018 (+ 5,4 procent). “Een positieve groeimotor”, aldus de bank. “Deze sector consumeert grote hoeveelheden kaas, melk en roomproducten, voornamelijk in pizza’s, cheeseburgers, broodjes, bakkerijen en dranken.” Maar wat als deze vraag inzakt? De onzekerheid over de binnenlandse economie van de Verenigde Staten is
groot, schrijft de bank. En hoewel de exportcijfers in januari nog een sterke start toonden voor de Amerikaanse zuivel, geldt ook hier de vraag: blijft dat zo?
Nieuw-Zeeland & Australië De droogte drukt in Nieuw-Zeeland een stempel op de sector op met name het Noordereiland. Op het Zuidereiland zijn overstromingen juist van invloed. “Het risico bestaat dat het melkproductieseizoen op het Noordereiland abrupt eindigt als er in de laatste weken van maart geen noemenswaardige regenval valt”, schrijft de bank. Los van de binnenlandse problemen heeft de zuivelexport de eerste helft van dit jaar te lijden van de zwakkere handel met China als gevolg van de coronacrisis. In Australië groeide de nationale melkproductie in januari met 0,5 procent. Dat geeft aan dat de impact van de bosbranden die het land lange tijd teisterden minimaal was op de productiecapaciteit van de zuivelsector, stelt de bank. De nationale pool van exportmelk lieten in januari en herstel zien, maar op korte termijn zal het coronavirus bijdragen aan onzekerheden in de markt, zei senior zuivelanalist Micheal Harvey van de Rabobank in maart op een conferentie van DairySA in Tanunda aan de zuidkust van Australië.
Slechts 2 seconden conden meer beladingstijd per minuut. Maar 95.600 Kg minder productie per jaar. Weber Guardian biedt scholingen voor uw personeel, preventief onderhoud en procesoptimalisatie. Totaal individueel en uitgebreid voor uw Bedrijf. www.weber-guardian.com
B E D R I JF
Matthijs Baan: het perfecte product
‘De beste verse melk van elke koe’
Melkveehouders krijgen te maken met nieuwe beperkingen en nieuwe kansen. Hoe spelen ze hierop in? In deze serie komen ondernemers aan het woord die ieder op hun eigen manier de toekomst van hun bedrijf vormgeven.
Melk produceren als grondstof voor de zuivelindustrie geeft zekerheid, maar leidt niet tot betere marges. Door zelf te investeren in de beste verse melk, kun je dat wel bereiken. Je leert snel hoe de keten werkt en positieve reacties van consumenten zijn een deel van je beloning. Tekst: Jeen Akkerman
“Ik realiseerde me ineens dat wij geen product hadden dat we konden aanbieden”, zegt Matthijs Baan (39) als hij vertelt over de cursus die hij enkele jaren geleden volgde. Hij nam deel aan de masterclass Stad & Platteland van de provincie Zuid-Holland. “Op een bijeenkomst mocht iedereen een product meenemen om te laten zien wat hij op zijn bedrijf deed. Tuinders
‘We moeten groeien, want bij Albert Heijn zijn we op termijn een te klein product’ kwamen met tomaten, paprika’s en bloemen aan, akkerbouwers met aardappelen of uien. Toen realiseerde ik me dat wij als melkveehouders iets niet helemaal goed doen.”
ElkeMelk Het was het begin van ElkeMelk, het merk dat Baan inmiddels in de supermarkt heeft staan bij Albert Heijn. Een nieuwe activiteit met marge en uitdagingen. De 39-jarige melkveehouder in Molenaarsgraaf ziet volop mogelijkheden, maar realiseert zich ook dat groei noodzakelijk is om “de meest verse en rijke consumptiemelk” een vaste plek in de markt te geven. Baan nam boerderij De Hazendonk in Molenaarsgraaf in 2008 over van zijn
14
ZuivelZicht april 2020
vader Bas. Hij breidde de productie uit naar 1,1 miljoen kilogram melk, besteedde de jongveeopfok uit en kocht in 2006 twee melkrobots. Tot zover niks bijzonders, het bedrijf ontwikkelde zich zoals veel bedrijven waar een nieuwe generatie aantreedt. Maar bij Baan stroomt meer dan gemiddeld ondernemersbloed door de aderen. In 2007 investeerde hij in een zelfrijdende voermengwagen en startte een voerservice voor melkveehouders in de buurt. In 2012 ging een van de medewerkers met dat bedrijf verder omdat Baan met een hele andere tak van start ging, namelijk kinderopvang. “De noodzakelijke vervanging van een oude loods bleek niet rendabel te zijn. Toen ik bij een collega agrarische kinderopvang zag, wist ik het.” De nieuwe loods werd veel groter dan de oude en biedt plaats aan een florerende kinderopvang op de boerderij. Bij ‘Het Hazendonkje’ werken inmiddels ruim twintig mensen en Baan heeft met een kennis enkele jaren geleden een tweede vestiging opgezet.
Rendabele tak Om de kinderopvang goed te kunnen regelen, nam Baan een bedrijfsleider in dienst voor de melkveehouderij. “Dan zie je dat de uren die ik er eerder samen met mijn vader in stak, lang niet allemaal werden betaald.” Dat prikkelde
Matthijs Baan, melkveehouder en eigenaar van ElkeMelk: “Ik realiseerde me dat wij als melkveehouders iets niet helemaal goed doen.” (Foto’s: Ivo Hutten)
de ondernemer in hem enorm. Hoe kon hij van de melkveehouderij ook een echt rendabele tak maken? Zijn antwoord: zelf verse consumptiemelk maken, maar dan wel meteen van de hoogste kwaliteit. Zodat consumenten precies die melk kunnen kopen die ze willen, van precies die koe die in hun beleving de lekkerste melk geeft. Trots laat Baan de installatie op de verdieping van zijn tankmelklokaal zien: een indrukwekkend roestvrijstalen
B E D R I JF
Melkconsumptie per hoofd van de bevolking per kilo in 2017 (Bron: ZuivelNL)
bouwwerk dat de melk van elke individuele koe pasteuriseert en afvult in 80 cl-kunststofflessen. Elke fles wordt voorzien van een etiket met de naam van de koe en een indicatie van de smaak, bijvoorbeeld: ‘Barbera, romig van smaak’. Ook de samenstelling van de melk (vet-, eiwit- en lactosegehalte), de datum van de melking en de houdbaarheidsdatum staan op het etiket. De website www.elkemelk.nl biedt meer informatie over de individuele koeien.
ZuivelZicht april 2020
15
B E D R I JF
Baan startte afgelopen jaar in juni en levert aan Albert Heijn. Die retailer toonde al interesse toen het idee nog in ontwikkeling was. Voor de melkveehouder een signaal dat de investering een goede kans van slagen had. Hij werkte samen met TOP, een onderneming in foodinnovaties. De productie en het marktklaar maken van ElkeMelk vergde een grote investering. Baan wil er niet te veel over zeggen, het is een bedrag waarvoor hij zijn bedrijf met 115 melkkoeien flink uit had kunnen breiden.
Gezonde koeien
Matthijs Baan: “Het is geweldig om te merken dat mensen je inspanningen voor het perfecte product waarderen.”
Om de beste consumptiemelk te maken zorgt Baan allereerst voor gezonde koeien. Ze hebben voldoende ruimte in de stal en kunnen vrij buiten lopen op 4 hectare van de huiskavel. In de praktijk blijven de koeien meestal liever binnen. Baan komt zo niet in aanmerking voor de weidepremie. “Dan moet ik mijn koeien de wei in jagen, ook als ze dat niet willen. En de rantsoenwisselin-
Krimpende markt Met zijn concept ElkeMelk is melkveehouder Matthijs Baan actief in een krimpende markt. In de periode 2010-2017 daalde in Nederland de melkconsumptie per hoofd van de bevolking met ruim 16 procent naar ruim 42 kilogram. Daarmee staat ons land in de staart van Europese melkdrinkers. Inwoners van Ierland, Finland, Cyprus, het Verenigd Koninkrijk en Estland drinken meer dan het dubbele.
gen bij weidegang gaan ten koste van het welzijn en de kwaliteit van de melk.” Iets dergelijks geldt voor slootwater. Om te voorkomen dat de dieren dat drinken is de 4 hectare voorzien van een afrastering. Door de melk per koe meteen te verwerken, zorgt Baan ervoor dat het product veel verser in de winkel komt. “Bij ons kan het gebeuren dat de melk van een koe die 4.00 uur wordt gemolken, al om 21.00 uur in de supermarkt staat.” Naast de versheid zijn ook de gehalten van ElkeMelk onderscheidend.
Gemiddeld liggen ze hoger en dat zorgt voor een hogere voedingswaarde en specifieke smaken. “Hierdoor is onze melk in de winkel niet duurder dan standaardconsumptiemelk”, zegt Baan. ElkeMelk heeft een verkoopprijs van € 1,39 eur per 80 cl, standaard volle melk kost hetzelfde bedrag per liter. “Als je 20 procent water bij onze ElkeMelk doet, heb je dezelfde gehaltes als standaard volle melk”, aldus de melkveehouder. De reacties van consumenten zijn positief. Vooral de volle romige smaak wordt vaak genoemd. “Op de 300.000 verkochte flessen tot nu toe zijn er vijf negatieve reacties binnengekomen. De mensen van Albert Heijn vertelden me dat dit extreem laag is”, aldus Baan. Hij ervaart de reacties van consumenten als beloning. “Het is geweldig om te merken dat mensen je inspanningen voor het perfecte product waarderen.”
Meer samenwerking De vliegende start bij Albert Heijn betekent dat inmiddels 30 procent van Baans melk als ElkeMelk wordt verkocht. “Zo kan ik er een boterham mee verdienen en de investering terugverdienen.” Hiermee is Baan echter niet tevreden. “We moeten groeien, want bij Albert Heijn zijn we op termijn een te klein product. Ik wil met meer retailers samenwerken en hoop ook snel een volgende melkveehouder te betrekken. Alleen zo kunnen we voldoende volume maken om ElkeMelk met reclame te ondersteunen.” Is dat op eigen kracht te realiseren? “Ik vind het geen probleem als we er een investeerder bij moeten halen. Het gaat om een sterk merk voor onze perfecte verse melk, zodat we als melkveehouder voldoende marge kunnen halen.”
16
ZuivelZicht april 2020
Wanneer kennis en
kwaliteit telt
De beste plank voor kwaliteitskaas
engineered wood products
Meer informatie: www.vidarwood.nl of tel. 0031 (58) 251 87 57.
B E D R I JF
Zuivelconcerns over 2019:
‘Een jaar van sterke vooruitgang’ Uit de jaarverslagen blijkt dat zuivelconcerns vorig jaar hun bedrijfsresultaten wisten te verbeteren. De groeipercentages waren positief, soms zelfs met dubbele cijfers. Maar het lijkt erop dat de positieve trend geen vervolg krijgt dit jaar. Tekst: Bert Westenbrink
Onder meer de groei van de yoghurt- en dessertmarkt hielp het Zwitserse concern Emmi aan betere bedrijfsresultaten. (Foto: Shutterstock)
18
ZuivelZicht april 2020
B E D R I JF
Een jaar van sterke vooruitgang, zo kenmerkt ceo Emmanuel Faber van de Franse zuivel- en waterproducent Danone het jaar 2019. De omzet steeg, het financieel resultaat nam iets toe. Andere zuivelconcerns tonen soortgelijke resultaten in hun jaarverslagen. Uit de toelichting op hun cijfers blijkt dat de nodige bedrijven tevreden zijn over het verloop van transitieprogramma’s en groeistrategieën. Het Zwitserse zuivelbedrijf Emmi toonde zich slagvaardig met de overname van een aantal bedrijven ter ondersteuning van de strategie om in nichemarkten binnen en buiten Europa te groeien.
Glanbia Glanbia meldt een daling van de winst, toe te schrijven aan de minder presterende divisie Glanbia Performance Nutrition (lifestylevoeding). Het Ierse zuivelbedrijf onderwierp het onderdeel aan een review en denkt met een andere prioritering het lek boven te hebben. Het is misschien net op tijd, want in 2020 lijkt een andere wind te waaien. In hun vooruitzichten voor dit jaar zijn de bedrijven voorzichtig, ze vinden het te vroeg om uitspraken te doen over de impact van de coronacrisis, maar houden rekening met een ‘volatiele en onzekere markt’ die van invloed zal zijn op de bedrijfsresultaten.
Groupe Bel
Savencia
Het Franse zuivelconcern Groupe Bel, producent van kazen, zuivel en toetjes en met Leerdammer in het portfolio, zag het bedrijfsresultaat 31,9 procent stijgen naar € 211 miljoen. De omzet kwam uit op € 3,4 miljard, € 91 miljoen meer dan in 2018. De nettowinst steeg met 25,8 procent. De stijging van het bedrijfsresultaat wordt met name toegeschreven aan verhogen van de productiviteit en verlagen van de kosten. Wat ook hielp was dat de grondstofprijzen en de belangrijke valuta’s ‘relatief stabiel’ bleven. Groupe Bel ziet ‘zeer goede bedrijfsprestaties’ in de zogenoemde nieuwe gebieden. De ‘New Territories’ omvat de bedrijfsactiviteiten van de in 2016 overgenomen MOM Group (compote en fruitsappen), evenals markten in Sub-Sahara Afrika en Latijns-Amerika, China en India. In andere belangrijke afzetmarkten presteerde het concern minder, zoals in de regio Levant (Midden-Oosten), Marokko, Algerije en Frankrijk. Bel heeft de ambitie uit te groeien tot een mondiale producent van gezonde voeding. Met innovaties op het gebied van hybride melk- en plantaardige producten wil het nieuwe groeisegmenten ontwikkelen.
De Franse kaas- en zuivelgroep Savencia realiseerde een netto-omzet van € 5 miljard. Het bedrijfsresultaat bedroeg € 135,7 miljoen, een stijging van € 21,6 miljoen (18,6 procent). De omzetstijging van 3 procent wordt voor een flink deel aan organische groei toegeschreven. De kaasdivisie wist de omzet met 3,2 procent te laten groeien, toe te schrijven aan stijgende volumeafzet. De tweede productgroep (overige zuivelproducten) zag de omzet stijgen door prijseffecten, zoals de Argentijnse inflatie en de stijging van de prijs voor melkpoeder. Van negatieve invloed was de mondiale prijsdaling van boter.
Advertentie
Emmi Danone De Franse zuivel- en waterproducent Danone kwam in 2019 uit op een omzet van € 25,3 miljard, een toename van 2,6 procent. De divisie Zuivel en plantaardig boekte een omzetgroei van 1,1 procent. Danone meldt een ‘aanhoudend sterke groei’ van plantaardige producten. Zo wist Alpro, dat in 2016 in handen kwam van Danone na de overname van het Amerikaanse biologische voedingsmiddelenbedrijf WhiteWave Foods, de groei van dubbele cijfers ook in het vierde kwartaal van 2019 vast te houden. Danone gaat ervan uit dat de economische omstandigheden in 2020 bijzonder volatiel en onzeker zullen blijven, mede door de coronacrisis.
Het Zwitserse zuivelconcern Emmi realiseerde vorig jaar een organische groei van 2,2 procent. Het beleid van Emmi is onder meer gericht op het versterken van de positie in strategische nichegebieden van desserts, biologische producten en geitenmelk. Vorig jaar gaf het concern invulling aan die strategie door een meerderheidsaandeel (66 procent) te nemen in de Oostenrijkse biologische geitenmelk- en schapenmelkverwerker Leeb Biomilch. In Italië versterkte Emmi zijn positie in de dessertmarkt met de overname van het familiebedrijf Pasticceria Quadrifoglio. Ook in groeimarkten buiten Europa deed Emmi zaken, onder meer in de Verenigde Staten, Brazilië en in Chili.
ZuivelZicht april 2020
19
B E D R I JF
Omzetverlies schudt Duitse zuivelgigant UTM wakker Na tegenvallende omzetcijfers in 2018 is het Duitse zuivel- en levensmiddelenconcern UTM volop in het offensief gegaan. Het door ‘Milchbaron’ Theo Müller groot gemaakte bedrijf investeerde de afgelopen jaren vele tientallen miljoenen euro’s in herpositionering, gebouwen en marketing. Duitsland en het Verenigd Koninkrijk zijn verreweg de belangrijkste afzetmarkten voor de holding. Tekst: Hermann-Josef Martin
Om belastingtechnische redenen zetelt de Unternehmensgruppe Theo Müller (UTM) tegenwoordig in Luxemburg. De uit vele bedrijven bestaande holding is in werkelijkheid net zo Duits als Mercedes-Benz of Volkswagen. Jaren achtereen presenteerde Müller klinkende omzet- en winstcijfers. Daar is sinds het boekjaar 2018 verandering in gekomen. Er werd omzet gerealiseerd ter waarde van ruim € 5,5 miljard. Dat is 6,75 procent minder vergeleken met het voorgaande jaar. De raad van bestuur wachtte niet met ingrijpen: al in het najaar van 2018 werden enkele bedrijfsonderdelen afgestoten. Vooral de verkoop van Nordsee, een keten van visrestaurants, leverde veel geld op. Een Zwitserse investeerder legde er naar verluidt € 104,6 miljoen voor op tafel. Het droeg bij aan de nettowinst van UTM in 2018: die liep door dit soort eenmalige transacties op tot € 202,7 miljoen. Het bedrijfsresultaat over 2018 kwam uit op € 135,8 miljoen. Bijna 75 procent van de omzet komt vanuit de zuivel.
Melk én melkpak Het bedrijf verwerkt in Duitsland jaarlijks 2,1 miljoen ton rauwe melk tot consumptiemelk, zuiveldranken en toetjes, Daarnaast produceert het bedrijf ook babyvoeding, lactosepoeder, wei-eiwitten en kaas voor op pizza’s. Ook heeft de holding een fruitverwer-
20
ZuivelZicht april 2020
ker, een logistiek bedrijf en een eigen fabriek voor verpakkingsmaterialen. In Duitsland zorgen vier grote melkverwerkers voor een stevig fundament onder UTM: Sachsenmilch, Dairy Alois Müller, Weihenstephan en Käserei Loose. In Groot-Brittannië vormen drie businessunits de belangrijkste pijlers: Müller Milk & Ingredients, Milk & More en Müller Yogurt & Desserts. In Nederland kennen we het merk Almhof van Müller Nederland, ook een loot van de UTM-stam.
Verkoopdaling Groot-Brittannië Zowel de zuiveltak als de overige bedrijfsonderdelen presteerden in 2018 minder goed dan was verwacht. De achterblijvende resultaten bij de zuivel hebben volgens UTM voor een belangrijk deel te maken met de doorgevoerde herstructurering van de consumptiemelkactiviteiten in het Verenigd Koninkrijk. De verkoop van verse melk nam af, terwijl de prijzen voor lactose en weiconcentraten daalden. Ook nam de concurrentie toe.
Theo Müller geeft stokje door aan zoon Stefan Drie dagen na zijn tachtigste verjaardag, op 1 februari 2020, heeft Theo Müller, de sterke man achter het succes van UTM, afscheid van zijn bedrijf genomen. Hij draagt het stokje over aan zijn oudste zoon Stefan, die in het verleden al verschillende managementfuncties binnen het concern bekleedde. Theo Müller houdt zijn belang van 94 procent in het familiebedrijf. De overige aandelen zijn verdeeld over vijf van Theo’s negen kinderen. Wat nu UTM is, begon in 1896 als piepkleine zuivelfabriek, opgericht door de grootvader van Theo Müller. Er werkten vier mensen. Het bedrijf werd pas groot nadat Theo in de jaren tachtig ontdekte dat je van wei fruitige drankjes kon maken. Tot die tijd werd wei afgevoerd uit de zuivelfabrieken als veevoer. Theo bleek over een formidabel zakelijk inzicht te beschikken en bouwde het zuivelfabriekje van zijn opa en vader uit tot een multinational, actief in twaalf landen. De belangrijkste zijn Duitsland en Groot-Brittannië, gevolgd door Polen en Italië. Miljardair Theo Müller woont tegenwoordig in Zwitserland. Zoon Stefan is neergestreken in de buurt van Augsburg, daar waar zijn overgrootvader ooit startte.
B E D R I JF
Käserei Loose, producent van kaaspecialiteiten behoort sinds 1998 tot het Müller-concern. (Foto: Loose)
Een en ander berekent niet dat UTM somber gestemd is over de Britse markt. De belangrijkste businessunit van UTM in Groot-Brittannië, Müller Milk & Ingredients (MMI), is momenteel de belangrijkste leverancier van verse melk en room in het Verenigd Koninkrijk – nog vóór Arla Foods, de grootste Britse zuivelonderneming. Inmiddels zet MMI ook volop in op yoghurt en yoghurtdrankjes. In Market Drayton, dat ligt tussen Liverpool en Birmingham, verrijst mede in dat kader een nieuwe fabriek ter waarde van € 19 miljoen. Ook wordt het in 2017 gestarte promotieoffensief om in het Verenigd Koninkrijk en Ierland meer melkproducten aan de man te brengen, volop doorgezet.
Wittelijnproducten Omdat ook de Duitse afzetmarkt de omzet van UTM niet naar nieuwe recordhoogten stuwde, werkt het ook in het thuisland aan een gedeeltelijke herpositionering. Het concern borduurt bijvoorbeeld door op twee wittelijnproducten die het in 2018 goed deden. Het gaat om zuiveldranken die onder de
merknamen Müller en Weihenstephan worden verkocht. In 2018 waren ze al goed voor € 625 miljoen omzet. UTM heeft inmiddels 12 procent van de Duitse markt voor deze producten in handen. Trendanalisten schrijven het succes
UTM bouwt een hoogbouwmagazijn met 21.000 palletplaatsen mede toe aan het onvermoeibaar introduceren van steeds weer nieuwe smaakvarianten. Die vallen bij consumenten in de smaak. Om potentiële kopers te bereiken, investeert UTM vele miljoenen in marketingactiviteiten. Dat is niets nieuws onder de zon: veel Duitsers zijn opgegroeid met de talrijke, soms spectaculaire tv- en radio-commercials van Müller.
Investeringen Naast de investering in lijnproducten werden ook bij Molkerei Aloïs Müller en
het Beierse Weihenstephan de bakens verzet: een nieuwe positionering, een nieuw fris jasje en, zoals het hoort bij UTM, een scala aan promotieactiviteiten. Alleen al om de smeerbare boter van Weihenstephan sterker in de markt te zetten, staat een tv-campagne klaar waarbij men vooraf al weet dat er minimaal 150 miljoen consumentencontacten plaatsvinden. Een miljoeneninvestering van een geheel andere orde vindt momenteel plaats bij Aloïs Müller: voor zo’n € 42 miljoen bouwt UTM in de buurt van Augsburg (Beieren) een hoogbouwmagazijn met maar liefst 21.000 palletplaatsen. Het 40 meter hoge pand op eigen terrein vervangt drie extern gesitueerde magazijnen. UTM meldt dat hier gewerkt gaat worden met zelfrijdende transportsystemen en andere state-of-the-arttechnologie. De financiële reserves van UTM zijn nog altijd groot. Bovendien zijn de prognoses gunstig: het bedrijf laat doorschemeren dat qua omzetgroei de weg omhoog weer is gevonden.
ZuivelZicht april 2020
21
B E D R I JF
Exportbelemmeringen duwen Glanbia naar nieuwe markten Wereldwijd nieuwe markten aanboren en in eigen land een stabiele groei van de melkaanvoer creëren. Zo wil de Ierse multinational Glanbia de gevreesde exportproblemen richting het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten omzetten in nieuwe kansen. Tekst: Hermann-Josef Martin
Van oudsher levert Glanbia vooral aan thuisland Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk plus Noord-Ierland. Dit verliep grotendeels via de kanalen van Ornua, de Ierse zuivelexportorganisatie. Ornua slaagde er de afgelopen jaren in om de export naar de buren vooral wat betreft kaas en boter flink te laten groeien. Maar deze groei dreigt
door de brexit te veranderen in een dramatische terugval. De Ieren moeten er namelijk ernstig rekening mee houden dat Engeland, Schotland en Wales na de brexit importheffingen op landbouwproducten gaan invoeren. Die Ierse nachtmerrie kan al in 2021 werkelijkheid worden. Volgens een berekening van de koepelorganisatie van Ierse zuivelproducenten, Dairy Industry Ireland, zou alleen al de belasting op Ierse cheddar € 150 miljoen kunnen kosten. Het schadebedrag voor alle zuivelproducten samen kan oplopen tot boven de € 400 miljoen. Volgens belastingexperts belandt een groot deel van dat bedrag uiteindelijk op het bord van Glanbia.
Miljoenenbedragen Alsof die Britse takstwisten nog niet genoeg trammelant betekenen voor de
Ieren, is er nog een tweede horrorscenario. Najaar 2019 stelden de Verenigde Staten importheffingen vast voor tal van buitenlandse producten. Dit raakt onder meer de Ierse export van boter en verschillende kaassoorten. Ook hier gaat het om miljoenenbedragen. In 2018 schreef ZuivelZicht over Glanbia’s inspanningen om meer voet aan de grond te krijgen in NoordAmerika. Vooral de verkoop van het Ierse ’gentechvrije’ cheddarmerk Truly Grass-Fed nam de afgelopen jaren een grote vlucht. Glanbia gebruikt het succes van de cheddar sindsdien als springplank om onder dezelfde merknaam meer Ierse zuivel in de Amerikaanse winkels te krijgen. Truly Grass-Fed geldt als een premiumproduct, waarop een hogere winstmarge kan worden bedongen. Importheffingen zetten die winstmarge uiteraard onder druk.
Southwest Cheese is een van de Amerikaans bedrijven waarin Glanbia een groot belang heeft. (Foto: Glanbia)
22
ZuivelZicht april 2020
B E D R I JF
Betekenen Trumps importheffingen nu het einde van Glanbia’s ambities in de Verenigde Staten? Dat niet, maar het bedrijf ziet zich wel genoodzaakt om andere aanvliegroutes te kiezen. Bijvoorbeeld door nog meer producten in de Verenigde Staten zelf te gaan produceren. Of door strategische joint ventures aan te gaan met Amerikaanse partners. Glanbia werkt bijvoorbeeld al jaren samen met de grote Amerikaanse kaasproducent Leprino Foods Company, dat investeert in de bouw van een mozzarellafabriek (€ 130 miljoen) in Ierland. Andersom investeert Glanbia in de bouw van een kaasfabriek (€ 325 miljoen) in de Verenigde Staten, samen met zijn Amerikaanse partners Dairy Farmers of America en Select Milk Producers. De handelsbetrekkingen met de Verenigde Staten zullen dus niet snel overboord gaan. Wél hebben de huidige exportproblemen de Glanbiabestuurders de ogen geopend voor hun afhankelijkheid van bepaalde markten. De Ierse zuivelgigant ontwikkelt daarom nieuwe strategieën. Het bedrijf heeft naar eigen zeggen ruim honderd medewerkers in dienst die systematisch naar afzetmogelijkheden zoeken in onder meer China, het Midden-Oosten en dichtbevolkte delen van Afrika. Deels gebruikt Glanbia daarbij de kanalen van de nationale exportorganisatie. Tegelijk gaat het concurrentie met die Ierse partner niet uit de weg. Als Glanbia kansen ziet om de eigen producten met hulp van andere, lokale partners af te zetten, passeert het Ornua. Pikant detail: in sommige gevallen concurreert het dan zelfs met Ornua-producten waarvoor het zelf de melk leverde.
Nieuwe kansen Ook de toenemende vraag op de wereldmarkt naar babyvoeding biedt kansen. Glanbia investeert daarom € 125 miljoen in de uitbreiding van een bestaande melkpoederfabriek in Ierland. Zodra de fabriek volledig klaar is, verwerkt het concern er 32 miljoen liter melk per week. Een groot deel van de productie zal richting China gaan.
Ook zijn er tientallen miljoenen opzijgezet voor onderzoek, productontwikkeling, laboratoria en marketing. Voor een klein deel kan dit bekostigd worden met ‘Europees’ geld. De Europese Unie subsidieert door Glanbia gecoördineerd onderzoek naar mogelijkheden om uit zuivel nieuwe hoogwaardige bio-organische voedings- en meststoffen te winnen. Binnen dit € 30 miljoen kostende onderzoeksproject ‘AgriChemWhey’ werken diverse universiteiten, bedrijven en onderzoeksinstituten samen.
Industriële koeling Highcare Kaasrijping Cleanrooms Airconditioning Maatwerk
Eisen aan melkveehouders De groeistrategie van Glanbia sluit aan bij met de wens van veel Ierse melkveehouders om de komende jaren meer melk te mogen produceren. Glanbia heeft er geen bezwaar tegen dat er extra melk zijn kant op stroomt, maar wil wel dat de aanvoer evenwichtiger over het jaar wordt verdeeld. Het bedrijf heeft daarom een bonusregeling in het leven
Glanbia ziet zich genoodzaakt om andere aanvliegroutes te kiezen richting de Verenigde Staten geroepen voor boeren die hun vee óf in het voorjaar óf in het najaar laten kalveren. Ook ontwikkelde het concern een ‘vaste prijsgarantie‘ voor de melkveehouders die aan Glanbia leveren. Dit beschermt boeren tegen melkprijsdalingen; anderzijds conformeren ze zich aan een reeks voorwaarden van Glanbia. Die eisen betreffen naast afspraken over kwantiteit en kwaliteit ook een verplichte afname van door een neventak van Glanbia geproduceerd veevoer. Met het herordenen van de afspraken met de melkleveranciers in combinatie met het verbreden van de internationale afzetmarkten hoopt het concern de gevolgen van de exportbelemmeringen om te zetten in nieuwe kansen. De komende jaren gaan uitwijzen hoe dat uitpakt.
Voets & Donkers ontwikkelt met grote precisie luchtbehandelingssystemen die exact de juiste condities creëren voor kaasrijping.
www.voetsdonkers.nl
MARK T
Analyse Annual Insight
Europese kaasexporteurs: meer volume tegen hogere prijs Maandelijks analyseert Annual Insight in ZuivelZicht de ontwikkelingen in de zuivelmarkt op basis van data. Het bedrijf gelooft dat het gebruik van data in toenemende mate van belang is om de juiste strategische beslissingen te kunnen nemen. Deze maand een terugblik op de wereldwijde kaashandel in 2019. Tekst: Robert den Hertog
Opslag van Parmigiano-Reggiano in Fidenza, nabij Parma. ItaliĂŤ is een van belangrijkste kaasexporteurs van Zuid-Europa. (Foto: Shutterstock)
24
ZuivelZicht april 2020
MARK T
De Europese kaasexport (EU-28) nam van 2018-2019 toe met bijna 200.000 ton (6 procent),€ 1 miljard in waarde en € 0,05 per kilogram. De totale kaasexport kwam in 2019 uit op 3,517 miljoen ton, waarvan bijna 3 miljoen ton binnen Europa blijft. Via drie assen laten we zien waar de grootste ontwikkelingen op het gebied van het exportvolume plaatsvinden. 1. Producten De top 5 kazen binnen de totale export maken 62 procent uit van het geheel in 2019. Hierbinnen is met name een sterke stijging te zien van cheddar (vooral gestuwd door Ierland), geraspte kaas (Nederland) en in mindere mate mozzarella (Duitsland). Naast de top 5 zien we interessante ontwikkelingen in de overige kaastypen, zoals cantal/ cheshire (293 procent groei), pecorino (27 procent) en provolone (22 procent). 2. Landen De top 5 landen binnen de totale export maken 70 procent uit van het geheel in 2019. De sterke stijging van Ierland is gerelateerd aan cheddar. Verder vallen ontwikkelingen in een aantal overige landen op, zoals in het Verenigd Koninkrijk (23 procent groei), Polen (9 procent daling) en Griekenland en Oostenrijk (beide ongeveer 10 procent groei).
3. Regio’s Binnen de noordelijke EU-regio zien we de groei voornamelijk uit het Verenigd Koninkrijk en Ierland komen. Binnen de zuidelijke EU-regio wordt de groei gestuwd door met name Italië. Griekenland is opvallend genoeg bijna viermaal zo groot in de kaasexport dan Spanje. Polen, dat 62 procent van de Oost-Europese uitvoer voor zijn rekening neemt, beïnvloedt de daling van Oost-Europa het meest.
• Edam (30,1 > 31,8 procent): Duitsland laat als grootste importeur van Nederlandse Edam een sterke groei zien (33 procent). Vervolgens zijn Egypte en België grote stijgers; • Emmentaler (21,0 > 24,6 procent): zowel België (nr. 1 importeur) en Spanje (nr. 2), laten een groei van meer dan 20 procent zien. Hierna komen het Verenigd Koninkrijk en Spanje met weliswaar lagere volumes, maar toenames van respectievelijk 70 en 93 procent.
Nederland Nederland heeft zijn positie in de Europese kaasexport vorig jaar in vier van de vijf belangrijkste categorieën versterkt. Alleen in het Maasdammersegment zien we dat het marktaandeel van Nederland terugloopt, ondanks dat het met 81 procent nog steeds heel hoog is. Als gevolg van de toename van de export zijn de marktaandelen van de overige categorieën als volgt ontwikkeld: • Gouda ( 59,6 > 60,6 procent): een daling van de export richting Duitsland wordt opgevangen door hogere volumes richting België, Japan en Griekenland; • Geraspte kaas (43,1 > 45,9 procent): groei wordt met name gerealiseerd in de grootste twee landen waar Nederland naar exporteert, Duitsland en België;
Het jaar van corona Sinds kort is de gehele wereld geconfronteerd met het coronavirus, een van de grootste crises in jaren. Na de eerste weken kunnen we voorzichtig een eerste
Inzicht in productie en handelsstromen De AnnualInsight Market Monitor biedt maandelijks inzicht in de landelijke productievolumes en internationale handelsstromen van belangrijke voedingsmiddelen, in een interactieve BI-omgeving. Daarmee krijgt de gebruiker de mogelijkheid de omvang van een markt te bepalen en zijn aandeel hierin. Ook groeimarkten en trends kunnen worden gesignaleerd, inclusief het aandeel van de gebruiker in de exportstroom naar bepaalde landen.
ZuivelZicht april 2020
25
MARK T
26
gezondheid van alle mensen in gevaar is. Hoewel de toekomst voor veel bedrijven onzeker is moeten we alle beschikbare data aangrijpen om de juiste maatregelen te nemen en sterker uit de situatie te komen.
conclusie trekken: de verschillen tussen sectoren en kanalen zijn groot. Twee veelgenoemde sectoren waar harde klappen vallen zijn de (toeleveranciers van de) horecabranche en de bloembollensector. Daarnaast zijn er nog vele andere sectoren waar de impact op de business groot is, los van het feit dat de
Mozzarellamarkt
Griekenland is opvallend genoeg bijna viermaal zo groot in de kaasexport dan Spanje
Dit gezegd hebbende willen we afsluiten met een korte beschouwing van de mozzarellaexport in 2019. Deze export vanuit de EU-28 landen groeit al jaren gestaag. Van 2015-2019 is de toename 37 procent, met vooral een sterke stijging van 2015-2016. Maar ook 2018-2019 laat een gestage toename van het volume zien. Welke landen droegen hieraan bij? En hoe gaat dit er in 2020 uit zien? De landen die de grootste groei laten
ZuivelZicht april 2020
zien zijn uiteraard te relateren aan de aanwezige spelers in de mozzarellamarkt. Glanbia (Verenigd Koninkrijk), Arla Foods (Denemarken) en verschillende Duitse spelers stuwen de groei van mozzarella in 2018-2019. Naast bovengenoemde partijen zetten ook de Nederlandse bedrijven Royal FrieslandCampina en Royal A-ware stappen in de mozzarellamarkt. Vanuit de inzet van deze spelers zou Nederland in 2020 een groei moeten kunnen laten zien in de export. De grote vragen zijn waar de extra productie naar toe zal gaan, en welke landen hier als eerste de juiste markten voor weten aan te boren. Robert den Hertog is Industry Lead Zuivel bij Annual Insight.
Een oplossing voor het snijden van kaas Snijmachines voor al uw productievereisten Urschel biedt een breed scala aan snijmogelijkheden voor kaas. Elke machine is uitgevoerd in roestvrijstaal en gemaakt volgens de kwaliteitsnormen van Urschel. We geven ondersteuning en service voor een lange levensduur van uw machine. Bediening met èèn druk op de knop bespaart tijd en arbeidskosten. De machines zijn ontworpen voor een continue, ononderbroken productie tegen een zo hoog mogelijke capaciteit. Neem contact op met Urschel en ontdek hoe wij u kunnen ondersteunen met de ontwikkeling van u product.
Neem contact met ons op voor een gratis demonstratie met uw product. URSCHEL B.V. | netherlands@urschel.com | www.urschel.nl ® Urschel, Urschel logo symbol, and The Global Leader in Food Cutting Technology are registered trademarks of Urschel Laboratories, Inc. U.S.A.
De Nr.1 specialist in gereviseerde zuivelmachines Melk Yoghurt Boter
Margarine Smeltkaas Kaas
2.000 machines in voorraad Garantie bij levering Snelle levertijden Lage investering Complete projecten
C. van ‘t Riet Zuiveltechnologie b.v.
t. 0172- 57 1304 m. info@rietdairy.nl i. www.rietdairy.nl
+31(0)348-558080 info@lekkerkerker.nl
www.lekkerkerker.nl
U se w pa rvi ce rtner ,o nd voo erh r p ou om d e pe n o n, a nd dvi erd es ele , n.
Uw voordelen: V Beste reinigbaarheid: CIP/SIP V EC1935/2004, FDA, 3A, EHEDG, ATEX V Low shear: geen productbeschadigingen V Lage Total Cost of Ownership (TCO)
VERDER HYGIËNISCHE POMPEN Om de perfecte zuivelproducten mee te maken
VERDER BV Leningradweg 5
TEL +31 (0)50 549 59 00
9723 TP Groningen
MAIL info@verder.nl
The Netherlands
WEB www.verder.nl
MARK TCIJFERS
PRODUCTIE Melkaanvoer mondiaal (jan’20, % t.o.v. ’19) EU-28
Verwerking EU (jan’20, % t.o.v. ’19)
+1,1%
waarvan: Duitsland Duitsland
+0,8%
Frankrijk Frankrijk
Boter
MMP
x 1.000 ton
x 1.000 ton
250
150
200
120
+1,3%
+6,6%
+3,3%
Nederland Nederland
-2,5%
Verenigde Staten
+1,1%
Nieuw-Zeeland
90
150
Argentinië
100
+5,5%
Australië
+0,5%
Wit-Rusland
+5,2%
+2,7%
+5,1%
-0,7%
60
-1,6% -1,8% -19,3%
-1,4%
Uruguay
-4,3%
+0,1% 0
-13,3% +22,2% -9,6% -2,5%
30
50
0
0 3
6
9
12
Overig PL
15
x miljard kg
IE FR
Overig BE FR
NL DE
IE PL
NL DE
PRIJZEN Melkprijs (feb’20 t.o.v. jan’20, in %)
Marktprijs (mrt’20 t.o.v. feb’20, in %)
36
Mager melkpoeder ADPI
Boter 82%
LTO melkprijsvergelijking €/100 kg
7.000
€/1.000 kg
3.500
NL -4,1% WM -1,5%
3.000
35
6.000
34
5.000
2.500
4.000
2.000
3.000
1.500
33
-0,3% 2018 2019 2020
32 31 jan
2.000 mrt-18
dec
mrt-19
€/1.000 kg
mrt-20
1.000 mrt-18
NL -10,9% WM -7,6% mrt-19
mrt-20
EXPORT Boter en -olie (jan’19 - dec’19, % t.o.v. ’18) Wereldhandel
Mager melkpoeder (jan’19 - dec’19, % t.o.v. ’18)
Intrahandel EU
x 1.000 ton 500 +1,4%
1.250
400
1.000
Intrahandel EU
x 1.000 ton 1.250
x 1.000 ton +0,6%
300
Wereldhandel
1.000
1.000 +11,4%
750
750
500
500
800 -1,7%
x 1.000 ton +10,9%
600
+36,3% 200 100
+34,3%-45,2%
0
+3,3%
250
EU*
NL*
VS
250
EU
NL
400 200
+1,1%
0
0 NZ
+3,8%
+25,7%
0 EU*
NL*
VS
NZ
EU
NL
*Derde landen export
Bron: ZuivelNL
www.zuivelnl.org
ZuivelZicht april 2020
29
BELRUBRIEK KAASPROMOTIE
KAASBEWERKINGSMACHINES
INDUSTRIËLE AUTOMATISERING
IN- EN VERKOOP TANKS
LUCHTBEHANDELING
KAASVERWERKINGSMACHINES RVS TANK- EN APPARATENBOUW
Tel 0522-463684
info@koster-nl.com
www.koster-nl.com
Gebruikte tanks en machines voor de zuivelindustrie Ook nieuwe tanks uit voorraad leverbaar Wij zijn doorlopend op zoek naar: - RVS tanks - Warmtewisselaars - Pompen - Poedermengers - Zeefmachines - Indampers - Losse roerwerken
