Poniatowszczacy o językowym obrazie świata

Jan Oleksyn, Dominika Spychalska, Milena Pengryn PoniatowszCzaCy o językowym obrazie świata

W okresie 8 marca – 21 maja, klasa 1A, w ramach projektu SJM (Szkoła Mistrzostwa Językowego), przygotowywała i opracowywała swój własny problem badawczy z zakresu językoznawstwa. Analizując profilowanie przymiotnika „narodowy”, zastanawialiśmy się, w jaki sposób język wpływa na nasze postrzeganie świata. Badanie przeprowadzono na grupie uczniów i nauczycieli naszego Liceum.

Założeniem projektu było przybliżenie nam, młodzieży, aspektów projektowej pracy akademickiej oraz wskazanie sposobu, w jaki możemy wykorzystywać znajomość języka polskiego na rynku pracy. Wybraliśmy bardzo aktualny temat – językowy obraz przymiotnika „narodowy”. Zastanawialiśmy się, czy jest on obecnie używany częściej niż kiedyś, czy wzbudza kontrowersje, czy służy manipulacji? Opracowaliśmy m.in. jego rys historyczny, pochodzenie, zabarwienie. Przeprowadziliśmy również ankietę w obrębie szkolnej społeczności, której wyniki były jednoznaczne – badane przez nas określenie jest używane częściej.

Celem przeprowadzonych przez nas badań było sprawdzenie, w jaki sposób przymiotnik „narodowy” postrzegany jest z perspektywy rozwoju języka. Miały one zweryfikować, czy w ciągu ostatnich lat obserwowany/badany wyraz nie zaczął wzbudzać większych kontrowersji, skrajnych emocji, oraz ustalić, czy niesie ze sobą stereotypy i manipulacje. Wysunięta hipoteza zakładała występowanie wszystkich tych okoliczności.

Zgłębiliśmy to zagadnienie, opierając się w dużej mierze na kolokacjach zebranych na stronie Narodowego Korpusu Języka Polskiego (kolokacja to związek frazeologiczny o znacznej łączliwości elementów będący często używanym zestawieniem słów). Dużą rolę odegrała także przeprowadzona przez nas ankieta. Zebrane zostały także dane o słownikowych definicjach i rysie etymologicznym i historycznym przymiotnika „narodowy”.

Najliczniejszą kategorią tematyczną wśród badanych kolokacji było „społeczeństwo”, co pokrywało się zauważalnie z definicjami słownikowymi przymiotnika „narodowy”. Większość z badanych kolokacji nie zawierała stereotypów. Manipulacje pojawiały się natomiast częściej, bo w około 1/3 podanych przykładów.

Z pomocą ankiety ustaliliśmy, że poglądy politycznie nie mają znaczącego wpływu na postrzeganie tego słowa. Prawie połowa ankietowanych stwierdziła, że przymiotnik pojawia się obecnie w przestrzeni publicznej częściej. Z danych wynikło, że biorący udział w ankiecie słowo „narodowy” utożsamiają głównie z hasłem „ludzie”, które stało się skojarzeniem łączącym nas niezależnie od tego, jakie preferencje polityczne posiadamy.

Gruntowne badania częściowo obaliły naszą pierwotną hipotezę. Przymiotnik „narodowy” bowiem jest obecnie używany częściej, jednak nie posiada skrajnego zabarwienia emocjonalnego – słowo to raczej łączy, niż dzieli. Występuje mało związanych z nim stereotypów, a manipulacje nie są w nim wcale dominujące.

Pragniemy podziękować za przekazaną wiedzę i doświadczenie nabyte w czasie pracy Pani prof. Joannie Zarembie, Panu Przemysławowi Meggerowi, Fundacji Języka Polskiego, a także wszystkim wykładowcom.

23