nummer 11 / november 2016
krant
VHR
DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG.
in dit nummer:
24/7 huren
Huurauto’s altijd beschikbaar pagina 10
Afval bestaat niet Circulaire economie pagina 12
Iedereen krijgt bij ons kansen om te groeien Martijn Hanekroot, Europcar Nederland
Conflict met je klant
Wat doet een geschillen commissie eigenlijk? pagina 18
Van elkaar leren
SPEC I ED ALE VERH ITIE
U DEEL UR- EN A BEDR UTO IJVEN
IN MEMORIAM
OUD-BESTUURSLID NDA EN PENNINGMEESTER BOVAG OVERLEDEN
Piet Bochane (1946 -2016)
verenigingsleven. Eerst als voorzitter van de BOVAG bereikte het trieste bericht Renault Dealervereniging en vervolgens binnen dat Piet Bochane in de leeftijd van BOVAG Autodealers, als portefeuillehouder Dealer Business Management, lid van de projectgroezeventig jaar op zaterdag 15 oktober pen Branche Barometer en Evaluatie Europese is overleden. Piet was tussen 2001 Regelgeving (BER). Dat Piet cijfermatig zeer sterk onderlegd was en bijzonder werd gewaardeerd en 2009 bestuurslid van BOVAG door alles en iedereen binnen de autobranche, Autodealers (destijds de Nederlandse bleek wel uit zijn benoeming tot bondspenvan BOVAG in 2009. Dat was een Dealer Associatie) en van 2009 tot 2011 ningmeester turbulente periode binnen de vereniging, maar bondspenningmeester van BOVAG. Piet kwam altijd zeer zorgvuldig voorbereid voor
P
iet was een zeer aimabel mens en vocht al enkele jaren een oneerlijke strijd tegen een vreselijke ziekte. Desondanks bleef hij altijd optimistisch en opgewekt en hij legde een onmetelijke vechtlust aan de dag. Hij stond bekend als een markant ondernemer en was zeer betrokken bij het
2 BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016
de dag, kon prima ‘door de cijfers heen’ kijken en wist bovendien goed te relativeren. Hij loodste de vereniging door een lastige periode en na voltooiing van een aantal bestuurlijke hervormingen maakte hij plaats voor een opvolger. Het was fijn werken met Piet en hij was altijd vrolijk; een warme en innemende persoonlijkheid, een voorbeeld voor velen.
Na een carrière bij Renault Nederland startte Piet Bochane in 1984 zijn eigen dealerbedrijf. Hij nam destijds twee Renault-vestigingen over in Veenendaal en Maarn, die hij wist uit te bouwen tot een van de grotere autodealers in ons land, met achttien vestigingen, een schadeherstelbedrijf, een leasemaatschappij en verhuurbedrijf. In 2009 droeg Piet de zaak over aan zijn zoon Thijs. Bertho Eckhardt, algemeen voorzitter BOVAG: “Geschokt hebben wij kennis genomen van het overlijden van Piet. Wij hebben hem leren kennen als een uiterst positief ingesteld mens en als een markante ondernemer. BOVAG is Piet zeer dankbaar voor zijn tomeloze inzet binnen de vereniging en voor de vele mooie momenten die we met hem hebben mogen beleven. We wensen de familie Bochane en alle anderen die Piet lief hadden zeer veel sterkte toe bij het verwerken van dit verlies.”
VOORAF
VOORWOORD
INHOUD
Rekening rijden?
D
e afgelopen weken dook het onderwerp weer op in de media. Rekeningrijden. Nu de verkiezingen hun schaduw vooruitwerpen, roeren de believers zich weer. In de mobiliteitsbranche is een aantal partijen verklaard voorstander. Denk aan RAI Vereniging, die dat ook niet onder stoelen of banken steekt. RAI ziet het als dé oplossing voor de files in Nederland. Hoe zit dat met BOVAG? Vooropgesteld: rekeningrijden is geen goede term. Het gaat om betalen naar gebruik. In plaats van de vaste belastingen zoals MRB en BPM. Geen éxtra heffing dus. BOVAG is voorstander van dat eerlijke principe, dat al jaren wordt toegepast door het waterbedrijf, de energieleverancier en de telefoonprovider. Of het de aanzwellende fileproblematiek in Nederland oplost, staat echter niet bij voorbaat vast. De rapporten die ten grondslag lagen aan het vorige plan zijn sterk verouderd. De wereld is niet meer dezelfde als tien jaar geleden. Denk aan de opkomst van de deeleconomie, die deels een oplossing kan bieden voor de fileproblematiek, maar die een succesvolle introductie van de kilometerprijs ook kan compliceren. Dat vraagt dus om een heroriëntatie op basis van onderzoeken die rekening houden met veranderingen in de mobiliteitsbehoefte van de consument. I s bijvo or b e e ld e e n va s t b e d ra g p e r kilometer genoeg? Daar is in de samenleving wel draagvlak voor, aldus een poll van EenVandaag. Of moet je gaan differentiëren naar tijd en plaats? Dat valt al veel minder lekker bij de automobilist. BOVAG gaat de komende tijd zijn huiswerk doen. We kijken naar integraal mobiliteitsbeleid, want dat is onomkeerbaar. Daar praten we met experts over. En aan u, leden van BOVAG, gaan we vragen hoe ú erover denkt. Zodat we r u i m vo or de verkiezingen met een gefundeerd standpunt over de kilometerprijs kunnen komen.
18
Dat lossen we samen op
Niemand wil een geschil met zijn klant. En als dat toch gebeurt dan helpt het BOVAG Bemiddelingsbureau veel onmin uit de wereld. Lukt het daar niet, dan is er de Geschillencommissie Consumenten, die zich ook door BOVAG-deskundigen laat bijstaan.
Martijn Hanekroot Als algemeen directeur van Europcar Nederland steekt Martijn Hanekroot zijn energie graag in zijn mensen.
21
10
Stoppen of doorgaan?
24/7 huren De consument wil 24/7 een auto tot zijn beschikking hebben. Hoe regel je dat als verhuurbedrijf?
Boy Heinen verkocht zijn dealerbedrijf omdat er voor single point-bedrijven in de toekomst geen plek meer is.
04 KORT
100% recycling
Berichten van BOVAG, ideeën voor innovatie, gehoord in de branche en daarbuiten.
7 BOVEMIJ
Bertho Eckhardt, algemeen voorzitter BOVAG
8
17 ONDERAAN DE STREEP
12
De overheid wil naar een circulaire economie. Dat betekent dat er van een product na de levensduur zo min mogelijk afval mag achterblijven. De mobiliteitsbranche doet het al heel goed: van een auto wordt nu al 97 procent gerecycled. BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016 3
KORT APP
VERENIGINGSZAKEN
Anton Pluim vertrekt bij BOVAG
Nieuws via WhatsApp? Meld u aan
S
nel leuke info en weetjes van BOVAG op uw telefoon? BOVAG stuurt via WhatsApp berichten over innovatie, werkgeverschap of marketing. Aanmelden daarvoor is een kleine moeite: 1. Z et het nummer van BOVAG WhatsApp in uw telefoon bij contacten: (06) 13 86 33 20.
2. A pp WGZ AAN, Innovatie AAN of Marketing AAN naar het nummer. 3. Eenmaal ingeschreven ontvangt u hooguit een paar keer per week een appje met informatie. 4. U ontvangt daarna regelmatig berichten over het thema van uw keuze.. 5. B evalt het toch niet? App dan WGZ UIT, Innovatie UIT of Marketing UIT naar het nummer en u wordt automatisch uitgeschreven.
B
ranchemanager Verhuur- en Deelauto bedrijven Anton Pluim gaat een nieuwe uitdaging aan. Per 1 januari 2017 verruilt hij BOVAG voor de startup 100% onderhouden. Vanaf 2017 kunnen autob e drijven bij hun occasionadvertentie het nieuwe label 100% onderhouden gaan hanteren,
wat aangeeft dat een auto altijd onderhouden is volgens het boekje. Anton Pluim gaat als directeur dit nieuwe label opstarten. Pluim is sinds 1991 werkzaam bij BOVAG, waarvan hij de afgelopen drie jaar branchemanager is van de verhuurafdeling. Er wordt geworven voor een nieuwe branchemanager Verhuur- en Deelautobedrijven.
VERHUUR 2.0
Nieuw brancheprogramma
T
ijdens het Vooruit!-congres heeft BOVAG een ambitieus brancheprogramma afgetrapt, dat samen met de Young Advisory Group wordt gemaakt speciaal voor de verhuur- en deelautosector. Het doel is om handvatten voor de toekomst te bieden, waar verhuurondernemers echt iets aan hebben. Welke keuzes kun je maken en waar wil je met je bedrijf over drie jaar staan? Aan de
CIJFERS
BOVAG heeft in oktober opnieuw geïnvesteerd in de naams- en logobekendheid van BOVAG. 12 verschillende uitingen, die de breedte het BOVAGnetwerk weergeven, hingen door heel Nederland. 4 BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016
hand van interviews met verhuurondernemers en experts worden ontwikkelingen beschreven die van invloed zijn op de toekomst van de branche, denk aan nieuwe trends zoals super/ultra- of minishortlease of dat autofabrikanten hun voertuigen uitrusten met een techniek waarmee particulieren de auto gemakkelijk onderling kunnen delen. Leden worden uitgenodigd om mee te doen en input te geven. BOVAG verstuur hiervoor binnenkort een onderzoek per mail.
Agenda November 30 november: Onder nemerscafé (Sneek)
13 december: Onder nemerscafé (Giethoorn)
Kijk op leden.bovag.nl/ December 7 december: Ondernemers café (Poortugaal/Rhoon)
agenda voor meer events.
1.458
De 30 snelwegmasten werden 42 miljoen keer gezien. De 1.458 billboards en abri’s werden door ongeveer 6,2 miljoen mensen (boven de 18) opgemerkt. Deze mensen kwamen gemiddeld 9 keer de BOVAG-campagne tegen. In totaal werden de billboards en abri’s 58 miljoen keer gezien.
100.000.000 x In totaal werden de BOVAGuitingen honderd miljoen keer gezien in 2 weken tijd.
KORT VAN DE VOORZIT TER
VAN DE HOFLEVERANCIER
Drempels wegnemen
Snel betalen, er valt nog wat te halen
I
n veel gemeentes liggen drempels niet alleen in woonerven. Dan bedoel ik drempels om op een slimme manier met mobiliteit om te gaan.
Shortlease, huren en delen: dat is wat autogebruik flexibeler maakt. Maar niet elke gemeente is daar klaar voor. In Amsterdam hebben we één van die aanwezige drempels weg kunnen nemen voor verhuurders. Daar hebben we afgesproken met de gemeente dat mensen die een auto shortleasen ook een parkeergunning kunnen aanvragen. Voor een eigen auto kan dit, maar voor een leaseauto was dat al lastiger. Laat staan voor een shortleaseauto. Was dit privilege eerst alleen weggelegd voor VNA-leden, vanaf deze maand geldt dit ook voor auto’s die via BOVAG-leden worden geshortleased. Een BOVAG-lid meldde dit probleem bij ons en wij hebben aan de bel getrokken bij de gemeente. Dit kunnen we natuurlijk ook bij andere gemeenten doen. Loop je hier ook tegenaan, of tegen iets heel anders? Laat het ons weten! We helpen graag om problemen op te lossen en via een collectief lukt meer dan in je eentje! Dat is waarom je lid bent van een branchevereniging. Met elkaar kunnen we een hoop bereiken! Wim Slagter, voorzitter BOVAG Verhuur- en Deelautobedrijven
D
Een factuur in de branche wordt op dit moment gemiddeld na veertig dagen voldaan. Dat verdient een compliment, want de betaling van een factuur laat in Nederland gemiddeld 41 dagen op zich wachten. Toch is zelfs veertig dagen voor veel ondernemers lang, met name de kleinere ondernemers die zich willen verzekeren van voldoende cashflow. Maar ook voor grotere bedrijven die willen weten welke investeringen ze in de toekomst kunnen doen. Of het nu gaat om een minnelijke,
CONGRES
juridische of internationale incasso, Graydon helpt u graag met vraagstukken hieromtrent. Omdat Graydon ervan overtuigd is dat ze met uw kennis uit de markt en hun kennis op het gebied van debiteurenbeheer het betaalgedrag in Nederland kunnen verbeteren.
Meer weten? Neem dan contact op met Graydon Incasso via (020) 567 95 99 of incassosales@graydon.nl. Meer informatie is eveneens te vinden op www.graydon.nl/incasso.
GOED WERKGEVERSCHAP
Aan de slag met handige links Terugblikken
H
eeft u het congres Vooruit van 21 november gemist? Of was u erbij en wilt u alles op uw gemak nog een keer teruglezen?
Op het BOVAG Ledenportaal vindt u alle presentaties en informatie over de gepresenteerde punten. BOVAG organiseerde dit jaar een congres voor meerde-
re BOVAG-branches tegelijk. Ondernemers met een verhuurof deelautobedrijf, tankstation, wasstraat, aanhangwagenbedrijf of een gemotoriseerd tweewielerbedrijf troffen elkaar in Fort Voordorp in Groenekan.
Op leden.bovag.nl/ vooruit staan de foto’s en presentaties.
Goed werkgeverschap gaat over werkgevers die meer doen dan zich houden aan de minimaal geldende wettelijke regels: ze zorgen voor een veilige, gezonde werkplek met een uitdagende, prettige werksfeer. Maar hoe pak je dat nu aan? Deze lijst met links helpt u op weg. Leden.bovag.nl/ goed-werkgeverschap biedt informatie, tips en downloads. De nieuwsbrief Werkgeverszaken ontvangen kan via leden.bovag.nl/ nieuwsbriefwgz. Informatie rondom cao, (nieuw) personeel, arbo, ziekte en arbeids ongeschiktheid is op mensmobiel.nl op één plek verzameld. Voor informatie rondom veilig en gezond werken kunt u op arbomobiel.nl terecht. BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016 5
(ADVERTENTIE)
Beveilig uw autoterrein
Iedereen kent het helaas wel; inbraak en vandalisme op het terrein. Diefstal van airbags,multimediasystemen en exclusieve onderdelen komen we dagelijks tegen. Inmiddels wordt BouWatch dan ook succesvol ingezet bij een groot aantal autobedrijven. Graag laten we u kennismaken met de meest efficiÎnte oplossing voor terreinbeveiliging.
Efficiënt beveiligen
BouWatch is Plug & Play en binnen 1 uur operationeel. Altijd snel beveiligd. BouWatch detecteert alleen indringers en geeft geen valse alarmen. Nooit onnodige kosten. BouWatch is altijd goedkoper dan conventionele oplossingen zoals manbewaking. BouWatch is Kiwa-gecertificeerd. Elk project wordt opgeleverd met een Kiwa-certificaat. Kortom, kwaliteit gewaarborgd. Korting op uw verzekeringspremie of eigen risico behoort tot de mogelijkheden.
Een veilig gevoel
Door onze koppeling met Live View kan de meldkamer van de politie rechtstreeks meekijken met de camerabeelden. Hierdoor kan de politie sneller en adequater reageren en wordt de pakkans vergroot.
Omgaan met werkstress Iedereen heeft wel eens stress. Dat is op zich niet erg. Maar van te lang en te veel stress kun je ziek worden. Benieuwd wat je kunt doen om uitval door stress te voorkomen? Bekijk het webinar ‘Omgaan met werkstress, energiek aan het werk’ op 13 december a.s. Aanmelden of terugkijken kan via arboned.nl/werkstress.
Het Graydon Decision Model
Voor snelle en uniforme beoordeling van al uw zakenrelaties.
Onvoldoende tijd om een jaarrekening te analyseren? Geen expertise om een jaarrekening te ontleden? Geen jaarrekening beschikbaar om een bedrijf te controleren? Geen uniform en objectief proces bij klantacceptatie? Een beperkt aantal gegevens om een bedrijf door te lichten? Het Graydon Decision Model haalt de beperkingen bij traditionele klantacceptatie onderuit.
Vraag uw demo aan via:
graydon.nl/bovag 212x68 DECISION v2.indd 1
20-10-16 12:17
BOVEMIJ
5 REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP DE BOVAG ZORGPOLIS
1
Tot 10% korting op de basis verzekering Iedereen die in Nederland woont of werkt, moet een basiszorgverzekering hebben. De overheid bepaalt elk jaar welke zorgkosten worden vergoed door het basispakket. Een medewerker in de mobiliteitsbranche profiteert van maximaal 10% korting op de premie van de basisverzekering.
Zo gezond mogelijk blijven is nooit een overbodige luxe
2
Zorgen voor het collectief Het succes van een bedrijf staat of valt met de medewerkers. Als zij goed in hun vel zitten, is dat ook goed voor de werkgever. BOVAG sprak met Peter Beukers van Bovemij over het belang van een collectieve zorgverzekering voor een werkgever.
H
oe kort of lang een werknemer ook ziek is, de werkgever is altijd verantwoordelijk voor de ziekteverzuimbegeleiding en re-integratie van een zieke medewerker”, vertelt Beukers. “Een duurzaam personeelsbeleid begint wat mij betreft dan ook bij het aanbieden van een goede collectieve zorgverzekering. Dan dragen werkgevers eraan bij dat hun medewerkers zo gezond mogelijk blijven en dat is nooit een overbodige luxe.” De BOVAG Zorgpolis is speciaal samengesteld voor mensen die werken in de mobiliteitsbranche en is afgestemd op de zorg die de medewerkers nodig hebben, bijvoorbeeld met extra fysiothe-
rapie vanwege de lichamelijke arbeid. Binnen de BOVAG Zorgpolis kunnen medewerkers zich collectief aansluiten bij gerenommeerde zorgaanbieders Zilveren Kruis, OHRA en De Friesland Zorgverzekeraar. “Via de BOVAG Zorgpolis kunnen leden van BOVAG optimaal profiteren van kortingen en aantrekkelijke zorgpakketten voor een scherpe premie. Hiermee zijn aangesloten leden en hun medewerkers een stuk voordeliger uit dan wanneer ze een reguliere zorgverzekering afsluiten. Daarnaast profiteren zij van vele extra’s. Zo werken we niet met ingewikkelde toegangsprocedures. Medewerkers van BOVAG-leden worden gegarandeerd geaccepteerd binnen de BOVAG Zorgpolis.”
Scherpe premie op de aanvul lende verzekeringen Met een aanvullende verzekering ben je beter verzekerd tegen onverwachte kosten, zoals die van fysiotherapie en orthodontie. Deze kosten worden niet vergoed vanuit de basisverzekering en kunnen aardig oplopen. De BOVAG Zorgpolis biedt een zeer scherpe premie op de aanvullende verzekering.
3
Gratis BOVAG Plus-dekking Wie voor Zilveren Kruis kiest, krijgt de BOVAG Plus-dekking en profiteert daarmee van nog meer voordelen. Zoals een gratis zorgcoach voor advies en wachtlijstbemiddeling, één keer per jaar een gratis healthcheck, drie extra fysiotherapiebehandelingen per jaar en extra vergoeding voor lenzen of brillen.
4
Eigen risico in termijnen betalen Het eigen risico voor de basisverzekering blijft in 2017 voor het eerst gelijk aan het jaar ervoor, 385 euro dus. Om verzekerden via de BOVAG Zorgpolis tegemoet te komen, kunnen zij het eigen risico ook in termijnen betalen. Dit kan bij het afsluiten van de verzekering worden aangegeven.
5
Gegarandeerde acceptatie De BOVAG Zorgpolis accepteert alle medewerkers van BOVAG-leden. Dus geen intensieve screening op financiële draagkracht, ziektebeeld of leeftijd. Alle medewerkers zijn welkom. Interesse in de BOVAG Zorgpolis? Regel de overstap dan voor 1 januari 2017. Bel naar (088) 121 02 01 voor persoonlijk advies. Of kijk op bovagzorgpolis.nl voor meer informatie en om te vergelijken of direct af te sluiten.
BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016 7
PORTRET VAN EEN ONDERNEMER
8 BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016
Tekst: Gideon van Aartsen Fotografie: Peter Arno Broer
Iedereen krijgt kansen om te groeien, ongeacht je opleiding
Verbinding leggen Martijn Hanekroot (48) is algemeen directeur van Europcar Autoverhuur. Zijn huidige leeftijd past de vader van drie dochters als een warme jas. “Ik hoef me niet meer omhoog te werken en voel me evenwichtiger”, stelt hij. “Ik ben mensgericht en probeer mijn personeel op alle niveaus te verbinden. En ze moeten begrijpen: een tip is geen kritiek.”
M
“
ijn vader was in de zeventig, toen ik hem vroeg: wat vond jij nou de leukste leeftijd? Hij antwoordde: ‘Tussen de veertig en vijftig. Dan ben je zelfverzekerder. Je twijfelt minder.’ Ik ben nu 48 en kan me in zijn woorden vinden. Alles lijkt makkelijker. In het begin van je carrière moet je jezelf bewijzen, dat voelde soms zwaar. Concurreren met mensen, die op dezelfde positie azen. Maar naarmate je ouder wordt, heb je minder last van stress. Ik voel me prettig, evenwichtiger. En ik steek nu veel tijd en energie in de mensen om mij heen.”
Geluk bij een ongeluk “Als Amsterdamse timmermanszoon kom ik uit een familie, waar studeren niet vanzelfsprekend was. Maar ik kon goed en snel leren. Toen mijn vader een baan op Walcheren kreeg, ging ik daar naar de heao. Ik droomde van een toekomst in marketing en reclame. Avontuur, grote budgetten, creatieve campagnes! Ik schreef me in voor bedrijfseconomie aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit. Dat viel tegen. Collegezalen met duizend man, de helft lag te slapen, de andere helft zat suf te lezen. Ik dacht: wat doe ik hier? Ik besloot ’s avonds colleges te volgen en overdag werkervaring op te doen: reclamebureaus, adviesbureaus, uitzendbureaus. Dat beviel beter. Na mijn studie wilde ik naar een
groot reclamebureau aan de Amsterdamse grachtengordel. Ik schreef de directeur van Ogilvy & Mather Advertising dat ik zijn persoonlijk assistent wilde worden. Hij gaf me een job op de onderzoeksafdeling: meisjes van acht interviewen over wat zij leuk vonden aan barbiepoppen. Later werkte ik als product marketeer bij Dr. Oetker en als manager op de marketingafdeling bij Bison Kit. Vervolgens wachtte een mooie baan bij een telecombedrijf. Maar een dag voordat ik daar zou beginnen, kreeg ik een telefoontje: ‘Jouw job gaat niet door, de marketingafdeling wordt naar Ierland verplaatst.’ Geluk bij een ongeluk. Want juist op dat moment kwam een vacature vrij bij Europcar.”
Bivakkeren in de Ardennen “Ik werk hier nu zestien jaar en ben van dit bedrijf gaan houden. Ik begon als marketing manager binnen het MT van Europcar, dat onderdeel is van Spuigroep. Ik groeide door naar directeur operations, met veertig vestigingen en driehonderd werknemers onder mijn hoede. Leuk aan Spuigroep is dat zich een interne arbeidsmarkt heeft ontwikkeld, waarbij mensen tussen de verschillende onderdelen kunnen rouleren. Na tien jaar Europcar was ik vijf jaar directeur bij Achilles Brandstoffen Maatschappij, de tankstations van Spuigroep. En nu, sinds één jaar, ben ik algemeen directeur bij Europcar. Iedereen
is gek van dit bedrijf. Van de al weinige mensen die bij Europcar vertrekken, staat de helft binnen een jaar weer op de stoep. Of ze terug mogen komen. En dat kan dan vaak ook nog. Je moet alleen wel van hard werken houden. Iedereen krijgt kansen om te groeien, ongeacht je opleiding, zeker op de vestigingen. Inzet, werklust, motivatie, de wil om te presteren, daar draait het om. Als vader van drie dochters neem ik zo weinig mogelijk werk mee naar huis. Toch bel ik in de weekenden zo af en toe iemand, met wie ik eens rustig wil praten. Mijn uitdaging is mijn personeel van hoog tot laag te verbinden, goed te laten samenwerken. Bij de verhuurvestigingen begrijpen ze niet altijd wat er op het hoofdkantoor wordt gedaan. En op het hoofdkantoor is er niet altijd begrip voor het feit dat er op een verhuurlocatie als Schiphol gemakkelijk iets fout kan gaan. Met een formulier invullen aan de balie bijvoorbeeld, als er net een vliegtuig is geland en er staan tachtig gezinnen met schreeuwende kinderen voor je neus, die meteen een huurauto willen. En dus organiseer ik middagen op de hei of we gaan op bivak in de Ardennen om de communicatie te verbeteren, aan teambuilding te werken. Ik ben erg mensgericht. Ook onze klanten zijn gebaat bij een bedrijf waar interne harmonie heerst. Mijn mensen moeten van elkaar leren, begrijpen dat een tip geen kritiek is, dat soort dingen.” BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016 9
VERHUUR 2.0
Huren of delen? 10 BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016
De klant wil gemak en 24/7 kunnen beschikken over vervoer. Daarom zetten steeds meer verhuurbedrijven hun auto’s mÊt sleutels erin voor het hek van hun bedrijfsterrein. Daarmee wordt de traditionele huurauto echt een deelauto. Betekent dit het einde van verhuur zoals wij het kennen of is er voor beide vormen bestaansrecht? Drie autoverhuurbedrijven vertellen.
Tekst: Linda in 't Hout
Jaap Doesburg eigenaar van Doesburg Autoverhuur Locatie: Groningen Wagenpark: zestig voertuigen, van klein tot groot Plan: een (buurt)deelauto aanbieden via platform MyWheels
Waarom autodelen? “We zijn dienstverleners en moeten onze diensten zo toegankelijk mogelijk maken voor de klant. Daarom onderzoeken wij bij Doesburg Autoverhuur hoe we auto’s voor het hek kunnen zetten. En soms moet je schieten om te kunnen scoren, zoals Johan Cruijff altijd zei. Die logica past wel bij mij.” Wat gaat u doen? “Ik heb om me heen gekeken hoe we iets met deelauto’s zouden kunnen gaan doen. MyWheels leek ons een goede partner om mee samen te werken. Zelf een deelautoplatform bouwen en beheren is namelijk veel te kostbaar voor ons. We zitten aan de rand van de binnenstad in Groningen. Aan de buurtvereniging daar hebben we een presentatie gegeven. Daar was men enthousiast over de deelauto, deze zou kunnen bijdragen aan minder parkeerdruk in de wijk. We gaan daar een deelauto neerzetten en kijken of het rendabel is. Buurtbewoners kunnen online via MyWheels deze auto boeken. Voor de sleutel hoeven ze niet aan te bellen bij iemand in de straat. Ze kunnen ’m eenvoudig met een kaart of app openen.” Gaat de deelauto de huurauto vervangen? “Door veel klanten wordt de uitleg bij een huurauto erg gewaardeerd. Bijvoorbeeld over hoe de navigatie, de cruise control of de laadklep werkt. De auto is altijd schoon en er is een brede keus: van kleine auto tot een verhuisbus. Andere klanten willen liever ‘anoniem’ en snel in een auto stappen, hebben ’m maar een paar uur nodig en vinden het niet erg als hij niet helemaal schoon is. Dat zijn verschillende behoeften, die naast elkaar kunnen bestaan.” Hoe ziet autoverhuur er in de toekomst uit? “De smartphone is de toekomstige autosleutel. Daarmee kun je over auto’s door het hele land beschikken, zonder dat je last hebt van hoge onderhoudskosten, parkeerkosten of parkeerdrukte. Het geeft vrijheid en flexibiliteit. In de toekomst verwacht ik dat autobezit verder zal afnemen.”
Patrick Suppers manager verhuur bij De Waal Autoverhuur Locatie: zeven vestigingen in het Rivierengebied Wagenpark: 400 voertuigen, waarvan 20 deelauto’s Bieden: deelauto’s voor zakelijk en particulier gebruik via platform Free to go
Wat doen jullie op het gebied van autodelen? “Wij zijn partner van Euromobil en maken al een jaar of vijf gebruik van het online deelconcept Free to go. We hebben acht zakelijke en veertien particuliere deelauto’s. Op zakelijk gebied loopt dit het beste. Zo’n zakelijke deelauto die bij een bedrijf staat, bespaart de werkgever een hoop gedoe. Personeel hoeft zich alleen maar eenmalig te registeren en kan vervolgens de auto eenvoudig reserveren via het online platform. Daarnaast hebben we een online community, waar particulieren een deelauto kunnen reserveren.” Heeft autodelen de toekomst? “Het is vergelijkbaar met een smartphone. Eerst heeft niemand er één, dan ineens iedereen. Mensen moeten alleen wel weten dat het er is en hoe het werkt. Daarom is onze communicatie voornamelijk gericht op het bekendmaken en uitleggen van het concept. Als autodelen gemakkelijk en dichtbij is, gaan mensen er gebruik van maken. We zijn in gesprek met de gemeente en provincie over speciale parkeerplekken voor onze deelauto’s, zodat we ook auto’s bij treinstations en op een industrieterrein kunnen zetten.” Een nieuwe denkwijze dus, dat is wel even wennen ... “Het is een compleet nieuwe mindset voor ons als autoverhuurders. We verhuren al heel lang auto’s met formulieren in drievoud en autosleutels die we in een kluis bewaren. Nu staan de auto’s buiten voor het hek en de sleutel zit erin. Je ziet soms een auto wegrijden, zonder bemoeienis van ons. Dat is wennen, maar ook bijzonder om te zien. Nu zijn huurauto’s en deelauto’s nog twee aparte processen binnen ons bedrijf, maar dat dat zal steeds meer naar elkaar toegroeien.” Heeft u een tip voor andere ondernemers? “Neem er de tijd voor als je iets met autodelen wilt gaan doen, anders verzandt het. Je kunt het gebruiken als extra instrument om klanten te werven en om huurauto’s vaker weg te zetten die anders stilstaan op de parkeerplaats. Bijvoorbeeld in de avonduren. Het past daarnaast bij maatschappelijk verantwoord ondernemen, daar kun je je als bedrijf mee profileren.”
Frank Oudshoorn Spaargaren sales director bij Hertz Locatie: 40 vestigingen in Nederland (ruim 10.300 wereldwijd) Wagenpark: 5.000 voertuigen, waarvan 20 deelauto’s Bieden: onder andere 'deelbusjes' bij Praxisvestigingen, via hun eigen platform
Is autodelen de toekomst? “Ik geloof dat autodelen de toekomst gaat worden, maar ik vind de aandacht ervoor ietwat overschat. In 1996 voorspelde men dat het in 2016 groot zou zijn, maar dat is nog niet gebeurd. De nieuwe generatie is al wel meer geïnteresseerd in autogebruik dan bezit. Maar voor veel mensen zit er toch een emotioneel aspect aan een auto. Het zal de komende jaren wel gaan groeien. Vanaf 2019 moeten bijvoorbeeld leaseauto’s op de balans worden gezet. Bedrijven zullen gaan zoeken naar andere vormen van mobiliteit. Deelauto’s vormen dan een aantrekkelijk alternatief.” Wat doen jullie met autodelen? “We zijn nu zo’n vijf jaar bezig met Hertz 24/7. We hebben twintig deelvoertuigen, waarvan veertien busjes bij Praxis-winkels, een aantal bij corporate klanten en eentje staat bij een hotel. We zoeken vooral partnerships met andere bedrijven.” Hoe werkt het? “Mensen die in een kleine auto rijden en bij Praxis een grote kast willen kopen, kunnen ter plekke een busje huren. Er liggen iPads bij Praxis waar ze direct lid kunnen worden en via ons online platform een aantal gegevens moeten invullen. Via een sms krijgt de klant een viercijferige code waarmee ze de bus kunnen openen en afsluiten. Na afloop krijgen ze de factuur per e-mail. Ze betalen per uur, en daar zitten alle kosten in. We krijgen er positieve reacties op, en we zien bij de Praxis-vestigingen terugkerende klanten. De bus kan ook voor een verhuizing of het vervoeren van Ikea-spullen worden gebruikt. En als ze eenmaal geregistreerd staan, kunnen ze online ook elders ter wereld makkelijk een auto of busje huren.” Heeft u een tip voor andere ondernemers? “Neem goed alle aspecten onder de loep, zodat je geld gaat verdienen met de deelauto. Uiteindelijk wil je wel iets terugzien van je investeringen.”
De verschuiving van huren naar delen was één van de onderwerpen van het congres Vooruit! Heeft u het gemist of wilt u de presentaties nog eens nalezen? Ga dan naar leden.bovag.nl/vooruit.
BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016 11
DUURZAAMHEID
Recycling door ARN
In Amsterdam struikel je over de oude fietsen, die kun je zien als een enorme stroom grondstoffen OP WEG NA AR EEN CIRCUL AIRE ECONOMIE
97 Afval %
is de recyclingprestatie van ARN, samen met demontagebedrijven en shredders. Dat betekent dat 97% procent van de massa van de auto nuttig wordt hergebruikt. Dat gebeurt als volgt: 87,7% materiaalhergebruik 9,3% ‘recovery’. Recovery betekent energieterugwinning, bijvoorbeeld door verbranding in een energiecentrale. 3% resteert en wordt gestort.
bestaat niet Van grondstof naar product naar afval. Op dat model is de wereldeconomie gebaseerd. Maar terwijl de afvalbergen groeien, worden grondstoffen schaarser en duurder. Dat moet anders, vindt de Nederlandse overheid, en lanceerde in september het Rijksbrede programma circulaire economie. Waar raakt dat de mobiliteitsbranche?
95 N % 85 %
is de wettelijk verplichte recyclingprestatie.
is wettelijk verplicht materiaalhergebruik.
Arie de Jong van ARN: “We streven naar een gezonde balans tussen recyclingpercentages, kosten en CO2-footprint. We kunnen ook 99,5% recyclen, maar dan zijn de kosten en de uitstoot astronomisch. Dat geld kun je ook op een andere manier besteden aan duurzaamheid. 97% is een prima percentage”.
12 BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016
Tiemen ter Hoeven, Roetz Bikes
ederlanders bezitten bij elkaar ruim 18 miljoen fietsen. Jaarlijks worden één miljoen nieuwe fietsen gekocht en evenveel afgedankt. Het grootste deel daarvan wordt tot schroot vermalen en als oud ijzer verkocht: in het economisch verkeer zijn ze niets meer waard. Althans, dat is de gangbare opvatting. Tiemen ter Hoeven denkt daar anders over. Hij was ooit adviseur bij Deloitte en onderzocht remanufacturing voor een Duitse autofabrikant. ”I k vond het een cha r ma nt concept. I n Amsterdam struikel je over de oude fietsen. Die kun je zien als een enorme stroom grondstoffen.”
OV-fietsen Ter Hoeven is nu directeur van Roetz Bikes uit Amsterdam. Zijn bedrijf koopt zogenoemde weesfietsen op van verschillende gemeenten. Bruikbare onderdelen worden verkocht, de frames en voorvorken worden in een eigen fabriek opnieuw opgebouwd tot fraaie ‘nieuwe’ fietsen. De monteurs van Roetz hebben een flinke afstand tot de arbeidsmarkt, maar het
bedrijf leidt hen met geduld en intensieve begeleiding op voor het fietsvak. Bovendien doet Roetz aan remanufacturing van fietsvloten. Een grote klant is NS, die zijn vloot van achtduizend OV-fietsen in fases laat reviseren in plaats van ze af te danken. Zeventig procent van de massa van elke fiets blijft behouden, en de NS koopt ‘nieuwe’ fietsen terug met kleine maar belangrijke ergonomische verbeteringen.
Robuust Dat is een totaal nieuwe aanpak, aldus Ter Hoeven. “Wij zijn minder afhankelijk van beschikbare grondstoffen. Wij produceren lokaal, dus transport van grondstoffen wordt sterk gereduceerd. Onze impact op het milieu is veel lager. Dit is het model van de toekomst, in het licht van stijgende grondstoffenprijzen en geopolitieke verschuivingen. De circulaire aanpak is robuust, zeker en milieuvriendelijk.” Roetz, opgericht in 2011, draaide de afgelopen twee jaar break-even en verwacht dit jaar winst te maken. Dit jaar levert het bedrijf tweeduizend fietsen af, Ter Hoeven spreekt van veertig tot
Tekst: Sjoerd van der Linden
vijftig procent groei op jaarbasis. Ter Hoeven staat niet alleen. “Het is tijd voor de circulaire economie”, schreef staatssecretaris Dijksma van Milieu op 14 september aan de Tweede Kamer ter introductie van het Rijksbrede prog ra m ma ci rcu la i re econom ie. Daa r in “schetst het kabinet het perspectief op een toekomstbestendige, duurzame economie en een leefbare aarde voor toekomstige generaties”, schrijft Dijksma. “Concreet betekent dit dat grondstoffen efficiënt zullen worden ingezet en optimaal worden hergebruikt. Dat grondstoffen op duurzame wijze worden gewonnen. Maar ook dat er minder grondstoffen nodig zijn, omdat we efficiëntere producten en diensten ontwikkelen. En dat aantasting van milieu, leefomgeving en gezondheid zoveel mogelijk wordt voorkomen.” Het kabinet ambieert om tot 2030 het gebruik van primaire grondstoffen (mineraal, fossiel en metalen) met vijftig procent te verminderen. In 2050 moet de Nederlandse economie zelfs volledig circulair zijn. Vergelijkbare landen hebben een vergelijkbaar ambitieniveau, schrijft de staatssecretaris.
Het rijksbrede programma is ontstaan vanuit de behoefte om het versnipperde overheidsbeleid op dit terrein samen te ballen en bedrijven te helpen die grondstoffen zien in afval. “Deze gezamenlijke transitie vraagt om een overheid die zich niet alleen opstelt als marktmeester”, aldus Dijksma aan de Kamer. “Waar nodig zal de overheid als regisseur richting geven, de voortgang en samenhang met ander beleid bewaken en het beschikbare instrumentarium, zoals wetgeving en financiering inzetten.”
Gemeengoed E en sleutelwoord i n he t prog ra m m a i s producentverantwoordelijkheid: de plicht voor bedrijven om rekening te houden met demontage en hergebruik van hun producten nadat de levensduur ten einde is. De overheid wil die verantwoordelijkheid dieper verankeren in producteisen. In de auto-industrie is dat al gemeengoed, zegt Arie de Jong, directeur van ARN (voorheen Auto Recycling Nederland). Zijn bedrijf is een uitvloeisel van de huidige wetgeving op dit gebied, een samenwerkingsverband van
RAI Vereniging, BOVAG, FOCWA Schadeherstel en STIBA om autorecycling en sinds enkele jaren ook scooterrecycling vorm te geven.
Autodemontage ARN heeft een holdingstructuur met drie werkmaatschappijen: ARN Sustainability doet advieswerk over duurzaamheid en recycling in mobiliteit, bijvoorbeeld via stichting IvDM, houder van Erkend Duurzaam. De tweede werkmaatschappij is ARN Autorecycling, die de regie voert in de keten van demontagebedrijf tot shredder, en de derde is ARN Recycling, die de shredderproducten verder verwerkt. ARN Autorecycling heeft een netwerk van 233 autodemontagebedrijven. De Jong: “Het autodemontagebedrijf sloopt onderdelen van de auto en verkoopt die. Vervolgens zorgen zij voor het correct aftappen en opslaan van vloeistoffen. ARN haalt die op voor recycling.” De banden worden opgehaald door bandenverwerkers, verenigd in RecyBEM, het inzamelings- en verwerkingssysteem van de samenwerkende Nederlandse bandenindustrie. > BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016 13
> Inzamelingsplicht
Dealers en universelen kiezen vrij snel voor nieuwe producten, aan revisie en hergebruik wordt niet direct gedacht Marianne Tromp, Automotive Ronald Morien
14 BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016
Wereldwijd vormen autobanden een groot milieuprobleem. Elk jaar worden er circa anderhalf miljard afgedankt. In veel landen worden ze verbrand of gestort. Dat zorgt voor schadelijke stoffen in de lucht en de bodem. In Nederland worden auto-, aanhangwagen- en caravanbanden ingezameld door bedrijven die zijn aangesloten bij RecyBEM. Die inzameling wordt betaald uit de verwijderingsbijdrage. Voor fietsbanden geldt geen inzamelingsplicht en bestaat er geen landelijk inzamelingssysteem. Sommige banden vertegenwoordigen nog waarde: het loopvlak kan worden vernieuwd of ze kunnen worden verkocht aan bijvoorbeeld Afrika. Zogenoemde schrotbanden worden voor materiaalhergebruik bestemd. Staal gaat naar de staaloven, het rubber wordt verwerkt tot rubbergranulaat of rubbertegels. Maar die verwerking kan hoogwaardiger. “Voor de productie van banden wordt een hoop aardolie gebruikt, in de vorm van carbon black”, zegt Martijn Lopes Cardozo. Carbon black geeft structuur en eigenschappen aan het rubber, zoals slijtvastheid. “Voor één kilo carbon black is 2,5 liter aardolie nodig. Bij de productie komt heel veel CO2 vrij.” Dat moet anders, besloten Cardozo en zijn vijf vennoten, elk topspecialisten in hun vakgebied.
Samen richtten ze Black Bear Carbon op. In zes jaar ontwikkelden zij een proces om carbon black terug te winnen uit autobanden en opnieuw aan de industrie te leveren. Dat bespaart olie en uitstoot. “Inmiddels kunnen wij zes soorten carbon black leveren van dezelfde kwaliteit als die uit olie”, zegt Lopes Cardozo. “Wij zoeken naar processen om meer soorten van die kwaliteit te leveren.”
Winstgevend De eerste Black Bear-fabriek draait inmiddels op het terrein van Kargro in Nederweert. Kargro groep is actief in inzamelen en vernieuwen van vrachtautobanden onder de merknamen UBO en Bandag en verwerkt daarnaast banden in Nederweert. Lintire is het inzamelbedrijf voor personenwagenbanden dat ook bij veel BOVAGbedrijven voorrijdt. “Kargro verwijdert het staal uit de banden”, vertelt Lopes Cardozo. “Ongeveer veertig procent van het rubber dat overblijft kunnen we omzetten in hoogwaardig carbon black. De rest scheiden we in gas en olie. Het gas dekt onze elektriciteitsbehoefte en dan houden we nog ruim over. We opereren dus CO2-negatief. De olie gaat nu nog naar energiecentrales, maar op termijn winnen we daar ook nieuwe producten uit.” Het doel van Black Bear is expliciet om zo circulair mogelijk te opereren. “Ik wilde een
Ons proces is winstgegeven, wij zijn klaar om groot te gaan Martijn Lopes Cardozo, Black Bear Carbon
winstgevend bedrijf voor een betere wereld creëren”, zegt Lopes Cardozo. Black Bear zoekt dan ook naar wereldwijde partnerschappen. “Ons proces is winstgevend. Wij zijn klaar om groot te gaan.”
tweehonderd machines die met allerlei technieken de restanten van de shredder scheiden naar kunststof, metaal, vloeistoffen en noem maar op. Wij zoeken voortdurend naar manieren om die ergens in de industrie opnieuw te gebruiken.”
Statiegeld
Nascheiding
Ook in de autodemontagesector vinden we de circulaire gedachte. Een bekende speler is Automotive Ronald Morien. Twintig jaar geleden kocht Morien een sloperij op in het Friese Wieuwerd, vertelt Marianne Tromp. Sinds de dood van Morien eerder dit jaar leidt zij de dagelijkse operatie, samen met Rudolf de Beer. “Ronald begon helemaal opnieuw, met een eigen visie. Het bedrijf bestaat uit een autodemontagebedrijf, aangesloten bij ARN en STIBA, en een revisiebedrijf, lid van BOVAG. Wij demonteren jonge auto’s die total loss zijn. Alle onderdelen die nog bruikbaar zijn verkopen we. Ook motorblokken en versnellingsbakken, met de kilometerstand en het chassisnummer erbij zodat alles herleidbaar is. Op die onderdelen vragen we statiegeld: we vragen bedrijven ons de kapotte motoren en versnellingsbakken te sturen. Die reviseren wij. Kapotte onderdelen worden gescheiden afgevoerd ter recycling. De gereviseerde delen verkopen we opnieuw met statiegeld. Zo zijn we altijd voorzien van een stroom werk.”
ARN maakt geen winst, aldus De Jong. “Ons model kost geld. De werkelijke waarde wordt eruit gehaald bij het autodemontagebedrijf en bij de shredder. Het koper en aluminium uit het wrak leveren ons aardig wat geld op, maar we moeten geld bijleggen om bijvoorbeeld vezels uit bekleding en matten als brandstof te mogen aanbieden in cementovens. De bijdrage van 45 euro die de importeur int op elke verkochte auto is dan ook broodnodig.” De Jong verwacht echter dat ARN Recycling op termijn overbodig wordt. “Materialen worden schaarser en duurder en er komen nieuwe technieken voor het recyclen van materialen. Daar werken wij hard aan mee. Op den duur zullen het demontagebedrijf en de shredder dusdanig veel materiaal uit de auto halen dat nascheiding niet meer nodig is. Maar er moet nog wel wat gebeuren voor het zo ver is.”
PST-fabriek In het bedrijf werken 52 mensen, waarvan 20 in de revisiewerkplaats. Samen reviseren zij meerdere honderden versnellingsbakken en motoren per jaar. “Onze afnemers zijn veel universele autobedrijven, dealerbedrijven, maar ook leasemaatschappijen op zoek naar kostenbesparing. Wij doen de in- en uitbouw voor hen.” De kale wrakken belanden bij de shredder. En daarmee keren we terug bij Arie de Jong van ARN. “De shredder verkoopt het metaal. Wat overblijft werd gestort of verbrand. Vandaag de dag gaat het echter naar ARN Recycling. Die bedrijft de PST-fabriek, voor post-shredder technologie. In een grote hal staan zo’n
Trots In de mobil iteitsbra nche k r ijg t ci rcu la i r ondernemen dus voet aan de grond. Maar het kan nog veel beter, vindt Marianne Tromp. “Dealers en universelen kiezen vrij snel voor nieuwe producten. Aan revisie en hergebruik wordt niet zo snel gedacht. Natuurlijk is een nieuw onderdeel bestellen makkelijk. Voor dealers zitten er ook omzetregelingen en verplichtingen aan vast. Revisie kampt toch met het stigma van de sloperij. Wij geven echter ijzersterke garantie op onze producten. Revisie is de toekomst, daar ben ik van overtuigd.” Ter Hoeven van Roetz Bikes ziet dat circulair produceren volop in de belangstelling staat. “We worden vaak benaderd door allerlei bedrijven en onderwijsinstellingen die van ons willen leren. Met de juiste prikkels en de juiste persoon aan de top kunnen ook grote bedrijven de ommezwaai gaan maken. In de fietsenbranche zie ik het nog niet, maar
Jan Bessembinders, specialist milieu en veiligheid bij BOVAG: “De circulaire gedachte is dat wat afval is voor de één, een grondstof is voor een ander. Primair ligt de taak om dit mogelijk te maken bij de fabrikanten en afvalverwerkers, BOVAG-leden zitten daar als gebruiker tussenin. Daardoor dringt de vraag zich op wat hun rol kan zijn in de circulaire economie. Hoewel via bijvoorbeeld ARN en de RecyBEM veel materialen verantwoord worden verwerkt, is voor andere afvalstromen in de mobiliteitsbranche nu nog geen circulaire oplossing beschikbaar. Er is nog een wirwar aan wet- en regelgeving en niet zelden ontbreekt een financiële prikkel. De komende jaren wil BOVAG zijn leden helpen om te zoeken naar financieel gezonde bedrijfsprocessen rond deze circulaire gedachte. Toch kunnen BOVAG-leden ook nu al hun steentje bijdragen. Dat begint bij een verantwoorde verwerking, door bijvoorbeeld restproducten aan te bieden bij verwerkingsbedrijven. Maar ook door te kiezen voor gereviseerde onderdelen in plaats van nieuwe.”
ik weet niet waar in de directiekamers over gesproken wordt.” Arie de Jong van ARN is optimistisch gestemd. “In veel Nederlandse branches wordt aan recycling gedaan. Maar op een recyclingpercentage van 97 procent kan niemand bogen. We mogen er trots op zijn dat we dat met elkaar hebben bereikt.” Meer i n for mat ie over de ideeën va n de overheid over circulaire economie vindt u op rijksoverheid.nl. BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016 15
t m o k U ? k o o toch
Dezelfde plaatsen. Dezelfde cafés. Nieuw programma! 14 21 28 12 02
sept. sept. sept. okt. nov.
Hoogeveen Roosendaal Beuningen Alkmaar Hengelo
08 15 30 07 13
nov. nov. nov. dec. dec.
Oss Bunnik Sneek Poortugaal/Rhoon Giethoorn
Het BOVAG Ondernemerscafé draait om de nieuwe klant, om innovatie en om samenwerken. Kom naar het café bij u in de buurt en kom ideeën opdoen. Door mee te praten én te leren van collega’s uit uw eigen regio. Kijk voor meer informatie op: leden.bovag.nl/ondernemerscafe
AANMELDEN
ONDERAAN DE STREEP
Het grootste inkoopcollectief in de mobiliteits branche
Voor
deel Een re ke een au nvoorbeeld voor todea le vestig r met drie ingen: Oude energie rekenin -----------------------------------g € 2 8.196 Energie ,4 4 b e sp a op ma ringsa a t nalyse -----------------------------------€ 0,00 Nieuw e energie r - - - - - - - - ekening € -------19.75 -6 Collec tivite - - - - - - - - - - - - - - ,87 -----i t s vo p e r ja ordee a l - - - - - - - - r € 8.4 -------39,90 -------Dat is e en b e --------s op de energie paring van 3 - - - 0% rekenin g!
Energiedeal Doordat de BOVAG Ledenwinkel energie collectief inkoopt, kunt u als BOVAGlid honderden of zelfs duizenden euro’s per jaar besparen op uw energierekening.
D
e energierekening is vaak een fikse kostenpost. Prettig als u daar flink het mes in kunt zetten. “Wanneer je met een grote groep inkoopt, krijg je meer korting dan in je eentje. Op het gebied van energie valt er zo een hoop te besparen”, volgens Hans Louwers van de BOVAG Ledenwinkel.In een tijdsbestek van vier weken heeft de Ledenwinkel energiebesparingsanalyses uitgevoerd voor 119 BOVAG-ondernemers. “Daaruit bleek dat we samen zo’n 175.884 euro konden besparen, oftewel een gemiddeld voordeel van 1.478
euro per BOVAG-lid. Ondernemers die overstappen, besparen gemiddeld 35 procent op hun energietarief. Dit is zonder twijfel het grootste inkoopcollectief binnen de mobiliteitsbranche. Wie meedoet verdient heel snel de kosten van de BOVAG-contributie terug”, aldus Louwers. Gebruikmaken van de aanbieding is eenvoudig. Stuur een recente (jaar)energienota op naar de BOVAG Ledenwinkel. Dan krijgt u een vrijblijvende energiebesparingsanalyse op maat voor elektriciteit en gas. Meer infor mat ie staat op bovagledenwinkel.nl. BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016 17
JURIDISCHE ZAKEN
GARANTIEZAKEN MEEST VOORKOMEND BIJ BOVAG BEMIDDELING & DE GESCHILLENCOMMISSIE
Vecht het 50 samen maar uit vier branches zijn er aangesloten bij de Geschillencommissie.
In 4 geschillencommissies heeft BOVAG zitting: Auto verhuur, Rijopleidingen, Tweewielers en Voertuigen (inclusief caravan & camper).
Verschil van inzicht over garantie, een technisch probleem of discussie over een reparatie. Als een BOVAG-bedrijf en een klant er samen niet meer uit komen, komen ze meestal terecht bij de Geschillencommissie. “Niemand zit te wachten op een geschil met een klant.”
3 J
leden telt een Geschillencommissie, totaal heeft BOVAG 8 commissieleden afgevaardigd. Per zaak kan de samenstelling van de commissie wisselen.
aarlijks behandelt de Geschillencommissie ruim vierhonderd klachten die betrekking hebben op BOVAG-leden. Veruit de meeste BOVAG-leden krijgen dus nooit met de commissie te maken. Toch heeft het orgaan een belangrijke functie, want het voorkomt dat consumenten en bedrijven een ingewikkelde, langdurige en kostbare gang naar de rechter moeten maken. Gelukkig komt het meestal niet zo ver. Voordat de Geschillencommissie Voertuigen een klacht in behandeling neemt, krijgen ondernemers en klanten altijd eerst het advies om samen tot een oplossing te komen. Uiteindelijk is bij helft van de klachten echt een bindende juridische uitspraak nodig. In het proces daarvóór speelt BOVAG Bemiddeling een belangrijke rol.
Luisteren De voorzitter is altijd een jurist, advocaat of rechter. De consument wordt vertegenwoordigd door een commissielid namens de Consumentenbond, het bedrijf door een commissielid namens BOVAG.
18 BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016
Juriste Simone Diemel van BOVAG Juridische Zaken: “Consumenten bellen BOVAG Bemiddeling regelmatig als ze te maken krijgen met een klacht waar ze zelf niet uitkomen. Wij adviseren onze leden altijd om samen met de klant tot een oplossing te komen, zonder tussenkomst van een derde partij.” Klachten ontstaan nogal eens door misverstanden of onduidelijkheid. “Consumenten kunnen BOVAG Bemiddeling ook bellen voor advies of uitleg. Goed luisteren lost veel problemen op.” Mocht dat niet werken, dan bemiddelen de specialisten van BOVAG tussen het bedrijf en de klant. “Het grote voordeel van BOVAG Bemiddeling
is de laagdrempeligheid”, aldus Diemel. “Telefonisch of schriftelijk advies vragen, is gemakkelijk en snel gedaan, en meestal komt BOVAG Bemiddeling samen met het bedrijf en de klant snel tot een bevredigende oplossing.”
Mondiger Komen het bedrijf en de klant er echt niet uit, dan kan de consument kiezen voor een gang naar de rechter of naar de Geschillencommissie. “Consumenten zijn de laatste jaren mondiger geworden, maar ze hebben niet altijd gelijk”, zegt Peter Scholten, die sinds 2003 namens BOVAG in de Geschillencommissie Voertuigen zit. “Aan de andere kant hebben autobedrijven hun zaken steeds beter op orde. Ze gaan zeer serieus om met klachten en klanttevredenheid. Niemand zit te wachten op een geschil met een klant.” Scholten studeerde Consumentenrecht en is directeur van Scholten Toyota in Nijmegen. Als commissielid heeft hij de meest uiteenlopende klachten en problemen voorbij zien komen. “Dertien jaar geleden gingen geschillen veelal over teruggedraaide tellers en gebroken distributieriemen. Tegenwoordig is er vooral discussie over garantie, nonconformiteit en elektronicastoringen.”
Goed vastleggen Consumenten kunnen bij de Geschillencommissie Voertuigen terecht als ze een voertuig met BOVAG Garantie hebben gekocht. Soms zit daarin de kern van het probleem.
Tekst: Bas Snijder Illustratie: Edith Buenen
Met het uitsluiten van garantie maken bedrijven relatief veel fouten Peter Scholten, lid van de Geschillencommissie
Bijvoorbeeld omdat de ondernemer vindt dat garantie in het koopcontract is uitgesloten, terwijl de klant het tegenovergestelde beweert. “Met het uitsluiten van garantie maken bedrijven relatief veel fouten”, constateert Scholten. “Als een consument bij een BOVAG-bedrijf een auto van 4.500 euro of duurder koopt, heeft hij standaard recht op zes maanden BOVAG Garantie. Verkopen zonder garantie mag, maar alleen als de consument ondubbelzinnig afstand van zijn rechten doet.” De schriftelijke toevoeging ‘voetstoots verkocht’ of ‘verkocht zoals gezien en bereden’ aan het koopcontract is niet duidelijk genoeg. “Daarom is het voor BOVAG-bedrijven verstandig om altijd met het standaard BOVAG-koopcontract te werken. Daarop staat een apart blokje over verkoop zonder garantie. Consumenten moeten daar expliciet voor tekenen. Als een bedrijf dit niet goed vastlegt, kan een klant zich altijd op BOVAG Garantie beroepen. Daar kan de Geschillencommissie niets aan veranderen.”
Non-conformiteit Los van BOVAG Garantie hebben consumenten altijd recht op wettelijke garantie op basis van conformiteit. Conformiteit betekent dat een product redelijkerwijs aan de verwachtingen moet voldoen. Geschillen over dit onderwerp gaan meestal over de vraag of een onderdeel bij een bepaalde leeftijd of kilometerstand wel of niet stuk mag gaan. “De getuige-deskundige beoordeelt dat op
basis van ervaring en de praktijk”, zegt Scholten. “Een krukas mag bij normaal gebruik bijvoorbeeld niet breken bij 100.000 kilometer, maar olieverbruik van 1 liter op 4.000 kilometer kan acceptabel zijn. Dat verschilt per geval.” Soms veroorzaakt een consument een technisch probleem zelf. “Als motorschade ontstaat doordat iemand het onderhoud heeft verwaarloosd, dan ligt dat niet aan het autobedrijf. In zo’n situatie wordt een klacht eigenlijk altijd ongegrond verklaard.”
Emoties In de praktijk wordt de soep niet zo heet gegeten als hij wordt opgediend. De Geschillencommissie Voertuigen streeft volgens Scholten altijd naar mediation tussen de strijdende partijen. “Geschillen gaan heel vaak om een relatief klein bedrag, maar om heel veel emotie. Een klacht wordt pas een geschil als de relatie tussen een bedrijf en een klant verslechtert. Als iedereen zich redelijk opstelt, is dat meestal te voorkomen.” Scholten voegt daar terecht aan toe dat de meeste transacties tussen autobedrijven en consumenten soepel verlopen. “Op de verkoop van één miljoen gebruikte auto’s, bijna een half miljoen nieuwe auto’s en vele honderdduizenden werkplaatsdoorgangen komen jaarlijks slechts vierhonderd klachten bij de Geschillencommissie terecht. En dat aantal daalt, want in 2013 waren het er nog ruim vijfhonderd. Je mag dus gerust stellen dat BOVAG-bedrijven hun werk goed doen.”
Download de BOVAG Koopovereenkomst Veel ondernemers gebruiken de factuur als koop overeenkomst en maken daar aantekeningen op, zoals ‘zonder garantie’ of ‘gekocht zoals gezien en bereden’. Juridisch is dat onvoldoende sterk. Op leden.bovag.nl staan gratis pdf-bestanden van koopovereenkomsten die aan alle juridische eisen voldoen. Zoek op ‘Digitale BOVAG-formulieren’.
BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016 19
GRATIS VOOR SPORTIEVE BOVAG-LEDEN! Bent u sportsponsor? Profileer uw bedrijf en vraag kosteloos veiligheidshesjes en ander promotiemateriaal aan via leden.bovag.nl/sport
SPONSOR VAN SPORTERS ONDERWEG DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG.
STOPPEN OF DOORGAAN?
Verkopen om te gaan genieten BOY HEIJNEN (69) WAS VEERTIG JAAR DEALER. HIJ VERKOCHT ZIJN BEDRIJF AAN MULTIMERK-DEALERHOLDING JANSEN KERRES. “IK HAD HET ME NIET BETER KUNNEN WENSEN.”
Ik had veel moeite met de gedachte te moeten stoppen
Waarom heeft u de zaak verkocht? “Ik was 35 jaar Saab-dealer. De ondergang van het merk ging mij en mijn vrouw Miep erg aan het hart. Gelukkig hadden wij sinds 2010 het Kia-dealerschap. Vanaf 2008 was het geen florissante tijd in de autobranche en ik verloor een aantal vrienden en bekenden. Dat zette me aan het denken. Ik wilde ook eens samen met mijn vrouw gaan genieten na meer dan vijftig jaar werken.” Was er geen opvolging binnen de familie? “Ja en nee. Een van mijn dochters had enkele jaren geleden interesse in overname. Naast grote voordelen heeft een familiebedrijf echter ook valkuilen: het familie-inkomen is ervan afhankelijk. Na lang beraad stelden we vast dat opvolging niet verstandig zou zijn. Voor single point-dealers zoals wij is in de toekomst geen plaats meer.” Hoe is de verkoop verlopen? “Samen met Kia Nederland en mijn zakelijk adviseur zijn we op zoek gegaan naar een overnamekandidaat. Dat is uiteindelijk Jansen Kerres geworden. Ik had er op voorhand wel wat slapeloze nachten van. Ik maakte me zorgen of het typische gevoel van een familiebedrijf dat klanten bij ons ervaren wel zou blijven. Die zorgen waren achteraf voor niets. We hebben hele goede gesprekken gehad met de directie. Ze stonden bijna overal voor open en kwamen ons erg tegemoet in onze wensen. Nieuwe heren, nieuwe wetten, maar de uitstraling en het gevoel zijn behouden gebleven.” Hoe reageerde het personeel? “Ze zagen het wel aankomen, want ik heb meermaals aangegeven dat ik open stond voor een goede partij. We waren een open en eerlijk bedrijf met een hechte onderlinge band. Toch was het een schok. De meesten respecteerden mijn keuze. Gelukkig troffen we ook een kandidaat waar we het volste vertrouwen in hebben. Dan moet je toeslaan. Ik had me niet beter kunnen wensen dan hoe het nu is gegaan.” Kunt u na veertig jaar uw bedrijf wel missen? “Dat is een goeie. Ik had veel moeite met de gedachte te moeten stoppen: ik was elke dag van acht tot zes uur op de zaak, en dacht dat ik vooral het sociale aspect zou missen. Maar toen de handtekening eenmaal stond was voor mij en mijn vrouw het boek gesloten. Ik ben een paar maanden niet op de zaak geweest, en toen ik er weer kwam, deed het me niet zo heel veel meer. Ik heb de knop om kunnen zetten.”
Hulp bij ‘Stoppen of doorgaan?’ Staat u voor een ingrijpende keuze? Download dan de brochure ‘Stoppen of doorgaan?’ of laat een van de BOVAG Dealeradviseurs u helpen. Zij hebben ruime ervaring met bedrijfsovernames, -overdrachten en -beëindigingen en faillissementen. Maar ook de concrete ideeën en acties uit de workshops en het online platform ‘Mijn Toekomst’ kunnen inzicht brengen. Meer info: leden.bovag.nl/ stoppenofdoorgaan, leden.bovag.nl/mijntoekomst of bovagdealeradvies.nl.
BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016 21
BOVAG LEDENVOORDEEL
Verdien uw contributie terug De BOVAG Ledenwinkel is het grootste inkoopcollectief binnen de automotive branche. Iedere dag worden nieuwe scherpe deals gemaakt. Laat dat voordeel niet liggen, want met de BOVAG Ledenwinkel verdient u heel gemakkelijk een deel van uw BOVAG-contributie terug.
Collectief ledenvoordeel voor u
Energie Bespaar heel veel euro’s met het BOVAG Ledenwinkel Energiecollectief. Overstappen is zeer eenvoudig en wordt verzorgd door de Ledenwinkel. Uw besparingen kunnen oplopen tot wel 23% gemiddeld! Vraag geheel vrijblijvend een besparings analyse aan. Kijk op www.bovagledenwinkel.nl en zoek op: energie aanbieding.
TL-Verlichting Door uw TL-lampen te wisselen kunt u direct 50% stroom besparen. U plaatst in uw bestaande armaturen door middel van een adapter, een energiezuinige Philips T5 TL-lamp. Deze is net zo zuinig als LEDverlichting en geeft meer licht. Binnen tien seconden bespaart u al elektriciteit. Kijk op www.bovagledenwinkel.nl en zoek op: tl verlichting.
Sleutelorganisatie BOVAG Ledenwinkel.nl is exclusief distributeur van AHBproducten in Nederland. Daarom krijgt u als BOVAG-lid speciale korting op de AHB-verkoopprijs van producten voor werkplaats, showroom en buitenterrein. Bij deze BOVAGkrant vindt u de brochure Sleutelorganisatie. Kijk voor uw speciale BOVAG-prijzen op www.bovagledenwinkel.nl/ werkplaats/sleutellabels.
Meer ledenvoordeel? Kijk op: www.bovagledenwinkel.nl, bel met (030) 65 95 222 of mail naar info@bovagledenwinkel.nl
Kantoorartikelen BOVAG-leden ontvangen een fikse korting op kantoorartikelen van Lyreco. Dat geldt voor het gehele assortiment, waaronder papier, ordners, schrijfwaren, toners en inkjets, facilitaire producten en meubilair. Daarnaast kunt u met uw eigen contactpersoon van Lyreco speciale prijzen overeenkomen voor specifieke producten die u regelmatig bestelt. Kijk op www.bovagledenwinkel.nl onder het tabblad kantoor.
Vergaderen bij BOVAG Van kleine besloten bijeenkomsten tot grote presentaties of congressen. Iedereen is welkom om te vergaderen in het BOVAGhuis in Bunnik. Centraal in Nederland Zalen voor 4 tot 250 personen Gezonde, verse en ambachtelijke maaltijden uit de BOVAGkeuken Ruim atrium biedt ruimte voor uw event of afterparty Ruime, eigen parkeergelegenheid
22 BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016
ieuwsgierig? Doe de virtuele N tour door het BOVAGhuis op www.bovag.nl/vergaderen. Daar vindt u ook informatie over zalen, catering en tarieven. Reserveren kan via de site, maar ook via (030) 65 95 212 of vergaderen@bovag.nl.
BOVAG Ledenadvies Voor advies over cao en personeel, juridische zaken, arbo en veiligheid, milieuzaken en fiscale zaken kunt u terecht op: leden.bovag.nl/ advies-vragen. Staat uw vraag er niet bij, bel dan met BOVAG Ledenadvies (030) 65 95 300.
SERVICES Afdelingen en sites
BOVAG online BOVAG Ledenportaal leden.bovag.nl Laatste branchenieuws, achter grondinformatie in dossiers, praktische tools en hulpmiddelen.
BOVAGkrant www.BOVAGkrant.nl Alle branche-edities online teruglezen, plus informatie voor adverteerders.
BOVAGhuis www.bovaghuis.nl Samenwerken en kennisdelen met andere BOVAG-leden. BOVAG.nl www.bovag.nl Informatie voor consumenten, inclusief zoekmachine waarin alle BOVAG-leden terug te vinden zijn.
BOVAG VERHUUR- EN DEELAUTOBEDRIJVEN Uw aanspreekpunt Anton Pluim Branchemanager E antonpluim@bovag.nl T (030) 659 53 55
Afdelingsbestuur BOVAG Verhuur- en Deelautobedrijven Wim Slagter (voorzitter) E slagter@euromobil.nl T 033 245 50 60 Arjan Bultman (penningmeester) E arjan@bultman.nl T 055 521 48 88 Rob Baas E rob@wego.nl T 020 705 51 87
Het BOVAG-verenigingsbestuur
BOVAG-partners BOVAG Ledenwinkel T (030) 659 52 22 Bovemij Verzekeringen T (024) 366 66 66 Innovam groep T (030) 608 77 22 Bovemij Financiële Diensten T (024) 366 55 66 RDC T (020) 549 71 71 ViaNorm T (030) 608 79 70
BOVAG-sites leden.bovag.nl www.bovag.nl www.bovagledenwinkel.nl www.bovaghuis.nl www.bovagkrant.nl
Wilfred van Empel E info@flexcarrent.nl T 013 543 66 88
Bertho Eckhardt algemeen voorzitter berthoeckhardt@bovag.nl
Derk de Haas bestuurslid verenigingsbestuur@bovag.nl
George Seitzinger penningmeester verenigingsbestuur@bovag.nl
Peter Niesink algemeen directeur BOVAG peterniesink@bovag.nl
Peter de Rooy bestuurslid verenigingsbestuur@bovag.nl
Bart de Vries directeur BOVAG bartdevries@bovag.nl
Ronald Meijers E ronald@nedcars.nl T 020 688 10 15 Martijn Hanekroot E m.hanekroot@europcar.nl T 070 381 18 92
Timon Rutten bestuurslid verenigingsbestuur@bovag.nl
BOVAG Hofleveranciers De BOVAG Hofleveranciers zijn speciaal door BOVAG geselecteerde dienstverleners, die, eventueel na bemiddeling door BOVAG Ledenadvies, BOVAG-leden kunnen helpen bij het ondernemen. Met hen zijn speciale tarieven en voorwaarden afgesproken.
Alfa Dealer Accountants Service Van Siburgstraat 2-4 3863 HW Nijkerk T: (088) 253 32 01 E: nijkerk@alfa.nl I: www.alfa.nl
ArboNed B.V. Zwarte Woud 10 3524 SJ Utrecht T: (030) 299 62 99 E: info@arboned.nl I: www.arboned.nl
Colofon Graydon Nederland BV Hullenbergweg 250 1101 BV Amsterdam ZO T: (020) 567 97 50 E: verkoop@graydon.nl I: www.graydon.nl/bovag
Consolid – HR Garage Radarweg 511-513 1043 NZ Amsterdam T: (020) 586 11 06 E: info@hr-garage.nl I: www.hr-garage.nl
GGN Stationsplein 50 5211 AP Den Bosch T: (088) 311 61 61 E: info@ggn.nl I: www.ggn.nl
MKB Adviseurs/Flynth Bezuidenhoutseweg 12 Malietoren (18e verdieping) Den Haag T: (070)349 06 50 E: info@mkbadviseurs.nl I: www.mkbadviseurs.nl en www.flynth.nl
DEMAC Acountans/ Consultants Bellweg 2a 4104 BJ Culemborg T: (0345) 53 20 10 E: info@demac.nl I: www.demac.nl
25 november 2016, jaargang 24, nr. 11. De BOVAGkrant is het officiële leden magazine van BOVAG en verschijnt 12 keer per jaar. UITGEVER BOVAG, Kosterijland 15, 3981 AJ Bunnik. Postbus 1100, 3980 DC Bunnik Tel.: (030) 65 95 211. I: www.bovagkrant.nl. HOOFDREDACTIE Elvira Spoelstra. E: elviraspoelstra@bovag.nl. REDACTIE Julia Hamel, Linda in ’t Hout, Selita Oosterveld E: redactie@bovag.nl TRAFFIC Carolien van Rheenen. E: traffic@bovagkrant.nl. PROJECTBEGELEIDING & VORMGEVING ZB Communicatie & Media; Ritchard Kelliher ADVERTENTIES Vakmedianet; Informatie over verschijningsdata, plaatsing en tarieven van advertenties op www. bovagkrant.nl. Mail: sales@bovagkrant.nl DRUK Drukkerij Zalsman, Zwolle. ABONNEMENTEN Opgave, adres wijzigingen en vragen: Abonnementenland, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest. Tel. (0900) 22 65 263. E: klantenservice@aboland.nl. I: www.aboland.nl. Abonnementsprijs:
€ 110,00 per jaar excl. BTW. (Losse nummers op aanvraag.) BOVAGKRANT niet ontvangen? Mail naar traffic@bovagkrant.nl. MEDEWERKERS AAN DEZE UITGAVE Gideon van Aartsen, Peter Arno Broer, Edith Buenen, Rianne van den Heuvel, Tom Huyskens, Sjoerd van der Linden, Mark Litjens, Marco Slot, Bas Snijder, Mike Tekst & Beeld, Ingmar Timmer, Paul de Waal, Adobe Stock, BOVAG-archief. De redactie van BOVAG is bij de samen stelling van deze uitgave zorgvuldig te werk gegaan. Ondanks dat kan het toch mogelijk zijn dat gepubliceerde informatie onvolledig of onjuist is. BOVAG stelt het op prijs om daarvan op de hoogte te worden gesteld. Hergebruik van artikelen uit de BOVAGkrant is toegestaan, mits BOVAG daarvoor vooraf toestemming heeft gegeven. Op sommige artikelen en beelden rust copyright. BOVAG kan (tenzij sprake is van opzet en/of grove schuld van BOVAG of haar medewerkers) geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het (her)gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie.
BOVAGkrant NUMMER 11 / NOVEMBER 2016 23
Voordeel op uw zorgverzekering met de BOVAG Zorgpolis
De BOVAG Zorgpolis is speciaal samengesteld voor alle medewerkers in de mobiliteitsbranche. Alle gezinsleden profiteren van korting op de premie en van een uitstekende dekking. Deze collectieve zorgverzekering is ondergebracht bij Zilveren Kruis, OHRA en De Friesland. Heeft u al een zorgverzekering bij ĂŠĂŠn van onze zorgverzekeraars, maar maakt u nog geen gebruik van de extra korting op de premie? Regel dan direct extra korting op uw premie via www.bovagzorgpolis.nl.
De belangrijkste voordelen op een rijtje: Korting op de basisverzekering en aanvullende verzekeringen Collectieve voordelen zoals extra fysiotherapie en een gratis health check Mogelijkheid om het eigen risico gespreid te betalen Gegarandeerde acceptatie Wij zeggen uw huidige zorgverzekering op als u zich voor 1 januari 2017 aanmeldt.
Bereken uw premie op www.bovagzorgpolis.nl of bel (088) 121 0201