nummer 4 / april 2016
krant
TNK/WAS
DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG.
SPEC I EDIT ALE IE
TANK S EN A TATIONS UTOW AS BEDR IJVEN 足
Je wint klanten door hun vriend te worden Bianca van Es, Achilles Brandstof Maatschappij
in dit nummer:
Zelf energie opwekken
Hoe betaal je dat? pagina 16
Tankstation 2.0 BOVAG helpt met keuzes pagina 14
Een nieuwe cao Uitstekend resultaat pagina 11
Vrouw met een missie
Acht miljoen oude autobanden inzamelen per jaar... …dat zijn alle ingeleverde gebruikte personenwagenbanden in Nederland …dat is gelijk aan de oppervlakte van 400 voetbalvelden
…op milieuverantwoorde wijze verwerkt …dit levert 32 miljoen kilo hoogwaardige grondstoffen …dit betekent bijna 60.000 ton minder CO2-uitstoot …daarmee besparen we CO2 gelijk aan de emissie van 400 miljoen autokilometers (10.000 keer de aardbol rond) of de aanplant van 400.000 nieuwe bomen
Inzamelen oude banden. Voor een schoner milieu. Alle gebruikte autobanden worden in Nederland door RecyBEM ingezameld en op een milieuverantwoorde wijze verwerkt. RecyBEM is een initiatief van uw bandenleverancier. Het RecyBEM-systeem is door het ministerie van I&M algemeen verbindend verklaard (AVV). Hierdoor heeft RecyBEM kracht van wet.
www.bandenmilieu.nl
Oude banden, nieuw leven.
VOORAF
VOORWOORD
INHOUD
Big Data en uw ondernemerschap In vervolg op mijn vorige column inzake Big Data wil ik u volgend citaat uit Aftersales Magazine niet onthouden: “[…] Wij zullen er echter voor waken dat wij de regie over alle voertuigdata behouden. Wij bepalen welk onderhoud, wanneer wordt gepleegd. Niet het systeem van de fabrikant bepaalt dat, maar wij als Leaseplan”, aldus Wolfgang Reinhold, senior vice president car remarketing, operations & procurement van Leaseplan op de Aftermarket Conferentie van Clepa in Brussel. Ik wil maar zeggen: de battle for Big Data is definitief losgebarsten. Als we niet uitkijken, wordt die strijd uitgevochten over de ruggen van retail en consument. Vandaar dat we als BOVAG samen met onze autoleden een helder en eenduidig standpunt hebben ingenomen: het draait om keuzevrijheid van de autobezitter. En waarborging van privacy is daarbij een randvoorwaarde. Maar even zo belangrijk is een level playing field: ondernemers en ondernemingen in de automotive moeten gelijke kansen hebben om data te genereren, te verwerken en op basis daarvan proposities voor de autobezitter te maken. Bijvoorbeeld op het gebied van reparatie, onderhoud, banden, haal- en brengservices, vervanging (permanent en tijdelijk), verzekeringen enzovoorts. Daarbij zullen nieuwe samenwerkingsvormen ontstaan en bestaande worden geïntensiveerd. Bijvoorbeeld tussen importeur en dealer, tussen leasemaatschappij en autobedrijf, tussen autobedrijven onderling en bijvoorbeeld met schadebedrijven en bandenbedrijven. Het komt daarbij aan op uw ondernemerschap: doet u mee in de ontwik keling, sluit u zich aan bij samenwerk ingsverbanden, bent u in de lead naar uw klant of stelt u zich afhankelijk op van anderen? Die positio neringsdiscussie gaan we d it jaa r volop voeren.
Bertho Eckhardt, algemeen voorzitter BOVAG
16 Energie-opwekker Zonnepanelen, warmte-koudeopslag, een pelletkachel; duurzaam ondernemen betekent ook kritisch kijken naar waar je de energie voor je bedrijf vandaan haalt. Wat kan er allemaal, en wie helpt je met investeren?
14 Keuzes maken BOVAG helpt tankstationondernemers bij het maken van keuzes voor een succesvolle toekomst met het nieuwe programma Tankstation 2.0.
04 KORT Berichten van BOVAG, ideeën voor innovatie, gehoord in de branche en daarbuiten. Kortom, de dingen die BOVAG en haar leden bezighouden.
22 LEDENVOORDEEL
08 Bianca van Es Bianca van Es is een vrouw met een missie: de 35 tankstations van Achilles Brandstof Maatschappij ombouwen tot mobiliteitscentra.
21
Stoppen of doorgaan?
Gert Jan Sunder verkocht zijn scooterbedrijf en kocht een boerderij in Brabant.
11
Nieuwe cao
Een looptijd van 26 maanden en een redelijke loonstijging; alle partijen zijn tevreden met de nieuwe cao Tankstations & Wasbedrijven. BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2015 3
KORT INSPECTIE
WERKGEVERSZAKEN
Feestdagen: hebben medewerkers recht op een vrije dag?
BOVAG tegen keurings plicht bedrijfsriool
B
OVAG verzet zich tegen plannen van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu om een inspectieregime voor het bedrijfsriool te introduceren. “Onverstandig, want noodzaak, nut en de kosten zijn niet onderzocht”, stelt BOVAG. Het Ministerie zou graag zien dat ondernemers regelmatig hun vloeistofdichte bedrijfsriolen onder een vloeistofdichte vloer laten inspecteren. In de praktijk zou die moeten gaan gelden voor tank- en wasvloeren, als onderdeel van de aanstaande Omgevingswet. BOVAG
ziet niets in de plannen. “Wij missen elke vorm van noodzaak of onderbouwing. Er zijn ons geen lekkageproblemen bekend. Bovendien heeft het ministerie niet in kaart gebracht welke lastenverzwaring een keuringsplicht met zich meebrengt voor ondernemers”, zegt milieuspecialist Jan Bessembinders van BOVAG. De branchevereniging vraagt I&M om nu geen strengere regels in te voeren, maar om de komende drie jaar de inspectieresultaten van vrijwillige riool- en OBAS-inspecties te inventariseren. “Zodat I&M tenminste een goed beeld krijgt en op basis van feiten een besluit kan nemen.”
Onder de cao Tank en Was geven feestdagen geen recht op een vrije dag. Werknemers die op een feestdag werken, hebben wel recht op een toeslag. Tot 1 mei is de toeslag nog 25%, vanaf 1 mei 2016 is deze toeslag 50%. In de cao zijn de volgende dagen in april en mei vastgesteld als feestdag. Koningsdag 27 april 2016 (25% toeslag)
Hemelvaartsdag 5 mei 2016 (50% toeslag) Bevrijdingsdag 5 mei 2016 (50% toeslag) 1e Pinksterdag 15 mei 2016 (50% toeslag) 2e Pinksterdag 16 mei 2016 (50% toeslag)
Kijk voor meer informatie op leden.bovag.nl.
Agenda Mei 8 mei: Studiereis International Carwash Association (Nashville) 10 mei: Ondernemerscafé (Bunnik) 23 mei: Ondernemerscafé (Sneek) 26 mei: Leden-bezoekenledendag Autowasbedrijven (regio Den Bosch)
Juni 6 juni: Innovation-to-go (Bunnik) 7 juni: Ondernemerscafé (Rotterdam) 14 juni: Ondernemerscafé (Giethoorn)
Kijk op leden.bovag.nl/ agenda voor meer events.
CIJFERS
Gedurende een periode van drie weken maakte BOVAG Ledenvoordeel in totaal 94 Energie Besparingsanalyses op maat voor BOVAG-leden. Bron: BOVAG Ledenwinkel. Kijk voor meer informatie op bovagledenwinkel.nl. 4 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2016
% , 36 2
Deze BOVAG-leden bespaarden door het BOVAG Ledenvoordeel collectief gemiddeld 36,2% op hun energierekening.
€1.348 In totaal werd er samen €126.727,31 bespaard. Oftewel een gemiddeld voordeel van €1.348,- per BOVAG-lid.
KORT VAN DE VOORZIT TER
PROMOTIE
Toekomstmuziek
D
e PvdA liet onlangs een proefballonnetje op, waaruit wederom bleek dat er meer oog is voor (een poging tot) het winnen van stemmen dan voor de realiteit.
Vanaf 2026 alleen nog maar elektrische auto’s in de showroom en vier jaar later beginnen met het afbouwen van het wagenpark op traditionele brandstoffen. Mooi, zo’n ambitie, maar er werd even voorbij gegaan aan één belangrijk en politiek onoverkomelijk punt. Nog niet zo heel lang geleden sloot de overheid namelijk een deal met tientallen maatschappelijke organisaties. Het SER Energieakkoord, waarin onder andere letterlijk staat: “in 2035 moeten alle nieuwe auto’s ‘zero emission ready’ zijn”. Er liggen dus al lang en breed afspraken en daar staan heel veel handtekeningen onder, zelfs die van BOVAG. Ook moeten volgens de PvdA alle tankstations op -redelijk korte- termijn zijn omgebouwd tot oplaadpunten. Dan staan al die buitenlandse vrachtwagenchauffeurs van en naar Rotterdam toch even raar te kijken. Overigens: ook geen woord over groengas en andere realistische alternatieven. Toekomstmuziek dus. Jan-Paul Kerkhof, Voorzitter BOVAG Tankstations
D
e auto van meneer Knoop (80) uit Uden is een jaar lang blinkend schoon. Knoop liet afgelopen winter zijn auto diverse keren wassen bij Carwash Uden.
INSPIRATIE
Aan de slag met Big Data Noteer alvast in uw agenda: maandagavond 6 juni vindt er weer een Innovation-togo plaats in het BOVAGhuis. Deze keer gaat het over big data. Alle met elkaar communicerende apparaten leveren een schat aan
Tachtigjarige winnaar WinterWasWeken dolgelukkig
informatie op. Hoe ontsluit je relevante informatie voor je bedrijf?
Meld u snel aan via leden. bovag.nl/innovationtogo.
CITA AT UIT DE BRANCHE
Ambities zijn altijd mooi, maar dit heeft meer weg van een kip die zonder kop rondrent in het groene sprookjesbos VVD-Tweede Kamerlid Barbara Visser over het plan van PvdA om vanaf 2025 de verkoop van niet-elektrische auto’s te verbieden.
Zijn volle spaarkaart werd uit de honderden inzendingen getrokken als winnaar van de WinterWasWeken. Nu mag hij een heel jaar zijn auto gratis wassen bij Carwash Uden. BOVAG heeft door
middel van reclame op lokale radiozenders en Facebook landelijk bekendheid gegeven aan de WinterWasWeken. Ook was er voor leden een gratis toolkit beschikbaar waarmee ze zelf aandacht voor de actie konden vragen. De WinterWasWeken worden jaarlijks door BOVAG georganiseerd om consumenten te stimuleren om ook in de winter hun auto regelmatig te wassen bij een BOVAGautowasbedrijf.
LEDEN-BEZOEKEN-LEDENDAG
Wassen op wereldklasse De Nederlandse autowasbranche behoort tot de absolute wereldtop. Overal in het land zijn de meest high-tech installaties te vinden. Reden om trots te zijn? Absoluut! Toch is het zaak om als BOVAG door te pakken en het verschil te maken, want het moet voor de consument een vanzelfsprekendheid zijn om te kiezen voor een BOVAG-bedrijf. Wat BOVAG dit jaar gaat doen om daaraan bij te dragen hoort u tijdens de Leden-bezoekenledendag op 26 mei. Er staan ook twee ledenbezoeken op het programma. Hanex in Veghel en Q-Wash in Den Bosch geven u een kijkje in de keuken.
Kijk op leden.bovag.nl/autowas voor meer informatie en om u aan te melden. BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2015 5
t m o U k ? k o o toch
Samenwerking en innovatie zijn voorwaarden voor de toekomst. Kom daarom naar het BOVAG OndernemerscafĂŠ en ontmoet mobiliteitsondernemers uit uw eigen regio. Kijk voor data en locaties op: leden.bovag.nl/ondernemerscafe AANMELDEN
FEITEN & CIJFERS
BOVEMIJ MA AKT DE BAL ANS OVER 2015 OP
Verzekerd van winst in de branche Bovemij, de de dochter van BOVAG, maakt jaarlijks de balans op. Niet alleen in cijfers, maar ook waar ze staat als gaat om trends in mobiliteit. Over 2015 verscheen onlangs een lijvig jaarverslag vol resultaten. En die laatste zijn eigenlijk het meest interessant, want de winst van Bovemij vloeit rechtstreeks terug in de automotive branche. Via moederorganisatie BOVAG in allerlei activiteiten en initiatieven om de branche vooruit te helpen, maar ook rechtstreeks in de portemonnee van BOVAG-leden die destijds aandeelhouder zijn geworden. Genoeg reden dus om in de BOVAGkrant te laten zien, wat verzekeren en financieren bij Bovemij de branche nou precies oplevert.
Financiering
€44 miljoen €85 miljoen aan uitstaande financieringen via 20 bedrijven eind 2014
Helder
aan uitstaande financieringen via 40 bedrijven eind 2015 Bovemij is als financieel dienstverlener van de mobiliteitsbranche uitstekend in staat om samen met de branche consumenten optimaal te bedienen. Daarom is Bovemij een aantal jaar geleden begonnen met
financieringsproducten, zoals een white label-leaseproduct dat via merkdealers wordt aangeboden. Een ultieme vorm van het geld binnen de branche houden, door de sturing van schade en onderhoud naar het BOVAG-bedrijf.
€8,5 miljoen totaal aan de branche uitgekeerd dividend
€64,3 miljoen
schade-uitkeringen aan de branche
Verzekering
€11,5 miljoen Het technisch resultaat over 2015 bedroeg door de hoge schadelast op WAM slechts €11,5 miljoen. Dat is 10,5 miljoen minder dan in 2014.
Helder is het onlangs opgerichte consumentenplatform dat de consument in contact brengt met een Car Coach, die voor hem in zijn regio bij aangesloten BOVAGbedrijven op zoek gaat naar een gegarandeerd goede – nieuwe of gebruikte – auto die perfect bij zijn wensen past. De auto wordt dan samen met het BOVAG-lid, via een private lease-constructie in abonnementsvorm geleverd.
15,5 6,6
%
€15,5 miljoen winst voor belastingen
meer premieinkomsten dan in 2014
BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2015 7
PORTRET VAN EEN ONDERNEMER
8 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2016
Tekst: Gideon van Aartsen Fotografie: Peter Arno Boer
‘Local heroes’ langs de weg Je ziet veel retail uit het straatbeeld verdwijnen, daar zijn lacunes op te vullen
Bianca van Es (47) is directeur van Achilles Brandstoffen Maatschappij, een onderdeel van de Spuigroep. Na haar eerdere directeursfunctie bij Europcar een hele nieuwe tak van sport in een branche waar alles anders wordt. Hoe ziet de mater familias van 35 tankstations de toekomst?
O
“
f ik straks de baas ben van 35 stopcontacten? Klinkt heel sexy, hahaha! Ik denk dat het de komende vijf jaar niet zo’n vaart loopt. De macht van de industrie van fossiele brandstoffen is nog erg groot, hun lobby sterk. En wat wordt de toekomst? Elektrische auto’s? Waterstof? Natuurlijk volgen wij de ontwikkelingen. Bij ons tankstation in Oostzaan komt een laadpaal. Op diverse locaties bieden wij al sinds geruime tijd CNG aan. Een directere bedreiging vind ik de tabakswetgeving. Gaat die de verkeerde kant op, dan verkopen we geen sigaretten meer. Dat heeft enorme consequenties voor de bemande tankstations. Ik beschouw het als mijn missie onze tankstations om te vormen tot mobiliteitscentra, gerund door managers met oog en oor voor hun omgeving. Zij faciliteren mensen en bedrijven in hun buurt, bij onze tankstations kun je voor van alles terecht, dus veel meer dan alleen brandstoffen en sigaretten.”
Vriend “Mijn roots liggen in de dienstverlening. Eerst bij uitzendbureau Start. En daarna runde ik twee horecazaken. Toen leerde ik dat je klanten wint door vooral naar hen te luisteren, hun ‘vriend’ te worden. Je probeert te geven wat ze van je vragen.
Dan komen ze terug. Ik beschik over een sterk empathisch vermogen, kan me inleven in andermans situatie. En ik ben in staat mensen te motiveren, hun competenties te benutten. Naast mijn werk ging ik studeren, HBO Personeel en Arbeid. Ik werd HR-manager bij Spuigroep BV. Door het begeleiden van de verkoop van bedrijven en overnames van tankstations verwierf ik ook kennis van bedrijfsstrategie. Na negen jaar vroeg de eigenaar van Spuigroep BV of ik eindverantwoordelijk wilde worden voor alle vestigingen van Europcar. Ik dacht: ‘doe ik gewoon!’”
Haantjesgedrag “De mannen van Europcar hadden in eerste instantie zo’n houding van: “Wat ga jij ons nou over autoverhuur vertellen?” Maar ik had de tijd mee. Jarenlang hoefden de vestigingmanagers ’s ochtends alleen maar naar hun printer te lopen om te zien wat er moest worden geleverd. Maar nu stonden die printers stil; de economische crisis. Ik daagde hen uit hun kantoren uit te komen; koffie drinken en contact maken met mensen en bedrijven in hun omgeving. Vonden ze eng, moesten ze opeens sales gaan doen. Ze waren onderling behoorlijk competitief, dus ik introduceerde een game als beloningsysteem: “Wie per week de meeste nieuwe debiteuren aanmaakt wint
een iPad, reischeque of diner. Zorg ervoor dat jij de beste bent en dat ik je vestiging niet hoef te sluiten!” Dat werkte uitstekend. Na vijf jaar Europcar bood Spuigroep BV mij de directiebaan bij ABM aan. Ze vinden mijn manier van denken creatief en, zo zeggen ze, een vrouw in het team zorgt voor minder haantjesgedrag waardoor er beter naar elkaar wordt geluisterd.”
Total service concept “Ik wil nu zoveel mogelijk leren van de tankstationmanagers. Waar hebben zij behoefte aan, welke kansen zien zij in hun omgeving? Met die info ga ik een bedrijfsplan opstellen. En dat doe ik niet alleen. ABM participeert in de coöperatie Avia Nederland, een club van échte ondernemers: Vollenhoven, Weghorst, Schouten, Marees. Wij proberen continu ons marktaandeel te vergroten, kijken met elkaar naar nieuwe ‘total service concepten’, goede loyaltyprogramma’s. Daarnaast anticiperen wij op de toename van alternatieve brandstoffen. Onze tankstations vind je vooral buiten de snelwegen, in dorpen en stadswijken. Je ziet veel retail uit het straatbeeld verdwijnen. Daar zijn lacunes op te vullen. Onze tankstationmanagers worden de ‘local heroes’ langs de weg, vrienden bij wie je altijd terecht kunt als je om iets verlegen zit.” BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2015 9
Vragen over wetten of regels?
Check het bij Ledenadvies! Loopt u rond met vragen over bijvoorbeeld ontslag of verlof? Heeft u een probleem met een klant of leverancier? En kunt u het antwoord niet vinden op leden.bovag.nl/advies-vragen? Neem dan contact op met BOVAG Ledenadvies. De deskundige adviseurs beantwoorden uw vragen en geven advies op het gebied van personeel, milieu, fiscaliteit en juridische zaken.
U kunt BOVAG Ledenadvies bereiken via ledenadvies@bovag.nl of (030) 659 53 00
WERKGEVERSZAKEN
Iedereen tevreden met nieuwe cao
Deze cao doet recht aan de moeilijke situatie waarin de branche verkeert
De nieuwe cao in ’t kort
De nieuwe cao voor Tankstations en Wasbedrijven (T&W) is definitief. Het Verenigingsbestuur en de achterban van de bonden hebben hun zegen uitgesproken over het eindresultaat. De looptijd van 26 maanden, een redelijke loonstijging en een vereen voudigd cao-boekje stemmen BOVAG tot tevredenheid.
M
et de overeenkomst tussen werkgeversorganisaties en vakbonden is een einde gekomen aan een ruim vier maanden durende cao-loze periode. Lid van de cao-delegatie en bestuurslid van BOVAG’s afdeling Tankstations Ed van Zuijlen is te spreken over het onderhandelingsresultaat. “Er is gekozen voor twee loonsverhogingen van 1,5 procent. De eerste gaat op 1 mei dit jaar in, de tweede 1 februari volgend jaar. Deze stijging is gezien de huidige marktsituatie verantwoord te noemen.” Het vaststellen van de hoogte van de salarissen nam tijdens de onderhandelingen veel tijd in beslag. De bonden wensten drie procent loonsverhoging per jaar vanaf het begin van de looptijd van de cao. Als compromis wordt de verhoging nu uitgesmeerd over twee verhogingen van 1,5 procent over dik
2 jaar.” Gerlof van Dijk, hoofd werkgeverszaken van BOVAG, voerde de onderhandelingen met de vakbond. Ook hij is tevreden. “Het zogenaamde twaalfmaandsgemiddelde van de loonstijging van het akkoord is 1,38 procent. Dat is een mooi resultaat dat beneden het landelijk gemiddelde ligt van 1,5 procent in 2015.” Tevens is overeengekomen dat de feestdagentoeslag per 1 mei wordt verhoogd van 25 naar 50 procent. “We zijn met zijn allen weliswaar gewend aan onregelmatige diensten en inzet in het weekend, maar werken op dagen dat veel mensen vrij zijn en feest vieren met familie of vrienden, denk aan kerst, Pasen of Koningsdag, mag best ietsje meer worden beloond”, vertelt Van Zuijlen. De toeslag voor feestdagen in de cao T&W is nu nog steeds lager dan in veel andere cao’s.
Camera-afsluiting In de cao zijn verder afspraken gemaakt over camera-afsluiting. Van Zuijlen: “De pilot is nu als een vast gegeven in de cao opgenomen. Daarmee kan na 21.00 uur door een medewerker worden afgesloten met een intelligent camerasysteem. Het is voor de goede orde zeker geen verplichting, maar een mogelijkheid, die zonder meer tot een kostenbesparing kan leiden. Zolang het maar in goed overleg gebeurt.” Tevens komt er een verdubbeling van het aantal opleidingsuren, van vier naar acht uur. “Op zichzelf is dat ook goed nieuws te noemen, want werkgevers hebben
1,5% loonsverhoging per 1 mei 2016 1,5% loonsverhoging per 1 februari 2017 50% feestdagentoeslag naar per 1 mei 2016 8 opleidingsuren i.p.v. 4 Maximaal 3 tijdelijke contracten, met een gezamenlijke duur van 2 jaar 2 maanden proeftijd bij een contract langer dan 6 maanden 26 maanden looptijd De volledige tekst van de cao Tankstations & Wasbedrijven staat in het dossier ‘Cao’ op leden.bovag.nl. Heeft u vragen, bel dan met BOVAG Ledenadvies (030) 65 95 300.
juist baat bij werknemers die zich willen scholen en verder willen ontplooien.” Daarnaast is er meer maatwerk mogelijk in het uitbetalen van vakantiegeld.
Meer vrijheid In de nieuwe cao mogen werkgevers personeelsleden maximaal drie tijdelijke contracten geven, die gezamenlijk maximaal twee jaar mogen duren. Een gevolg van de wet Werk en Zekerheid. Daar staat tegenover dat bij een contract van langer dan zes maanden wel twee maanden proeftijd is toegestaan in de nieuwe cao, in afwijking van de wet. Al met al dus tevreden gezichten, stelt Van Zuijlen. “Deze cao doet recht de moeilijke situatie waarin de branche verkeert. Bovendien zijn we blij met de looptijd, van 1 november 2015 tot 31 december 2017. Dat geeft onze leden duidelijkheid en rust.” BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2015 11
SNAPSHOT
Bij het verzamelen, verrijken en delen van informatie gaat het eerst en vooral om het bieden van keuzevrijheid
Automotive data: wie zit er aan de knoppen? De mobiliteitssector staat aan de voor avond van een grootschalige battle for data. De auto die verbonden wordt met internet opent ongekende mogelijkheden. Verschillende partijen, zowel de auto motive sector als daarbuiten, willen deze data gebruiken om hun producten en diensten nog beter aan te laten sluiten op de behoefte van de consument. De vraag is: hoe pakken we dat verantwoord aan? Hoe zorgen we ervoor dat de consument keuzevrijheid geniet en dat zijn privacy wordt gerespecteerd? En hoe zorgen we voor een eerlijk speelveld in de (personen)autobranche? Op de BOVAG-dataconferentie op 12 april kwamen politieke partijen, ministeries, brancheorganisaties, belangen organisaties en andere automotive stakeholders bij elkaar om hierover van gedachte te wisselen. 12 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2016
Fotografie: Jeffrey van der Vaart
BOVAG vindt dat de klant de regie moet hebben over de data uit zijn connected car. Daarvoor zijn, naast het waarborgen van de privacy, de volgende randvoorwaarden nodig:
1
Transparantie Duidelijkheid over welke data worden gegenereerd, waar de data naartoe gaan en waarvoor de data worden gebruikt.
2
Opt-out De mogelijkheid voor de klant om bepaalde datastromen af te sluiten. Welke data wel en welke niet?
3
Opt-in De mogelijkheid voor de klant om bepaalde datastromen toe te voegen. Benieuwd naar het gehele BOVAG-standpunt over automotive data? Kijk op leden.bovag.nl/bigdata.
BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2015 13
MANAGEMENT & INNOVATIE
In 2025 is er 15 tot 20 procent minder afzet van fossiele brandstof
14 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2016
Tekst: Julia Hamel
TOEKOMSTPL ANNEN MAKEN MET TANKSTATION 2.0
De ideale toekomstmix Wat is beter: investeren in een waterstofpomp of in laadpalen? Is er over twintig jaar nog wel behoefte aan een shop bij een tankstation? Welke keuzes moet een ondernemer nu maken om in de toekomst nog een tankstation te exploiteren? BOVAG maakt met het programma Tankstation 2.0 inzichtelijk waar voor pomphouders kansen liggen voor hun unieke situatie.
W
at is de brandstof van de toekomst? De meningen zijn er over verdeeld. Als pomphouder kun je niet met a lle winden meewaa ien want investeringen in nieuwe brandstofsoorten zijn groot. BOVAG wil ondernemers helpen bij het maken van keuzes voor een toekomstplan voor hun tankstation. Erik Stern, branchemanager van BOVAG Tankstations, presenteerde tijdens de voorjaarsbijeenkomst op 11 april het programma Tankstation 2.0. “Er is voor de tankstationbranche geen standaard succesformule voor de komende jaren. De keuzes waar een ondernemer voor komt te staan, zijn uniek voor zijn situatie. Heeft hij een locatie aan een snelweg, dan zal hij een andere weg inslaan dan zijn collega met een tankstation aan de rand van een woonwijk. We gaan leden het komende jaar helpen om te bepalen welke trends en ontwikkelingen voor hen belangrijk zijn zodat ze daar vervolgens een toekomstplan op kunnen maken”, legt Stern uit.
Brandstofmix In het rapport ‘Brandstofvisie’ heeft BOVAG eind vorig jaar beschreven hoe de brandstoffenmix vanaf nu tot 2050 zal veranderen. In 2050
is deze drastisch anders. De Rijksoverheid wil dat de mobiliteit- en transportsector in dat jaar zestig procent minder CO2 uitstoot dan in 1990. “De impact op de brandstoffenmarkt wordt de komende jaren al zichtbaar aan de pomp. Fossiele brandstof zal in 2025 naar verwachting al met 15 tot 20 procent zijn teruggelopen. De vraag is hoe je dat gat in je omzet gaat opvullen. Niets doen is voor pomphouders echt geen optie meer”, aldus Erik Stern.
Brood Dat de markt verandert is niet alleen zichtbaar in het aanbod van brandstoffen. De realiteit voor veel pomphouders is dat ze ook hun brood moeten verdienen met nevenactiviteiten. Traditioneel is dat de verkoop van tijdschriften en tabaksartikelen, maar ook van die laatste is het nog maar de vraag hoe lang nog. Stern: “In de praktijk zien we al ondernemers die op creatieve wijze nieuwe bronnen van inkomsten aanboren. Zo zijn er steeds meer tankstations met wasautomaten voor textiel, dienen tankstations als pick-up-point voor grote pakketten en boodschappen en differentiëren shops zich steeds vaker met bijzondere retailconcepten.” BOVAG heeft de Young Advisory Group (YAG)
opdracht geven om een tool te ontwikkelen die ondernemers op basis van alle trends, ontwikkelingen en de scenario’s uit de Brandstofvisie advies op maat geeft over welke kansen en bedreigingen er in hun specifieke situatie zijn. “De dienstverlening van Tankstation 2.0 is geheel op maat. Zo houdt de tool rekening met de unieke situatie van een ondernemer. De ambitie van een jonge, net beginnende ondernemer zal anders zijn dan een ondernemer die al nadenkt over zijn pensioen. Dit soort randvoorwaarden worden in de tool ook ingevoerd,” zegt Stern. “Het advies op maat eindigt niet met de tool. BOVAG heeft een team van branche-experts aangesteld als coach. In een zogeheten keukentafelgesprek kan de ondernemer op basis van dat advies sparren en samen werken aan een toekomstplan.”
In ontwikkeling Het startsein van Tankstation 2.0 werd gegeven op de voorjaarsbijeenkomst van BOVAG Tankstations. De tool komt na de zomer beschikbaar voor leden. BOVAG zoekt momenteel leden die nauwer betrokken willen zijn bij de invulling en bij het testen van de tool. Geïnteresseerden kunnen zich melden via tankstations@bovag.nl. BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2015 15
DUURZAAM ONDERNEMEN
Het is vaak een serie van kleine maatregelen die met elkaar veel opleveren Dolf Teuwen, Instituut voor Duurzame Mobiliteit
INVESTEREN IN DUURZAME ENERGIE LOONT
Waar haal je de energie vandaan?
Energiebesparingstips:
1 2 3 4
Plaats lichtsensoren in ruimtes die weinig worden gebruikt.
Isoleer verwarmings buizen, daken, muren en/of vloeren.
Bekijk de werkingstijden van de verwarming. Kan hij later aan of eerder uit?
Check de ver warmingsketel en huishoudelijke apparatuur. Oude apparaten kunnen beter vervangen worden door een nieuwer en duurzamer exemplaar.
5
Het kost een hoop energie om een bedrijf te laten draaien. De overstap naar een duurzame energiebron zoals zonneenergie is beter voor milieu én uiteindelijk ook voor de portemonnee. Dat klinkt mooi, maar hoe pak je dat aan? En waar haal je het geld vandaan?
Leg een automatische afsluiter van de compressor aan in de werkplaats en vervang tijdig koppelstukken zodat er geen lucht ontsnapt.
6
Plaats infraroodvloerverwarming op plaatsen waar je slechts lokaal verwarming nodig hebt, bijvoorbeeld in de showroom onder de werkplek van de verkoper of in de klantwachtruimte.
7
Schaf energiebe sparende TL-lampen aan, die al gauw 50% energie besparen ten opzichte van standaard TL-lampen. Bestel ze voordelig via bovagledenwinkel.nl.
16 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2016
E
“
en autodealer met een gemiddelde showroom verbruikt meer dan 125.000 kilowattuur stroom per jaar. Zo’n zestig procent van dit verbruik gaat naar de verlichting. Omgerekend is dat zo’n tienduizend euro per jaar. Dat is een enorm bedrag dat op deze manier ‘wegvloeit’ en waar een ondernemer niet direct iets van terugziet.” Aan het woord is Dolf Teuwen, Programma Manager Erkend Duurzaam bij het Instituut voor Duurzame Mobiliteit (IvDM). Hij adviseert bedrijven in de mobiliteitsbranche over het doorvoeren van duurzame maatregelen in hun bedrijf. “Kennis over energieverbruik is de eerste stap voor een ondernemer naar een duurzame bedrijfsvoering. Bewustwording van dit soort cijfers helpt om mogelijkheden te zien waarmee geld te
besparen is en waarmee meer aan het milieu wordt gedacht.”
Terugverdienen Voor veel ondernemers is het een verplichting om te verduurzamen. Wanneer een bedrijfspand per jaar meer dan 50.000 kilowattuur stroom of 25.000 kubieke meter gas verbruikt, moeten er energiebesparende maatregelen worden doorgevoerd. Dat komt voort uit het SER Energieakkoord voor duurzame groei, dat in 2013 is ondertekend door meer dan veertig partijen, waaronder overheden en BOVAG. Twee van de doelen van dit Energieakkoord zijn een besparing van het energieverbruik met gemiddeld anderhalf procent per jaar en een toename van het aandeel hernieuwbare energieopwekking van vier
Tekst: Linda in ’t Hout
Voorbeelden van duurzame energievormen:
procent in 2013 naar veertien procent in 2020. Om ondernemers te helpen maatregelen door te voeren in hun bedrijf, is er eind 2015 voor de automotive branche een lijst met ruim twintig maatregelen opgesteld. Dolf Teuwen: “Als bedrijven deze maatregelen invoeren, voldoen zij automatisch aan de Wet Milieubeheer. De maatregelen zijn bovendien zo opgesteld, dat investeringen binnen vijf jaar kunnen worden terugverdiend. Het is dus in het voordeel van de ondernemer, die bespaart uiteindelijk energie én geld.”
Prijskaartje Wil je als bedrijf flinke stappen zetten en investeren in duurzame energievormen, dan is het aanbod groot. Er zijn bekende voorbeelden zoals zonnepanelen en
windturbines om energie mee op te wekken. Warmte-koudeopslag (wko) of pelletkachels zijn duurzame manieren om het bedrijfspand te verwarmen. Die laatste optie is in opkomst. Een Brabantse autodealer heeft momenteel een subsidieaanvraag lopen voor een pelletkachel, waarmee zo’n veertig procent op verwarmingskosten bespaard kan worden. Maar wat is een goed moment om te beginnen met zonnepanelen of een pelletkachel en hoe pak je zoiets aan? Dolf Teuwen: “Aan zo’n grote investering begin je niet zomaar. Vaak is er een natuurlijk moment waarop je zo'n beslissing neemt. Bijvoorbeeld bij de bouw van een nieuw pand, bij een verbouwing of renovatie, of wanneer de verwarmingsketel aan het einde van z’n levensduur is.” De eerste stap is laagdrempelig. Dolf Teuwen adviseert ondernemers eerst informatie op >
Zonnepaneel: paneel dat zonne-energie omzet in elektriciteit Zonnecollector: installatie die met behulp van zonlicht water verwarmt Windturbine: turbine die elektriciteit opwekt door energiestromen van de wind Warmtepomp (warmtekoudeopslag): installatie die aardwarmte gebruikt om in de zomer het pand te koelen en in de winter te verwarmen Pelletkachel of biomassaketel: verwarmingsinstallatie die gestookt wordt met houtsnippers, afkomstig uit snoei- en kapafval
BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2015 17
De overheid heeft een subsidiebedrag van in totaal zeventig miljoen euro beschikbaar voor zonneboilers, warmtepompen, biomassaketels en pelletkachels Peter van den Brink, BOVAG Ledenadvies
> internet te zoeken. “Maar ook een installateur kan er
De overheid investeert mee 6 zakelijke subsidieregelingen in 2016: Investeringssubsidie duurzame energie (SDE) voor zonneboilers, warmtepompen, biomassaketels en pelletkachels. Energie-investeringsaftrek (EIA) voor zonnepanelen en warmtepompen. Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA) voor zonnepanelen. Milieu-investeringsaftrek (MIA) voor zonnepanelen en warmtepompen. Stimulering duurzame energieproductie (SDE+) voor zonnepanelen. Lokale subsidies die door de gemeente of provincie worden verstrekt. Kijk voor meer informatie op leden.bovag.nl en ga naar het dossier ‘Duurzame energie’.
18 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2016
een hoop over vertellen. En er zijn ook adviesbedrijven, die bijvoorbeeld kunnen helpen bij de aanvraag van een subsidie.” Want ook al zijn de kosten op termijn terug te verdienen, er zit wel een prijsplaatje aan de aanschaf en de installatie. “Dit jaar zijn er diverse subsidies waarmee ondernemers zulke duurzame energiebronnen kunnen bekostigen”, legt Peter van den Brink van BOVAG Ledenadvies uit. “Er zijn twee verschillende soorten zakelijke subsidies: fiscale voordelen en subsidiepotjes. De Investeringssubsidie duurzame energie stimuleert bijvoorbeeld duurzame warmte. De overheid heeft een subsidiebedrag van in totaal zeventig miljoen euro beschikbaar voor zonneboilers, warmtepompen, biomassaketels en pelletkachels. Verder zijn er diverse investeringsaftrekken voor bijvoorbeeld zonnepanelen of warmtepompen.”
Lokaal Ook loont het om bij de provincie of gemeente te informeren welke regionale regelingen er zijn bovenop de rijkssubsidies. Overheden stimuleren bedrijven graag om duurzamer te ondernemen. De gemeente Zeist heeft bijvoorbeeld de ambitie om in 2050 energieneutraal te zijn. “Bedrijven in de gemeente Zeist kunnen bijvoorbeeld kosteloos gebruik maken van een Energiecoach, die een scan maakt van het bedrijf. Daarin wordt duidelijk welke energiebesparende maatregelen mogelijk zijn. De coach weet bovendien welke subsidies er beschikbaar zijn en kan de ondernemer hierin adviseren”, vertelt Johan Varkevisser, Wethouder Duurzaamheid in Zeist. Hij ziet dat bedrijven soms over een drempel heen geholpen moeten worden. “Het overdragen van kennis is mijns inzien belangrijker dan een subsidie, want de investering betaalt zichzelf terug.” Een ander voorbeeld is de gemeente Amsterdam, die ernaar streeft om de verduurzaming van de hoofdstad te versnellen. Met als doel dat Amsterdam in 2020 twintig procent meer duurzame energie opwekt en twintig procent minder energie verbruikt. Om dit te bewerkstelligen, is er onder andere een Duurzaamheidsfonds opgericht, dat leningen met een
lage rente van twee procent verstrekt aan duurzame projecten in de stad. Het fonds verstrekt leningen aan ondernemers, maatschappelijke instellingen en bewonersgroepen. Initiatiefnemers kunnen daarbij gratis energie- en financieringsadvies krijgen over hun mogelijke investeringen.
Rocket science Geld besparen is lang niet de enige reden om voor duurzaam te kiezen. “Sommige bedrijven zien verduurzamen als iets extra’s, maar eigenlijk is het de basis van elke moderne bedrijfsvoering”, zegt Dolf Teuwen. Zowel particuliere als zakelijke klanten verwachten steeds meer dat een bedrijf maatschappelijk verantwoord onderneemt. Teuwen: “Een bedrijf wordt als vooruitstrevender en sympathieker gezien en als een onderneming die bewust bezig is met de toekomst.” Teuwen raadt dan ook aan om je duurzame inspanningen te laten zien aan de klant. “Heb je bijvoorbeeld een dak vol zonnepanelen? Maak het dan zichtbaar in het bedrijf. Klanten kunnen immers niet op het dak kijken.” Het certificaat ‘Erkend Duurzaam’ kan ondernemers ook helpen om zich op dit gebied te profileren. Dit programma dat is ontwikkeld voor en door de mobiliteitsbranche, zorgt ervoor dat duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen zichtbaar deel uitmaken van de bedrijfsvoering. Al 1.500 autodealers, universele autobedrijven, truckdealers, revisiebedrijven, schadebedrijven en autowasbedrijven hebben een Erkend Duurzaam-certificaat. Bedrijven die gecertificeerd zijn, voldoen bovendien aan de meest recente wettelijke richtlijnen. Teuwen benadrukt ten slotte dat niet alleen grote stappen lonen. “Er zijn talloze quick wins. Met kleinere aanpassingen kun je tien tot dertig procent energie besparen. Het is vaak een serie van kleine maatregelen die met elkaar veel opleveren. Een magazijn met banden hoeft niet de hele dag verwarmd en verlicht te worden. Zorg dat apparaten automatisch uitschakelen. De compressor hoeft bijvoorbeeld niet altijd aan te staan. Je moet je wel even verdiepen in energiebesparing, maar het is echt geen rocket science!”
Nebim Groep
Clean Look Soest
Soort bedrijf: truckdealer met 9 vestigingen in Nederland en België Duurzame energievorm: warmte-koudeopslag (WKO-installatie) en PV-installatie (900 zonnepanelen) in Venlo In gesprek met: inkoop- en vastgoedbeheer Frank Vrencken
Soort bedrijf: autowasbedrijf sinds 2012 Duurzame energievorm: 374 zonnepanelen op het dak In gesprek met: eigenaar Olivier de Rooij
Wat doet Nebim met duurzame energie? “In ons pand in Venlo maken we gebruik van een WKO-installatie die door middel van een pomp warmte aan het grondwater onttrekt. Deze warmte gebruiken we voor het verwarmen van de kantoren en werkplaatsen. In de zomer kunnen we met diezelfde installatie de kantoren en werkplaatsen koelen. Ook maken we gebruik van een PV-installatie die voorziet in onze elektriciteitsbehoefte. Verder zijn er diverse maatregelen genomen om het energiegebruik in het gebouw te minimaliseren. Zo is er maximaal glas toegepast voor veel daglicht en zijn er bewegingsmelders en daglichtregelingen gemonteerd die de energiezuinige TL-verlichting dimmen of helemaal uitschakelen als niemand aanwezig is of als er genoeg daglicht naar binnen valt.”
Waarom de keuze voor duurzame energie? “Ik vind het belangrijk om keuzes te maken waarbij je het milieu zo min mogelijk belast. We hebben bij de bouw van het pand in 2012 meteen al LED-verlichting ingebouwd.”
Waarom de keuze voor duurzame energie? “Nebim is onder andere Volvo-dealer. Dit merk staat voor kwaliteit, veiligheid en zorg voor het milieu. Als Nebim Groep willen wij ook onze bijdrage leveren aan het milieu in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen.” Hoe hebben jullie dit aangepakt? “We hebben informatie en advies ingewonnen over mogelijke duurzame energiebronnen die voor ons interessant en toepasbaar waren. Een WKO-installatie in combinatie met een PV-installatie zou het comfort van onze nieuwe vestiging aanzienlijk verhogen en het milieu ten goede komen. Op basis van dat idee en zijn we gaan rekenen en konden we met gebruikmaking van overheidssubsidies een sluitende begroting maken.” Hoe reageren klanten? “Onze klanten reageren enthousiast en bij de opening van ons pand in januari 2014 hebben we vele positieve reacties mogen ontvangen. Er zijn klanten die een kijkje willen bij de WKO-installatie, die ziet er wel indrukwekkend uit.” Heeft u een tip voor andere ondernemers? “Onderzoek zeker de mogelijkheden voor energiebesparende maat regelen en duurzame energiebronnen in je eigen bedrijf. En het loont de moeite om een kijkje te nemen bij bedrijven die op dit vlak al stappen hebben genomen.”
Hoe hebben jullie de financiering aangepakt? “Een relatie die zonnepanelen installeert, heeft voor ons vrijblijvend de mogelijkheden geschetst. Hij bracht ons in contact met een partij die helpt bij subsidieaanvragen. Omdat de bank geen lening gaf, hebben we een soort Tante Agaath-onderneming opgestart. Daarbij konden familieleden geld inleggen, die ze met rente terugbetaald krijgen. Het is zo geregeld dat ook bij een faillissement of bedrijfsverkoop de investeerders eigenaar blijven van de zonnepanelen.” Wat leveren de zonnepanelen op? “De panelen liggen sinds eind 2015 op het dak. Deze zomer gaan we echt zien wat het rendement is. Per jaar levert het ongeveer 85.000 kilowattuur op. Daar kun je 45 tot 50 huishoudens op jaarbasis mee van stroom voorzien. Per opgewekt kilowattuur zorgen we ook nog eens voor 400 gram minder CO2-uitstoot!” Hoe reageren klanten? “Op het LED-scherm buiten laten we zien hoeveel elektriciteit we gemiddeld opwekken. In de wasstraat hangen vijf omvormers die de stroom van de zonnepanelen ‘vertalen’ naar wisselstroom. Klanten vragen wat dit zijn en vinden het leuk en goed wat we doen. Het levert misschien niet extra klandizie op. Maar het werkt wel mee om klanten te behouden, ondanks dat je misschien iets duurder bent dan een concurrent.” Heeft u een tip voor andere ondernemers? “Ga niet altijd voor de goedkoopste optie. De wereld van de zonnepanelen kent heel veel aanbieders en er zijn dan ook veel prijs- en kwaliteitsverschillen. En goedkope montageopties kunnen meer schade aan het dak toebrengen, of de panelen kunnen bij een hevige storm van het dak waaien.”
BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2015 19
Wilt u de aandacht van ruim 9.000 BOVAGondernemers?
1 - 32 TDE/TTB PAGINA'S 01 - 24 ADE PAGINA'S 01 - 32 FTS/GTB PAGINA'S 01 - 24 ALG PAGINA'S 02 - 32 PAGINA'S ADE 02 - 32 OAB/RVS PAGINA'S 02 - 32 ALG PAGINA'S 03 - 32 PAGINA'S nummer 01 / januari 2015
nummer 01 / januari 2015
nummer 01 / januari 2015
nummer 01 / januari 2015
nummer 02 / februari 2015
nummer 02 / februari 2015
RIJ nr.03 - 24 ALG PAGINA'S nr.04 - 32 ADE PAGINA'S nr.04 -TDE/TTB 32 PAGINA'S nr.04 -ALG 24 nr.05 PAGINA'S -FTS-GTB 32 PAGINA'S nr.03 -RIJ 24 nr.05 PAGINA'S -OAB-RVS 24 PAGINA'S nr.05 OAB-RVS - 32 PAGINA'S nr.05 - 32 PAGINA'S IN A'S 4 PA03 G/ maart 2015 2nummer nummer 03 / maart 2015 nummer 04 / maart 2015 nummer 04 / maart 2015 nummer 04 / maart 2015 nummer 05 / april 2015 nummer 05 / april 2015 nummer 05 / april 2015 nummer 05 / april 2015 nummer 05 / april 2015 3 2015 0 art / ma n r. er 03 numm S-GTB nummer 02 / februari 2015
t krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krankrant in dit nummer: in dit nummer:
Verenigingsbestuur en ledenraad maken frisse start pagina 10
Verenigingsbestuur en ledenraad maken frisse start pagina 10
200 auto’s tegelijk
Face it!
Vastgoed
Over fiscale sturing en wachtrijen in de showroom pagina 26
Dealercongres 2015 pagina 22
Van tankstation tot creatief bureau pagina 14
Gastvrij
Van turbu lentie naar potentie
Thérèse Boer lééft voor haar klanten pagina 20
Bart Warmerdam, directeur Warmerdam De Fietsspecialist
Ken de fietser van nu pagina 05
Lokaal innoveren loont pagina 21
in dit nummer:
in dit nummer:
in dit nummer:
BOVAG-campagne scoort pagina 9
Aan de ketting
Personeel moet flexibeler inzetbaar zijn pagina 10
Personeel moet flexibeler inzetbaar zijn pagina 10
Personeel moet flexibeler inzetbaar zijn pagina 10
OAB/RVS
OAB/RVS
RIJ
FTS/GTB
ALG
TDE/TTB
Ik wil me blijven ontwikkelen
Peter de Kort, Autorijschool Peter de Kort
in dit nummer:
in dit nummer:
Harde cijfers Aan de ketting
Aan de ketting
ALG
RIJ
ALG
OAB/RVS
ADE
De perfecte opvolger voor het fietsplan
Fietsbranchedag 2015 pagina 16
Ans, Maartje en Frits
Gastvrij
Stapp.in deel autoconcept
Thérèse Boer lééft voor haar klanten pagina 20
Bart Wiegerinck, directeur Wiegerinck Groep
Verenigingsbestuur en ledenraad maken frisse start pagina 8
Leden in de lead
Leden in de lead
Verenigingsbestuur en ledenraad maken frisse start pagina 10
Klantbehoeftes zijn onderhevig aan tijd
in dit nummer:
Leden in de lead
DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG.
TB FTS/G
Paul Bleijlevens, directeur Bleijlevens Motoren & Techniek
in dit nummer:
Leden in de lead
ALG
ADE
FTS/GT
ALG
TDE/TTB
Wij gooien niks weg, we repareren
VAG.
ADE
FT
J BO DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. GIN BI UIT. BE VOOR DENK
in dit nummer:
Zelfrijdende auto
Zelfrijdende auto
Hoe lang duurt het nog? pagina 10
Hoe lang duurt het nog? pagina 10
Hoe overleeft de retail?
in dit num
Van offline naar online en weer terug pagina 20
Personeel metmeer Er zit nog een rugzak toekomst in continue Tijd en toewijding bereikbaarheid gevraagd pagina 22
in dit nummer:
Eindelijk de weg op Lotte (17) koos bewust Klanten pleasen en voor een BOVAGrijschool pagina 9 verwennen. Dan gaan ze vanzelf van jeHet houden kaf van Edward Doorten, van hetduurzaam koren
mer:
eranch Fietsb 15 dag 20nis met ken Maak matische de prag kende nzoe 10 en steu er pagina fietskop
ijf Je bedreen in runnen ing is in ditev nummer: mg krimpo voudig r t een sen, directeu nieCheck, o Roo Motoren Lud dubbelcheck a Ros
tankstation Green Planet over en de Meningen Doorten Pesse nieuwe Autobedrijf lidmaat-
Ik wil overal een succes van in dit nummer: maken Check, Gert-Jan Kreeft, dubbelcheck Kreeft Opleidingen
Mee met de milieuinspecteur pagina 10
Check, dubbelcheck
De truckdealer branche laat me nog niet los Paul van Leuven, erelid in van BOVAG Truckdealers dit nummer:
Autobrief 2.0
Mee met de milieuinspecteur pagina 10
Stop de marktverstoring. Nu! pagina 10
Vervangend vervoer
Doen, falen en doorgaan
Huren levert meer op pagina 19
in dit nummer:
Ken de klant
Autobrief 2.0
Steunzoekers en pragmatische kopers pagina 10
Stop de marktverstoring. Nu! pagina 10
in dit nummer:
Doen, falen en doorgaan
Jaarcongres
A1-rijbewijs op z’n retour
Floris over Van Bommel pagina 16
Hoe nu verder? pagina 19
Goede raad
in dit nummer:
Autobrief 2.0 Stop de marktverstoring. Nu! pagina 10
Goede raad
Profilering door professionaliteit pagina 8
Leden beoordelen garagesoftware pagina 19
Leden beoordelen garagesoftware pagina 19
A1-rijbewijs op z’n retour
Doen, falen en doorgaan
Doen, falen en doorgaan
Hoe nu verder? pagina 11
Floris over Van Bommel pagina 20
Floris over Van Bommel pagina 20
We moeten weer de juiste klanten krijgen Leen de Koning, directeur Amega Groep
W de j k
Leen d
et Lekker met Verwachtingen RevisieEen ís klant Fiscaal Hier komt de Verwachtinge Ondernemer emet Opleiden men m rhart e n r d o t o On missie Met de Risicospreiding fietsen bezig zijn m verdientfeestje aandacht duurzaamheid Leasefiets een groene Laatbloeier overtreffen overtreffen Er is nog is De fun Ondernemen van Groeiende peinndmobiliteit tijd mee klop Teamplayer aanhang kamperen niet stilzitten zoveel te doen De goedkoopste zijn is niet genoeg Ernst Sommerauer, MAN-truckdealer
Stop de pers
Harde cijfers
Drukkerij vindt nieuw businessmodel pagina 16
BOVAG-campagne scoort pagina 19
Selfies
Stop de pers
De 308 SW was niet aan te slepen
Connect Jonge gezinnen Bent u al online? pagina 20 moeten weer gaan kamperen
Guido Fioole, directeur Fioole Auto’s
line! ook on
www.autoflex.nl
line! ook on
WWW.CBX-NEDERLAND.NL www.autoflex.nl
(de)montage Balanceren
Remmentest
Uitlijnen
Hefbruggen
line! ook on
Eenvoudig AIXAM brommobiel onderdelen bestellen
aixam-onderdelen.nl
Remmentest
Emissietest
Emissietest
(de)montage
(de)montage
Balanceren
Balanceren
Uitlijnen
Uitlijnen
Uitlijnen
Hefbruggen
Hefbruggen
Hefbruggen
Balanceren
Face It en werk samen! pagina 16
Brand!!
| 0345 - www.autoflex.nl 580.670 WWW.CBX-NEDERLAND.NL | 0345 - www.autoflex.nl 580.670 WWW.CBX-NEDERLAND.NL | 0345 - 580.670
WWW.CBX-NEDERLAND.NL | 0345 - 580.670
Eenvoudig AIXAM brommobiel onderdelen bestellen
✔ Zoeken op chassisnummer
Eenvoudig AIXAM onderdelen bestellen 10%aixam-onderdelen.nl korting t/m maart 2015, gebruik de code BOVAG10% Eenvoudig AIXAMbrommobiel brommobiel onderdelen ✔bestellen Onderhoudssets 5.000/10.000 km
✔ Afhalen bij dealer of verzenden aixam-onderdelen.nl
Grootste assortiment originele AIXAM onderdelen! ✔ Zoeken op chassisnummer ✔ Onderhoudssets 5.000/10.000 km ✔ Afhalen bij dealer of verzenden
Grootste assortiment originele AIXAM onderdelen!
n bestellenEenvoudig AIXAM brommobiel onderdelen bestellen
10% korting t/m feb 2015, gebruik de code: BOVAG10%
li
2015,rdel /10.000 onderdelen! op chass maart nde 5.000 AIXAM m-o Zoeken korting t/m ent originele
✔ Afhalen bij dealer of verzenden on aixam-onderdelen.nl ok
Grootste assortiment originele AIXAM onderdelen!
✔ en llen nden ssets aixa rhoud beste 10% r of verze bestell e! elendelen ✔ Onde Grootste lin assortiment originele AIXAM onderdelen! onder onderd en bij deale obiel obiel k on bromm bromm ✔ Afhal
✔ Zoeken op chassisnummer ✔ Onderhoudssets 5.000/10.000 km ✔ Afhalen bij dealer of verzenden
o
assortim ummer .000 km op chassisn n ✔ Zoeken udssets 5.000/10 verzende ✔ Onderho bij dealer of ✔ Afhalen
Grootste
oo AIXAM ✔ Zoeken op chassisnummer len.nl ✔! Onderhoudssets 5.000/10.000 km derde onderdelen -ont origin ✔ Afhalen bij dealer of verzenden ele AIXAM www.autoflex.nl aixsteam assor timen AIXAM
10% korting t/m feb 2015, gebruik de code: BOVAG10%
Filebestrijding op de vluchtstrook pagina 20
We willen de eerste zijn met one-way verhuur
Floris over Van Bommel pagina 20
Groot
isnummer 0 km /10.00 n op chass ✔ Zoeke houdssets 5.000verzenden ✔ Onder n bij dealer of ✔ Afhale
10% korting t/m feb 2015, gebruik de code: BOVAG10%
10% korting
10%
t/m feb
t/m feb korting
2015, gebruik
%
BOVAG10
Private Lease De kleine lettertjes Ik geniet van pagina het 22 succes dat ons nu ten deel valt
nle! x.lin fleon tok auoo
www.
10% korting t/m feb 2015, gebruik de code: BOVAG10%
Doen, falen en doorgaan
Floris over Van Bommel pagina 18
Renata Knook, Jaguar/Land Rover dealer
rdele che mobiel onde AIXAM brom .nlaixam-onderdelen.nlde autobran Eenvoudig n! erdeMlen Grootste assortiment originele AIXAM onderdelen! voor onderdele -ond AIXA ware Eenvoudig AIXAMft originele aixtsteam So brommobiel onderdelen bestellen Christian Tepper, Zoeken op chassisnummer ✔10% timent en bestellen assor onderdel onderdelen Eenvoudig AIXAM brommobiel bestellen 10%aixam-onderdelen.nl korting t/m maart 2015, gebruik de! code BOVAG10% Eenvoudig AIXAM brommobiel onderdelen biel brommo ✔bestellen Onderhoudssets 5.000/10.000 km Software voor de autobranche Software voor de autobranche directeur Pak ’n Bak Groo l BOVAG k de code ig AIXAM en.n ne Eenvoud isnummer gebruikm
dig Eenvouudig Eenvo
✔ Zoeken op chassisnummer ✔ Onderhoudssets 5.000/10.000 km ✔ Afhalen bij dealer of verzenden
Wegslepen of niet?
Donkervoort Denis volgt Joop op pagina 20
Remmentest
(de)montage
Terugblik Dealercongres
Denis volgt Joop op pagina 20
Tips voor preventie pagina 22
Grootste assortiment originele AIXAM onderdelen!
Remmentest
line! ook on
Donkervoort
Thérese r klanten haa voor 16 pagina
Edgar van Schaik, salesmanager Nefkens Midden Peugeot
Software voor de autobranche Software voor de autobranche Software voor Software voor Emissietestde autobranche Emissietestde autobranche
schapseisen pagina 21
rij GastvBoer leeft
Siewert Gorter, directeur Caravanlife Gorter
Zorg of zegen? pagina 25
Drukkerij vindt nieuw businessmodel pagina 24
Mee met de milieuinspecteur pagina 10
www.autoflex.nl
Software voor de autobranche Software voor de autobranche Software voor de autobranche Software voor de autobranche Software voor de autobranche
line! ook on
www.autoflex.nl
line! ook on
2015, gebru
10% korting t/m feb 2015, gebruik de code: BOVAG10%
ik de code:
g t/m feb
10%
BOVAG
2015, gebru
10% kortin
De BOVAGkrant is hét magazine voor ondernemers die zich bezighouden met mobiliteit. Oftewel, BOVAG-leden werkzaam in de branche van personenen bedrijfsauto's, trucks, fietsen, gemotoriseerde tweewielers, caravans, aanhangwagens, revisie, autoverhuur, autowassen, rijscholen of tankstations.
Benieuwd naar de mogelijkheden om één of meerdere van deze doelgroepen te bereiken? Neem contact met ons op voor een vrijblijvende offerte op maat. BOVAGkrant I www.bovagkrant.nl E sales@bovag.nl T 030 – 65 95 294
line! ook on
• Maak gratis gebruik van een werkplek en koffie • Geniet van verse gerechten uit de BOVAG Keuken • Centraal in Nederland afspreken met collega’s
line! ook on
• Maak gratis gebruik van een werkplek en koffie • Geniet van verse gerechten uit de BOVAG Keuken • Centraal in Nederland afspreken met collega’s
line! ook on
• Maak gratis gebruik van een werkplek en koffie • Geniet van verse gerechten uit de BOVAG Keuken • Centraal in Nederland afspreken met collega’s
• Maak gratis gebruik van een werkplek en koffie • Geniet van verse gerechten uit de BOVAG Keuken • Centraal in Nederland afspreken met collega’s
• Maak gratis g • Geniet van ve • Centraal in Ne
www.bovag.nl/vergaderen of vergaderen@bovag.nl en 030-6595212 www.bovag.nl/vergaderen of vergaderen@bovag.nl en 030-6595212 www.bovag.nl/vergaderen of vergaderen@bovag.nl en 030-6595212 www.bovag.nl/vergaderen of vergaderen@bovag.nl en 030-6595212 www.bovag.nl/vergaderen of verg www.autoflex.nl www.autoflex.nl www.autoflex.nl www.autoflex.nl
G10%t/m feb 2015, gebruik de code: BOVAG10% BOVA 10% korting ik de code:
de code:
t
We moeten weer juiste klanten krijgen
de Koning, directeur Amega Groep
en
gebruik van een werkplek en koffie erse gerechten uit de BOVAG Keuken ederland afspreken met collega’s
STOPPEN OF DOORGAAN?
Genieten van het leven
Ik wilde mijn leven veranderen en dat is gelukt
GERT-JAN SUNDER (44), HEEFT NA DERTIG JAAR ZIJN ZAAK SUNDER BROMFIETSEN IN DEN HOORN VAARWEL GEZEGD. DE SCOOTERSPECIALIST HEEFT HET BEDRIJF OVERGEDRAGEN AAN JAAP VERBOON, EEN MEDEWERKER VAN HET EERSTE UUR. “MIJN VROUW EN IK GENIETEN NU VEEL MEER.” Voor een buitenstaander lijkt het alsof u er vroeg mee ophoudt. Maar u hebt al een heel werkzaam leven achter de rug. “Klopt. Ik ben al op mijn 14e begonnen met sleutelen aan brommers, een hobby die min of meer uit de hand liep en resulteerde in een goedlopende scooterspeciaalzaak die net het twintigjarig jubileum gevierd heeft.” Waarom besloot u de zaak te verkopen? “Ik kreeg de eerste gedachten in 2012 toen ik bij collega Rolf Cech op Bonaire was voor vakantie. Toen ik daar zo in het tropische water dobberde dacht ik: het wordt tijd om eens wat anders te gaan doen. Ik wilde meer vrijheid en begon te denken over een inkoop- en importbedrijf voor gebruikte scooters.” U heeft er wel even over gedaan om tot actie over te gaan. “Je wilt niets overhaast doen, heb er best een poos over nagedacht. Ik heb in 2014 een plan uitgewerkt en het idee voorgelegd aan mijn vrouw. Ze was even overrompeld, ze had nooit gedacht dat ik dit zou overwegen, maar ze heeft me volledig gesteund hierin.” En toen? “Ik heb mijn medewerker van het eerste uur Jaap Verboon in de lente van 2015 gepolst voor de overname, tijdens een etentje in De Bonte Haas. Hij schrok best wel even, ik overviel hem er erg mee. Maar in augustus was de overname rond.”
gaderen@bovag.nl en 030-6595212
Hoe reageerde het personeel? “Ze begrepen het helemaal en het was fijn om te zien dat ze de keuze voor Jaap logisch vonden. De overdracht ging heel soepel, vooral omdat ik in die periode veel geplaagd werd door migraine. Alleen al daarom moest ik een stap terugdoen en kwam de dagelijkse leiding al veel bij Jaap te liggen.” Bent u tevreden met de afloop? “Ik ben zeer tevreden met mijn beslissing. Ik wilde mijn leven veranderen en dat is gelukt. Mijn vrouw en ik genieten nu veel meer. We hebben een boerderijtje in Brabant gekocht. Mijn tip voor collega’s: wacht niet met de knoop doorhakken tot later, want later komt soms sneller dan je denkt.”
Hulp bij ‘Stoppen of doorgaan?’ Staat u voor een ingrijpende keuze? Download dan de brochure ‘Stoppen of doorgaan?’ of laat een van de BOVAG Dealeradviseurs u helpen. Zij hebben ruime ervaring met bedrijfsovernames, -overdrachten en -beëindigingen en faillissementen. Maar ook de concrete ideeën en acties uit de workshops en het online platform ‘Mijn Toekomst’ kunnen inzicht brengen. Meer info: leden. bovag.nl/stoppenofdoorgaan, leden.bovag.nl/mijntoekomst of bovagdealeradvies.nl.
BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2015 21
BOVAG LEDENVOORDEEL
Verdien uw contributie terug De BOVAG Ledenwinkel is het grootste inkoopcollectief binnen de automotive branche. Iedere dag worden nieuwe scherpe deals gemaakt. Laat dat voordeel niet liggen, want met de BOVAG Ledenwinkel verdient u heel gemakkelijk een deel van uw BOVAG-contributie terug.
Collectief ledenvoordeel voor u
Energie Bespaar heel veel euro’s met het BOVAG Ledenwinkel Energiecollectief. Overstappen is zeer eenvoudig en wordt verzorgd door de Ledenwinkel. Uw besparingen kunnen oplopen tot wel 23% gemiddeld! Vraag geheel vrijblijvend een besparings analyse aan. Kijk op www.bovagledenwinkel.nl en zoek op: energie aanbieding.
TL-Verlichting Door uw TL-lampen te wisselen kunt u direct 50% stroom besparen. U plaatst in uw bestaande armaturen door middel van een adapter, een energiezuinige Philips T5 TL-lamp. Deze is net zo zuinig als LEDverlichting en geeft meer licht. Binnen tien seconden bespaart u al elektriciteit. Kijk op www.bovagledenwinkel.nl en zoek op: tl verlichting.
Sleutelorganisatie BOVAG Ledenwinkel.nl is exclusief distributeur van AHBproducten in Nederland. Daarom krijgt u als BOVAG-lid speciale korting op de AHB-verkoopprijs van producten voor werkplaats, showroom en buitenterrein. Bij deze BOVAGkrant vindt u de brochure Sleutelorganisatie. Kijk voor uw speciale BOVAG-prijzen op www.bovagledenwinkel.nl/ werkplaats/sleutellabels.
Meer ledenvoordeel? Kijk op: www.bovagledenwinkel.nl, bel met (030) 65 95 222 of mail naar info@bovagledenwinkel.nl
Kantoorartikelen BOVAG-leden ontvangen een fikse korting op kantoorartikelen van Lyreco. Dat geldt voor het gehele assortiment, waaronder papier, ordners, schrijfwaren, toners en inkjets, facilitaire producten en meubilair. Daarnaast kunt u met uw eigen contactpersoon van Lyreco speciale prijzen overeenkomen voor specifieke producten die u regelmatig bestelt. Kijk op www.bovagledenwinkel.nl onder het tabblad kantoor.
Vergaderen bij BOVAG Van kleine besloten bijeenkomsten tot grote presentaties of congressen. Iedereen is welkom om te vergaderen in het BOVAGhuis in Bunnik. Centraal in Nederland Zalen voor 4 tot 250 personen Gezonde, verse en ambachtelijke maaltijden uit de BOVAGkeuken Ruim atrium biedt ruimte voor uw event of afterparty Ruime, eigen parkeergelegenheid
22 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2016
ieuwsgierig? Doe de virtuele N tour door het BOVAGhuis op www.bovag.nl/vergaderen. Daar vindt u ook informatie over zalen, catering en tarieven. Reserveren kan via de site, maar ook via (030) 65 95 212 of vergaderen@bovag.nl.
BOVAG Ledenadvies Voor advies over cao en personeel, juridische zaken, arbo en veiligheid, milieuzaken en fiscale zaken kunt u terecht op: leden.bovag.nl/ advies-vragen. Staat uw vraag er niet bij, bel dan met BOVAG Ledenadvies (030) 65 95 300.
SERVICES Afdelingen en sites
BOVAG online BOVAG Ledenportaal leden.bovag.nl Laatste branchenieuws, achter grondinformatie in dossiers, praktische tools en hulpmiddelen.
d BOVAGkrant www.bovagkrant.nl Alle branche-edities online teruglezen, plus informatie voor adverteerders.
BOVAGhuis www.bovaghuis.nl Samenwerken en kennisdelen met andere BOVAG-leden. BOVAG.nl www.bovag.nl Informatie voor consumenten, inclusief zoekmachine waarin alle BOVAG-leden terug te vinden zijn.
BOVAG TANSTATIONS Uw aanspreekpunt Erik Stern Branchemanager E tankstations@bovag.nl T (030) 65 95 216
BESTUUR BOVAG TANKSTATIONS Jan Paul Kerkhof (voorzitter) E info@kerkhof.com T (070) 347 35 04 Pieter Bogaers E bogaers.p@vollenhovenolie.nl T (013) 468 92 81 Vivian Diepemaat E vivian@diepemaat.nl T (053) 573 74 50 Martijn Hanekroot E m.hanekroot@abmy.nl T (070) 381 18 22
Het BOVAG-verenigingsbestuur
Luco Wiltink E luco.wiltink@rbaned.nl T (06) 55 52 80 05
Bertho Eckhardt algemeen voorzitter berthoeckhardt@bovag.nl
Derk de Haas bestuurslid verenigingsbestuur@bovag.nl
George Seitzinger penningmeester verenigingsbestuur@bovag.nl
Peter Niesink algemeen directeur BOVAG peterniesink@bovag.nl
Peter de Rooy bestuurslid verenigingsbestuur@bovag.nl
Bart de Vries directeur BOVAG bartdevries@bovag.nl
Ed van Zuylen E info@auto-middelweerd.nl T (0348) 44 55 90
BOVAG AUTOWASBEDRIJVEN Uw aanspreekpunt Erik Stern Branchemanager E autowas@bovag.nl T (030) 65 95 216
BESTUUR BOVAG Autowasbedrijven Mark de Graaf Voorzitter E autowas@bovag.nl Willem Goedhart E info@maccarwash.nl Edward Verdoold E verdoold@stadenlandschap.nl Timo van Riet E info@carwashco.nl Frank Vekemans E frank.vekemans@washin7.nl Alex Versteeg E info@wassteeg.nl Vacature
BOVAG partners BOVAG Ledenwinkel T (030) 659 52 22 Bovemij Verzekeringen T (024) 366 66 66 Innovam groep T (030) 608 77 22 Bovemij Financiële Diensten T (024) 366 55 66 RDC inMotiv T (020) 549 71 71 ViaNorm T (030) 608 79 70
Timon Rutten bestuurslid verenigingsbestuur@bovag.nl
BOVAG Hofleveranciers De BOVAG Hofleveranciers zijn speciaal door BOVAG geselecteerde dienstverleners, die, eventueel na bemiddeling door BOVAG Ledenadvies, BOVAG-leden kunnen helpen bij het ondernemen. Met hen zijn speciale tarieven en voorwaarden afgesproken.
Alfa Dealer Accountants Service Van Siburgstraat 2-4 3863 HW Nijkerk T: (088) 253 32 01 E: nijkerk@alfa.nl I: www.alfa.nl
ArboNed B.V. Zwarte Woud 10 3524 SJ Utrecht T: (030) 299 62 99 E: info@arboned.nl I: www.arboned.nl
Colofon Graydon Nederland BV Hullenbergweg 250 1101 BV Amsterdam ZO T: (020) 567 97 50 E: verkoop@graydon.nl I: www.graydon.nl/bovag
Consolid – HR Garage Radarweg 511-513 1043 NZ Amsterdam T: (020) 586 11 06 E: info@hr-garage.nl I: www.hr-garage.nl
GGN Stationsplein 50 5211 AP Den Bosch T: (088) 311 61 61 E: info@ggn.nl I: www.ggn.nl
MKB Adviseurs/Flynth Bezuidenhoutseweg 12 Malietoren (18e verdieping) Den Haag T: (070)349 06 50 E: info@mkbadviseurs.nl I: www.mkbadviseurs.nl en www.flynth.nl
DEMAC Acountans/ Consultants Bellweg 2a 4104 BJ Culemborg T: (0345) 53 20 10 E: info@demac.nl I: www.demac.nl
22 april 2016, jaargang 24, nr 4. De BOVAGkrant is het officiële leden magazine van BOVAG en verschijnt 16 keer per jaar. UITGEVER BOVAG, Kosterijland 15, 3981 AJ Bunnik. Postbus 1100, 3980 DC Bunnik Tel.: (030) 65 95 211. I: www.bovagkrant.nl. HOOFDREDACTIE Elvira Spoelstra. E: elviraspoelstra@bovag.nl. REDACTIE Julia Hamel, Linda in ’t Hout, Selita Oosterveld, Rik Werner. E: redactie@bovag. nl TRAFFIC Carolien van Rheenen. E: traffic@bovagkrant.nl. PROJECTBEGELEIDING & VORMGEVING ZB Communicatie & Media; Ritchard Kelliher ADVERTENTIES BOVAG; Informatie over verschijningsdata, plaatsing en tarieven van advertenties op www.bovagkrant.nl. Mail: sales@bovagkrant.nl DRUK Drukkerij Zalsman, Zwolle. ABONNEMENTEN Opgave, adres wijzigingen en vragen: Abonnementenland, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest. Tel. (0900) 22 65 263. E: klantenservice@aboland.nl.
I: www.aboland.nl. Abonnementsprijs: € 110,00 per jaar excl. BTW. (Losse nummers op aanvraag.) BOVAGKRANT niet ontvangen? Mail naar traffic@bovagkrant.nl. MEDEWERKERS AAN DEZE UITGAVE Mark Litjens, Gideon van Aartsen, Marco Slot, Peter Arno Broer, Jeffrey van der Vaart, Paul de Waal, Shutterstock, iStock, Adobe Stock, BOVAG-archief. De redactie van BOVAG is bij de samen stelling van deze uitgave zorgvuldig te werk gegaan. Ondanks dat kan het toch mogelijk zijn dat gepubliceerde informatie onvolledig of onjuist is. BOVAG stelt het op prijs om daarvan op de hoogte te worden gesteld. Hergebruik van artikelen uit de BOVAGkrant is toegestaan, mits BOVAG daarvoor vooraf toestemming heeft gegeven. Op sommige artikelen en beelden rust copyright. BOVAG kan (tenzij sprake is van opzet en/of grove schuld van BOVAG of haar medewerkers) geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het (her)gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie.
BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2015 23
Verzekeringen, financieringen en rechtshulp. Samen gaan we vooruit. Hoe kunnen wij jou helpen? www.wijzijnbovemij.nl