ПРИТЧІ ÑÎËÎÌÎÍÀ
1
1 Ïðèïîâ³ñò³ Ñîëîìîíà, ñèíà Äàâèäîâîãî − öàðÿ ²çðà¿ëåâîãî, 2 ùîá îäåðæàòè ìóäð³ñòü òà íàâ÷àííÿ, ùîá îñÿгíóòè ñëîâà çäîðîâîãî ðîçóìó, 3 íàâ÷èòèñü ðîçñóäëèâîñò³, ñïðàâåäëèâîñò³, äî! áðó òà ÷åñíîñò³ ; 4 äàòè ïðîñòèì êì³òëèâ³ñòü, þíàêàì − ðîçóì òà îáà÷í³ñòü. 5 Ïîñëóõຠìóäðèé − ïîá³ëüøèòü çíàííÿ ñâî¿, ³ ðîçóìíèé íàáåðåòüñÿ ìóäðèõ äóìîê ! 6 òàê ëþäè íàâ÷àòüñÿ ðîçóì³òè ïðèïîâ³ñòü òà çàãàäêîâó ìîâó ìóäðåö³â. 7 Ïî÷àòîê ìóäðîñò³ − òî ñòðàõ ïåðåä Ãîñïîäîì, ò³ëüêè íåðîçóìí³ íåõòóþòü ìóäð³ñòþ òà ïîðàäà! ìè. (1:29; Ìàë.1:6). 8 Ñëóõàéñÿ, ì³é ñèíó, íàñòàíîâ áàòüêà ñâîãî ³ íå â³äêèäàé ïîðàä ìàòåð³ ñâ! 9 Áî âîíè ! õîðîøèé â³íîê äëÿ ãîëîâè òâ ³ ïðèêðàñà äëÿ øè¿ òâ. 10 Ñèíó ì³é, êîëè ãð³õîâîäè áóäóòü ñõèëÿòè òå! áå, − íå ïðèñòàâàé íà ¿õíº. 11 ßêùî ñêàæóòü: «Õîäè ç íàìè, ï³äñòåðåæåìî íåâèííîãî, óá’ºì áåçïðè÷èííî, 12 æèâèìè ïðîêîâòíåìî ¿õ ! ÿê áåçîäíÿ, ³ ö³ëè! ìè − ÿê òà ìîãèëà; 13 íàáåðåì âñ³ëÿêîãî äîáðà êîøòîâíîãî, íàïîâ! íèìî çäîáè÷÷þ áóäèíêè íàø³, 14 æåðåáîê ñâ³é êèäàòèìåø ðàçîì ç íàìè, êî! ìîðà îäíà áóäå äëÿ âñ³õ íàñ» − 15 ñèíó ì³é, íå õîäè ç íèìè â äîðîãó, çóïèíè íîãó òâîþ â³ä ñòåæêè ¿õíüî¿! 829
ПРИТЧІ
1
16 Áî ¿õí³ íîãè á³æàòü äî çëà, ïîñï³øàþòü íà ïðîëèòòÿ êðîâ³. 17 Ïàì’ÿòàé, ñ³òêà äëÿ ëîâë³ íå ðîçòÿãóºòüñÿ íà î÷àõ ïòàñòâà; 18 ö³ ëþäè ðîçòÿãóþòü ñ³тêу íà ³íøèõ, àëå òî ïàñòêà âëàñíó êðîâ, ï³äñòåð³ãàþòü ñâîþ æ äóøó − 19 òàêèé ê³íåöü óñ³õ, õòî ëàñèé íà ÷óæå äîáðî: âîíо ãóáèòü äóøó òîãî, õòî íèì âîëî䳺. 20 Ìóäð³ñòü êëè÷å íà âóëèöÿõ, íà ìàéäàíàõ ï³äíîñèòü ãîëîñ ñâ³é, 21 â ëþäíèõ ì³ñöÿõ ïðîïîâ³äóº, ïðè âõîäàõ äî ì³ñüêèõ áðàì ïðîãîëîøóº ñëîâà ñâî¿: 22 «Äîêè âàì, íåâ³ãëàñàì, áóäå ëþáà òåìíîòà? Äîêè âè, áóéí³, áóäåòå íàñîëîäæóâàòèñü ñâî¿ì ãëóçóâàííÿì? Äîêè âè, áåçãëóçä³, áóäåòå íåíà! âèä³òè çíàííÿ? 23 Íàâåðí³òüñÿ äî ìî¿õ ïîðàä, ³ ÿ ïðîëëþ íà âàñ ñâій äóõ, ñïîâ³ùó âàì ñëîâà ìî¿! 24 Áî êîëè ÿ çâàëà − âè íå ñëóõàëè, ïðîñòÿãàëà ðóêè ñâî¿ − âè íå çâåðòàëè óâàãè, 25 âè â³äêèíóëè ïîðàäè ìî¿ ³ äîêîð³â ìî¿õ íå ïðèéíÿëè. 26 Òîìó ïîñì³þñü ÿ íàä âàøèì íåùàñòÿì, ïî! ò³øóñü, êîëè ïðèéäå íà âàñ á³äà! 27 Êîëè îãîðíå âàñ ñòðàõ, íåìîâ âèõîð, ³ íà! âàëèòüñÿ ãîðå, íåìîâ áóðÿ, êîëè íàçäîæåíå âàñ íåäîëÿ òà óòèñê − 28 òîä³ áóäåòå çâàòè ìåíå, àëå ÿ íå îçâóñü, ç ñàìîãî ðàíêó áóäåòå øóêàòè ìåíå, òà íå çíàéäåòå. 29 Áî çíåâàæèëè çíàííÿ, â³äìîâèëèñü øàíóâà! òè òà áîÿòèñÿ Ãîñïîäà, 30 íå ñêîðèñòàëèñü ïîðàäами ìîїми, íàñì³ÿëèñü ç äîêîð³â ìî¿õ. 31 Òîæ ñìàêóéòå ïëîäи â÷èíê³â ñâî¿õ, íà¿äàéòå! ñÿ äîñõî÷ó â³ä çàäóì³â ñâî¿õ! 32 Âïåðò³ñòü íåâ³ãëàñ³â ïîãóáèòü ¿õ, ³ áàéäó! æ³ñòü íåðîçóìíèõ ïîíèùèòü ¿õ. 33 Õòî æ ïîñëóõຠìåíå − áóäå â áåçïåö³ ³ ñïîêî¿, íå ìàòèìå ñòðàõó ïåðåä ëèõîì!» 830
ПРИТЧІ
2
1 Ñèíó ì³é! ßêùî ïðèéìåø ñëîâà ìî¿ ³ íàêàçè ìî¿ ïðè ñîá³ óòðèìóâàòèìåø, 2 ùîá âóõî òâîº ñòàëî óâàæíèì äî ìóäðîñò³, à ñåðöå − ïðиõèëüíèì äî ðîçñóäëèâîñò³, 3 ÿêùî áóäåø âäàâàòèñÿ äî çíàíü òà çâåðта! òèñü äî ðîçóìó, 4 ÿêùî áóäåø øóêàòè éîãî, íåìîâ ñð³áëî, ³ äî! êîïóâàòèñü äî íüîãî, ÿê äî ñêàðáó,− 5 òî çáàãíåøñòðàõ ïåðåä Ãîñïîäîì ³ ïî!ñïðàâ! æíüîìó ï³çíàºø Áîãà. 6 Áî ìóäð³ñòü äຠò³ëüêè Ãîñïîäü, ³ çíàííÿ òà ðîçóì − ç Éîãî æ âóñò. 7 Ó Íüîãî ñïàñ³ííÿ äëÿ ïðàâåäíèõ ³ çàõèñò íå! âèííèì. 8 ³í ñòåðåæå äîðîãó ïðàâäè ³ îáåð³ãຠñòåæêè ñâÿòèõ Ñâî¿õ. 9 Òîä³ òè çáàãíåø ñïðàâåäëèâ³ñòü òà ïðàâî, ïðîñòîòó òà âñÿêó äîðîãó äîáðа, 10 êîëè ìóäð³ñòü ñòàíå íàäáàííÿì òâîãî ñåðöÿ ³ çíàííÿ çàïîëîíèòü òâîþ äóøó; 11 тîä³ ðîçâàæí³ñòü íå â³ä³éäå â³ä òåáå ³ ðîçóì áóäå îõîðîíÿòè òåáå, 12 îñòåðåже òåáå â³ä äîðîãè õèáíî¿, â³ä ëþäèíè, ùî ãîâîðèòü îáëóäíî, 13 â³ä òèõ, õòî çâåðòຠç ïðÿìî¿ äîðîãè, ùîá õîäèòè äîðîãîþ òåìðÿâè, 14 ÿê³ ðàä³þòü çëó ³ ò³øàòüñÿ íåðîáñòâîì, 15 øëÿõ ÿêèõ âèêðèâëåíèé, êîæåí ç ÿêèõ çáèâ! ñÿ íà ñâîþ äîðîãó; 16 ùîá â³äâåðíóòè òåáå â³ä ÷óæî¿, â³ä æ³íêè ³í! øîãî, ÿêà ï³äñîëîäæóº ìîâó ñâîþ, 17 êîòðà ëèøèëà äðóãà ìîëîäîñò³ ñâ, çàáóëà çàïîâ³ò Áîãà. 18 Ä³ì ¿¿ âåäå äî çàãèáåë³, à ñòåæêè − äî ìåðö³â. 19 Ùå í³õòî ç òèõ, õòî âõîäèâ äî íå¿, íå âåð! òàâñÿ ³ íå ñòàâàâ íà äîðîãó æèòòÿ! 20 Òîæ òðèìàéñÿ äîðîãè äîáðî÷èíö³â, äåðæèñü ñòåæêè ïðàвåäíèõ. 831
2
ПРИТЧІ
2-3
21 Áî ïðàâåäíèì íàëåæàòèìå çåìëÿ, ³ ÷èñò³ ñåð! öåì â³êóâàòèìóòü íà í³é. 22 À áåçáîæí³ áóäóòü âèêîðіíåí³ ³ç Зåìë³, ³ íå! â³ðí³ âèïîëþòüñÿ ç íå¿. 1 Ñèíó ì³é! Íàóêè ì íå çàáóâàé, ³ çàïî! â³ä³ ìî¿ õàé íå â³äõîäÿòü â³ä ñåðöÿ òâîãî, 2 áî äîâãîòó äí³â, ðîêè æèòòÿ òà ñïîê³é âîíè ïðèìíîæàòü òîá³. 3 Ìèëîñåðäÿ òà ïðàâäà õàé íå çàëèøàþòüòåáå; ïîâ’ÿæè ¿õ íà øèþ ñâîþ, íàïèøè íà òàáëèöÿõ ñåðöÿ ñâîãî − 4 òàê çíàéäåø ìèë³ñòü òà ïðèõèëüí³ñòü â î÷àõ Áîãà ³ ëþäåé! 5 Íàä³éñÿ íà Ãîñïîäà âñ³ì ñåðöåì ñâî¿ì ³ íå ïî! êëàäàéñÿ íà ðîçóì ñâ³é. 6 Íà âñ³õ äîðîãàõ ñâî¿õ äóìàé ïðî Íüîãî, ³ ³í âèð³âíÿº ñòåæêè òâî¿. 7 Íå áóäü ìóäðèì ó âëàñíèõ î÷àõ, á³éñÿ Ãîñ! ïîäà òà óõèëÿéñÿ â³ä çëà − 8 öå áóäå ë³êàìè äëÿ ò³ëà òâîãî ³ íàïîºì äëÿ êîñòåé òâî¿õ. 9 Âøàíîâóé Ãîñïîäà ³ç äîñòàòêó ñâîãî òà ç óñ³õ ïåðøèõ ïëîä³â òâî¿õ. 15 Òîä³ ïåðåïîâíÿòüñÿ êîìîðè òâî¿ õë³áîì, ³ âèíàðí³ òâî¿ áóäóòü ïåðåëèâàòèñÿ âèíîì. 11 Ñèíó ì³é, ïîêàðàííÿ Ãîñïîäíüîãî íå â³äêè! äàé ³ äîêîðè Éîãî íå ñïðèéìàé çà òÿãàð, 12 áî êîãî ëþáèòü Ãîñïîäü, òîãî ³ êàðàº, àëå Він ³ äîáðîçè÷ëèâий, íåìîâ áàòüêî äî ñèíà. 13 Ùàñëèâà ëþäèíà, ÿêà çíàéøëà ìóäð³ñòü, ³ ÷îëîâ³ê, ÿêèé íàáóâ çíàííÿ. 14 Áî ïðèäáàííÿ ìóäðîñò³ ë³ïøå â³ä ñð³áëà ³ êîðèñò³ â³ä íå¿ á³ëüøå, í³æ â³ä ùèðîãî çîëîòà. 15 Âîíà äîðîæ÷à çà êîðàëè, ³ æîäíå áàæàííÿ òâîº íå çð³âíÿºòüñÿ ç íåþ! 16 Äîâãе æèòòÿ − ó ïðàâ³é ðóö³ ¿¿, ³ â ë³â³é − áà! ãàòñòâî òà ñëàâà. 17 Äîðîãè ¿¿ − äîðîãè ïðèºìíîñò³, ³ âñ³ ñòåæêè ¿¿
3
832
ПРИТЧІ
− çàäîâîëåííÿ ñåðöÿ. 18 Âîíà − äåðåâî æèòòÿ äëÿ òèõ, õòî âîëî䳺 íåþ, ³ ùàñíà äîëÿ äëÿ òèõ, õòî òðèìàºòüñÿ ¿¿. 19 Ãîñïîäü ìóäð³ñòþ çàñíóâàâ Çåìëþ ³ ðîçóìîì ïîñòàâèâ Нåáî. 20 Éîãî çíàííÿì ðîçêðèëèñü ìîðñüê³ áåçîäí³, ³ õìàðè êðîïëÿòü ðîñîþ. 21 Ñèíó ì³é! Íå âèïóñêàé öüîãî ç âèäó, áåðåæè çäîðîâèé ðîçóì òà ðîçñóäëèâ³ñòü. 22 Âîíè áóäóòü æèòòÿì äëÿ òâ äóø³ ³ ïðè! êðàñîþ äëÿ øè¿ òâ: 23 áåçïå÷íî ï³äåø òè ñâîºþ äîðîãîþ, ³ íîãà òâîÿ íå ñïîòèêíåòüñÿ; 24 êîëè ëÿæåø ñïàòè, íå áóäåø áîÿòèñÿ, ³ êîëè çàñíåø − ñîí òâ³é áóäå ñîëîäêèì; 25 íå çëÿêàºøñÿ íåæäàíîãî âèïàäêó, í³ óùåðáó â³ä íå÷åñòèâèõ, хоч і ñï³òêຠце òåáå, 26 áî Ãîñïîäü áóäå íà䳺þ òâîºþ ³ çáåðåæå íîãó òâîþ â³ä ïàñòêè! 27 Íå â³äìîâëÿé ó áëàãîä³éñòâ³ á³äîëàñ³, êîëè ðóêà òâîÿ â çìîç³ â÷èíèòè öå. 28 Íå ãîâîðè áëèæíüîìó:«²äè, à ÿê ïðèéäåø çàâòðà, ÿ äàì», êîëè ìàºø ïðè ñîá³ ñüîãîäí³. 29 Íå çàäóìóé ëèõîãî íà áëèæíüîãî ñâîãî, êîëè â³í áåçïå÷íî ïðîæèâຠç òîáîþ. 30 Íå ñâàðèñü ç ëþäèíîþ áåçïðè÷èííî, ÿêùî âîíà òîá³ íå çàïîä³ÿëà çëà. 31 Íå çàçäðè ãíîáèòåëåâ³ ³ íå îáèðàé äëÿ ñåáå äîðîãè éîãî. 32 Áî äëÿ Ãîñïîäà º îãèäí³ ðîçáåùåí³, à äðóæáà ó Íüîãî − ç ïðàâåäíèìè. 33 Ïðîêëÿòòÿ Ãîñïîäíº íà äîì³ áåçáîæíîãî, à îñåëþ ïðàâåäíîãî ³í áëàãîñëîâëÿº. 34 Ç íåäîâ³ðê³â Ãîñïîäü ñ쳺òüñÿ, à ïîê³ðíèõ îáäàðîâóº ëàñêîþ. 35 Ìóäðîìó ä³ñòàºòüñÿ ñëàâà, à ãëóïîìó − ñî! ðîì.
833
3
ПРИТЧІ
4
4
1 Ñëóõàéòåñü, ä³òè, ïîâ÷àíü áàòüêîâèõ, ïðèñëóõîâóéòåñü, ùîá íàáðàòèñü ðîçóìó. 2 ß äàþ âàì äîáðó íàóêó, íå â³äêèäàéòå ïîраду ìîю. 3 Áî ³ ÿ áóâ ñèíîì ó ñâîãî áàòüêà, ïåùåíèé òà ºäèíèé ó íåíüêè ñâ; 4 ³ íàâ÷àâ â³í ìåíå, ³ ãîâîðèâ ìåí³:«Íåõàé òðè! ìàºòüñÿ ñåðöå òâîº ñë³â ìî¿õ, áåðåæè çàïîâ³ä³ ìî¿ ³ æèâè ùàñëèâî». 5 Çäîáóâàé ìóäð³ñòü òà íàáóâàé ðîçóìó, íå çà! áóâàé ³ íå öóðàéñÿ ñë³â óñò ìî¿õ. 6 Íå ïîëèøàé ìóäðîñò³, òî âîíà áóäå ñòåðåãòè òåáå, ëþáè ¿¿, ³ âîíà áóäå îáåð³ãàòè òåáå. 7 Ïåðø çà âñå − çäîáóâàé ìóäð³ñòü, ³ ðîçóì íàáóâàé âñ³ì ìàºòêîì òâî¿ì! 8 Ö³íóé ¿¿ âèñîêî, òî ³ òåáå ï³ä³éìå âîíà, âøà! íóº, êîëè òè ïðèãîðíåøñÿ äî íå¿. 9 Âîíà óâ³í÷ຠêðàñîþ ãîëîâó òâîþ, êîðîíó ñëà! âè ïîäàðóº òîá³! 10 Ïîñëóõàé, ì³é ñèíó, ³ â³çüìè äëÿ ñåáå ñëîâà ìî¿ − òàê ïðèìíîæèø ðîêè òâîãî æèòòÿ. 11 ß ïîêàçóþ òîá³ øëÿõ ìóäðîñò³, ïðîâàäæó òå! áå ïðÿìèìè ñòåæêàìè. 12 Êîëè ï³äåø íèìè − âïåâíåíèì ñòàíå êðîê òâ³é, ³ êîëè ïîá³æèø − íå ñïîòèêíåøñÿ. 13 ̳öíî òðèìàéñÿ íàñòàíîâ, íå ïîëèøàé, áå! ðåæè ¿õ, áî â íèõ − æèòòÿ òâîº. 14 Íå ñòóïàé íà ñòåæêó áåçáîæíèх ³ íå çàäèâ! ëÿéñÿ íà äîðîãó ëèõèõ, 15 ïîêèíü òè ¿¿, íå éäè íåþ, ç³éäè ç íå¿ ³ îáìè! íè. 16 Áî âîí èíå çàñíóòü, ÿêùî íå â÷èíÿòü çëà, ïðîïàäå ñîí ó íèõ, ÿêùî íå çâåäóòü êîãî. 17 Âîíè ¿äÿòü õë³á áåççàêîííÿ, à âèíî ïîïèâà! þòü ç äîáðà, íàáóòîãî íàñèëüñòâîì. 18 Ïðàâåäí³ − ÿê ðàíêîâà ç³ðíèöÿ, ÿêà ñâ³òèòü, êîëè ùå íå íàñòàв äåíü. 19 À äîðîãà áåçáîæíèõ − ìîðîê, âîíè íå çíà! þòü, îá ùî ñïîòêíóòüñÿ. 834
ПРИТЧІ
20 Ñèíó ì³é! Ïðèñëýõàéñü äî ìî¿õ ñë³â ³ íàõèëè óõî ñâîº äî ïîâ÷àíü ìî¿õ. 21 Íåõàé íå â³äõîäÿòü âîíè â³ä î÷åé òâî¿õ, áå! ðåæè ¿õ â ãëèáèí³ ñåðöÿ ñâîãî, 22 áî âîíè − æèòòÿ äëÿ òèõ, õòî â³äøóêàâ ¿õ, ³ çäîðîâ’ÿ äëÿ ò³ëà ¿õíüîãî. 23 Á³ëüøå âñüîãî, ùî áåðåæåø, − áåðåæè ñåðöå ñâîº, áî ç íüîãî ïîõîäèòü óñå, ÷èì ìè æèâåìî. 24 ³äêèíü òè â³ä ñåáå ëóêàâñòâî, ³ çðàäëèâ³ñòü ÿçèêà ïðîæåíè ãåòü. 25 Íåõàé òâî¿ î÷³ äèâëÿòüñÿ â³äâåðòî, ³ ïîâ³êè íåõàé ñïðÿìîâóþòü òâ³é ç³ð ïðÿìî. 26 Îáäóìóé íàïåðåä ñòåæêó äëÿ ñâ íîãè, òîä³ âåñü øëÿõ òâ³é áóäå ïåâíèì. 27 Íå â³äõèëÿéñÿ í³ íàïðàâî, í³ íàë³âî − òàê óò! ðèìàºø íîãó ñâîþ â³ä çëà.
5
1 Ñèíó ì³é! Çâàæàé íà ìîþ ìóäð³ñòü ³ ïðèõèëÿé óõî ñâîº äî ðîçóìó ìîãî, 2 ùîá òðèìàòèñü òîá³ ðîçñóäëèâîñò³ ³ óñòàì òâî¿ì áåðåãòè çíàííÿ. 3 Áî ñêðàïëþþòü ìåä ãóáè áëóäíîї, ³ áåñ³äà ¿¿ − ìàñí³øà â³ä îëії. 4 Àëå íàñë³äêè â³ä íå¿ ã³ðê³, ÿê ïîëèí, ³ ãîñòð³, ÿê ìå÷ îáîñ³÷íèé! 5 Íîãè ¿¿ ïðîñòóþòü äî ñìåðò³, êðîêè ¿¿ âåäóòü äî ìîãèëè! 6 Äîðîãè ¿¿ − òî ìàí³âö³, àëå ¿é äî òîãî áàéäóæå. 7 Îòîæ, ñëóõàé, ì³é ñèíó, ³ íå â³äñòóïàé â³ä ñë³â óñò ìî¿õ: 8 òðèìàéñü ÿêíàéäàë³ äîðîãè äî íå¿ ³ íå íаáëè! æàéñÿ äî äâåðåé äîìó ¿¿! 9 Ùîá ÷åñòü òâîÿ íå ä³ñòàëàñÿ ³íøîìó, ³ ðîêè òâî¿ − äëÿ æîðñòîêîãî, 10 ùîá íå íàñè÷óâàëèñü ÷óæ³ çäîðîâ’ÿì òâî¿ì, ³ ñòîðîíí³ − ïðàöåþ òâîºþ. 11 Áî áóäåø òè êîíàòè íàîñòàíêó, ÿê çíåìî! æåòüñÿ ò³ëî òâîº, ³ âèñíàæèòüñÿ ñèëà òâîÿ. 12 Ñêàæåø òîä³:«Îx, ÷îìó ÿ íåíàâèä³â íàâ÷àí! 835
4- 5
ПРИТЧІ
5- 6
íÿ, ³ ñåðöå ìîº â³äêèíóëî äîêîðè? 13 Íå ñëóõàâ ãîëîñó â÷èòåë³â, íå ïðèõèëÿâ âóõà ñâîãî äî òèõ, õòî íàñòàâëÿâ ìåíå? 14 Àæ òåïåð ÿ ïîáà÷èâ, ùî ðîêè ìî¿ çàãóáëåí³, ³ âñ³ áà÷àòü ãàíüáó ìîþ». 15 Ïèé âîäó ç³ ñâ êðèíèö³, òó, ùî òå÷å ç òâî! ãî êîëîäÿçÿ. 16 Äëÿ ÷îãî ìàºø íà âóëèö³ ðîçëèâàòè äæåðå! ëà ñâî¿ ³ ïîòîêè − íà ìàéäàíі? 17 Íåõàé âîíè íàëåæàòü òîá³ îäíîìó, à íå äëÿ ÷óæèõ! 18 Õàé òâîº äæåðåëî áóäå áëàãîñëîâåííå, ³ ðà! ä³é æ³íêîþ ìîëîäîñò³ òâ − 19 ò³ºþ ëàííþ ëþáîþ ³ ñàðíîþ ïðåêðàñíîþ!×à! ðàìè ¿¿ íàïèâàéñÿ ïîâñÿê÷àñ, â ëþáîùàõ ¿¿ êî! õàéñÿ ïîñò³éíî. 20 Ïîùî, ì³é ñèíó, ìàºø ëàêîìèòèñü íà ÷óæó, ïðèãîðòàòè ãðóäè áëóäíî¿? 21 Ïåðåä î÷èìà Ãîñïîäí³ìè − âñ³ äîðîãè ëþäè! íè, ³ ³í çâàæóº ñòåæêè ¿¿! 22 Ãð³õè áåççàêîííîãî áóäóòü éîìó ïàñòêîþ, âîíè, ÿê â³ðüîâêà, ñïóòàþòü éîãî. 23 ³í ïîìðå, áî íå ïðèéìàâ íàñòàíîâ, áî ãëó! ïîòà çáèëà éîãî ç äîðîãè.
6
1 Ñèíó ì³é! ßêùî òè ïîðó÷èâñÿ çà ñâîãî áëèæíüîãî, äàâ ðóêó ñâîþ çà äðóãîãî − 2 то òè сï³éìàâñÿ íà ñëîâàõ óñò ñâî¿õ, ñàì ñîá³ íàêèíóâ ñèëüöå îá³öÿíêîþ ñâîºþ. 3 Â÷èíè òîä³ îñü ùî, ñèíó ì³é, ðÿòóþ÷èñü, áî ïîïàâ òè äî ðóê ñâîãî áëèæíüîãî: ³äè, âïàäè äî í³ã ³ áëàãàé áëèæíüîãî ñâîãî çâ³ëüíèòè òåáå â³ä ö³º¿ îá³öÿíêè − 4 íå äàé ñíó àí³ î÷àì ñâî¿ì, àí³ äð³ìàííÿ ïîâ³! êàì ñâî¿ì, 5 ðÿòóéñÿ, ÿê ñàðíà, ³ç ðóê, ³, ÿê ïòàõ, ³ç ñ³òêè ïòàõîëîâà! 6 Ëåäàðþ, ³äè äî ìóðàøêè, ïîãëÿíü íà ¿¿ 䳿 ³ ïîìóäð³é: 836
ПРИТЧІ
7 íåìà â íå¿ í³ íàãëÿäà÷à, í³ êåð³âíèêà, àí³ óï! ðàâèòåëÿ, 8 àëå ç ë³òà çàïàñຠõë³á ñâ³é, çáèðຠâ æíèâà ïîæèâó ñâîþ! 9 Äîêè òè, ëåäàðþ, áóäåø âèëåæóâàòèñü? Êîëè òè âñòàíåø â³ä ñíó ñâîãî? 10 Òðîõè ïîñïèø, òðîõè ïîäð³ìàºø, òðîõè ïîле! æèø, ñêëàâøè ðóêè − 11 ³ ïðèéäå á³äí³ñòü òâîÿ, ÿê ïðîõîæèé, ³ çëèäí³ òâî¿, ÿê ðîçá³éíèê. 12 Ëþäèíà í³ê÷åìíà, ÷îëîâ³ê çëî÷èííèé, õî! äèòü ç ëóêàâèìè óñòàìè, 13 ìîðãຠî÷èìà ñâî¿ìè, ïîäຠçíàêè íîãàìè, ïî! êàçóº íà ïàëüöÿõ ñâî¿õ. 14 ϳäñòóïíå ñåðöå éîãî ïîâñÿê÷àñ âèíîøóº çëî, ñ³º äîâêîëà ÷âàðè. 15 Òà íåæäàíî ïðèéäå çàãèáåëü íà íüîãî, áóäå çíèùåíèé âðàç − ³ íå ï³äâåäåòüñÿ. 16 Îöèõ øåñòåðî íåíàâèäèòü Ãîñïîäü, íаâ³òü ñåìåðî − ìåðçîòà äëÿ äóø³ Éîãî: 17 î÷³ ïèõàò³, ÿçèê áðåõëèâèé ³ ðóêè, ùî íå* âèííó ïðîëèâàþòü êðîâ; 18 ñåðöå, ùî âèíîøóº çë³ íàì³ðè; íîãè, ñêâàïí³ íà çëî÷èí; 19 ñâ³äîê áðåõëèâèé, ÿêèé ðîçïîâñþäæóº íå! ïðàâäó ³ ñ³º ðîçáðàò. 20 Ñèíó ì³é! Áåðåæè çàïîâ³ä³ áàòüêà ñâîãî ³ íå â³äêèäàé ïîâ÷àíü ìàòåð³ òâ. 21 Ïðèâ’ÿæè ¿õ íàçàâæäè äî ñåðöÿ ñâîãî, ïî! â³ñü ¿õ íà øè¿ ñâî¿é. 22 Кîëè ï³äåø − âîíè ïîêàæóòü äîðîãó òîá³, êî! ëè ëÿæåø ñïàòè − áåðåãòèìóòü òåáå, à êîëè ïðî! áóäèøñÿ − ðîçìîâëÿòèìóòü ç òîáîþ. 23 Áî çàïîâ³äü − òî ñâ³òèëüíèê, à íàóêà − ñâ³òëî, ³ ïîâ÷àëüí³ äîêîðè − äîðîãà æèòòÿ; 24 âîíè çáåðåæóòü òåáå â³ä íåã³äíî¿ æ³íêè, â³ä îáëåñëèâîãî ÿçèêà ÷óæî¿. 25 Íå æàäàé âðîäè ¿¿ â ñåðö³ ñâîºìó ³ íå ï³ä! äàâàéñü íà çâàáó î÷åé ¿¿, 837
6
ПРИТЧІ
6-7
26 áî ðîçïóñíà æ³íêà âàðòà íå á³ëüøå, í³æ îêðàºöü õë³áà, àëå ÷åðåç íå¿ ìîæåø ïîïëàòèòèñÿ æèòòÿì. 27 ×è ìîæíà íàáðàòè â êèøåíþ âîãíþ òàê, ùîá íå ïðîãîð³â îäÿã? 28 ×è çìîæåø õîäèòè ïî ðîçïå÷åíîìó âóã³ëëþ, ùîá íå ïîïåêòè íîãè ñâî¿? 29 Òàê áóâຠç êîæíèì, õòî â÷àùຠäî æ³íêè áëèæíüîãî ñâîãî; íå çàëèøèòüñÿ áåç ïîêàðàííÿ òîé, õòî äîòîðêíåòüñÿ äî íå¿. 30 Çëî䳺Ⳡùå ñï³â÷óâàþòü, êîëè â³í êðàäå ç ãîëîäó, ùîá íà¿ñòèñÿ; 31 òà êîëè ñï³éìàºòüñÿ íà ³íøîìó − âñåìåðî çà! ïëàòèòü, â³ääàñòü âñå ìàéíî ñâîãî äîìó! 32 Õòî ÷èíèòü ïåðåëþá, òîé íå ìຠðîçóìó, áî íèùèòü äóøó ñâîþ. 33 Òàêèé íàêëè÷å íà ñåáå ïîáî¿ òà ñîðîì, ³ ãàíüáà éîãî íå ç³òðåòüñÿ. 34 Áî ðåâíîù³ − ëþò³ñòü ìóæà, ³ íå çìèëîñåð! äèòüñÿ â³í ó äåíü ïîìñòè, 35 íå â³çüìå æîäíîãî âèêóïó ³ íå âãàìóºòüñÿ òâî¿ìè ïîäàðунêàìè, ñê³ëüêè á òè ¿õ íå ïîá³ëüøó! âàâ!
7
1 Ñèíó ì³é, áåðåæè ñëîâà ìî¿ ³ çàïîâ³ä³ ìî¿ òðèìàé ïðè ñîá³. 2 Áåðåæè çàïîâ³ä³ ìî¿, ùîá æèòè, ³ íàóêó ìîþ áåðåæè, ÿê ç³íèöþ îêà! 3 Ïîâ’ÿæè ¿õ íà ïàëüö³ ñâî¿, íàïèøè ¿õ íà òàá! ëèöÿõ ñåðöÿ ñâîãî! 4 Ñêàæè äî ìóäðîñò³:«Òè ! ñåñòðà ìîÿ!» ³ äî ðî! çóìó:«Òè ! áðàò ì³é!» 5 Òîä³ âîíè çáåðåæóòü òåáå â³ä áëóäíî¿, â³ä ÷óæî¿, ÿêà ëåñòèòü ÿçèêîì ñâî¿ì. 6 ßêîñü äèâèâñÿ ÿ ó â³êíî ñâîãî äîìó і ÷åðåç ãðàòè вікна ïîáà÷èâ ì³æ ìîëîäèìè ëþäüìè îñîá! ëèâî íåäîñâ³ä÷åíîãî þíàêà, 8 ÿêèé ïåðåõîäèâ ìàéäàí ³ á³ëÿ ðîãó âèéøîâ íà äîðîãó äî äîìó ¿¿. 838
ПРИТЧІ
9 Ñìåðêàëîñü, ³ â ñóò³íêàõ âå÷îðà 10 âèá³ãëà íàçóñòð³÷ éîìó æ³íêà â îäÿç³ áëóä! íèö³, ç ñåðöåì ï³äñòóïíèì, 11 ùåáåòëèâà òà íåâãàìîâíà, íîãè ÿêî¿ íå âòåð! ïëÿòü, ùîá поñèä³òè äîìà: 12 òî íà âóëèö³, òî íà ìàéäàí³, ïðè êîæíîìó ðîç³ ÷àòóº âîíà − 13 ñõîïèëà éîãî, ïîö³ëóâàëà ³ ç áåçñîðîìíèì îáëè÷÷ÿì ñòàëà âìîâëÿòè: 14 «Ó ìåíå ñüîãîäí³ ìèðíà æåðòâà: ÿ âèêîíàëà îá³òíèö³ ñâî¿, 15 òîìó âèéøëà òîá³ назустріч, ùîá ïîøóêàòè об! ëè÷÷ÿ òâîãî, − ³ çíàéøëà òåáå! 16 ß ïðèáðàëà êèëèìàìè ïîñò³ëü ñâîþ, âèñòå! ëèëà ð³çíîáàðâíèìè òêàíèíàìè ºãèïåòñüêèìè, 17 ñïàëüíþ ñâîþ ÿ íàïàõàëà ì³ððîþ, àëîºì òà êîðèöåþ − 18 õîäè æ áî, äî ðàíêó áóäåìî âïèâàòèñÿ êî! õàííÿì, íàñîëîäæóâàòèñÿ ëþáîùàìè! 19 Íåìà âäîìà ÷îëîâ³êà, â äàëåê³é äîðîç³ çíà! õîäèòüñÿ â³í. 20 Ñóìêó ãðîøåé ç ñð³áëîì çàáðàâ â³í ç ñîáîþ; ïîâåðíåòüñÿ äîäîìó, êîëè ïîâíÿ íàñòàíå». 21 Òàê âåëåìîâñòâîì ñâî¿ì ïðèõèëèëà éîãî, çàâîëîä³ëà íèì óëåñëèâ³ñòþ ãóá ñâî¿õ. 22 Íåãàéíî ï³øîâ â³í çà íåþ, ÿê òîé â³ë íà çà! ð³ç, ÿê ïåñ äî ïðèâ’ÿçó, 23 ÿê ïòàõ, ùî ëåòèòü äî ñèëüöÿ, íå çíàþ÷è, ùî òî çàãèáåëü éîãî. 24 Îòîæ, ñëóõàé ìåíå, ñèíó, ³ çâàæàé íà ñëîâà óñò ìî¿õ. 25 Õàé íå çáî÷óº ñåðöå òâîº íà äîðîãó ¿¿ ³ íå áëóêàé ñòåæêàìè ¿¿, 26 áî âîíà áîãàòüîõ ñìåðòåëüíî ðàíåíèìè êèíó! ëà, ³ áàãàòî ñèëüíèõ çàëèøèëèñü ïîâàëåíèìè íåþ. 27 Ä³ì ¿¿ − òî äîðîãà â øåîë, ùî ïðèâîäèòü äî ñìåðòíèõ ïîêî¿â.
839
7
ПРИТЧІ
8
8
1 Õ³áà ìóäð³ñòü íå êëè÷å, à ðîçóì − íå ïîäຠãîëîñ ñâ³é? 2 Âîíà ñòî¿òü íà ï³äâèùåííÿõ, íà äîðîãàõ, íà ðîçäîð³ææÿõ. 3 Âîíà çâå ïðè âõîäàõ äî ì³ñòà, êëè÷å á³ëÿ ñà! ìèõ äâåðåé: 4 «Äî âàñ, ëþäè, çâåðòàþñü ÿ; äî ñèí³â ëþä! ñüêèõ ãîëîñ ì³é! 5 Î ïðîñòàêè, íàâ÷³òüñÿ îáà÷íîñò³; áåçãëóçä³, íà! áåð³òüñÿ ðîçóìó! 6 Ïîñëóõàéòå, áî ÿ áóäó ãîâîðèòè âàæëèâå, ³ ìîâà óñò ìî¿õ − ïðàâäà. 7 Ñàìó ïðàâäó ïðîãîëîøóº ÿçèê ì³é, à ëóêàâ! ñòâî − ìåðçîòà äëÿ óñò ìî¿õ. 8 Âñ³ ñëîâà ìî¿ ñïðàâåäëèâ³; íåìà â íèõ ï³ä! ñòóïó òà îìàíè. 9 Âñ³ âîíè çðîçóì³ë³ äëÿ ðîçóìíîãî ³ ùèð³ äëÿ òèõ, õòî ïðàãíå çíàííÿ. 10 Ìîÿ íàóêà êðàùà çà ñð³áëî, ³ çíàííÿ ë³ïø³ çà äîá³ðíå çîëîòî. 11 Ö³íà ìóäðîñò³ âèùà çà ö³íó ïåðåë, ³ âñå, ùî ã³äíå áàæàííÿ, íå çð³âíÿºòüñÿ ç íåþ. 12 ß, ìóäð³ñòü, æèâó ðàçîì ç ðîçóìîì, ³ ìîї ðîçдуми − òî ï³çíàííÿ. 13 Ñòðàõ Ãîñïîäí³é − îçíà÷ຠíåíàâèä³òè çëî! Ïèõà òà ãîðä³ñòü, õèáíà äîðîãà òà ï³äñòóïí³ óñòà íåíàâèñí³ ìåí³! 14  ìåíå ðàäà òà îãëÿäí³ñòü; ÿ − ðîçóì ³ â ìåíå ñèëà. 15 Ìíîþ öàð³ óòðèìóþòü âëàäó ³ çàêîíîäàâö³ óòâåðäæóþòü ïðàâотó. 16 Ìíîþ êåðóþòüñÿ óðÿäîâö³ ³ âåëüìîæ³ òà âñ³ ñïðàâåäëèâ³ ñóää³. 17 ß ëþáëþ òèõ, õòî ëþáèòü ìåíå, ³ ò³, õòî øó! êàº, çíàõîäÿòü ìåíå. 18 Ó ìåíå − áàãàòñòâî òà ñëàâà, ñêàðá íåòë³ííèé òà ïðàâäà. 19 Ïëîäè ìî¿ ë³ïø³ â³ä çîëîòà ³ çîëîòà ùèðîãî, à ïðèáóòêó á³ëüøå, í³æ â³ä äîá³ðíîãî ñð³áëà. 840
ПРИТЧІ
20 ß õîäæó äîðîãîþ ïðàâäè, ñòåæêàìè ñïðà! âåäëèâîñò³, 21 ³ îáäàðîâóþ ñâî¿õ øàíóâàëüíèê³â áàãàòñòâîì, ñêàðáíèö³ ¿õ ðîáëþ ïîâíèìè. 22 Ãîñïîäü ìåíå ìàâ ïî÷àòêîì Ñâ äîðîãè, ïåðøå âñ³õ ä³ÿíü, ñïðàâ³êó. 23 Îäâ³êó ÿ âæå áóëà, ñïîêîíâ³êó, ðàí³øå çàñíó! âàííÿ Çåìë³! 24 ß íàðîäèëàñÿ, êîëè ùå íå áóëî áåçîäåíü ìîðñüêèõ, íå áóëî äæåðåë, ùî íóðòóють âîäîþ. 25 ß íàðîäèëàñÿ ðàí³øå, í³æ ïîñòàëè ãîðè, êî! ëè ùå íå áóëî äîëèí, 26 êîëè ³í ùå íå ñòâîðèâ í³ çåìë³, í³ ð³âíèí, í³ ïåðøèõ ïèëèíîê Вñåñâ³òó. 27 Êîëè ³í ïðèãîòîâëÿâ íåáî, ÿ áóëà òàì; êîëè ³í îêðåñëþâàâ ìåæ³ áåçîäí³, 28 êîëè âñòàíîâëþâàâ õìàðè âãîð³ ³ êîëè çà! êð³ïëþâàâ äæåðåëà íàçåìí³, 29 êîëè äàâàâ ìîðþ óñòàâ, ùîá âîäè íå ïåðå! ñòóïàëè ìåæ³ ñâ, êîëè çàêëàäàâ îñíîâè Çåìë³ ! 30 ÿ áóëà ìàéñòðîì ó Íüîãî, ðàä³ñòþ ùîäåííî, ïîâñÿê÷àñ ïåðåáóâàþ÷è ïåðåä îáëè÷÷ÿì Éîãî; 31 ³ Ãîñïîäü ìèëóâàâñÿ Ñâî¿ì ñâ³òîì, ðàä³â, äèâëÿ÷èñü íà ñòâîðåíèõ Íèì ëþäåé. 32 Îòîæ, ä³òè, ñëóõàéòå ìåíå: áëàãîñëîâåííèé, õòî éäå äîðîãàìè ìî¿ìè! 33 Ïîñëóõàéòå íàâ÷àííÿ ³ áóäüòå ìóäðèìè, íå â³äñòóïàéòå â³ä íüîãî. 34 Ùàñëèâà ëþäèíà, ÿêà ñëóõàºòüñÿ ìåíå, ïèëüíóþ÷è äåíü ó äåíü á³ëÿ äâåðåé ìî¿õ, ïåðåáó! âàþ÷è íà ñòîðîæ³ á³ëÿ îäâ³ðê³â ìî¿õ. 35 Õòî çíàõîäèòü ìåíå, − òîé çíàõîäèòü æèòòÿ ³ îòðèìóº ëàñêó â³ä Ãîñïîäà. 36 À õòî ãð³øèòü ïðîòè ìåíå, − òîé øêîäèòü äóø³ ñâî¿é. Âñі, õòî íåíàâèäèòü ìåíå, ñìåðòü óïî! äîáàëè.
841
8
ПРИТЧІ
9
9
1 Ìóäð³ñòü çáóäóâàëà äëÿ ñåáå ä³ì ³ ïîñ! òàâèëà éîãî íà сåìè ñòîâïàõ. 2 Âîíà ïðèãîòîâèëà ¿æó, íàëèëà âèíà ³ ïîñòà! âèëà íà ñâîºìó ñòîë³. 3 І ïîñëàëà ñâî¿õ ñëóã â ì³ñòî, ùîá çàïðîñèòè íàðîä íà ãîñòèíó: 4 «Õòî ïîòðåáóº ðîçóìó− ïðèõîäü ñþäè!» ² ãëó! ïèì ñêàçàëà: 5 «Ідіть, ñïîæèâàéòå õë³á ì³é ³ ïèéте âèíî, ìíîþ ïðèãîòîâëåíå! 6 Ïîêèíüòå äóð³ñòü, ùîá âàì æèòè, ³ õîä³òü ñòåжêàìè ðîçóìó!» 7 Õòî ïîâ÷ຠáóéíîãî, òîé áåðå íà ñåáå íåñëàâó, ³ õòî ñîâ³ñòèòü áåçáîæíèêà − íàêëè÷å íà ñåáå ñî! ðîì. 8 Íå äîð³êàé áóéíîìó, áî â³í çíåíàâèäèòü òåáå; äîêîðÿé ìóäðîìó − ³ â³í ïîëþáèòü òåáå. 9 Äàé ìóäðîìó ïîðàäó, òî â³í ïîìóäð³øຠ³ùå; íàâ÷è ïðàâåäíîãî, ³ â³í ïîá³ëüøèòü çíàííÿ. 10 Øàíóâàííÿ Ãîñïîäа − ïî÷àòîê ìóäðîñò³, ³ ï³çíàííÿ Ñâÿòîãî − ðîçóì. 11 Ìóäð³ñòþ ïðèìíîæóþòüñÿ äí³ òâî¿ ³ ïðîäîâ! æóþòüñÿ ðîêè æèòòÿ òâîãî. 12 ßêùî òè ïîìóäð³øàâ, òî íà êîðèñòü ñîá³, à ÿê ñòàíåø ëåãêîâàæèти − ìàòèìåø çáèòêè. 13 Ƴíêà íåðîçñóäëèâà, ÿêà áàãàòî ãîâîðèòü, àëå ìàëî çíàº, 14 ñ³äຠïðè âõîä³ äî ñâîãî äîìó, íà ï³äâèùåí! íÿõ ó ì³ñò³, 15 ùîá çàçèâàòè òèõ, õòî éäå ïðÿìîþ äîðîãîþ, õòî ïðîñòóº øëÿõîì ñâî¿ì: 16 «Õòî íåðîçóìíèé, ³äè ñþäè!» ! ³ íåäîóìêóâà! òîìó êàæå: 17 «Êðàäåíà âîäà − ñîëîäêà, ³ ÷óæèé õë³á ! ñìà÷í³øèé!» 18 Íå çíຠâ³í, ùî òàì − одні ìåðö³; ó ãëèáèíàõ áåçîäí³ − çâåäåí³ íåþ.
842
ПРИТЧІ
10
1 Ìóäðèé ñèí − òî âò³õà äëÿ áàòüêà, à ñèí íåðîçóìíèé − ìàòåðèíå ãîðå. 2 Íå äàþòü êîðèñò³ ñêàðáè, íåïðàâäîþ íàáóò³, à ñïðàâåäëèâ³ñòü ³ â³ä ñìåðò³ âèçâîëÿº. 3 Íå äîïóñòèòü Ãîñïîäü ãîëîäóâàòè ïðàâåäíè! êîâ³, à íàáóòå íå÷åñòèâèìè çàãèíå. 4 Ëåäà÷à ðóêà âåäå äî óáîçòâà, à ðóêà ðîáîòÿ! ùà çáàãà÷óº. 5 Õòî çáèðຠâë³òêó − ìóäðèé ÷îëîâ³ê, à ñèí áåç! ñîðîìíèé ñïèòü ó æíèâà. 6 Ãîëîâа ïðàâåäíîãî áëàãîñëîâëÿºòüñÿ, à ðîò áåçáîæíîãî ïðîêëèíàºòüñÿ. 7 Ïàì’ÿòü ïðî ïðàâåäíîãî − â³êîïîìíà, à ³ì’ÿ íå! ÷åñòèâîãî ïîêðèº çàáóòòÿ. 8 Ìóäðèé âñ³ì ñåðöåì ñïðèéìຠçàïîâ³ä³, à íå! ðîçóìíèé ñïîòèêàºòüñÿ íà ñâî¿õ æå ñëîâàõ. 9 Õòî õîäèòü ñïðàâåäëèâî, òîé â áåçïåö³, à õòî âèêðèâëÿº äîðîãè ñâî¿ − çàñëóæèòü ïîêàðàííÿ. 10 Õòî ëóêàâî ï³äìîðãóº î÷èìà, òîé âèêëèêຠï³äîçðó; õòî æ äîêîðÿº в о÷³, òîé òâîðèòü ìèð. 11 Óñòà ïðàâåäíîãî − äæåðåëî æèòòÿ, à ðîò áåç! áîæíèõ õîâຠíåïðàâäó. 12 Íåíàâèñòü ñïðè÷èíþº íåçãîäè, à ëþáîâ ïî! êðèâຠâñå. 13  óñòàõ ðîçóìíîãî − ìóäð³ñòü, à íà ò³ë³ ãëó! ïîãî − ð³çêà. 14 Ìóäð³ çáèðàþòü çíàííÿ, à ðîò ãëóïîãî − òî áëèçüêà çàãèáåëü. 15 Ìàºòîê áàãàòîãî − éîãî ôîðòåöÿ, á³äà äëÿ á³ä! íèõ − ¿õí³ çëèäí³. 16 Òðóäè ïðàâåäíîãî − íà æèòòÿ, óñï³õ íå÷åñòè! âîãî − íà ãð³õ. 17 Õòî áåðåæå íàñòàíîâè − òîé íà äîðîç³ æèò! òÿ, à õòî íåõòóº äîêîðàìè − áëóêàº. 18 Õòî ïðèõîâóº íåíàâèñòü, ó òîãî óñòà áðåõëè! â³, ³ õòî ïîøèðþº íàêëåïè, òîé íå ìຠðîçóìó. 19 Ïðîñòîð³êóâàòèé íå óíèêíå ãð³õà, à õòî ñòðè! ìóº ÿçèê ñâ³é − ìຠðîçóì. 20 Äîá³ðíå ñð³áëî − ÿçèê ïðàâåäíîãî, à ðîçóì 843
10
ПРИТЧІ
10-11
áåçáîæíèõ − ì³çåðíèé. 21 Óñòà ïðàâåäíîãî ïàñóòü áàãàòüîõ, à íåðîçóì ãëóïèõ ãóáèòü ³ ¿õ ñàìèõ. 22 Áëàãîñëîâåííÿ Ãîñïîäíº òàê çáàãà÷óº, ÿê íå çáàãà÷óº æîäíà ïðàöÿ. 23 ×èíèòè çëî äëÿ íåðîçóìíîãî − íàñîëîäà, à ëþäèí³ ðîçóìí³é ïðèòàìàííà ìóäð³ñòü. 24 ×îãî áî¿òüñÿ íå÷åñòèâèé, òå ïðèéäå íà íüîãî; à ïðàãíåííÿ ïðàâåäíèõ çáóâàºòüñÿ. 25 ßê âèõîð, ùî ðàïòîво ïðîë³òຠ! òàê íå ñòຠáåçáîæíîãî ! çíèêàº, éîãî íà ñâ³ò³ íà÷å é íå áóëî, à ó ïðàâäèâîãî îñíîâà â³÷íà! 26 Ùî îöåò äëÿ çóá³â ³ äèì äëÿ î÷åé, òå ë³íèâèé äëÿ òèõ, õòî ïîñëóãîâóºòüñÿ íèì. 27 Ñòðàõ Ãîñïîäí³é ïðèìíîæóº äí³â, à ðîêè áåç! áîæíèõ âêîðî÷óþòüñÿ. 28 Ñïîä³âàííÿ ïðàâåäíîãî − ðàä³ñòü, à íàä³ÿ áåç! áîæíèõ çàãèíå. 29 Äîðîãà Ãîñïîäíÿ − îïîðà íåâèííîìó, à äëÿ çëî÷èíöÿ − ñòðàõ. 30 Ïðàâåäíèé íå ïîõèòíåòüñÿ ïîâ³ê, íå÷åñòè! âèé æå íå íàñèòèòüñÿ æèòòÿì íà Çåìë³. 31 Óñòà ïðàâåäíîãî âèêàçóþòü ìóäð³ñòü, à ÿçèê ëóêàâèé áóäå â³äòÿòèé. 32 Óñòà ïðàâåäíîãî çíàþòü äîáðå і ñïðèÿòëèâå, à óñòà íå÷åñòèâèõ ³ äîáðî ïåðåâåðòàþòü íà çëî.
11
1 Íåâ³ðíà âàãà − îãèäà äëÿ Ãîñïîäà, à ïðà! âèëüíà âàãà ïîäîáàºòüñÿ Éîìó. 2 Áóäå ïèõà − ïðèéäå ³ ãàíüáà, áóäå ñìèðåííість − ïðèéäå ìóäð³ñòü. 3 ×èñòèõ ñåðöåì ñóïðîâîäæóº ¿õíÿ áåçâèíí³ñòü, à ëóêàâñòâî ï³äñòóïíèõ âåäå ¿õ äî çàãèáåë³. 4 Íå äîïîìîæå áàãàòñòâî â äåíü ãí³âó, à ïðàâäà äຠïîðÿòóíîê ³ â³ä ñìåðò³. 5 Ñïðàâåäëèâ³ñòü ÷åñíîãî ð³âíÿº äîðîãó éîãî, à áåçáîæíèé âïàäå ÷åðåç áåçáîæí³ñòü ñâîþ. 6 Ïðàâäèâîãî ðÿòóº ñïðàâåäëèâ³ñòü, à çðàäëèâ³ ñï³éìàþòüñÿ íà âëàñíîìó çë³. 844
ПРИТЧІ
7 Вìèðຠáåçáîæíèé − вìèðຠç íèì ³ íàä³ÿ éîãî, ³ ñïîä³âàííÿ áåççàêîííîãî íå çáóäóòüñÿ. 8 Ïðàâåäíèé âèðèâàºòüñÿ ç óòèñêó, à çàì³ñòü íüîãî ïîïàäຠáåçáîæíèé. 9 Óñòàìè ëèöåì³ð ãóáèòü áëèæíüîãî ñâîãî, à ïðàâåäí³ ðÿòóþòüñÿ çíàííÿì. 10 Ùàñòÿ ïðàâåäíèõ ïðèíîñèòü ì³ñòó ðàä³ñòü, ³ ÿê ãèíóòü áåçáîæí³ − ëóíຠñï³â. 11 Áëàãîñëîâåííÿì ÷åñíèõ ï³äíîñèòüñÿ ì³ñòî, à óñòàìè áåçáîæíèõ çàíåïàäàº. 12 Õòî ñòàâèòüñÿ çâåðõíüî äî áëèæíüîãî ñâîãî, òîé ïîçáàâëåíèé ðîçóìó, à ðîçóìíà ëþäèíà çíàº, êîëè ïðîìîâ÷àòè. 13 Áàç³êóâàòèé êîí÷å âèäàñòü ÷óæó òàºìíèöþ, à â³ðíà ëþäèíà íå ðîçñ³âຠïë³òîê. 14 Äå íåìà ðîçóìíîãî ïðàâèтеля − çàíåïàäຠíà! ðîä, à ïðè ìóäðèõ äîðàäíèêàõ − ïðîöâ³òàº. 15 Íà çëî ñîá³ − ðó÷àòèñÿ çà ñòîðîííüîãî; õòî æ íåíàâèäèòü ïîðóêó, òîé â áåçïåö³. 16 Ëàã³äíà æ³íêà íàáóâຠïîâàãó, à íàïîðèñòà − ëèøå áàãàòñòâî. 17 Äîáðîñåðäíà ëþäèíà ÷èíèòü äîáðî äëÿ ñâ äóø³, à æîðñòîêà! ìó÷èòü ò³ëî ñâîº. 18 Ó áåçáîæíîãî âñÿêå ä³ëî íåïåâíå, õòî æ ñ³º ïðàâäó − îäåðæóº â³ðíó íàãîðîäó. 19 Ïðàâåäí³ñòü âåäå äî æèòòÿ, à õòî æåíåòüñÿ çà çëîì − äîãàíÿº ñìåðòü. 2 Ëóêàâ³ ñåðöåì − îãèäà äëÿ Ãîñïîäà, àëå ëþá³ Éîìó, õòî õîäèòü â íåâèííîñò³. 21 Ìîæíà ïîðó÷èòèñÿ, ùî íå÷åñòèâà ëþäèíà íå óíèêíå êàðè, à íàùàäêè ïðàâåäíèõ ñïàñóòüñÿ. 22 Ùî çîëîòà ñåðåæêà â íîñ³ ñâèí³ − òå æ³íêà êðàñèâà, àëå ïîçáàâëåíà ðîçóìó. 23 Æàäàííÿ ïðàâåäíèõ ïðèíîñèòü äîáðî, à æà! äàííÿ áåçáîæíèõ íàêëèêຠá³äó. 24 Õòî äຠùåäðî ! îäåðæóº ùå á³ëüøå, à îùàä! ëèâèé íàäì³ðó ! çá³äí³º. 25 Äîáðîä³éíà äóøà íàñèòèòüñÿ, ³ õòî íàïóâàº! áóäå íàïîºíèé ñàì. 845
11
ПРИТЧІ
11-12
26 Õòî ïðèõîâóº õë³á, òîãî ïðîêëèíຠíàðîä, à õòî ïðîäàº, ùîá íàãîäóâàòè ³íøèõ, îòðèìóº áëà! ãîñëîâåííÿ. 27 Õòî äáຠïðî äîáðî, òîé çíàõîäèòü ìèë³ñòü, à õòî øóêຠçëà − äî íüîãî íåîäì³ííî ïðèéäå âîíî. 28 Õòî ïîêëàäຠíàä³þ íà ñâîº áàãàòñòâî − êîí! ÷å âïàäå, à ïðàâåäí³ çåëåí³þòü, ÿê ëèñòÿ. 29 Õòî âíîñèòü ðîçëàä ó ñâ³é ä³ì, îòðèìຠâ³! òåð, ³ íåðîçóìíèé áóäå ðàáîì ó ìóäðîãî. 30 Ïë³ä ïðàâåäíîãî − äåðåâî æèòòÿ, ³ ìóäðèé ïðèâåðòຠñåðöÿ. 31 Êîëè ïðàâåäíîìó â³äïëà÷óºòüñÿ òóò, íà Çåì! ë³, òî òèì á³ëüøå − áåçáîæíîìó òà ãð³øíîìó. 1 Õòî ëþáèòü ïîâ÷àííÿ, òîé ëþáèòü çíàí! íÿ; à õòî íåíàâèäèòü äîêîðè − áåçãëóçдèé. 2 Äîáðèé çíàõîäèòü ëàñêó â³ä Ãîñïîäà, à ëþ! äèíó ï³äñòóïíó æäå îñóä. 3 Íå óòðèìàºòüñÿ ëþäèíà íà áåççàêîíí³, êîð³íü æå ïðàâåäíèõ íåïîõèòíèé. 4 Öíîòëèâà æ³íêà − êîðîíà äëÿ ñâîãî ÷îëîâ³êà, à áåçñîðîìíà − ÿê ãíèëü â éîãî êîñòÿõ. 5 Äóìêè ïðàâåäíèõ− ñïðàâåäëèâ³ñòü, à íàì³ðè áåçáîæíèõ − ï³äñòóï. 6 Ðàäà áåçáîæíèõ − ÿê ïðîëèòè êðîâ, à óñòà ïðàâåäíèõ ðÿòóþòü â³ä íåáåçïåêè. 7 Òîðêíèñü áåçáîæíèêà íåùàñòÿ − ³ âæå éîãî íå! ìà, à ä³ì ïðàâåäíîãî вñòî¿òü. 8 Õâàëÿòü ÷îëîâ³êà çà ðîçóì éîãî, à äî ðîçïóò! íîãî ñåðöåì ñòàâëÿòüñÿ ç ïðåçèðñòâîì. 9 ˳ïøå áóòè ïðîñòèì ³ ïðàöþâàòè íà ñåáå, í³æ âèäàâàòè ñåáå çà ïîâàæíîãî, àëå íóæäàòèñü â êóñêó õë³áà. 10 Ïðàâåäíèé ï³êëóºòüñÿ æèòòÿì ³ õóäîáè ñâî! º¿, à ñåðöå áåçáîæíèõ æîðñòîêå. 11 Õòî îáðîáëÿº çåìëþ ñâîþ, òîé ¿ñòèìå õë³á, õòî æ ãຠìàðíî ÷àñ, òîé á³äíèé íà ðîçóì. 12 Ñòàðàííÿ áåçáîæíîãî − çàòÿãíóòè äî çëà, àëå êîð³ííÿ ïðàâåäíîãî ãëèáîêå ³ ñïðèÿº äîáðó.
12
846
ПРИТЧІ
13 Ïàñòêà áåçáîæíîìó − éîãî âóñòà, à ïðàâåäíèé ïåðåæèâå íåùàñòÿ. 14 Äîáðà ëþäèíà íàñè÷óºòüñÿ â³ä ïëîäó ñâî¿õ óñò, àëå âèíàãîðîäó áóäå ìàòè â³ä ïðàö³ ñâî¿õ ðóê. 15 Äîðîãà íåðîçóìíîãî ïðÿìà â î÷àõ éîãî; ìóä! ðèé æå ïîñëóõຠпоðàäè. 16 Íåðîçóìíèé íåãàéíî âèáóõຠãí³âîì, ìóäðèé â³äïîâ³äຠñòðèìàí³ñòþ. 17 Ñïðàâåäëèâèé ãîâîðèòü ïðàâäó, à ó ñâ³äêà áðåõëèâîãî − îáìàí. 18 Äåõòî ãîâîðèòü, íåìîâ ð³æå ïî æèâîìó, à ÿçèê ìóäðîãî çàãîþº. 19 Ïðàâäèâ³ óñòà ñòîÿòèìóòü â³÷íî, à ÿçèê áðåõ! ëèâèé − âñüîãî íà ìèòü. 20 ϳäñòóï − ó ñåðö³ çëî÷èííîãî, àëå ùàñëèâèé òîé, õòî ñ³º ìèð. 21 Ïðàâåäíèé áóäå çáåðåæåíèé Áîãîì, à áåç! áîæíèé íàá³äóºòüñÿ â æèòò³. 22 Áðåõëèâ³ óñòà − òî ìåðçîòà äëÿ Ãîñïîäà, õòî æ ïðèíîñèòü ïðàâäó − ëþáèé Éîìó. 23 Ëþäèíà ðîçñóäëèâà ïðèõîâóº çíàííÿ, à ñåð! öå нерозумних íåñå ãëóïîòó. 24 Ñòàðàííà ðóêà ïàíóâàòèìå, à ëåäà÷à áóäå ïëàòèòè äàíèíó. 25 Òóãà íà ñåðö³ ïðèãí³÷óº ëþäèíó, à ïðèÿçíå ñëîâî âåñåëèòü ¿¿. 26 Äîðîãà пðàâåäíîãî ðÿòóº áëèæíüîãî, à äîðî! ãà áåçáîæíèõ ³ ¿õ ñàìèõ çàâîäèòü ó áåçâèõ³äü. 27 ˳íèâèé íå ï³äå ïî òå, ïðî ùî ìð³º, à ïðàöüî! âèòèé ìàòèìå óñï³õ. 28 Íà äîðîç³ ïðàâäè − æèòòÿ, ³ íåìà íà ¿¿ ñòåæö³ ñìåðò³.
13
1 Ìóäðèé ñèí ñëóõàºòüñÿ áàòüêîâèõ ïî! ðàä, à áóéíèé íåõòóº äîêîðàìè. 2 ³ä ïëîäó óñò ëþäèíà ïîæèíຠäîáðî, àëå äóøà çëî÷èííà ïîæíå íàñèëüñòâî. 3 Õòî ïèëüíóº çà óñòàìè ñâî¿ìè, òîé ñòåðåæå 847
12-13
ПРИТЧІ
13
äóøó ñâîþ, à õòî øèðîêî â³äêðèâຠñâ³é ðîò − íå óíèêíå á³äè. 4 Ñïîä³âàºòüñÿ äóøà ë³íèâîãî òà íå ä³æäåòüñÿ, à äóøà ðîáîòÿùà íàñèòèòüñÿ. 5 Ïðàâåäíèé íåíàâèäèòü áðåõëèâå ñëîâî, à áåçáîæíèé ÷èíèòü áåç÷åñòÿ ³ íå ñîðîìèòüñÿ. 6 Ïðàâåäí³ñòü îáåð³ãຠíåâèííîãî íà äîðîç³ éî! ãî, à áåçáîæí³ñòü ïðîâàäèòü ãð³øíèêà äî çàãèáåë³. 7 ª òàêèé, ùî âäຠ³ç ñåáå áàãàò³ÿ, õî÷ í³÷îãî íå ìàº, à ³íøèé ïðèêèäàºòüñÿ á³äíèì, õî÷ ìຠâåëè! ê³ ìàºòêè. 8 ×åðåç áàãàòñòâî ëþäèí³ ³íîä³ äîâîäèòüñÿ âè! êóïëÿòè äóøó ñâîþ, à á³äíèé ³ íà ïîãðîçè íå çâåðòຠóâàãè. 9 Ñâ³òèëüíèê ïðàâåäíèõ ãîðèòü âåñåëî, à ñâ³! òèëüíèê áåçáîæíèõ ãàñíå. 10 Ïèõîþ ç÷èíÿºòüñÿ ñâàðêà, à ìóäð³ñòü ç òèìè, õòî ðàäèòüñÿ. 11 Áàãàòñòâî, ëåãêî íàæèòå, øâèäêî çìåíøóє! òüñÿ, à íàáóòå ïðàöåþ − ïðèìíîæóºòüñÿ. 12 Íàä³ÿ, ùî äîâãî íå çáóâàºòüñÿ, âèñíàæóº ñåð! öå, à áàæàííÿ, ùî ñïîâíþºòüñÿ, − ÿê äåðåâî æèò! òÿ. 13 Õòî íåõòóº ñëîâîì Ãîñïîäí³ì, òîé øêîäèòü ñîá³, õòî æ ìຠñòðàõ ïåðåä çàïîâ³ääþ, òîé îäåð! æèòü íàãîðîäó. 14 Íàóêà ìóäðîãî − êðèíèöÿ æèòòÿ, âîíà â³ä! âîäèòü â³ä ïàñòîê ñìåðò³. 15 Äîáðèé ðîçóì ïðèíîñèòü çàäîâîëåííÿ, à äî! ðîãà áåççàêîííèõ çãóáíà. 16 Êîæåí ðîçñóäëèâèé ÷èíèòü âèâàæåíî, à ó íåðîçóìíîãî ãëóïîòà íà âèäíîò³. 17 Ïîãàíèé ïîñîë ïðèâîäèòü äî á³äè, à â³ðíèé ïîñëàíåöü − òî ïîðÿòóíîê. 18 Óáîã³ñòü òà ãàíüáà òîìó, õòî ëàìຠïîâ÷àí! íÿ, à õòî äîòðèìóºòüñÿ íàñòàíîâ − áóäå â ïîøàí³. 19 Âèêîíàíå áàæàííÿ, ùî çáóëîñÿ, ïðèºìíå äëÿ äóø³, àëå íåñòåðïíî äëÿ ãëóïîãî îáìèíóòè çëо. 20 Õòî õîäèòü ç ìóäðèìè − ïîìóäð³øàº, à õòî 848
ПРИТЧІ
âîäèòüñÿ ç íåðîçóìíèìè − çëåäà÷³º. 21 Ãð³øíèêà íàçäîãàíÿº íåùàñòÿ, à ïðàâåäíèê íàãîðîäæóºòüñÿ äîáðîì. 22 Äîáðî÷èííèé çàëèøຠñïàäùèíó ³ äëÿ âíó! ê³â, à ìàºòîê ãð³øíèêà çáåð³ãàºòüñÿ äëÿ ïðàâåä! íîãî. 23 Áàãàòî õë³áà ðîäèòü ³ íà ïîë³ á³äíèõ, àëå íå îäèí ç íèõ ãèíå ÷åðåç áðàê ðîçñóäëèâîñò³. 24 Õòî ñòðèìóº ð³çêó ñâîþ, òîé íåíàâèäèòü ñè! íà ñâîãî, à õòî ëþáèòü ñèíà, òîé çìàëêó êàðຠéî! ãî. 25 Ïðàâåäíèé ¿ñòü äîñèòà, à æèâ³ò áåçáîæíîãî íå íà¿äàºòüñÿ. 1 Ìóäðа æ³íêà âëàøòîâóº ñâ³é ä³ì, à íå! ðîçóìíà ðóéíóº ñâîºþ æ ðóêîþ. 2 Õòî õîäèòü ïðÿìîþ äîðîãîþ, òîé áî¿òüñÿ Ãîс! ïîäà, à õòî ñòåæêè ñâî¿ âèêðèâëÿº, òîé çíåâàæຠÉîãî. 3 В óñòàõ áåçóìöÿ − ñòðèæåíü ãîðäîù³â, à ìóä! ðîãî áåðåæóòü óñòà. 4 Äå íåìຠâîëèê³â, òàì ³ ÿñëà ïîðîæí³, áî ùåä! ð³ñòü âðîæàþ − â ñèë³ âîëà. 5 Ïðàâäèâèé ñâ³äîê íå êðèâèòü äóøåþ, à ñâ³äîê áðåõëèâèé ïîøèðþº íåïðàâäó. 6 Áåçïóòíèé øóêຠìóäðîñò³ áåç Áîãà, àëå â³í ¿¿ í³êîëè íå çíàéдå, à äëÿ ðîçóìíîãî ï³çíàííÿ ëåãêå. 7 ³ä³éäè â³ä ëþäèíè ãëóïî¿ ³ â³ä òîãî, â êîãî íå áà÷èø ðîçóìíèõ óñò. 8 Ìóäð³ñòü ðîçóìíîãî − â çíàíí³ ñâ äîðîãè; à äóð³ñòü íåðîçóìíîãî − áëóêàííÿ. 9 Íåðîçóìí³ ñì³þòüñÿ íàä ãð³õîì, à ì³æ ïðà! âåäíèìè − ïîøàíà. 10 ͳõòî òàê íå çíຠã³ðêîòè ñâ äóø³, ÿê сам çàñìó÷åíèé, ³ ðàä³ñòü ¿¿ äî ê³íöÿ ìîæå â³ä÷óòè ò³ëüêè â³í ñàì. 11 ijì áåçáîæíîãî çðóéíóºòüñÿ, à íàìåò ïðà! âåäíîãî, äèâèøñÿ, − êâ³òíå. 12 ª äîâîë³ øëÿõ³â, ùî çäàþòüñÿ ïðàâèëüíèìè,
14
849
13-14
ПРИТЧІ
14
òà ê³íåöü ¿õ − ñìåðòü. 13 ² â³ä ñì³õó íå ðàç áîëèòü ñåðöå, òà é ê³íöåì ðàäîù³â áóâຠñìóòîê. 14 Ëþäèíà ç ðîçáåùåíèì ñåðöåì íàñèòèòüñÿ â³ä äîð³ã ñâî¿õ, à äîáðî÷èííà − â³ä ñâî¿õ. 15 Íåðîçóìíèé â³ðèòü áåçäóìíî êîæíîìó ñëî! âó, à ìóäðèé ðîçäóìóº íàä óñ³ì. 16 Ìóäðèé áî¿òüñÿ ³ ñòîðîíèòüñÿ çëà, à ãëóïèé ñàìîâïåâíåíèé ³ íåñòðèìíèé. 17 Ñêîðèé íà ãí³â ðîáèòь äóðíèöі, ðîçâàæëè! âèé çàâæäè ñòðèìóº ñåáå. 18 Íåðîçóìíèé îäåðæóº â íàãîðîäó äóð³ñòü, à ðîçñóäëèâèé óâ³í÷óºòüñÿ çíàííÿì. 19 Íèçåíüêî ïîêëîíÿòüñÿ ëåäà÷³ ïåðåä äîáðè! ìè, à áåçáîæí³ − ïåðåä âîðîòàìè ïðàâåäíèõ. 20 Á³äíîãî, áóâàº, íå ëþáèòü íàâ³òü ³ ð³äíÿ éîãî, à â áàãàòîãî ïîâíî ïðèÿòåë³â. 21 Õòî ñòàâèòüñÿ ç ïðåçèðñòâîì äî áëèæíüîãî ñâîãî, òîé ãð³øèòü, à õòî ìèëîñåðäíèé äî âáîãèõ, òîé ïîáëàãîñëîâèòüñÿ. 22 ×è æ íå áëóäèòü òîé, õòî çàäóìóº çëî? Àëå ìèë³ñòü òà ïðàâäà ó òèõ, õòî ñ³º äîáðî. 23 Всяка праця приносить достаток, але праця лише язика призводить до збитків. 24 ³íîê ðîçóìíèõ − ¿õíÿ ìóäð³ñòü, à äóðîù³ ãëóïèõ − äóðîùàìè é îñòàþòüñÿ. 25 Ïðàâäèâèé ñâ³äîê çâ³ëüíÿº äóø³, à ñâ³äîê áðåõëèâèé çàïëóòóº ¿õ. 26  ñòðàõó ïåðåä Ãîñïîäîì − òâåðäà íàä³ÿ ëþ! äèíè; ä³òè ¿¿ ìàòèìóòü ïðèòóëîê. 27 Ñòðàõ Ãîñïîäí³é − òî äæåðåëî æèòòÿ, â³í â³ä! âîäèòü â³ä ïàñòîê ñìåðò³. 28  ÷èñåëüíîñò³ íàðîäó − âåëè÷ öàðÿ, à ïðè ìà! ëîëþää³! á³äà âîëîäàðþ. 29 Ó òåðïåëèâî¿ ëþäèíè áàãàòî ðîçóìó, à íå! ñòðèìíèé âèêàçóº äóð³ñòü. 30 Ëàã³äíå ñåðöå − òî æèòòÿ äëÿ ò³ëà, à çàçд! äð³ñòü − ãíèëü äëÿ ê³ñòîê. 31 Õòî ÷èíèòü óòèñê á³äíîìó, òîé îáðàæຠéîãî 850
ПРИТЧІ
Òâîðöÿ, à õòî øàíóº Òâîðöÿ, òîé ìèëîñòèâèé äî âáîãîãî. 32 Çà ñâîº çëî áåçáîæíèé áóäå â³äêèíóòèé, à ïðàâåäíèé ³ ïðè ñìåðò³ ïîâíèé íà䳿. 33 Ìóäð³ñòü ñïî÷èâຠó ñåðö³ ðîçóìíîãî ³ äຠïðî ñåáå çíàòè ñåðåä íåóê³â. 34 Ïðàâåäí³ñòü ï³äíîñèòü íàðîä, à áåçáîæí³ñòü − îñîðîìëþº éîãî. 35 Ïðèõèëüí³ñòü öàðÿ − äî ñëóãè ðîçóìíîãî, à ãí³â éîãî − ïðîòè òèõ, õòî ïðèíîñèòü áåç÷åñòÿ.
15
1 Ëàã³äíà â³äïîâ³äü â³äâåðòຠãí³â, à îá! ðàçëèâå ñëîâî âèêëèêຠðîçäðàòóâàííÿ. 2 ßçèê ìóäðèõ ïðèíîñèòü êîðèñí³ çíàííÿ, à вóñòà íåðîçóìíèõ âèказóþòü ãëóïîòó. 3 Î÷³ Ãîñïîäí³ − íà âñÿêîìó ì³ñö³, âîíè áà÷àòü ³ çëèõ, ³ äîáðèõ. 4 Ëàã³äíèé ÿçèê − ÿê äåðåâî æèòòÿ, à ëóêàâèé ! çàñìó÷óº äóõ. 5 Çíåâàæຠíåðîçóìíèé ïîðàäè áàòüêà ñâîãî, à õòî ñëóõàºòüñÿ çàñòåðåæåíü, òîé íàáèðàºòüñÿ ðîçóìó. 6 ijì ïðàâåäíîãî − âåëèêèé ñêàðá, à â ïðèáóò! êàõ áåçáîæíîãо − áåçëàääÿ. 7 Óñòà ìóäðèõ ðîçñ³âàþòü çíàííÿ, òà íå òàê ñåð! öå áåçãëóçäèõ. 8 Æåðòâà çëîãî − îãèäà äëÿ Ãîñïîäà, à ìîëèòâà ïðàâåäíîãî ëþáà Éîìó. 9 Îãèäà äëÿ Ãîñïîäà − äîðîãà áåçáîæíîãî, à òîãî, õòî õîäèòü äîðîãîþ ïðàâäè, ëþáèòü ³í. 10 Ëþòà êàðà òîìó, õòî çàëèøຠïðàâäèâó äî! ðîãó, ³ õòî íå ïðèéìຠäîêîð³â − çàãèíå. 11 Ïåêëî ³ Аââàäîí äîñòóïí³ çîðó Ãîñïîäà, òèì á³ëüøå − ñåðöÿ ñèí³â ëþäñüêèõ. 12 Íå ëþáèòü çàðîçóì³ëèé òèõ, õòî äîêîðÿº éî! ìó, ³ äî ìóäðèõ â³í íå ïðèñòàíå. 13 Ðàä³ñíå ñåðöå ðîáèòü ëèöå âåñåëèì, aле ³ ñìóòîê äóøåâíèé â³äáèâàºòüñÿ íà ëèö³. 14 Ñåðöå ðîçóìíîãî ïðàãíå äî çíàíü, à óñòà áåç! 851
14-15
ПРИТЧІ
15
ãëóçäîãî ïàñóòüñÿ íà ãëóïîò³. 15 Íóæäåííîìó óñ³ äí³ áåçïðîñâ³òí³, êîìó æ âå! ñåëî íà äóø³, ó òîãî çàâæäè ñâÿòî. 16 Ó ñòðàõó Ãîñïîäíüîìó ³ ìàëå äàëåêî êðàùå, í³æ ñêàðáè âåëèê³, òà ç òðèâîãîþ. 17 Ñìà÷í³øà ìèñî÷êà êàïóñòè ³ ïðè òîìó ëþ! áîâ, í³æ ïîâíèé ñò³ë ì’ÿñíèõ ñòðàâ, àëå ïðè òîìó − íåíàâèñòü. 18 Íåñòðèìíà ëþäèíà âèêëèêຠíåçàäîâîëåííÿ, à òåðïåëèâèé âòèõîìèðþº ³ ñâàðêó. 19 Äîðîãà ë³íèâîãî − âñÿ â êîëþ÷êàõ, à äîðîãà ùèðîãî − ãëàäåíüêà. 20 Ìóäðèé ñèí ò³øèòü ñâîãî áàòüêà, à íåðîçóì! íèé ³ ìàò³ð çíåâàæàº. 21 Äóðîù³ − ðàä³ñòü íåðîçóìíîìó, à ëþäèíà ìóäðà õîäèòü ïðàâäèâîþ äîðîãîþ. 22 ³ä áðàêó ïîðàä − ðîçëàä ó ñïðàâ³, à ïðè áàãàòüîõ äîðàäíèêàõ ä³ëî ïðîöâ³òàº. 23 Ðàä³ñòü ëþäèí³ â³ä ïðàâèëüíî¿ â³äïîâ³ä³, ³ ñëóøíå ñëîâî, ñêàçàíå äîðå÷íî, äîïîìàãàº. 24 Äîðîãà æèòòÿ âåäå ìóäðîãî âãîðó − ïîäàë³ â³ä áåçîäí³, ùî âíèçó. 25 ijì çàðîçóì³ëèõ Ãîñïîäü ñïóñòîøèòü, à ìå! æó âäîâè óêð³ïèòü. 26 Äóìêè çëîãî îãèäí³ ïåðåä Ãîñïîäîì, ñëîâà æ íåâèííèõ − ïðèºìí³ Éîìó. 27 Ðóéíóº ä³ì ñâ³é, õòî ëàñèé áðàòè ï³äêóï, õòî æ íåíàâèäèòü õàáàð³ − æèòèìå. 28 Ñåðöå ïðàâåäíîãî îáäóìóº â³äïîâ³äü, à óñòà áåçáîæíèõ âèêàçóþòü çëî. 29 Äàëåêèé Ãîñïîäü â³ä áåçáîæíèõ, à ìîëèòâó ïðàâåäíèõ ³í âèñëóõîâóº. 30 ßñíèé ïîãëÿä ò³øèòü ñåðöå, äîáðà çâ³ñòêà çì³öíþº êîñò³. 31 Óõî, óâàæíå äî ñë³â æèòòÿ, ïðîáóâຠì³æ ìуäðèìè. 32 Õòî íàñòàíîâ íå ïðèéìàº, òîé íå äáຠçà äó! øó ñâîþ, à õòî ñëóõàºòüñÿ çàñòåðåæåíü − íàáóâຠðîçóìó. 852
ПРИТЧІ
33 Ñòðàõ Ãîñïîäí³é íàâ÷ຠìóäðîñò³, ³ ñëàâ³ ïå! ðåäóº ïîêîðà.
16
1 Ëþäèíà íàìàãàºòüñÿ, òà Áîã ðîçïîðÿä! æàºòüñÿ. 2 Âñ³ äîðîãè ëþäèíè ÷èñò³ â ¿¿ î÷àõ, àëå çâàæóº äóø³ Ãîñïîäü. 3 Ïîêëàäè òóðáîòè ñâî¿ íà Ãîñïîäà, ³ çàäóìè òâî¿ çä³éñíÿòüñÿ íåñõèáíî. 4 Âñå Ãîñïîäü ó÷èíèâ äëÿ Ñâ ìåòè, ! íàâ³òü áåçáîæíèêà íà äåíü ïîìñòè. 5 Ìåðçîòà äëÿ Ãîñïîäà ! âñÿêèé çàðîçóì³ëèé; ìîæíà ïîðó÷èòèñÿ, ùî òàêèé íå çàëèøèòüñÿ áåç ïîêàðàííÿ. 6 Ìèëîñåðäÿì òà ïðàâäîþ çàãëàäæóºòüñÿ ïðî! âèíà, à ñòðàõ Ãîñïîäí³é â³äâîäèòü â³ä çëà. 7 Êîëè Ãîñïîäó ïîäîáàºòüñÿ äîðóãà ëþäèíè, òî Â³í ³ âîðîã³â ¿¿ ìèðèòü ç íåþ. 8 Êðàùå òå ìàëå, àëå ç ïðàâäîþ, í³æ âåëèê³ ïðèáóòêè ç êðèâäîþ. 9 Ðîçóì ëþäèíè îáäóìóº äîðîãó ñâîþ, àëå êðî! êè ¿¿ ñòàâèòü Ãîñïîäü. 10 Âèð³øàëüíå ñëîâî íàëåæèòü öàðþ, òîìó íå ìàþòü éîãî óñòà ïîìèëÿòèñя â ñóä³. 11 ³ðíà âàãà ³ ïðàâäèâ³ øàëüêè − ó Ãîñïîäà, òàê³ æ ³ âñ³ ãèð³ ! â ñóìö³ Éîãî. 12 Öàð³ ïîâèíí³ áðèäóâàòè ä³ëàìè áåçáîæíèõ, áî òðîí çì³öíþºòüñÿ ïðàâäîþ. 13 Ïðèºìí³ äëÿ öàðÿ ïðàâäèâ³ óñòà, ³ õòî ãîâî! ðèòü ïðàâäó − òîãî â³í íàáëèæàº. 14 Ãí³â öàðÿ − òî â³ñíèê ñìåðò³, àëå ìóäðà ëþ! äèíà â³äâåðíå éîãî. 15  ÿñíîìó ïîãëÿä³ öàðÿ − æèòòÿ, à éîãî ïðè! õèëüí³ñòü − ùî äîâãîæäàíèé äîù. 16 Íàáóòòÿ ìóäðîñò³ − äîðîæ÷å çîëîòà, ³ ïðè! äáàííÿ ðîçóìó ïåðåâåðøóº äîá³ðíå ñð³áëî. 17 Äîðîãà ïðàâåäíèõ − óõèëÿòèñü â³ä çëà, áî õòî áåðåæå äîðîãó ñâîþ, òîé áåðåæå äóøó. 18 Çàãèáåë³ ïåðåäóº ãîðä³ñòü, à ïàä³ííþ − ïèõà. 853
16
ПРИТЧІ
16-17
19 ˳ïøå âïîêîðþâàòèñü ç ïðîñòèìè, í³æ ä³ëè! òè çäîáè÷ ç ãîðäèìè. 20 Õòî çâàæຠíà ñëîâî, òîé çíàéäå äîáðî, ³ õòî ïîêëàäຠíàä³þ íà Ãîñïîäà, − ùàñëèâèé áóäå. 21 Ðîçóìíèì íàçèâàþòü òîãî, â êîãî ìóäðå ñåðöå, òà êðàñíîìîâí³ñòü äîäàє âàãè â÷åíîñò³. 22 Ðîçóì − äæåðåëî æèòòÿ äëÿ òèõ, õòî ìຠéî! ãî, à ãëóïîòà − ïîêàðàííÿ äëÿ íåðîçóìíèõ. 23 Ñåðöå ìóäðîãî ÷èíèòü ìóäðèìè óñòà éîãî ³ ìîâó éîãî ðîáèòü ïîâ÷àëüíîþ. 24 Ïðèºìí³ ñëîâà− ùî ìåä ç âîùèíîþ: ñîëîä! êèé äëÿ äóø³ ³ оçäîðîâëÿº êîñò³. 25 ª äîðîãè, ÿê³ ëþäèí³ çäàþòüñÿ ïðÿìèìè, але ê³íåöü ¿õ − çàãèáåëü. 26 Òðóäÿùà ëþäèíà ïðàöþº, áî äî òîãî ¿¿ çìó! øóº ðîò. 27 ͳê÷åìíà ëþäèíà êîïຠçëî, ³ íà óñòàõ ¿¿ − ïå! êåëüíèé âîãîíü. 28 Ëóêàâà ëþäèíà ñ³º ðîçáðàò, à îáìîâíèê ðîç! ëó÷ຠäðóç³â. 29 Ëþäèíà ï³äñòóïíà ðîçáåùóº äðóãà ñâîãî ³ çâîäèòü éîãî íà íåäîáðó äîðîãó. 30 Õòî ïðèùóëþº î÷³ ñâî¿, òîé çàäóìóº ï³ä! ñòóï, à õòî çàêóøóº ãóáè ñâî¿ − ïðèäóìóº çëî. 31 ³íîê ñëàâè − ñèâèíà, ÿêùî çàñòຠâîíà íà äî! ðîç³ ïðàâäè. 32 Äîâãîòåðïåëèâèé äóæ÷èé â³ä ñèëà÷à, ³ õòî ïàíóº íàä ñîáîþ − á³ëüøèé â³ä çàâîéîâíèêà ì³ñòà. 33 Æåðåáîê êèäàºòüñÿ â ïîëó, àëå âèðîê éîãî ! â³ä Ãîñïîäà.
17
1 Êðàùå ÷åðñòâèé êóñîê õë³áà ³ ç íèì ñïîê³é, í³æ ïîâíèé ä³ì ¿æ³ ì’ÿñíî¿ ç³
ñâàðêîþ. 2 Ðîçóìíèé ñëóãà ïàíóº íàä ñèíîì áåçïóòíèì ³ ðàçîì ç áðàòàìè ðîçä³ëèòü ñïàäùèíó. 3 ϳ÷ î÷èùຠñð³áëî, ãîðíило − çîëîòî, à ñåðöÿ âèïðîáîâóº Ãîñïîäü. 4 Ëèõîä³é ñëóõàºòüñÿ îáëóäíèõ âóñò, à íåïðàâ! 854
ПРИТЧІ
äîìîâåöü − çëîãî ÿçèêà. 5 Õòî ñ쳺òüñÿ ç óáîãîãî, òîé îáðàæຠéîãî Òâîðöÿ, ³ õòî ðà䳺 ç ÷óæîãî ãîðÿ − ñàì íå óíèêíå êàðè. 6 Êîðîíà ñòàðèõ ëþäåé − âíóêè, à ñëàâà ä³òåé! áàòüêè ¿õí³. 7 Íå ëè÷èòü ãëóïîìó ïèøíîìîâí³ñòü, òèì á³ëü! øå ïîâàæíîìó − ìîâà áðåõëèâà. 8 Дехто ââàæຠõàáàðà, çà ñàìîöâ³ò â ðóêàõ éîãî, ³ òåïåð, êóäè íå ïîâåðíåòüñÿ ç íèì, ! áóäå ùàñ! òèòè éîìó. 9 Õòî øóêຠïðèõèëüíîñò³, òîé ïîêðèâຠïðî! âèíó, à õòî âåñü ÷àñ íàãàäóº ïðî íå¿, òîé âòðà÷ຠäðóç³â. 10 Êðàùå ðîçóìíîìó îäèí äîê³ð, í³æ ãëóïîìó ñòî óäàð³â. 11 Çëèé øóêຠíåïîñëóõó, àëå æîðñòîêèé àí! ãåë âèñòóïèòü ïðîòè íüîãî. 12 Êðàùå ñï³òêàòè ëþäèí³ âåäìåäèöþ, ùî âòðà! òèëà ñâî¿õ ä³òåé, í³æ ãëóïîãî ç éîãî íåðîçóìîì. 13 Õòî â³äïëà÷óº çëîì çà äîáðî − íå â³äñòóïè! òüñÿ çëî â³ä äîìó òîãî. 14 Ïî÷àòîê ñâàðêè − ÿê ïðîðèâ âîäè; îáëèø ñâàðêó ðàí³øå, í³æ ìຠâèáóõíóòè âîíà. 15 Òîé, õòî âèïðàâäîâóº âèíóâàòîãî, ³ òîé, õòî çàñóäæóº ïðàâåäíîãî, − îáèäâà îãèäí³ ïåðåä Ãîñ! ïîäîì. 16 Íàùî òîé ñêàðá â ðóêàõ íåðîçóìíîãî? Ùîá ïðèäáàòè ìóäð³ñòü? Òàê ó íüîãî íåìà ðîçóìó. 17 Ñïðàâæí³é äðóã ëþáèòü â óñÿêèé ÷àñ, à â ÷àñ íåäîë³ â³í, ÿê áðàò. 18 Ëþäèíà, ÿêà ðó÷àºòüñÿ íàâ³òü çà áëèæíüîãî, ! íåðîçóìíà. 19 Õòî ëþáèòü ñâàðèòèñÿ, òîé ëþáèòü ãð³õ; ³ õòî øèðîêî ðîçêðèâຠðîò, òîé øóêຠíåùàñòÿ. 20 ϳäñòóïíå ñåðöå íå çíàéäå äîáðà, ³ õòî ëó! êàâèòü ÿçèêîì ñâî¿ì − ïîïàäå â á³äó. 21 Õòî ðîäèòü íåðîçóìíîãî − íà ñìóòîê ñîá³ ðîäèòü, ³ áàòüêî áåçãëóçäîãî íå ïîò³øèòüñÿ. 855
17
ПРИТЧІ
17-18
22 Ðàä³ñíå ñåðöå áëàãîòâîðíå, ÿê ë³êè, à ïðèгí³! ÷åíèé äóõ ñóøèòü êîñò³. 23 Áåçáîæíèé òàºìíî áåðå õàáàðà, ùîá сêðèâè! òè äîðîãó ïðàâîñóääÿ. 24  ðîçóìíîãî ìóäð³ñòü − ïåðåä î÷èìà, à î÷³ ãëóïîãî øóêàþòü ¿¿ íà êðàþ Çåìë³. 25 Íåðîçóìíèé ñèí − ñìóòîê äëÿ áàòüêà ³ ùå á³ëüøå ãîðå äëÿ ìàòåð³ ñâ. 26 Íåãàðíî ñïèõàòè âèíó íà íåâèííîãî, ð³âíî æ − âèíèòè ñóääþ çà ñóä ñïðàâåäëèâèé. 27 Ðîçóìíèé − ñòðèìàíèé ó ñëîâàõ ñâî¿õ, ³ ðîç! âàæëèâèé ìຠõîëîäíèé ðîçóì. 28 І ãëóïèé, êîëè ìîâ÷èòü, çäàºòüñÿ ìóäðèì, à ÿê çàêðèâຠóñòà ñâî¿ − òî íàâ³òü ðîçсудëèâèì.
18
1 Õòî â³äîêðåìëþºòüñÿ, òîé øóêຠñâîãî ³ ïîâñòຠíàâ³òü ïðîòè âñüîãî ðîçóìíîãî. 2 Íåðîçóìíèé íå õî÷å â÷èòèñÿ â³ä ³íøèõ, â³í õî÷å ãîâîðèòè ò³ëüêè ïðî ñâîº. 3 Ç ïðèõîäîì áåçáîæíîãî ïðèõîäèòü ³ ãàíüáà, à ç áåç÷åñíèì − ñîðîì. 4 Ñëîâî óñò ëþäèíè − ãëèáîêà âîäà; à äæåðåëî ìóäðîñò³ − ãðàéëèâèé ñòðóìîê. 5 Íå ãîäèòüñÿ çâàæàòè íà îñîáó áåçáîæíîãî, ùîá ñêðèâäèòè ïðàâåäíèêà íà ñóä³. 6 Óñòà íåðîçóìíîãî òÿãíóòü äî ñâàðêè, éîãî ñëî! âà − ùî êëè÷ äî á³éêè. 7 ßçèê íåðîçóìíîãî − çàãèáåëü äëÿ íüîãî, ³ óñòà − ñ³òü íà äóøó éîãî. 8 Íàøіïòàí³ ñëîâà, ÿê ëàñîù³, − ñìàêóþòüñÿ äó! æå äîâãî. 9 Íåäáàëèé ó ïðàö³ − áðàò ìàðíîòðàòíèêó. 10 Ãîñïîäíº ³ì’ÿ − âåæà ì³öíà, äî íå¿ ò³êຠïðà! âåäíèé ³ ïî÷óâàºòüñÿ â áåçïåö³, 11 а äëÿ áàãàòîãî ! ìàºòîê ôîðòåöÿ і ì³öíèé ìóð â óÿâ³ éîãî. 12 Ñåðöå ëþäèíè âèñîêî íåñåòüñÿ − ïåðåä çàãè! áåëëþ, à ñëàâ³ ïåðåäóº ñêðîìí³ñòü. 13 Õòî äຠâ³äïîâ³äü, íå âèñëóõàâøè, − òîé íåðî! 856
ПРИТЧІ
çóìíèé ³ ñîðîì éîìó. 14 Äóõ ëþäèíè ïåðåìàãຠíåìî÷³ ¿¿, òîìó êîëè çëàìàíî äóõ ! íå ñòຠíà䳿. 15 Ðîçóìíå ñåðöå íàáóâຠçíàííÿ, ³ âóõî ìóä! ðèõ çíàõîäèòü ðîçóì³ííÿ. 16 Подàðóíîê ðîçøèðþº ëþäèí³ äîðîãó, òà é äî âåëèêèõ ñâ³òó öüîãî äîïóñêàº. 17 Õòî ãîâîðèòü ïåðøèì ó ñïðàâ³, òîé çàâæäè çäàºòüñÿ ïðàâèì, àëå ïðèõîäèòü ñóïåðíèê − ³ âñå ì³íÿºòüñÿ. 18 Æåðåáîê ïðèïèíÿº íåçãîäè ³ ìèðèòü ñèëüíèõ ì³æ ñîáîþ. 19 Îáðàæåíèé áðàò − ÿê íåïðèñòóïíå ì³ñòî, à îï³ð éîãî − ÿê çàñóâè ôîðòå÷í³. 20 ×åðåç óñòà ëþäèíè íàïîâíþºòüñÿ ¿¿ øëóíîê, àëå íàñèòèòüñÿ âîíà â³ä ïëîäó óñò. 21 Ñìåðòü òà æèòòÿ − ó âëàä³ ÿçèêà, õòî éîãî ëþáèòü − ñêóøòóº ïëîä³â éîãî. 22 Õòî çíàéøîâ äîáðó äðóæèíó − çíàéøîâ äî! áðî ³ îòðèìàâ ìèë³ñòü â³ä Ãîñïîäà. 23 Óáîãèé ãîâîðèòü áëàãàëüíî, áàãàòèé æå â³ä! ïîâ³äຠâëàäíî. 24 Õòî õî÷å ìàòè äðóç³â, òîé ñàì ïîâèíåí áóòè äðóæåëþáíèì; º ïðèÿòåëü, ÿêèé ïðèÿçí³øèé çà áðàòà.
19
1 Êðàùå óáîãèé, ÿêèé òðèìàºòüñÿ ïðàâ! äè, í³æ áàãàòèé ç ëóêàâèìè óñòàìè òà ùå é íåðîçóìíèé. 2 Íå äîáðå äóø³ áåç çíàíü, ³ õòî ïîñï³øຠíî! ãàìè − ñïîòêíåòüñÿ. 3 Íåðîçóì ëþäèíè âèêðèâëÿº äîðîãó ¿¿, ³ ñåðöå ¿¿ ãí³âàєтьñÿ íà Áîãà. 4 Áàãàòñòâî ïðèìíîæóº äðóç³â, à á³äíîãî çàëè! øຠ³ òîâàðèø éîãî. 5 Ëæåñâ³äîê íå çîñòàíåòüñÿ áåç ïîêàðàííÿ, ³ õòî ñïë³òຠáðåõí³, íå çíàéäå ïîðÿòóíêó. 6 Áàãàòî õòî âïàäຠïåðåä çíàòíèì, ³ êîæåí äðóã òîìó, õòî äຠãîñòèíö³. 857
18-19
ПРИТЧІ
19
7 Á³äíîãî íåíàâèäÿòü íàâ³òü áðàòè éîãî, òèì á³ëüøå öóðàþòüñÿ ïðèÿòåë³ éîãî − á³ãຠçà íèìè, ùîá ïîãîâîðèòè, àëå âîíè ³ â öüîìó â³äìîâëÿþòü éîìó. 8 Õòî íàáóâຠðîçóìó, òîé ëþáèòü äóøó ñâîþ, ³ õòî áåðåæå ðîçñóäëèâ³ñòü − çíàõîäèòü äîáðî. 9 Íå îáìèíå êàðà ñâ³äêà áðåõëèâîãî, ³ òîé, õòî ðîçïîâñþäæóº íåïðàâäó, çíèùåíèé áóäå. 10 Íå ëè÷èòü ãëóïîìó ðîçê³ø, òèì á³ëüøå ðàáó − ïàíóâàòè íàä êíÿçÿìè. 11 Ðîçñóäëèâ³ñòü ñòðèìóº ãí³â ëþäèíè, à âèáà÷! ëèâ³ñòü ïðèíîñèòü ñëàâó. 12 Öàðñüêèé ãí³â − íåìîâ ðèê ëåâà, à éîãî ëàñ! êàâ³ñòü − íåìîâ ðîñà íà òðàâó. 13 Íåðîçóìíèé ñèí − ñìóòîê äëÿ áàòüêà ñâîãî, à ñâàðëèâà æ³íêà − ÿê ïðîò³êàþ÷èé äàõ, ùî âèãàíÿº ç õàòè ãåòü. 14 Ä³ì ³ ìàºòîê − ñïàäùèíà â³ä áàòüê³â, à ðîçóì! íà äðóæèíà − â³ä Ãîñïîäà. 15 ˳íîù³ òÿãíóòü íà ñîí, ³ áåçä³ÿëüíà äóøà òåð! ï³òèìå ãîëîä. 16 Õòî äîòðèìóºòüñÿ çàïîâ³äåé, òîé áåðåæå äó! øó ñâîþ, õòî æ íå äáຠçà äîðîãó ñâîþ − çàãèíå. 17 Õòî äຠâáîãîìó, òîé ïîçè÷ຠäëÿ Ãîñïîäà, à ³í çà äîáðîä³éñòâî â³ääÿ÷óº. 18 Êàðàé ñâîãî ñèíà, ïîêè º íàä³ÿ íàâ÷èòè éîãî, òà íå çàíîñü ñâ ðóêè íà æèòòÿ éîãî. 19 Ãí³âëèâèé íåõàé òåðïèòü ïîêàðàííÿ, áî êî! ëè ïîæà볺ø, ïðèéäåòüñÿ ùå á³ëüøå êàðàòè éîãî. 20 Ñëóõàéñü ïîðàä ³ ñïðèéìàé äîêîðè, ùîá ñòà! òè òîá³ íàðåøò³ ìóäðèì. 21 Áàãàòî âèíîøóº ñåðöå äóìîê, àëå çä³éñíèòü! ñÿ ò³ëüêè çàäóì Ãîñïîäí³é. 22 Äîáðîä³éñòâî ëþäèíè ïðèíîñèòü ¿é ðàä³ñòü, ³ á³äíà ëþäèíà ë³ïøà, í³æ áðåõëèâà. 23 Ñòðàõ Ãîñïîäí³é âåäå äî æèòòÿ, ³ õòî ìຠéîãî, áóäå çàäîâîëåíèé, áî çëî íå äîñÿãíå éîãî. 24 ˳íèâèé îïóñêຠñâîþ ðóêó â ìèñêó, à äîнåñ! òè ¿¿ äî ñâîãî ðîòà − òî âæå ïðàöÿ.* 858
ПРИТЧІ
25 Ñêàðàºø áëþçí³ðà, òî ³ ïðîñòèé ïîìóäð³øàº; äîêîðѝ ðîçóìíîãî − ïîðîçóìí³øຠùå. 26 Õòî ãðàáóº áàòüêà òà âèãàíÿº ìàò³ð? Ñèí ñî! ðîì³òíèé òà áåçïóòíèé. 27 Ïåðåñòàíü æå, ì³é ñèíó, ïåðåéìàòè â³ä íåðî! çóìíèõ íàìîâó, ùîá â³äñòóïàòèñÿ òîá³ â³ä ñë³â ðî! çóìó. 28 Ñâ³äîê íå÷åñíèé ãëóçóº ç ïðàâîñóääÿ, àëå ð³øåííÿ òàêîãî ñóäó â³í çìóøåíèé áóäå ïðîêîâò! íóòè. 29 Çàâæäè ãîòîâий ñóä äëÿ íàñì³øíèêà* ³ íà! ãàéêà äëÿ ñïèíè ãëóïого.
20
1 Âèíî − çðàäëèâå, ï’ÿíê³ íàïî¿ − áóéí³, ³ êîæåí, õòî íàäèòüñÿ íà íèõ, − íåðîçóì!
íèé. 2 Ïîãðóçè öàðÿ − íåìîâ ðèê ëåâà: õòî ãí³âèòü éîãî, òîé ãð³øèòü ïðîòè ñàìîãî ñåáå. 3 ×åñòü äëÿ ëþäèíè − ïîëèøèòè ñâàðêó, à êî! æåí ãëóïàê âèáóõàº. 4 ˳íèâèé íå îðå ³ íå ñ³º вîñåíè, à ñïîõâàòèâ! øèñü ó æíèâà, í³÷îãî íå çíàõîäèòü. 5 Ïîðàäè ëþäåé − ãëèáîêèé êîëîäÿçü, ³ ò³ëüêè ðîçóìíà ëþäèíà ÷åðïàє ç íüîãî. 6 Áàãàòî ëþäåé íàçèâàþòü ñåáå â³ðíèìè, àëå âàæêî çíàéòè ëþäèíó, ÿê³é ìîæíà äîâ³ðèòèñü. 7 Ïðàâåäíèé õîäèòü ó íåâèííîñò³, ùàñëèâ³ ï³ñëÿ íüîãî ä³òè éîãî! 8 Êîëè öàð ñèäèòü íà ñóää³âñüê³ì ì³ñö³, òî ³ î÷³ éîãî ðîçãàíÿþòü çëî. 9 Õòî ìîæå ñêàçàòè:«ß çàâæäè ïîñòóïàâ äîáðå, ÿ ÷èñòèé â³ä ãð³õà»? 10 Íåîäíàêîâà âàãà ³ íåîäíàêîâà ì³ðà − îáîº îãèäí³ ïåðåä Ãîñïîäîì. 11 Ìîæíà ï³çíàòè, ÷è áóäå ïðàâèëüíîþ òà ÷èñ! òîþ äîðîãà ëþäèíè ùå ç äèòÿ÷èõ ¿¿ ïîñòóïê³â. 12 Óõî, ùî ñëóõàº, ³ îêî, ùî áà÷èòü, − ³ òå, ³ äðóãå ñòâîðèâ Ãîñïîäü. 859
19-20
ПРИТЧІ
20-21
13 Íå ñïè áàãàòî, òî íå çá³äí³ºø, òðèìàé â³ä! êðèòèìè î÷³ ñâîї − ¿ñòèìåø õë³á äîñõî÷ó. 14 «Ïîãàíå, íå äîáðå!» − ãóäèòü òîé, õòî êóïóº, à ÿê â³ä³éäå, − õâàëèòüñÿ êóïëåíèì. 15 ª çîëîòî, ³ º áàãàòî êîøòîâíîñòåé, òà ðîçóì! í³ óñòà − íàéö³íí³øèé ñêàðá. 16 ³çüìè îäÿã ç íüîãî, áî â³í ïîðó÷èâñÿ çà ÷ó! æîãî, ³ çà ïîñòîðîííüîãî â³çüìè ç íüîãî çàêëàä. 17 Ñîëîäêèé äëÿ ëþäèíè õë³á, íàæèòèé íåïðàâ! äîþ, àëå ïîò³ì áóäóòü ï³ñêîì íàïîâíåí³ ¿¿ óñòà. 18 Çàäóìè âäàþòüñÿ ÷åðåç äîáðó ðàäó, − ó ìóä! ðèõ ðàäàõ ! óñï³õ â³éíи. 19 Õòî õîäèòü äîíîùèêîì, òîé âèäຠòàºìíè! öþ, ³ õòî øèðîêî â³äêðèâຠðîò − ç òèì íå âîäèñÿ. 20 Õòî ëèõîñëîâèòü áàòüêà ñâîãî òà ìàò³ð ñâîþ, ñâ³òèëüíèê òîãî ïîãàñíå ñåðåä òåìðÿâè. 21 Ñïàäùèíà, çàõîïëåíà ñï³øíî íàïî÷àòêó, íå ïîáëàãîñëîâèòüñÿ ïîò³ì. 22 Íå êàæè:«ß â³äïëà÷ó çà çëî!»− ìàé íàä³þ íà Ãîñïîäà, ³ ³í çðîáèòü òåáå ïåðåìîæöåì. 23 Ìåðçîòà äëÿ Ãîñïîäà − âàãà íåîäíàêîâà, ³ ì³! ðà íåâ³ðíà ïðîòèâíà Éîìó. 24 ³ä Ãîñïîäà − êðîêè ëþäèíè, òîìó ÿê ëþäèí³ çðîçóì³òè äîðîãó ñâîþ? 25 ѳòü äëÿ ëþäèíè − ïîñï³øíî îá³öÿòè, à îáäó! ìóâàòè оï³ñëÿ. 26 Ìóäðèé öàð íå÷åñòèâèõ êàðຠáåç æàëþ. 27 Ñâ³òèëüíèê Ãîñïîäí³é ïðîíèçóº äóõ ëþäèíè ³ âèâ³äóº ãëèáèíè ñåðöÿ. 28 Ìèëîñåðäÿ òà ïðàâäà ñòåðåæóòü öàðÿ, à òðîí ñâ³é ï³äòðèìóº ìèë³ñòþ. 29 Îêðàñà þíàöòâà − ñèëà éîãî, à ñëàâà ñòàðèõ! ñèâèíà. 30 Ðàíè * òî ë³êè â³ä çëà, àëå óäàðè äëÿ æèòòÿ.
21
1 Ñåðöå öàðÿ â ðóö³ Ãîñïîäà, ÿê âîäí³ ïî! òîêè: êóäè ³í õî÷å, òóäè ³ íàïðàâëÿº. 2 Âñÿêà äîðîãà ëþäèíè ïðÿìà â ¿¿ î÷àõ, àëå Ãîñ! ïîäü çâàæóº ñåðöÿ. 860
ПРИТЧІ
3 Äîòðèìàííÿ ïðàâäè òà ïðàâîñóääÿ á³ëüøå äî âïîäîáè Ãîñïîäó, í³æ æåðòâà. 4 Äèâèòèñÿ íà ëþäåé ç ïîãîðäîþ ³ ñåðöåì çàðî! çóì³ëèì − ãð³õ. 5 Ïîìèñëè ñòàðàííîãî âåäóòü äî íàäáàííÿ, à âñÿêèé êâàïëèâèé òåðïèòü íåñòàòêè. 6 Íàáóòå ìàéíî íåïðàâäîþ − öå ïàðà, öå ïàñòêà ñìåðò³. 7 Íàñèëüñòâî áåçáîæíèõ íà íèõ æå îáåðíåòüñÿ, áî âîíè çðåêëèñü ïðàâäè. 8 Äîðîãà ðîçáåùåíî¿ ëþäèíè çâèâèñòà, à íåâèí! íèé õîäèòü ïðÿìî. 9 ˳ïøå æèòè íà ãîð³øíüîìó êóòêó, í³æ ³ç ñâàð! ëèâîþ æ³íêîþ ó ïðîñòîð³é ñâ³òëèö³. 10 Äóøà áåçáîæíîãî áàæຠçëà − íå çíàéäå ìè! ëîñåðäÿ â î÷àõ éîãî íàâ³òü éîãî ïðèÿòåëü. 11 Êîëè êàðàþòü áëþçí³ðà, ìóäð³øຠ³ ïðîñ! òèé, ³ ìóäðèé â³ä äîêîð³â íàáóâຠçíàíü. 12 Ïðàâåäíèé ïðèä³ëÿº óâàãó ³ äîìó ãð³øíîãî, êîëè òîé çàçíຠíåùàñòÿ. 13 Õòî çàêðèâຠâóõî ñâîº â³ä çîéêó óáîãîãî, òîé ñàì ãîëîñèòèìå, àëå íå áóäå ïî÷óòèé. 14 Òàºìíèé äàðóíîê âòèõîìèðþº ãí³â, ³ ãîñòè! íåöü â ïîëó ïðèïèíÿº ëþòü. 15 Ñïðàâåäëèâèé ñóä − ðàä³ñòü äëÿ ïðàâåäíèêà, à ó çëî÷èíöÿ âèêëèêຠñòðàõ. 16 Ëþäèíà, ÿêà çáèëàñÿ ç äîðîãè ðîçóìó, îïè! íèòüñÿ ñåðåä ìåðö³â. 17 Õòî ëþáèòü âåñåëîù³ − çá³äí³º, ³ õòî ëþáèòü âèíî òà ïàõîù³ − íå ðîçáàãàò³º. 18 Âèêóïîì за ïðàâåäíîãî áóäå íå÷åñòèâèé ³ çà чесного ! ëóêàâèé. 19 ³äðàäí³øå æèòè ñàìîòíüîìó â ïóñòåë³, í³æ ³ç æ³íêîþ ÿçèêàòîþ òà ãí³âëèâîþ. 20 Ö³ííèé ñêàðá òà ïàõîù³ ìóäðèé áåðåæå, à íå! ðîçóìíèé ò³ëüêè ìàðíóº òå âñå. 21 Õòî ì³öíî òðèìàºòüñÿ ïðàâäè òà ìèëîñåðäÿ, òîé çíàõîäèòü æèòòÿ, ñïðàâåäëèâ³ñòü òà ïîâàãó. 22 Ìóäðèé ââ³éäå â ì³ñòî õîðîáðèõ ³ çðóéíóº 861
21
ПРИТЧІ
21-22
òâåðäèíþ éîãî íà䳿. 23 Õòî ïèëüíóº çà óñòàìè ñâî¿ìè ³ ÿçèêîì ñâо! ¿ì, òîé áåðåæå äóøó ñâîþ â³ä á³äè. 24 Ïîêàæ³òü ìåí³ ÷îëîâ³êà âèñîêî¿ äóìêè ïðî ñåáå, ³ ÿ ñêàæó âàì, õòî çàðîçóì³ëèé, ãîðäèé ³ íå! äîóìêóâàòèé. 25 Õ³òü ëåäà÷îãî âá’º éîãî, áî ðóêè éîãî â³äìîâ! ëÿþòüñÿ ïðàöþâàòè; 26 кîæíîãî äíÿ â³í ò³ëüêè ìð³º, ùîá äàâàëè éо! ìó, à ïðàâåäíèé äຠ³ íå æà볺. 27 Æåðòâà áåçáîæíèõ − ìåðçîòà, à íàäòî ÿê ïðèíîñèòüñÿ ç áåç÷åñíèìè íàì³ðàìè. 28 Ëæåñâ³äîê çàãèíå, à ëþäèíà, ÿêà ñëóõຠÁî! æå, áóäå ãîâîðèòè çàâæäè. 29 Äîáðà ëþäèíà çíàº, ùî âîíà ïðàâà, à áðåõëè! âà ìóñèòü ïðèêèäàòèñÿ. 30 Íåìà ìóäðîñò³, íåìà ðîçóìó ³ íåìà ðàäè ñó! ïðîòè Ãîñïîäà. 31 Êîíÿ ãîòóþòü çàâ÷àñíî äî áîþ, àëå ïåðåìîãà − â³ä Ãîñïîäà. 1 Äîáðå ³ì’ÿ ö³íí³øå çà âåëèêе áàãàòñòâо, ³ äîáðà ñëàâà ë³ïøà çà çîëîòî òà ñð³áëî. 2 Áàãàòèé òà âáîãèé зуñòð³÷àþòüñÿ ì³æ ñîáîþ − ³ òîãî, ³ äðóãîãî ñòâîðèâ Ãîñïîäü. 3 Ìóäðèé áà÷èòü á³äó ³ îáìèíຠ¿¿, à íåðîçóì! íèé ³äå íå ðîçäóìóþ÷è ³ ïîïàäàºòüñÿ. 4  ïîêîð³ ³ ñòðàõó Ãîñïîäíüîìó − áàãàòñòâî, ïî! øàíà ³ æèòòÿ. 5 Òåðåí ³ òåíåòà íà äîðîç³ ëóêàâîãî, à õòî áå! ðåæå äóøó − òðèìàºòüñÿ ÿêíàéäàë³ â³ä íå¿. 6 Ïîñòàâ þíàêà íà â³ðíó äîðîãó, òî â³í, ÿê ³ ïî! ñòàð³º, íå оñòóïèòüñÿ ç íå¿. 7 Õòî â êîãî â áîðãó, òîé ó òîãî ³ â íåâîë³. 8 Õòî ñ³º êðèâäó, òîé ïîæíå á³äó − òàê ïðèïè! íèòüñÿ éîãî çáèòêóâàííÿ. 9 Ùåäðèé ïîáëàãîñëîâèòüñÿ, áî óä³ëÿº óáîãîìó ç äîñòàòêó ñâîãî. 10 Ïðîæåíè áëþçí³ðà − ³ çíèêíóòü ðîçáðàò, ÷âà-
22
862
ПРИТЧІ
ðè òà ñóïåðå÷êè. 11 Ó êîãî ÷èñòå ñåðöå òà ùèð³ óñòà, òîìó ñàì öàð áóäå äðóãîì. 12 Î÷³ Ãîñïîäí³ ìàþòü çíàííÿ âñüîãî, ³ ñëîâà çëî÷èíöÿ ³í îáåðòຠâ í³ùî. 13 Ìîâèòü ëåäàùî:«Íå ï³äó íà ïðàöþ: ëåâ ìîæå íàïàсти, êîëè âèéäó íà âóëèöþ!» 14 Óñòà áëóäíèö³ − òî ãëèáîêà ÿìà, íà êîãî ðîç! ãí³âàºòüñÿ Ãîñïîäü, òîé óïàäå â íå¿. 15 Ïðè÷åïèëàñü ãëóïîòà äî þíà÷îãî ñåðöÿ, àëå âèïðàâíà ð³çêà ïðîæåíå ¿¿ â³ä íüîãî. 16 Õòî âèçèñêóº óáîãîãî, ùîá çáàãàòèòèñü, ³ õòî äຠáàãà÷åâ³, íåîäì³ííî çá³äí³º. 17 Íàõèëè ñâîº âóõî ³ ïîñëóõàé ìóäðèõ ñë³â, íàâåðíè ñåðöå ñâîº äî ìî¿õ ïîâ÷àíü, 18 ³ âîíè ïðèíåñóòü çàäîâîëåííÿ òîá³. À êîëè çáåðåæåø ¿õ ó ñåðö³ ñâîºìó − âîíè íå â³ä³éäóòü ³ â³ä óñò òâî¿õ! 19 Ùîá íàä³ÿ òâîÿ áóëà â Ãîñïîä³, ÿ îöå íàв÷àþ òåáå, à òè ïàì’ÿòàé! 20 Õ³áà íå ïèñàâ ÿ òîá³ òðè÷³, äàþ÷è ïîðàäи òà çíàííÿ, 21 ùîá íàâ÷èòè òåáå ïðàâäèâèõ ñë³â, ùîá òè ì³ã ïîñâÿòèòè â ³ñòèíó òîãî, õòî òåáå çàïèòàº? 22 Íå ãðàáóé á³äíîãî, áî â³í ³ òàê íåùàñíèé, ³ íå óòèñêóé íåì³÷íîãî ñóäîì, 23 áî Ãîñïîäü âòðóòèòüñÿ â ñïðàâó ¿õíþ ³ âè! òðóñèòü äóøó ç ãðàá³æíèê³â ¿õí³õ. 24 Íå äðóæè ç ãí³âëèâèì ³ íå âîäèñÿ ç ëþäèíîþ ëþòîþ, 25 ùîá òè íå íàâ÷èâñÿ ¿õí³õ äîð³ã ³ íå íàêèíóâ çàøìîðã íà ñâîþ äóøó. 26 Íå áóäü ñåðåä òèõ, ÿê³ äàþòü ïîðóêó ³ ðó! ÷àþòüñÿ çà áîðãè: 27 ÿêùî òè íå ìàºø ÷èì çàïëàòèòè, òî äëÿ ÷îãî äîâîäèòè ñåáå, ùîá ³ ïîñò³ëü òâîþ âèòÿãëè ç!ï³ä òåáå? 28 Íå ïåðåñóâàé óñòàëåíî¿ ìåæ³, ÿêó âñòàíîâè! ëè áàòüêè òâî¿. 863
22
ПРИТЧІ
23
29 Áà÷èâ òè êîëè âïðàâíîãî ÷îëîâ³êà â çàíÿòò³ ñâî¿ì? Òàêèé áóäå ñòîÿòè ïåðåä öàðÿìè, à íå ïðèñëóãîâóâàòè ëåäà÷èì. 1 Êîëè òè â ãîñòÿõ, òî ïèëüíóé çà ñîáîþ, 2 ùîá íå їсти òîá³ áàãàòî, íàâ³òü ÿêùî òè ãîëîäíèé, 3. і íå íàêèäàéñÿ íà ëàñîù³ òîãî, õòî çàïðîñèâ òåáå, áî òî − îìàíëèâà ¿æà: ò³ ëàñîù³ ìîæóòü áóòè äëÿ ïåðåâ³ðêè òåáå. 4 Íå ñèëêóéñÿ âàæêîþ ïðàöåþ íàáóòè áàãàòñòâî − îáëèø òàê³ íаìàãàííÿ ñâî¿! 5 Áî ò³ëüêè çâåðíåø äî íüîãî î÷³ ñâî¿, ïîãëÿíåø − à éîãî âæå íåìà: âîíî íà÷å çìàéñòðóâàëî ñîá³ êðèëà ³ â³äëåò³ëî, ÿê ïòàõ äî íåáà. 6 Íå ¿æ õë³áà ó çàçäð³ñíî¿ ëþäèíè ³ íå ïîãëÿäàé íà ëàñ³ ñòðàâè éîãî, 7 áî ÿê³ äóìêè â éîãî äóø³, òàêèé â³í ³ ñàì! «¯æ ³ ïèé!»− ïðèïðîøóº â³í òåáå, àëå ñåðöå éîãî íå ç òîáîþ. 8 Òîé êóñîê, ÿêèé òè ç’¿â, ìîæå ñòàти ïîïåðåê ãîðëà òâîãî, ³ ãàðí³ ñëîâà ñâî¿ òè ïîòðàòèø äà! ðåìíî. 9 Íå êàæè íà âóõî ãëóïîìó, áî â³í íà ñì³õ â³çüìå ðîçóìí³ ñëîâà òâî¿. 10 Íå ñì³é ïåðåñóâàòè äàâíüî¿ ìåæ³ ³ íå çàõîäü íà ñèð³òñüêå ïîëå, 11 áî ¿õí³é Çàõèñíèê ñèëüíèé − ³í áóäå ñóäè! òèñü ç òîáîþ çà ¿õíþ ñïðàâó. 12 Ïðèõèëè ñåðöå ñâîº äî íàâ÷àííÿ ³ âóõî òâîº − äî êîðèñíèõ çíàíü. 13 Íå çàëèøàé þíàêà áåç ïîêàðàííÿ, áî êîëè ³ ñêàðàºø éîãî ð³çêîþ − íå ïîìðå, 14 àëå òàê â÷èíèâøè, ñïàñåø äóøó éîãî â³ä ãå! ºíè. 15 Ñèíó ì³é! ßêùî òè ïîìóäð³ºø ñåðöåì ñâî¿ì, òî ðàä³òèìå ³ ìîº ñåðöå; 16 êîëè óñòà òâî¿ ãîâîðèòèìóòü ñëóøíå, áóäå ò³øèòèñü ³ íóòðî ìîº.
23
864
ПРИТЧІ
17 Íåõàé ñåðöå òâîº íå çàâèäóº ãð³øíèì, àëå õàé ïåðåáóâຠâ ñòðàõó Ãîñïîäíüîìó, 18 áî ³ñíóº ìàéáóòòÿ, ³ íàä³ÿ òâîÿ íå ìàðíà. 19 Ñëóõàéñÿ, ì³é ñèíó, ³ áóäü ìóäðèì, ñïðÿ! ìîâóé ñåðöå ñâîº íà â³ðíó äîðîãó. 20 Íå ñèäè ïîì³æ òèìè, õòî óïèâàºòüñÿ âèíîì, õòî îá’¿äàºòüñÿ ì’ÿñíèì; 21 áî ï’ÿíèöÿ ³ íåíàæåðà çá³äí³þòü, ³ â³ä ëåæ³ íå áóäå îäåæ³. 22 Ñëóõàéñÿ áàòüêà ñâîãî, áî â³í òåáå ïîðîäèâ, ³ íå çàíåäáóé ìàòåð³ ñâ, êîëè ïîñòà𳺠âîíà. 23 Êóïè ñîá³ ³ íå ïðîäàâàé ïðàâäó, ìóäð³ñòü òà ðîçóì. 24 Ðàä³òèìå áàòüêî ïðàâåäíîãî, ³ ìàòè ìóäðîãî áóäå çàäîâîëåíà íèì. 25 Õàé âåñåëèòüñÿ áàòüêî, ³ õàé ò³øèòüñÿ òà, ÿêà íàðîäèëà òåáå! 26 Äàé ìåí³, ñèíó ì³é, ñåðöå ñâîº, ³ î÷³ òâî¿ íå! õàé ïðèäèâëÿþòüñÿ äî äîð³ã ìî¿õ. 27 Пð³ðâà ãëèáîêà ! áëóäíèöÿ, à æ³íêà ÷óæà − ò³ñíà êðèíèöÿ. 28 Âîíà, ÿê ðîçá³éíèê, ÷àòóº â çàñàä³ ³ ïðèìíî! æóº ïîì³æ ëþäüìè ãð³øíèê³â. 29 Ó êîãî ãîëîñ³ííÿ? Ó êîãî ñòîã³í? Ó êîãî ñâа! ðè? Ó êîãî ãîðå? Ó êîãî ðàíè áåç ïðè÷èíè? Ó êîãî ÷åðâîí³ î÷³? 30 Ó òèõ, õòî çàñèäæóºòüñÿ çà âèíîì, õòî ïðè! õîäèòü, ùîá ïîñìàêóâàòè ïðèïðàâëåíîãî. 31 Òîæ íå äèâèñü íà âèíî, ÿê âîíî ðóì’ÿí³º, ÿê âîíî âèãðຠâ êåëèõó, ÿê æåáîíèòü ñòðóìî÷êîì − 32 çãîäîì âîíî óêóñèòü òåáå, ÿê çì³é, ³ óæà! ëèòü, ÿê ãàäþêà! 33 Òîá³ ââèæàòèìóòüñÿ ñïîòâîðåí³ ðå÷³, ³ ñåðöå òâîº çàãîâîðèòü äóðîù³. 34 Òè ñòàíåø, ÿê òîé ñïëÿ÷èé ñåðåä ðîçáóðõà! íîãî ìîðÿ, ÿê ëåæà÷èé çâåðõó ùîãëè. 35 Ãîâîðèòèìåø:«Áèëè ìåíå, àëå ìåí³ íå áîë³ëî, òîâêëè ìåíå, àëå ÿ íå â³ä÷óâàâ − îñü ïðîêèíóñü, ï³äó ïîøóêàþ ùå...» 865
23
ПРИТЧІ
24
24
1 Íå çàâèäóé çëèì ëþäÿì ³ íå áàæàé áó! òè ç íèìè, 2 áî ¿õíº ñåðöå ãîâîðèòü ïðî çäèðñòâî, ³ ïðî çëî ìîâà ¿õí³õ óñò. 3 Äîáðèé ä³ì çâîäèòüñÿ íà ìóäðост³, óòâåðäæó! єòüñÿ íà ðîçóì³íí³, 4 і ê³ìíàòè éîãî îáñòàâëÿþòüñÿ çíàííÿì. 5 Ìóäðèé ÷îëîâ³ê ñèëüí³øèé â³ä ñèëà÷à, à ðî! çóìíèé − â³ä âåëåòíÿ. 6 Òîìó ïðîâàäü â³éíó ìóäðèìè ðàäàìè, áî â ÷èñåëüíîñò³ ðàäíèê³â − óñï³õ çàäóìàíîãî. 7 Глупий не має мудрості, òîìó не жди від нього поради. 8 Õòî çàìèøëÿº çëî, òîãî íàçèâàþòü çëîâìèñ! íèêîì. 9 Íàì³ðè ãëóïîòè − ãð³õ, ³ áëàçåíü − îãèäà äëÿ ëþäèíè. 10 ßêùî òè â äåíü íåäîë³ çàíåïàâ äóõîì, òî ìàëà òâîÿ ñèëà. 11 Ðÿòóé, êîãî âåäóòü íà ñìåðòü, ³ ïðèðå÷åíîìó íåâæå íå ïðèéäåø íà äîïîìîãó? 12 Òè íå ìîæåø ñêàçàòè: «ß òîãî íå çíàâ!», áî Âèïðîáîâóþ÷èé ñåðöÿ áà÷èòü âñå, ³ íå óíèêíå ëþäèíà â³äïëàòè. 13 ¯æ, ñèíó ì³é, ìåä, áî â³í ñîëîäêèé ³ ç âîùè! íîþ äîáðèé äëÿ ãîðëà òâîãî ! 14 оòàê ³ ï³çíàííÿ ìóäðîñò³ õàé áóäå äëÿ òâ äóø³; ÿêùî òè çíàéøîâ ¿¿, òî òè çíàéøîâ ìàéáóò! òÿ, ³ íàä³ÿ òâîÿ íå äàðåìíà. 15 Íå ÷àòóé, ÿê çëîä³é, á³ëÿ äîìó ïðàâåäíîãî ³ íå ðóéíóé ì³ñöÿ ñïî÷èíêó éîãî, 16 бî ïðàâåäíèé õî÷ ñ³ì ðаç³â óïàде òà çâåäå! òüñÿ, à çëî÷èííîãî ïåðåìîæå á³äà. 17 Íå ò³øñÿ, êîëè áà÷èø, ÿê ïàäຠâîðîã, ³ õàé íå ðà䳺 ñåðöå òâîº, êîëè â³í ñï³òêíóâñя, 18 áî це íå ñïîäîáàºòüñÿ Ãîñïîäåâ³, і òîä³ Â³í ïîâåðíå Ñâ³é ãí³â ïðîòè òåáå. 19 Íå îáóðþéñÿ íà çëî÷èíö³â ³ íå çàâèäóé áåç! áîæíèì, 866
ПРИТЧІ
20 áî ó çëîãî íåìà ìàéáóòòÿ, ñâ³òèëüíèê áåç! áîæíèõ ïîãàñíå. 21 Á³éñÿ, ì³é ñèíó, Ãîñïîäà òà öàðÿ, áî â³ä íèõ õòî òåáå çàõèñòèòü? 22 Íå âîäèñÿ ç òèìè, ÿêèõ äîáðå íå çíàºø, áî â³ä íèõ çíåíàöüêà ïðèõîäèòü çàãèáåëü. 23 ² îöå â³ä ìóäðèõ: çâåðòàòè óâàãó â ñóä³ íà îñîáó − íåäîáðå. 24 Õòî âèíóâàòîìó ñêàæå: «Òè ïðàâèé!»− òîãî áóäóòü ïðîêëèíàòè ëþäè ³ íåíàâèä³òèìå íàðîä; 25 à òîãî, õòî ñóäèòü ñïðàâåäëèâî, øàíóâàòè! ìóòü, òàêèé îòðèìຠáëàãîñëîâіííÿ äîáðà. 26 Íà÷å ö³ëóº â ãóáè, õòî â³äïîâ³äຠïðàâäèâè! ìè ñëîâàìè. 27 Óëàäíàé ñâî¿ ñïðàâè ïîçà äîìîì, îáðîáè ïî! ëå ñâîº, à òîä³ çàéìàéñÿ áóä³âíèöòâîì. 28 Íå ñâ³äчи íåïðàâäè íà áëèæíüîãî ñâîãî ³ íå îáìîâëÿé óñòàìè ñâî¿ìè. 29 Íå êàæè: «ßê â³í ïîñòóïèâ ç³ ìíîþ, òàê ïî! ñòóïëþ ³ ÿ ç íèì − â³äïëà÷ó ïî çàñëóç³!» 30 Ïðîõîäèâ ÿ ïîáëèçó ïîëÿ ë³íèâîãî ÷îëîâ³êà, á³ëÿ âèíîãðàäíèêà ëþäèíè íåäîóìêóâàòî¿, 31 ³ îñü, âñå âîíî ïîðîñëî êðîïèâîþ, ïîâåðõíÿ éîãî ïîêðèëàñü áóäÿêàìè, êàì’ÿíà îãîðîæà ïîâà! ëèëàñü... 32 Ïîáà÷èâøè òå, çâåðíóâ óâàãó ³ îòðèìàâ íàó! êó äëÿ ñåáå: 33 «Òðîõè ïîñïèø, òðîõè ïîäð³ìàºø, òðîõè ïî! ñèäèø, ñêëàâøè ðóêè, − 34 ³ ïðèéäå á³äí³ñòü òâîÿ, ÿê ïðîõîæèé, ³ çëèäí³ òâî¿ − ÿê ðîçá³éíèê!» 1 ² ö³ ïðèïîâ³ñò³ íàëåæàòü Ñîëîìîíó, ÿê³ ç³áðàëè ìóæ³ ªçå곿, öàðÿ юäåéñüêîãî. 2 Ñëàâà Áîæà − â òà¿íñòâ³ òîãî, ÷îãî ìè íå ïî! âèíí³ çíàòè, à ñëàâà öàð³â ! ó ¿õíüîìó ñëîâ³. 3 ßê íåáà âèñîòà, à çåìë³ ãëèáèíà − òàê íåäî! ñÿæíå ñåðöå öàð³â. 4 ³äîêðåì äîì³øêè â³ä ñð³áëà, ³ âèéäå â çîëî!
25
867
24-25
ПРИТЧІ
25
òàðÿ êîøòîâíà ïîñóäèíà; 5 â³ääàëè áåçáîæíîãî â³ä öàðÿ, ³ ïðåñòîë éîãî óòâåðäèòüñÿ ïðàâäîþ. 6 Íå ïèøàéñÿ ïåðåä öàðåì ³ íå ñò³é íà ì³ñö³ çíàòíèõ, 7 áî ë³ïøå òîá³, êîëè ñêàæóòü: «Õîäè ñþäè âè! ùå!», í³æ êîëè ïîíèçÿòü òåáå ïåðåä çíàòíèì, ÿêî! ãî áà÷èëè î÷³ òâî¿. 8 Íå ñï³øè ñóäèòèñÿ, áî ùî áóäåø ðîáèòè â ê³íö³, êîëè îñîðîìèòü òåáå òâ³é ñóïðîòèâíèê? 9 Êîëè ñóäèøñÿ ³ç ñóïåðíèêîì, íå âèäàâàé òà! ºìíèö³ ³íøîãî, 10 ùîá íå äîð³êíóëè òîá³ ò³, õòî áóäå ñëóõàòè òåáå, ³ áåç÷åñòÿ òâîº íå çîñòàëîñÿ íà òîá³. 11 Çîëîò³ ÿáëóêà íà ñð³áí³é òàðåë³ − òî ñëîâà, ñêàçàí³ äîëàäó. 12 Çîëîòèé ïåðñòåíü ³ îçäîáà ³ç ùèðîãî çîëîòà ! òå ìóäðèé ç äîêîðàìè äëÿ óâàæíîãî âóõà. 13 Ùî ïðîõîëîäà â ÷àñ æíèâ − òå â³ðíèé ïîñîë äëÿ òèõ, õòî ïîñèëຠéîãî, áî â³í ïðèíîñèòü â³ä! ðàäó äëÿ âîëîäàðÿ ñâîãî. 14 Ùî õìàðè ³ â³òåð áåç äîùó − òå ëþäèíà, ÿêà ãîëîñíî õâàëèòüñÿ ïîäàðóíêàìè, àëå íå äຠ¿õ. 15 Ëàã³äí³ñòü çì³íþº ãí³â âåëüìîæ íà ëàñêó, à ì’ÿêèé ÿçèê ìîæå ëàìàти òâåðä³ êîñò³. 16 ßêùî òè çíàéøîâ ìåä − ñïîæèé éîãî â ì³ðó, ùîá íå ïåðåñèòèòèñü òîá³ ³ íå âèáëþâàòè éîãî. 17 Çäåðæóé íîãó ñâîþ â³ä äîìó äðóãà òâîãî, ùîá òè íå íàáðèä éîìó, ³ â³í íå çíåíàâèä³â òåáå. 18 Ùî ìîëîò, ³ ìå÷, ³ ãîñòðà ñòð³ëà − òå ëþäèíà, яка äຠáðåõëèâ³ ñâ³ä÷åííÿ íà áëèæíüîãî ñâîãî. 19 Ùî çëàìàíèé çóá àáî âèâèõíóòà íîãà − òå íаä³ÿ íà ÷îëîâ³êà çðàäëèâîãî â äåíü íåùàñòÿ òâî! ãî. 20 Що ðîçäÿãàòèñÿ â õîëîäíèé äåíü, ùî îöåò íà ðàíó − òå âåñåëà ï³ñíÿ çàñìó÷åíîìó ñåðöþ. 21 ßêùî ãîëîäíèé òâ³é âîðîã − íàãîäóé éîãî õë³áîì, ³ коли ñïðàãëèé − äàé éîìó ïèòè: 22 öèì ñàìèì òè çáåðåø æàð íà éîãî ãîëîâó, à 868
ПРИТЧІ
Ãîñïîäü âèíàãîðîäèòü òåáå. 23 ϳâí³÷íèé â³òåð íàðîäæóº äîù, à òàºìíèé ÿçèê − íåçàäîâîëåí³ îáëè÷÷ÿ. 24 ˳ïøå æèòè íà ãîð³øíüîìó êóòêó, í³æ ³ç ñâàðëèâîþ æ³íêîþ â ïðîñòîð³é ñâ³òëèö³. 25 ßê õîëîäíà âîäà äëÿ ñïðàãëî¿ äóø³ − òàê äîáðà â³ñòêà ç äàëåêîãî êðàþ. 26 Ùî ñêàëàìó÷åíå äæåðåëî àáî çàìóëåíà êðè! íèöÿ − òå ïðàâåäíèé, ÿêèé òðåìòèòü ïåðåä áåç! áîæíèì. 27 ßê íå äîáðå ¿ñòè áàãàòî ìåäó − òàê äîìàãàннÿ ñëàâè íå º ñëàâà. 28 Ùî ì³ñòî çðóéíîâàíå, áåç ñò³í − òå ëþäèíà, ÿêà íå âîëî䳺 ñîáîþ.
26
1 ßê ñí³ã âë³òêó ³ ÿê äîù ó æíèâà − òàê íå ëè÷èòü ãëóïîìó ïîøàíà. 2 ßê ãîðîáåöü ñïóðõíå, ÿê ëàñò³âêà ïðîìàéíå − òàê íå çáóäуòüñÿ ñëîâà íåçàñëóæåíого ïðîêëÿòòÿ. 3 Áàò³ã − äëÿ êîíÿ, âóçäå÷êà − äëÿ îñëà, à ð³çêà − äëÿ ñïèíè ãëóïîãî. 4 Íå äàâàé â³äïîâ³ä³ íåðîçóìíîìó íà éîãî áåç! ãëóçäÿ, ùîá íå ñòàòè òîá³ ïîä³áíèì äî íüîãî, 5 à äàâàé â³äïîâ³äü ãëóïîìó çã³äíî äóðîñò³ éîãî, ùîá â³í íå ââàæàâ ñåáå ìóäðèì â î÷àõ ñâî¿õ. 6 Õòî äຠðîçïîðÿäæåííÿ ÷åðåç íåðîçóìíîãî, òîé ï³äêîøóº íîãè ñâî¿, çàâäຠñàì ñîá³ øêîäè. 7 ßê âîëî÷àòüñÿ íîãè â êóëüãàâîãî, òàê âèãëÿ! äຠïðèïîâ³ñòêà â óñòàõ ãëóïîãî. 8 Ùî âêëàäàòè êîøòîâíèé êàì³íü äî ïðàù³ − òå ñàìå â³ääàâàòè áåçãëóçäîìó ïîøàíó. 9 Ùî êîëþ÷èé òéðåí â ðóêàõ ï’ÿíîãî, òå ïðèò÷à â óñòàõ ãëóïîãî. 10 Ðîçóìíèé ñàì äຠðàäó ñâî¿ì ñïðàâàì, íå! ðîçñóäëèâèé íàéìຠâñ³õ, êîãî ò³ëüêè çóñòð³íå. 11 ßê ïåñ, ùî ïîâåðòàºòüñÿ äî ñâ áëþâîòèíè, òàê ãëóïàê ïîâòîðþº ñâîþ ãëóïîòó. 12 ×è áà÷èâ òè ëþäèíó, ùî ìຠñåáå çà ìóäðó? Íà äóðíîãî á³ëüøå íà䳿, í³æ íà íå¿. 869
25-26
ПРИТЧІ
26-27
13 «Ëåâ íà äîðîç³!», «Ëåâ íà ìàéäàí³!»− òàê â³ä! íіêóºòüñÿ ëåäàùî. 14 Äâåð³ îáåðòàþòüñÿ íà çàâ³ñàõ, à ë³íèâèé − íà ïîñòåë³. 15 ˳íèâèé ïðîñòÿãає ëîæêу до ìèñêè, àëå äî! íåñòè ¿¿ äî ñâîãî ðîòà ! òî âæå äëÿ íüîãî ïðàöÿ. 16 ˳íèâèé â ñâî¿õ î÷àõ ìóäð³øèé çà ñ³ìîõ, ùî â³äïîâ³äàþòü ðîçóìíî. 17 Õàïຠçà âóõà ñîáàêó, õòî óñòðÿº â ÷óæó ñâàðêó. 18 ßê áîæåâ³ëüíèé, ÿêèé âèïóñêຠñòð³ëè íàâ! ìàнíÿ ³ ìîæå âáèòè ïðîõîæîãî, ! 19 òàê ³ òîé, õòî ðîç³ãðóº ³íøîãî, ùîá ïîò³ì ïðè! çíàтиñÿ, ùî ïîæàðòóâàâ. 20 Íå ï³äêëàäàé äðîâ − ïîãàñíå âîãîíü, íå øåï÷è íà âóõî − çàòèõíå ñâàðêà. 21Âóã³ëëÿ − äëÿ æàðó, äðîâà − äëÿ ïîëóì’ÿ, à íàêëåïíèê− äëÿ ðîçïàëþâàííÿ âîðîæíå÷³. 22 Ñëîâà ïë³òêàðÿ, ÿê ëàñîù³: ñìàêóþòüñÿ äóæå äîâãî. 23 Ùî âàçà, îçäîáëåíà íå÷èñòèì ñð³áëîì, − òå ïîëóì’ÿí³ óñòà ç ëèõèì ñåðöåì. 24 Âîðîã ÷àñòî ï³ääîáðþºòüñÿ ñâî¿ìè óñòàìè, àëå â ñåðö³ âèíîøóº çðàäó; 25 êîëè ïî÷óºø â³ä íüîãî ëàã³äíå çâåðòàííÿ, íå â³ð éîìó, áî ñåìåðî ìåðçîò â ñåðö³ éîãî! 26 ßêùî íåíàâèñòü ïðèõîâóºòüñÿ íà ñàìîò³, òî çëîáà âèáóõíå ïðè íàðîä³. 27 Õòî êîïຠÿìó, òîé óïàäå â íå¿, ³ õòî êîòèòü êàì³íü íà ãîðó, íà òîãî â³í cêîòèòüñÿ âíèç. 28 Áðåõëèâèé ÿçèê íåíàâèäèòü ïðàâäó, à óëåñ! ëèâ³ óñòà ãîòóþòü çðàäó.
27
1 Íå õâàëèñü ìàéáóòí³ì, áî íå çíàºø, ùî òîá³ ïðèíåñå çàâòðà. 2 Íåõàé òåáå õâàëèòü ³íøèé, à íå òâî¿ óñòà, ïî! ñòîðîíí³é, à íå òâ³é ÿçèê! 3 Êàì³íü − âàæêèé, ìຠâàãó ³ ï³ñîê, òà ãí³â íå! ðîçóìíîãî ïåðåâàæèòü îáîõ. 870
ПРИТЧІ
4 Ãí³â − æîðñòîêèé, ëþòü − øàëåííà, àëå ³ ïðî! òè ðåâíîù³â õòî вñòî¿òü? 5 ßâíèé äîê³ð ë³ïøèé, í³æ òàºìíà ëþáîâ. 6 Ùèð³ äîêîðè ïîêàçóþòü â³ðí³ñòü, à ÷èñëåíí³ ïîö³ëóíêè − çðàäó. 7 Ñèòà äóøà òîï÷å ³ ìåä ñò³ëüíèêîâèé, à ãîëîä! í³é äóø³ ³ ã³ðêå ñîëîäêå. 8 Ëþäèíà âäàëèí³ â³ä äîìó, ÿê ïòàõ óäàëèí³ â³ä ãí³çäà. 9 Ìàçü ³ ïàõîù³ âåñåëÿòü ñåðöå − òàê ³ äðóã íàì ïðèºìíèé çà ùèðó ïîðàäó. 10 Äðóãà ñâîãî ³ áàòüêîâîãî íå çàëèøàé, à â ä³ì áðàòà ñâîãî íå õîäè íåâ÷àñíî; êðàùå çâåðíóòèñü äî ñóñ³äà, ÿêèé áëèçüêî, í³æ äî áðàòà, ÿêèé æèâå äàëåêî. 11 Áóäü ìóäðèì, ì³é ñèíó, òî ïîò³øèø ñåðöå ìîº, áî ÿ çìîæó òîä³ â³äïîâ³ñòè òèì, õòî äîêîðÿº ìåí³. 12 Ðîçñóäëèâèé áà÷èòü á³äó ³ îáìèíຠäîðîãó äî íå¿, à áåçäóìíèé ³äå íàïðîëîì ³ ïîïàäຠâ çàñàäó. 13 Çàáåðè éîãî îäÿã, áî â³í ïîðó÷èâñÿ çà ÷óæî! ãî; ³ çà ñòîðîííüîãî â³çüìè â³ä íüîãî çàêëàä. 14 Õòî ç ñàìîãî ðàíêó âèõâàëÿº ïðèâñåëþäíî ñâîãî äðóãà, òîãî ââàæàòèìóòü çà ïðîêëèíàþ÷îãî. 15 Äàõ, ÿêèé ïðîò³êàº, âèãàíÿº â äîùîâèé äåíü ãåòü ! òàê ³ ñâàðëèâà æ³íêà; 16 õòî íàìàãàºòüñÿ ñòðèìàòè ¿¿, òîé õî÷å çóïè! íèòè â³òåð àáî óòðèìàòè ïàõîù³. 17 Çàë³çî ãîñòðèòüñÿ çàë³çîì, à ëþäèíà − òîâà! ðèñòâîì ³íøî¿ ëþäèíè. 18 Õòî ñòåðåæå ôðóêòîâå äåðåâî, òîé áóäå ñïî! æèâàòè éîãî ïëîäè, ³ õòî áåðåæå ñâîãî ïàíà, òîé áóäå âøàíîâàíèé. 19 ßê ó âîä³ ïåðåä ëèöåì ëèöå â³äáèâàºòüñÿ, òàê ñåðöå îäíîãî â ñåðö³ äðóãîãî â³ä÷óâàºòüñÿ. 20 Ïåêëî ³ Àâàääîí − íåíàæåðëèâ³, òàê³ æ ³ î÷³ ëþäèíè. 21 ßê ñð³áëî ï³÷÷þ, à çîëîòî ãîðíîì ðîçïëàâëÿ! ºòüñÿ − òàê ëþäèíà ïîõâàëîþ ïåðåâ³ðÿºòüñÿ. 871
27
ПРИТЧІ
27-28
22 Òîâ÷è òîâêà÷åì ãëóïîãî, ÿê çåðíî â ñòóï³, − íå âèëóùèòüñÿ ç íüîãî ãëóïîòà éîãî. 23 ßê áè òè äîáðå íå äîãëÿäàâ îòàðó ñâîþ, ÿê áè íå ï³êëóâàâñÿ ïðî ÷åðåäó − 24 áàãàòñòâî òâîº íå íàâ³êè ³ âëàäà òâîÿ íå ïðîäîâæóâàòèìåòüñÿ ç ðîäó â ð³ä. 25 Ïîãëÿíü: îñü ïîêàçàëàñÿ òðàâà, ç’ÿâèëàñÿ çåëåíü ³... âæå çáèðàºòüñÿ ñ³íî ç ã³ð. 26 Òîæ íåõàé âèñòà÷ຠòîá³ òîãî, ùî â³âö³ áó! äóòü íà îäÿã òîá³, êîçлè − íà ïîêóïêó çåìë³, 27 à ìîëîêî ê³ç − íà ¿æó òîá³, ðîäèí³ òâî¿é ³ íà ïðîæèòòÿ ïðèñëóç³ òâî¿é.
28
1 Áåçáîæíèé ò³êàº, êîëè é íå æåíóòüñÿ çà íèì, à ïðàâåäíèé ñì³ëèâèé, ÿê ëåâ. 2 Êîëè êðà¿íà â³äñòóïຠâ³ä зàêîíó, òîä³ ÷àñòî ì³íÿþòüñÿ â í³é óðÿäîâö³, à ðîçóìíèé òà çíàþ! ÷èé âîëîäàð áóäå äîâãîë³òí³ì. 3 Óáîãèé ÷îëîâ³ê, ÿêèé ùå á³äí³øèõ îáäèðàº, ïîä³áíèé äî çëèâè, ÿêà âðîæàé çìèâàº. 4 Íå ï³äêîðÿþ÷èñü çàêîíó, ! òè íà ñòîðîí³ çëèõ; ïðèéìàþ÷è çàêîí, ! òè ïðîòè çëèõ. 5 Ëèõ³ ëþäè íå ðîçóì³þòü ïðàâäè, à ò³, ÿê³ ëþá! ëÿòü Ãîñïîäà, ðîçóì³þòü âñå! 6 Êðàùå á³äíèé, ÿêèé ó ïðàâä³ õîäèòü, í³æ áàãà! òèé, ùî êðèâèìè äîðîãàìè áðîäèòü. 7 Õòî áåðåæå Çàêîí − ðîçóìíèé ñèí, à õòî âîäè! òüñÿ ç ìàðíîòðàòíèêàìè − îñîðîìëþº áàòüêà ñâî! ãî. 8 Õòî ïðèìíîæóº áàãàòñòâî ñâîº ëèõâàðñüêèì â³äñîòêîì, òîé íàãðîìàäæóº éîãî äëÿ ïîêðîâè! òåëÿ á³äíèõ. 9 Õòî â³äõèëÿº óõî ñâîº, ùîá íå ñëóõàòè Çàêî! íó, òîãî ³ ìîëèòâà îãèäíà. 10 Õòî çâîäèòü ïðàâåäíîãî íà äîðîãó çëà − ñàì óïàäå äî ÿìè, à íåâèííîìó áóäå!òàêè äîáðå. 11 Áàãàòà ëþäèíà − ìóäðåöü ó ñâî¿õ î÷àõ, òà ðî! çóìíèé á³äíÿê îñîðîìèòü éîãî. 872
ПРИТЧІ
12 Êîëè ïåðåìàãàþòü ïðàâåäí³ − ïàíóº âåëèêà ðàä³ñòü, à êîëè ï³äíîñÿòüñÿ áåçáîæí³, ëþäè õîâà! þòüñÿ. 13 Õòî ïðèõîâóº ñâî¿ ïðîâèíè − íå ìàòèìå óñ! ï³õó, à õòî ïðèçíàºòüñÿ òà çàëèøຠ¿õ, òîé áóäå ïîìèëóâàíèé. 14 Áëàæåííà ëþäèíà, ÿêà çàâæäè îáà÷íà, õòî æ ñåðöå ñâîº ðîáèòü æîðñòîêèì, − ïîòðàïëÿº â á³äó. 15 Ëåâ ðîçëþ÷åíèé ³ âåäì³äü ãîëîäíèé − òî áåç! áîæíèé âîëîäàð íàä ïîíåâîëåíèì íàðîäîì. 16 Ïðàâèòåëü, ïîçáàâëåíèé ðîçóìó, ÷èíèòü áà! ãàòî óòèñêó, à âñÿêèé, õòî íåíàâèäèòü êîðèñòü, áóäå äîâãîë³òí³ì. 17 Ëþäèíà, ÿêà âèííà â äóøîãóáñòâ³, áóäå ò³êà! òè âñå æèòòÿ ³ íå çíàéäå çàñïîêîºííÿ. 18 Õòî õîäèòü íåâèííî, òîé áóäå â áåçïåö³, à õòî âèêðèâëÿº äîðîãè ñâî¿, − âïàäå íà îäí³é ç íèõ. 19 Õòî îáðîáëÿº ñâîþ çåìëþ, òîé íàñèòèòüñÿ õë³áîì, à õòî äèâèòüñÿ íà íåðîá, òîãî îáñÿäóòü çëèäí³. 20 ³ðíà ëþäèíà áàãàòà íà áëàãîñëîâ³ííÿ, à õòî ñï³øèòü ðîçáàãàò³òè, − íå çàëèøèòüñÿ áåç ïîêà! ðàííÿ. 21 Çâàæàòè íà îñîáó − íåäîáðå, áî òàêà ëþäèíà ³ çà øìàòîê õë³áà çãð³øèòü. 22 Çàçäð³ñíà ëþäèíà ñï³øèòü ðîçáàãàò³òè, àëå íå äîãàäóºòüñÿ, ùî ¿¿ íàçäîæåíуть çëèäí³. 23 Õòî íàïîóìëþº ëþäèíó, çíàõîäèòü øâèäøå ïðèÿçíü, í³æ òîé, õòî ï³äëåùóºòüñÿ. 24 Õòî îáêðàäຠáàòüêà ñâîãî ³ ìàò³ð ñâîþ, ïðо! êàçóþ÷è: «Öå íå ãð³õ!», òîé ! äðóã ðîçá³éíèêó. 25 Çóõâàëèé ðîçïàëþº âîðîæíå÷ó, õòî æ ìຠíàä³þ íà Ãîñïîäà, áóäå ðîçêîøóâàòè. 26 Õòî íà䳺òüñÿ íà ñåáå − íåðîçóìíèé, à õòî õîäèòü ìóäðî − áóäå íåóøêîäæåíèì. 27 Õòî äຠá³äíîìó − íå çá³äí³º, õòî æ çàêðèâຠî÷³ ñâî¿ â³ä íüîãî, òîé çàçíຠáàãàòî ïðîêëÿòü. 28 Êîëè ï³äíîñÿòüñÿ áåçáîæí³, − ëþäè õîâàþ! òüñÿ, à êîëè ìåíøຠ¿õ, çðîñòຠ÷èñëî ïðàâåäíèõ. 873
28
ПРИТЧІ
29 1 ×îëîâ³ê òâåðäîøè¿é, ÿêîãî íàïîóìëþ! þòü, à â³í îçëîáëþºòüñÿ − âïàäå ðàïòîâî ³ íå áóäå éîìó çö³ëåííÿ. 2 Êîëè á³ëüøຠïðàâåäíèê³â, − âåñåëèòüñÿ íа! ðîä, êîëè æ ïàíóþòü íå÷åñòèâ³, − íàðîä ñòîãíå. 3 Õòî ëþáèòü ìóäð³ñòü, òîé ïðèíîñèòü âò³õó äëÿ áàòüêà ñâîãî, à õòî âîäèòüñÿ ç ïîâ³ÿìè, òîé ãóáèòü ìàºòîê. 4 Öàð ïðàâîñóääÿì çì³öíþº êðà¿íó, à õàáàðíèê ðîçâàëþº ¿¿. 5 ×îëîâ³ê, ÿêèé ëåñòèòü ñâîºìó äðóãó, − ðîçòÿ! ãóº ïåðåä íîãàìè éîãî ñ³òü. 6 Ó ãð³õó çëî¿ ëþäèíè çíàõîäèòüñÿ ïàñòêà äëÿ íüîãî, à ïðàâåäíèé ðà䳺 ³ ò³øèòüñÿ. 7 Ïðàâåäíèé çíຠíåùàñòÿ á³äíèõ, áåçáîæíèé íå ìຠòàêîãî çíàííÿ. 8 Ðîçáåùåí³ ëþäè áàëàìóòÿòü ì³ñòî, à ìóäð³ âòèõîìèðþþòü áóíò. 9 ×è òî ãí³âîì, ÷è ëàñêîþ ! äàðåìíî íàìàãàòèñü óëàäíàòè ñïðàâó ç áåçãëóçäèì. 10 Íåâèííîãî íå ëþáèòü äóøîãóáåöü, à ïðàâåäí³ òóðáóþòüñÿ ïðî éîãî äóøó. 11 Ãëóïèé âèâåðãຠâåñü ñâ³é ãí³â, à ìóäðèé òåðïåëèâèé ³ íå ïîêàçóº éîãî. 12 ßêùî âîëîäàð ëþáèòü âèñëóõîâóâàòè áðåõ! íю, òî ñëóãè éîãî − íåùèð³. 13 Á³äíèé ³ ëèõîä³é çóñòð³÷àþòüñÿ ì³æ ñîáîþ, àëå ñâ³òëî î÷àì ³ òîìó, ³ äðóãîìó äຠÃîñïîäü. 14 ßêùî öàð ñóäèòü á³äíèõ ïî ïðàâä³, − ïðåñòîë éîãî óòâåðäèòüñÿ íàçàâæäè. 15 гçêà ³ ïîâ÷àííÿ ïðèíîñÿòü ìóäð³ñòü, à ï³ä! ë³òîê, êèíóòèé íàïðèçâîëÿùå, ðîáèòü ñîðîì äëÿ ìàòåð³ ñâ. 16 Êîëè ïîá³ëüøóºòüñÿ ÷èñëî íå÷åñòèâèõ − çðî! ñòຠçëî÷èíí³ñòü, àëå ïðàâåäí³ ïîáà÷àòü ¿õí³é çà! íåïàä. 17 Êàðàé ñâîãî ñèíà, ³ â³í äàñòü òîá³ ñïîê³é, ïðè! íåñå òâî¿é äóø³ ðàä³ñòü. 18 Êîëè íå îá’ÿâëÿºòüñÿ ïðàâäа Áîæа, − íàðîä
29
874
ПРИТЧІ
ðîçáåùóºòüñÿ, êîëè æ íàðîä äîäåðæóºòüñÿ Çàêî! íó, − áóäå ùàñëèâèм. 19 Ñëîâàìè íå íàó÷èòüñÿ ðàá, áî â³í õî÷ ³ ðîçó! 쳺 ¿õ, àëå íå ñëóõàºòüñÿ. 20 ×è áà÷èâ òè ëþäèíó, ïîñï³øíó íà ñëîâà? Íà íåìóäðîãî á³ëüøå íà䳿, í³æ íà íüîãî. 21 Õòî çìàëêó âèõîâóº ðàáà â ðîçêîø³, òîé âê³í! ö³ îòðèìຠíåâäÿ÷í³ñòü. 22 Ãí³âëèâà ëþäèíà âèêëèêຠñâàðêè, àëå é íå! ñòðèìíèé íåìàëî ãð³øèòü. 23 Ãîðä³ñòü ëþäèíè ïðèíèæóº ¿¿, à óïîêîðåíèé äóõîì íàáóâຠ÷åñòü. 24 Õòî ä³ëèòüñÿ ³ç çëî䳺ì, òîé íåíàâèäèòü äó! øó ñâîþ, áî â³í õî÷ ³ ÷óº ïðîêëÿòòÿ, àëå íå âèдຠçëîä³ÿ. 25 Õòî áî¿òüñÿ ëþäåé, − ïîïàäຠâ á³äó, õòî æ áî¿òüñÿ Ãîñïîäà, − áóäå â áåçïåö³. 26 Áàãàòî õòî øóêຠïðèõèëüíîñò³ ó çåìíèõ âîëîäàð³â, àëå äîëÿ ëþäèíè − â³ä Ãîñïîäà. 27 Îãèäà äëÿ ïðàâåäíîãî − ëþäèíà íå÷åñòèâà, à äëÿ áåçáîæíîãî îãèäíèé òîé, õòî éäå ïðÿìîþ äîðîãîþ.
30
1 Ñëîâà Àãóðà, ßêåºâîãî ñèíà − ñëîâà ïðîðî÷³, ÿê³ ãîâîðèâ öåé ìóæ äî ²òè¿ëà ³
Óêàëà: 2 «Äóìàþ, íå ìóäð³øèé ÿ çà êîæíîãî ³ç âàñ ³ íå ìàþ îñîáëèâîãî ðîçóìó, 3 áî íå â÷èâñÿ ÿ ìóäðîñò³ ³ íå ìàþ ï³çíàííÿ ñâÿòих, òîìó çàïèòóþ: 4 õòî êîëè ç³éøîâ íà íåáî ³ ïîâåðíóâñÿ çâ³äòè íàçàä? Õòî êîëè ç³áðàâ â³òåð ó ïðèãîðù³ ñâî¿? Õòî, íà÷å â îäÿã, çàãîðíóâ âîäè íàäçåìí³? Õòî óñ! òàíîâèâ Çåìëþ? ßêå ³ì’ÿ éîго ³ ÿêå ³ì’ÿ ñèíà éîãî − õòî â³äïîâ³сть?» 5 Êîæíå ñëîâî ó Áîãà ÷èñòå, ³í ! ùèò äëÿ òèõ, õòî øóêຠçàõèñòó â Íüîãî. 6 Íå äîäàâàé äî ñë³â Éîãî, ùîá ³í íå çâèíóâà! òèâ òåáå ó íåïðàâäîìîâñòâ³. 875
29-30
ПРИТЧІ
30
7 Äâîõ ðå÷åé ÿ ïðîøó â Òåáå, íå â³äìîâ ìåí³ ïåðøå, í³æ ÿ ïîìðó: 8 äàé ìåí³ ãîâîðèòè çàâæäè ïðàâäó ³ íå äàâàé íàäì³ðíî¿ óáîãîñò³ àáî íàäì³ðíîãî áàãàòñòâà, à ãî! äóé ùîäåííèì õë³áîì, 9 ùîá ÿ, ïåðåñèòèâøèñü, íå â³äð³êñÿ â³ä Òåáå ³ íå ñêàçàâ: «Õòî ìåí³ Ãîñïîäü?», à â çëèäíÿõ íå ñòàâ êðàñòè і íå став çíåâàæати ³ì’ÿ Áîãà. 10 Íå îáìîâëÿé ðàáà ïåðåä ïàíîì éîãî, ùîá â³í òåáå íå ïðîêëÿâ, ³ òè íå çàãèíóâ. 11 ª òàê³, õòî ïðîêëèíàє ³ ð³äíîãî áàòüêà, a º, ùî íåâäÿ÷í³ ³ ð³äí³é íåíüö³. 12 Öå ò³, ÿê³ ââàæàþòü ñåáå ÷èñòèìè â î÷àõ ñâî! ¿õ, àëå â³ä áðóäó ñâîãî íå â³äìèò³; 13 âîíè − ç áóíäþ÷íèìè î÷èìà, âèñîêî ï³äíÿòè! ìè â³ÿìè, 14 çóáè â íèõ, ÿê ñïèñè, ³ ùåëåïè, ÿê ãîñòð³ íî! æ³, ùîá ïîæèðàòè íåùàñíèõ íà çåìë³ ³ íóæäåí! íèõ ïîì³æ ëþäüìè. 15  íåíàæåðëèâîñò³ є äâ³ äî÷êè: «Дàé» ³ «Дà! âàé». Òðè ðå÷³ íåíàñèòí³, òà é ÷åòâåðòà íå ñêàæå: «Äîâîë³!»: 16 ìîãèëà, ëþáîâ æ³íêè; çåìëÿ, ùî íå ìîæå íà! ñèòèòèñü âîäîþ, ³ âîãîíü − ö³ í³êîëè íå ñêàæóòü: «Äîñèòü!» 17 Îêî, ùî íàñì³õàºòüñÿ ç áàòüêà ³ íå ñëóõàºòü! ñÿ ìàòåð³, âèêëþþòü êðóêè ÿðóæí³, âèï’þòü ä³òè îðëèí³. 18 Òðè ðå÷³ íåçáàãíåíí³ ìåí³ ³ ÷îòèðüîõ íå ðо! çóì³þ ÿ: 19 äîðîãó îðëà â íåá³, ç쳿íó äîðîãó íà ñêåë³, äî! ðîãó êîðàáëÿ ïîñåðåä ìîðÿ ³ äîðîãó ìóæ÷èíè äî ñåðöÿ ä³â÷èíè. 20 Òàêа æ äîðîãà áëóäíî¿ æ³íêè: âäîâîëüíè! ëàñü, âèòåðëà ãóáè ñâî¿ ³ êàæå: «Í³÷îãî ïîãàíîãî ÿ íå â÷èíèëà!» 21 ³ä òðüîõ òðÿñåòüñÿ çåìëÿ ³ ÷îòèðüîõ íå ìî! æå íîñèòè âîíà: 22 ðàáà, êîëè â³í äîðèâàºòüñÿ äî âëàäè; áåç! 876
ПРИТЧІ
ãëóçäîãî, êîëè â³í äîñèòà íà¿äàºòüñÿ õë³áà; 23 ñâàðëèâó æ³íêó, ÿê³é âäàºòüñÿ âèйти çàì³æ, ³ íåâ³ëüíèöþ, ÿêà çàéìຠì³ñöå ãîñïîäèí³ ñâ. 24 ª ÷åòâåðî íåïðèì³òíèõ íà çåìë³, àëå ÿê³ ìóд! ð³ø³ ìóäðèõ: 25 ìóðàøêè − ìàëåíüê³ ³ íåïðèì³òí³, àëå âë³òêó çàãîòîâëÿþòü ïîæèâó ñâîþ; 26 áîðñóêè − êâîë³ çâ³ðêè, òà æèòëà ñâî¿ ðîá! ëÿòü ó ñêåë³; 27 íåìຠöàðÿ ó ñàðàí÷³, àëå âèñòóïຠâ ïîõ³ä ëàâîþ; 28 ïàâóê − ÷³ïëÿºòüñÿ ëàïêàìè, àëå çàáèðàºòüñÿ і â öàðñüê³ ïîêî¿! 29 Îñü òðîº, ùî ìàþòü ñòðóíêó ïîñòàòü, ³ ÷åò! âåðî, ùî âèñòóïàþòü ãîðäî: 30 ëåâ − ñèëà÷ ïîì³æ çâ³ðàìè, ùî íå ïîñòóïà! єòüñÿ í³ ïåðåä êèì; 31 îñ³äëàíèé ê³íü, êîçåë ³ öàð ç â³éñüêîì ñâî¿ì! 32 ßêùî òè äåñü ÷åðåç ñâîþ çàïàëüí³ñòü äîïóñ! òèâñÿ ãëóïîòè, à ïîò³ì ïîæàëêóâàâ, òî íàäàë³ îá! äóìóé, ùî ãîâîðèø, 33 áî ÿê çáèâàííÿ ìîëîêà ðîáèòü ìàñëî, óäàð â í³ñ − âèêëèêຠêðîâ, òàê âèáóõ ãí³âó íàðîäæóº ñâàðêó.
31
1 Ñëîâà öàðÿ Ëåìó¿ëà − ïîâ÷àííÿ, ÿêå äàâàëà éîìó ìàòè éîãî: 2 «Сèíó ì³é! Люба äèòèíî ìîÿ! Ùî ÿ ìîæó ïî! ðàäèòü òîá³? 3 Íå äàâàé æ³íîöòâó ñèëè òâ, í³ òâîãî ñåðöÿ − çãóáíèöÿì öàð³â! 4 Íå öàðÿì, Ëåìó¿ëå, íå öàðÿì ïèòè âèíî ³ íå êíÿçÿì − ì³öí³ íàïî¿. 5 Ùîá, íàïèâøèñü, âîíè íå çàáóëè çàêîí ³ íå ñêðèâèëè ñóä ïðèãíîáëåíèì. 6 Äàéòå íàïîþ ï’ÿíêîãî á³äîëàñ³ ³ âèíà − äëÿ çà! ñìó÷åíîãî äóõîì: 7 â³í âèï’º ³ çàáóäå ïðî á³äí³ñòü ñâîþ, ³ íå çãàäຠïðî ñâî¿ ïîíåâ³ðÿííÿ. 877
30-31
ПРИТЧІ
31
8 Âñòóïàéñÿ óñòàìè ñâî¿ìè çà òîãî, õòî íå ìîæå ãîâîðèòè; ñòàâàé íà çàõèñò íåùàñíîãî, 9 â³äêðèвай óñòà ñâî¿ äëÿ ïðàâîñóääÿ, äëÿ ñïðàâè á³äíîãî òà óáîãîãî“. 10 Õòî çíàéäå ÷åñíîòíó æ³íêó − ö³íà ¿¿ âèùà çà ö³íó ïåðåë. 11 Âïåâíåíå â í³é ñåðöå ¿¿ ÷îëîâ³êà, ³ íå çîñòàíå! òüñÿ â³í áåç ïðèáóòêó. 12 Âîíà ïëàòèòü éîìó äîáðîòîþ, à íå çëîì â óñ³ äí³ ñâîãî æèòòÿ: 13 äîáóâຠâîâíó ³ ëüîí, îõî÷å ïðàöþº ñâî¿ìè ðóêàìè; 14 âîíà, íåìîâ êàðàâàí êóïåöüêèé, ùî ïðèáóâຠçäàëåêó, ä³ñòຠçâ³äóñ³ëü õë³á äëÿ äîìó; 15 âñòຠùå âäîñâ³òà, âèäຠïîæèâó äëÿ äîìó ñâîãî ³ ùîäåííå äëÿ ïðèñëóãè ñâ; 16 íàäóìàëà ïðî ïîëå − êóïóº éîãî, â³ä ïëîä³â ðóê ñâî¿õ íàñàäæóº âèíîãðàäíèêè. 17 Âîíà ï³äïåðåçàíà ñèëîþ, ðàìåíà ¿¿ íàëèò³. 18 Çàäîâîëåííÿ â³ä ïðàö³ íà ëèö³ ¿¿, ³ ñâ³òèëü! íèê ¿¿ íå ãàñíå äî ï³çíüî¿ íî÷³, 19 áî âîíà ðóêè ñâî¿ ïðîñòÿãຠäî ïðÿäêè ³ äî! ëîí³ ñâî¿ − äî âåðåòåíà, 20 ïðèãîðù³ ñâî¿ â³äêðèâຠá³äíîìó ³ ðóêó ñâîþ ïîäຠçëèäåííîìó. 21 ¯é íå ñòðàøíèé õîëîä â äîì³ ñâîºìó, áî ïîä! â³éíî çîäÿãíåíà âñÿ ðîäèíà. 22 Âîíà âèãîòîâèëà ñîá³ êèëèìè; â³ñîí òà êàð! ìàçèí − îäÿã ¿¿; 23 ×îëîâ³ê ¿¿ øàíîâàíèé ì³æ óñ³ìà, êîëè ñè! äèòü á³ëÿ áðàì ³ç ñòàðøèíàìè òîãî ì³ñòà. 24 Òîíê³ ïîêðèâàëà âèãîòîâëÿº âîíà äëÿ ïðîäà! æó, ³ ïîÿñè ïîñòà÷ຠêóïöÿì ô³í³ê³éñüêèì. 25 Äîáðîòí³ñòü òà êðàñà − îäåæà ¿¿, ïîñì³øêà íå ñõîäèòü ç ¿¿ ëèöÿ ³ íàñòóïíîãî äíÿ. 26 Óñòà ñâî¿ â³äêðèâຠíà ìóäðå, ³ ëàã³äíå ïîâ! ÷àííÿ â íå¿ íà ÿçèö³. 27 Ïèëüíóº çà ïîðÿäêîì ó äîì³ ñâî¿ì ³ íå çíàº, ÿê ìîæíà ¿ñòè õë³á, í³÷îãî íå ðîáèâøè. 878
ПРИТЧІ
28 Âñòàþòü ä³òè ³ õâàëÿòü ¿¿, ÷îëîâ³ê − íå íàò³! øèòüñÿ íåþ: 29 «Áàãàòî áóëî öíîòëèâèõ äî÷îê, àëå òè ïåðå! âåðøèëà âñ³õ!» 30 Ïðèâàáëèâ³ñòü − îáìàíëèâà, ³ âðîäà − ìèíó! ùà, à áîãîáîÿçëèâà æ³íêà âàðòà ïîõâàëè! 31 Äàéòå ¿é çã³äíî ïëîä³â ðóê ¿¿, ³ çà â÷èíêè íå! õàé âèõâàëÿþòü ¿¿ ïðèâñåëþäíî».
879
31
Початок мудрості - то страх перед Господом, . (1:7). , !
( : ).
, .(
:
).
, ,
. (
:
).
Всяка праця приносить достаток, але праця лише язика призводить до збитків. ( : ).
,
.(
:
).