BOVAGkrant 2-17-4 editie Autodealers en Schadeherstelbedrijven by BOVAG

nummer 4 / april 2017

krant

ADE/SHB

ALLES VOOR EEN BETERE KILOMETER.

in dit nummer:

Cosmetisch of complex

Staan schadeherstellers wel voor een keuze? pagina 10

Met stip op 1 BMW/MINI wint de RODI 2016 pagina 18

100% onderhouden

Nieuw label voor gebruikte autoâ&#x20AC;&#x2122;s pagina 20

Te veel specialisatie werkt niet Evert Jan Stegge, algemeen directeur Autoschadehuis

miljoen autobanden AchtAcht miljoen oudeoude autobanden inzamelen per jaar... inzamelen per jaar... zijn allegebruikte ingeleverde gebruikte personenwagenbanden …dat zijn alle…dat ingeleverde personenwagenbanden in Nederlandin Nederland is gelijk van aan 400 de oppervlakte van 400 voetbalvelden …dat is gelijk aan de…dat oppervlakte voetbalvelden

…op milieuverantwoorde …op milieuverantwoorde wijze verwerkt wijze verwerkt …dit levert 32 miljoen kilo hoogwaardige grondstoffen …dit levert 32 miljoen kilo hoogwaardige grondstoffen …dit betekent bijna 60.000 ton minder CO2-uitstoot …dit betekent bijna 60.000 ton minder CO2-uitstoot daarmee besparen we CO2 gelijk aan de emissie van …daarmee besparen we CO2 gelijk aan de emissie…van 400 miljoen autokilometers (10.000 keer de aardbol 400 miljoen autokilometers (10.000 keer de aardbol rond) of de aanplant van 400.000 nieuwe bomenrond) of de aanplant van 400.000 nieuwe bomen

RecyBEM wenst u fijne feestdagen en een voorspoedig ‘Oud voor Nieuw’ in 2017. Inzamelen Inzamelenoude oude banden. banden. Voor Voor een een schoner schoner milieu. milieu. Alle gebruikte autobanden worden in Nederland Alle gebruikte autobanden worden in Nederland door RecyBEM ingezameld ingezamelden en op op een een milieuverantwoorde milieuverantwoorde wijze wijze verwerkt. RecyBEM is een initiatief van van uw uw bandenleverancier. bandenleverancier. Het RecyBEM-systeem is door door het het ministerie ministerie van van I&M I&M algemeen verbindend verklaard verklaard (AVV). (AVV). Hierdoor Hierdoor heeft heeft RecyBEM kracht van wet.

www.bandenmilieu.nl www.bandenmilieu.nl

Oude banden, nieuw leven.

VOORAF

VOORWOORD

Nu kan ’t! Als ondernemer hoef ik u niet uit te leggen wat investeren is. In de politiek hebben ze daar soms zo hun eigen gedachten over. Ik zeg dat omdat Nederland voor het eerst in jaren een fors begrotingsoverschot heeft. Dat betekent dat de BV Nederland kan investeren. Geld stoppen dus, in zaken die structureel rendement opleveren. Denk bijvoorbeeld aan het goedkoper maken van arbeid. Dat is een mes dat aan vele kanten snijdt. Nu kan ’t. Denk ook aan het verlagen van de lasten voor burgers. Als we nu niks doen, gaan de lasten richting 2021 nog eens met zeven miljard omhoog. Maak de boel eenvoudiger en verlaag de belastingen. Nu kan ’t. Wat we ook snel kunnen oplossen zijn de problemen rond de Wet Werk en Zekerheid, de bij mkb'ers zwaar knellende loondoorbetaling bij ziekte en de zzp-wetgeving. Zodat ondernemers weer mensen durven aan te nemen en als opdrachtgever weer durven te contracteren. Nu kan ’t. En natuurlijk moeten we als een speer de grootste knelpunten op de weg en in het OV oplossen. En via een mobiliteitsakkoord ook voor de middellange en langere termijn zorgeloze mobiliteit garanderen. Dat kan alleen als we stoppen met door een koker naar óf de auto, óf de trein, óf de binnenvaart te kijken. Tijd voor overheid en politiek om het voorbeeld van de sector te volgen en wanden weg te slaan tussen de ministeries, praatclubs en commissies. Want nu kan ’t.

Bertho Eckhardt, algemeen voorzitter BOVAG

INHOUD

Complex of cosmetisch?

Er reizen vraagtekens in de hoofden van de schadeherstellers. Moeten ze wel of niet specialiseren in complexe of cosmetische schades? Tijdens het BOVAG Schadeseminar in maart zochten leden en verzekeraars samen naar een antwoord.

8 Evert Jan Stegge Evert Jan Stegge van Autoschadehuis ziet veel kansen voor schadeherstellers met een dealerrelatie.

04 KORT Berichten van BOVAG, ideeën voor innovatie, gehoord in de branche en daarbuiten.

06 BOVEMIJ Een aandeel in Bovemij levert al snel wat op.

15 FEITEN & CIJFERS De stemming in de branche stijgt. Zo blijkt uit de BOVAG Conjunctuurpeiling.

18 MET STIP OP 1 BMW/MINI wint de RODI 2016.

22 PRAKTISCHE TIPS Vakantiekrachten: wat mag wel en niet?

25 LEERMEESTER & LEERLING

Zeepkisten bouwen

Rob van der Steen en Yuri Berghuis van Audi Centrum Amsterdam wonnen samen de Verkiezing Leermeester van het Jaar.

BOVAG is officieel servicepartner van de Red Bull Zeepkistenrace in Valkenburg dit jaar. BOVAG-leden kunnen ook meedoen.

Volgens het boekje

27 DENK VOORUIT. DENK DIGITAAL. Een offline sneakpreview van het BOVAG-programma voor online marketing en sales.

30 LEDENVOORDEEL

Een auto die volgens het boekje is onderhouden, komt met betere kansen op de occasionmarkt. Het nieuwe label ‘100% onderhouden’ helpt een handje. BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 3

KORT WERKGEVERSZAKEN GEHOORD IN DE BRANCHE

De keuze voor investeren in spoor of asfalt is eigenlijk niet meer interessant. Mensen willen van A naar B. (...) Dus we moeten niet teveel in hokjes denken Minister Melanie Schultz in het AD over haar wens om een vervoerswet te maken die klaar voor alle innovatieve plannen.

LEDENADVIES

Non-conformiteit: hoe zit het ook alweer?

Vakbond overhandigt petitie Vakbond FNV heeft tijdens een BOVAG Ondernemerscafé in Apeldoorn een petitie aangeboden namens monteurs. Daarin gaven zij aan 'op' te zijn. De petitie, die 3.500 handtekeningen telt, richt zich op een jaarlijkse keuze inzake ADV of vrije dagen, overuren vergoeden in geld of vrije tijd en 's zaterdags werken op vrijwillige basis. Alle drie de punten echter zijn in de recent met onder meer FNV afgesloten cao geregeld. BOVAG

is verbaasd en vindt het ongepast dat FNV nu probeert buiten de cao om met individuele werkgevers afspraken te maken. Zowel werkgevers als werknemers zijn gebaat bij arbeidsrust. Daar sluit je een cao voor af. BOVAG is inmiddels in gesprek met FNV over de petitie en probeert in het kielzog daarvan ook goede afspraken te maken over de soms verstorende bezoeken van de FNVmedewerkers aan BOVAG-bedrijven.

BOVAG LEDENVOORDEEL

Daarbij krijgt u beschikking over de BOVAG-schadeherstelkleding. Reiniging en reparatie van kleding is onderdeel van de service. Zo kunt u uw tijd besteden aan waar u goed in bent: schadeherstel. 4 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017

1 Leg afspraken goed vast op de koopovereenkomst. 2 Verkoop met BOVAG Garantie: dat schept duidelijkheid en de mogelijkheid om via BOVAG te bemiddelen als er toch problemen ontstaan. 3 Manage de verwachtingen van de klant: goede en eerlijke informatie is goud waard.

4 Houd rekening met het verschil tussen zakelijke en particuliere klanten: bij zakelijke klanten is nonconformiteit wel uit te sluiten, bij particulieren niet. 5 Let op de termijn in verband met de bewijslast. 6 Vraag wanneer het gebrek is ontdekt. Het gebrek moet binnen twee maanden na de ontdekking gemeld zijn. 7 Laat de klant langskomen. 8 Probeer het zelf op te lossen. 9 Verhaal uw schade op de leverancier of fabrikant. 10 Win advies in. bijvoorbeeld bij BOVAG Ledenadvies.

 Lees het uitgebreide artikel via leden.bovag.nl.

Agenda

Bedrijfskleding in één keer geregeld ia BOVAG Ledenvoordeel kunt u extra voordelig gebruik maken van de full-service kledingverzorging van Vendrig.

en klant komt bij de ondernemer terug met het product dat hij kocht en doet een beroep op nonconformiteit. Hoe voorkomt u zulke claims en hoe handelt u ze zorgvuldig en professioneel af? BOVAG geeft u hierover tien tips.

Voordelen van full-service kledingverzorging:  Geen investering in aanschaf van bedrijfskleding A ltijd voldoende schone kleding op voorraad G een gedoe als er iets kapot gaat G een financiële verassingen V ia BOVAG Ledenvoordeel extra voordelig

 Kijk voor meer informatie op bovagledenwinkel.nl.

Mei  2 mei: Ondernemerscafé (Venlo)  9 mei: Bijeenkomst 'Denk vooruit. Denk digitaal.' (Bunnik)  10 mei: Ondernemerscafé (Eindhoven)  16 mei: Ondernemerscafé (Goes)  30 mei: Ondernemerscafé (Rotterdam)

Juni  6 juni: Ondernemerscafé (Bunnik)

 Kijk op leden.bovag.nl/ agenda voor meer events.

KORT VAN DE VOORZIT TERS

FORMULIEREN

Verbeterpunten

e RODI bestaat dertig jaar. Ons jaarlijkse onderzoek waarin we de relatie tussen dealer en importeur meten is uitgegroeid tot een instituut in de branche.

Fabrikanten kijken ieder jaar weer uit naar hun ranking. De respons was dit jaar ongekend hoog; maar liefst 52 procent van de dealers vulde de vragenlijst in. Dat tekent het belang van het onderzoek. Vooral nu zonder uitzondering alle dealernetwerken flink worden opgeschud, is het belangrijk dat dealers hun stem laten horen, zodat BOVAG en de dealerverenigingen aan de slag kunnen met concrete verbeterpunten richting de importeurs. Zo blijkt dat de dealerstandards nog altijd als te strikt en hoog worden ervaren. Zeker nu de consument zich vooral online oriënteert en de fabrikant zich zelf steeds vaker als retailer presenteert, mag je verwachten dat er in dealercontracten soepeler afspraken gemaakt worden over zaken als CI. Of, als een soepeler beleid niet tot de mogelijkheden behoort, dat een fabrikant dan ten minste bij de financiering ervan ondersteunt. Enfin, voor BOVAG is er nog genoeg te doen. Dankzij de RODI weten we waar onze focus moet liggen.

Gebruik de nieuwe BOVAG-voorwaarden

Bert de Kroon, voorzitter BOVAG Autodealers

BOVAG heeft de algemene voorwaarden herzien. Ze zijn opgeschreven in begrijpelijke taal, goed voor ondernemer én consument en de voorwaarden voldoen aan de meest actuele wetgeving. Er is naast een drukbestand ook een digitaal invulbare pdf beschikbaar. Wilt u de documenten liever

Goede start

BIJEENKOMST

egin maart zaten meer dan 250 professionals bij elkaar in het BOVAGhuis voor ons allereerste schadeseminar, van dealers tot importeurs en van schadeherstellers tot verzekeraars. De bijeenkomst was daarmee officieel ‘uitverkocht’. Sterker nog: enkele dagen nadat de aankondiging werd gedaan, zat de zaal al praktisch vol. De timing voor het thema had ook niet beter gekund. ‘Complex of cosmetisch, een duivels dilemma’ staat bij iedereen in deze branche helder op het netvlies nadat Schadegarant volgens sommigen de knuppel in het hoenderhok wierp. Tijdens het seminar kreeg Frank van Donk alle ruimte om hun overwegingen toe te lichten en daar was het ons ook vooral om te doen: relevante branchepartijen bij elkaar brengen en het gesprek aan laten gaan over actuele zaken. Het staat buiten kijf dat een keuze tussen cosmetisch en complex zeer lastig te maken is. Maar wel noodzakelijk. Ik constateer dat er veel onduidelijkheid heerst, maar daardoor ontwikkelen we ook nieuwe inzichten en dat is nou precies waar BOVAG de Nederlandse schadeherstelbedrijven bij wil helpen. Volgens mij hebben daar in elk geval een goede start mee gemaakt. Toine Beljaars, voorzitter BOVAG Schadeherstelbedrijven

op papier? De blokken komen binnenkort beschikbaar via BOVAG Ledenvoordeel.

 U kunt de voorwaarden downloaden op leden.bovag.nl (zoekwoord 'nieuwe voorwaarden'). Consumenten kunnen de voorwaarden vinden op bovag.nl/garantie.

Personeel onderwerp van gesprek

edewerkers: hoe neemt u ze mee in tijden van verandering? En hoe zorgt u dat hun bijdrage waardevol is en iedereen gemotiveerd blijft? Deze vragen staan centraal tijdens de ondernemerscafés die weer van start zijn gegaan. Maatschappij, technologie en consumentengedrag veranderen in hoog tempo en het is het voor een BOVAGbedrijf belangrijk om mee te bewegen, zodat het bestaansrecht houdt. Essentieel daarbij is dat het personeel dat ook doet. Maar hoe zet u medewerkers zo in dat ze waarde toevoegen aan uw bedrijf, nu én in de toekomst? Open discussie met de cafébezoekers wordt afgewisseld met feedback en praktische informatie van de loopbaancoaches en andere deskundigen van BOVAG. Het ondernemerscafé is naast leerzaam ook een leuke gelegenheid om collega-ondernemers van binnen én buiten uw branche te spreken.

Data & locaties De BOVAG Ondernemerscafés worden door heel Nederland georganiseerd, ook bij u in de regio. De cafés starten om 18.15 uur met soep en broodjes. Om 19.00 uur start het programma, dat rond 21.00 uur wordt afgesloten met een borrel. Op de volgende data bent u van harte welkom:  2 mei: Venlo  10 mei: Eindhoven  16 mei: Goes  30 mei: Rotterdam  6 juni: Bunnik  13 juni: Amsterdam

 Kijk voor meer informatie op leden.bovag.nl/ondernemerscafe. BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 5

BOVEMIJ Bovemij in cijfers

17,5

De winst van Bovemij is in 2016 17,5 miljoen euro, 2 miljoen meer dan 2015.

De netto schadelast is ondanks de historische storm- en brandschades met 67,9% lager dan in 2015 (69,5%). Dit is een positieve ontwikkeling ten opzichte van de stijgende trend die zich in 2012 inzette.

€22,-

De waarde van een Bovemij-certificaat wordt jaarlijks op de aandeelhoudersvergadering vastgesteld. In 2016 was de waarde € 22,— per certificaat. Bij de eerste uitgifte van de aandelen in 2010 was dit nog maar € 16, —, een waardevermeerdering van 37,5 %! Het dividend per aandeel over 2016 is 0,39 per certificaat. In totaal wordt er over het jaar 2016 3,6 miljoen euro aan dividend uitgekeerd.

In 2016 is er in totaal bijna 32 miljoen euro aan provisie teruggestroomd naar de branche en 67,3 miljoen euro aan schade-uitkeringen.

Private Lease aanbieder Helder heeft inmiddels gemiddeld 60 nieuwe klanten per maand. Maar liefst 100% van deze klanten geeft aan tevreden te zijn over de dienstverlening.

Bovemij-dochter ENRA heeft ruim 845.000 fietsconsumenten verzekerd. Daarmee zijn ze marktleider in het segment fietsverzekeringen.

6 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017

17,5 miljoen winst Al ruim vijftig jaar is Bovemij dé verzekeraar en financieel dienstverlener van de mobiliteitsbranche. Opgericht vóór de leden van BOVAG en dóór leden van BOVAG. De jaarcijfers laten zien dat het bedrijf groeit en bloeit, en daar profiteert de hele branche van.

e jaarcijfers van Bovemij liegen er niet om. Het gaat goed met het bedrijf. In 2016 maakt het bedrijf 17,5 miljoen euro winst. Winst die via dividend terug de branche in gaat (zie ook artikel op pagina 7). De branche profiteert niet alleen daardoor: “Het afgelopen jaar hebben we de twee grootste schadeuitkeringen uit onze geschiedenis gedaan,” zegt Coen Post, lid van het raad van bestuur van Bovemij. “Een BOVAG-lid verloor zijn hele bedrijf aan brand, gelukkig was hij goed verzekerd en kan hij zijn bedrijf nu weer opbouwen. De andere schadepost was de enorme hagelbui van 23 juni vorig jaar in de regio Eindhoven. Natuurlijk drukt zo'n schade onze balans, maar diverse auto- en schadebedrijven hebben maandenlang volle werkplaatsen gehad en dat

is alleen maar goed voor de branche.” Bovemij stelt zich ook op als partner van BOVAG-leden. Post: “Onze financieringsmaatschappij groeit erg hard. Daarmee financieren we de leasevloot van BOVAG-leden en verzorgen wij de back-office. BOVAG-leden kunnen daardoor doen waar ze goed in zijn: verkoop en onderhoud van auto’s. Door de leaseconstructie zijn de autobedrijven bovendien verzekerd van een langdurige klantrelatie. In 2015 financierden we een wagenpark ter waarde van 85 miljoen euro via veertig bedrijven. In 2016 is dat bedrag gegroeid naar 127 miljoen euro via zestig deelnemende bedrijven.”

Data- en internetactiviteiten De enorme ontwikkelingen op het gebied van digitalisering en het veranderd consumentengedrag op het gebied van mobiliteit zijn belangrijk voor BOVAG-leden en dus ook voor Bovemij. “Een goede inrichting op het gebied van data en internet is essentieel. Vandaar dat wij de data- en internetactiviteiten eind 2016 fors hebben verstevigd met de overname van RDC. In 2016 hebben wij 69% van de aandelen overgenomen van BOVAG.” Ook Helder draagt bij aan de koers van Bovemij om meer grip te krijgen op de digitalisering: “Helder is een experiment waarbij we vraag en aanbod op gebied van mobiliteit met elkaar willen verbinden. Dat doen we met een leaseproduct waarbij de consument een gebruikte auto bij een BOVAG-autobedrijf kan leasen.”

BOVEMIJ Het totaal rendement is sinds de introductie 61,5%

(Aan) delen in de winst Tot 2010 was BOVAG de enige aandeelhouder van Bovemij. Nu zijn er naast BOVAG nog 278 aandeelhouders die samen 17,56% van Bovemij bezitten. Die zijn allemaal BOVAG-lid of gelieerd aan een BOVAG-bedrijf. De verzekeraar en financieel dienstverlener boekt jaar na jaar mooie cijfers. BOVAG-leden die willen investeren kunnen zelf ook aandeelhouder worden.

“

igenlijk zijn alle BOVAG-leden indirect al aandeelhouder van Bovemij. Want BOVAG is van de leden, en Bovemij is voor zo’n 83 procent eigendom van BOVAG. Gaat het goed met ons, dan kunnen we meer dividend uitkeren aan onze aandeelhouders. Van dat geld kan BOVAG de leden nog beter van dienst zijn,” zegt Coen Post, lid van de Raad van Bestuur. “Leden die ook direct aandelen van Bovemij bezitten profiteren dubbel. Zij krijgen jaarlijks zelf ook een mooie dividenduitkering. Wij halen ook

ons voordeel uit de aandeelhouders. Door hun betrokkenheid bij Bovemij zijn het echte partners en ambassadeurs van ons geworden.” Waarom ondernemers zouden moeten overwegen om Bovemij-certificaten aan te schaffen? Coen Post weet het antwoord wel: “Omdat het totaalrendement in 2016 sinds de introductie in 2010 al 61,5% was! De waarde van het Bovemij-certificaat is met 37,5% gestegen. Daarnaast hebben we dividend uitgekeerd; sinds 2010 levert dat een cumulatief dividendrendement op van 24%.”

Zo wordt u aandeelhouder van Bovemij

Maak een account aan bij NPEX via npex.nl. Verifieer uw gegevens met een kopie van uw ID en een transactie van een cent van uw bankrekening. U heeft nu toegang tot de openbare markt van NPEX.

2 3 4 5

Vraag bij STAK toegang aan tot de aandelenmarkt van Bovemij. Indien zij verifiëren dat u BOVAG-lid bent, geven zij dit door aan NPEX. Maak via uw bankrekening een investeringsbedrag over naar uw NPEX-rekening. Via het veilingsysteem op npex.nl kunt u iedere donderdag handelen in Bovemij-aandelen.

Jaarlijks wordt er dividend uitgekeerd aan de aandeelhouders.

BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 7

PORTRET VAN EEN DIRECTEUR

8 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017

Tekst: Mark Litjens Fotografie: Peter Arno Broer

Elke vestiging moet minimaal één merkerkenning hebben

Specialisatie als oplossing Na een lange carrière in de olie-industrie en een dienstverband bij de Stern Groep, waar hij onder andere leiding gaf aan de schadehersteltak, besloot Evert Jan Stagge over te stappen naar Autoschadehuis. Daar loodst hij nu zijn negen schadevestigingen door de nieuwe dynamiek tussen verzekeraars, fabrikanten en klanten.

“

oen ik hier begon, viel mij op dat er voor schadeherstellers met een sterke dealerrelatie volop kansen lagen als gevolg van de toenemende complexiteit binnen het schadeherstel. Ik zag een nieuwe stroom ontstaan, vooral door de verzekeraars die veel meer merkspecifiek grotere schades gaan sturen. Maar ook de autofabrikanten zijn steeds nadrukkelijker rechtstreeks aanwezig. Connectiviteit gaat een belangrijke rol spelen, net zoals de veranderende aansprakelijkheid. Deze komt meer bij de fabrikant zelf te liggen. Daarom willen ze meer grip op de waardeketen die de productaansprakelijkheid moet borgen.”

Krappe arbeidsmarkt “Binnen Autoschadehuis kunnen medewerkers zich ontwikkelen richting technische complexe en merkspecifieke schades, maar ook op het gebied van allround kleine parkeerschades. Zie het als een emmer met grote stenen: tussen die stenen zit een hoop lucht. Dit vullen wij op met kleine stenen. Dat levert een divers palet aan opdrachten op. Natuurlijk vraagt dit heel wat van je mensen, daarom stoppen we veel energie in opleiding. Daarnaast moet je de juiste mensen zien aan te trekken. Dit is momenteel een groter probleem dan de orderportefeuille vol krijgen. We hebben een krappe arbeidsmarkt, dus je moet als werkgever

vooral interessant zijn om de juiste mensen te kunnen werven. Dat interessante zit hem ook in onze benadering van de markt. Wij hebben negen vestigingen in het land en ik vind dat elke vestiging minimaal één merkerkenning moet hebben, maximaal twee of drie. Daarmee stijg je uit boven de gemiddelde schadehersteller. Wat een extra pluspunt is om personeel te vinden: wij bieden kansen aan mensen die zich graag in een bepaald merk willen specialiseren. Daarnaast wil ik op elke vestiging een ondernemerstype als manager hebben. Ze krijgen veel vrijheid om een eigen invulling te geven aan de regionale marketing en goed te luisteren naar wat de regio vraagt. Te veel centralisatie werkt niet. Bovendien kunnen we elkaar helpen wanneer we merkspecifiek te werk moeten gaan en er een auto binnenkomt waarvoor een andere vestiging de accreditatie heeft. Gezien de krappe marges binnen schadeherstel is specialisatie een oplossing. Vandaar dat vestigingen van ons bij elkaar in de buurt zitten. Alleen Bemmel ligt een beetje uit de richting. Daar in de buurt een tweede vestiging openen staat daarom hoog op het prioriteitenlijstje.”

Service bieden “Dat een auto dan misschien van Gouda naar Leiden moet, omdat in Leiden de noodzakelijke specifieke merkkennis aanwezig is, dat is iets wat wij intern regelen.

Dat hoort bij onze service, net zoals de tijd nemen voor het op een menselijke, begripvolle manier opvangen van een klant met schade. Die wil vaak even zijn verhaal vertellen en dat willen wij graag goed begeleiden. Service bieden binnen de huidige marges is niet gemakkelijk, maar dankzij onze schaalgrootte kunnen wij meer. Dat er, op termijn, minder schades gaan ontstaan als gevolg van elektronische veiligheidssystemen lijkt onvermijdelijk. Maar aan de andere kant levert het weer andere schades op. De markt blijft continu in beweging. Mensen nemen onbewust iets vaker meer risico omdat ze veel vertrouwen in de moderne auto hebben. Daarbij, extreem weer en toenemende afleiding in de auto door bijvoorbeeld smartphones leiden eveneens tot meer schades.”

Merkerkenningen “Importeurs vragen zich steeds vaker af of ze wel zo’n groot schadenetwerk nodig hebben. De vraag is echter of de universeel efficiënt uit de voeten kan met de sterk toenemende technische complexiteit. Vandaar dat wij die merkerkenningen willen hebben. Immers, verzekeraars focussen sterk op klanttevredenheid. Ze staan open voor het marketingverhaal. Daarin spelen wij nu al een rol, dankzij de opvang, ontzorging en het informeren van de klant zodat die uiteindelijk tevreden het pand verlaat.” BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 9

MANAGEMENT & BELEID

Onduidelijkheid over de definities vertroebelt de discussie KIEZEN VOOR COSMETISCH, COMPLEX OF TOCH ALLEBEI?

Geen duivels dilemma Cosmetisch en complex schadeherstel, tariefdifferentiatie, specialiseren of niet specialiseren: tijdens het eerste, zeer druk bezochte, BOVAG Schadeseminar in maart zorgden deze actuele onderwerpen voor een levendige discussie.

10 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017

an schadeherstelketens, schadeherstelbedrijven en verzekeringsmaatschappijen tot importeurs, dealergroepen en autobedrijven, iedereen die met schadeherstel te maken heeft, is aanwezig bij het eerste BOVAG Schadeseminar. Tijdens de bijeenkomst van BOVAG Schadeherstel praten vijf branchespecialisten over het thema ‘complex of cosmetisch schadeherstel, een duivels dilemma’. Frank van Donk van Stichting Schadegarant en Cees Klaassen van schadeherstelketen ASN Groep trappen af met hun visie op de marktontwikkelingen. Volgens Van Donk staat de volledige keten onder druk en dwingt dat iedereen, van verzekeringsmaatschappij tot schadeherstelbedrijf, om zich aan de veranderende omstandigheden aan te passen. De keuze tussen cosmetisch en complex schadeherstel ziet hij als een kans voor de branche. “Door nieuwe voertuigen, nieuwe materialen en nieuwe technieken is het noodzakelijk dat bedrijven specialiseren. Ondernemers moeten zich op hun eigen kracht richten en doen waar ze goed in zijn. Wie zich het beste aanpast, blijft bestaan.” Schadeherstel verandert in maatwerk, aldus Van

Donk, die stelt dat opdrachtdifferentiatie een middel is om daar mee om te gaan. “Maar de kwaliteit van de reparatie mag niet ter discussie staan, en dat staat het ook niet bij Schadegarant. Die kwaliteit moet gewoon goed zijn.”

Samen sterker Commercieel directeur Cees Klaassen van ASN Groep stelt vast dat de discussie over cosmetisch en complex schadeherstel van alle tijden is. “Moderne auto’s hebben meer elektronicasystemen dan een vliegtuig. Schadeherstellers hebben de kennis om met deze complexiteit om te gaan. De grote vraag is of ze dat ook moeten willen.” De kracht van een schadeherstelketen is volgens Klaassen dat de afzonderlijke leden hun eigen specialisme hebben en dat de groep als geheel alle verschillende werkzaamheden aan kan. “Eén voor allen, allen voor één”, stelt hij in dat kader. Tegelijkertijd waarschuwt hij ondernemers om zich niet te veel te laten leiden door tunnelvisie. “Door de opkomst van de connected car en autonome voertuigen gaan mobiliteit en schadeherstel in de toekomst ingrijpend veranderen. Als schadeherstelbedrijf moet je je niet alleen laten

Tekst: Bas Snijder Illustratie: Edith Buenen

leiden door discussies over verschillende soorten schades en verschillende soorten schadeherstel. Je moet het grote geheel niet uit het oog verliezen. Er gaat nog veel meer veranderen.”

Kostprijs Kiezen tussen cosmetisch en complex schadeherstel is voor veel bedrijven niet haalbaar. Dat is de prikkelende boodschap van Robert Klinkert. “De meeste bestaande bedrijven zijn ingericht op het herstellen van alle schades”, zegt de consultant van Rolin Automotive Support. “Door de bijbehorende kostenstructuur is het uurtarief te hoog om cosmetisch herstel rendabel als hoofdactiviteit op te pakken. Ook is het werkaanbod op dit moment te klein.” Binnen grotere schadeherstelketens is specialiseren in bepaalde soorten schade wel een mogelijkheid, als het volume voldoende groot is. Volgens Remco Ruiter van Acoat Selected, het partnerprogramma van AkzoNobel, kan nieuwe technologie helpen om efficiënter te werken, waardoor hetzelfde rendement kan worden gehaald. Bijvoorbeeld door schades binnen het bedrijf op één plek door één specialist te laten

herstellen met behulp van een verplaatsbare cabine. Ruiter schetst een situatie waarin de schadeherstelwerkplaats op twee snelheden draait. “Als cosmetische en complexe reparaties in gescheiden processen worden ondergebracht, geeft dat meer rust en meer rendement.” Klinkert stelt dat veel schadeherstelbedrijven hun eigen interne kostprijzen niet kennen, wat de keuze voor specialiseren bemoeilijkt. “Veel bedrijven werken onder de kostprijs omdat ze niet weten wat hun kostprijs precies is. Dat maakt het lastiger om de kwaliteit en het rendement op peil te houden.” Klinkert pleit voor een eenduidige omschrijving van de begrippen cosmetisch en complex schadeherstel. “Onduidelijkheid over de definities vertroebelt de discussie en levert onnodige verwarring op.”

Selectief Broekhuis Autoschade kiest nadrukkelijk voor merkspecialisatie binnen het eigen netwerk. De dealergroep ziet een steeds grotere rol voor merkgebonden schadeherstel en alle eisen die fabrikanten daar aan stellen. “Merkspecialisatie vraagt om grote investeringen in equipment en >

Toine Beljaars, voorzitter BOVAG Schadeherstelbedrijven: “Discussies over tarieven en tariefdifferentiatie zijn een taak tussen ondernemer en opdrachtgever. Maar de branche kan niet van het ene op het andere moment binnen de huidige structuur de tarieven aanpassen. Dat heeft tijd nodig.”

BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 11

Krijg ik mijn team straks net zo connected als de connected car?

Ben jij klaar voor de toekomst?

Er verandert veel binnen de autobranche. Verander daarom mee. Haal het beste uit je bedrijf. En uit je mensen. Wil je weten hoe? Stel deze vraag dan aan één van onze gratis loopbaancoaches. Ze zijn er voor werkgevers én individuele medewerkers. Ontdek hoe loopbaancoaching werkt en lees de ervaringen van anderen op oomt.nl/loopbaancoaches.

Vergeet niet dat er heel veel schades tussen cosmetisch en complex in zitten

> goedkeuring van de betreffende fabrikant. Het

betekent dat je niet langer elke schade voor elk merk in elk bedrijf kan herstellen”, zegt Aris van Werven. Bedrijven binnen het Schadeherstelmeesternetwerk hebben maximaal vier merkapprovals. Verschillende schades van verschillende merken worden naar de vestiging met de juiste goedkeuringen en de juiste ervaring gebracht. “Vergelijk het met een huisarts. Een huisarts weet heel veel, maar is geen specialist. Voor een bijzondere behandeling stuurt hij je door naar een medisch specialist in het ziekenhuis. Met schade is het precies hetzelfde. Een complexe schade is niet geschikt om op te oefenen. Het moet in één keer goed.”

Juiste plek Of een schade cosmetisch of complex is, bepaalt Broekhuis vooraf met een schade-analysetool. Iets wat ogenschijnlijk een lichte schade lijkt, kan toch complex zijn. Bijvoorbeeld omdat de auto in kwestie bijzondere materialen of verbindingstechnieken heeft, of bepaalde boordsystemen zoals adaptieve cruise control of een rijbaanassistent. De analysetool ‘herkent’ zo’n soort schade. “Ook de schade-oorzaak en het soort schade worden in de afweging meegenomen”, vult Van Werven aan. De werkwijze van Broekhuis maakt reparaties beter inplanbaar en zorgt ervoor dat auto’s meteen op de juiste plek terechtkomen. “Cosmetisch en complex schadeherstel kan prima samen als je de processen scheidt en strak plant. Als je geld wilt verdienen

aan cosmetisch herstel, moet je specialiseren. En vergeet niet dat er heel veel schades tussen cosmetisch en complex in zitten. Daar moet je ook op een goede en verantwoorde manier mee omgaan.” Ondanks de verschuivingen binnen de markt kijkt Van Werven optimistisch naar de toekomst. “Kiezen tussen cosmetisch en complex is een dilemma, maar het is geen duivels dilemma. Wij zien de veranderingen als een kans. Niet als een bedreiging.”

Verbinding Voorzitter Toine Beljaars van BOVAG Schadeherstelbedrijven sluit af met een bemoedigende boodschap. “Ondernemers liggen wakker van de veranderende markt. Door het transformatieproces ontstaan nieuwe krachtenvelden en nieuwe businessmodellen. Je kan niet meer alles zelf repareren, maar schadelastbeheersing mag niet ten koste gaan van de veelzijdigheid en de kwaliteit.” Discussies over tarieven en tariefdifferentiatie zijn een zaak tussen ondernemer en opdrachtgever, benadrukt Beljaars. “Maar de branche kan niet van het ene op het andere moment binnen de huidige structuur de tarieven aanpassen. Dat heeft tijd nodig.” Volgens de voorzitter doen de veranderende krachtenvelden een beroep op ondernemerschap. “Omgaan met veranderingen is de kern van ondernemen. BOVAG is er om ondernemers binnen de schadeherstelbranche te verbinden. Iedereen in de branche heeft elkaar nodig. We moeten samen in gesprek blijven en blijven ondernemen.”

Cees Klaassen, ASN Groep: “Mobiliteit en schadeherstel veranderen ingrijpend door de connected car en zelfrijdende voertuigen. Schadeherstellers moeten verder kijken dan discussies over verschillende schades en verschillende soorten schadeherstel. Je moet het grote geheel niet uit het oog verliezen. Als je maar goed blijft kijken, zijn er kansen genoeg.”

BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 13

(ADVERTENTIE)

Wilt u de aandacht van ruim 9.000 BOVAG-ondernemers? ALG 01 - 32 TDE/TTB PAGINA'S 01 - 24 ADE PAGINA'S 01 - 32 FTS/GTB PAGINA'S 01 - 24 ALG PAGINA'S 02 - 32 PAGINA'S ADE 02 - 32 OAB/RVS PAGINA'S 02 - 32 ALG PAGINA'S 03 - 32 PAGINA'S nummer 01 / januari 2015

nummer 01 / januari 2015

nummer 02 / februari 2015

RIJ nr.03 - 24 ALG PAGINA'S nr.04 - 32 ADE PAGINA'S nr.04 -TDE/TTB 32 PAGINA'S nr.04 -ALG 24 nr.05 PAGINA'S -FTS-GTB 32 PAGINA'S nr.03 -RIJ 24 nr.05 PAGINA'S -OAB-RVS 24 PAGINA'S nr.05 - 32 PAGINA'S IN A'S 4 PA03 G/ maart 2015 2 nummer nummer 03 / maart 2015 nummer 04 / maart 2015 nummer 04 / maart 2015 nummer 04 / maart 2015 nummer 05 / april 2015 nummer 05 / april 2015 nummer 05 / april 2015 nummer 05 / april 2015 5 3 201 maart n r.0 r 03 /

nummer 02 / februari 2015

t krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krant krankrant numme

Verenigingsbestuur en ledenraad maken frisse start pagina 10

200 auto’s tegelijk

Over fiscale sturing en wachtrijen in de showroom pagina 26

Gastvrij

Thérèse Boer lééft voor haar klanten pagina 20

in dit nummer: in dit nummer:

Leden in de lead

Verenigingsbestuur en ledenraad maken frisse start pagina 10

Face it!

Vastgoed

Dealercongres 2015 pagina 22

Van tankstation tot creatief bureau pagina 14

Van turbu lentie naar potentie

De perfecte opvolger voor het fietsplan

Fietsbranchedag 2015 pagina 16

Thérèse Boer lééft voor haar klanten pagina 20

Bart Warmerdam, directeur Warmerdam De Fietsspecialist

Ken de fietser van nu pagina 05

Lokaal innoveren loont pagina 21

in dit nummer:

BOVAG-campagne scoort pagina 9

Aan de ketting

Personeel moet flexibeler inzetbaar zijn pagina 10

OAB/RVS

RIJ

FTS/GTB

ALG

TDE/TTB

in dit nummer:

Aan de ketting

Ik wil me blijven ontwikkelen

Peter de Kort, Autorijschool Peter de Kort

in dit nummer:

Harde cijfers in dit nummer:

ALG

RIJ

ALG

OAB/RVS

Bart Wiegerinck, directeur Wiegerinck Groep

Ans, Maartje en Frits

Gastvrij

Stapp.in deel autoconcept

Klantbehoeftes zijn onderhevig aan tijd

in dit nummer:

Leden in de lead

Verenigingsbestuur en ledenraad maken frisse start pagina 8

Leden in de lead

DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG.

FTS/GT

Paul Bleijlevens, directeur Bleijlevens Motoren & Techniek

Leden in de lead

ADE

ALG

ADE

FTS/GT

ALG

TDE/TTB

Wij gooien niks weg, we repareren

in dit nummer:

VAG.

ADE

F T S -G

BO DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG. GIN BIJ UIT. BE VOOR DENK

in dit nummer:

Zelfrijdende auto

Hoe lang duurt het nog? pagina 10

Hoe overleeft de retail?

in dit num

Van offline naar online en weer terug pagina 20

Personeel metmeer Er zit nog een rugzak toekomst in continue Tijd en toewijding bereikbaarheid gevraagd pagina 22

mer:

ranche Fietsb 15 20 met dagk kenn is Maa matische e de prag kend nzoe 10 en steu r pagina fietskope

in dit nummer:

Eindelijk de weg op Lotte (17) koos bewust Klanten pleasen en voor een BOVAGrijschool pagina 9 verwennen. Dan gaan ze vanzelf van jeHet houden kaf van Edward Doorten, van hetduurzaam koren

rijf Je bed een in runnen ing is in dit nummer: gev om krimp voudig r t een sen, directeu nieCheck, o Roo Motoren Lud dubbelcheck Rosa

tankstation Green Planet over en de Meningen Doorten Pesse nieuwe Autobedrijf lidmaat-

Ik wil overal een succes van in dit nummer: maken Check, Gert-Jan Kreeft, dubbelcheck Kreeft Opleidingen

Mee met de milieuinspecteur pagina 10

Check, dubbelcheck Mee met de milieuinspecteur pagina 10

Vervangend vervoer

Huren levert meer op pagina 19

De truckdealer branche laat me nog niet los Paul van Leuven, erelid in van BOVAG Truckdealers dit nummer:

Autobrief 2.0 Stop de marktverstoring. Nu! pagina 10

Doen, falen en doorgaan

in dit nummer:

Ken de klant

Autobrief 2.0

Steunzoekers en pragmatische kopers pagina 10

Stop de marktverstoring. Nu! pagina 10

in dit nummer:

Doen, falen en doorgaan

Jaarcongres

Profilering door professionaliteit pagina 8

Leden beoordelen garagesoftware pagina 19

A1-rijbewijs op z’n retour

Doen, falen en doorgaan

Floris over Van Bommel pagina 16

Hoe nu verder? pagina 19

Hoe nu verder? pagina 11

Goede raad

We moeten weer de juiste klanten krijgen Leen de Koning, directeur Amega Groep

Floris over Van Bommel pagina 20

met Lekker met Verwachtingen RevisieEen ís klant Fiscaal Hier komt de Ondernemer emet emen torhart rnOpleiden d n o O Met de Risicospreiding fietsenLaatbloeier bezig zijn m verdientfeestje aandacht duurzaamheid Leasefiets een groene missie in mobiliteit overtreffen d Er is nog n e Ondernemen is De fun van Groeiende klopp tijd mee Teamplayer aanhang kamperen niet stilzitten zoveel te doen De goedkoopste zijn is niet genoeg Ernst Sommerauer, MAN-truckdealer

Stop de pers

Harde cijfers

Drukkerij vindt nieuw businessmodel pagina 16

BOVAG-campagne scoort pagina 19

Selfies

Stop de pers

De 308 SW was niet aan te slepen

Guido Fioole, directeur Fioole Auto’s

www.autoflex.nl

line! ook on

WWW.CBX-NEDERLAND.NL www.autoflex.nl

(de)montage Balanceren

Remmentest

Uitlijnen

line! ook on

Emissietest

(de)montage

Balanceren

Hefbruggen

Uitlijnen

Hefbruggen

| 0345 - www.autoflex.nl 580.670 WWW.CBX-NEDERLAND.NL | 0345 - www.autoflex.nl 580.670 WWW.CBX-NEDERLAND.NL | 0345 - 580.670

WWW.CBX-NEDERLAND.NL | 0345 - 580.670

✔ Zoeken op chassisnummer ✔ Onderhoudssets 5.000/10.000 km ✔ Afhalen bij dealer of verzenden

✔ Afhalen bij dealer of verzenden on aixam-onderdelen.nl ok

10% korting t/m feb 2015, gebruik de code: BOVAG10%

Grootste assortiment originele AIXAM onderdelen!

✔ en 10% nden ssets aixa rhoud bestellen r of verze bestell e! elen elen ✔ Onde Grootste lin assortiment originele AIXAM onderdelen! onderd onderd n bij deale obiel on obiel k bromm ✔ Afhale oo AIXAMbromm .nl✔ Zoeken op chassisnummer dig AIXAM udig Grootste

isnummer km 10.000 n op chass den ✔ Zoeke houdssets 5.000/ verzen ✔ Onder n bij dealer of ✔ Afhale

10% korting

g 10% kortin

t/m feb

2015, gebruik

BOVAG10

l x.n fleon line! tok auoo

www.

10% korting t/m feb 2015, gebruik de code: BOVAG10%

Floris over Van Bommel pagina 20

Doen, falen en doorgaan

Private Lease De kleine lettertjes Ik geniet van pagina het 22 succes dat ons nu ten deel valt

Floris over Van Bommel pagina 18

Renata Knook, Jaguar/Land Rover dealer

Software voor de autobranche Software voor de autobranche Software voor de autobranche Software voor de autobranche

line! ook on

www.autoflex.nl

line! ook on

• Maak gratis gebruik van een werkplek en koffie • Geniet van verse gerechten uit de BOVAG Keuken • Centraal in Nederland afspreken met collega’s

line! ook on

• Maak gratis gebruik van een werkplek en koffie • Geniet van verse gerechten uit de BOVAG Keuken • Centraal in Nederland afspreken met collega’s

k de code:

t/m feb

2015, gebru

10%

BOVAG

2015, gebrui

De BOVAGkrant is hét magazine voor ondernemers die zich bezighouden met mobiliteit. Oftewel, BOVAG-leden werkzaam in de branche van personen- en bedrijfsauto's, trucks, fietsen, gemotoriseerde tweewielers, caravans, aanhangwagens, revisie, autoverhuur, autowassen, rijscholen of tankstations.

Postbus: 333 2740 AH Waddinxveen 085 732 55 24 info@24idcheck.com

Echtheidscontrole ID-bewijzen Gegevens uitlezen ID-bewijzen RDW-Rijbewijsnummer controle ELENA controle Afschermen BSN nummer Afschermen foto Inzage in eigen gegevens Transparantie naar de klant

Benieuwd naar de mogelijkheden om één of meerdere van deze doelgroepen te bereiken? Neem contact met ons op voor een vrijblijvende offerte op maat. BOVAGkrant I www.bovagkrant.nl E sales@bovag.nl T 030 – 65 95 294

GRATIS VOOR SPORTIEVE BOVAG-LEDEN! Bent u sportsponsor? Profileer uw bedrijf en vraag kosteloos veiligheidshesjes en ander promotiemateriaal aan via leden.bovag.nl/sport

Software integratie met:

voor PROEFRIT en VERHUUR

SPONSOR VAN SPORTERS ONDERWEG DENK VOORUIT. BEGIN BIJ BOVAG.

• Maak gratis gebruik van een werkplek en koffie • Geniet van verse gerechten uit de BOVAG Keuken • Centraal in Nederland afspreken met collega’s

www.bovag.nl/vergaderen of vergaderen@bovag.nl en 030-6595212 www.bovag.nl/vergaderen of vergaderen@bovag.nl en 030-6595212 www.bovag.nl/vergaderen of vergaderen@bovag.nl en 030-6595212 www.bovag.nl/vergaderen of vergaderen@bovag.nl en 030-6595212 www.autoflex.nl www.autoflex.nl www.autoflex.nl

10% BOVAG 10% korting t/m feb 2015, gebruik de code: BOVAG10% ik de code:

de code:

10% korting t/m feb 2015, gebruik de code: BOVAG10%

10% korting

mmer .000 km op chassisnu n ✔ Zoeken dssets 5.000/10 verzende ✔ Onderhoubij dealer of ✔ Afhalen

Groot

10% korting t/m feb 2015, gebruik de code: BOVAG10%

Aanbevolen door:

✔ Zoeken op chassisnummer ✔ Onderhoudssets 5.000/10.000 km ✔ Afhalen bij dealer of verzenden

assortime

len delen!✔ Onderhoudssets 5.000/10.000 km derde onder -onorigin ✔ Afhalen bij dealer of verzenden ele AIXAM www.autoflex.nl aixsteam assortiment

Eenvou Eenvo

✔ Zoeken op chassisnummer ✔ Onderhoudssets 5.000/10.000 km ✔ Afhalen bij dealer of verzenden

2015,rdel /10.000 onderdelen! op chass maart nde 5.000 AIXAM m-o Zoeken korting t/m nt originele

Grootste assortiment originele AIXAM onderdelen!

Filebestrijding op de vluchtstrook pagina 20

We willen de eerste zijn met one-way verhuur

delen beste e mobiel onder anch l AIXAM brom tobr n.naixam-onderdelen.nl Eenvoudig de au ! erdele Grootste assortiment originele AIXAM onderdelen! voor onderdelen -ond AIXAM ware Eenvoudig AIXAMft originele aixtsteam So brommobiel onderdelen bestellen Christian Tepper, Zoeken op chassisnummer ✔10% timent n bestellen assor Eenvoudig AIXAM brommobiel bestellen 10%aixam-onderdelen.nl korting t/m maart 2015, gebruik de code BOVAG10% iel onderdele onderdelen Eenvoudig AIXAM brommobiel onderdelen brommob ✔bestellen Onderhoudssets 5.000/10.000 km Software voor de autobranche Software voor de autobranche directeur Pak ’n Bak Groo de code l BOVAG g AIXAM en.n ne! Eenvoudi isnummer gebruik km

Eenvoudig AIXAM brommobiel onderdelen bestellen

✔ Zoeken op chassisnummer

Eenvoudig AIXAM onderdelen bestellen 10%aixam-onderdelen.nl korting t/m maart 2015, gebruik de code BOVAG10% Eenvoudig AIXAMbrommobiel brommobiel onderdelen ✔bestellen Onderhoudssets 5.000/10.000 km

✔ Afhalen bij dealer of verzenden aixam-onderdelen.nl

Wegslepen of niet?

Donkervoort

llenEenvoudig AIXAM brommobiel onderdelen bestellen

Eenvoudig AIXAM brommobiel onderdelen bestellen

aixam-onderdelen.nl

Remmentest

Emissietest

Balanceren

Face It en werk samen! pagina 16

Brand!!

Denis volgt Joop op pagina 20

Remmentest

(de)montage

Terugblik Dealercongres

Denis volgt Joop op pagina 20

Tips voor preventie pagina 22

Grootste assortiment originele AIXAM onderdelen!

line! ook on

Mee met de milieuinspecteur pagina 10

Donkervoort

Thér klanten haar voor a 16 pagin

Edgar van Schaik, salesmanager Nefkens Midden Peugeot

Remmentest

Software voor de autobranche Software voor de autobranche Software voor Software voor Emissietestde autobranche Emissietestde autobranche

schapseisen pagina 21

rij leeft Gastv ese Boer

Siewert Gorter, directeur Caravanlife Gorter

Zorg of zegen? pagina 25

Drukkerij vindt nieuw businessmodel pagina 24

Connect Jonge gezinnen Bent u al online? pagina 20 moeten weer gaan kamperen

CONJUNCTUURPEILING L A AT OVERWEGEND POSITIEF BEELD ZIEN

Ondernemersvertrouwen BOVAG-leden gestegen % Opvallende cijfers

Het ondernemers vertrouwen van BOVAG-leden is over de tweede helft van 2016 gestegen. Dat betekent dat ze positiever zijn over de nabije toekomst. Dat blijkt uit de BOVAG Conjunctuurpeiling. Ondernemers zijn tevreden over de gemeten omzet en de winstgevendheid in de tweede helft van vorig jaar. Ook over de verwachtingen van de resultaten over de eerste helft van 2017 zijn BOVAG-leden over het algemeen positief gestemd, hoewel er per branche verschillen zijn. In de BOVAG Conjunctuurpeiling worden BOVAG-leden twee keer per jaar gevraagd hoe hun bedrijf het afgelopen halfjaar heeft gepresteerd ten opzichte van dezelfde periode een jaar geleden. In dit geval werd gevraagd naar de resultaten van de tweede helft van 2016, vergeleken met het tweede halfjaar van 2015. Op alle onderwerpen kunnen ondernemers slechts aangeven of er sprake is van een toename, afname of geen verschil (gelijk gebleven).

6,3 38 is het rapportcijfer dat BOVAG-ondernemers gaven aan de ontwikkeling van de omzet in de tweede helft van 2016. De ontwikkeling van de winst gaven zij het cijfer 6,4.

31% verwacht dat de omzet en winst in de eerste helft van 2017 zal stijgen. Het grootste gedeelte van de ondernemers denkt dat dit gelijk zal blijven: respectievelijk 59% en 58%.

47% van de ondernemers gaf aan dat de omzet en winst in de tweede helft van 2016 zijn toegenomen, ten opzichte van dezelfde periode in 2015.

18 23 %

Bij 18% van de ondernemers steeg het aantal vacatures in de tweede helft van 2016. Hetzelfde percentage verwacht dat dit aantal in de eerste helft van 2017 nog verder zal stijgen. Slechts 8% denkt dat het afneemt.

Het aantal medewerkers is toegenomen bij 23% van de ondernemers. Voor de eerste helft van 2017 verwacht 21% dat het verder stijgt. 73% verwacht dat het aantal medewerkers gelijk blijft.

van de autodealers rapporteerde in de tweede helft van 2016 een toename van de winstgevendheid ten opzichte van dezelfde periode in 2015. Daar tegenover staat dat 31% de winstgevendheid zag afnemen. Voor de eerste helft van 2017 gaat de winst naar verwachting bij 34% van de dealers omhoog, tegenover 15% die een afname verwacht.

Autodealers waren tevreden over de ontwikkeling van de omzet after sales: 41% zag de omzet toenemen en slechts 14% rapporteerde een afname.

Ondernemersvertrouwen BOVAG leden Het ondernemersvertrouwen is in de tweede helft van 2016 met 16 punten gestegen (van 5 naar 21) ten opzichte van de eerste helft van 2016. Het is op hoogste niveau sinds de start van de conjunctuurpeiling in 2009 en vier keer hoger dan een half jaar geleden. Het ondernemersvertrouwen is een indicator die is samengesteld uit de verwachting van BOVAG-leden over de ontwikkeling van omzet, het aantal werknemers, de winst gevendheid en de investeringen in vaste activa.

21 5

2010

9 1 2011

2012

2013

2014

-15 -23 -37

-26

-31 -39

2015

5 2016

Onder de respondenten bevonden zich 181 autodealers. Download de volledige rappor tage op leden.bovag.nl.

-20

Per half jaar BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 15

SNAPSHOT

15.000 bezoekers kwamen er in 2015 naar de Cauberg in Valkenburg om de ZeepÂ kistenÂrace mee te maken.

Doet u mee? Wilt u meehelpen en uw werkplaats beschikbaar stellen aan deelnemers? Of wilt u zelf met een team van medewerkers of klanten een zeepkist bouwen en meedoen? Stuur dan een e-mail naar Tom Huyskens van BOVAG, tomhuyskens@bovag. nl. Uiteraard is het dan de bedoeling dat de vorderingen qua bouw van een zeepkist in aanloop naar 19 augustus uitgebreid wordt gevolgd voor verslag via de mediakanalen van BOVAG en Red Bull. Meer informatie vindt u ook op redbullzeepkistenrace.nl.

16 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017

Welke monteur is er nou niet begonnen met een zeepkist?

Wie het hardste kan! BOVAG is servicepartner van de Red Bull Zeepkistenrace in Valkenburg deze zomer. Een geweldig evenement dat het kind in iedere monteur vast en zeker weer even boven haalt. Want wie is er nou niet begonnen met een zeepkist of een skelter? Bij de start van de race op 19 augustus voert een team van BOVAG-keurmeesters ter plekke de laatste technische controles op alle zeepkisten uit, BOVAG adopteert een obstakel of bocht in het parcours en steekt alle marshalls en stewards in BOVAGgeel. De zeventig deelnemende teams krijgen tijdens de bouw van hun zeepkist de mogelijkheid om bij een BOVAG-bedrijf in hun eigen omgeving gebruik te maken van de werkplaats, gereedschappen en technisch advies. BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 17

ONDERZOEK

BMW/MINI WINT RODI 2016

Het geheim van een goede relatie Na een jaar van afwezigheid is BMW Group Nederland terug in de RODIranglijst. En hoe! Met een overall rapportcijfer van 8,8 staat ‘Rijswijk’ met stip bovenaan. Wat is het geheim van een goede relatie tussen fabrikant en dealerorganisatie? Algemeen directeur Neil Fiorentinos en Frans Dirken van de dealervereniging verklappen het.

eil Fiorentinos is sinds 2014 algemeen directeur van BMW Group Nederland. De Zuid-Afrikaan is bijzonder trots op de uitmuntende beoordelingen die zijn organisatie kreeg van de dealers en hij prijst de samenwerking met de dealervereniging. Niet voor niets nodigde hij Bert de Kroon, voorzitter BOVAG Autodealers, te elfder ure uit om de resultaten van het jaarlijkse Relatie Onderzoek Dealer-Importeur bekend te maken tijdens de dealermeeting op het hoofdkantoor in Rijswijk. De eerste plaats in de ranglijst, en dus de hoogste tevredenheid, was immers iets waarop met alle contractpartners gezamenlijk het glas geheven moest worden. Fiorentinos heeft een duidelijke verklaring voor de mooie cijfers: “In Zuid-Afrika waren we er bij BMW al van overtuigd dat een fabrikant of importeur helemaal niets voorstelt zonder zijn dealers. Die overtuiging heb ik meegenomen naar Nederland; we streven naar zo kort mogelijke communicatielijnen en we stimuleren dat er zoveel en zo vaak mogelijk feedback wordt gegeven. De

18 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017

dealers mogen niet voor verrassingen komen te staan en kunnen over vrijwel alles meepraten. Zo’n aanpak klinkt misschien heel erg cliché en het is echt geen hogere wiskunde, maar je moet het wel gewoon doen.”

Zeggen waar het op staat Voorzitter Frans Dirken van BMW/MINI Dealer Coöperatie Nederland beaamt dat de aanpak van de Zuid-Afrikaanse directeur z’n vruchten afwerpt: “We hebben de afgelopen jaren heel veel tijd en energie gestoken in het formeren van commissies en werkgroepen, waardoor de samenwerking met de importeur naar een hoger niveau is getild. Er is vrijwel continu overleg tussen de importeursdirectie en de dealervereniging en daarmee worden heel veel onderwerpen al in een vroeg stadium bespreekbaar. Bovendien is er een grote mate van wederzijds respect en hebben we onderling een vertrouwensband kunnen opbouwen. Het heeft veel tijd gekost om de juiste structuur te vinden, maar intussen kunnen we elkaar gewoon zeggen waar

het op staat.” Fiorentinos: “Het is ook gewoon mensenwerk, karakters moeten elkaar liggen en gelukkig is dat het geval. Frans begrijpt beide werelden waarin we opereren en hij is voor mij de ideale link richting het dealernetwerk. In het begin was het voor mij wel even schrikken, want Nederlanders zijn erg direct, terwijl onze Zuid-Afrikaanse dealers simpelweg stoppen met praten als iets niet goed gaat. Dan moesten wij bij de importeur maar gissen wat er aan de hand was.”

Coöperatie BMW/MINI scoort in RODI 2016 ten opzichte van andere importeurs vooral erg goed op het gebruikte wagenprogramma en de financieringscondities voor de bedrijfsvoorraad. “Er is serieus werk gemaakt van de Premium Selection en MINI Next en dus ook de bijbehorende condities. De importeur is zich ervan bewust dat dat geld kost en voorziet daar dan ook in. De resultaten zijn evident en we ervaren een sterke groei in de occasionlabels”, aldus Dirken. De voorzitter

Tekst: Tom Huyskens en Elvira Spoelstra Fotografie: Van der Vaart Fotografie

Frans Dirken (l) en Neil Fiorentinos (r)

Best scorende fabrikanten 1 BMW/MINI: 8,8 2 Renault/Dacia: 8,0 3 Audi: 8,0

In het begin was het voor mij even schrikken, want Nederlanders zijn erg direct licht ook toe waarom de BMW/MINI-dealers zo’n hoge betrokkenheid voor het voetlicht brengen: “In tegenstelling tot andere dealerverenigingen vormen wij een statutaire coöperatie, waarin elke dealer naar rato een aandeel en stemrecht heeft. De coöperatie is bijvoorbeeld ook eigenaar van het BMW Dealer Support Center, dat de dealers ondersteunt op IT-gebied. Als coöperatie zijn wij ook in staat om zelfstandig SLA’s af te sluiten met leasemaatschappijen en fleetowners. Een traditionele dealervereniging kan dat niet. Dat verklaart bijvoorbeeld ook waarom de BMW/MINI-dealers wél met een hoog cijfer reageren op de vraag in welke mate zij profiteren van afspraken tussen de importeur en derden, terwijl dat door dealers van andere merken juist als groot pijnpunt is aangemerkt.”

Pijnpunt Goede (financiële) afspraken tussen fabrikant en dealer bij bijvoorbeeld grote private-leaseacties met supermarkten vallen onder dat pijnpunt. Al in de RODI 2015 gaven dealers van nagenoeg alle

Overall topscores 2016 7,9 S taat nieuwe auto’s bij aflevering 7,0 Bestelprocedure nieuwe auto’s 6,7 Verkoopdocumentatie als verkoopondersteuning

merken aan daarover niet tevreden te zijn. En in de nieuwste RODI zakte het rapportcijfer bij dit punt verder naar beneden, van 5,2 naar 5,0. “Een jammerlijke ontwikkeling,” zegt Bert de Kroon, “zeker nu het aantal contactmomenten tussen dealer en consument steeds minder wordt, zouden fabrikant en dealer er samen alles aan moeten doen om die schaarse momenten veilig te stellen. Sluit de merkketen en laat de dealer meeprofiteren van grote deals met fleetowners en leasemaatschappijen. Dat levert commitment bij de dealer op en daar profiteert de klantrelatie uiteindelijk van.” Maar bij BMW/MINI hebben ze daar dus geen last van, want op dit punt wordt een 8,2 gescoord. Opvallend is overigens de unanimiteit waarmee de dealers hun fabrikant steevast hoge cijfers hebben gegeven. Maar liefst 94 procent deelde alleen maar achten, negens en tienen uit. Daar mag je als fabrikant met recht trots op zijn. Download het complete RODI 2016-rapport op leden.bovag.nl.

Overall laagste scores 2016 5,0 Profijt afspraken importeur fleetowners en leasemij 5,1 P rofijt afspraken importeur met ‘rentalmij’ 5,2 I nvoering en onderhoud datacommunicatie & automatisering

6,6

is het overall rapportcijfer van RODI 2016 (-0,1 ten opzichte van RODI 2015).

BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 19

SALES

Ik merk dat de omloopsnelheid van auto’s met dit label hoger wordt

100% in cijfers

Stichting 100% onderhouden liet onderzoek doen onder 2.900 consumenten. Hen werd gevraagd aankoopargumenten bij een gebruikte auto te ranken naar belangrijkheid. Dat leverde de volgende scores op: M erk/model: 9,21 P rijs: 8,17 K ilometerstand: 7,59 A fgestempeld onderhoudsboekje: 6,05 O nderhoud volgens fabrieksvoorschrift uitgevoerd: 5,91 K leur: 5,61

Ook werd gevraagd de risico’s bij aankoop op een rij te zetten. Consumenten vinden onverwachte reparatiekosten verreweg het grootste risico: score 7,73. Daarna volgt ‘auto blijkt hogere kilometerstand te hebben’, wat een 5,53 scoort.

972

Consumenten zijn bereid om 972 euro meer te betalen voor een auto wanneer de complete onderhoudshistorie bekend is dan voor dezelfde auto zonder historie.

Bron: 100% onderhouden

20 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017

NIEUW LABEL ‘100% ONDERHOUDEN’ KAN OCCASIONVERKOOP VERBETEREN

Volgens het boekje Kopers van gebruikte auto’s vinden het belangrijk om te weten of een auto goed onderhouden is. Het nieuwe keurmerk ‘100% onderhouden’ belooft consumenten dat. Volledig volgens de fabrieksvoorschriften in het onderhoudsboekje. 22 autobedrijven probeerden het uit, en nu wordt het verder uitgerold. Hoe werkt het precies?

onsumenten die een gebruikte auto willen aanschaffen zijn verreweg het meest bang voor onverwachte onderhoudskosten en pech. Na merk/model, prijs en kilometerstand vinden zij aantoonbare onderhoudshistorie het meest belangrijk aan een auto, belangrijker dan bijvoorbeeld de kleur. Voor een aantoonbaar goed onderhouden auto zeggen consumenten dan ook 972 euro meer over te hebben dan voor eenzelfde auto zonder aanwezige historie. Op die bevindingen speelt het nieuwe keurmerk 100% onderhouden in. Anton Pluim, directeur van stichting 100% onderhouden: “Wij hebben een label gemaakt waarmee de klant de belofte krijgt dat een gebruikte auto altijd honderd procent onderhouden is. Dat wil zeggen dat beurten altijd op tijd en volgens fabrieksvoorschrift zijn uitgevoerd, en dat ook reparaties conform de aanwijzingen van de fabrikant zijn gedaan.”

Afkijken van NAP De werkwijze is deels afgekeken van die van stichting NAP. Autobedrijven die het label willen voeren moeten lid worden van de stichting. Dat kost 495 euro per jaar. Vervolgens volgt

een medewerker de training. Daarna is die medewerker ‘100%-expert’. Bij inname van een auto controleert hij in eerste instantie de onderhoudsboekjes. Als die vragen oproepen, kan het bedrijf contact opnemen met de werkplaats die de stempel heeft gezet. Worden alle vragen afdoende beantwoord, dan krijgt de auto het label, anders niet. En als er een beurt is overgeslagen of niet volgens fabrieksvoorschrift is uitgevoerd, dan mag het label ook niet worden toegekend. Wie labels onterecht toekent, riskeert boetes en sancties. Stichting 100% onderhouden controleert zowel periodiek als op aanwijzing, wanneer het vermoeden bestaat dat er gesjoemeld wordt. De overeenkomsten met de Nationale Auto Pas zijn niet toevallig, zegt Pluim. Samen met initiatiefnemer en bestuurslid Martin Huisman zat hij in het bestuur van stichting NAP. “Dat is met de jaren een steeds steviger keurmerk geworden. Het aanspreken van ondernemers die de regels niet naleven en het uitdelen van sancties en boetes is goed opgepakt. Inmiddels is dat zelfs opgenomen in de wet. Zo’n droom om voor onderhoudshistorie dezelfde branchebrede stevigheid te bouwen hebben we ook voor 100% onderhouden.” Elk autobedrijf van goede

Tekst: Sjoerd van der Linden Fotografie: Peter Arno Broer

naam en faam kan het label voeren, aldus Pluim. “100% onderhouden is een keurmerk voor auto's en hun staat van onderhoud. Wel screenen we elk bedrijf dat wil toetreden. De integriteit van deelnemende bedrijven is heel belangrijk.”

een verdiepingsslag: we kijken niet alleen of de auto is onderhouden, maar ook of dat echt goed is gebeurd. Kloppen de stempels? Zo weet je nog veel meer van de auto dan voorheen. Dat werkt door in alle innames die we doen.”

Normcommissie

Geïmporteerd

Bij de oprichting van het label ging de stichting niet over één nacht ijs, vertelt Pluim. “We hebben een normcommissie samengesteld uit prominente branchegenoten, zowel dealers als universelen en vertegenwoordigers van toeleveranciers. Zij hebben normen opgesteld over hoe we omgaan met bepaalde situaties, zoals import en terugroepacties.” Die kennis en protocollen zijn allemaal beschreven en ondergebracht in de stichting. Momenteel voeren 22 autobedrijven het label; Pluim mikt op tweehonderd deelnemers aan het eind van het jaar. “We krijgen via 100procentonderhouden.nl nu meer aanvragen dan we kunnen verwerken.” Onlangs werd de pilot afgerond. De deelnemende bedrijven willen door met 100% onderhouden. Autohaag Zeeuw, dealer van Renault, Dacia, Ford en KIA op meerdere locaties in Zuid-Holland, nam deel aan de pilot. Pascal Lamens is senior verkoopadviseur bij de vestiging Leiderdorp, een Ford- en KIA-dealer: “Door het label is onze mindset bij inname veranderd. We kijken nu nog veel meer met de bril van de klant. Het is in feite

Is dat veel werk? “Dat ligt eraan”, zegt Lamens. “Als je de historie bekijkt met de rekeningen erbij, dan heb je vaak al een goede indruk. Dan kijk je ook nog naar het onderhoudsinterval en de kilometrages waarop onderhoud is uitgevoerd. Als je bekende dealerschappen in de regio ziet, dan weet je al vrij snel of het goed zit.” De meeste innames leveren dus geen noemenswaardig extra werk op, maar soms zijn er interessante gevallen die wat extra uitzoekwerk vragen. Zo kreeg Lamens een auto aangeboden uit Tsjechië, die was geïmporteerd door een KIA-dealer. “De auto was minder dan een jaar oud en had 6.500 kilometer gereden. Bij aflevering aan de vorige eigenaar had de auto een beurt gekregen, en bij die dealer was hij ook onderhouden. Ik heb de dealer opgebeld en gevraagd om de kilometerstand en de werkzaamheden in zijn systeem. Die klopten met de historie. Zo kon ik met zekerheid de conclusie trekken dat de auto honderd procent onderhouden is.” En dat levert een duidelijk voordeel op, aldus Lamens: “Het label levert vertrouwen en transparantie op. Je kunt aan je klant bewijzen dat je

Pascal Lamens, Autohaag Zeeuw Leiderdorp “100% onderhouden is een onafhankelijk keurmerk voor een duidelijke en inzichtelijke onderhoudshistorie. Daarmee bied je de klant een transparant verhaal. De tijd moet leren in hoeverre het op het netvlies van de klant zal komen.”

zorgvuldig omgaat met je handel. Je benadrukt dat je de auto uit betrouwbare bron hebt betrokken.” Levert dat extra geld op? “Die conclusie trek ik nog niet. Wel merk ik dat de omloopsnelheid van auto’s met dit label hoger wordt. De klant heeft vertrouwen in de auto nodig, maar ook in de partij met wie hij zakendoet. Het label geeft dat vertrouwen.” BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 21

PRAKTISCHE TIPS

Risicovol werk moet áltijd onder begeleiding

tips bij het aannemen van vakan De voorjaars- en zomerperiode zijn ideale tijden om klussen op te pakken die normaal gesproken in alle hectiek blijven liggen. Na de eindexamenperiode in mei zijn er bovendien altijd wel enthousiaste jongeren die wel een zakcentje willen bijverdienen. Maar wat zijn precies de regels rondom vakantiekrachten? En waar moet u op letten?

22 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017

Vanaf welke leeftijd mogen jongeren vakantiewerk doen?

Scholieren mogen vanaf 13 jaar lichte werkzaamheden uitvoeren. Ze mogen maximaal 4 weken per jaar (3 weken aaneengesloten) 35 uur per vakantieweek en 7 uur per dag werken. De werkdag moet plaatsvinden tussen 7.00 uur ’s ochtends en 19.00 uur ’s avonds en niet op zondag. Vanaf 15 jaar mogen jongeren mogen maximaal 6 weken per jaar werken (4 weken aaneengesloten). Ze mogen 8 uur per dag en 40 uur per vakantieweek werken. 15-jarigen mogen niet na 21.00 uur 's avonds werken. Ze mogen wél op zondag werken mits ze op zaterdag vrij zijn. De regels rondom werk voor 16- en 17-jarigen zijn nagenoeg hetzelfde als die voor volwassenen. Deze jongeren mogen maximaal 45 uur per week en 9 uur per dag werken. Ze mogen niet ’s nachts, als oproepdienst of overwerken.

Tekst: Julia Hamel

tiekrachten 2

Wat voor werk mogen vakantiewerkers doen?

Jongeren van 16 en 17 morgen bijna elk soort werk doen. Ze mogen alleen nooit gevaarlijke werkzaamheden uitvoeren of in aanraking komen met gevaarlijke stoffen. Zijn er toch risicovolle werkzaamheden? Dan moet er deskundig toezicht zijn. Onder de 16 jaar moeten werkzaamheden altijd onder toezicht van een volwassene plaatsvinden. Ook moet het werk van deze jongeren beperkt zijn toch lichte hand- en spandiensten. Denk hierbij aan vakkenvullen of auto’s poetsen. Ze mogen niet met machines werken en ook zij mogen geen gevaarlijke werkzaamheden uitvoeren of in aanraking komen met gevaarlijke stoffen.

Hoeveel moet je een vakantiewerker betalen?

Voor jongeren onder de 15 bestaat er geen minimumloon. Redelijkerwijs kunt u met deze kinderen het minimumloon voor 15-jarigen afspreken. Zij verdienen in 2017 minimaal € 465,50 per maand op basis van 40 uur per week. 16-jarigen verdienen minimaal € 535,30 en 17-jarigen € 612,90 per maand. Bij vakantiewerk is sprake van een normale (kortlopende) arbeidsovereenkomst. Daarom moet er ook gewoon loonbelasting worden betaald en premies worden ingehouden van het salaris. De vakantiekracht kan deze grotendeels terugvragen via de Belastingdienst. Vakantiemedewerkers hebben ook recht op vakantiegeld. U kunt in het contract afspreken dat het vakantiegeld maandelijks of bij het beëindigen van het dienstverband wordt uitbetaald. Vakantiewerkers vallen gewoon onder de cao en hebben net als reguliere werknemers recht op toeslagen bij avond- en weekenddiensten.

Wat leg je vast in een arbeidscontract?

Wilt u een vakantiemedewerker onder de 16 aannemen? Vraag dan eerst toestemming aan de ouders en leg deze toestemming vast door ze mee te laten tekenen op het arbeidscontract. Vakantiemedewerkers kunnen bij een uitzendbureau of bij uzelf in dienst komen. In het tweede geval heeft BOVAG voorbeeldarbeidscontracten voor bepaalde tijd waarbij rekening wordt gehouden met de cao’s. U vindt ze op leden.bovag.nl/ vakantiekrachten. Meer weten? Kijk op www.rijksoverheid.nl/ onderwerpen/jongeren-en-werk. Vragen? Bel met BOVAG Ledenadvies via (030) 659 53 00.

BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 23

LEERMEESTER & LEERLING

Rob van der Steen (34) werkt als technisch specialist bij Audi Centrum Amsterdam. Hij is LeerMaster en werd begin dit jaar tot Beste Leermeester 2016/2017 verkozen door stichting OOMT.

Rob is meer betrokken dan de leermeesters die ik eerder heb gehad

Yuri Berghuis (23) is leerling. Hij zit in het eerste jaar van de opleiding tot technisch specialist en werkt sinds oktober 2016 bij Audi Centrum Amsterdam.

“Rustig blijven” Rob van der Steen deed een verdiepingsslag van zijn leermeesterschap en won er ook nog de titel Beste Leermeester 2016/2017 mee. Leerling Yuri droeg ook zijn steentje bij tijdens de wedstrijd.

Je bent leermeester van het jaar geworden, wat is je geheim?

LeerMaster, wat houdt dat in?

Hoe belangrijk zijn leermeesters?

Rob: “Ik ben nu zo’n tien jaar leermeester. Dat zakt op een gegeven moment een beetje in. Afgelopen zomer ben ik samen met werkplaatschef Ali LeerMaster geworden. Daarmee brengen we ons leermeesterschap op een hoger niveau. We houden ons meer bezig met scholing, begeleiding en hebben meer contact met ROC’s.” Yuri: “Rob is meer betrokken bij mijn leertraject dan de leermeesters die ik eerder heb gehad. Die lieten me soms een beetje aanklooien. Rob legt iets uit en laat het me gelijk zelf doen. Als iets niet goed gaat, zit hij er gelijk bovenop en helpt hij me om het een volgende keer beter aan te pakken.”

Rob: “Het is belangrijk dat leerlingen een goede begeleiding krijgen. Op school leren ze het vak maar tot op een bepaald niveau. Het bedrijfsleven moet weten hoe je deze leerlingen op de werkvloer moet begeleiden, beoordelen en motiveren. Dat voorkomt uiteindelijk ook uitstroom uit de branche.”

Rob: “Rustig blijven, ook als iemand het niet snapt, en voortdurend blijven motiveren. Ik geef leerlingen verantwoordelijkheid en het vertrouwen dat ze een klus aankunnen. Tijdens de finale moest ik op afstand Yuri begeleiden bij een opdracht. Ik bleef rustig, het heeft geen zin om je druk te maken. Dan raak je allebei gestrest. Dat zag ik wel bij andere leermeesters gebeuren.”

Wat kan er beter in de branche? Yuri: “Bedrijven zouden meer tijd voor het leermeesterschap moeten geven. Rob neemt echt tijd voor me, hij krijgt het niet vanuit het bedrijf. Hij moet zijn werk laten vallen om mij te helpen, terwijl productiviteit en efficiëntie juist heel belangrijk zijn bij een dealer. En hij moet vervolgens twee keer

zo hard werken om zijn eigen werk af te maken.” Rob: “We zouden leerlingen meer kansen moeten geven. Als je een leerling drie jaar onder je hoede hebt genomen en hij vraagt om in dienst te komen, moeten we dat wel stimuleren door hem een opleidingstraject in het bedrijf aan te bieden.”

Zit er toekomst in jullie samenwerking? Rob: “Yuri is heel slim. Hij doktert veel zelf uit, en als hij er niet uitkomt, komt hij het vragen. Wat mij betreft zou hij zo in dienst mogen komen na zijn opleiding.” Yuri: “Ik heb het reuze naar mijn zin en zie mezelf hier in de toekomst wel werken!”

Gezocht: leermeester/LeerMaster (m/v) Leermeesters zijn van grote betekenis voor het opleiden van vakmensen. Zij zorgen voor een goede aansluiting tussen onderwijs en bedrijfsleven en een toekomstbestendige branche. Wilt u ook leermeester worden? Of het leermeesterschap op een hoger plan brengen door LeerMaster te worden? Meld u dan aan voor een training bij Innovam.

BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 25

t m o k U ? k o o toch

28 maart 04 april 02 mei 10 mei

Nieuw programma!

Assen Apeldoorn Venlo Eindhoven

16 30 06 13

mei mei juni juni

Goes Rotterdam Utrecht Amsterdam

Het BOVAG Ondernemerscafé draait om samenwerken, innovatie, personeel en de toekomst. Kom naar het café bij u in de buurt en doe ideeën op. Door mee te praten én te leren van collega’s uit uw eigen regio. Kijk voor meer informatie op: leden.bovag.nl/ondernemerscafe

AANMELDEN

BIJEENKOMST

Programma DINSDAG 9 MEI, BOVAGHUIS IN BUNNIK WORKSHOP ‘ONLINE MARKETING, DICHTERBIJ DE ONLINE KL ANT’

Denk Vooruit. Denk Digitaal. even offline voor een workshop Het nieuwe BOVAG-programma Denk Vooruit. Denk Digitaal. gaat op 9 mei even ‘offline’ met een fysieke workshop. Want als sneakpreview op alles wat er in het programma over omnichannel marketing en sales te leren valt, organiseert BOVAG dit voorjaar een aantal workshops.

on su menten ge d ra g vera nder t razendsnel. 97 procent van de consumenten begint zijn zoektocht naar een andere auto online en inmiddels vindt tachtig procent van de reis die de klant naar een nieuwe auto maakt online plaats. De kans is groot dat de consument binnenkort zelfs niet meer voor een proefrit of voor het sluiten van de deal naar de showroom komt. Wat gebeurt er allemaal in de markt en hoe kunt u daar beter op voorbereid zijn? De workshop ‘Online Marketing, dichterbij de

online klant’ biedt inspiratie én praktische handvatten. Met welke kennis gaat u naar huis?  U leert hoe u het DNA van uw bedrijf inzet om u (beter) te onderscheiden in de (online) markt.  U gaat aan de slag met de basis voor een (omnichannel) marketingplan.  U krijgt inzicht in de (online) klantreis van uw klant.  U krijgt praktische tips om uw online zichtbaarheid te vergroten.

13.30 – 14.00 uur Ontvangst met koffie en thee 14.00 – 15.30 uur Jeroen Janssen, Manager Customer Experience van supermarktgigant Jumbo, vertelt u alles over het onderscheidend vermogen van de supermarktformule van Jumbo. Welke keuzes maakte Jumbo en wat leverde dit hen op? Natuurlijk gaat Jeroen Janssen ook in op de online ontwikkelingen en de visie van Jumbo hierop. Hoe zoekt die consument eigenlijk online? Wie beter dan een afgezant van de zoekmachine zelf kan u hierover bijpraten. Marcel in 't Veen van Google Nederland geeft u inzicht in het zoekgedrag van consumenten en vertelt hoe u de online vindbaarheid van uw bedrijf kunt vergroten. 15.30 – 15.45 uur Pauze 15.45 – 16.30 uur Aan de slag met een online marketingplan: sneakpreview. Een specialist van Denk vooruit. Denk digitaal. praat u bij over de te nemen stappen. U hoort alles over waar een goed marketingplan aan moet voldoen en gaat met concrete handvatten naar huis. 16.30 – 17.00 uur Afsluitende borrel

Aanmelden

Deelname aan deze workshop is onderdeel van uw BOVAG-lidmaatschap. Het aantal plaatsen is beperkt, dus meld u snel aan via leden.bovag.nl/onlinemarketing.

BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 27

MANAGEMENT & BELEID

WATERSTOFPOMPEN KOMEN EERST IN DE CORRIDOR A12-A15, DAARNA IN DE REST VAN HET LAND

Waterstof komt op stoom Over waterstof wordt al decennia gesproken als brandstof van de toekomst. Dat riekt naar een eeuwige belofte die sneuvelt in goede bedoelingen. Hoewel? Langzaam maar zeker nemen marktpartijen en de overheid de handschoen op. Wat gebeurt er precies in waterstofland, en welke kansen zijn er voor pomphouders?

onventionele motoren zorgen voor vervuiling en zullen op termijn verdwijnen, daarover is iedereen het wel zo’n beetje eens. Maar wat neemt de plaats in van aardolie en aardgas? Elektrisch rijden heeft de toekomst, maar heeft een groot nadeel want de accu’s vormen een enorme ballast aan boord. Rijden op waterstof is ook een vorm van elektrisch rijden. Het verschil is dat een personenauto op waterstof geen honderden kilo’s aan accu’s met zich meesleept, maar alleen een tank met zo’n vijf kilo waterstofgas onder 700 bar en een blok met brandstofcellen. Daarin wordt het gas omgezet in stroom, waarmee de elektromotor wordt aangedreven. Het restproduct is zuivere waterdamp. Waterstof komt niet in de natuur voor. Het gas wordt vervaardigd door water met elektriciteit te splitsen in waterstof en zuurstof

28 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017

(elektrolyse). De techniek was lange tijd nog te duur, maar dat verandert langzaam. Hyundai en Toyota hebben personenauto’s op waterstof op de markt gebracht en andere merken treffen voorbereidingen. Busfabrikanten VanHool, VDL en Solaris hebben waterstofmodellen en ook truckfabrikanten zijn ermee bezig. Om een transitie naar waterstof te maken moet er ook een dekkend netwerk van waterstoftankstations zijn. Alleen: aanleg van een tankstation kost een slordige anderhalf miljoen euro. En zo ontstaat een dilemma van kip en ei. Op dit moment zijn er drie stations in Nederland: in Rhoon, Helmond en Arnhem. Als het aan de Nederlandse overheid ligt telt Nederland in 2020 twintig waterstoftankstations. Samen vormen die de zogeheten waterstofcorridor, die van Den Haag en Rotterdam langs de A12 en de A15 naar Duitsland loopt. Daarmee zoekt Nederland aansluiting

bij de HIT 2-corridors, een project dat dekkende waterstofinfrastructuur nastreeft van België tot Finland. Daarmee probeert de overheid de impasse te doorbreken.

Businesscase Adviesbureau Infram ziet de opkomst van tankstations enthousiast tegemoet, maar heeft wel een kanttekening. Bastiaan du Pré, senior adviseur bij Infram: “In Duitsland is flink geïnvesteerd in de infrastructuur, maar er tanken nog nauwelijks voertuigen. Als de overheid niet ook inzet op gebruikers, is het voor ondernemers niet interessant om een tankstation te realiseren. Wij zijn daarom voorstander van regionale ontwikkeling van waterstoftankstations.” Infram heeft voor Rijkswaterstaat een tool ontwikkeld, HIBIT genaamd, waarmee leveranciers, pomphouders en overheden een businesscase voor een waterstoftankstation kunnen opstellen en vertalen wat die betekent voor berijders. Uit HIBIT blijkt dat een gezonde case al mogelijk is vanaf honderd auto’s die jaarlijks dertig- tot veertigduizend kilometer afleggen. “Dan is er geen subsidie nodig.” Van de overheid vraagt Infram dat er privileges worden verleend aan waterstofauto’s, op basis van het feit dat ze geen emissie hebben. “Het moet voor bedrijven en berijders aantrekkelijk zijn om op waterstof te

Tekst: Sjoerd van der Linden

Erik Stern, branchemanager BOVAG Tankstations “Wij zien waterstof als kansrijk voor de branche. BOVAG wil samenwerken met het ministerie van Infrastructuur en Milieu om te onderzoeken wat kansrijke locaties zijn. Wij zijn daarin onafhankelijk in de zin dat wij geen voorkeur geven aan locaties van leden: het gaat om de potentie. Overheden zullen moeten bijspringen in deze opstartfase, zodat we snel het aanbod op gang kunnen brengen. Uit gesprekken met het ministerie blijkt dat zij daarvoor open staan.”

rijden”, zegt Du Pré. “Zo kun je vraagaggregatie bereiken.” Infram besloot met de HIBIT een pilot in de regio Utrecht te starten en een waterstoftankstation te realiseren. In dat initiatief is OrangeGas nu partij. “Toevallig meteen goed gevonden”, aldus Du Pré: OrangeGas heeft in Utrecht al een groengastankstation op bedrijventerrein Lage Weide. Op dit moment pitchen Infram en OrangeGas rijden op waterstof op Lage Weide in Utrecht, op zoek naar honderd waterstofauto’s.

Tien euro Erik Kemink is CEO van PitPoint, exploitant van schone brandstoffen, waaronder waterstof. Hij ziet voorlopig vooral kansen voor waterstof in transport. “Voor zwaardere voertuigen zijn accu’s geen begaanbare weg. Fabrikanten van vrachtwagens en bussen komen voorzichtig met waterstofvoertuigen. Maar zonder tankstations zet dat niet door. Va n b e i d e kanten moet daarom fors geïnvesteerd worden.” Ook PitPoint kiest ervoor een eigen markt te creëren. “Vorige maand hebben we een overeenkomst getekend voor een station in Delfzijl”, zegt Kemink. “AkzoNobel en Groningen Seaports leveren waterstof, VanHool levert waterstofbussen en Qbuzz gaat ermee rijden. De overheid verleent vergunningen en compenseert de onrendabele top.” Een kilo waterstof kost nu nog ongeveer tien euro; een personenauto kan daar ongeveer honderd kilometer mee voort. Daarmee is waterstof dus duurder dan conventionele brandstoffen. “Wanneer vraag en productie op gang komen, zie ik geen reden waarom de prijzen en marges niet zouden uitkomen op een vergelijkbaar niveau als traditionele brandstoffen”, aldus Kemink. PitPoint wil voor 2020 vijf tot tien waterstoftankstations

installeren als onderdeel van een waterstofcorridor. “Dat doen wij altijd bij bestaande tankstations, als shop-in-shop. Het maakt ons daarbij niet uit of het station van een oliemaatschappij is of een pomphouder: de locatie is doorslaggevend. Overigens zien wij andere partijen niet als concurrenten. We hebben elkaar hard nodig om samen een netwerk te ontwikkelen, zodat de vraag op gang komt.”

Op dit moment zijn er drie waterstoftankstations in Nederland, in Rhoon, Helmond en sinds kort ook in Arnhem.

Locaties met potentie Jan Paul Kerkhof, voorzitter van BOVAG Tankstations, is ook voorstander van een corridor. “Nederland is economisch in feite een Duitse provincie. De corridor is een goed begin, maar na 2020 moeten we snel door met het bouwen van meer stations. Als de overheid duidelijke sturing geeft en subsidieert waar nodig, dan gaan bedrijven en consumenten over.” Zelf rijdt hij een Hyundai ix35 FCEV, die hij nu nog voltankt in Rhoon. Eind dit jaar wil hij zijn eigen waterstofpomp operationeel hebben op zijn tankstation in Den Haag. Op dit moment onderha ndelt hij met partner Stedin en de fabrikant over details, zoals de kosten voor onderhoud. “Ik steek mijn nek uit om de vraag op gang te brengen. De komende jaren ga ik hier niets aan verdienen, maar ik vind het belangrijk om het kip-ei-verhaal te doorbreken. Stedin denkt goed mee, we zitten hier ieder voor de helft in.” Kerkhof heeft zijn beslissing niet in het luchtledige genomen. “Er zijn hier diverse ministeries die zeer geïnteresseerd zijn in rijden op waterstof. I&M heeft al twee waterstofauto’s. Maar mijn situatie is zeker niet uniek. Veel locaties hebben potentie. Zoek contact met busondernemingen, transporteurs en taxibedrijven. Als je al klanten hebt, kun je zo naar de gemeente stappen en de vergunningen en ondersteuning regelen.”

Ik zie geen reden waarom de prijzen en marges niet zouden uitkomen op een vergelijkbaar niveau als traditionele brandstoffen

In Nederland rijden momenteel 28 personenauto’s op waterstof en een enkele vuilniswagen en bus.

De actieradius van de Hyundai iX35 is ongeveer 500 kilometer. De Toyota Mirai haalt wel 600 kilometer op een tank.

2020

De Nederlandse overheid wil in 2020 twintig waterstofstankstations langs de A12 en A15 hebben. BOVAG wil samen met het ministerie van Infrastructuur en Milieu onderzoeken of er ook buiten die corridor mogelijkheden zijn.

Bron: RDC

BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 29

BOVAG LEDENVOORDEEL

Verdien uw contributie terug De BOVAG Ledenwinkel is het grootste inkoopcollectief binnen de automotive branche. Iedere dag worden nieuwe scherpe deals gemaakt. Laat dat voordeel niet liggen, want met de BOVAG Ledenwinkel verdient u heel gemakkelijk een deel van uw BOVAG-contributie terug.

Collectief ledenvoordeel voor u

LED-verlichting Door uw TL-lampen te wisselen voor LED-verlichting bespaart u direct geld. Via BOVAG Ledenwinkel kunt u deze heel voordelig aanschaffen en daardoor is uw investering vaak al binnen twee tot drie jaar terugverdiend. Ook fiscaal interessant doordat u gebruik kunt maken van de Energie Investeringsaftrek (EIA).

Telefonie Speciaal voor alle BOVAG leden aantrekkelijke kortingen op zowel de bestaande als nieuwe telefonie- en internetdiensten van o.a. KPN, XS4ALL en T-Mobile met kortingen tot wel 60%! Daarnaast is er een speciaal ingerichte BOVAG helpdesk Telefonie zonder wachttijden. Stuur ons uw laatste factuur en ontvang een scherpe offerte.

Kantoorartikelen BOVAG-leden ontvangen een fikse korting op kantoorartikelen van Lyreco. Dat geldt voor het gehele assortiment, waaronder papier, ordners, schrijfwaren, toners en inkjets, facilitaire producten en meubilair. Daarnaast kunt u met uw eigen contactpersoon van Lyreco speciale prijzen overeenkomen voor artikelen die u vaak bestelt.

Kijk op bovagledenwinkel.nl onder Collectief voordeel.

Kijk op bovagledenwinkel.nl en zoek op: telefonie.

Kijk op: bovagledenwinkel.nl en zoek op: Lyreco.

Energie Bespaar heel veel euro’s met het BOVAG Ledenwinkel Energiecollectief. Overstappen is zeer eenvoudig en wordt verzorgd door de Ledenwinkel. Uw besparingen kunnen oplopen tot wel 30% gemiddeld! Vraag geheel vrijblijvend een besparings analyse aan. Kijk op bovagledenwinkel.nl en zoek op: energie aanbieding.

Meer ledenvoordeel? Kijk op: www.bovagledenwinkel.nl, bel met (030) 65 95 222 of mail naar info@bovagledenwinkel.nl

Vergaderen bij BOVAG Van kleine besloten bijeenkomsten tot grote presentaties of congressen. Iedereen is welkom om te vergaderen in het BOVAGhuis in Bunnik.  Centraal in Nederland  Zalen voor 4 tot 250 personen  Gezonde, verse en ambachtelijke maaltijden uit de BOVAGkeuken  Ruim atrium biedt ruimte voor uw event of afterparty  Ruime, eigen parkeergelegenheid

30 BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017

ieuwsgierig? Doe de virtuele N tour door het BOVAGhuis op www.bovag.nl/vergaderen. Daar vindt u ook informatie over zalen, catering en tarieven. Reserveren kan via de site, maar ook via (030) 65 95 212 of vergaderen@bovag.nl.

BOVAG Ledenadvies Voor advies over cao en personeel, juridische zaken, arbo en veiligheid, milieuzaken en fiscale zaken kunt u terecht op: leden.bovag.nl/ advies-vragen. Staat uw vraag er niet bij, bel dan met BOVAG Ledenadvies (030) 65 95 300.

SERVICE Afdelingen en sites

BOVAG online BOVAG Ledenportaal leden.bovag.nl Laatste branchenieuws, achter grondinformatie in dossiers, praktische tools en hulpmiddelen.

BOVAGkrant www.BOVAGkrant.nl Alle branche-edities online teruglezen, plus informatie voor adverteerders.

BOVAGhuis www.bovaghuis.nl Samenwerken en kennisdelen met andere BOVAG-leden. BOVAG.nl www.bovag.nl Informatie voor consumenten, inclusief zoekmachine waarin alle BOVAG-leden terug te vinden zijn.

BOVAG AUTODEALERS Uw aanspreekpunt Geert Brummelhuis E geertbrummelhuis@bovag.nl T (030) 65 95 424

Bestuur BOVAG Autodealers Voorzitter Bert de Kroon E bdekroon@valleiautogroep.nl Namens single point-dealers, multi point-dealers en erkend reparateurs Renata Knook E renata@knook-jaguarlandrover.nl Marco van Veldhuizen E marco@deautoavenue.nl Namens holdings Thijs Bochane E thijsbochane@bochanegroep.nl

Het BOVAG-verenigingsbestuur

Jan-Geerlof de Ruiter E jan-geerlof.deruiter@stam.nl

Bertho Eckhardt algemeen voorzitter berthoeckhardt@bovag.nl

Derk de Haas bestuurslid verenigingsbestuur@bovag.nl

George Seitzinger penningmeester verenigingsbestuur@bovag.nl

Peter Niesink algemeen directeur BOVAG peterniesink@bovag.nl

Peter de Rooy bestuurslid verenigingsbestuur@bovag.nl

Bart de Vries directeur BOVAG bartdevries@bovag.nl

Timon Rutten bestuurslid verenigingsbestuur@bovag.nl

Alfa Dealer Accountants Service Van Siburgstraat 2-4 3863 HW Nijkerk T: (088) 253 32 01 E: nijkerk@alfa.nl I: www.alfa.nl

ArboNed B.V. Zwarte Woud 10 3524 SJ Utrecht T: (030) 299 62 99 E: info@arboned.nl I: www.arboned.nl

Accountadviseurs BOVAG Autodealers Jan Pieter van der Meulen E janpietervandermeulen@ bovag.nl T (06) 22 55 57 58

Frans Kragten E franskragten@bovag.nl T (030) 65 65 436

Bestuur BOVAG Schadeherstelbedrijven Voorzitter Toine Beljaars E tbeljaars@ixorg.nl T (06) 20 00 24 13

BOVAG-partners BOVAG Ledenwinkel T (030) 659 52 22 Bovemij Groep T (024) 366 66 66 Innovam Groep T (030) 608 77 22 RDC T (020) 549 71 71 ViaNorm T (030) 608 79 70

BOVAG-sites leden.bovag.nl www.bovag.nl www.bovagledenwinkel.nl www.bovaghuis.nl www.bovagkrant.nl

Levien Meiresonne E levienmeiresonne@bovag.nl T (06) 20 58 04 89 René Lamers E renelamers@bovag.nl T (06) 20 44 11 67

BOVAG Hofleveranciers De BOVAG Hofleveranciers zijn speciaal door BOVAG geselecteerde dienstverleners, die, eventueel na bemiddeling door BOVAG Ledenadvies, BOVAG-leden kunnen helpen bij het ondernemen. Met hen zijn speciale tarieven en voorwaarden afgesproken.

Namens dealerverenigingen Theo Janssens E t.janssens@vodn.nl

BOVAG SCHADEHERSTELBEDRIJVEN Uw aanspreekpunt

Colofon Graydon Nederland BV Hullenbergweg 250 1101 BV Amsterdam ZO T: (020) 567 97 50 E: verkoop@graydon.nl I: www.graydon.nl/bovag

Consolid – HR Garage Radarweg 511-513 1043 NZ Amsterdam T: (020) 586 11 06 E: info@hr-garage.nl I: www.hr-garage.nl

GGN Stationsplein 50 5211 AP Den Bosch T: (088) 311 61 61 E: info@ggn.nl I: www.ggn.nl

MKB Adviseurs/Flynth Bezuidenhoutseweg 12 Malietoren (18e verdieping) Den Haag T: (070)349 06 50 E: info@mkbadviseurs.nl I: www.mkbadviseurs.nl en www.flynth.nl

DEMAC Acountans/ Consultants Bellweg 2a 4104 BJ Culemborg T: (0345) 53 20 10 E: info@demac.nl I: www.demac.nl

25 april 2017, jaargang 24, nr. 4. De BOVAGkrant is het officiële leden magazine van BOVAG en verschijnt 11 keer per jaar. UITGEVER BOVAG, Kosterijland 15, 3981 AJ Bunnik. Postbus 1100, 3980 DC Bunnik Tel.: (030) 65 95 211. I: www.bovagkrant.nl. HOOFDREDACTIE Elvira Spoelstra. E: elviraspoelstra@bovag.nl. REDACTIE Julia Hamel, Linda in ’t Hout, Selita Oosterveld E: redactie@bovag.nl TRAFFIC Carolien van Rheenen. E: traffic@bovagkrant.nl. PROJECTBEGELEIDING & VORMGEVING ZB Communicatie & Media; Ritchard Kelliher ADVERTENTIES Vakmedianet; Informatie over verschijningsdata, plaatsing en tarieven van advertenties op www. bovagkrant.nl. Mail: sales@bovagkrant.nl DRUK Drukkerij Zalsman, Zwolle. ABONNEMENTEN Opgave, adres wijzigingen en vragen: Abonnementenland, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest. Tel. (0900) 22 65 263. E: klantenservice@aboland.nl. I: www.aboland.nl. Abonnementsprijs:

€ 110,00 per jaar excl. BTW. (Losse nummers op aanvraag.) BOVAGKRANT niet ontvangen? Mail naar traffic@bovagkrant.nl. MEDEWERKERS AAN DEZE UITGAVE Peter Arno Broer, Edith Buenen, Tom Huyskens, Jeroen Kreule, Stephan van Leiden, Sjoerd van der Linden, Mark Litjens, Martin Munoz, Bas Snijder, Van der Vaart Fotografie, Paul de Waal, Adobe Stock, BOVAG-archief. De redactie van BOVAG is bij de samen stelling van deze uitgave zorgvuldig te werk gegaan. Ondanks dat kan het toch mogelijk zijn dat gepubliceerde informatie onvolledig of onjuist is. BOVAG stelt het op prijs om daarvan op de hoogte te worden gesteld. Hergebruik van artikelen uit de BOVAGkrant is toegestaan, mits BOVAG daarvoor vooraf toestemming heeft gegeven. Op sommige artikelen en beelden rust copyright. BOVAG kan (tenzij sprake is van opzet en/of grove schuld van BOVAG of haar medewerkers) geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het (her)gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie.

BOVAGkrant NUMMER 4 / APRIL 2017 31

Verzekeringen, financieringen en rechtshulp. Samen gaan we vooruit. Hoe kunnen wij jou helpen?