Łodyżki i korzonki

Maja Orzechowska łoDyżki i korzonki

44

Wegetarianizm stał się ostatnio bardzo popularnym sposobem odżywiania wśród wielu ludzi na Zachodzie. Jednak, czy zastanawialiście się kiedykolwiek, skąd wzięła się sama idea bezmięsnej diety? Otóż – jak przeczytać możemy w książce Tristrama Stuarta Bezkrwawa rewolucja. Historia wegetarianizmu od 1600 roku do czasów współczesnych – sięga swoimi korzeniami czasów jeszcze przed narodzinami Chrystusa. Unikanie potraw mięsnych jako strategia żywieniowa ideowo „ewoluowało” i rozprzestrzeniało się przez wieki wśród różnych społeczności ludzkich i kultur. Co zaś się tyczy współczesności, człowiek przełomu XX i XXI wieku coraz częściej decyduje się na zmianę swoich nawyków żywieniowych – i to w dużej części przypadków z pobudek nie tyle ekonomicznych, ile ideologicznych.

Wróćmy jednak do początków. Okazuje się, że już w starożytności istniały społeczności żyjące w zgodzie i harmonii z naturą do tego stopnia, że obywały się bez zabijania zwierząt i spożywania ich mięsa. Pitagorejczycy jedli liście, korzonki, owoce i warzywa, które sami wyhodowali. Prawdopodobnie inspiracją dla ich stylu życia byli indyjscy kapłani – gymnosofiści. Mieli oni bardzo rygorystyczną dietę – nie spożywali mięsa zwierząt, pili jedynie wodę i posilali się roślinami. Pitagoras podczas swojej wędrówki do Indii poznał społeczność duchownych i postanowił po powrocie do Europy wdrożyć ich idee do swojego życia.

Dużo później – już w okresie renesansowych odkryć geograficznych w XV i XVI wieku to Indie stały się dla Europejczyków źródłem nowych nurtów wegetarianizmu. Mieszkający tam bramini – następcy gymnosofistów nie jedli mięsa od kilkunastu wieków. Hindusi byli w bliskiej relacji ze zwierzętami, budowali dla nich szpitale oraz oddawali im cześć w niektórych świątyniach.

Dlaczego rezygnowano z mięsa? Otóż, częste spożywanie dużych ilości mięsa bywało – jak twierdzili „pierwsi dietetycy” – przyczyną problemów zdrowotnych. Tacy myśliciele jak John Evelyn czy Thomas Tryon zachęcali do wzbogacenia diety o warzywa i owoce. Pierwszy z nich był niezwykle barwną postacią siedemnastowiecznej Anglii. Należał do elitarnego Towarzystwa Królewskiego, w którym pełnił funkcję sekretarza. W czasach Olivera Cromwella odsunął się od władzy i osiadł na wsi, aby uprawiać własny ogród. W swojej książce Acetaria. Rozprawa o sałatach zawarł informacje o pielęgnacji roślin oraz wskazał, jakie produkty spożywać, aby zadbać o swój organizm. Pragnął zmotywować w ten sposób czytelników do wprowadzenia zieleniny do potraw. Jego dzieło miało również charakter teologiczny. Evelyn chciał, aby ludzkość zbliżyła swoja dietę do tej pierwotnej. Uważał, że „Adam i jego niewinna wciąż małżonka żywili się warzywami i innymi produktami ogrodu przed swoim fatalnym wypadkiem”. Zatem wegetarianizm był najbardziej nieskalanym sposobem pożywiania się. Jeśli ludzkość miała nawrócić się ku Bogu, powinna, tak jak Adam, posilać się surowymi warzywami i owocami.

Natomiast publikacje Thomasa Tryona dotyczące zarządzania gospodarstwem, zdrowia, czy ogólnych zasad „dobrego życia” były niezwykle popularne w Anglii XVII wieku. Sprzedał on więcej egzemplarzy swoich prac niż Isaac Newton czy John Locke, wspominał je nawet Daniel Defoe w swoich powieściach. Zwany „brytyjskim braminem” wywyższał wiarę hinduistyczną ponad chrześcijańską. Pragnął powrotu człowieka do pierwotnego sposobu życia, jaki reprezentowali bramini. Wskazywał na ich wrażliwość względem zwierząt: ratowanie przed rzezią, leczenie w zbudowanych dla nich szpitalach oraz niespotykany dotąd w Eu-

Johann Wenzel Peter, Adam i Ewa w ogrodzie Eden

ropie szacunek do krów. Tryon uwolnił się od antropocentrycznego systemu wartości chrześcijańskich i przewartościował swoje zasady moralne. Inicjował reformy społeczne i polityczne w oparciu o idee braminów.

Uczony, zanany z odkryć w dziedzinie fizyki – Isaac Newton także ukazał w swoich Filozoficznych źródłach teologii pogańskiej oraz rozprawie Poprawiona chronologia starożytnych królestw, że wegetarianizm jest naturalnym sposobem pożywiania się człowieka przekazanym przez Boga. Wierzył, że potomkowie Noego mieli rozpowszechnić podstawowe zasady moralne wśród wszystkich ludów. Jednym z tych przykazań miało być „miłosierdzie wobec zwierząt”. Zakaz spożywania mięsa był bardzo istotny dla Newtona. Uważał on, że miłosierdzie wobec zwierząt miało być uzupełnieniem przykazania Jezusa „kochaj bliźniego swego”, a oddawanie szacunku naturze miało wiązać się z miłością do Boga.

Kolejnym przełomowym etapem w historii wegetarianizmu była wykonana w 1699 roku sekcja orangutana przez Edvarda Tysona, wykładowcę anatomii w Surgeon’s Hall. Była to pierwsza w historii sekcja zwłok małpy człekokształtnej. Tyson prowadził badania empiryczne nad pierwotną dietą człowieka. Analizowano budowę, wielkość i ustawienie zębów oraz rozmiar żołądka czy jelita. Już siedemdziesiąt lat wcześniej filozof Pierre Gassendi rozpoczął badania empiryczne. W rozprawie O jedzeniu mięsa zaprezentował anatomiczną argumentację, że istota ludzka jest roślinożerna. „Zwierzęta mięsożerne mają nierówno rozmieszczone zęby z ostrym czubkiem, podczas gdy zęby roślinożercy są krótkie, tępe i gęsto upakowane”1 – pisał Gassendi. Podkreślał również fakt, że soki zawarte w mięsie są trudne w strawieniu przez nasz żołądek. Jego rozważania wskazywały także na moralny aspekt jedzenia mięsa.

Od tamtego czasu wegetarianizm zyskuje coraz większa popularność. Z badań przeprowadzonych przez Pyszne.pl wynika, że co najmniej milion osób w Polsce nie je mięsa. Z sondażu Instytutu Badań Rynkowych i Społecznych na zlecenie stowarzyszenia Otwartych Klatek wynika, że blisko 60 proc. zamierza ograniczyć spożycie mięsa. IQS twierdzi, że liczba osób ograniczających jedzenie zwierząt jest mniejsza i wynosi 43 proc.

A czy wy także spróbujecie tej prastarej diety opartej na korzonkach i łodyżkach?

1 T. Stuart, Bezkrwawa rewolucja,Warszawa 2011.

45