BOVAGkrant 2023-05

HÉT NIEUWE BANDEN CONCEPT IN DE

Tyres-On is het bandenconcept van PartsPoint. Gericht op de toekomst. Want banden worden belangrijker. Zeker nu het wagenpark in rap tempo elektrificeert.

Tyres-On helpt de juiste richting te kiezen en is altijd dichtbij met knowhow en voorraad. Banden horen nu eenmaal bij auto’s en daarmee bij de service en expertise in de automotive aftermarket.

Scan de QR-code voor meer informatie en meld u aan!

Powered by

04 VERDUURZAMING FINANCIEREN

Aan verduurzamen kan een behoorlijk prijskaartje hangen. Financiering daarvan kan lastig zijn. Daarom is er nu BOVAG Groenfinanciering. Wat is het, hoe werkt het en wat heeft u eraan?

08 WETTEN EN REGELS

Aan welke wet- en regelgeving moet uw onderneming voldoen? In dit handige stroomschema ziet u in één oogopslag welke op uw onderneming van toepassing is.

13 BIOLOGISCHE WATERRECYCLING

De autowasstraat van Wim van der Aa hergebruikt het afvalwater voor honderd procent.

Stap voor stap verduurzamen

Waar begint u als u wilt starten met duurzaam ondernemen? Doorloop het vijfstappenplan en vraag het certificaat Erkend Duurzaam aan.

14 EXTRA ENERGIE

BOVAG Energie helpt leden met producten, diensten en praktische tips & tools bij het besparen en vergroenen.

18 BOVEMIJ

Van nulmeting naar concrete doelen: Bovemij deelt tips over haar duurzaamheidsaanpak.

19 METHANOL ALS GELDBESPAARDER

Brinkmann & Niemeijer bouwt stroomaggregaten voor binnenvaartschepen. Het bedrijf ondergaat een energietransitie naar waterstof en methanol.

25 GASLOOS PAND

Autoschade Luchjenbroers is enorm fanatiek als het gaat om verduurzamen.

26 DUURZAAMHEIDSRAPPORTAGE

De Europese richtlijn CSRD komt eraan. Dat kan voor ondernemers betekenen dat zij moeten rapporteren over de impact van hun activiteiten op het milieu. Wat moet u hierover weten?

30 DOSSIERS & SERVICE

Online informatie die helpt om optimaal te ondernemen, plus handige informatie van BOVAG.

Han ten Broeke

Algemeen voorzitter BOVAG

Zelfvoorzienend pand

André Renses van Cirqulus is duurzaam ondernemer in hart en nieren. Alles in zijn bedrijf ademt duurzaamheid uit. Van lampen van gerecyclede dakpannen tot aan solar carports. BOVAG nam een kijkje.

Informatieplicht energiebesparing

Valt uw bedrijf onder de Informatieplicht Energie besparende Maatregelen, dan moet u voor 1 december 2023 rapporteren. Lees hoe u dit het beste aanpakt.

Groen doen

Verduurzaming is het winnende businessmodel. Daar zijn we als BOVAG van overtuigd. Bovendien hebben we met zijn allen de dure plicht om de planeet beter achter te laten dan we hem betreden hebben. Voor onze kinderen en voor die van hen.

Bij BOVAG hadden we daar altijd al wel oog voor, maar sinds enige tijd geven we dat een extra impuls. Eerder noemde ik op deze plek al BOVAG Energie, het platform van BOVAG dat ondernemers helpt bij de energietransitie. Met een bedrijfsscan, advies en interessante proposities als het om die energietransitie gaat. Van batterij tot zonnepanelen.

En nu is daar bijgekomen: Groenfinanciering, een slimme vorm van crowdfunding, exclusief voor BOVAG-ondernemers die snel willen verduurzamen, maar tegen onwillige financiers aanlopen. Een prachtige en betekenisvolle volgende stap.

Dat doen we als BOVAG omdat we ervan overtuigd zijn

File op het elektriciteitsnetwerk

In Nederland wordt er steeds meer elektriciteit opgewekt met zonnepanelen en windmolens. Dat leidt tot netcongestie: file op het elektriciteitsnetwerk. Dat remt niet alleen de energietransitie, maar ook uw ondernemerschap. Gelukkig zijn er oplossingen.

dat ondernemers die verduurzamingsstap moeten maken om toekomstbestendig te zijn en te blijven. En dat beseffen die ondernemers ook donders goed, getuige de jongste BOVAG Ondernemersmonitor. Daaruit blijkt dat dertig procent van de ruim achtduizend leden op dit moment bezig is met verduurzamen van het bedrijf. Gevraagd tegen welke problemen ze daarbij aanlopen, is de terugverdientijd momenteel het meest genoemde pijnpunt. Daar vragen we in onze lobby dan ook aandacht voor. We helpen de overheid graag bij het behalen van haar eigen duurzaamheidsdoelen, maar het moet wel haalbaar en betaalbaar zijn! Veel ondernemers weten ook niet precies hoe en waar te beginnen, of hebben moeite met het verkrijgen van de benodigde financiering. Allemaal zaken waar BOVAG dus mee helpt. Via BOVAG energie en via Groenfinanciering. En ik weet zeker dat het daar niet bij zal blijven.

GROENFINANCIERING EXCLUSIEF VOOR BOVAG-LEDEN

Bijna dertig procent van de BOVAG-leden is bezig met verduurzaming. Heikel punt daarbij is vaak de financiering: veel papierwerk, geen menselijk contact, lange wachttijden en geen garantie op succes. Dat moet anders, vindt George de Booij, financieel directeur van BOVAG. Hij nam het initiatief in de ontwikkeling van een alternatief. Dat werd Groenfinanciering, exclusief voor BOVAG-leden. Wat is het, hoe werkt het en wat heeft u eraan?

Tips voor succesvolle financiering

 Beschouw verduurzamingsmaatregelen als investering, niet als kostenpost.

Er zijn allerlei redenen te bedenken om de bedrijfsvoering te verduurzamen. Hoge of veranderlijke energiekosten, bijvoorbeeld. In de BOVAG Ondernemersmonitor van afgelopen april gaf ruim veertig procent van de leden aan energiekosten als probleem te ervaren. Investeren in het verlagen van het energieverbruik is daarom een slimme zet: de investering betaalt zich na een aantal jaar terug en rendeert daarna in de vorm van lagere bedrijfskosten. Naast kostenbesparing biedt verduurzaming ook nieuwe kansen. Steeds meer bedrijven, instellingen en overheden stellen eisen op het vlak van duurzaamheid aan partners en leveranciers. Consumenten hebben bovendien vaker verwachtingen rond duurzame bedrijfsvoering.

 Weet u nog niet welke maatregelen u wilt nemen? Check de lijst met maatregelen op deb.nl of schakel BOVAG Energie in voor een scan.

 Maak een sluitende businesscase: wat kost het, wat levert het op, is het u dat waard?

 Bepaal de benodigde financiering.

 Kijk of de voorgenomen maatregelen aan de voorwaarden van de groenfinanciering. Zo ja, dan kunt u een aanvraag doen via collincrowdfund.nl/bovag

En tot slot is verduurzamen voor sommige ondernemers gewoon verplicht. Elders in deze krant leest u hier meer over.

Geautomatiseerd Verduurzamingsmaatregelen mogen zich dan binnen een paar jaar terugbetalen, veel ondernemers zien zich voor de vraag gesteld hoe zij de benodigde investering kunnen financieren. “Nog niet zo lang

geleden kon je als mkb’er je bank bellen”, zegt George de Booij. “Je accountmanager kende je bedrijf, de risico-inschatting was snel gemaakt en je kreeg snel uitsluitsel.” Die tijd is voorbij. “Banken hebben de afgelopen jaren te maken gekregen met complexe wet- en regelgeving, onder meer om witwassen en financiering van terrorisme terug te dringen. Daarnaast zijn banken veel risicomijdender geworden. Dat heeft ertoe geleid dat de dienstverlening van grootbanken aan mkb’ers volledig is geautomatiseerd. Om krediet te krijgen, moeten ondernemers stapels papierwerk invullen. Het hele aanvraagproces is geautomatiseerd. Het duurt lang voor de bank uitsluitsel geeft, en de kans op afwijzing is veel groter dan vroeger. Dat is de realiteit waarmee veel BOVAG-leden worden geconfronteerd.”

Financieringswaaier

Dat is niet werkbaar, ziet De Booij. “Ik heb een aantal jaar in het Verenigd Koninkrijk gewoond. Daar was het twintig jaar geleden al gebruikelijk om niet al je financieringen bij één grootbank onder te brengen. Hier is dat nog anders. Maar de huidige situatie vraagt om andere oplossingen.”

Sinds zijn aantreden eind 2020 heeft De Booij daarom werk gemaakt van ‘financierbaarheid’. Dat heeft geleid tot de Financieringswaaier: een overzicht van bancaire en non-ban-

caire financieringsmogelijkheden per onderdeel van de bedrijfsvoering (zie mijn.bovag.nl/financieren).

Verduurzaming is een van die onderdelen, maar wel een die speciale aandacht krijgt. De Booij: “Afgelopen jaar heeft BOVAG een intensief koerstraject gevolgd. Dat heeft geleid tot een aantal kernwaarden van BOVAG. Eén daarvan is duurzaamheid. Onze conclusie is dat we wat betreft duurzaamheid niet achterop kunnen lopen. Dat is een stevige uitspraak voor een branchevereniging waarvan de leden voor een groot deel nog producten verkopen die fossiele energie gebruiken. BOVAG pakt de handschoen echter met volle overtuiging op”, aldus De Booij. “BOVAG Energie is ons initiatief om onze leden te ondersteunen in het verduurzamen van hun bedrijfsvoering. Met deze Groenfinan-

ciering bieden we hun bovendien een toegankelijke manier om dat te kunnen financieren.”

Communityvorming

Partner voor de Groenfinanciering voor BOVAG-leden is Collin Crowdfund. “Zij zijn de grootste zakelijke crowdfunder in Nederland”, zegt De Booij. “Zij hebben inmiddels meer dan € 500 miljoen aan financieringen verstrekt. Tegelijkertijd is het een kleinschalige en sympathieke club. Geen glanzende wolkenkrabber, ze huren een verdieping. Bovendien hebben ze heel veel bancaire expertise in huis. Ze stappen in het gat dat banken laten liggen: financiering met een hart. Bij Collin heb je altijd menselijk contact. Elke financieringsaanvraag krijgt een casemanager toegewezen met ervaring in de mobiliteitsbranche. Er zit dus communityvorming achter, wat goed past bij een vereniging als BOVAG.”

Uitsluitsel

“De samenwerking met Collin Crowdfund heeft geleid tot een eenvoudig proces voor BOVAG-leden", vertelt De Booij.

“Leden die weten hoe ze willen verduurzamen, kunnen rechtstreeks bij Collin terecht. Leden die nog niet weten hoe te beginnen, kunnen via BOVAG Energie een externe partij inschakelen om een scan te doen van hun bedrijf op >

PRO NEUTRALIZER OIL PRO

ZORG VOOR EEN BRANDSCHONE MOTOR

Flushing Oil Pro zorgt voor een actieve reiniging van inwendig vuil. Vervolgens zorgt Neutralizer Oil Pro, als een neutraliserende motorolie, voor het verwijderen van de laatste vervuilingsresten.

Alle inwendige vervuiling-, slib- en roetproblemen zijn opgelost met deze twee Kroon-Oil producten vanwege een gehele oliecircuit spoeling en reiniging.

Unieke formule Optimaliseert motorvermogen

Reduceert olieverbruik Afname brandstofverbruik

mogelijke energiebesparende maatregelen. Dat levert een aantal adviezen op. De ondernemer kan aanvinken wat hij wil uitvoeren. Dat is de input richting Collin Crowdfund. Er wordt een casemanager toegewezen die kijkt naar de jaarcijfers van voorgaande jaren en de kredietwaardigheid beoordeelt. Binnen twee weken heeft de ondernemer uitsluitsel of de financiering rondkomt. Als dat zo is, kondigt Collin Crowdfund de investeringsmogelijkheid aan op het platform. De meeste investeringsaanvragen zijn binnen een dag volgestort door investeerders.”

Betrokken

Financiering via een partij als Collin Crowdfund verschilt van een bancaire lening doordat Collin Crowdfund alleen bemiddelt tussen vraag en aanbod en zelf geen gelden op de eigen balans houdt. Tot bedragen van € 2,5 miljoen per lening vallen dergelijke bemiddelingen buiten het Europese bankentoezicht. En dat scheelt een hele hoop papierwerk.

“Collin Crowdfund stapt hiermee in het gat dat banken achterlaten”, zegt De Booij. “Zij zijn een vriendelijke en betrokken partij die mkb’ers met goedlopende bedrijven met wortels in de lokale samenleving in staat stelt om relatief eenvoudig kleinschalige financieringen op te halen.” De Groenfinanciering is uitsluitend bedoeld voor het financieren van verduurzamingsmaatregelen tot € 75.000. Naast rente en aflossing betalen ondernemers administratiekosten (0,07 procent van de hoofdsom) en 2 procent afsluitkosten met een minimum van € 950,– aan Collin Crowdfund. “Natuurlijk is niets verplicht”, zegt De Booij. “Ons idee hiermee is dat wij ondernemers een toegankelijke en aantrekkelijke optie bieden. Het is aan ondernemers zelf om te besluiten of zij er gebruik van maken. BOVAG is niet betrokken bij financieringsaanvragen van leden via Collin Crowdfund. En anderzijds staat het ondernemers natuurlijk ook vrij om andere financieringsbehoeften al dan niet deels te dekken via Collin Crowdfund.”

Geste

Waarin verschilt deze Groenfinanciering exclusief voor BOVAG-leden dan precies van

reguliere zakelijke crowdfunding via Collin Crowdfund? De Booij: “Het betreft een echte duurzaamheidsfinanciering. Deze heeft een groener karakter dan een gewone zakelijke financiering. Omdat BOVAG verduurzaming zo’n belangrijk thema vindt, is er een garantstelling vanuit BOVAG voor een deel van elke aanvraag die valt onder de voorwaarden van de Groenfinanciering, als geste aan onze leden en de investeerders. Wij verwachten dat zulke garanties een gunstige invloed hebben op de prijsstelling, waardoor de ondernemer lagere financieringskosten heeft.”

Bruggetjes

“Overigens wordt het rentepercentage van elke aanvraag individueel vastgesteld op basis van de historische jaarcijfers en de liquiditeit van de aanvrager. Het is dus niet

BOVAG-leden en verduurzaming

Obstakels verduurzaming

38,5% vindt terugverdientijd niet interessant voor eigen bedrijf of situatie;

22,1% verwacht binnen terugverdientijd te stoppen met bedrijf;

15,4% ziet geen financieringsmogelijkheden voor bedrijf;

3,8% gelooft niet in verduurzaming.

Leden gaan aan de slag

57,8% van de leden is bezig de bedrijfsvoering te veranderen;

51,2% van deze groep is bezig met of wil verduurzamen;

29,5% van de leden is bezig met verduurzamen van de bedrijfsvoering;

40,9% van de leden noemt hoge energiekosten als probleem.

op voorhand te zeggen wat een financiering kost en welke invloed een gedeeltelijke garantstelling zal hebben. Ook daarin ligt de bal bij onze leden. Wilt u verduurzamingsmaatregelen financieren, dan heeft u er vanaf nu een extra mogelijkheid bij; het is aan u of u daar gebruik van maakt en of het aansluit bij uw wensen en mogelijkheden. Ik heb inmiddels veel ondernemers persoonlijk leren ken nen; wat ik zie is dat BOVAGleden een hele goede neus hebben voor wat leeft in hun omgeving en in de maatschappij als geheel. Onze leden weten waar ze naartoe willen en wat daarvoor nodig is. Onze taak als branchevereniging is vooral om bruggetjes te bieden die hen helpen om obstakels te overwinnen.

Wij hebben goede hoop dat deze Groenfinanciering zo’n bruggetje is.”

JA

NEE

Is de totale gebruiksoppervlakte van uw kantoorgebouw(en) minstens 100 m2?

JA

NEE

JA

Geen actie nodig

Verdiep

uzelf in de label C verplichting. Kijk op www.rvo.nl en zoek op ‘energielabel C kantoren’

Geen actie nodig

Hulp nodig?

Duurzaam energie besparen tool (gratis)

All •e maatregelen in 1 tool maatregel per uitleg Complete

• maatregel per Prijsindicatie

• als voor rapportage 1 in Alles

• u controle krijgt

www.deb.nl/bovag

•

maatregelen de van uitvoeren bij Hulp

www.bovagenergie.nl/bespaaradvies

regels op het gebied van zijn op mijn van

Hoe start u met duurzaam onder nemen? Met dit stappenplan kunt u vandaag nog aan de slag!

1

inventariseren Maak een lijst van alles wat u al doet aan duurzaamheid.

Inventariseer daarna de verwachtingen van klanten, medewerkers, uw bank, leveranciers, buurt en gemeente. Wat vinden zij dat uw bedrijf kan doen om mens en milieu te helpen? Betrek daarnaast uw medewerkers. Zij weten hoe het bedrijf in elkaar zit en hebben vaak creatieve ideeën.

schap. Evalueer de uitvoering regelmatig. Door te checken of alles volgens plan verloopt, kunt u tijdig bijsturen indien nodig. 5

EED-audit

2

doelen formuleren Wat kan uw bedrijf nog meer doen? Welke duurzame activiteiten passen bij uw bedrijf? De duurzaamheidstest van Erkend Duurzaam geeft u inzicht. Vervolgens stelt u doelen op die u wilt bereiken. Zorg dat die SMART geformuleerd zijn:

Specifiek – wat willen we bereiken, wat gaan we doen en hoe?

Meetbaar – hoeveel gaan we doen, hoe meten we de resultaten?

Acceptabel – is er draagvlak?

Realistisch – kan het, wat is ervoor nodig? Tijdgebonden – wanneer beginnen we, wanneer willen we klaar zijn?

Deel resultaten en leg vast Houd uw stakeholders op de hoogte van uw resultaten en verdere plannen. Vraag hen mee te blijven denken. Leg bovendien uw activiteiten op het gebied van duurzaam ondernemen vast. Bijvoorbeeld in uw missie, visie, strategie, bedrijfsplan, taakomschrijvingen, marketing en communicatie.

Erkend Duurzaam

Heeft u een grote onderneming – 250 fte of meer óf een jaaromzet van meer dan € 50 miljoen én een jaarlijks balanstotaal van meer dan € 43 miljoen? Dan bent u vanwege de Europese Energie-Efficiency Richtlijn (EED) verplicht om eens in de vier jaar een EEDaudit uit te voeren. Heeft u echter een Erkend Duurzaam Plus of Premium certificaat, dan bent u vrijgesteld van deze auditplicht.

 Kijk voor meer informatie op rvo.nl

3

Plan maken Zet uw doelen om in een plan van aanpak: wie gaat wat doen, wanneer en met wie? Wat mag het kosten en wanneer moet het klaar zijn? Bespreek het plan met iedereen die nodig is voor de uitvoering, binnen en buiten het bedrijf. Wat vinden zij van het plan? Hebben ze tips?

Als u het stappenplan heeft doorlopen en wilt aantonen dat u duurzaam onderneemt, bijvoorbeeld om u te onderscheiden, voor de aanvraag van een verzekering of bij aanbestedingen en tenders. Dan kunt u zich aanmelden voor het Erkend Duurzaam-certificaat. Erkend Duurzaam is hét duurzaamheidskeurmerk van de mobiliteitsbranche. De certificering wordt uitgevoerd door onafhankelijke specialisten. Het keurmerk is volledig objectief en hanteert de internationale ISO 26000-norm. Het certificaat kunt u gebruiken om aan te tonen dat u duurzaam onderneemt. Het keurmerk is een initiatief van het Instituut voor Duurzame Mobiliteit (IvDM), dat in 2008 is opgericht door BOVAG, RAI Vereniging en Stiba.

 erkendduurzaam.nl

4

Plan uitvoeren en communiceren Maak een communicatieplan om uw duurzame inspanningen en activiteiten uit te dragen. Bedenk hoe u uw stakeholders het beste kunt bereiken en met welke bood-

Samen maken we van viaBOVAG.nl een succes!

viaBOVAG.nl is het portaal van en voor BOVAG-leden; u heeft de regie in eigen hand en bent daarom minder afhankelijk van andere portalen. In de afgelopen vijf jaar is viaBOVAG.nl uitgegroeid tot een betrouwbare en serieuze speler in de markt. Met viaBOVAG.nl bespaart u tijd én geld. viaBOVAG.nl levert u de volgende voordelen op:

Groot bereik, serieuze kopers

Passend tarief per adverteerder

Betrouwbaar en sterk merk

Eerlijk speelveld

Simpel uw voorraad online

Wim van der Aa is eigenaar van Carwash Uden in de gelijknamige Noord-Brabantse gemeente en vader van drie klimaatgeëngageerde kinderen. Zij zijn mede de reden dat hij koos voor een autowasstraat met biologische waterrecycling.

Binnen mijn gezin wordt veel gepraat over duurzaamheid en de klimaatproblematiek. Onze kinderen maken zich, terecht, zorgen over hun toekomst. Toen ik in 2014 nadacht over het bouwen van een autowasstraat, ontdekte ik dat er binnen de branche hooguit wat aandacht werd besteed aan de kwaliteit van het waswater. Niemand maakte zich druk over de afvoer van het gebruikte water, laat staan het recyclen ervan. Per autowasbeurt verbruik je 500 tot 600 liter water, dat, niet gerecycled, via de afvoer met reinigingsmiddelenresten en vervuild slib, zo maar in het milieu verdwijnt. Tijdens mijn intensieve voorbereiding kwam ik in contact met de inmiddels overleden Robbert van Boven, eigenaar van Bas Autowas in Zwolle. In de jaren negentig wandelde Robbert langs een sloot en vroeg zich af hoe het toch kwam dat het water zo kraakhelder was. Hij ontdekte dat het biologisch werd gezuiverd door plantjes en bacteriën. Hij nam slootslib mee naar zijn wasstraat en experimenteerde ermee, jarenlang. Zo werd hij uitvinder van de Bas-bioreactor op basis van het ‘slootjesprincipe’. Toen ik bij Robbert aanklopte met mijn vraag hoe ik al het afvalwater in mijn nieuw te bouwen wasstraat voor honderd procent kon hergebruiken, zonder chemicaliën, wist hij daar wel raad mee. ‘Kijk Wim, als je het

zo-en-zo doet heb je dusdanig schoon water dat je altijd kunt blijven wassen’. En zo geschiedde.”

Waterreservoirs

“Onder de zestig meter lange wasstraat zit een grote kelder met daarin twee enorme waterreservoirs: een voor vuil water, dat via bioreactoren met miljoenen micro-organismen wordt gezuiverd, en een voor het schone water. Wij gebruiken biologisch afbreekbare shampoo en wax. Het slib uit het vuile water verdwijnt ook niet in een afvalput, maar wordt gescheiden en opgehaald door een gecertificeerd afvalverwerkingsbedrijf. Daarnaast bevindt zich een osmose-installatie in de kelder, waarmee kalk en mineralen uit het schone water worden verwijderd. Dit osmosewater gebruiken we voor het naspoelen van de gewassen auto’s, zodat er geen kalkdruppels achterblijven. We genereren ook extra inkomsten door het osmosewater te verkopen aan glazenwassers. En, last but not least, we gebruiken geen kostbaar drinkwater, maar grondwater via een eigen bron. Afgelopen mei bezocht ik in Las Vegas The Car Wash Show, dé autowasstratenbeurs. Daar presenteerden ze de allernieuwste wasstraten met waterzuiveringstechnieken en tal van innoverende materialen. Maar niets kon tippen aan onze bioreactoren.

Tips van Wim

 Wilt u ook een autowasstraat beginnen, zorg dan dat u uw waterhuishouding goed voor elkaar heeft. Doe het op een duurzame manier, werk met biologisch afbreekbare reinigingsmiddelen en hergebruik het water door het biologisch te recyclen. Milieuvriendelijk werken kan enorm helpen bij de toewijzing van een vergunning door de gemeente.

 Deze manier van werken verbruikt veel stroom. Zorg dus dat u uw energievoorziening goed voor elkaar heeft. Regel eigen elektriciteit met zonnepanelen, zonnecollectoren of een generator.

 Kijk goed naar de locatie wanneer u wilt starten met biologische waterrecycling. Grote opslagcapaciteit, veelal ondergronds, is een must.

“We vermorsen geen druppel water”

BOVAG ENERGIE HELPT ONDERNEMERS MET BESPAREN EN VERGROENEN

Ondernemen met (nieuwe

Nog maar kortgeleden was ‘energie’ heel eenvoudig: je nam het af, je gebruikte het en je betaalde. Nu is het een onderwerp dat veel vragen opwerpt, niet alleen omdat de energieprijzen enorm zijn gestegen, maar ook omdat de overheid stuurt op verduurzaming, inclusief nieuwe wet- en regelgeving. Daarom is er nu BOVAG Energie. Met diverse producten en diensten én met praktische tools en tips helpt

BOVAG Energie bij besparen en vergroenen. Daarbij is er een hoofdrol voor het BOVAG Energiebesparingsadvies.

Bespaar direct met het Energiebesparingsadvies

Het Energiebesparingsadvies is uitermate praktisch én gedetailleerd, met direct uitvoerbare ‘quick fixes’. In autobedrijven en schadeherstelbedrijven worden bijvoorbeeld veel compressoren gebruikt. Lekkende koppelingen zorgen ervoor dat deze vaker dan nodig aanslaan. Ook de druk ervan is een puntje: als een compressor werkt met een (fabrieks)instelling van bijvoorbeeld negen bar, terwijl er maar zeven bar nodig is, is ook dat een gratis besparingskans. Veel bedrijven maken al gebruik van ledverlichting. Het is goed om te weten dat eventuele tl-verlichting elders in het bedrijf piekspanningen kan veroorzaken, die de levensduur van (dure) ledlampen verkort. Andere praktische punten: bij veel bedrijven zit zo’n vijftig procent van de energiekosten in verwarming. Hier kun je snel besparen door bijvoorbeeld de aanvoertempratuur van de CV te verlagen. Ook geeft het rapport aan of het bijvoorbeeld mogelijk is om eventuele restwarmte te gebruiken of andere verwarmingsmogelijkheden (warmtepomp, infraroodpanelen) in te zetten. Zie ook bovagenergie.nl/tips-tricks

Natuurlijk komen ook zonnepanelen aan bod. Een BOVAG Energiebesparingsadvies, geeft inzicht in wat ze opleveren, maar ook hoe u ze het beste kunt plaatsen en hoe u erachter komt of uw dakconstructie er geschikt voor is.

Voor BOVAG-leden zijn er belangrijke redenen om te verduurzamen. Veel bedrijven maken er werk van met oog op het maatschappelijk belang. Bovendien is een energie-efficiënt bedrijf ook aantrekkelijk bij opvolging of overname. Maar er zijn ook minder vrijblijvende factoren: met onder meer energielabels, de

energiebespaarplicht en toekomstige vereisten op het gebied van CO2-rapportage stelt de overheid steeds hogere (duurzaamheids)eisen. En toen waren er opeens de energieprijzen die door het dak gingen. De energiemarkt, die altijd zo stabiel leek, was onvoorspelbaar geworden. Ook werden ondernemers en particulieren zich bewust van hun energieafhankelijkheid van bepaalde landen. Deze serie van eyeopeners leidde ertoe dat energie besparen topprioriteit werd. Om het grillige karakter van de energiemarkt het hoofd te kunnen bieden, realiseerden veel ondernemers zich ook dat ze bij het opzetten van de (duurzame) energievoorziening van de toekomst zo veel mogelijk zelf ‘in control’ zouden moeten zijn. Energie is dus in korte tijd een complex onderwerp geworden. Daarom is BOVAG Energie in het leven geroepen. De spil van het in september vorig jaar gelanceerde platform, is de website bovagenergie.nl. Hier vinden ondernemers een schat aan informatie en artikelen, bijvoorbeeld over mogelijkheden om zelf energie op te wekken, te besparen en op te slaan en de (gevolgen van) de overbelasting van het elektriciteitsnet. Ook is er veel aandacht voor nieuwe wet- en regelgeving. Op de site kun je als ondernemer snel controleren

nieuwe) energie

of je bedrijf bijvoorbeeld verplicht is om energie te besparen.

De spil: het Energiebesparingsadvies

Op bovagenergie.nl zijn handige tools en diensten te vinden. Het Energiebesparingsadvies staat daarbij centraal. Het is gericht op mobiliteitsondernemers die vandaag nog willen beginnen met besparen op energie én inzicht in hun verbruik willen krijgen. Dat werkt heel eenvoudig: als ondernemer dien je via de site een aanvraag in – ga hiervoor naar bovagenergie.nl/besparingsadvies

Binnen enkele dagen neemt een energie-expert met kennis van de mobiliteitsbranche contact op voor een afspraak in het eigen bedrijf. Bij het bezoek brengt de adviseur alles in beeld. Denk aan het huidige verbruik en wensen en eisen met betrekking tot de toekomst. Daarnaast maakt het bezoek duidelijk hoeveel energie specifieke systemen verbruiken. Het uiteindelijke advies is op alle fronten helder en duidelijk: het laat precies zien waar besparingsmogelijkheden liggen (zie ook het kader op de linkerpagina) en welke investeringen er

nodig zijn om ze te realiseren. Het rapport geeft ook aan welke subsidiemogelijkheden er zijn en wat de terugverdientijd van de investeringen is.

Snel terugverdiend

De kosten van het Energiebesparingsadvies bedragen € 1.600,–. Elke onderneming kan het aanvragen. Mkb-bedrijven die aan bepaalde voorwaarden voldoen (tot 250 werknemers, een maximale omzet van € 50 miljoen, een elektriciteitsverbruik tot 50.000 kWh/jaar. en een gasverbruik van maximaal 25.000 m 3/jaar.) kunnen hiervoor aanspraak maken op de Subsidie Verduurzaming MKB. Deze kan oplopen tot € 750,–. Uit alle energieadviesrapporten die BOVAG-leden tot nu toe hebben ontvangen, kwam bovendien naar voren dat het zelfs zonder te investeren al mogelijk is om per direct tot tien procent energie te besparen. Alleen al daarmee zijn de kosten snel terugverdiend.

EXTRA ENERGIE Praktische hulp van BOVAG

 Vraag en antwoord: Bovagenergie.nl is hét adres voor gerichte vragen over bijvoorbeeld het slim omgaan met energie en subsidies. Klik voor een antwoord waar u verder mee komt op ‘raadpleeg een expert’. Blijf up-to-date: schrijf u in voor de gratis nieuwsbrief, vol handige adviezen. Of volg BOVAG Energie op LinkedIn.

 Goede deals: In samenwerking met de BOVAG Ledenwinkel zijn er goede deals voor ondernemers die weten waarin ze willen investeren. Op bovagenergie.nl/deals vindt u aanbiedingen voor bijvoorbeeld zonnepanelen, laadpalen en ledverlichting.

 Collectieve inkoop: Via BOVAG is het ook mogelijk om te profiteren van collectieve energie-inkoop. Er is keuze uit een jaarcontract met een vast maandbedrag voor twaalf maanden of een dynamisch energiecontract.

BOVAG Energie in beeld

Car Lock Systems levert autosleutels en –sloten aan de Europe automotive after market. Autoimporteurs, merkdealers en universele garagebedrijven bieden we voor vrijwel elk automerk een uit gebreid productassortiment en repair services. Met een team van zo’n 60 enthousiastelingen zorgen we er dagelijks voor dat ruim duizend orders binnen 24 uur onze klanten bereiken.

Jaarlijks worden duizenden auto’s gestolen door middel van zogenaamde Relay-attack. Car Lock Systems heeft nu een uiterst simpele en effectieve oplossing: Sleeping Battery.

Relay-attack beveiliging met een slimme batterij

Voor auto eigenaren een grote bron van onzekerheid. Terwijl zij liggen te slapen bestaat de kans dat hun auto met Keyless entry systeem gestolen wordt. Deze vorm van sleutelloze autodiefstal is razend populair onder autodieven, omdat het snel en geruisloos uitgevoerd kan worden. Sleeping Battery is de oplossing.

Volgens recente gegevens van de Duitse algemene automobielvereniging ADAC is slechts 5% van de voertuigen met een keyless entry systeem beveiligd tegen ongeoorloofd openen en starten van het voertuig. Zij voerden een uitgebreide test uit onder 567 automodellen en waren niet te spreken over de resultaten. Slechts 29 modellen waren beveiligd tegen relay attack. Nieuwe, veilige technologieën zoals UWB (Ultra-Wide-Band) zijn op dit moment nog slechts bij een paar modellen ingebouwd.

Jasper van Herwijnen, directeur en mede-eigenaar van Car Lock Systems vertelt hierover het volgende. “Het merendeel van de nieuwe auto’s heeft tegenwoordig een keyless entry/go systeem. Dit biedt uiteraard veel gebruiksgemak voor de eigenaar, maar er kleven dus volgens de onderzoeken van het ADAC ook nadelen aan. Vanuit verschillende partijen wordt dan ook vaak geadviseerd om het keyless entry systeem uit te laten schakelen. Dat is natuurlijk erg zonde en vanaf nu onnodig.”

Niet alleen dure auto’s, ook middenklassers en onderdelen Een misvatting is de veronderstelling dat alleen dure modellen gestolen worden. Steeds vaker worden ook middenklasser gestolen of gestript voor onderdelen zoals koplampen, airbags en navigatiesystemen. Op dit moment is bijvoorbeeld de Toyota RAV4 het model dat het meest door relay-attack weggehaald wordt. Deze middenklassers worden razendsnel naar het buitenland getransporteerd.

Oplossingen

Vanuit automobielverenigingen en verzekeraars worden een aantal oplossingen gecommuniceerd om deze vorm van diefstal te voorkomen.

• Leg de sleutel minimaal 12 meter van de buitenmuur af.

• Wikkel de sleutel in aluminiumfolie of leg hem in een metalen blik.

• Berg de sleutel op in een RFID hoesje of tas.

• Parkeer de auto op een veilige plek, bij voorkeur binnen in een garage.

• Laat de auto aanvullend beveiligen.

• Laat het keyless entry/go systeem uitschakelen bij de dealer.

Allemaal oplossingen die werken, maar die niet altijd mogelijk of praktisch zijn. Zo heeft niet iedereen een eigen garage tot zijn beschikking en vergen de hoesjes, tasjes en blikken een ijzeren discipline. Vergeet je je sleutel een keer goed op te bergen, loop je direct risico op diefstal. Daarnaast zijn de hoesjes en tassen soms ook storingsgevoelig.

Geen slapeloze nachten meer

Car Lock Systems heeft nu een uiterst simpele en effectieve oplossing die bovenstaande problemen in één klap oplost, namelijk een slimme batterij. “Deze gepatenteerde technologie gaat veel autobezitters een goede nachtrust bezorgen”, aldus Jasper van Herwijnen.

Relay-attack

Deze vorm van autodiefstal nam volgens gegevens van het LIV met 22% toe in de eerste helft van 2022. Dit percentage blijft groeien.

Sleeping Battery

De productnaam is simpel en toch allesomvattend. De batterij bevat namelijk een ingebouwde bewegingssensor, die de sleutel na 3 minuten zonder beweging in slaapstand zet. Hierdoor wordt de communicatie tussen de auto en de sleutel onderbroken, waardoor een relay-attack niet meer mogelijk is.

De

Hoe brengt men de sleutel weer tot leven? Simpelweg door hem op te pakken. De batterij komt direct uit de slaapstand en de sleutel wordt weer actief.

De voordelen op een rij

• Ingebouwde bewegingssensor.

• Slaapstand na 3 minuten zonder beweging.

• Geen aanpassingen aan voertuig of sleutel nodig.

• Eenvoudig te plaatsen door de bestaande batterij te vervangen.

• KIWA SCM-erkend voor CCV voertuigbeveiliging, mits ingebouwd door een erkend inbouwbedrijf CCV voertuigbeveiliging.

Deze oplossing is geschikt voor alle auto’s met een keyless entry/go systeem en waarvan de sleutel een 2032 of 2450 lithium knoopcel batterij bevat. Car Lock Systems kan hiermee ongeveer 95% van alle keyless autosleutels beveiligen.

Meer weten? Scan dan onderstaande QR code om Sleeping Battery online te bekijken.

Leer met elkaar en van elkaar

De eerste stappen richting duurzaam ondernemen zijn

vaak het moeilijkst. Maar die stappen zijn al door vele bedrijven gezet. Daarom deelt Bovemij graag hoe zij duurzaamheid prioriteit geven zodat het wiel niet opnieuw hoeft te worden uitgevonden.

Toen commercieel directeur Patrick van Duijnhoven 2,5 jaar geleden bij Bovemij begon, was duurzaam ondernemen voor hem een belangrijk aandachtspunt. Maar voordat Bovemij haar klanten kon adviseren over de eerste stappen naar een betere wereld, werd eerst gekeken hoe groen het bedrijf zelf was. Van Duijnhoven: “Er waren genoeg enthousiaste initiatieven, maar die waren heel gefragmenteerd; iedereen was met z’n eigen stukje bezig. Daarop hebben we eerst bepaald wat onze visie op duurzaamheid is en welk standpunt we daarin willen innemen. Op basis daarvan bepaalden we ons beleid met als uitgangspunt; verander de wereld, begin bij jezelf. We hebben

Verander de wereld, begin bij jezelf

duurzaamheid hoog op de agenda gezet en koppelden er een serieus plan van aanpak aan.”

Zes pijlers

“Om één lijn aan te brengen in al die losse initiatieven, hielden we inspiratiesessies. Niet alleen intern. We vroegen ook aan andere stakeholders (binnen en buiten Bovemij) hoe zij tegen duurzaamheid aan kijken. Daaruit hebben we een duurzaamheidsambitie opgesteld en hieruit kwamen zes thema’s in uiteenlopende richtingen. Niet alleen voor de hand liggende onderwerpen zoals; doen we zaken met groene bedrijven en beleggen we groen? Maar er is ook aandacht voor werkgeluk, maatschappelijke betrokkenheid en de

vraag leveren we duurzame producten en diensten? Dat alles werd gekoppeld aan de ‘Sustainable Development Goals’. We keken daarna binnen de organisatie wie het leuk vond om zich aan een thema te verbinden zodat er concrete actieplannen kwamen.”

Wagenpark op de schop

“Door alles eerst zorgvuldig in kaart te brengen, startten we met een nulmeting en konden we concrete doelen vaststellen. Enerzijds wil je verduurzamen om de wereld te verbeteren, maar in deze branche heb je ook veel te maken met wetgeving. Neem ons wagenpark bijvoorbeeld. De collega’s van de buitendienst reden tot twee jaar terug in dieselauto’s. Voor iedere auto die eruit ging, kwam er een elektrische auto in de plaats. Doordat we eerst onszelf hebben ‘ontleed’, kunnen we onze klanten veel beter adviseren. We zijn er nog niet; het is ook een onderwerp dat in ontwikkeling blijft, mede door de wetgeving. Maar onze bevindingen en ons plan van aanpak, delen we graag zodat onze klanten die eerste stappen niet alleen hoeven te zetten.”

Drie tips op weg naar duurzaam ondernemen

1. Houd een nulmeting; hoe duurzaam is uw bedrijf en hoe kunt u dit naar een hoger niveau brengen?

2. Ga niet het wiel opnieuw uitvinden; collegaondernemers zijn vaak bereid om hun kennis te delen. Deel zelf ook uw eigen bevindingen.

3. Zoek binnen uw bedrijf early adopters die duurzaamheid leuk vinden en de katalysator worden van uw opgestelde doelen.

Frits Lubberts is algemeen directeur van Brinkmann & Niemeijer B.V. in Twello. B&N bouwt stroomaggregaten voor onder andere binnenvaartschepen. Nu nog met dieselmotoren, maar het bedrijf is druk met de energietransitie naar waterstof en methanol.

Als systeemintegrator stellen wij aggregaten samen uit meerdere componenten. Zo bestaat een generatorset voor een binnenvaartschip nu nog uit een dieselmotor, die een generator aandrijft voor de stroomvoorziening, de kranen en pompen aan boord. Wij zijn importeur van de Engelse JCB motoren, hele mooie Stage V IWA (marine) dieselmotoren die nog jaren meekunnen. Maar JCB heeft het roer nu volledig omgegooid naar verbrandingsmotoren op waterstof. Volgend jaar komt de eerste range kleine viercilinders op de markt, gevolgd door grote zescilinders. Wij onderzoeken of die waterstofmotoren ook zouden kunnen worden aangepast naar het draaien op methanol.”

Puzzelen

“Onze interne denktank is het laatste jaar bovenal gefocust op de complexe vraagstukken van de energietransitie: hoe kan het duurzamer, goedkoper en welke oplossing is ook daadwerkelijk op redelijk korte termijn uitvoerbaar? We proberen met organisaties als BOVAG, HAN University of Applied Sciences en TNO uit te vissen: wat is nu echt de toekomst? Waar moeten we onze tijd, energie en geld in investeren? Tal van scheepsbouwers zien boven waterstof methanol als ideale brandstof

voor de toekomstige voortstuwingsmotoren. Methanol kan een belangrijke bijdrage leveren aan het terugdringen van CO2 en stikstofoxiden.”

Combineren

“Waterstofaggregaten zijn straks perfect voor de toekomstige schepen op waterstof. Maar de binnenvaartschipper van vandaag heeft diesel aan boord, die zowel voor de voortstuwingsmotor als de generatorset wordt gebruikt. Bieden wij nu aggregaten met JCB waterstofmotoren aan, dan maken we de schipper niet echt blij. Want voor de opslag van waterstof aan boord moet hij aan speciale eisen voldoen. Bij een waterstofcilinder praat je over een druk van 700 bar. Dat vergt bijzondere veiligheidsvoorschriften. Daarom willen we kijken of die nieuwe JCB motoren ook geschikt zijn voor methanol. Ook bestuderen we of we bestaande JCB dieselmotoren kunnen ombouwen naar methanolmotoren. Methanol is net als diesel een vloeistof en je kunt die twee zelfs bijmengen en combineren, dan gebruik je diesel voor de ontbranding en methanol als brandstof. Zo gebruik je minder diesel, maar meer methanol. Dan draai je op twee brandstoffen, dat zou nu al kunnen en meteen voor verduurzaming en geldbesparing zorgen.

Tips van Frits

 Onderzoek wat nu al kan met de huidige techniek. Kies bijvoorbeeld in plaats van één grote generatorset voor twee kleinere. Dan zet je er bij minder stroomverbruik één uit, dat is je eerste winst.

 HVO renewable diesel tanken levert direct een CO2-reductie van negentig procent op. Het is wat duurder dan diesel, maar je bent wel extra aantrekkelijk voor opdrachtgevers die schoon willen vervoeren.

BOVAG-lijst binnenvaartscheepsmotoren EIA

Wilt u als binnenschipper de voortstuwingsmotor vervangen door één die minder dan 195 gram brandstof per kWh verbruikt, dan kunt u aanspraak maken op de EIA (Energie Investeringsaftrek).

De investering in een energiezuinige motor mag voor 45,5 procent worden afgetrokken van de winst, zodat minder winstbelasting betaald hoeft te worden.

Aanvragen van de EIA kan bij de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland (RVO).

Samen met de RVO heeft BOVAG een lijst opgesteld van motoren die voor EIA in aanmerking komen (zie mijn.bovag.nl/ eialijst). Kiest u één van deze motoren, dan hoeft de RVO uw aanvraag verder niet individueel te beoordelen. De EIA komt bovenop de subsidie voor aanschaf van Stage V scheepsmotoren.

“Methanol als brandstof is goede geldbespaarder”

Uitproberen resulteerde in ons huidige concept; opwekken, laden, rijden

André Renses, Cirqulus

CIRQULUS: DUURZAAM TOT IN DETAIL

‘Ik maak de wereld graag een stukje mooier’

André Renses is een idealist en maakt de wereld graag mooier met mobiliteit als basis. Niet alleen met Renses E-Mobility, maar vooral met Cirqulus. In dit van duurzaamheid doordrenkte bedrijf vertelt hij over zijn toekomstdroom en bekent hij dat diezelfde toekomst hem een beetje somber stemt.

Renses E-mobility in Alkmaar is van oorsprong een familiebedrijf dat in 1943 start als autogarage. André Renses is de derde generatie die het bedrijf runt. Hij is in de eerste plaats ondernemer en altijd bezig met kansen. Hij heeft dan ook niet alleen het autobedrijf dat hij nu runt, maar bezit ook vastgoed. Vanuit zijn eigen idealisme zijn de initiatieven en plannen waarmee hij zich bezighoudt altijd gestoeld op duurzaamheid.

Vanuit deze gedachte is hij zeven jaar geleden Cirqulus gestart; een showroom op steenworp afstand van Renses E-mobility.

Cirqulus is een brandstore waar je zelf kunt zien en ervaren wat er allemaal mogelijk is als het om e-mobility en het opwekken van energie gaat. Je leert er met welke toepassingen dit mogelijk is en dit geldt zowel voor bedrijven als particulieren. Met Cirqulus hoopt André duurzaamheid een stukje begrijpelijker en tastbaarder te maken en wie een bezoek brengt aan het pand van Cirqulus, merkt dat meteen. Bij de ingang ligt een stapel Bill Gates-boeken; How to avoid a climate disaster (‘voor onze zakenrelaties’ zal André later verklaren). Bij iedere stap die je zet in het bedrijf kom je in aanraking met verschillende noviteiten die duurzaamheid uitstralen; hier is duidelijk over nagedacht. Er staan stoelen geproduceerd van oude koelkasten, er hangen lampen van gerecyclede dakpannen en cd’s en overal staan laadpalen, zonnepanelen en elektrische voertuigen.

Concept denken

André is zichtbaar trots op zijn pand dat helemaal zelfvoorzienend is. “Onze focus op duurzaamheid begon zo’n beetje met de introductie van de Outlander Volvo V60 in 2013”, herinnert hij zich. “Vanuit daar gingen we al lerende verder met het uitproberen van duurzame toepassingen. Dit resulteerde in ons huidige concept van Cirqulus; opwekken, laden, rijden. Met deze kernwoorden presenteren wij onszelf en daar kun je onze producten en diensten aan linken.” Met de betrekking van het pand waar Cirqulus nu is gevestigd, werd

het duurzaam ondernemen verder uitgebouwd. “We hebben hier honderd procent elektrische auto’s staan, we bieden fietsplannen, verkopen e-scooters, zonnepanelen en laadpalen. We hebben zelfs veranda’s en solar carports die stroom leveren, alles om mensen maar zo veel mogelijk zelfvoorzienend te maken. Hoe briljant zou het zijn als iedereen een zonnepaneeltje op z’n dak heeft en een eigen laadpaal voor de deur met daarbij een elektrische auto? Dan heb je als consument met niemand meer wat te maken”, vertelt hij enthousiast. “Dat is mijn ideale toekomstbeeld.”

Tekst: Diana van der Sluis Fotografie: Arno Lingerak

Frustratie

Maar zo makkelijk als André het nu schetst, gaat het helaas niet. Zijn idealisme zit hem soms behoorlijk in de weg. “De lobby voor de fossiele brandstof is natuurlijk enorm sterk”, verzucht hij. “In de media is er iedere week wel een negatief artikel over elektrisch rijden te vinden. En daar kan ik licht gefrustreerd van raken, ja. Je wilt je klanten vertellen dat elektrisch rijden niet alleen beter is voor het milieu, maar dat het je ook veel geld in de maand scheelt. Soms denk ik wel; waar doen we het allemaal voor? Maar dan weet ik ook dat we op de middellange termijn een goede keuze maken. ‘Short term paying is long term gain’, daar houd ik mij aan vast als ondernemer. Maar het is toch wel bizar dat we in 2019 met elektrisch rijden verder waren dan dat we nu zijn. Dat je in plaats van stappen vooruit, juist stappen terug doet. Ik kijk wat dat betreft echt uit naar 2030, wat een omslagpunt wordt.” Tot die tijd zit André niet stil, want zijn ondernemersbloed blijft stromen. Onlangs kocht

hij de site verduurzamen.nl, een platform dat eind dit jaar live gaat en waar je onder andere alle producten kunt kopen die nu in de Cirqulus-showroom staan. “Die site is alles wat wij als merk willen uitdragen. Daarmee hebben we niet alleen mobiliteit gecoverd, maar ook een stuk levensstijl. Er worden daar straks b-producten verkocht die out of fashion zijn of die geen eigenaar meer hebben. Ze zijn geproduceerd, hebben in een winkel gelegen of ze zijn niet populair gebleken. Bij ons krijgen ze een kans op een nieuw onderkomen. Automobiliteit zal altijd een liefde blijven, mits duurzaam, maar het is niet meer onze hoofdmoot in deze weerbarstige markt.”

Overgeven aan energie

Zelf levert het bedrijf niet alleen de hulpmiddelen voor het opwekken van stroom aan particulieren, bovenop hun eigen pand liggen uiteraard ook zonnepanelen. Hiermee kunnen ze in theorie de stroom voor maar liefst 180 huishoudens verzorgen. De energie wordt

gebruikt voor hun eigen panden en voor de laadpalen aan de weg waar onder andere taxibedrijven en particulieren hun vehicle kunnen laden. “Op dit moment zijn de zonnepanelen die we verkopen ons populairste product. Misschien omdat mensen zich nu langzaam realiseren dat ze daarmee hun stookkosten omlaag kunnen brengen? Wij wekken hier zelf zo veel stroom op, dat we op zonnige dagen soms zelfs met een overschot zitten. Hoe het precies werkt met het opwekken en uitstromen van energie, daar moet je niet te lang over willen nadenken, dat is een complex proces. Je moet je er gewoon aan overgeven, want het is zeer ongrijpbaar. Wie er toch meer over wil weten, is altijd welkom in de Cirqulus-showroom waar medewerkers voorbijrazen op segways, waar je een kweekbak voor groente en fruit kunt kopen en waar infraroodverwarming boven ieder bureau hangt. De showroom maakt het zo een beetje meer visueel en wie weet geeft dat net een zetje in de juiste richting.”

Tips

1. Zie verduurzamen als een levensstijl. Uiteindelijk levert het je niet alleen financieel voordeel op, maar wordt het je tweede natuur.

2. Wacht niet te lang met de eerste stap, begin desnoods klein. Bijvoorbeeld met het scheiden van bedrijfsafval.

3. Richt je op de positieve berichtgeving rond verduurzaming. Dit helpt je met het krijgen van de juiste ‘state of mind’.

Bij goed ondernemerschap hoort goed werkgeverschap en daar helpt BOVAG graag bij. Juist in tijden van personeelstekorten is het belangrijk om (extra) zuinig te zijn op medewerkers en te investeren in hun ontwikkeling. Pitspro Academy verzorgt toegankelijke, praktijkgerichte trainingen en opleidingen op het gebied van bijvoorbeeld veiligheid, klantcontact en management.

Ga naar www.pitspro.nl, maak een account aan, kies een opleiding en start meteen.

Pitspro Academy is het splinternieuwe opleidingsplatform voor tankstation- en autowasprofessionals. Via dit platform bieden BOVAG en Innovam diverse (online) opleidingen, trainingen en cursussen aan. Deze zijn kosteloos voor leden van BOVAG én hun medewerkers. Academy

voor tankstation- en autowasprofessionals

In 2018 nam Petra Luchjenbroers met broer Henk ASN Autoschade Luchjenbroers in Emmen over van vader Henk senior. Een jaar later volgde de overname van Autoschade Hawé in Hoogeveen. Het duo besloot het bedrijf te huisvesten in een compleet nieuw pand, toekomstbestendig en gasloos. Ook de werkplaats en de spuitcabine.

Het resultaat is echt uniek, want we hebben alles zelf moeten uitdenken. Toen we onze nieuwbouwaanvraag bij de gemeente indienden, werden we gewezen op de hoge eisen aan duurzaamheid. Die golden gek genoeg alleen voor het kantoor, maar niet voor de werkplaats. We hebben toen zelf, ook vanwege de torenhoge energieprijzen, besloten het in één keer goed te doen: het gehele pand, dus kantoor en werkplaats, goed geïsoleerd, gasloos en energieneutraal. In de werkplaats zie je nu een groot buffervat met warm water, aangesloten op warmwatercollectoren, die op het dak liggen. Buiten staan twee grote warmtepompen, die voor bijverwarming zorgen wanneer dat nodig is. We willen ook zonnepanelen voor de elektriciteit, maar we mogen geen energie terug leveren. Er wordt nu gekeken naar een apparaat dat de zonnepanelen bij teveel opgewekte stroom kan blokkeren.”

Fantastisch

“Het buffervat zorgt voor vloerverwarming in het hele pand. De spuitcabine werkt met elektrische branders en een systeem voor warmterugwinning dat de uitgeblazen warme lucht kruist met de van buiten ingeblazen koude lucht, die dus verwarmd binnenkomt. Dat levert een energieverbruik reductie van zeventig procent op. Pa, die vroeger

gewend was net gespoten auto’s met gasbranders een uur lang op 80ºC te drogen, dacht dat de lucht nu nooit warm genoeg zou worden. Maar tegenwoordig werk je in plaats van met synthetische of tweecomponentenlakken, met waterdragende, luchtdrogende lakken. Daarbij is drogen op zo’n 25ºC al voldoende. Toen we de cabine voor het eerst opstartten was de temperatuur in no time op 35ºC, het werkt fantastisch!”

Luchtcirculatie

“Ook de afzuiginstallatie in de werkplaats, waar wordt geschuurd en geplamuurd, is door onszelf uitgedacht. Dankzij speciale koolstoffilters is er sprake van honderd procent inpandige luchtcirculatie. Vroeger ging die afgezogen warme lucht naar buiten en haalde je verse, koude lucht naar binnen. Er zitten ook computergestuurde omvormers op de afzuiginstallatie, die het toerental automatisch aanpassen naar de stand die je op dat moment nodig hebt. Ook dat zorgt voor veel minder energieverbruik. De investering was enorm, maar we zien nu al dat onze energierekening flink is gekelderd. Dus het terugverdienen is begonnen. Nu alles zo goed verloopt in Hoogeveen, willen we ook ons pand in Emmen aanpakken. Wanneer je je eenmaal in de verduurzaming stort, wordt het een sport, waar je steeds fanatieker in wordt.

Tips van Petra

 Als je van plan bent een schadeherstelbedrijf te beginnen, start dan in een nieuw pand en niet in een oud pand. Dat scheelt enorm in je energie- en duurzaamheidsinvesteringskosten.

 Neem gerust contact met ons op voor tips!

“We worden steeds fanatieker”

Wat betekent CSRD voor u?

U heeft het mogelijk al gehoord: de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) komt eraan. In de Europese richtlijn CSRD is vastgelegd dat ondernemers die voldoen aan bepaalde criteria op basis van bedrijfsgrootte of omzet, worden verplicht te rapporteren over de impact van hun activiteiten op mens en milieu.

Zoals het er nu voor staat, zijn beursgenoteerde ondernemingen vanaf 2024 verplicht tot duurzaamheidsverslaglegging. Voor niet-beursgenoteerde grote ondernemingen geldt dat zij moeten gaan rapporteren volgens de nieuwe richtlijn over boekjaar 2025. Het beursgenoteerde mkb moet vanaf boekjaar 2026 gaan rapporteren.

Ketendata

Ook als u niet (direct) op Europees niveau hoeft te rapporteren over de impact van uw activiteiten, kan het toch zijn dat u ermee te maken krijgt. CSRD-plichtige bedrijven zullen in de keten data en informatie opvragen die zij moeten opnemen in hun rapportages. Denk daarbij aan vragen van banken, verzekeraars en leasemaatschappijen met wie u zakendoet, maar ook aan bedrijven aan wie u een dienst levert.

BOVAG helpt

De CSRD-richtlijn is onderdeel van de Green Deal, duurzaamheidsafspraken op Europees niveau met als einddoel een klimaatneutraal Europa in 2050. Duurzaamheid is een belangrijke pijler van de BOVAG-strategie, waarbij BOVAG het belangrijk vindt dat leden nu én morgen toekomstbestendig en rendabel kunnen blijven ondernemen. Dat is uiteindelijk ook de doelstelling van de CSRD die inzet op bewustwording van financiële impact van keuzes die bedrijven maken. Wél vindt BOVAG dat de regels haalbaar en uitvoerbaar moeten zijn voor onze leden. Daarom brengt BOVAG samen met het Instituut voor Duurzame Mobiliteit (IvDM / Erkend Duurzaam) in kaart welke data u straks moet aanleveren voor de rapportageplicht en onderzoeken we hoe we die gegevens het beste kunnen ontsluiten. Zodat u straks niet uren aan het rekenen of uitzoeken bent.

 Blijf op de hoogte van de ontwikkelingen rondom de CSRD-wetgeving via mijn.bovag.nl/duurzaamondernemen

Investeer in besparen

Op 1 december is het zover: als u onder de informatieplicht energiebesparing valt, moet u voor die datum rapporteren. Wat is het, hoe werkt het, en hoe pakt u dit het beste aan?

U valt onder de informatieplicht, indien:

 Uw onderneming per jaar verbruikt: > 50.000 kWh elektriciteit óf > 25.000 m 3 gas.

 Elke vier jaar moet u rappor teren over energiebesparende maat regelen.

 U rapporteert via mijn.rvo.nl/informatieplichtenergiebesparing

 Vóór 1 december 2023 moet u uw maat regelen hebben gemeld bij het RVO.

Wat kunt u doen?

Als u onder de informatieplicht valt, moet u alle energiebesparende maatregelen treffen die u in vijf jaar of minder terugverdient. U hoeft niet zelf uit te zoeken welke dat zijn, want op de Erkende Maatregelenlijst

Energiebesparing (EML) staan ze opgesomd. De lijst is onderverdeeld in drie categorieën: Gebouwen, Faciliteiten, Processen. Per (sub)categorie kunt u checken of de genoemde maatregelen relevant zijn voor uw bedrijf. Zo kunt u eenvoudig in kaart brengen wat u moet doen. Huurt u uw pand of bedrijfsruimte? In dat geval is de verhuurder verplicht om zorg te dragen voor verduurzaming van het gebouw.

 deb.nl/maatregelen

DEB

De EML en andere informatie over de informatieplicht energiebesparing kunt u raadplegen op deb.nl, de website van het platform Duurzaam Energie Besparen (DEB). Dit platform is een initiatief van BOVAG in samenwerking met ondernemersorganisaties MKB-Nederland en VNO-NCW. Het doel: ondernemers ondersteunen in het besparen van energie. DEB maakt complexe wetgeving begrijpelijk voor ondernemers, zodat u eenvoudig kunt bepalen wat u kunt en wilt doen.

 deb.nl

Voorbeelden van maatregelen

 Vervang halogeen- en tl-lampen door led.

 Plaats een afsluiter met tijdschakelaar om verlies van perslucht buiten bedrijfstijden te beperken.

 Vervang ventilatoren van klasse IE1, IE2 of IE3 door ventilatoren van klasse IE4 of hoger.

Tips & tricks

 Begin op tijd. Het is 1 december voor u het weet.

 Vraag tijdig offertes op. Installatiebedrijven hebben het erg druk.

 Maak gebruik van Groenfinanciering (zie ook pagina 4).

 Bekijk het van de zonnige kant: energiebesparing leidt tot kostenbesparing.

 Liever uitbesteden? Vraag een energiebesparingsadvies aan via BOVAG Energie. Scan de QR-code voor meer informatie. Lees meer hierover op pagina 14.

In de file op het elektriciteitsnet

Er zijn van die voordelen die zo hun nadelen hebben. Doordat er in Nederland steeds meer elektriciteit wordt opgewekt met zonnepanelen en windmolens is het aanbod van duurzame energie steeds groter. Bovendien vindt er een enorme verschuiving van gas naar elektriciteit plaats. Dat leidt tot netcongestie oftewel: file op het elektriciteitsnetwerk.

Capaciteitskaart elektriciteitsnet

Op deze kaart kunt u checken waar in Nederland nog ruimte (transportcapaciteit) op het net is. Kijk voor de actuele stand op capaciteitskaart.netbeheernederland.nl

Transportcapaciteit beschikbaar

Beperkt transportcapaciteit beschikbaar

Voorlopig geen transportcapaciteit beschikbaar

Geen transportcapaciteit beschikbaar

Dat remt niet alleen de energietransitie, maar ook het ondernemerschap. Daarom is de vraag: hoe gaat u als ondernemer om met netcongestie? En: is het einde van de file al in zicht? Daarvoor schakelen we met Paul Selten van BOVAG. Paul Selten houdt zich als Business Developer bij BOVAG veel bezig met (nieuwe) energie voor ondernemers. Netcongestie is momenteel hét item. Paul legt uit wat het precies is: “Netcongestie draait om de transportcapaciteit van het elektriciteitsnetwerk. Omdat er steeds meer elektriciteit verplaatst moet worden en omdat de hoeveelheid duurzaam opgewekte energie veel groter is dan voorzien, hebben we de grens van de transportcapaciteit op veel plekken in Nederland al bereikt. Opmerkelijk daarbij is dat er kortgeleden nog niets aan de hand was. De plotselinge, explosieve prijsstijgingen van energie hebben eraan bijgedragen dat particulieren en bedrijven er alles aan deden om van het gas te gaan en daarvoor in de plaats bijvoorbeeld gingen verwarmen met elektriciteit. Ook het zelf opwekken van energie met zonnepanelen kreeg een (extra) boost.”

De gevolgen

Zelf denkt Paul Selten het liefst in oplossingen, maar in het geval van netcongestie zijn er nogal wat haken en ogen. “Het vergroten van de capaciteit van het elektriciteitsnet lijkt de meest logische oplossing. Dat klinkt eenvoudig, er wordt ook aan gewerkt, maar het is een monsterklus die jaren in beslag neemt en waarmee enorme kosten zijn gemoeid. We zijn dus nog niet van het probleem af en dat kan vervelende gevolgen hebben voor ondernemers.” Zo kan een aanvraag voor capaciteitsuitbreiding nu wel vijf jaar in beslag nemen. Let wel: dat geldt alleen voor grootverbruikers/-leveranciers van elektriciteit of voor bedrijven die dat worden door het plaatsen van bijvoorbeeld zonnepanelen en/of laadpalen. Voor aanvragen die binnen de grens van maximaal 3 x 80 ampère blijven, is er (voorlopig) niets aan de hand. Overigens is het

elektriciteitsnet

Capaciteitsverzwaring

Aanvragen voor capaciteitsverzwaring moeten worden ingediend bij de netbeheerder. Het gewenste aansluit- en transportvermogen zijn daarbij leidend. De aanvraag duurt lang, maar in de tussentijd moeten ondernemers al wel fors investeren, bijvoorbeeld in een nieuw transformatorhuis. Ook plaatsing van een stationaire accu brengt investeringen met zich mee, maar deze optie maakt het wel mogelijk om te blijven ondernemen én geld te verdienen. BOVAG Energie-partner iWell kan een vrijblijvende berekening verzorgen, inclusief alle informatie over de subsidiemogelijkheden. Het startpunt hiervoor is bovagenergie.nl/batterijopslag

goed om te weten dat de meeste BOVAG-bedrijven kleinverbruikers zijn. Bovendien laat de netcongestiekaart zien dat het niet overal een groot probleem is. Echter: tachtig procent van alle bij BOVAG aangesloten bedrijven is gevestigd in een congestiegebied. Volgens Paul is de energievoorziening de lifeline van ondernemers. Doordat capaciteitsverzwaring lang duurt, moeten die ondernemers noodgedwongen op de rem trappen als ze bijvoorbeeld een laadplein willen aanleggen of zonnepanelen op hun dak willen aanleggen. Dat is echter niet alles volgens Paul: “Deze ‘file’ remt ook de energietransitie: in tachtig procent van de gevallen mogen ondernemers (grootverbruikers-/leveranciers) die van plan zijn om zonnepanelen aan te leggen, de opgewekte energie níet terugleveren aan het net – de overbelasting zou namelijk alleen maar groter worden.”

Handig: de laadpaalcalculator

Het aanleggen van laadpalen is een belangrijk thema bij veel BOVAGbedrijven. Daarom is er de laadpaalcalculator op bovagenergie.nl Ondernemers kunnen hier aangeven voor hoeveel auto’s er laadpalen en/ of snelladers dienen te komen en checken of de huidige netaansluiting daarvoor geschikt is. Als dat niet zo is, kan ook hier de optie van een stationaire batterij in beeld komen. Zie: bovagenergie.nl/laadpalen-tool en bovagenergie.nl/batterijopslag

Slimme, nu al haalbare oplossingen

Er zijn wel degelijk manieren om de file op het netwerk te omzeilen, benadrukt Paul. “Het zo veel mogelijk direct zelf gebruiken van opgewekte energie is een goed voorbeeld. Daarbij kan een oost-west opstelling van zonnepanelen handig zijn. Daarmee focus je niet op maximale opbrengst, maar op maximale beschikbaarheid van stroom gedurende de dag. Ook het opslaan van elektriciteit in stationaire batterijen wordt steeds populairder. Deze batterijen zijn er in alle soorten en maten, ze zijn nog duur, maar de prijzen dalen. Met een batterij kun je groene energie ook ‘s nachts gebruiken. Zo dragen ze bij aan het stabiel houden van het netwerk. Een bijkomend voordeel is dat ondernemers direct profijt hebt van een batterij.” (Zie kader Capaciteitsverzwaring.)

EV’s als deel van de oplossing “Elektrische auto’s kunnen ook een belangrijk onderdeel van de oplossing zijn. Nu is het nog zo dat het merendeel van de EV-rijders de auto na het werk thuis oplaadt. Dat leidt tot een enorme stroomvraag vanaf pakweg 18.00 uur. Het verspreid over de dag laden en dan vooral als er veel stroom beschikbaar is, draagt bij aan het voorkomen van pieken en daarmee aan de stabiliteit van het net. Nu is deze spreiding nog vrijblijvend, maar er zijn signalen dat dit ‘slimme laden’ niet alleen de norm, maar ook een verplichting wordt, met als doel om ‘blackouts’ te voorkomen. Met hun batterijen kunnen EV’s kunnen bovendien een belangrijke opslag- én leveringsrol vervullen. Daarvoor is nog wel wat nodig: auto’s moeten geschikt zijn voor het terugleveren van stroom (bi-directioneel laden), laadpalen moeten worden aangepast en er is (nog) regelgeving nodig voor de beprijzing van elektriciteit die wordt teruggeleverd.” Met files krijg je nergens de handen op elkaar, zeker niet in de mobiliteitsbranche, maar toch kinkt er naast realisme ook heel voorzichtig enig optimisme door in de conclusie van Paul Selten: “Helaas is deze file niet zomaar opgelost, we zitten echt in de beginfase van het probleem. Desondanks zijn er nu al mogelijkheden om uit de file te stappen en naast de netverzwaring die in gang is gezet, zijn er hoopgevende ontwikkelingen. Eén ding hebben ze echter allemaal nodig: volle aandacht.”

NETCONGESTIE Dit kunt u zelf doen

Zelfs bij netcongestie kunt u zelf energie opwekken en gebruiken. Dit zijn interessante mogelijkheden:

 Dynamische vermogensregeling: Eigen zonnnepanelen? Slimme software stemt de teruglevering af op de netwerkcapaciteit;

 Deel een aansluiting: Met ‘cable pooling’ deelt u een netaansluiting waarin stroom uit wind en zon samenkomt. Door de verschillende piekbelastingen zijn wind- en zonneparken goed op één kabel aan te sluiten;

 Verhandel: Via een energiemarktplaats kunt u stroom die u zelf opwekt, verhandelen. BOVAG houdt bij deze ontwikkeling vinger aan de pols.

Actuele dossiers

Alle informatie om optimaal te kunnen ondernemen

Nieuw jasje voor BOVAGkrant

Net als u, wil ook BOVAG steeds meer verduurzamen. Daarom krijgt de BOVAGkrant vanaf de volgende editie een duurzamer jasje. Het verpakkingsfolie verdwijnt en in plaats daarvan wordt de krant bijeengehouden met twee transparante sluitzegels. Het papier waarop de krant wordt gedrukt wordt nog milieuvriendelijker en zelfs de zwarte inkt is biologisch. Minimaal negentig procent van de inkt bestaat uit plantaardige dragerolie. En fijn om te weten dat Zalsman, onze huisdrukker, de CO2-uitstoot compenseert door het planten van bomen.

BOVAG op film

Heeft u wel eens een kijkje genomen op het YouTube-kanaal van BOVAG? Regelmatig bezoekt algemeen voorzitter Han ten Broeke leden en neemt daarbij de camera mee. En kent u de ‘BOVAG zoekt het uit’-filmpjes al? Ook vindt u er Techneutentaal, Kantinepraaten zelfs werkgeverszaken.

 Kijk op youtube.com/bovag

Samen digitaal veilig

Online criminaliteit is een steeds grotere zorg, ook in de mobiliteitsbranche. Het Platform Samen Digitaal Veilig helpt u digitaal weerbaarder te worden met praktische checklists en handige filmpjes voor u en uw medewerkers.

 Ga naar mijn.bovag.nl/samendigitaalveilig

 Ga naar mijn.bovag.nl en klik in de navigatiebalk op dossiers.

Vergaderen bij BOVAG

Van kleine besloten bijeenkomsten tot grote presentaties of congressen. Iedereen is welkom om te vergaderen in het BOVAGhuis in Bunnik.

 Centraal in Nederland

 Zalen voor 4 tot 250 personen

 Gezonde, verse en ambachtelijke maaltijden uit de BOVAGkeuken

 Ruim atrium biedt ruimte voor uw event of afterparty

 Ruime, eigen parkeergelegenheid

Nieuwsgierig? Doe de virtuele tour door het BOVAGhuis op www.bovag.nl/vergaderen

Daar vindt u ook informatie over zalen, catering en tarieven. Reserveren kan via de site, maar ook via (030) 65 95 212 of vergaderen@bovag.nl

Wijzigingen personeelszaken

Voor HR-professionals is het goed om te weten dat per 1 juli 2023 een aantal belangrijke wetswijzigingen ingaat. Zo stijgt het minimumloon, vervallen de wettelijke vakantiedagen en is de Wet toekomst pensioenen definitief.

 Kijk voor alle ins & outs op mijn.bovag.nl/wijzigingenpersoneelszaken2023

Handige websites

 mijn.bovag.nl

Laatste branchenieuws, achtergrondinformatie in dossiers, praktische tools en hulpmiddelen.

 mijn.bovag.nl/ledenadvies

Advies over cao en personeel, juridische zaken, arbo en veiligheid, milieuzaken en fiscale zaken.

 bovagkrant.nl

Alle edities online teruglezen, plus informatie voor adverteerders.

 bovag.nl

Informatie voor consumenten, inclusief zoekmachine waarin alle BOVAG-leden terug te vinden zijn.

 bovagledenwinkel.nl

Profiteren van collectief inkoopvoordeel, exclusief voor BOVAG-leden.

Het BOVAG-verenigingsbestuur

Han ten Broeke algemeen voorzitter

 verenigingsbestuur@bovag.nl

Jan Paul Kerkhof bestuurslid

 verenigingsbestuur@bovag.nl

Jan Lenters bestuurslid

 verenigingsbestuur@bovag.nl

Thijs Bochane bestuurslid

 verenigingsbestuur@bovag.nl

BOVAG-adviseurs

Algemeen*

Frans Bastiaansen (west)

 fransbastiaansen@bovag.nl

 06 51 35 50 57

Hendri Dierkes (noordoost)

 hendridierkes@bovag.nl

 06 30 27 81 72

Martine Stolker (zuid)

 martinestolker@bovag.nl

 06 33 04 37 13

Autodealers en (ruit)schadeherstelbedrijven

René Lamers (oost)

 renelamers@bovag.nl

 06 20 44 11 67

Jan Pieter van der Meulen (west)

 janpietervandermeulen@bovag.nl

 06 22 55 57 58

Levien Meiresonne (noord)

 levienmeiresonne@bovag.nl

 06 20 58 04 89

Anton Abelen

 antonabelen@bovag.nl

 06 53 62 90 80

Jelle Bruyn

 jellebruyn@bovag.nl

 06 12 02 37 71

COLOFON

23 JUNI 2023, JAARGANG 29, NR. 5

De BOVAGkrant is het officiële ledenmagazine van BOVAG en verschijnt 11 keer per jaar.

UITGEVER BOVAG, Kosterijland 15, 3981 AJ Bunnik. Postbus 1100, 3980 DC Bunnik

 (030) 65 95 211  bovagkrant.nl

HOOFDREDACTIE Danielle Rousselet-Waltuch

 daniellerousselet@bovag.nl

REDACTIE Linda in ’t Hout, Weija Steffens

 redactie@bovag.nl

Peter Niesink algemeen directeur, bestuurslid

 peterniesink@bovag.nl

George de Booij financieel directeur, bestuurslid

 georgedebooij@bovag.nl

Hans Bresser directeur strategie & innovatie, bestuursadviseur

 hansbresser@bovag.nl

Timon Rutten bestuursadviseur

 verenigingsbestuur@bovag.nl

Onafhankelijke Autobedrijven, Dutch Car Restorers en Truck- en Trailerbedrijven

Maerten Boenders (noordwest)

 maertenboenders@bovag.nl

 06 13 95 60 09

Jos Overmars (noordoost)

 josovermars@bovag.nl

 06 22 19 62 35

Stefan Niesink (midden)

 stefanniesink@bovag.nl

 06 13 98 46 33

Maarten van Hoof (zuidoost)

 maartenvanhoof@bovag.nl

 06 22 39 14 32

Remco van Rijn (zuidwest)

 remcovanrijn@bovag.nl

 06 20 05 32 50

* Aanhangwagenbedrijven, Autowas- & Poetsbedrijven, Caravanen Camperbedrijven, Fietsbedrijven, Gemotoriseerde Tweewielerbedrijven, Rijscholen, Verhuur- en Deelautobedrijven, Energiesystemen & Revisie, Tankstations.

BOVAG-dochters

Bovemij

Takenhofplein 2 6538 SZ Nijmegen  (024) 751 21 31  info@bovemij.nl  bovemij.nl

Afdelingen

Autodealers

Geert Brummelhuis

 geertbrummelhuis@bovag.nl

 (030) 659 52 42

Tankstations en Autowas- & Poetsbedrijven

Erik Stern  erikstern@bovag.nl

Fietsbedrijven en Gemotoriseerde Tweewielerbedrijven

Maarten Mastop  maartenmastop@bovag.nl

 (030) 659 52 30

Truckdealers en Truck- & Trailerbedrijven

 (030) 659 52 16 Aad Verkade  aadverkade@bovag.nl

Verhuur- & Deelautobedrijven

Martijn Smid  martijnsmid@bovag.nl

 (030) 65 95 374

Onafhankelijke Autobedrijven, Dutch Car Restorers en Autogroothandelaren

Jaap Verweij  jaapverweij@bovag.nl

 (030) 659 52 58

Caravan- & Camperbedrijven en Aanhangwagenbedrijven

Claudia van Engelenburg  claudiavanengelenburg@bovag.nl

 (030) 659 52 57

 (030) 659 53 02

Schadeherstelbedrijven en Ruitschadeherstelbedrijven

Stephan Griffioen  stephangriffioen@bovag.nl

 (030) 659 53 85

BOVAG-werkgeverscoaches

Remko van Eindhoven  remkovaneindhoven@bovag.nl

 06 22 40 23 29

Renate van Rijnsoever  renatevanrijnsoever@bovag.nl

 06 21 93 79 09

Jolanda Hofman  jolandaverwoert@bovag.nl

Rijscholen

Hannie Tak  hannietak@bovag.nl

 (030) 659 52 27

Energiesystemen & Revisie

Michel Voorwinde

 michelvoorwinde@bovag.nl

 (030) 659 54 93

 06 82 25 59 79

Rachelle Kock  rachellekock@bovag.nl

 (030) 65 95 268

BOVAG Ledenwinkel

Aäron Waarsing  aaron.waarsing@elgersma.nl

 06 38 55 71 64

BOVAG werkt nauw samen met een aantal dochters, op het gebied van verzekeringen, onderwijs en data.

Innovam Structuurbaan 2 en 19 3439 MB Nieuwegein  (030) 608 77 22  info@innovam.nl  innovam.nl

PROJECTBEGELEIDING & VORMGEVING

Clog-Work.com – Martijn Ubink

ADVERTENTIES Advertentieverkoop vindt plaats via SGNM (traffic@sgnm.nl). Meer informatie via bovagkrant.nl of neem contact op met Marsha Martens (marsha@sgnm.nl / 06 25 226 352) of Oscar van den Bosch (oscar@sgnm.nl)

DRUK Drukkerij Zalsman, Zwolle BOVAGKRANT niet ontvangen?

Mail naar traffic@bovagkrant.nl

RDC Groep De Boelelaan 7 1083 HJ Amsterdam

 (020) 549 71 71

 servicedesk@rdc.nl  rdc.nl

ABONNEMENTEN Opgave, adreswijzigingen en vragen: Abonnementenland, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest.  (025) 125 79 24  klantenservice@aboland.nl  aboland.nl

Abonnementsprijs: € 118,– per jaar excl. btw. (Losse nummers op aanvraag.)

MEDEWERKERS AAN DEZE UITGAVE

Autotrust

Korenmaat 1a 9405 TL Assen

 (0592) 340 018

 autotrust.nl

100% Onderhouden Lange Dreef 8 4131 NH Vianen  (0347) 238 001  info@100procentonderhouden.nl  100procentonderhouden.nl

Carolien van Rheenen (traffic), Gideon van Aartsen, Han ten Broeke, Edith Buenen, Annemieke Bussink (Miek geeft vorm), Norbert Hoogeslag, Sjoerd van der Linden, Arno Lingerak, Dirk Jan Poot, Diana van der Sluis, Paul de Waal, Adobe Stock.

De redactie van BOVAG is bij de samenstelling van deze uitgave zorgvuldig te werk gegaan. Ondanks dat kan het toch mogelijk zijn dat gepubliceerde informatie onvolledig of onjuist is. BOVAG stelt het op prijs om daarvan op de hoogte te worden gesteld. Hergebruik van artikelen uit de BOVAG krant is toegestaan, mits BOVAG daarvoor vooraf toestemming heeft gegeven. Op sommige artikelen en beelden rust copyright. BOVAG kan (tenzij sprake is van opzet en/of grove schuld van BOVAG of haar medewerkers) geen aansprakelijk heid aanvaarden voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voort vloeien uit het (her)gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie.

Everybody happy?

Aandacht voor werken én leren

Jong talent is hard nodig. Nu én in de toekomst. J� hebt als leerbedr�f of leermeester een belangr�ke rol. Om jongeren te laten slagen in de mobiliteitsbranche moeten z� zich namel�k gehoord, gezien en happy voelen. Hoe kr�g je dat voor elkaar? K�k op OOMT.NL/VOORUITK�KERS

Vooruit kijkers

Powered by OOMT