Tạp chí Bách Khoa số 201

T H O I - B A I •

nam thfr chin

THANH THUYlN quan ni,m Kl-lONC

Pb;t giAo * NGUYEN AN Dung H6a, m1t dJf

trarung ct>a ngwl Ph;t t,r * VO BAO cu,C fr#

chip 1,1 Lien Hifp Quac vl J1&1 19 bin H11t, Chung •

' - '

BUI HlfU SUNG di t,ch L,c Vilt trong Kl 1"'

V,ft Nam • NGUYEN TO~I ban ve Hung Vutmv •

PH~M LlfONG GIANG V. N. C H. va H;; ng/ij

qu6c ti h.Jo Jam ttUlff} lip va lanh tho Cambodge

NGUIEN NGU I s6ng va v18t v61 Vi Huyen Die

VI Nguyln Phan Chau * TRANG THIEN Np;

Luv,ng * THANH TAM TUY!N c,1 /ly

L~ TAT Ol~U he/ thinh

pl,6 * SINH H04T

15 r,gay tin tac

•

M11on tiin dl((Jc thu thitt# l<J1i

muo qu~ n9ai nc,1 de d~t kiem

soot l9i nop clii ng1i·o 9io11

b9c iJ n1ifn9 choi cha,, , h 9crc

nlim p'1io tron9 nc1p 'vqn

~i,1f1 OC COP n9U!f 8fl V(!n.

THOl-9~1 trong nhrrng so t6i

Vt1 Santo Domingo

O; dau ? hpc gl ? ,

Do-1 s6ng Jin/, vien tsti Uc

Vai quan nl~n1 sai lam v~ Sii

C6p y ve bai « D~o Ph~t trong lanh

vvc v~n hpc, nghi thu~t »

van de hao tl1u cac bau vJt l1ch $11'

Uy quy~n qu6c gia

Winston Churchill, cu6c Jq;; va sv nghi~p

Ph.ip tri

Dr,c cu6n • Hifu.Chu Bfch-Cau-Ky-

Ngp » ctia 0. Hoang-Xuan .. H3n

Nh~c Jazz

S6ng va viet vai Nguy8n-Hien-le

Mpt ngay cua Ivan (Dich A. Soljenitsyne)

Kr sv cua mpt thanh pl,6 bi vay (djch Slawomir Mrozek-id-Mrozek)

Dttlrng ve (truyin ng6n)

T~c mai ngh1n nlm (truyfn nqdn)

VO-BAO :t

NGUYEN .. NHlJ

NGOC-VAN 'X ,.,

NGUYEN .. THE-ANH

VO-H~NH

PH*M TRQNG NHAN

LE-THl~N-DAN

DOAN-THEM ' GIAN-Crll v~

NGUYEN ..HIEN-LE •

T~-TRQNG ~lleP

TRAN-VAN--KHE

NGUIEN-NGU-1

NGUYEN-MINH.HOANG - id-

Y..UYEN

TUY-HONG

Quan-nitm « KhOng » Phtt·gi&o trong

T HA NH -THUYt N

CHtlNG ta c6 thl n6i rlng tU'ttrbng KHONG la ttr-ttrbng het sU'c qu an.-tr9og tfong triit kQc Ph$ t ,giao.

Ttr-tttbng d6 dtrQ'C trinh-bay trong

nbil'ng bQ kinh 'd~c-sic cua D~i-Thira nhtt B !t..Nhi (Prajna-paramita), Kim-Ctrang (Vaji rasuci), Viea-giac (gandavjuba-'ta .. th agathagunajnana), Duy-ma (Vimata. kirtinirdesa) v.v... va chan·cbtia trong nhfrng bQ kinh chep bing tiing Sanskrit khac. I>trQ'C phat huy bO'i CclC thaQht:ing kiem bQC"gia n~i tieng cua Phitgi~o nhu Ma-Minh (Asvaghosa), Lon gTh\1 (Nagasena) va truyen-thU'a bo-i Ctru-ma.-la-tb~p (Kumarajiva), Hu~-Nang, tu--tubog KHONG da la ttrtt.rang cua t!t ca m9i he th6ng giao-ly £>~-Tht1a. Chinh vi S\f qtian-trQng nhU' v$y ma d~o Ph~t thU'o-ng dtrQ'c m~ahdanh la d~o Khong.

Tuy nhien, mQt ttr-ttrong gia-tti n?lo e«ng thlfang bi ng9.nh~n. Gan day, ttln

•

,

sach va cDng nhtr blio chi, quan tti~ K H ONG cua Pb~t gi!o da dttQ'C t rlnh bay mQt each I~ch l~c v1 sai lam. Sau day , chung toi se neu ra nbil'ng ngQ nhtn do, va mQt c~cb tong-qujt , se c6..giog de -c~p den quan - niim tren.1.- Nhir ng nhi n thlrc sai li m· v~ quan-ni ~m KH.ONG

KHCNG 1~ m9t quan -ni~m biiu thi chao-ly t5i - b~u cua Ph~t-Giao. Danh- t it A A

KHONG cOng con dtrQ'C g9i la CHAN

KHONG - m9t thtr KH6NG ch ltith\J'c. Trong kinh-dien Ph$t-giao, quanni~m d6 dtrgc bi~u thi b~og cac danh-tir khac nhau nhttng cung chung y nghia : Chan-tam, Chan-nhtr, Phap - tban, Vit n gicic. lib di c6 trtrang,hQ'p nhu- v$y 1¼ tuy theo khia c~nh khai--tril n , tuy th eo kba-nling nbin-tbu-c. cban-ly cua nhi~u b~og tfn-d~.

a) s,, ngQ ..nhin dau tien ve quan..oitm

KH6NG cua Ph~t-gi~o la xem KHONG

nhtr mpt S{r mal di, mpt SV huy diet•

Dieu do, kinh Vien-giac da canh ~ao : ckhong phai mat di mui gpi la Khong »

s11 ng~nh~ d6 co le bit nguon ttr quan-ni~m va thtrang cua Ph~t-giao.

Trong luc quan ni~m VO tb1.rong muon ..

biltJ-thi S\t' bien-Jpng lien t(!C va thrrung trvc cua hi~n--tugog gi(rj., xe~

Sll vit kboog bao gicr c6 m9t thvc t/Je

Jong nhat, bat Jpng • tbl 5 1! hi~u lam

Ve nguyen ly nay da gaa cho VO thuO"ng

cai y nghia con d6, mat do/ khong vinh .,. .....

CU"U Do do, khi ban den quaa-n1~m

KHONG cua Phit-giao, ngu-cri ta cung

c6 mQt nhin-diab tt¥ang .. tt;r : KHONC

Ii m~t di, kbong con gl nfra Sv ng;-

n~n nly con bit .ngu~n tu- nhfrng cau

kinb cua Ph~t-giao ma Sf/ giai thtch da

Jam cho lich ~c. Ching b~n nhtr cau

kinb < sdc tu-c thj khong, khong ttrc thj

sic » ll m9t cau kinh maog m9t gia ~tri

triet-hQC cao . d£ng da dU'Q'C thu gQn tbaoh m9t tbaah -ngir « sa c sac !hong khong » voi mQt y nghia tam thu-aog :

CUQC do-i c6 tao c6 hQ'p, horn qua COO d6, h6m nay, mat r<>i. Trong kinh Kim

Cu-aog co cau « nhrrt th,et hu-u - v i phap nh,r mpng, huyen, baa, anh ; Nhv Ip di~c nhtr di~n » ( Tat ca pbap hfru-vi deu nbtr mQng, huyin , bQt, anh ; Nhu- su-ang vl nhtr ch6-p•.• ) cilng da dU'Q'C gAn cho ·cai y nghia a: bai be ntro-ng dau 11 , luc con Jue mat.

V&i nh~n-tbt:rc nhLr v~y, quan, ni~m KHONG da tra nln m9t y ngh i a het sire tieu C\J'C : CuQC dO'i bet SU'C giahuyln, tim hQ', can phai cb6i bo dl di tlm ·m9t phuO'ng-thu-~ giai-ph6ng. Va

trong c8ng vi~c giai-p'!ioog, quan-ni~ KHONG them m9t Jan nfra, dU'Q'C xem nhtr mot SIJ' huy•di~t. CUQC s5ng da la h~-JtJy, thl cln pbai thao go- con ngtrcri ra khoi nhfrng bt-l1,1y <16. Con ngtroi lykhai han CUQC song1 xiy hrog v&i thvc ben ogoai, che-ngv long tham.v9ng, chim-dirt n19i haob.-dQng, di~t bo mQi ttr- ttrcmg, d~ khong con hi~n-hfru nfra. Huy-di~t lo\ pbtrO".Dg-thu-c giup COD ngu-oi thoit ly ra kboi CUQC song dau kb~ n~y va kh6ng con luan hoi, troi Ian benh bong trong vu-tr1,1. Con tU'-tU'O'Dg, con h~nh.'19ng, la con nghi~p, con dau· kho • S~r huy-di~t v~ rnlnh - n19t thu- huy. diet vinh-viin - m6'i giup ta tboat ly dau kho mA thoi.

Quan oiim KHONG cua Ph~t - giao., nhU' kinh Vien-giAc da n6i c kh6ng phai lam cho mat di m6-i g9i ring KH6NG • da pbu-nb~n quan-niem KHONG nhtr mpt thv mat di, mpt sv l11iy di~t neu ;. tren.

b) M ; t ngQ-nh~ kh:u:, ct11g - ching kem phln tieu ci;c v~ yem-tbe la xem KHONG nhu mpt thv hv vo B6 la m9t tht'.r KHQNG bao quat, vo h~n, toan di~n. va c0ng la no-i qui ve cua ut ca mQi bi~n-ttrQ'ng, nhU' nghln muon lan s 6 ng tru ng-di~p tan lin, dc;ng h6a vao bien DU'ac. H:i~n-t1.rg.ng dtr9'c xem nhtr C6 la IDQt thti CC) gia danh ; hi~nU.t'Q'ng huy-di~t dtrQ'C xem nbtr KHONG 1~ mQt thtr KHONG gia-nmiy. Sinh ra, m~t <1j, ch1 11 m9t th(r C6, KHONG ttrCYllg doi. Chi c6 hu--vo., chi c6 m9t thtr KHONG tuy~t-dcSi, khoog c6 gl hlt, khong con c6 ca Slf C6-KHCNG n&a. mQt thfr KHONG vinh.vibi nbtr V~Y1 m6'i la CU'U canh CUa SI( giai pb6ng. i)6

la m{>t th(t htJ'-VO•htt SU'C ghe-s9', cbuog h,. !{ • • h"' cuQc c o cu9c song ao-an nay.

Ly do cua 81! ng$-nb~n n~y IA vl khong thau dao giao ly nha Ph~t da danh, nhlfng m9t pbln cGng do sv dung danh tit khoog chinh :xac cua m9t so thien..sU' Ph~t.giao. Ly do cung rit d! hi~u : nhfrng nhl thieO-SU' khong bao giO' chutrQ.Dg den vao . tt,r. Cho .. trtrO'ng cua Thi~n-hQC la f( b1t l~p van t\J' », xem van -tt_r chi c6 m: t gia.tri truyen-d~t tU'tU'O'Og, truyen d~t cban ly m~ thoi. Chao ly la a St! thl-nghiim cbti' khong l:, tren nhfrog hang cbfr nhay mua. Viec dung danh-ttr khoog chinh xac d6, ta c6

thl tlm thay b cac bai « k~ )) ho~c cic bai

thO' cua mQt so Thien-su Vi~t-Nam dai

Ly - giai-do~ thioh VU'Q'ng nhft cua

Pha.t-giao Vi~t- Nam. Ching h~n, dl pho,di~n quan.ruem KHONG d6, Ng9. ,,

An Tbien-sU' (khoaog gjfra the. ky XI) va Chan, Kh6ng q'bien.sU' (khoang cu6i thi ky XI) da dung daoh- ti'r HU'-vo trong

c~c bai Thi -tich va Tt.rO'ng-tb~-tich :

« Di~ tinh hv vo b't kha phan

Hu- vo t1m ngq die hA nan »

(Tinh bu VO huyen dieu khong th~ v&i

t&i dU'Q'C. Nhll'ng tam da to JJgQ le btr -vo, thl d~t dU'Q'C cbang kb6 gi)

hoJc:

« Di~u ban hLr VO nh$t ob~t khoa }I (ngay 11gay thU'ong t!n-dt.rO'ng le ht.r-vo huyen dieu).

Viic xi'r-.d\1ng cac danh tir tren, can g , con m9t ly do dl neu len, la vi~c vay mU'Q'n m9t sg danh.tu- Lao-giao cua clc Jlha phien-dich Truog.Hoa kbi phien-

dich kinh d.i~n tieng Sankrit sang ch£r Han (ching h~n danh tir vo-vi, hfru-vi) •

S\f qui .ket Cua CUQC s6ng, qua ng9 nh$n tren, da la mQt th(r Htr-vo vi-d~, thl s~r tcb ve v&i vlnh-vi~n ht.r-v8 la mQt dieu can thi~t. C6ng v.iic thien-djnh

Pbit-giao - le di nhien cung v&i ngQ nb~n do - la giup con ngtrO'i di vio Sff bat d9ng, mQt tht'r an tjch muon doo.

c) Sau cung, mQt nh~ thu-c sai llm ve KH6NG dtrQ'C trlnh bay nhieu nhat la xe1n KHONG nhtr mQt thlJ'C t~i doi /Qp vai c6.

V&i qua.n-ni~tn nay, ngtrbi ta cho .rang the gi&i hi~n-ttrQ'ng 1~ co, mQt thu- c6 gia ng~y .. Va ding sau Sl! benh b<>ng cua hi~n tU'(?'.Og, ~On CO m9t th\t'C ~i toan bicfa, do la thttc t~i KHONG. Va cao hO'n mQt cbut nfra, nguoi ta l~i cho r~ng bai thl}'c t~i do chi la mQt, Kl1i thvc ~i yen tinh., khong bien d9ng, thi thl d6 la tbt,rc t~i KHONG ; khi thvc ~i bien dQng thl d.6 . la tbtfC tfi C6. Tuy ring hai tht;c t~i .:16 chi U m9tnhU' s6og V<Yi ntrOC chi la mQt-nhU'Dg ban chit thanh tinh cua thvc t~i v6n la KHONG chfr kh ong phai c6.

Thttc tt,1i KHONG d6, m9t thtt th\fc t~i doi 1$p v6-i vit gi6-i, da dtrQ'C giai tb{ch C~n ke nbtrng bet SU'C sai lam troog tac phlm c Pb~t h9c tinh hoa• coa tu si Th!ch We Nhu~u: «Tvang phan vai nghia c6, KHONG la tr~ng thAi l<.hong h~nh sdc, am thanh, khong the dung giac quan ma ti~p xuc hay suy tvd-ng. Nhvng c6 svc linh ho~t nhU' nha-ng lu8ng song Ji~n , tuy v6 h,nh song c6 mpt nJng Ive bien

chuyen mpt giay c6 th~ ch~y chu-11i qua dja cau tan1 Ian (?) ••• cai «Khong• nay la hoAn toan khong, vinh vi~n kh6ng (chan khong ). ..

Muon hi~u chan khong blng each gian di, ta hay lay mpt IJng chu-a day khong kh, bJng thuy tinh, roi ta hut het nhfrng khong kh, ay ra ngoai, th'i trong d6 ta t~m th5y «chiin khong» (P.H.T.H. trang 21a-a13).

Nhung c6 th~ dii bieu cho guan ruem KHONG 1~ m9t thttc t~i toan difn, d6i lip v6'i hiin ttrQ'llg gi&i vi ctlag bao trum ru~ .. tU'9'tig gi&j, pbai kl c.1ln Uong Tri-Bilu, n1~t khoa h9c gia Trung-hoa kiem hQC gia Ph~t-giao. Chlnb S\!' nhin thfrc ·sai lam cua ong di kfo theo m9t

sS tern nhirng ngtro-i bQc Pbit kh!c (t).

Can-CU" VlO diilh futt C vtt Ch(t bien

thanh nlng Ive » cua Einstein, Uong-

Tri- Bilu da giai thtch ttr ttrcmg KHONG cua Pb~t giao qua cau kiob gia tri a pbarn Bat-Nha : « sac tire thi khong, khong tr1'c th; s6c » (Sic toe la khong, khong t<rc la sic) nhtr sau : <Vjt chit k;nh Phft gpi I a SSc. Ti> vjt chat ma bien lhanh nfJng Ive, khong con v$t chit niJ'e, th, ban the cua vit chat co

th~ gpi la KHONG..• Nhvng t~i sao

KHONG l~i la SAC. Xin tra Jui: V$t

ch-at bien lam nlng Ive la S6c tu-c thi Khor g, th, nang Ive bien lam vft chat la Khonq tu-c th; Sic (2>. .

Khu6n r$p theo nh~n diah d6, m~t

s~ Dgll'cri nghien CU'U Kinh Phit (:y V.N. da thtro-ng c:lem cai v1 di} sau day d~ minh chtrng KHONG la mQt thu-c ~i

lam neo cho hifn-ttrQ'ng gi&i vA phat sinh rufn•ttr~ng gi6i « nlu.r Ian song

ditn tir nui b6ng hong may lur l~i tru ve Jifn-tfnh. VI anh sang cua di~n t6t ta khong trong th~y (nghia cbu sic ttrC thi kh8ng) nhtrng khi Ja Jay du dieu lci~n nhlf' day b6ng.. th, ta thay c6 ~nh sangt trU'O'C lchong bay giU c6 anh sang (ngbia chfr khong tU'C tbi sic)» - Th, f>u-c Nbu~ -PHTH.

V6i ogQ nh$n nhl1' thi, th\fC t.i KHONG da tro- nen d6i lip vai thl!C tfi CO va phat sinh nen hi~n-hii'u, chlng kh.ic gi di~n-tfnh giil-a khOng trung c6 ning llfC phat sinh ra hoi n6ng, anh sing cung s(rc cbuyln d9ng. Quan niim d6, neu dem doi chiiu v6'i guan ni~m KHONG cua Phit giio - ma chung t6i sip de c~p d1.t6'i c.1iy - thl qua thit hit SU'c l~ch i.c va sai llm.

II. Quan nitm KHONG trong Phit giao.

Tfi sao chung ta c6 tbl doan quylt rlog quan ni~m KH~NG cua Phtt giio kbong phai nhim din mQt thU' btr VO chu ngbia ? Tii sao chuag ta cilng c6 thl qua quylt ring quan ni~m do kbang bieu 19 mQt tbu- KRONG c.1'5i lip v&i CO nhtr Uong- Tri-Bieu c.1a ng0 nbin ? £)jeu d6, ta c6 the tim thay trong lcri phit bieu cua Th~--Than (Vasubandhu) m9t trong nhirng lu~-SlJ' c6 CODg nhieu nhlt troog vi~c ph1t buy giao ly f>~i- . Thira c, An-dQ (The ky IV T.L.) (3).

(1) Trong to- Ou!Sc Tu& v~ Thifn My., c&c &ng Nguyln xuftn Chv, Vo d,nh Ctro-ng cunt co nhd-ng nhOn dinh htO'ng t., nhlt Thf ch-D11c Nhuen v~ U6ng T rf ,Bi~u.

( 1) Lal bao cao cua mOt nh~ khoa-h9c nghi8n-clru kinh Phtt - dich gia : Oo Nam.

(3) Th~ Thin luc d!u theo Tieu-thlJ'a, Viet nan b-Q Cau-Xa, m¢t luOn pham rat gia-trf 1~m n~n mong cho tU'•ttrlrng Tilu-thu-a. Sau d6, Ong quay v, Ool·thtta, v16t Duy-lf)6c het IU"c quan tr~ng Vi 9ia-trj.

Thl Than da ptiat bilu nhtt sau : < 1(/,Bng, c6 the hieu nhu- sil'no tho chlfng ? khong phai ; c6 th~ hieu la cai khong dd;.J $p vui cai c6 chlfng ?

Kh-ong phai ; C6 th~ hi'hu khong Vf c~i c6 tieu di~t di chang ? Khong phai >.

{Tb~p dja kinh lu~n). Sau do~ via vira pbat bi!u tren, Thi-Than 1~ minh xac them m9t Ian nfra, cung ttong cung mOt

tac pb1m : KHONG, phu nhin 3 quan

nifm sai lam ve- KHONG sau day : cai khong hoan toan kliong, cai khong , bi~t lip vai cai CO, cai Khong Vf cai c6 tieu di~t > (Th~p dia kinh lu~n).

Nhtr v~y, c~n CU' vao Itri lu~ giai cua vj tu@,t Stt danh ti~ng Va ding tin

~y d6, cac quan XJJ.em- xem KH6NG nhtt hU' vo, nhU' tieu di~t, nhtr ctoi l~p v6i co, da hoan toan bi phu nh~n. Vi khong chi rieng pban The- Than ma thoi

m9t Ma,Minh (Asvaghosa), m9t Long

'fb\1 (Nagasena), nhirng t~ SU' cua D(li

1"hira giao, d~u hoan toln chong d6i

c.ic quan ni~m sai 1~m trttl va deu pbat huy ttt ttt&ng KHONG m9t each chinh xac. (Chung toi se co dip trlcb din trong cac do~n trlnh biy d1.16'i day).

Viy KHONG la gl ?

Trtr6'c khi di tun m9t y ngh i a cbln de Ve' no~ cbung ta cung nen c'an biet qua rtng, trong kinh c.1iln Ti'lu-Thtra, danh-tir KHONG cuog da xu!t ~n. Tuy nhien y nghia cua n6 khong phai la y nghia cua chir KHONG trong kinh dien £>ai- Thira.

Trong kinb A ham ciing nhu- trong bQ Thanh-tba.t lu~n cua Harivarroan (the ky IV), ttr twng KHONG chi bilu thj. tinh each Vo nga, Vo thtro-n~ cua

hien.ttt()'ng gi6'i. Hay noi m9t c.ich khic hO'n, Stf V~t ti! n6 khong CO thi,c-th~, . kh8og c6 m9 t bao nga ti, t;,tl,.dong nh1t. Tat ca chI dtta vao nhau ml thanh tip, m~ sinh hoit, ma hru chuyln va bien dQng do thoi. KHONG, IA kbong c6 ban vj, khong c6 thttc~tbl. E)6 h\ quan ni~m KHONG ·dan gian, xet tren m~t hi~n tU'Q'Og cua V~t gioi. Trai l~i, trong k;nh dien D~i - Thira, quan ni~m KHONG bil u th! m9t chan ly toi hiu, IDQt CU'U can.h tuy~t doi, fflQt ly tt.rang chuog CUQC, N6i theo danh tir bay gia • thl quan nifm 06 mang tinh chat cua m~t thtr ban~thl.b9c (ontologie). v~, nhtt trong phan nh~p de da n~u len, quan ni~tn d6 con d1.tgc bilu thi b~ng m9t so danh tu- kbac nbau nhtr Chan tam, Phap thin, Chan nht.r, Vien giac v.v.

Dl>i v&i Ph~t giao, cbung ta khong bao gia c6 th~ d~t dtrQ'C ban chat sau th!m cua thi,c t,i. Ly do d6 hlt SU'C dan gia.n : Stf SUY tt.ro'ng bao giO' Cung di bi sai lam.

Va chang, theo Pb~t giio, tbi gi&i biin ttrQ'ng t\1' n6 khong t~n t~ mQt clch dOc 1$p ngoai y thu-c. V~ y thu-c, cbfnh n6 cGng khang ton ngoru bifn tt.rQ'ng. Tat ca bai tbtr i hi~n ttrQ'Dg v~ y thu-c, deu citng DU'O'ttg d.,a VaO nbau ma hi~n-hiru. N~u chung ta gia di,nh rlng giac quan ch~ng ta bi thui ch9t - tir nguyin tbuy - mQt vji k.ba n~ng tri giac nio c:16, thl bi~n-tU'gng gi&i se bat phong pbu di m9t pban nao; ho~c gia <finb r~ng ngoai 5 giac-quan ra chuog . ta con c6 them mQt vai quan-ning trigiac nao, thl hi~n.. tu-Q'llg gi&i, ngoai am thanb, mau sac, mui vj... chic se tro-

13£CH KHOA T.£>.

#

nea linh d~g v~ phong phu ban. C.ii blo, chuog ta thay vuOng, lam bin6 go, duni d! viet, nbtrng d5i v6'i loai m9t c6 thl li m9t thvc ~i Hnb-d9ng, mQt m6i trtto-ng sinh hoit, trong d6 chung glm nham va thong dong qua l~i. Nhtr ~y, S\I' hien-hfru da tlnb da ding cua hien ttrQ'Dg luon loon tuy UlUQC V~O y tbU'c. Hien-ttrQ'ng, tit n6 kh8ng c6 thvc th,. Tr~i Iii, y thu-c cang viy. "x' th(rc la 1 thu-c ve met cai gl, ve m9l d& ttrQ"Dg nlo, cbir khong c6 y-th(rc suong. Niu kh6ng c6 « m9t cli gi •, mQt d6i tt.rQ'ng nao, tbl y thU'c cung kh6ng th~ nao bi~ hiiu. Nhtr viy, men tttQ'ng chi wen hiru khi chu tbl y-thu-c hien h&u va t_mltQ'C l4i, y-thu-c chI hiia hiru khi n~o d.6itttQ'sg cua no hi~n hfru. Ca hai d~u om lay nhau ma hoit bifn. E>e vi d\l cho tnraog hQ'p d6, Kinh L~ng Nghiem da gQi (a C nhfrllg cay }au gaC lea Db3U >•

Do d6, chung ta s5ng, la s6ng trong

m~ gi&i ~n gifra tam vl canh, gifra

am thanh va thinh giac, giira m~u sic

vA tbi giac, gifra dlSi ttrQ'ng suy ruem vA y thu-c suy niem. Chung ta vung v!y

trong d6, ng\1p l~n trong d6, phi£u luu trong d6, b~nb lx>ng trong d6 va khong bao gia tboat Jy ra dll'Q'C, mJc du biet rtng S'l hi~n-ditn cua chinh mirth VA ngoii-giai nbu mOt thu- htzy!n.thu$t ml thei. Va cOng do do, cbung ta kbang

bao gia b1t gJp dttQ'c th\i'C-tili chan thit vl r~ tai chung ta khong vtrQ't khoi

gi&i hin cua am thanb, m!t khong VU'Q't khoi gi&i h~ cua hlnh s'&c, y thu-c khong

VU'Q't khoi giai h~ cua nhfrng thu- m~ chung y th<rc.

Thi thl 4i sao chung ta c6 thl bao

ring th\fC-~i ll c6 bay la KHONG ? U\ Hu vo hay Vinh.cu-u ? C6 hay

KHQNG, HlT VO hay VINH CU1.J, nbirng thu- d6, chI li san phlm cua y nifm. MA d3 la y nifm, thl chung ta ch1 1uln quln trong nhfrng gi&i h~n ma chung ta dang s6ng, dang suy tuo-ng nay. MQt Thu-Q'ng dl, m9t Niet Ban, m(,t khong giao, mQt thai gian, chi tho.it thai tu- y nifm. Dung Y. nifm de suy dit vl thvc t~i, xem th~c t~ la kh6ng hay C6, 11 vit chit hay nang ltrQ'ng, la hu-u h~ hay v8 cung , thl chi lam cho th11c t~i c~ng vut bay xa. £>U'c Ph$t da diY Bo-Tat Kim , cang-tiog nhtr sau:

• Nay tl,icn nam, neu ong dung c~i V()ng tam suy nghi nay ma SUY nghi canh giui nhu- Ph~t. th, c6i canh glui iiy cilng luan quan trong vong vpng tt.r6ng ccia ong ma thoi > (kinh Vifn gi.Ac). Trong m9t d~n kh-ic1 Phit cilog da thuyet minh tuang tt! : « Tat ca mpi phap dt.rp-c gpi la thuy, chung sanh, di~t, sau, tru-6c, c61 lchong, hp-_p tan, dung, khui, qua, /~;,; Tat ca mpi f ni~m n6i tiep lien tvc, deu la Luan Ha;. Chva ra kboi Jr.we luan h'lii ma • nghT ban v~ Vien giac th1 tanh Vien gi~c kie cang ciin9 Juan h'lii lira chuy~n theo. (K.inb Vien gi.ic).

Thvc ~i 11 th11c tii, ti! n6 khong c6 sai bi~t. Chi c6 y thu-c cua con ngua i da khien cho n6 tra nen the n~y, thi DQ, trO' nbi sai bi~t m?& thoi. N~o c6 nlo khong, n~o :du nao d~p, nao ttrang d6i nio tuy~t d6i, n~o hiru h~n mo va b-,a, 11~0 kh6ng gian nao tbai gian, n~ (lja Jlg\'IC, mo thifn du-ang •• Tb\fC ~i chung ta dang s6ng kh6ng c.on nguyeti

tr~rg nfra ma chi .ta rnQt thu- thvc t~i da « y thu-c h6a •. Chung ta tl;I' vuog viy trong d6, bien d9ng trong d6 v~ dau kbt> trong '16. V~y thi chung ta song la s6.og trong chan tht.rc U.i bao quat, ph~ bien. to~n bQ. toan di~n. toan th'e nhU'ng Vl S\J' ngu muQi cua y thttc, chung ta da nhin /am Ve n6, tt> quet ngt,Jy trang le.a 06 bing nhfrng 16-p SO'U mlt2. Ba viy.. bay gia l~i dung y thtrc d~ suy d\lt v! n6, xem n6 la c6 la KHONG, la blf vo bay vinh ctru, la vo oga bay hfru nga. la vo thll'O'llg hay bfru tbtrang thi chi caag them sai biet, Va each Xa Chan thU'C tai ma thoi. . .

Chung ta nay gio-, hlnh nhtr bo quen mlt c5ng viic xac dinh l~i quan· ni~m

KHONG cua Ph$t giao vi hlnh nhuda b?ln hoi xa qua v~n de. Nhtrng chinh vl the ma ngay bay gia chung ta da c6 the tlm hieu vi xac dioh quan nj~m A KHONG tcong Ph~t giao.

V~y thi KH~NG la gl ? KHONG

Cbtnb 1~ th\fC t~i r;guyen V~D, chan UC, cbtra he bi « y thu-c h6a » m~ cbung ta vira <1e ~P b tree. E>6 la m9t th11c t~.i sieu vi~t len tren y ni~m, Vt.rQ't ra khoi m9t y ni~m KH6NG, CC thong ... thtro-og. Nhtr cbuog ta da ban, KHONG

bay c6 chi la y niim~ Ma tht.!C t~i chan xac pbai VUQ't ra ngoai y niem. Chfr KHONG ma Ph~t giao dllng d6, mu6n bi~u thi m9t thvc t;_ii chin xac tboat ly bet tbay m9i y niem, cb(r khong gi khac. Nbtrng vl khong con danh tir d~ nlieu-ta «cai tblJ'C t~i kbong y ni~m» do, phai t~m gQi 1~ KHONG bay CHAN KHONG. T~m gQi, vl tit ca m9i ngon ogil-, mc;,i hlt1h anh, mQi • so sinh, m9i

soy ~t <1eu chi la y niem. Neay d~n cai danh-tir- CH.AN KHONG cung chi la m9t y niem m~ thoi. Ma-minh d~i-si

(Asvaghosa) da phat bieu trong tac phlm cua e-ng nhu- sau : « Tat ca nhvng Jui n6i deu do vpng ni~m 1 chI c6 gia danh chv khong thit. Cho den danh tuChan nlur cOng khong th~t. chlng qua I.a VJ sv ciing Ct,rC cua ng6n thuy~t; dung ng6n thuyet d~ trir bo ng6n • thuyet > (lu~n f)~i thira khai tla) O' trong mQt do~n khac, Ma-miob cOng da nhan m~nb th~m m9t lan nira : c Phai biet, chan nhrr kh6ng phai •c6>, !<hong pllai <khong)>, khong phai <chkng phai c6 », kho:1g pl,;J; <chlng phai kh6ng>, khong plrai < ciing c6 cung khong », khong pl1ai «mpt>, kh6ng phai ~khac11, khong phai ,ch9ng phai m(it .. chlng phai kh§c>, khong phai «cung m{it cung khac>. N6i tom /~;, VI khong c6 vpng,ni~m phan-bi~t nen g9i la «Thgt khong» Neu rai bo v9ng nifm phan bi~t, th, ciing khong con cai g~ gpi la KHONG nii'a I (B~i thtra kho-i tin).

Nhtr v~y, ta c6 tbl ket thuc phln nay bing nh~n di,nh : KH6NG, kh~ng pbai la Ht.r vo, la tieu di~t, 1~ doi lijp v&i cai C6 7 KH6NG la thttc t~ nguyen tr~ng sieu-vi~t mQi y ni~. Vl khang y • ni~m cen gQi Ia KHONG.

111.

Con dU'ang thl nh,p

chin khong, Bing le ra, chung toi khong de c~p d~n phln niy. Nhu-og thiy rlng c:in phai 1$_m d\1Dg pbaD nay d! C6 tbt n6i them ve KHONG m9t chut nfra, bbi vi

...

giva THIEN va KHONG c6 mQt lien

b~ hlt SU'C m~t thi!t. Gin day, trln b~o chi ngll'o-i ta vi~t dt nhieu v~ Thien vi c6 .nhCrn_g nhtn djnh sai llm v~ Thien cua B~i-Thita Ph~t giao. Thi!n cua E,i thira dtrQ'C xem nhLr m9t thu- Hu- v& chu•nghia (r). SO' di c6 ngQ nh$n nhtr v~y la vl ngt.rai ta da quan ni~m sai l~rn ve tu- tt.rang KH6NG di neu b tren.

Thi~n cb1nh 1~ pbtrO'ng -tbu-c d~ thl A nhJp v?to th\tc-t4i toan di~ KHONG chtr kh6ng gl kl1ac. KH6NG, b,r n6 da th~t ly y nifm, thl Thiea khong ly do gl phai tr6i bu9c vao y nitm, Thi~n, noi Cho 1'0 hO'.n, U «pht.tCY.ng tbfrc tO'i bo y ni~ll d! bit gijp thi,c ttii chan tht,,re m~ chWlg ta se ban tiip sau 6Ay.

Nhtr chtlng toi da tr.lnh bay & nhfrng phln tr~, th\l'C qi nguyeo-ban CU3 116, v~n hon nhifn, khong sai bift. KHONG

chinb la th\fC-t(li nguyen ban h~n nbien d6. Nhttng chinh vi me VQng, Chung ta da gin cho u6 nhan hi~u nAy, nhan hi~u nQ, v~ lam cho .06 trO' nen sai bi~tTh11c t~i nguyen ban do d6 da bi '}

thu-c b6a, khong con dcrn thuln nu-a. Nhung y.thtrc t,i gia-huy~n, khong ch§n

thi,c, cung 6m lay d6i ttrQ'ng ml hiio hiru. Neu rcrl d6i tll'Q'ng, thl y th<rc cung kbong th~ :nao t~n t;ti. Th~ ml chung ta Iii song blog y thu-c, bing tU' tU'O'Ug, b~ S\f' suy.ni~lll khoog cung. • O' trong the gi&i cua y th(rc, chung ta ta ScUlg tiO ra khong biit bao nhieu 1.\ thu- sai bi~t. N~o la khOng gian, nao Ja thoi gian, mo h\ tt.rO'ng doi, nao 1.\ tuy~t d5i, nio J~ ThtrQ'ng.lfe, nAo 11 Nilt-Bln, th6i th1 du thu-. Ml y thtrc, nbU' ta da biit, von gia-ng1,1y, kbong

th\l'C tbl, thi mQi san-P.hlm sai bift cua y thtrc theo d6 cting gia-ng1,1y theo. Vl me lam., chung ta ttrang tit ca dlu

thttc-h&u, vi chung ta ngt,tp lJn. dau khi trong nhfrng h~ giaj ma chung ta sang t~o. S\l' giai-ph6ng chi th11c hi~n khi n~o ta go bo dU'Q'C 8\1' me lam d6 t.'ll th~-nh~p mQt each dich-tht.tc v~o KHONG ma th8i.

Theo l'hi~o h9c, cbung ta khong cln phai huy bo ban nga, buy bo y thuc, vi nhfrng thtr d6 d~u 13 m~ VQng. Chung ta cD.ng kh8ng cltt phai chim dtrt m9i sinh ho~t cua tri gi.ic dl tro- nen bit d9.ng. Nhfrng Cong viec d6, d6i v&j Thwi hQC bet SU'C t6i ky. Cong vifc cln truit la dieu-cbinh J~i Stf trong llrn v~ tb.,c-t:tii ma th6i.

M6i ngtto-i cbung ta deu la thttC·t~i ma chting ta khong he biit. Thl xac cua chung ta, y thu-c cua chung ta v~ ngay ca hoan canh chung ta dang ~DI d~u la thvc tfi, nhtrng la mQt tb\fc tii da bitn d~ng. VJy di tlm th\fC tii chan tht,tc, thttc t~i JCH6NG, khong phai Ii cli tlm a m9t thl gi&i xa n~o, ml ngay a chtab minh. Chung ta pbai soi scing lay minb va c~ gtng lam cho chin thvc t~i, qua 16-p vo phu-ao cua chung ta, du-Q'c thvc hifn. B6 mai th$t la con ngtrcri tht;l'C cua mOi cbdog ta, ma qua ao anh cua y tb&c, cbung tl kh~ng he bit P.P• £>6 ll khuon mJt dich thvc nguyen thuy cua moi ngtro-i (2) ma chung ta can phai fun thiy.

Con dwng di soi tb(y • khu6n m~t

(1) Xem b~I Con dtra-ng thiln cue Ly Quang tr&n B,ch Khoe nim 1963.

(2) Ph~t-glao g9i IA c Ban lei dlfn fflCJC

dich th1.tc• cua m6i- ngtrcri, theo Ph~t giao, phai la con du-crng VO nitm. Vo niim kbong pbai la khong co y-niem, triit tieu y-niem. V"o ni~m, ma chuog toi se ban sau day' chinh la kbong rO'i vao nhfrog y - ni~m nhj-nguyen. Con chrang VO nifm, vi the con dtrQ'C m~nh danb la con du-crag • blt nbill. Bat nhi, troog nghia d6, la kbong 1:_ic vao nhfrog « y nifm nhi-nguyfn », nbfrng Y·niffll d5i tip.

Khi chung ta nhia va ngbi ve t.ttlQt cai ba~, chung ta da mang do y ni~m r~ng c6 «cai kliac cli d~n, . Kbi chung ta xac nh~ rlng • Tc:St» la bbi chong ta biet ting c6 cai «kbong tot>. Chung ta kh~ng bao gicr tri,c gi.ic th vc t~i, ma chi do thvc t~i b~og y ni~m nhj-nguyen.

Khong vai Co, thl~n v&i ac, hlµlb phuc vai dau kh~, Ph~t v&i chung-sanb, ta v6'i chanh, thtrcrng v6i vo-tbtrcrng, d9ng

v6-i tinh, minh v&i ngtrcri , tam v&i canh, chu v6i khach, giic ng9 v&i me v9ng, coo v6'i matJ' ttrO'ng dc:Si vai tuy~t doi, kbai thuy v&i chuog cc.ic, hu-u b~o vai va cung v.v •. d:eu 1:\ nhu-r1g y ni~m nhj nguyen. ChW1g ta khoog rO'i ve phia b~n nay thi rO'i ve phfa ben kia. Do d6

chung ta phieu- hru v:\ mic k~t trong nhfrng sai bift ml chung ta da gan cho thtrc-t~. Trong lac d6, th\fc t:µ la thvc .

W., tv no kbong he c6 sai bi~t, khong he c6 «con hay 1nat•, khong he c6 •c6 hay kbong,.

V$y tbl mu&! bit g~p c.'lttQ'C ch~nttr{mg cua KiiONG, cua thvc t~ chan xac, phai chQn con dtrO'tlg Bat nhi, con du-ang •khong-hai-y-niem • d6. Ngtrai h~nh-gia khong de mlah VU'O'ttg mic VaO

m9t cli gl kbic, kb&ng chgi ho mQi sai bi~t ma cung khong ch1p nh~ mQi sai bi~t, s5rtg trong sai bi~t ma vln dtrQ'C • giai pb6ng, ti! do. Ngtrai hanh gia I~ cang khong cam tha'.y mlnh dtrQ'c giai ph6ng, tl! do. Bai vl, niu khong, se bi giaj ph6ng, t\l' do tr6i bu9c. NgU"ai hanh gia l~i VO tlnb bi rai vao cii b~ «nhi-nguyen 1> Chinh vl v~y ma Kinh KimC trO'ng da thuylt minh: «A-la-han ma th~y m,nh c!Sc qua A la h~n th, khong phai A ~la-h.in». Hi con c6-cb!p n mlnh, ve ngt.rcri, ve die qua, ve kho01 die qua, la con di vao con dtro-ng nhi nguyen, con dtrcrng sai biit biin d9ng mai mai

N6i nbtr v~y, khong phai la huy bo tri tbu-c ngay nai CUQC song. Ban chit cua tri thtrc, doi v&i Thien h9c., chfnh la mQt kba .nang tu~-giac, co thl btt glp dtt9'C tbtfC qi do-n thuln, Catl dU"Q'C kbai tbac. Cai tQi cua tti thtrc la a ch~ khi tiep xuc v&i d~i tttQ'ng di kio theo sau lung m9t m6' phan-bi~t nhi nguye-n Thien 11 phtrO'ng thu-c giup ta nhln thtrc tai dO'n·thuln btng tri-thu-c . . dO'n tl1uln d6. Chung ta hay nghe t?> str Hue - Ning ban vl Vo 12ifm ( con dtrcrng bit nhi) va v1n de huy bo trithtrc : Sao gpi la VO ni~m ? - Neu thay tat ca cac phap ma tam chJng b; vu-6ng mac t6iJ' ~y la VO ni~m. B§ng nhtr tri!m vi~c ch6ng nghi t6i, lam cho cai ni~m dtrt bJt, th, d6 chi /a each tv tr6i va nhJn thu-c lfch l~c ma thoi (Phap Bao-Dan).

Th11c hitn con dt.tong va mem, thojt ly m9i Y-ni~m sai bi~t ltt&ng dien, tU'C la bit g~p dtt9'C chan thvc t~i KHONG,

bit glp dt.rQ'C khu8n mijt dich tht}'C CU3

chinh mlnh. Ta hay ngbe cau chuy.in

giira Hue~Minh v~ Huf-Nang, de c6 th~

can1 tbay cii a Khuoa m~t dich tht_rc•

do bat nhi ma c6: « Hu~ - Minh thtra : Xin hanb1 gia thuyit ph~p cho t6i nghe..

Hui-Nang bao : Ong da vl phap m~ den, thi hay iing loog mlnh xu&lg, du-ng

khai ten mQt y ni~m gl khac, toi se

n6i cho nghe. Giay lau 1 Hu~-Ning bao: Khang nghi thiin, kboug nghi ~c, thi

c.hlnb ngay rrong luc d6, la cai a ban 1ai di,n m\1C JI cua T hU'Q'Dg- Q3 Hu~-Minh v;y (Phip Bao-din).

Nh\f viy I Thien la phtrO'ng-thtrc ma

cira cho KHONG hilo lQ bing cicb

thoat Jy nhfrng y-ni~n1 c6 tinb c~ch ...

ltro-ng-diin, V1 KHONG, them mQt Ian

nii'a dtrgc xac dinh, cbfnh 11 th\rc-t~i

VU'Q't len tren mQi y.. ni~m sai bift h.raogdi~n do.

oOo

Bl k~t-lu~n b~i nay,, chung ta thay

r~ng tt:r ttrbng KHONG cita Ph~t giao

kb6ng phaj bi~u thi mQt thi gi6-i htr Vo mQt pbtrO'.Dg-tbu C buy di~t ban nga, hay m~t thvc t:,i va chtt vo binh dC>i l~p

v6-i tb~ gi6'i hi~n-ttrQ'tlg. KHONG la thvc t~i chlln tl:vc, nguyen-ban, nguyen

tinh, Vt.rQ't len tren nbu-ng ngQ nh~n, nhiing ly lu$n KH6NG, C6 thong thtr<Yng. Vl kbong c6 nhi:rng y ni~m

lu&ng difn nen gQi la KHONG, CHAN KHONG, mQt th(r Ka0NG chan-tb\fc.

Thvc-t~i tuy~t-doi cl,a Phijt-giao,, nhU' da n6i, con bieu thi bing nhieu ten khac nhau nbu- Pl~p - tinh, Phip-th~n, Chin~nbu-, Vien-giac... Nhtrng ttr-ttra.og

KHONG ham chu-a m9t Sil pha-b~i

CUNG CAC B~N

Mu6n c6 hai t~ ANH SANG J:>~C BitT dl bict Ho-Hfru-Ttrcmg a xet l~ bi~n phap l rung l~p cbe ra sao vA trlnh bay thuyct Sieu l~p nhu- the mo », xin hoi nO'i : Nha xuat ban HU~-MINH . 29, Phan-vnn~ Tri S~igon (Ctiv Quon) (moi so 4 dong)

triit d~, g~n lQC tri~t d~. Jay d~ tri~t . d~ nhfrng ngQ nh~n, nhfrng bien kien ve tli\,.J'C t~i. £>6 khong pbai la m9t S\t pba hoii d~ ph;i ho~i. Trai l~i, ph.i bo~i triit de dt xay d\f'ng tri~t-d~. Ngtrcri hanh gia khi (lii nho ~Cb t~t Ca, nhC, SiCh kbong con d~ oho ~ch, hi~n than dtrQ'C tl1trc-tai V6 sai~biet, hi~n than dtr9C . . KH6NG, se diing-liet di vAo CUQC doi day m.\u va dly ntrac mat vai mQt tam trQ.Dg blnh an, kbOng khiip SQ'• Tb\f'C t:)i gia-huy~a v&i th11c-tii cban-thttc chI la mQt. Tht.rc tl)i silu vi~t hon nbien v6-i Ull}'C-t"i cua y tbu-c chi 1~ mot. Niit ban v&i Bia Dg\lC ciing chi IA m~t. Khi da thvc hi~o dltQ'C con dlto-ng Bit nhi, VlfQ't len tren mQi y niem nhj ngµyfn 1 thl S\1' an nghi trong tuyft doi binh-an V3 S\f' ditJ than V30 bien-dQng de c{ru dQ CUQC dai nio dlu c6 khac.

Ly do duy nhit V~ S\1' xuit-hi~ cua dfrc Tbich·Ca, tbeo kinh Phap-Hoa, ch{nlt la t1l kbai ng9 cho cbling-sanh cai tri kien Phijt. Cai tri ki~n do ch1nh

Ii c~i tri-thtrc vo-nifm dl b$t g~p

J~i khuon mat dich th'!C CUa chinh mln11. Khu6n mlt <16, tri kien d6, chinh la KHONG vty. Hui,

'

DUNG HOA

A h?

m9t c u tru-ong cua ngu-ai Ph~t-Tlt

VAN-DE NGOAI LAI •

Th ~rc ra ngoit1i lai knong c6 nghia la mQi th(r du nhip tU' ngoai vao, n6 an1 cbJ rieng nbfrng SI! ki,n d~n tit' ben ngoai va nbtt quyet hi~n bCru m9t each bi~t l~p c6 phtrO'ng hgi cho moi trttong

cfaug chung d\lng. Nhu-ng ke sinh trtrbng tir m9t c9ng d~ng sinh hoa,t, nbt.rng tinh than vin C(J' VQng ngo~i, nghia la s6ng bift lip, khong ttrO'ng quan ho trQ' vai xa - hei sioh thmh mlnh, ke d6 la ll!Qt ke ngo~i lai. Trai W , Sl;r hi~n di~n d~o dt.rc, v~n h6a hay than hfru cua mQt

ngU'O'i kbac gi6ng, trong tinh than trao doi, doi tho~i hay dong gop xay dt1ng, khong tbl gQ i la ngo~i lai dtrQ'C.

Sl,l Kll<J DAU CUA CIIAU A

Nen v~n minh ky~thu~t cua Taypht.rO'ng cbfnh l~ dau 1U~i Ct1a mQi XaO tr9n, kh~ dau va chit ch6c cho Chau A.. N6 la hlnh thu-c ngo~i lai xlm lang tfr

n~m the-ky nay vao cic Uinh~th~ A-P.hi

b~ng hlnh thu-c khi thl ton-giao, luc thl sung d~n : ke tit thi , ky tht'r xv,

Chau A di nlm mui lo SQ:, ngU'oi Phi

Chau da mQt thcri lam m6n bing no 1~

cho con buon Ci Chau M9, dln CU' 111ien

Bic MS' da phai nhtr<Yng dat cha ngtr<>'i

Au-Chau di khai hoang, Nam-DU'O'ngquan dao bi chinh ph\lC boi Hoa-Lan; ,I' An-BQ, Xiem-La, Tich-Laa chiu ach ngt.rai Aul1, UU'OC Nga-la-tu- di bi quan hrc tll' Au Chau den tran chiim vAo . . nbiing t'la1n 1610, 1709, 1812, r915, 1941 . •v.•v .•. Hay nhln vai con mit bao quc\t va phan tich. ta se tbay ro St! lien t\lC banh rtr6'ng cua nen \'~ll minh kj thuit tren khtip 111~t dia cau. Trong khi d6 nen va n minb E>ong phU'O'ng, tuy cao sau va thuan khi et, bi dao d9ng manh ' lier, va rat c6 the tieu mo.n, mai m¢t, niu khong t 1nh tri dieu ngt}' n~n vln n1inh may m6c k ia.

Nf/l]'NG KINI-I NGHIEM THlJ<:YNG • DAU

£)6 ]a t nro-11g l1 (Y p diln llinh cua ntr6'c Nh$t-Bin v \ Trung-lloa. Va ch~tn v&i nen v?i n n1inh ky-thutt hung m~nh cua Tay-phtrO'ng, Chau A chQ't tinh giic s6ng sieu hlnh 1 tho~t vung d~y cb~y tln1 Tay phu·O'ng, r~p theo khuon miu khoa.h9 c thai tay : CUQC each m~ng CU3 Minh-Tri Thien-1-Io~ng b Nh~t nam 1860 cung nhl.f cu9c c~ch m~ng Danquoc o- Truog Hoa nam 1920 da la S\f thting tr~n vinh quang cua Tay phtrO'ng. Nhlmg OU'O'C Nh~t-Ban d5 bien thmh

DUNG H6A

mQt ~t~-qu~c quaa..;phi~t kbong Joi thoat dl cu6i cung that tr~ quy hang. Trung

Hoa di vio con dt.rcrng h6n lo 9n chlnhtri vi cb(p nhin chu-nghia CQng-san)

COD de cua nen van minh Tay-pht.rO'ng.

Chau A v6n d;jt nicg van-de tam

Jinb Vi ton trQng S.f song, ngay nay dang di vao con duong b~o d9ng, khuynh

loat vl chu-nghia S\f ki~n d6 xay ra do nhfrng kinh-nghifm thtrong dau gay bcri

nen v~ minb ky-thuijt, trong khi vande sinh ke la moi de dQ3 tram tr9ng

truac dan s6 ng~y m(}t gia tang cua

Chiu A.

CHIEN-TRANH LA MOT

HlNH THIJC SINH.HOAT CUA • TAY-PHlJO.NG

Van-de tranh gianh aoh-lilf&ng, tlm

kiem thi trtrang tieu th\1 lu6n lu6n di d8i vlri hioh tbtrc chiin tranb. Va chien

tranb la mQt trong nhirng be mijt cua dai song Tay phu-o-ng. Neu chung ta chap nhin chi~n tranh nh,r mQt hlnh

thu-c sinh ho~t d~ tien tlri mQt x3-hQi

an l,}c, thl chung ta phru song va suy tu-, nhat :nbat theo Tay phuang . Nghia }3 (long boa VO'i bQ, bing kbong Chung ta se that bttl. Long Tir Bi cua Chiu

A la m9t thu- tlnh thu ang hoa dr,ng, CU'U trQ'' hy sinh, noi t61n l.i VO nga (trong nghia 16-n r9ng), kh6ng bam vlu vao mioh hay ke khat m~ minh v~ ke kbac I[ M9t » m9t each rat tron day.

Tinb thu-o-ng cua Tay ·pbtrong may-m6c l~ mQt thU' tinh thtrO'ng t\1' nga, barn chijt V30 ttrng cl th~, bin C\lC, nen clog ra xa cang 13Ilh nfu)t, kh6ng th~ di din

tlnh yeu thttO'og tham thiet nhan l~i; con them tinh tring dang phfil chu

BACH KHOA T.i>.

tbuyet ph\l hQa dong khung, gicri hfn tlnh ttgtrai. Chifn tranh nghiim nhien thatih mQt h~h d9ng nhan chmb c6 the bien minb va giai nghia ve St{ giet ngtrai.

CHU TRU'GNC TAN DA THAN ,

CIAO CUA TAY PHUONG

Troog khi £>ang phtrang d~y cho con ngtroi trO' v~ hgp n~t trong cai s6ng «Mgt lD, hoa dong vio vii-tr\l, Ian minh vao xa-hc;,i mlnh dang song trong mQt ttrang quan lVO'Ilg duyen dl sinh ton va tien b6a, de cao Ph~t t:inh bay Chan nhud~ hU'6'ng din con nguai tren y- thu-c cong binh xa-h9i va giai lhoat tam linh, lhi Tay pht.raog may m6c via duy td tinh than 4l da than giao . liQ d$p VO' hlnh ttrc;rng Cua cac than thaoh thUO' XU'a dl thay blng nhirng y-niem tri'ru tU'Q'ng vi quy~n ru dl k~o loi quan chung, d6 .li nhfrng danh tir : Dan chu, TV do. B,nh dSng, Tien bp . Nhfrng nha trithu-~ n16-i, khi ch6i tu- tho l~y E>u-c M~ Eong Trinh, hQ lien xoay qua chiem b!i Nii' than Ly Tri. Thai Trung c~, :ng\J'O'i ta cllet trong CaC CUQC thiP-tl!-Cbien cho dang Ky · to, cho th¼nh Georges, hay San Jose,. ngay nay ng\J'o-i ta gay cbifu ,•l Dan cbu, hay Nhan quyen.

Hinh nhrr chung ta dang Jong lo 9 t bien thanh nhO'ng ke da than giao tan tong cua Tay phrrung. Chung ta chi~n c.1au cho nh&.ng danh.tU' het su-c trU'U tU'Q"Jlg, dang nhien bien thanb ngiu tu-Q'ng. Ctr thtr nghi xem danh tir « quan cbung J> thl ro. Ai cilng bao la mlnh tranh dau gianh ti! do, CO'm ao cbo quan cbuog, nbu-ng quln chung li ai thl kbong biet Quln chung d6 ching bao giO' dU'Q'C hoi y kien, tri.r Slf d\1 dO mf

min, neu khong n6i la XO mui loi di. Bai thi cho nen dang phai nao cOog dJt van de : 1am sao cho quln chuog theo

mlnh, lam sao tranh thu (hrgc quan chung. NhU'ng cbtra c6 IDQt dang phai nao nh~n (tinh : /am $80 di vao quan chung Je plu1c. vv h9. f)i vao, nghia la phai cbung song v6'i mQi cam nghi cua hQ hau th1u tri~t nhirng ngu&ng

VQDg tham kin nbat, m&i mong lam

dU'Q'C gl cho hQ,

MOT TAM CU'GNG CAN Dlf()'C

SOI CHUNG

Trt.rcmg hQ'p ch~n hung phong-trlo

P~t.giao cua Ngai Thai Hu £>~i su ~i Trung quoc v&i cuOc each m:µig ve giao

che (khai phong ~i t~ · chU'C quy vi Tang gia), giao /y (chinh w clc kinh sach va phll'ang ti~n hanh dao cho hQ'p v6'i cln CO' IDQi thinh phan trong xa·h9i), giao san (tai san cua clc tu vi~n can hl1'6'ng V~ S\f giup d6' cho quan chung ngheo kbb).

CuQC each ming Phit-giao nly da dmb dQng Va thtrc tinh dtrQ'C IDQt s6 • tan qtiln chung, nbtn1g cbtra du thai gian va tbi~n duyen bit r~ vao quang

~i nong daa thl da bi t l nh the h6n loin d~ VO' cua Trung que>C thai biy gia (do stt Tay pht.rang h6a mOt each cung da kho-i tir CUQC Cacb m~g Dan quoc)

cu~n 16i vui d~p di.

Chung ta cln bQC t i p va nghi~n CU'U k9 nh&ng ket qua cung dtrcrng 16i chin

hU'ng cua Ng~i Thai-HU' Bii SU', vl n6 la phan can ban dl doi tti tam bfnh, gay m9t nhan rat tot cbo cai qua mai 1~ u hQi an l~c mai sau. Nhtrng chung ta con phai tien xa ban nu-a, neu c:bu.ng

ta khong muon bi cuon ioi theo nhirng chfi-klTO'ng bitO Ive hi f n dang chcr chvc tieu buy cbung ta. Bao gia "rl'j tinh than cho deo nay, thtrcrng hay bi d<> VO trll6'C S\}' dn Cong O ~t Cua nett vl{n minh may m6c. Chinh boi vl chung ta da dt cho cai d1:1ng (nen v~n minb may m6c) Jan at cai th~ (gia tri truyen thong cua tinh than V3 dan tQC) i nghia la khong biet dung bOa v$y.

Nen vaa minh tnay m6c v6'j cac bQ mon l1~ s9, pbirc t~p cua nhirng khoa hQC kinh te, xa h9i, cbf.nb tri V~ khoa h9c... Can dtrQ'C chung ta dieU chinh Va dung h6a vao nep song tbtrcrng nhit cua chung · ta Lam cho chuog khong con Ja mQt y~u to ngoqi !aj gay roi, ma b :en thanh mQt tr9' duyen tbuan thl}c va can thiet. C6 nhtr the nen v~n ntiah kythuit cua Tay pbtrong m6-i khong con Ja moi ham d9a pha ho~i nep s5ng thuan nhat cua chung ta.

DUNC HOA LA Cl ?

Dung boa la tiep nh~ roi bien h6a cbo n6 thanh mlnh. Chu- khong pbai ll chip nhln m9t each tht.1 d9ng dl sau d6 lam toi mQi c ho cli mlnh ch~p nh$o.

Con t a m tiep nb~n la dau xanh dl h6a ra ta vang, d6 la m9t vl d\1 c1,1 thl v1 hlt1h ttr9'ng cua chu.. trt.rang dung h6a.

Dung ma kh o ng h6a , cb&og kh.\c chi XU'a kia cac Cl) t iep nh~n cai hQ C T6ng nho cua ngu-ai Tau roi khll' khtr giir loi tlt chtrang kho a cu- h 1iog bao nhieu thi. ky, lam u tri h6a va pha san biet bao the h~ t.\i boa.

C6 dung va c6 h 6a, n h tr t ru- O'D g hQ'p Sjnb 1.,c Ph~t-giio <ta x6c dJy mQt nen

van hQC vfl n9i cbinh pbon thinh tho-i Ly Tran. .___

C6 dung, c6 h6a m6-1 toAn hao.

Nhu-ng S\T bien h6a nhfrng gl mlnh tiep nh~, dbi hoi mQt can baa dan tQC dQC d:io, .nghia u oon gifr trong tinh than mlnb bet thay mQi chan chat cua cha 6ng truyen ~i.

Hien nay, trong th11c te, chung ta dang bi va ch~m vA phai tiep nh~n nen van minh ky-thu$t Tay pbtrO'Dg, hay nhirng tU' tt.raog ngo:µ lai, nhung cbung ta khong th! bSt cbtr6'c con voi ~n cay cbu6i ml phai theo gtrang con t~m an la diu, n6i t6m I.A phli bien h6a n6 di, J~m tbanh mQt san pha1n pb\lC V\J ngwi Vift-Nam tnrac tien.

IJJEU Kl[N TH/ET YEU CHO Sf/ DUNG H6A ou·c,c HO~T Dl)NC:

Vru&c bet doi hoi l:J chung ta mQt ythvc dan tpc. £>6 la ban liub t\l' CU'O'ng cua noi giong. nhu-.og ban Unh nay c6 boan tit du-gc sir ming dung h6a hay

kb6ng COD tuy thUQC vao DQi dung tt.r u.rcmg cu.a noi giong d6

MQt uen tlJ" t\rbng cuong tln, m~ tlutc cb3t chi nbam ch1nh phvc va cu-&ng ~p ke kh~c, tilt kh6ng sao biet dung h6a nhfrng nen van minh di bi~t vai mlnh ng.oai viec co tam tieu di~t ncn vln niinh va cm~1n d6.

Trai l3i, m9t n~o tu tU'&ng bao dung

Da 1,h:it hanh : ... •

lchoan hoa, chii KU) ton trpng sv song, de cao t,nh ch:it tU'O'.ng quan sinh ton, nghia 11 kbong th~ co cu~ s(ng biit ijp, va d~c bict xem con ngvui m6i dfc'1 thvc la can ban cua gia d,nh va xa hpi dl d..i t'10 h9 theo tinh than Bi, Tri, Duag ; mQt tinh than hieu boa va ki~n thiet nbu- the, kh6ng the n~o chap nhin S\J' cu-o-.og lp, chinh pb1,1c trong .khi di va Chim vai cac ~n v~n minb kh.\c. Lich sir cua dan tQC Vitt Nam da ch(rng m;nh dieu do: Phat giao, Lao ri~o, Khong giao da cung nhau song em dem qua bao thi-ky, khong chut Ct.rO'ng Cp hay pbi VO' n(p s&Jg cltan cllf t CU3 ngll'ai din Vift. E>~o Phit lan truyen hau nhU' khip c5i A Chau, di den d1u tac tio an hba den c16, nhtt nh&cg h~t gi~11g l~., nhang v&j d1t dai n~o cOog dam boa kft trii Khic bin nen vln minh k9 t.buijt Tiy-phttang ml nQi dung tu- tu&ng phit nguy~n tu· Do,.thai tiio, th! bi~ dttai blnh tbu-c nAy hay bl11b thfrc kbac, deu chung cung ll'lQt tinh thlt cu~ng tin v~ b~o dQng, di din diu gay rlo trQn va d~ miu dfu diy.

E>ieu kifn thiet yeu, nbu- viy, din (QC ta da c6 roi. Vin de Ju D nay khong C n le\ di tlm kiem mi IA kbuech xung, tp d\}ng, Jam Cho ruin 19 y-thU'C tren d5y, bau CU'U nguy tlnh tr~ng h6n ,IOfD thtrang dau cua

cuoo tranh oh(p tti llin-HIOP-ODOC

chung quanh dieu 19

NG AY 24 thang JO sip day t<> ch(rc, L1~n.Iiifp.Qu6c se dtrQ'C

tu~i Nhlt n9t thiiu nit tn6'i lon len, t~ cbt'J'c nay dang trai qua n19t CUQC k 0 hung hoang cua tu~i diy thi. Be ngo~i

thl coi nhtr la m9t khung hoang tai

chanh n1a th\fC ra hen trong Ca nen m6ng

cua Lien-Hip-Qu6c dang hi de dQa, Cau chuyfn dang d~ chung ta nhic l~i tit {tau.

Suez va Congo

Cho t&i n~m 1956, nen tai chanh ci1a

Tien-Hifp-Qu~c khong bao gia ~t ra

th~nh v!n de. Tuy cung c6 nhieu m6n

chi tifu bit thtrang, ngin sach clia t~

cli<rc vLi gifr dtrQ'C th?ing blng vl cac

ntr&c h9i vien vin chlm chi d6ng nien

ti~m. Nhlt'ng khi xly ra cbuyen kioh

dio Suez thl tioh the b'lt dau thay t1l>i.

T~ng Th6ng Ai Ctp ong Nasser ra ltnh

han Hien-C/Jirqng

, cua qugc hfru h6a con kinh va nhi~u cu§c tung dQt da bung no gifra quan d9i AiCip vA Ph.ip, Anh, Israel lA nhirng nU'&C C6 quyen lQ"i mJt thiit v&i COO song d~o. Mu6n tranh cho chiea tranb

Ian r9ng t>~i I-I9i Bong Lie.n-Hijp~Qu~c da phai m9t « Lt;c hrgng khln cip cho vung Trung Dong l> t6'i trin gitr ncri xung yeu. f)! c6 th) trang trai kinh pbi, 6ng ~ng ThCY-Ky Liea ..Jii~p-Qu6c h~i d6, ong Hammarskjoeld de nghi tip 1n~t th~r<,ng m\tC rieng bif t ngo~i ngao sich 11' 10 tri~u My kiln do cac ntr&c h9i vien dong g6p cung theo m9t ty 1~ nhl! ngan s:\ch thttang. E>~i HQi E>~ng da chap thu~n rte nghi uay nhtrng mQt so nu·6'c da phan d~L Vli n116'c oho tbl vif n le tli chanh qu6c gia kb6og dtrQ'C Tai vao nen xin nuln d6ng. Rieng kb6i • Nga-So v~ cac nU'6'c A Rip da kbang

khing tit ch()i khong g6p m9t XU nbo V

theo bQ <I ke nao xam Jl{ng thi phai tra

ti~ ». Cac m6i kh6 khan bit duu nly ra tir c:to.

£>!cg ly ra m9i vi~c cung t:roi su6i tbeo tbO'i gian neu khong xly ra chuyin

Co.ngo. Ngay 14 th~ng 7 nmi 196o HQi

l:)ong Bao-An dong thanh cb5p tb~n

gu-i mQt ll}'C ltrr;tng Lien-Hi~p-Quoc t&i

Congo lit giup Chinb-Phu dQC ~p dau

titn coa ona Patrice Lumumba duy trl

trit t\l' Vi bao yij nf'. D tht>cg nh«t Cua Xtr n~y. Nhtrng sau d6 o.ng Lumumba bi am

sat v~ Naa--So, m~c dau trU'O'C day da bo pruiu thu~n. nay rut lii loi cam kit

va tll' ch~i s11 d6ng g6p vlo kjnh phi

c{ia toan quan mo xanh. c,c ntr&c CQng san deu bit chu-6-c Nga-So, kh6og chiu d6ng tien. Bi v~ Phap cOng pb\1 h~, Bi thl kbong the bo ti~n bao V~ dQC J~p Cho

Congo la C\l'U thu~c dia cua mJoh, con Phip thl qua lo-i n6i DgiO nghi cua De Gaulle c kbong th~ dong g6p ngt.ro-i ¥3

CU3 V?lO nblttlg cong CUQC tUO'ng ty- cua cli t! ch<rc vo t~ chtic nhu la Lien-

Hi~p.Qq& •·

Vo- nv

Cul>i nam 19611 T~ng Tht.r-ky mai

U Thant da pbai bao nguy E>q.i-HQi-

£>'003 la Lien·Hi~p-Qu~c sip va nQ'.

!>31,H9i-E>~ng m9t mlt phai phat hanh

aoo trj~u Mf kim trai phieu, liola giam

Um ~5 nam, W: d~ng niln 2 phln traID, m9t m~t khic hoi y kiln Quoc-Ti Phap

Vi~n v~ diem phap ly dtr&i d!y !

I CaC kinh pb{ dl dUy trl hoa blnh 00

phai a nhirng kinh phi cua T~ Chtrc

ma cic nU'O'C h9i Vien, cbieu dieu 17 CUa

Hi& Chtr®g Lifn - Hiw -Quoc, pbai

dong g6p theo ty 1~ do B9i-H9i-E>~ng ~tl dinh khong ? l)

Ngay 20 thing 7 mm 1962, Qu&-Tl

Phap Vifn tra Jeri « c6 • va ngay 19 tbang ch~p narn d6, £>~-H9i-Bong Lien-Hi~pQuoc chip thu~o y kien cua Qullc Te Phap.Vifn blng 76 ph.ieu tbu~n1 17 phi~u cboog, 8 phieu tr'lng cung kbuyla cao clc nU'&c bQi vien thi hanh vi~c <16ng

g6p kinh khi. E>~ng thO'i f>~i· Hei-1">~ cOng thatili ljp m9t ti~u ban 2I ogiro-i dl ngbiert CU'U Ve nbfrng pbU'cmg pbap dijc bif t de tai trQ' nhirng cong CUQC bao vf hoa blnh.

O' giira tieu ban nly, l~p trU'O'ng cua Hoa-ky va cua Nga hoan toan trai ngtr9'C nhau. Hoa-ky d11a vao y kiin Qu~c Ti Phlp-Vi~n vl quyet ngbi cua D~i H9i ~ng Lien-Hiip Quoc chu trU'O'Dg rhtg dU'ng Ve phtrO'ng di~ ph4p Jy tit Ca cac ntt6'c b9i vien deu c6 nhi~m vt,, tr! du phan g6p cua minh theo c:liiu 17 cua Hien-Cbtraag. Hoa-ky da luon luon xu.og pbong ganb cbju ty lf cao tihlt cu.a de S\1' d6og gop : tren 50 phan trlm kinh phJ ve d9i qu!n Lifn-Hiip·Qu& t~ Congo, m9t nira t~ng s!S trai phieu ml Tes chl'ro da phat hanh. KbOng co 1y gl m~ cac lllJ'O'C kbac kbong thi hanh :nghia Vt} hQi vi!a CU& minb.

Nga ttru ~i chu tru-a.ng ring theo Hi(n cbtrO'Og tbi chi c6 HQi E>ong Bao An, cbti' khong phai D~-H9i-D~ng, c6 quy~n quyet dinh ph.ii quan d9i Lien .. l-Ii~p-Qu& d~n tru t~i m9t nO'i nao. Khi £>~-H9i-Bang danh lly v.ifc do, ph1n chia Slf dong g6p vao cac kinh pbl t~i Suez va Congo la E>9i Ii9i t>oog da c 1~m quy~n ,.

,

Ap d._.ng dieu · 19

Hai ben cai va nbau gan ca m9t nam trai ma vln cbU'a di t&i ket qua nao.

Thang 3 n~m 1963, Hoa-ky tuyen b6 se yeu cau Dii-H9i-E>~ng Lien - Hiw-Qu~c

nh6m vao tbang 9 nam 1964 ap d1:1ng dieu 19 cua Hien-Chi.ro-ng cho Nga so va cac nu&c tray hroi thieu nv. Theo dieu tbu- 19 tbl 11 Mqt h~i viea Lien... Hiw-Qu6c

chjm tra pban g6p ve cac chi pill cua n cbuc khong dtrQ'C tham dl_t cuGc bilu quyet cua f)~-HOi-E>oog, neu t~ng ng~ch so tien con tbi~u b~ng hay 16'11 hO'I1 s6 tieo ma DtrOC ay pbai g6p thUQC ve khoang thcri gian hai nam trQn da qua>.

Ap d1,1ng dieu 19 c6 nghia la Nga, va gan diy Phap, se khong c6 quyen bo phieu b £>~i h¢i dong n&a vl so nQ' cua hQ da bing hai mm nien li~m.

A Ong Thant da long dong ch~y di dan xlp hft Hoa thinh E>on ~n Ba Le va M4c ttr Khoa nhu-ng tat ca obimg c6 ging cua ong ta deu VO ich Nga khong up ma chi ca, n6i tring ra la se kb6ng d6ng mQt Kopeck nho, va neu Dii H9i Dong chap thufn de oghi roa Hoa ky ap dt,mg dieu thtr 19 thl Nga Se roi bo Lien H.i~p Qu5c.

Ngu-ai ta kh6 long quan ni~m m9t m9t T~ cbu-c Lien Hi~p Qu~c khong co Nga Sa thU' nh~t la t~ chu-c nay da khong chfp nhin Trung C¢ng la h9i Vien.

Va chlc chin la khi Nga S6 de d9a nhtr tTen. de nghj cua Hoa Ky ap dt.tn1 dieu

19 kh6 dtrQ'C E)~ h9i d~ng chap thu~.

Hoa ky ' biit ro nhtr viy nin da cbQn m9t chien thuit khac di gay ap lt1c v6i

clc nt.r6-c nbo h9i vien cua T~ chu-c.

Trt.ro-c khi f)~i b9i dong nam 1964 nh6m

b9p, Hoa Ky tuyen b6 ttf' nay se chi d6ng phan gop vao ngan scich thtran.g cua Lien hi~p quoc va cac t~ chu-c chuyen

man (oghia la mQt ty 1~ cung da kM quan trQng 32,02 phan tram). Trong khi cha dgi c~c nu-6-c tra ng Hoa Ky se khong c6 tt.r y ung h9 vlo cic cbtrang

trlnh vien trQ' kinh te ky thu~t cua Lien Hifp Qu~c nhii' trtr&c nfra. Nhfrng

chu-ang trlnh nay m6i n~m chi phi

khoang 140 tri~u My kim va Hoa ky

thu-crng ting h9 40 pban tram toog so. Nh&ng nu-&c th\l bu-ltng cac chtrong trlnh nay chinh la cic ll1.fCYC nbo Va \, nbU'tlg S1J' vien tr9' kinh te ky thu~t thvc ra m&i la nhfrng ho;;it dOng dang kl cua Lien hifp Quoc.

N6i m9t each khac neu B~ hQi dong khong cb~p nh~n de ngbi cua Hoa ky ap d•Jng dieu 19 cua Hien chcrang thi Lien hiw qu& dirng trong mong gi v¼o 5fl ung hO tai chanb cua Hoa ky vao cac chtrang trlnh vien trQ' kinh te ,~a ky th~t, nhirng bo~t dQng thiet th\!C nhat cua Lien hi~p QocSc se bi te li~t va nhirng tur&c nho hQi vien se chju tbi~t thoi tru-6-c tien.

Ngu-cri ta bieu hit nhirng n6i h\l'C hQ1 cua cac nt.r&c nho t\l' nhien rai vao di tbi kim k~p git'.ta Stf phhl tranb Cua bai CU'O'llg quoc di tlm nhfrng die thhlg rieng ma kho.og nghi dfu quyen 1¢ cua ~P thl. Ch9n di v&i ben nao tbl stJ dieu hmh cua ca ta chirc ciing bi ~Q tht.rO'tlg: cbc;,n theo Nga thl khBng c6 tien cua My. Ch9n theo M9 tbl se chi

con 1nQt Lib! hiip Qu5c khip kb~h vl .nhtrng Phap bo ra tra tru-6'c 1,6 tri~u ll

khong c6 Nsza. cOng du dieu chioh Iii tlrih tr~g. --

Tiio hon het la tranh ne cho khoi phai

ch9n l\fa hay trl boao dl cbo con l§u mai

phai cb9n l\fa. Vi the mA B~ h9i d?>ng

:nlm :r964 dang le h9p thaag chin da

phai daj L-_u thang c~p, vl ca m6i khi

phai bieu quyit tbl B~i-HQ.i-Bong khong

bo philu nii'a m~ chi dung 16i v6 by cbo mQi ;nglt'O-i dU'Q'C ha he, khong ai mu

ra dieu thu- 1:9 cua Hi!tt chu-cmg ml

tu- c~l>i quyen bo phifu cua nh&11g h9i

vien thieu nv nfra. V6 ray cir oog Alex

Quaison Sackey llm Chu Tich B~-H~i£>ong v6 tay chap nh~n 11hu-ng hQi vlen

mo-i. V6 tay, v6 tay het al cho bai

et.rang qu& kboi d\Ulg d9 nhau vl B;i-

H9i-~ng c6 th~ tien hanh cong vi~c.

Nhtrng ciing c6 nbfrng van de ma kbong

sao v6 tay d~ giai quyet dtrQ'C. Va

f>~i - HQ,i - !>ong lim vlo ngo bi da phai trien lli!l den h~ tuan thang gie.ng

1965, r~i triln h~n den thU'Q'ng tuau thang hai, sau cung 11 triln han ban.

NJ1u·ng mon nc, com

Tilt ca nhfrng roi ren d6 la chi vl

m9t Ca khong d~ng ke : 13 lllf<YC, trong d6 c6 9 DU'OC CQng san da tbieu ng l,ien Hi~p Qut>c chtra t&l 113 trif u My kim. (82 triiu v~ chuyfn Congo, 29 trieu vc chuy~1 Suez v~ ban I td~u ti~n nien li~m). Ri~og Nga-So ng nbieu flh~t, 62 tri~ my kim, nhtrng Nga-So chi vi~c d6ng mQt phan ba khoang 21 triiu (:it baa gia m~t chiec tau nga1n) li da khong

bi .ip d1,1ng dieu 19 cua Hitn-Chu-o-ng

roi. Nu-6-c Phap thi~u tren 17 trifu, ..

Khong phai nbirng m6n tien com d6

c6 th~ Um cbo ngaa qu~ Nga-So bay

Phap bi lung luy. Cong khong phai Hoa

Ky th'y m6n DQ' Il'.3 tr.iiu My kim coa

Lien-Hiap-Qu&: ·~ 16-n qua ma CU' phai !ltng nlc doi cac nu-6'c kia dong g6p. Hoa..Ky tieu vao quy quoc pbong cua mloh 6o ty my kim vl neu mu6n chi can m9t chii' ky tbl dt'tng noi 1a thieu

nhtr v~y, Lien-Hi~p-Quoc c6 tham thung nira ciiag kkong sao. E>ieu nay cbu-ng to ring CUQC khung hoang hi~ nay cua Lifn

Hiep Quoc khong phai do may anh con llQ' laa khln. N6 thvc SI! 11 m9t cu~ kbung boang chinb tri. Nga,So du-ng tren phtrO'ffg ditn nguy@n de t~ ch(rc

Lien-ffim Qu&, da kbong chiu g6p phan d6ng cua mlnh. Va Hoa-Kt cilng dtrng tren phU'O'ng difn nguy@n tic, cU tir ch6i khoog cbiu tra mai DQ' diy CDO ke kh,c, vu-a mit tiea vita mang ti&g !l d~.

Thvc ra nguyen .nhan sau xa Cua

• CUQC khung hoang chtuh trJ hien thO'i chinh n~m ngay trong ban Hilo-ch1.rCYng cua Lien-H:i~p,Qu~c.

Quyen cu a Hqi-D6ng Bio-An

Trong quan ni~m gian dj etia T?>ng Th~ng Hoa Ky Roosevelt ~i h9i nghi Ynlta thl trong the gi6i ttrang lai neu 5 ctrong qu5c da tirng chi~n thing phat xlt ! Trung Hoa Dan Qu5c, Anh, Phap, Nga, Hoa Ky,luc nao caag m9t long m9t di v6'i nbau tb1 v6i sue m~nh qu.an S\J' C\13 5 n,r{rc d6 CQDg J.ii, khong cl>n nU'()'C .nao da1n ho hoe do- tro giy h,n va an

ninh ctsa nl1afl lo~i Se .dU'Q'C bao dam lau

dai. Do d6 m~ Hi~n chu-ang Lien hi~p

qu5c da tru Heu vi~c thaoh l~p mQt

H(>i dong Bao an v&i nhi~m vv « duy trl

hoa blnh va an ninh qu~c ti » va diw.

23 coa Hien chtrang eta chi c'Ji.nh :S CU'O'Dg

qu6c l~ nhu-ng hQi vien thtrcrog tri,c

cua HQi do~g Bao ao. Ngo~i ra con 6

hQi Vien bat tbu-ang t1'f!C nfra dtrQ'C bau

CU' lu5n phien vao HQi dong. Cac CU'O'ng

qu& cOng lo xa gifr U'U the cua mlnh, khong muon bi rang buc)c bbi ngbj quyit

Cua da S~ soi Vien bat tfurang trf!C kia .

nen da tlm ra mQt each giai quyet tn~

h~i do ai cOng cbo li tai tlnh : d6 la vifc coog nh$n cbo 5 CU'O'llg quoc Ce quyen phu quyit. Cac ntr&c h{>i vien cung 1~i Cong nbin r~og khi H<}i dong

Bao an thl hanh nbirng ngbia V\l duy trl

boa bloh h\ « H9i dong d5 banh d9ng nb!n danh to~n thl de hQi vien ,, (dieu 55) va cac quy~t dinh cua H9i dong c6 tinh cjcb bit buQC v&i cac nU'&c hQi viea.

f>! cho H9i de>ng c6 tht banh dQng m9t each c6 hif u qua, ban Him chu·ang con dijt ra ca m9t b<} Tban1 MU'll ngii

CU'O'Dg c:tl f( SU' dyng va chi buy cac Ive lU'Q'Dg quan Stf d~t thUQC quyen HQi d<,ng Bao an > dl duy trl hoa binh va an ninh qu~c ti (dieu 47).

Ngtro-i ta pbai khen ngQ"i cac nha so~n thao ban Hien chtraog da tru li~u bet fflQi trU'O'Og hQ'p khong bo sot mQt chi tiet nao. Nhtrng c6 m9t dieu cac nha soin thao Hien chtrang kh8ng nga la Ngu Ctrang tuy dtrQ'C quan ni~m nhtr nhfrng vai tro cgt can c:!~ duy trl boa blnh tbi chlnb Ngu CU'ong l~i quay ra olljln tranh lanh v&i nbau. H9i doo~ con

«

bao an » lam sao dU'Q'c khi chinh .ngu-ai gi& an ninh ~i l9ng hanh '? CAc vt,t ngh~t th& nhtr Ba Linh. Cuba thl chinb do cac ..

CU'O'Dg quoc gay ra. H{>i dong Bao an muon can thi~p thl chlah m9t trong Ngu CtrO'ng phu quyet. Quyen nay dU'Q'C cAc

nb~ so~a thao quan ni~rn nbU' m9t bao dam cho U'U the cua: Ngu Cu-crag trtr&c da so cua 6 bQi viea bat thu-CYng trl}'C thl chi thiy b~i vien thtrang tr~rc Nga So phu quyet chong ~i hQi vien khic cuag tht.r~ng tr11c la Hoa ky.

Ch1ng th~y mQt ntt&c nhe nao ti toe gay bin ca d~ cho Ngu CU'o-ng t~p trung het Ca h,rC ltrQ'ng quaa SI! ma CbO n6 mQt b~ hQC dicb dang Va cho the gicri dU'Q'C ht.rang thai bloh. Chi thay chinh 1n~y QU'CYC dan em cua Ngu Ct.rO'ng danh 1Qn nhau ma lam cho boa blnh <:ua thl gi&i bi ngbieog ngu-a.

"

• l. h. ., B't an cung a do mc1 ra_, p u quyet cfing b do m~ t&i, cho nen ngu-o-i ta khong co the trach dU'Q'C la hQ Tham Mu-u ngu Ct..rO'ng ch,ng c6 viec gl lam ca. VA d~i ta Guiozbourg, d~i diin cua Hoa-Ky trong b9 Tham-Mt.tu da giet thl gicr cua mlnh btng each so~n m9t cu611 sach nhan de 11 « T ui kbon Lien_Hi~p-Quoc » trong d6 £l~i-ta SU'U , tam cac phtrang ngon tt,ic ngfr cua cac ntr6·c hQi vien (thi d1:1 cau CU3 Nh~t Ban : « ngtrai kh&n VO ttt ma khong twng lip. ke d~i trung J~p ma kbong vo tt.r » ; cau cua £long Phi « chin cung gan suyt soat muai 11 ).

·... hay quyen cua D~i Hqi.Obng?

Chinh vi H9i-Dong Bao An da to ra bat Iy-c.., bay b1 te li~t vl Nga-So phu

cu¢c TRANH CHAP

qu~t ma Lifn-Hifp-Qu6c da pbai tlm ra m§t lf;i thoat trong V\I chifn tranh Cao-Ly. Q\c ntt&c T1y-Phu-a:ng d\fa v~o da s5 ma hoi d6 hQ ntm dt19'C trong B~i-H9i-:.0'ong, da vin d9ng di toi quyet :oghi a 3:)oan kit duy trl boa blnb ) theo do thl ,« :.0ii-HQi-E>ong c6 quyen khuyen cao clc bQi vien ve cac bi~n pbap tip tbl clfi ap d\JDg, kl ca Vi~ SU' dvng l\fC h.rQ'llg quin sv trong trU'o-11g hQ"p c6 nhfrng hanh d9ng gay ban, vi nhU' viy dl duy trl va tai J~p hoa blnh va an qu& ti , .

Dva vao quyit nghi <16, li,c lu-Q'ng

Lien-Hifp - Qu6c ma pban chfnh la HoaKy da c6 the mer met CUQC « hanh quan canh sat I Oe dinh b~ b9n xam lang Bic Cao-Ly.

N6i m9t each kh.ic thl trong V\1 Cao. Ly nam 1951 quyen hanh duy trl an ninb Cla c.buyen tir HQ:-~ng Bao.An . qua ~i - HQi - Bong Lien • Hi€p - Qu6c cbuy~ tir Ngii CU'0"11g sang to¼n thl clc DU'O'C h9i vien.

Cai ti~n le d6 dtr6i tha i Tong Thtt .. Ky Hammavskjoeld da ll}i c~g lam cho ~i-H9i-E>?>ng tb@m r9og quyen hruili. Ong Hammarskjoeld la met ngu-ai nbi~u ca tinh va CU'O"Dg ngbi. Ong ta chi buy

Toa Thu--ky Lien-lii~p-QutSc nhtt m9t

thu- quyen b~nh phip si@u.-quoc-gia vA dt}'a vao :E>~i-H9i.£>~ng 8ng ta da hai fan dtra tvc lu-Q'ng quin S1f Li@n-Hifp..Quoc

vao hai vung de d9a nen boa blnh the

gi6i : £>6 li hai V\2 Suez vl Congo Lu6n luoo Hammarsjoeld ch~ tnro>ng tbu b~p

phtJD vi chiin tranb J~nh, va H9i £>wig

Bao,Aa da to ra bat l\fC thl :E>ti H9i

£>~ng clc ntt6c · hei ., vifn phai can thi~p dl tlm l~i tho!t cho stt bit d~ng y kiln coa Ngu CttO'Dg.

Nga-So le t~t nhien da phaa d6i vi kh8ng con sir d\log du-gc quy~n phu quyet cua minh. Va ngu-cri ta hi!u tti sao lttc lU'Q'tlg Lien - HifpQu& du-gc pMi di Congo thang 7 nam 1900 tbi tb~ng g n~m d6 ch{nb

Krouchtcliev di dtt E~i hQi d~ng Lien hi~p quoc, rtit gily ra gO l!n ban am am va d~i 6ng Hammarskjoeld phai tit ChU'C Va dU'Q'C thay th~ bing met t$p doan Tting thtr ky tam dau che, mOt do pbe tU' ban cir I mQt do phe C~ng san va m9t do cac ntr6'c trung I@p, 6ng n~o cung c6 quyen phu quyet. N6i t6m l~i 3:)~i h9i dong da dmh lay quyen cua H¢i-D~ng Blo-An khong cho Nga-So phu quyet thl Nga -So se tranb d!u cho quyen pbu quyit cu.a mlnh ~i xlm nhip vao dtrQ'C ~P doan T~ng Thu--Ky ciia B~i-H¢i·±>e>ng. Nhtrng Krouchtchev da ho b~t ma khong kit qua va Nga-S6 da tir chgi kbong dong g6p vao clc c&t'lg cuOc bao boa blnh kho.ng do H9i-Dong Bao -An v~ Ngo Ctrang quyit airib.

E6 li nguyen nhan cbinh CUQC khung hoang tai chanh cua Lieo.Hi~p-Qu6c. m ngoli la thieu tien vl mOt s6 DU'6'C kh8ng chiu d6ng g6p, nhttng b~ trong chi 1a m9t Stf tranb dlnh anh ht.rO'Og gifra Ngo Ctr&ng.

Hien nay Nga-Sova Hoa-Ky mu6n gi?

Nga--So trong hire giac thtr ngay 6 thang 7 nam 1:964 gui met s6 ntr6'c h9i vi8n da doi hoi phai tro vl dung v&i

cac diiu khoan cua ban Hiln-ChtrO'tlg

nghia lA cong viec duy ttl boa blnh va

an ninh qU~C t~ tbUQC tblm quyen duy

nhit cua HO"i-Dong Bao , An, khong c6

thl chia se v6i cc, quan nao kbac. Ngoai

ra Nga-So doi phai cho BQ Tham-MU'U

Ngfi Cttoong ho~t d¢ng trc!r l~ d~ chl

huy caC l\J'C lttQ'ttg QUaO Stf tbu~ QtJyffl

H~-E>ong Blo,An. Chi t~i nghiep cho

dfi ti Guinzbourg ttr nay se kbong COil

th1 gio- SU'U tam cho « Tw kh~n Liin

Hieo Qu6c » m¢t khi de ngbi cua NgaSo dt.rQ'C chap thu~.

Nrurng kh6 long ma d~ ngbi d6 c6

th~ di t&i. Ly do la tit 1951 t&i nay E>~

HQi E>ong Lien Hi~p Qu6c da quen dam

nhin vai tro duy trl an ninh v.\ khong

sLi ~ng tra ~i vi~c d6 cho Ngii Ctroong.

Thu- nb1t la B,i-H9i,E>ong hi~ nay

khong con phai nhu- li h~i m&i tbanb lip Lien-Hiep-Quoc. Cach day 20 nam,

E>~ H¢i Dr,ng g~ 50 ntr6'c, d~ da s~ la cac ntt&c Tly pbltang. Sau the chiin

thtr h3i cic ntt6'c A Phi thau ht>i d9e }~p da dtrQ'C nh~n vao lam hQi vim Va da thay d~i d bQ m~t ciia D~-hQi-d~ng.

Hi~ nay Lien-~p~qul>c g~m 115 h¢i vien trong d6 rieng Phi-chau da chiem t6'i 36 ghi. Tir nhfrog ntr6'c ml nttai ta m&i bit dau quen ten tir vAi nam ' nay nhU' Malawi, Tanzania, Mali Uganda, cac d~i bi~U xiem Y ttfC r&, khan mu du mau tiin ve toa nha klnh c, Manhattan, UV SCI Lien-Hi~p--Quoc, vcri tKt cl S\f trinh tr9ng cua nh&ng nguo-i mang n~ng tt~ll bai vai SU' m~ttb zn6'i CUa mlnh.

Nhirng d~ bi~u do khong di dlmg gl m~ tit bo quyen cua E>~i-HQi-D~ng

sAcH BAO MOI

- Hai coi U Minh t~p truy~n cua San-Nam do Heru-~hi xugt ban Va gu-1 t~ng. Sach day 190 trang, gom 4 truy~n, gia soct.

- Vac nga voi tGp truy~n cua Nguy~n-Thvy-Long do Tieng N6i xu~t ban va tac gia glli t~ng. Sach day 124 trang, gom 7 truy~n. b,a do Nguy~n Trung tr,nh bijy1 gia 43d.

_ - Tha den t~p tha trao phung cuh TG Keu do Tieng N6i xuat ban Va tac gia gul t~ng. Sach day tr~n 160 trang, tt1a va bet cua Nguyin ME;tnh Con, Chu 1 t.i, Tran D~ Tl) va Vi~n Linh, gia 4Sd.

- Nghin Khuya t~p thO' cu.a Tuong-Linh do Song O~p xugt ban va tac gia glfi ~ng. Sach day 154 trang khb 15x23 gom 80 bai that gia soa.

dl cottg nhjn cho Ngil-CttO'Dg d~c quyln duy trl an ninh qua HOi-E>ong Bao-An. Ay li cbtra ke hQ COD mang theo ca vao phong nh6m nhieu sue d9ng ve Onb cam, chung t~c, ton giio, be, ~c va ca cai phO'O'Jlg trlnh gian di xtra kia cua E>$.iH~.Bong da bi. nhfrng yeu to d6 lam sao tr~n rat nhieu.

£>ieu dang chu y la tuy Hoa Ky doi Ng.a-So phai d6og du phaa g6p va doi ap d1,tng dieu 19 ban H~n ..Chttang, Hoa Ky cung khong yen t~ trao cho ~H9i--D~ng Lien•Hiip-Qu& .nruem Vt,t duy trl an ninh, V1 nhu- v~y trtr6'c hlt Ja tt_r ch~ quyen hfn ciia ml.oh trong khi Hoa.-Ky v6'i tlf each la m9t trong Ngu

kh~ng t\u,rc t~. Vi cac nt.rlr c nho, da scS • •

hQi vien, khong c6 du pbtrO'ng tifn tai

cbanh d~ ma trang trai nhirng kinh phi

cung khong CO c.1u lt!C ht(}'ng quan Slf de m.a ph!i t&i nhil-ng ncri xung -yiu > va c6

bjnh Hnh chani nfra thl ciing khang c6 du phi CC1 tau be ma Cbuyen cha ta i nhfrng tr~n tuyln xa xoi . Thieu tat ca nbu-ng dieu ki~n d6. D~i - H9i - £>e> ng c6 cilnh Jay q uyen can thi~p thl cung se chi biet ho bao, keu g9i S\f hi~u bitt cua bai phe tranh chien, ngbia la se chi can thi~p xuong.

Tnr6'c SI/ be tic d6~ Ilhieu ngu-o-i da Jo og~i cho tuang Jai t~ cbt'.'rc Lien Hifp

Qu~c. C6 ngtroi bi quan con cho r~

Lien- Hiip-Qu6c dang c6 nbirng dlu hi~u

X\lP d~ nbt.r H9i. Qu&, Lien tnr6'c day.

Trong nhirog nam tir 1930 tra di, H9i

Quc5c Lien da b6 tay ngt1i nhin Y xam

Hing Ethio pie, da chtrng kiln Nht1t va

Du-c rut lui ra khoi t~ ch<rc. Ngay nay

Liea- Hi~p -Qu6c CU\'lg bit ltJ'C trlt&C

nhfrng V\} xam lang nhu- t~i Vi~t Nam

Va Cung Vtra ghi nb$n Sl}' rut 1ui cua

Indonesia va dang bi Trung - C<)ng de

d9a thaoh l~p mQt t~ chu-c c ~nh tranh

c Lien Hi~p cac Qu6c-Gia Cach-M~ng • .

C6 th11c r1ng Lien-I-Ii~p-Qu6c da di t&i cb6 suy yeu khong thl nao gtrQ'ng

~y dtrQ'C nfra khong '?

Suy lu~ nhtt v~y e r~g qua s&m.

Cb1og phai nhtr co T~ng Thong Kennedy

trong m~t phut say Stra hung bi~n da

t~ng cho Lien-Hi~p-Qu6c cai danh hi~u m~ mieu la « moi hi VQ0g toi hao Cuoi cung cua nhin lo~ , ngu-o-i ta th1y rtng

n cb(rc nay con nhieu ly do d~ t~n t~i

T§c ph ~m th,J, ha; cua nl,a xuat ban

TI~NG N6I aa phat hanh: . .

VAC NGA VOi

T&p t ruyen CUB NGUYEN-THUY LONG

• Ai vac ? Va« di diu? Vac tir bao giCY d~n bao gia? Vac tbl nao, kho hay SU'Ollg ?

• Vac nga voi, ~P truyen tan b~o, kh6c li~t, bu~n ba, the tham, bi thuang..• nhit the ky.

• DQC Vac nga Voi d~ thay khong kht ghe tbm cua nh~ tu, d~ th~y tam tr:)ng dau d&n., qutn qufi cua ki tu tQi e Tt!a Tran-D~-Ttr, bla Nguy~nTrung, 124 tracg gia 34d. B~ V nao den Toa so~n SONG mua, bttbng gia 30d,

va ho~t d¢ng mQt each c6 ich. Trong Tai trll'O'Dg hQ'p, Lien-Hifp,Quc,c di tht.rc sv duv trl dtrgc boa blnh bay it ra Cung da dly Jui dtrQ'C vi{a anh chi~n tranh : st; c6 m~t clla do2n quan c mu xanb » tcJi dao Chypre hi~n nay du chu-ng minh dieu d6. Trong mQt the gicri ma s6 nt.r&c c6 v5 khi nguyen tir ngly m9t nhieu ban, Lien Hi~p Qu6c da giup cho ngtra i ta c6 mQt di~n dan d! neu khong thao lu~ on t~n v6'i nhau thi cfing c6 tb~ chu-i b6'i nbau cbo xa hai, khong di . t6'i nhfrng quyet dinh ma co hoi tiic cung kh6ng kip ni'ta.

Cac nt.r6-c nho thl 4i tim thay b Lien Hi~p Qu6c mQt CC1 hqi de tiep xuc v6'i the gi&i ben ngoai, nhieu OU'6'C khong du phtrang difn tai chanh d~ thiit lip c~c d~i dien ngo~i giao ~i de thu do da nbo- d6 m.\ c6 m~t sinh bo~t quoc ti tu-crng d~i r9t1g rii.

Ngoli ra phai cong nh~ ring, tuy

bOit d0ng am tham, nhihlg CO' quan

chuyin mon cua Lien-Hifp-Que>c da thau

hrQm dtrQ'C nhirng k~t qua th1}'C ti dang

kl vl nhirng cong viec lAm cua T?;..

cbu-c Y,te Quoc~te O.M.S., t~ cllu-c

LU'O'Ilg nong F.A.O., Ngan ~Hang Quoctf Trung-tu v~ khuich-trtl'ang B.I R D.

"n ch~c kh1 tt.rQ'ng OM.lVI, Quoc Ti

Vila Thong U.I.T. van van, deu c6

nhhg anh htrbng lau dai t6'i doi s6ng

cua nhfrng the ht dp t6i. Va 19i , diu

cho rtng Lifn Hi~p-Quoc ching dU'Q'C

vifc c}li cb~ng nfra tltl SI/ :hi~n diin cua

n6 T6i m9t ttV sa sirng sU'tlg 4i Niru

Ulrc {t ra cu:ng nhic nb& cbo It.rang tam

Jihin loti cli m¢ng muon dai chtra th~nh

hiDh cua con ngwi la boa blnh va trtt

tv cua m~t tbl gi6i s6ng trong tinh

hul'l}h di. Chi m¢t di~m d6 cling du ciing du khiln cho cac ntr&c l6'n hay

:nho g6p bet SU'C llfC vlo V.i~C Xay dl}'ng

m9t t~ chuc. Lien-Hifp-Qu6c 16-n m~nb

Va hfru hif u. Cho nen dau kh6a E>ii-

H~i-~g vu-a qua da gan nhtr te uit

agtro-i ta v!n tin r~ng clc nu&c hi vi@n

se titn ra mOt giai pbap dung hoa gifra

lfp trirqng muon d~nh ch o Hi.Bong

Bao,.An d~c quyln quyet dinh ve vi~c

XU' d\1121 lt}'C ltrvng Lie.n-Hif.p-Qu& d~ duy trl boa blob v~ 1$p truang ngU'Q'C

~i mu~n cbinh B~i-Hi-~og bao dam

COtli Vl~C do tcoog Ill t the gi6i nhilu .no d~ng nhtr ngay nay. Giaj ph~p dung hba d6 vu-a pbai chu tr<;>ng den

thl/C t~ J.a trach nhifm Cua cac CtrO'ng

qu& ri: nbfrng phU'O'ng tiin 16-n lao cua

h9, lfi vu-a phai thoa min cac doi hoi

cua de llU'O'C nho mu6n c6 nl~t nfp sinh hoft dan chti v~ blnh dlng trons t~ chuc

, - y thlrc mai trong vlin nghe va triet hQc, cua Ph~m Ceng Thl~n do La 851 xu~t ban va tac gia gu-i t~ng. Sach d~y 656 trang, g~m 2 phan l&n : Oi vao y th(rc m&i vi xung kh~c gilla y thu-c va v6 thuc (qua ttr tuang cua Henry Miller, F. Kafka, Cl~ment Rosset v. v ••. ) Ban d~c bi~t, kh8:1g cl~ gia.

- Nietzsche va chu nghia di l@n con ngtr&i, nh~n dinh cua The Phong do Del Nam Van Hi~n xuat ban va tac gia gui t,ng. Sach day 122 trang, ban d~c-bi~t kh6ng d~ gla (ban thuCYng gia 48d)

L&.. Hi~p-Qu&.

Khi tlm dtrQ'C giai phap d6 roi thl cuOc khling boang tai chanh hi~n thai kh&lg con la m9t van de nu-a va m6n nQ' I 13 trieu My kim con u d9ng se dt.rQ'C s6a bin blng vai net but.

NhlJ'Dg m~t cuOc kbung hoang kbjc van con de dga Lien-Hiw-Qu&., d6 11 ninh anh cang ngay cang rl5 rft cua m~t the gi6'i pban cha ra lam nh&ng DU'<YC giau V3 .nhfrng OU'<YC ogheo, nhirng ntr6'c dU' aa va nhu-ng nu-ac tbi~u an. Ca kh& Cang san cung khong thoat n~i si, pban chia d6 va vin c6 c9ng s¼n no va c~g san d6i. S11 phln chia nay se anh htrang lau dai den bo~t d~ng cua Lien-Hi~p-Qu& trong nhfrng nlm sip t6'i. N6 chu-a d\fflR nhiw SU'C Cong pb.\ rat d~ dang bung n~ va dem sv de dQa d6 ma so $!\ob vai

CUQC khWlg holng t.\i cbanb hien thai cua Lieo-H.iip-Quoc tb1 m6n DQ' :t 19 tri-eu My kim kia khong 16-n blng mOt h,t b\:li. VO

1_.T.S.- Sau kh; diing lo~t bai « Lich-sir l~c-Vict » cua L. M.

Nguy~n -Phvang tren Bach-khoa

Thcri D~i c'1c so tir 196 den 200, chung toi c6 nhQn dv(lc nhieu thv va bai cua dpc gia mutJn g6p 9, neu thdc mlc vtfi t~c gia bal b;en khao tren day . Sv g6p f nhift thanh nay khong lam chung ta ngi}C nhien Vf tir /au, nhfrng van d~ nguon g6c foai nguui, nguon gdc mpt dan tpc v.in la nh&.ng de tai cho c5c cupc tranh lu~n soi noi, n/,Jt la VO'i SI/' fflO' rpng khong ngirng CU8 f.ien thu-c nhan fo~i 1 Cang ngay cang c6 them nhii'ng khim phfJ ma/, nh~n xet mai.

Tuy nhien trong n'hvng khuon kh~ chit hrp cu~ t~p chf Bach-khoa

Thcri D~i, chung toi khong the d~ng tit ca c~i bai, c~c tlnr gvi t6i. Ma se chi Iva ch9n mpt vai bai, vai do~n c6 d6ng g6p thvc Sl)' vao nhO-ng van de ma t§c gia " lfch - sv l~c-Vict » da neu len Mong ring nhirng bai sau Jay se cung them tai li~u ha-u fch cho nhvng b~n dpc dang mutJn t'im hieu nhfrng nguon gdc dan tpc cua chung ta.

VAN de di tlrn thulu chucg {la d6 la mQt vfn de kh~ng tttang. Hifn race pure) cua m~t dan t9c nay, ngtrai ta ai · cung nh$o tbly rO chtta the giai quyit n~i v&i tlnh tr~ng ring mQt ki~u ngtro-i Viit Nam (le type khoa h9c ngay nay. Cai 151 giai quyet Vift Nam) nhtr m9t kilu ngtrai Ph,p; kilu Hitler, gln day, chi la mU'qn mlu m~t ki~u ngtrai Anh. chu- chtra co ai khoa hQC to c:ti~m cho chu nghia Phit- dam ti.! pli\l tlm ta m9t lo~ thuln nhu-t Xit va k.ich thlch qu1m chung E>U'c Qugc. Vi~t Nam, cOng tthU' chtra kham phi ra M9t clan tQC a qu'an dao nbtr dan Nh$t, n~i gil>ng thuln roit MyI thuln chit tt.rO'ng d6i it bt pha tr9n, caog coit Trung-Hoa. Nhirng bai k.hao 1utn vi chtta kh~m pha dtrQ'C ngu5n g5c cua goc tich dht ta nhtr cua Aurousseau, gi~ng • Mit trai mQc » hu~og h~ <16i Maspero v.v •••, nhCi·ng trang su- cua Trln v&i mQt dan tQC sinb song tren L\lC- Tr9ng Kim, DtrO'tlg quang Ham (I), Blo E>ia nbt.r Vitt Nam, ·da g~p nhieu l&p duy Anh hay con tro11g vo.ng nh&ng gia s6.ng nhln,chung tran qua, vin dl 1~i ( 1) L d' h· d' A D Q H etons ,stoire nnem, • . Im cAng nan giai ho-n nu·a1 niu kh8ng phai , , 1928

'

thuyit dtta ra d~ th!o luan hay lnr6ng

dftn cbo Cong CUQC SU'U tlm kbao SU'• Ch:ic chin kb8ng c6 mQt su- g1a, hay

m9t giao SU' ngay thO' n~O li,i COt may gia thuyet kia 1~ nhfrng tia sang da xe tan bac man u minh cua thai tien • Str.

Hern nu-a, cac tbuyet kia ding bat dlu xtra r~i. Tir r945 den nay, OU'\J'C nh~ con ch$p chfrng tren du-ang d{)c 1$p, l~i 11ghieng ngira trong nui xtrang Song !mU, chung ta kh~t kbao c6 ngay m9t giai dap, hay it ra, mQt gia thuytft m6i, de may ra b&i th1y trong dong tro t¼n lich sir, doi chut tin ttrang ve v~ menh v¼ ttrcrng lai cua dan tQC.

Thien khao CU'U v~ « L;ch so- l~c Vi~t » clia Gi.\o-Str Nguybl-Phtrang dang trong t:,\p cbI ll Bach Khoa J) tit S() I96 den S~ 200 da den dung hie, V~ mCY them mQt chan t-roi m6i. Chu-y cua

Gi~o SU' la gi6ng len !llQt ti~ng chu6ng canh clnh nhirng ai con ngii say tren chiec ggi er COD rong, chau tien 11 , hay COD ap U gi§'.c IDO' DlQt t~ QUOC u b5n nghln nam vin bi~ 1).

Thi~n khao CU'U cua gi~o-str so~ rlt cang phu, khao chu-ng k9 v~ khoa hQC. Soin gia du-ng bin tren l~_p trtro-ng ly tri, kb~ch quan, l~ng ngbe nhirng su--lifu ch<mg th\f'c d9c cbo minh viit va 6ng ~t bo ra ngo~i tlnh-cam, kl ca long yeu DU'OC. C6 le Ong SQ' S1! can thiep cua tlnh cam cbu quan lam ma gt.fO'Dg chan 11 lich str. M¢t tbai d9 duy Jy nhU' v~y, ;mQt giQng phe binh kbfit khe nhtr vty, troni giai do~n hi~a t~i, khong sao tranh khoi viec va chQ,m long yeu nu-6'c nhi~t

. tb~h CUB mgt s6 d9c gia vA khong sao ttanh khoi vr··c ~m b6 t thieng mOt s6 than

ttr9'ng dang cln thiit cua quan chung• Trong khi bai « Lieb su- LQ.c Vi~t > du-Q'c ra mit ngu-cri dQC l~n Jan tren may S~ Bach Khoa T. E>. lien tiep, thl da c6 nglfbi che su--gia hQ Nguyio la • l~p di , la • phi dan-tec » Ia II v8 ch~nb tri •., 1~ v.v. Nhtrng theo thi~n Y, viet SU' c6 nam bay dtrcrng C6 ke nlng ve ngbe thult nhtr Michelet, c6 ke tbien v~ giai cap traoh dau nh1.r vai s1r-gia Mac-xit, c6 SU' gia < Vo to qu6c " ( J) v?t cOng 1$i c6 si'r gia duy-ly kho khan nhtr giao-SU' Nguyln PhtrO'ng. B~ bi~u su--gia, tgt han hft la hay tim g~t tlnh cam ra mQt ben, re>i ta dt'rng vao cung l~p tnro-ng v6i ong, do d6 ta se nh~ ra tru khuylt di~m, va kham pha, d6i cluit manh moi ve g~c tlcb cua noi gifulg minh. Tnr6'c bet, chung ta hay t6m luge chu tnrO'ng cua tac gia trong thien khao ve « Ljch SU' Lic-Vi~t :

- Ghio str Nguyln Phtrang cbu trttang r~ng : Dan Vi~t Nam ngay nay thu~c v~ gi6ng Mong -go lit; Truog Hoa).

Giong nay, tbeo da Na1n tien, di CU' tir Truog Hoa sang s 0 inb ca ~P nghi~p tii mien dang bing Bac-Viit, sau din dln trb th~nh dan Vi~t-Na1u. Stt tbanh hloh cua dan ta m&i di~n ra gln day trong lich sir, sau ca tho-i d~i Trtrng-Vu-ang, khoang tbai Ti!n Ly.

- Nhtr ViY theo su--gia, vua Hung Vtrang va Hai Ba Trtrng khong pbai la t'l> tien cua cluing ta. Cac ngai thUQC v~ gif>ng L~c-Vi~t ma Lie· Vi~t ve thcri tc>i Co mang giong mau Ind nesien, v6'i nen van minh Hoa Binh, Bic San va ngiy nay, hQ la Dgll'o-i Mu-ang b mi~n nui, vLi

gifr nguyen dtrQ'c phong b,lc L~c Vi~t nhtr tr6ng d~ng, ru-gu ~n v. v. •

- Tir xu-a t&i oay, so- di cac nM khao CO, cac SU' gia tao hay CtfU hQC va toan dan Vi~t-Nam da sai lam vi bi mac lu-a bbi .nhirng truy~n <' trau ma, rin, than 1t trong miy t$p Vi~t f>i~n U Linh, Linh Nam Trlch Quai (th~ ky r4}

- Nay giao stt Nguy~n PbtrO'ng vin d1,Ulg ly tri, khao ch(rng l~i <!aC SU' li~U, Stra sai cai nbam li.cb SU' iy va keu g9i dong bao cung ong hay thoat 1~ ra khoi anh httbng cua nhfrng truyen tbuyet hll' buyen, ({ hru ti ll hO'n nu-a thi ky nay.

- V&i mQt l~p luin danh thep, voi mQt gi9ng CU'CYllg quyet, Giao SU' khang djnb ring:

t) Dan Viet,Nam ngay nay la mQt giong dan thuan, ph~t t,ch ti1- Trung Hoa., c6 m9t v~a m~ licb su- rie.ng kbong h~ pba tr9n v&i mQt giong mu-ong hay gi5ng nao khac.

a) Chu-ng c& hung hon cua ong du-a ra thuyet minh Ia dan V 1~t Nam (giong Trung Hoa) khac h8n v6i dan M U'crng (giong L~c Vift) ve nhieu phU'ang di~n : Phu-ang di~n phong lf/C, phu-ang di~n tin tr.rung, phvang di~n nhan chiing.

Chu trtrang tren m&i qua, 1~ qu.i ! N6 1am nly ra nhieu thjc mac. Vin de ngu~n goc cua dan tQC ta c6 dau gia.i quyet do-n gian nhu- v~y '? Nhfrng SU' li~ va phong t\SC, ma su- gia dem ra benh VtfC quan diem cua minh da day du chtta hay con nhieu phong tt,tc./ di tich k.hac bi SU' gia bo qucn '? Xet t in ngtrang ma chi dU'Ilg tren l~p trtrcrng duy ly

tri, nbat djnb lo~i trU' mQi than tho~i Va truyen· thuyet, li~u c6 l¼m cho pht.rO'ilg • pbap CU3 khoa-hQC ljch-str bien thanb thanh nhfrng VO cu-ng khong hon vl lY lu~n duy-ly xuong c6 tra thanh truu tU'Q'ng, dQC doon, V3 nghiln tan CUQc s~ng linh d9ug t~p-th~ {ime collective) cua ngt.rO'i Xtra thanh tnQt ma chfr Vf,lll nat khong '?

Dirai day toi se trlnh bay lan luQ't mQt SC> tbac mac Ve cbu tfll'O'ng CUa giao SU', Cua m9t ngtrai ham dQC Sir va nhan day, chting ta se suy ngim them vl 1nay cau hoi vu-a d~t ra.

Th6c m6c th& nhat : Den Hai Ba, Hung VU'ung, An Du-ung Vvang.-

Tru-&c bet, SU' gia Nguyin PhtrO'ng cho ring dan Mtrong la con cbau cbfnh cong cua giong L~c Vi~f, ma Hai Ba ciing thliQC w gi6ng L~c Viit, neu v~y lam 530 giai thich dtrQ'C Stf ki~n sau diy : t~ sao dan tQ C Vi~t Nam l~p len hai, ba c.1en thcr Hai Bi 1nl o noi ag1.1ai Muang, tin r,gu·o-ng c u a hQ con m~nh, khong he CO lay lllQt b a t ll\J'O'ng, mQt ogoi d~n d£ ky ni ~1Il hai OU' anb hung ct Cua hQ»?

Tuy ong Durand co tlm thay m9t cai milu nh o (un len1phon) thb Hai Ba nhtrog l~i do ogtt cr i Thai a Phong Tho l*p ra ( B u lletin de.s Etudes Indochinoises 1952, no 2 p. 210). Nha khao ca P.B. Lafont dang cbo in may truyen thuyet ve cua CUQC khcn nghia cua Hai Ba, nhtrng }iµ cilng la Lruyen thuyet cua dan Thai 1 khong phai ciia ngtrai Mttang. Neu giao SU' Nguy~a PhtrO'Jlg cho la ngtrcri Mt.r&ng co!l gifr dt.rgc tin ngtr&ng pbong tl,l C L~c Vi~t nhtr tro ng d ~ng

tll'Q'U can v.v.o thl sao daa Mu-crn.g

lfi bo quen m~t viic the, phvng quan

trQng nhtt trong khi nhfrng giting khac

I:, cbung uuanb hQ vin tu-bng ni~m

Trttng-nir-VtrO'Dg m~ ca cac nu--tU'6'Dg

cua Hai Ba nfra.

~n tha Hai Ba er Hanoi lip vao nan1

1160 tti phoong 86 CJ; (ten nay dt cb); t&i nam 1819 m&i dai vao dia di~m

tnrang Giang VO cu d<Yi Le & th8n Htro-ng

VjttJ, hifn nay (1954) la ph5 E>ong-Nhht.

Trong den khong nbfrng c6 tu-gng Hai

Bi, (tuQ'ng bl chi m~c ao vang tu-9'ng em ttuic ao do) ml a hai ben con c6

tttQ'ng mll'O'i hai nu- tu-6-ng cua Hai Ba.

Neu ai da & Hai Phong, tat thiy £>en

Nghe {lang Vent buy~n Hai An) den tha nil' ttt6'ag cua Hai ba, la bi Lt Chan,. h¼ng nlm cac ph1,1 nu- lang Ven r1.16·c . ki~u n& Ttrcrng roi kbi te, cac quan viln dU'Ilg te va dQC cbuc (van te) (l~u 11 phi.s nii' bit.

Ben Hung Vtro-ng er Tit1h Phu The;>, :dy tu- tru-6-c dO'i Tran, {chtra biet ro nim nao) v~ theo stt gia Nguy€n v~n '!'6 thl b la.cg nay vln gifr dtrQ'c pboog t1,1c cii vi dt.i tt,lC « Ph\1 d30 » cua thai L~c Vi~t. Trai l ?i, theo L. M. Nguyln Phtrang, ngtroi Lieu, 11gwi Mtra ng la con chau Hung Vu-ang the sao hQ 11 i qu~a g&, ngay m~ng IO tbaog 3. khong thay bQ cung gi6 ta Hung-Vt.r<Yng nhtr dan Vi~t Nam '?

Ve Aa Ot10-ng Vt.ro-ng, L. M. Nguyin PhU'O'ng cung nhtr c!c nh.\ khao ct Phap vi cac SU' li~u Trung Hoa deu Dgo' Yt/C kh5ng phai la nhan v~t ij ch sir. Nhung gan day, 'khi lam dtrong ch~y qua den ~Loa (T.inh Vi.nh Phuc), ngLrb'i ta vira dlo tb(y mQt s6 no than b!ing ~ng, O' CfCb den. Lii gan day, tJi Quang

BACH KHOA T.B.

Chau (Trung Roa), ·ngtro-i ta vita dao

th(y m~t cai the ngQC : theo ong Dtr

Duy Ctrang (ngtrO'i Trung Hoa chuyea

Ve khai qu~t), the nay la ngQC gian cua

An-DtrO'ng-Vt.tang. Nhtrng SU' gia Tran

van Giap xet l<>i chfr tren ng9c gian, bic y kiln cua Du- Duy Cttcmg ; tuy v~y or>g Giap vhl tbira nh~ An DU'ang

VtrO'ng la SI! th$t lich str.

Giao str Nguy!n Phu-an.g con b.ic sv c6 ~t cua Th1i1c Phan trong ijch SU- vi theo lY lu~n cua Ong, bien gi&i ntr&c ta lam gl rQDg t6'i tinh Ba rh\lc . Nhttng g!n day • co hai kien giai Jr..hac vo-i y kiin cua ong. Kien giai thu nh~t cua Trin

Van Giap (1957) cho rL:ig tuy T'an Thuy Holng danh pha ntr6'c Ba Th\lC ahtrng vua Th\lc vln gu-i cac ho~g than trong d6 c6 Tb1,1c Phan sang Vift Nam roi sau l~p ra nU'6'c Au Lfc liy hifu An Ptrcmg Vu-ang. Nguai ta chi con. pban van ye thcri gian : Xtra kia, qu& su- cha An Dll'ong Vu-aog v~o 257-208 tru-6-c ky nguyen, nay ong Giap cho vlo 210-206 trtr6'c ky nguyea.

Kiin gia thll' bai : ~rong II Bulletin d~ ltEcole Fran~-aise d'Extr~me Orient tome L ti ( r964), ong Durand cho rlng sau khi bj danh tan v& bo-i Tan Thuy Hoang

c6 mQt CUQC di CU' keo dal trong 50 nlm. Con chau nh~ Th\lc di tU' Ba Thvc sang chiem CU' m~t vung gan Vi't Nam rai sau chiim Viit Nam. 6ng Durand can CU' vao thuyet cua 6ng La Ht.rang L6 m : ong n~y (bifn llm gi.ao SU' ql tnrang

B~i H9c ~ng Kong) vu-a cho xutt ban

cu6n, Khach gia (1) Nguyen lt.ru Khao »

( 1) Cu~n n&y nhan d~ < HaK-Ka yuan liew K' oo, in tol Hong Kong, 1950, 106 trang.

1950. Theo ang Lam, gi6ng ngttai khach (Hak-Ka) da di CU' xut>ng mien Nam, blog nam dgt s6ng i CUQC di CU' keo dai htog inly the ky, v1 di t&i cac ntt&c Mifu E>i~n, Vi~t Na~ Ma Lai, hQ deu chilm dia vi quan tr9ng tren tht.rang tn.ro-ng va h~h chfnh. C6 le chO.- •kh.ich. g<>e tU' phong trao di CU' cua gi6ng nay•

E>i,i d~ng, tieu di, ca hai ki~n giai tren, tuy chi titt kh~c nhau, nht.rng deu thira nhin si...r c6 thit cua An DtrO'ng VuO'tlg. Viy dQC gia Chung ta neo theo giao SU' Nguy~o Ph110'ng bay cu- theo qu6c sir nhtr ttu'O'C day ?

Thie mlc thv hai : Thie mtc thuhai ma toi miD phep neu ra day la Vi~C ve mlnb (Xam mlnh, Van than) vl ten QU'O'C vin Lang.

Toi dQC su- cu, thly n6i nu-6-c ~n Lang 11 ntr&c cua m9t bing ngu-O'i ve mlnh dl kbi hQ 1~ xu5ni nuac, g~p thuong lu~ng, lc>ai thuy tQC my tlfO'ng bQ la dong lo:µ se kh6ng in thjt. Niu xet theo quan ni~m cua nhan cbuog hQC ngay nay, c6 le dan ntr6-c Van Lang thov$t t<S (totem) la thu~ng lu~ng (giao long). .

Trong L i nh Nam trlch quai, a truy~n mng Bang, c6 do~n chep nhu- sau : Dan l:, rirng nw xu6ng s6ng ngoi danh ca, thtro-ng bi giao-long lruu h~ nen tau v6i Vua. Vua bao rlog : I Nui Ht Ioli r~ng .:ung v&i Thuy tQC c6 khac, bQn

chuog tra d~ng ma gbet di cho nen m&i lam b~i ~ . R o i kbiin lfy ml}'c ve hlnb

dfng thuy quai vlo thin thl, tU' d6 tranh

n~ cin ~i; cli t\lC ~O than (Ve mlnh)

Cua Bicll Vijt tht}'C kho-i tbuy tit ~y 1

T1>c ve mlnh keo dai lien tt,tc qua E>inh, U, Ly roi chtm dLrt o doi Tran. C~m dtrt nbtr the nao ? Sach CJ,rO'Og M\JC, quy~n 8, to- 29 a-b cho biet . l~i ve mlnh d6 lau dln th~nh thoi t\lC, truyen mai dffl dau do-i Tran, nen · bay gio- quan vl ciao deu ve minh hlnh rong vao b\lng, It.mg va hai dui ve. Ma den ca may vi anb quan h~i dau Tran cung lam theo t\lc ay. Ching the chihh Vua Trln-Nhan Tong (12·9-1293) da bao con ll TdnAnh Tong (1a9 3 -1314) hoi thang Bay nam Ky HQi ( '1299) r ~ng ! •Nba ta dly len tu- mien bai bien., ve hlnh rong v.\o du.i ve, la to ra mloh nha g6c, XU'-a nay nna Vua ph.ai theo t\1C iy • · NhU'!lg vi Vua Tran Anh Tong kbong muon lam nfra 1 nen cai t1>C nha Tran sam dui ve ay .. m6'i bo di tu- diy. (J" day' ta ci'.icg nen oh& rlog Han Thuyen 1~m vin te cl x!u ca x~u ro-i bo s001 Phu LtrO'ng ra di va tt)C ve mlnh cllog clilm du-t theo. Vi, cilog du-6'i do-i Trln, y th<rc quoc gia leo minh (chong quill Nguyen, phong trao v1in nom; cai t~ hmh chfnh cho bQ'p v6'i thvc tr•ng Vift Nam hO'n Ji theo Trung Hoa) qu5c SU' dttQ'C die biit chu y va miy t~p Vi~t E>iin U Linh, Linh Nam tricb quai , than thanh h6a ngu~n g~c rong tien, bo dung c.hir 4-c (L~c VtrO'Og do ngucri Tau g9i ta) thay bing m9t chtl- Hung v6-i d\Ulg-y di~n ta brulg Han t\J' m 9 t t ngbia Hung. Xtra kia trong tieng Vi~t (1) ~, c6 mQt tieog no m tira tva nhu tiing Cl bo • tieng • sdng > Sau nay may ra

( 1) May ti~ng Viet co : B;;, Ca i, S6ng, Mei, Tnrng Trac. Tnrnc Nh i, kh«'ng biet c6 pha i chil' H~ng djch nghio cue dur <song>' <b°6• chlnt 7

khoa ngon-.ogli' h9c ging tlm thiy bing

ChU'tlg trong din gian. Phai dijt _ may chil' tl Vaa I. ang > « Huog VU"crng 11 , may t~p trUY~ « tran ma r5n than » vao bau khi the ai quoc soi noi dcri Tran, m6'i th~y dttQ'C quan ni~m sir ve mlnh cbo

kboi n1ft g&, cua the ky 14, khac voi quan n.i~m cua giao SU' Nguyln PhlJ'O'ng.

C6 ly nao, trong lai khuyen con, Tr~ nhan

Tong l~i .. nham ve tong tlch nh~ mlnh va t1,1c truyen tht>ng ve mlnh ? C6 lY n~o mly chii' Van Lang, Hung Vt.rang

l\li khong chu-a dvng ft nhieu sv th11c ijch sir ? Tvc « xam mlnh », hie ra dCYi cung nhu- h~c ch!m dU't deu c6 nguyen

nhan cbfnb Xfc CU3 DO, V~Y, l\lC ay chic ehln da truyen tir 4c Vif t l!eD xa hQi Viit Nam dai Tran. Con sir gia

N guy€n Phtrang t\l' hoi ; a Khong biet ngU"ai Lie Viet co ve minh khong ? » tll'C fa 6ng CbU'a chic sao SU' g,ia da VQi qua

quyet dan Lttc Viit khac dan Vi~t Nam ve phu-ang di~n phong tvc va tin ngtrang. K& l~n cua on2 co ho-i s6'm hay VQi chruig ? V i ~c st!' d1,1ng th~n tho~i llim SU' Heu h ay nh~ t d jnh l~i chung ra, da c6 k:inh nghi~111 lY dtr&i troi Au vi xin phep nh!ic l~i day dl cllung ta l'ut ra mgt b~i hQC quy gia V~ ph1.tang phap SU".

Cuoi the ky I 9, h~i duy kho, hQC (Je . scieotristne} con n1inh, thoi I( Ly tri ViD nang >, mQt s~ sir gia Ph~p dfi ngO' vi,c IC goc tfch thanb Rome xfy df!ng tren truyen thuyet > VI d\1 su--gia E Pa·is, trong tac pham Storia di Roma (Turin 1898.9,2 volumes) ell mang ly tri :ra phe blnh (tva nhU' giao SU' Nguy~n Ph1.ta11g, l~i trlJ' tat ca clc cbuy~n c~ ti~ hoang dtrc,ng. Oog pbe blnh nghiem ng~t, kh.it

khe thai qua din n6i tac pham cua ong bi coi nhU' li mQt thir tuyeo ngoo cua nh6m khao ch1rng triet d~ (un manifeste d'hypercritque). Vi qui tron nhl.1' v$y ly tri tr<Y ve, biet dieu hO'n, uyln chuyea han, C3C SU' gia bit ()au di gill lQC nbfrng chi tiet ljch SU' qua cac chuyfD quli d.an, nhu- A. Piganiol trong cu5n Essai sur les origines de Rome (Paris, 19 r6). Sau do, vln theo khuynh Lhu-&ng m&i nay, G Dumezil (1) da thaah coog tl!C r&. Ong Dume:zil so sanh c~c than thot1i vi ch1.rng minh m9t each khoa hQc r~ng sv s~g lfp thanh Rome chi la vii e hiin tlu.rc cf coi dui nay nhO-ng chuyfn than thopi xa x~a truyen tU' An•DQ ,,. sang Au Chau.

Ctr m6i khi dia cau chuy~n n1ioh, ly tri Iii kbi~m t6n nh~ mlnh bat 11!C ban nfra. Sau 1945, mQt pban ba the giaj bj trj Vlte'Jl Jen dja vj d°"QC }jp cac SU' gia duy iy Tay PhU'O'ng thly phu-O'ng phap khio chtrng bam sat vao van lieu (te:xtes ecrits) Cua minb VO hi~U qua tnr&c nhfrng cai do SQ « SU' Ji~u clura thanh van I) nhtr chuy~n c~ tfch, than thol;li, bai tha-ah c.a, truyen mi~ng v.v••• coa Chau Phi. Cac ong VQi h r ki~m thao va b~t dau di tim le UH lam viic m6'i (2) de thich u·ng v&j doi tu-Q'ng m6'i. Ma phtrcrng phap 1!1 gl, neu khong phai la tTIQt kb{ C\1 chi th.\nh coog khi n6 dtrQ'C ap dt.ing dung de-t~i, dung nai, dung ch6. Cai CU'a duog cit g6 du

(1) Tac pham chf nlt : L' he ritage indo -eu rope e n Rom e (1949), Jupiter, M•rs, Qi.urinus ( P1r is 1941 ).

( 2) Les Annal es N° 6 Nov. Deccmbre 1964 (Parls) Armond Colin.

s1c t6'i the nao ra nu-a, cung khong the mang ra Ctra dlrQ'C thaf'h sit. Tl! xtra den nay, giao SU' Nguyln Phu-ang, cac SU' gia v~ nguon goc Vi~t Nam, di th~t b~i la vl CU' ap dt.1ng a XU' ~ay nbfrng pbU'O'ng phap chi tblch hQ'p T6'i «StrTay phu-O'ng». C6 le da den luc phai tlm phtrO'ng phap m&i., htr&ng m&i, cho viJc di tlm nguon g& Viit Nam. c St'r » b nu-&c ta a vao mc;,t tinb canb d~c bi~t. Qua nbu:ng ng9n lira bi11h dao tiip cilia

li~n mien (1), troog mQt khl hiu Im thap, sach vb bi mt.1c nat, ffiQt m6i d1,1c khoet, quan Minh l~i danh clip m9t so

16-n mang ve Trung Hoa, nen sir li~u con 1~i ching dU'Q'C bao nhieu. Biet bao

bai ki khac tren c~c chuong chua, bai

ky gbi treo bia da cac dlnh, cAc quan bi mai mQt trong reu phoog, d~t phu, .

cbt.ra tlm kiem hit. Hon nfra, da SU' l~i

phoog phu hem chi.oh sir, tai li~u truy~n

knlu hay con tao mat trong cac b~i ca dao va thi pbu, hat xa111 (uhu- Tc> Kbuat, bai C Cai T~ng Vang 1i o Bic Ninh v.v ) chtta du-c;rc SU'U cam xep sip khao chu-ng m9t each khoa h9c. Nht.r v~y < SU' li~u chtra thanh van)

hay con s~ng trong ky ire quan chung, ln hi~n trong than tho~i c~ tich, vang

chi la cai b6ng lich SU'. NhU'tlg bong ay, neu lay anh sang qua ch6i 16a cua dea • pha ly tri 1 ma soi tai n6 Se tan ngay nhtrbong ma trO'i bien VQi trltO'C anh sang

t'\fC ro- cua mft ttO'i WQC. Dcrng trU'O'C

thU' SU' li~U I C6 b~.13 khong XlC ll ay, SU' gia can d~p b&t OC xoi m6i, nh~o bang, d~ hi~u biet blng trl!C giac, thong cam blng trf tU'O'Og tU'Q'Dg Va tl.nh cam, C6 nhtt the hQa may SU' gia m&i nlm dU'Q'C nep s6ng tlnh cam ~a, cai haa t~p the cua mQt dan t~c da bt nhieu do hQ, ~p bu-c, bao aia cllng kin dao da ngbi vA de pboog.. Theo thi~n y, eta den luc kboa . • ijch SU' khach quan can pbai nhU'O'tlg cb6 cho mQt kboa ijcb slr thong cltn (l'histojre comprehensive). Nha x5 bQi hQC Monnerot, sau khi da kich cai 16i giai tbfcb khoa hQC kno khan cua Du. Kheim da noi : « Thien nhien thl ta gili thicht con sinh hoit cua loai ngtto-i, ta pbai thong cam »• •

BUI.HlfU.SUNG

KY TI.EP : Di dcl, L;:tc Vi~t : Trong dong tronq xa-hpi v.N.

..

vang trong van thO'. bay tu- • Ctra

mi~ng ogu-cri nay sang cu-a mitng ngU'cri

khac, truyen qua biet bao the he, it nhieu

ciing bi biln ttt&ng hay bi hoang du-crng

h6a. Chung chtta phai le\ Heh sir, Chung

(1) Rl~ng thanh Th?Sng long bi dot pha het, khang biel bao Ian : N~m 1914, \'U~ nhb Ly, S8U khi ch~y lo~n ve ki nh, phai 1~m nh~ tranh d~ c:r. NlSm 1288, vua nhA Trl n trlr kinh, cung phainguc:r ngo~thanh Ieng . Tu- oam 1 ' 7 1 , c1~n nam 1378, quan (Chiem Thlhh 4 l~n do ph a thanh Th~ng Iong .•

Ban .

Trulrc d1y, trong tfp chi E>~ HQc sf, but-gia c6 de ~p t6'i 1n9t v~ nghi Yan ve thuyet cua Nguyin Phttang

tien sinh cho r~g Hung Vtt<Yng ntl'ac

V~n Lang c6 danh hi~ nhu tb~ la do tic gia Vift SU' lU'Q'C lam tir Hi.leg Vt.rang ntl'aC Sa mi ra. Sau c.16 but gia da c6 neu them mQt vai y ki~n khac ofra gu-i tl)p chi E>~ HQC, nhttng tJp chi nay dlnh ban thlnh tbtr bai fy khong dtrQ'C cUng.

Nay ~y Nguyin tien sinh k.t°lu cbiob v¼ b& khuy(t tbuyet cii, trong oo Bich Khoa I9"J1 nen l~i xin ban lii dai dieu.

Nguyin tien sinb cho rlni tbeo Suky, Hung Vt.rang ntt6-c So- gom 18 do-itnr&c kia, t~ Bq.i HQC 30, tien sinb da theo Tscbepe mi cho rlng Hung

VU'O'Ilg ntr~c Sa gom c6 15 dM, .nhung b gifra c6 m9t chO tranh gianh chip n6i n@n c6 le vl do ma de gi.a dQC vao, da dim ta dU'Q'C I8 do,j I - n@n f:aC gia

Viet SU' h.t9'C da theo d6 ml chip 11

Hung Vtrang lltJ'()'C Van Lang gam 18

dcri. Theo tien sinh. 18 do-i vua Sa. di tir Hung Dich den Hung Th6ng; t<rc li

Vil Vtrang, dieu ilay dung. Nhu-ng sau

Hung Thong, con cbau con ke tiip !run

vua 11\1'6-C Ser cho den vua Ph\1 So, bi

tt.r6'ng Jlha Tant~ Vuang Ti€o, diet vlo nl{m 222, kbi nb~ T~ th5ng nb(t

Trung qu&. Cac vua Set, sau VO-Vucmg

~m c6 : Van Vu-ang, Trang-Ngao., Thfillh Vt.rang, Mt.le Vt.rang,Trang Ntrang

Cung vuO'tlg, Khang vt.ra.ng, G.i.ap Ngao, I Juh VU'O'ng, Blnh vuvng, Chieu vuo-.ng, Hut VU'ong, Gian vttong, Thanb virang

ve HUng·V1ran g

Eifu Vltctn~ Tue VU'O'ng, Tuyen Wang Uy VU'O'ng, Hoti Vt.rO'ng, Khoanb Tuaog vtto-ng, Khao Li~ VU'O'ng, u VU'O'Dg, Ai VU'O'tlg, Ph\l So.

V~y dong vua Sa, con t<>n ~i ti:r VO VU'O'ng (Hung Thong) den Ph1,1 So, chU' kh5ng dirng W e1 Hung Thong ma bao r~g Hung VU'O'ng nuac So- gom 15 bay 18 dai.

Han nira, con cbiu Hung Th~ng ke tiep lwi vua Sa, ten ~t vin c6 ch& Hung, nbu- Thanh Vttang (670.624) ten Ia Hung Uan (~ tam ben chfr quan) thanh thtr nfu phai g9i clc vua So- 11

Hung vuang th1 phai ke Hung VU'O'DI • gC>m 42 dai chu- dau la.i c6 15 hay 18 dai.

Nguyln tibi sinh cho rang tac aria Vift SU' ltrQ'C a trong giac ma nen dem buQC chuy~ Cau Tiln llU'O'C Vi~t v¼o vai Hung vtrang nU'ac Sa, vi Cau Tibi lam vua n~m 490, khong th~ gJp clc Hung vu-®a (112:i-690). Tie a sinh & kieu chitih y ca, vl theo trong £)~ hQC so 30 thl xem nhU' tien sinh tin co cbuyfn Cau Tiln dv Hung vU"ang chlp

trong Vitt sir lU'Q'C, nen tien sinh ma.i di tim Hung vuang ly a ntr6-c So-, vl cho r~g Ciu Tiin chi c6 th!. g~p vua Sb thoi, kh'8ng thl n~o g~p vua V~.n Lang. Thtt ra thl Cau Ti~n c6 dem d1t Ho~ tbU'Q'l1g cho vua nu&c Ser, sau kbi phi Ngo, vua Sa nay li Huf VU'<Yng (487-430). Khi ty, theo thuyit Nguyin ti~ sinb, cac Vt.ta Sb khong con la Hung Vll'O'.Dg n&a.

Nhtmg tlc tac gia Viit su- lttQ'~ hiln nbi!n 11 co d9c SU' Trung Qugc bilt c6

ouac Sa, cb!ng 11 kh6ng bi~t Clu Tiin

da giao thi~p v6-i vua nao cua ntr6-c Sa

dl den nOi llm vua Sa v6-i vua V~n Lang .

hay sao? Con nhtr bao tac gia fy cc>

tlnh dem vua Sa g~n 1~m vua Van Lang

thl ti m~t dieu kh6 bieu ; neu tac gia ay

mu~n ng\lY t~o, thl chi vi~c bia d't ra cac vua Van lang, b~ tit phai di cbep a nu-6-c SO' m.\ l~i chep thi~u, dtrng l~i 18 doo, m1 khong ke bet 42 dai, nh1t la khong phai 11 troog 18 dai dau, cac vua ay g9i a Hung Vt.ro-ng, con trong cac dai sau, cac vua ay khong con la Hung Vt.rang nfra.

Xem ra., trong su- nt.roc So-, khong c6 vu a nao dtrQ'C g9i 1~ Hung vtrang. SuTrung qu6c, khi vua nu-6-c Sa chU"a

XU'Dg VU'O'Dg gQi theo pbong hifu la Ser tir, Hung mo. Khi Soi tu- xung vu-cma, thl chep a sa vtro-ng. E>6 u danh hi~u tiem Xtrog., nhtrng cGng chep dung th~. Nbtt Ta truyfn chep: ciSo- Va

VU'O'Dg xam Tuy > vio nam LO Hoan

<:ang thu- siu (705 trtt6-c Ky nguyhi) ; Con nhtr theo Vi~t SU' lt.rQ'C ten, Hung

VU'O'Og Dtro'C Vin lang ma CO 11 Vi t\1"

xung : « Chi Chu Trang vt.rang thai, Gia minh bQ hfru cij nh~n yen, naog di huy~n

thuit phvc chU' bQ lie, --tt.,r xtrng Hung

VU'O'!lg, truyen th3p ba\t thi, &iai Xt.rn_g

Huog vtrcmg • • Viy thl Hwig VU'Cfflg Ja

danh Xtrng cua di nh!n ~y Va Cua cac

dai sau chir Hung hong phai la hQ va

ttro'C eua di nhAn do Su- chep nhll' doi

sau g9i Tri:ih vu-ang, Nguyin VU'ang

dlu

Danh xtrng cua de vua Sa, khong tbay Slr sacb nao chep la Hung Vt.rang, du cac vua ay c6 h9 Hung di nfra. Vjy

CU' thuyit cua Nguyin tien sinh, tac gia Viet SU' lttQ'C da mic 16i nbin quane . vua Ser llm vua Van lang, i3D cho vua Sb danh xvng Hung VtrO'ng de r~i mang dung lam daoh Xtrng vua Van lang.

Nhtrng v6-i cac tai li~u do su- dch Trang qu6c cung cap cho, SU' sich ml tac gia Vi~t SU' htQ'C c6 th~ tham khao dtrQ'C, vi da xua'.t hi~n tnroc thai Viit SU' JU'Q'C, v6-i cac SU- sach do, tb6ng he vl danh hieu cua cac vua Ser dttQ'C ghi cbep khi du, th'it kh6 ml co th! tin rl.ng tac gia iy Iii nhlm tin hay co tinh ng1,1y cai ra nhu- thf, nhit la ngyy cai kh5ng co ly do gl ca. V~y ma U'C thuytt rMig tac gia ay V<1 quang vua Ser lam vua Van lang, r~i l~i chep thanh Hung Vtrang, 1nqt daoh xung ma vua Sa khong o6, thi ching h6a oan uoog hay . sao?

Ban them chut nfra thl th~y thuyet cua tAc gia Vi~t SU' ltrQ'C dtra ra ve Hiu:lg vu-cnig, du cht.ra thl tin la dung, CWJJ c6 ch6 kha thu : c6 m9t dong bQ lam

vua thai tht.rQ'ng cb, dong hQ ay truy~n 18 dai, ti'r Chu Trang VtraDg ve sau, va nhtr but-gia c6 dip nh~n xet, dong hQ

«y !run vua trong 438 riam, ban bu kem m61 dai lam vua c6 27 nim, nghla la khong c6 wa nao 1am vua den 150 n~m nhU" C3C C\J'U SU' khac cua ta da chep Ve Hung Vt.rang. Chinh ca ve nien d~i nay, tac &ii Vi~t SU' lU'Q'C da khang cbep theo SU' nU'6-c Ser : Hung Dich khcri dau trilu d~ ntt6-c Sa vao ngan1 do-i Chu Tru\nh VU"O'tlg, con Vi~t sir ltrQ'C i.i blt dlu Hung VU'O'ng vao dcri Chu Trang Vtraog 695-68o.

MQt ch6 kha tbu khac la thuyet 1y n6i r~g vi vua ay, ngu-o-i ciia m9t bO

J~c, da ph\1 du-vc cac h9 l~c khac m~ . Jen lam thtJ linh i Cbtr khong rang hUQC dong h9 ay vao cac vua tb1n tho~i Trung que>c nhu- De minh, de dl!ng len m9t nguyen lai hoang du-O'Ilg.

N61 the, kh8ng pbai ll mul>n be.ah rhtg vi~t sir llfQ'C chip dung. Vift sir I U'Q'C chi dtra .ta m9t thuyet, den nay chtra co gi to 1,· thuyet d6 dung ve m9i

BACH KHOA T.£>.

phtrO'.llg dii.a : (lja danh, nhan danh, nien d~, cua nu-6-c Van lang de vua Hung, vl ca ve ss, wen hfru cua .tltr6'c ay va trieu ay. Bao r1ng tac gia Viit SU' ltrQ'C da ngt,iy ~o ra thuyet cua minb cung

dU'Q'C, nhtrng bao r1ng tac gia {y da dy-a vao su- ntr6-c SO' tlm ra cac wa ntraC 'y de du nh~p VaO SU' DU'aC mlnh thl e kh6 tbuyet pb\1C dtr9'C.

NGUYEN TO~I

Muon biet dao Ph~t cao silu, vi d9i den ddu.

!lfuo11 -hlell sdu lrifl ly Va lu<µz l{J CUa d'!O J>h,jt. Muon htiu sau dao PhtJ.t . . . .

Hay dc,c: KINH V A LA.NG .·NGHIEM

TRi-OQ VO rui.QUANG djch VQ binh lu9n Thu-gng T9a THiCH TAM CHAU glol thltu

PHAT 1-IANH TAI :

PHAM - LUON G -GIANG

V.N. C.H. va Il 9i -ngh j Qu oc-t~ bao -dam tru ng-l ~p va lan l1-tl10

Ca111hodge

1.- M~t «H9i-nghi Qugc-ti bao-dam trung-tip va Janb-th~ Cambodge ? » £>~i v&i nhC'rng ai theo doi c~aoh CUQC Dong Nam A bien chuyln, d6 la nhfrng dach tir da trO' nen qua quen tai, ke tir nam 1962, oog hoang Norodom Sihanouk len tiing ngo y WU()Q tai tri~u t~p mQt I:IQi ogbi thu- hai theo kieu Geneve 1954.

Nha cam quyeu V.N.C.H. h~i d6 c6 th~i dQ khOng m~y s5t sing, vl nhi~u le. Trtr6'c het, V.N.C.H . khong he ky ktt Hiep dioh Geneve. St! chap

9

thu~ d~ Uy-H9i Que>c-Te Kiem.Soat

Blnh-Chien thanb l~p va ho~t d9ng

tren lanh th~ Vi~t -Nam tl! do, chi

la do long ha1n chu9ng hoa blnh va

thien chi CQng Uc tren tr1.rat1g qugc ti.

Ngoai ra, con m9t ly do nfra. Thao !uSn ve vin de bao dam trung lip v!

lanh th~ Cambodge, (v&i s11 tha1n dl;l' cua Nga-So vi Truog-C9og ma ngtr<'>'i V.N. da c6 nbieu djp thiy ro < thiin • chi JI doi v6i nU'OC ta) ay la mQt each ctra he lnO' d! r~i se b~n r9ng

t &i bai t oan Vift Na1n - Cambodge. Ve ditm n~y, chu trtrong cua nha cam quyen Vi~t Nam la hai n116-c ling gieng (V N. va Cambodge) neu c6 van de gl can thao luiu de san b~ng ngQ nh~n thl t ~t hon bet vln la g~p nhau n6i chuy~n tay doi ; ha tat pl1ai can t&i St! hi t n dien Cua cac d~ tam qu6c gia, khong nhfrng khong c6 lQ'i ma con c6 hai .•• .

Cau chuy~n l~og diu trong m9t tha gian, rn~c dau ai cOng bi~t Stf kifo d6

kh6ng cht'.rog to 1~ ong Ho~ng Norodom Shihanouk da tir bo y 0gh!l' tai trifu tip H~i nghj ...

Thing 3 ~m 1965, dap lai hieu trieu

cua Cambodge., clc phai doln Trung-1$p

hay thi!n ta lt,tc tt,tc t~i P11nom· Penh

tham d\l' « HQi-ngbi nhan-dan f>ongDtrang » (1).

a HOi-ngbi nhan ..dln E>ong-duang •

b' m~c, Cambodge ben cu- vio m9t

quylt nghi dtrQ'C th~ng qua ngay 8-3 dt

giri tai bai vi ~ng Chu-tich H9i-nghi

Geneve laNga vi Anh, m9t bu-c di~p v~n

d~ ng?ly 15-3 yeu clu tai tri~u tip m9t

HQi-nghi Quoc-te vl Cambodge al C bao

dam trung l~p v~ lan.h th~., vi « kha

di t.o nen m9t blu khong khi thuin ti~n

hlu van - h~i boa - blah t~i Dong

dt.rO'ng > (2). Bu-c diip van dtrQ'C gu-i t6'i

cl g nQ"&c da di! H9i ngbi Geneve 1954, trong s~ d6 c6 V.N.C.H. (Bti'c c:tiep v?ui glri V.N.C.H. do Sti'-qu!n Phip chuyln tai BO Ngo~-giao, vl bai ntr6'c Vi@tnamCambodee di do~n giao, va Su- quan Phip bao v~ quyen lQ'i cua Cambodge tii Vietnam).

2.-

Hai ngay sau# ng~y 17-3 1965, Trung C9ng da VQi Ya tra lo-i chip thUill bing mQt dien van v6 cung nong h~u (3) : « trift de Ung h9 •, v~ « hoin toan d~ng y v~ ~-.nghi trifu t~p m9t H~i ngbi

Qu~-te >••• Ngly 18-3, Viet C9ng tan

thuih Y ki~Dz yeu cau a trieu t$p &p

t&... > (4) m9t H9i ngbj Qu6c ti d~ blo dam nen trung l~p va lanh tha Cambodge••

(1) Xin <:of Bach-Khoa, s5 198, ngAy 1-4,65, trang ].

(2) er considere qu' une nouvefle Conference Jnte~nationale sur le Cembodge pour fu1 apporter des gerantles l~gi'imes concernont sa neutralite et :son fntegrite terntoriale pourront contribuer a crear un climot favorable et l faclliter le re tour de fa pai,c en fndochioe... »

Phap tra lcri cting - khong klm phh

n~ng hiu qua bu-c thtr de ngly 19-3 cua

Ngoii tr1rang Couve de Murville gui

Ng~i ttttang Koun Wick : « ••• nu-6-c Ph~p tiep t\lC ung hQ nhfrng co ging ve di~ nly cua chaah phu Cambodge..•n (5).

V~ phan Nga-sa., th,i d9 te nhi vl kbong klm phln sot sing. N gay 8-4, Ngo~i giao cang bg dtJ thao di~p ~n hai Chanh phu N1a va Anh nhin danh d~ng

(3) c • la convocation d I une nouvelle Conference Internationale pour garantir l'ind6pendance, la neutralite et l'integrite terriloriale du Csmbodge... Le Gouvernerrient et le peuple ohinois expriment /cur ferme soulien a eel egard le gouvernement et le peup 1e chinois epprecient hautement la politique de paii ct de neutralite pratiquee par \e Royaume du Cambodge sous la direction de Son Altesse Royale le Prince NOROOOM SJHANOUK. Ifs soutlennent resolument la juste Jutta pa rlotique du peuple cambodgien... et doanent plain eccord , la proposition sur le convocation d'une t:onflfrence intern1tionale ... >

(-4) c ... Le Gouverne111ent de la R& publiqae Democralique da Vietnam soutient sans reserve la resolution adoptie d l ' unanimile sur la convocation d'urgence de la nouvelle con[erence inter 4 natfonale ».

(S):«·Comme vous fe sevez, fa Couvernemeftt Francais n'a jemais cesse pour sa part de souligner l',mporta,ce qu"il attachait i voir se r6unir une telle Conflrence dont le t&che seralt de confirmer les aspirations J6gitimes du Gouvernement Khmer, Aujourd'hui comme hier, If asl e,tieremenl favorable i tout ce qui pourrart garentfr sur un plan lntemarlo"al l'fndependanceJ la neutralite et l'intigrite ter• r1torle1e du Cambodge. Vous pouvez ttre as.suri que le France continuera i soutcoir les effort. eccomplfs en ce sens par votre Gouvemement.

c Je crois comprendre que le message de Votre E><cellence a cu aussl comme destinatalret fes co-Presidents de fa Conference de Geneve,. c'est dire le Gnuvernement Britennique et le Gouveanement de l'U.R.S.S. Si ceux-ci donnent sufte a votre demande et consultent ce sujet le Gouvemement Fran~i,, vous pouvez Atre essur~ egalernent que celui-d acceptera immedialement celte propo .. silton et se rel'ldra bien volontiers toute Conference traltant de, questions qul interessent le Cambodge, dana I'esprit de ce qui pr6cede .• , >

cbu qch H~i ngbi Genave se gtri g ntt&c da tham d\l' trU'aC day. Hang th6ng tta

TASS viit : «Ban d\t' thlo da dttQ'c trao

cbo Ch~nh phu Anh, hy vQng rlng cAc nuac se cMp thu~n d~ nghi dl quyet

dinh g(p ve nai va ngly aia HOi ngbi... » (1).

V.N.C.H. tra lo-i ngay g.4. Ngo~i tttto-ng Tran- vin - 1)6 gu-i di~n tin, c6 d~n nhtt sau : (( Chu trU'O'Dg

giai quy~t c~c VtI xung d9t qu5c te blng cac bi~n phip hoa blnh, Vi~t-

N am CQ11g-Hoa tv cho nhtr c6 b~n

ph$n gop phan vAo m9i c~ glng nhim van h~i boa blnh ~i vung qly. Tuy

nhib., tin ttto-ng rlng nhii'ng Vt,t tiep

XUC tf\t'C tiep c6 th~ SO sanb m~t each

hfru hi~ nhirng quan di~m di dang,

Chanh phu V.N.C.H. tin rlng H9i ngbi •

qu6c te de nghj nin dtrQ'C thay the bing

mOt CUQC r~P go tay doi giira c!c nu-6-c

so- quan. Chinh phu V.N.C.H vai m9t

tinh thin nhtt vfy, mong se c6 djp n~i

10-i CUQC h9i dam giu-a hai qu6c gia, dl

giai quy& cac va'n dl tranh t\Jng cung la blnh tbtrCYng h6a neo bang giao giira hai

XU' s& » (2). N6i tom 1~, m~c dlti kheng

hoin toin tin thanh nguyen tic HQi

nghj qu& te, va r1t s6t sing chu trtrO'ng bQp ~t tay doi, V.N.C.H. c1lng sin

(1) c Le projet exprime I'espolr que les pays de le Conf~rence de Gerieve accepteront cette proposition et formuleront dans les moindres d6lais leurs souhalts en ce qui concerne le lieu et le dete de cette Co of~rence.•• le Gouvernement de l'U R.S S. qui soutient fnvariablement les erforls du Gouvernement cambodgien tendant 6 assurer l'ind,pendance, la neu tralite •t I' integ rite territoriale de son pays,propose au Gouuerneme nt anglais de ,igner le message col'tjoint prevoyant la tenue de la Confere,.ce lntetnationele sur le Cambodsie >. (Moscou 8-4 TASS).

long tbam dt1, neu H9i ngbi nAy thanb

t\J'U•

Ngay 15-4, Thu tu-6-ng Anh Wilson nban dip cong du Hoa Thjnh I)6n, h9i dam rat lau v&i T~ng thgng John.son ve van de van h~i boa blnh t~i I)~ng Nam

A. Cac di diem dung hoa tborg elm gifra hai ngtrai d6i tho~i, thl d9t nhien nhirng chtrang ng~i xu~t hi~n, do N. Sibanour gly nen 1 Trtr6-c khi di Djakarta du le « ky niim 10 nwi H~i nghi Bangdoeng », ang Ho~ng XU' Chua

Thap tuyen b6, Va loi tuyfn b<S d6 sau dU'Q'C ghi J~ trong bai xa 1u$n Ctia tip chi Kambuja s~ ra mit, ngay 17-4,,1965:

- Khong c6 v&l d~ n6i chuy~n vai Saigon, vi trong tbl)'C te. chanh phu d6 coi nhtr khong c6... (3)

R~i ~ng tilp theo :

- Vc,. tranh ts.mg c6 thl dt di giaiquyet, aeu ngt.rCYi MJ biit to m9t chut thi~n-cbi v~ bilu bi~t... (4).

( 2J « ... Partisan du re1lement pacifique des differends lnternationeox, Gouvemement Republiq ue Vie t nam se doit de s' associer tous efforts tendent 1 restaurer paix dans cette pertie du monde. Cependant,. conveincu que contacts directs permettr1ient une confrontatio" plus fructueuse des points de vue,Gouvemement Republiq.ue Vietnam estlme que 11 Conference Internationale gegnereit Atre remplecee per conversations bilaterales entre pays lnteresses· Gouvem•ment Republlque Vietnam serait desireux, dans c;et esprit, de reprendre dialogue 1vec Gouve rnement Royal du Cambodge pour regleme:,t nos probleme1 litigieux et retablir des relations normales entre nos deu,c pay,. Gouverne, ent Republique Vietnam saisit occasion pour renouveler l'assurance qu'il n'a cesse considerer neutrallt& et integrite terrlt oriefe Cembodge comme relevant uniquement souverainet~ c1mbodgienne >,

(3) Xin coi Bach Khoa s6 200, ng~y 1.5 .. 1965, trang 2. c II est desormais hots de question de traiter avec Saigon dont le Gouvemement n'existe prlltiquement pas... >

(4) c le con t entieux est plus facile • r~soudre peur peu que les Am~ricains y mettent un peu de bonne volont• et de comprehension »

Trong khi d6. long ha1n chu(lng hoa

blob ClJa V .N.C Ii via du·Q'c bi!u lQ

qua lai tuyen bo cua Ngo:}i t!\l'O'Og ·Tran..

V~n-Do v6'1 d~c pb:.\i vien h3ng Reuter, ng~y 23·4- rg65: •

« Nhan danh 1~ 1n¢t ntr&c l~ng gieng cua Cambodge., cht',ng toi khong n1ot1g gl ho-n I~ Cambodge c6 the giO- IDQt vai tu<:ing nhtt Th\lY si t~i £>6ng Nam A., nhU' Thai tit Norodom Sihanouk thtro-ng len tieng. Nghia l.t mOt < hoan sung qu5c , ho~n to~n truog J~p v~ cbanh tri cOng nhtr quan St!, giira mQt sS qu6c gia t~ cbu-c xa h9i va chanh tr.i khac nhau.•. •

Th~i d{i cua Norodotn Sihanouk thay dl,i tirng ng~y, vl nhu clu ch'nh tri, vl anh bttong ngoii bang, hay vl nhfrng Jy do gl kh~c ?. Va trong s~ anh httong ngo~i bang, Trung c 9ng, Vi~t C9ng v~ Indonesia da g6p ph!n t6'i rntrc nAo; nhan cu9c hQp rnijt tii Djakarta, dip Jl " ky nifru 10 na1n HQi ngbi Bandoeng ? » ..

Chanh pbu Anh d~c nhitm ong Gordon Walker, nguyen Be trtto-ng Ngo:;i.i giao, di du thuylt va sU"u tlm tin ttrc ve van d~ Bong Nam A. Biet t:ru-6-c tin 6og Walker se t&i Phno1n-Penh

ngay 25-4, Norodom Sihanouk ben tuyen bl> nbin bu~i Ii kbanh th~nh m9t cu-a ti~m qu~c doanb, sang thfr Bay 24-4, trU'&c khi len dtrang di kinh ly mien

que:

- Tai kh6ug tin tuo-ng, nhtrng vin gi U' nguy€o de nghi tdf u tip 1n9t I:I¢i

Hay d6n Jpc va ca dpng :

VAN-HANH

lijp ch, nghi@n c(ru phat huy v~nh6a Ph~t gl~o va Dan lQC 95B Gia Long Saigon D f : 25 878 phllt hanh ngay 8-5 1965 da,.,t to1' nhet bao, ti~ng n6f CU8 l1nh lhtrO'Og, Yj the v~ do~n ket. 231 Phi,m ngci

L~o Saigon OT : 25 861 phat hanh tu- chi~u ng~ y 11-5 - 1965.

nghi Gen~ve v~ Cambodge, m~c dlu HQi nghi d6 nay xet khoog con Ich lQ'j !. .•

T8i kh6ng C~D Slf thnm d ~r cua MSJ, Thai lan, Nam Vietnam, vl neu mai hai nucrc sau n~y than1 dlf thi khOng bao gio- xong cbuyen dU'Q'C•• , ( IO ) I)

Th5,t ky di v~ bat nh1t I Tr~ng .ijch su- ct kim , ch(ra baa giCY ngo~i giao l~i c6 th'€ coi nhu- c6 quyen pban thanh tin xa giao din the l. •. Va lcri tuyen bo cua Norodom Sihanouk trea day dU'Q'C dii ba an1 B!c Kinh loan di, nhU' mQt

( l 0) « Je maintlens sans illusion ma pro, pos tltion d ' unc Confl!rence de Geneve sur le CelT'bodge, bic n qu' el '• n.'apporaisse aujourd' hui d paisce Je ne deman<leral pas la perticip11 1 ion cette Conl6rence des E~ats-Unls, ni de la Thallande o t du Sud-Vietnam, car si I ' on Invite ces deux dorniers pays , on n'en fini II jamals en raison de I' entagonismo existent e tre l' E5t et l'Ouest. le Gouvernement de Salgc'\n ne represenle plus rien. Nous ne pouvon s t ralter avec lul, nT fe reconnailre aomme tel, et nous n ' irons pas• Geneve dlsc1i1ter avec lul ,

Ong H oang ~r Sihanouk tiep :B{}i SU"

1·lga vci fJ(Ji sfr Trung Cpng (cft'rng sau)

l()i bi~l lh{r o- J{iris om.

die thing cua Trung C9ng d6i v6'i

Nga So t •••

3.-

Ngay 25.4, ong G. Walker toi

Phnom-Penh, g~p nhieu nhan v~t quan

tr9ng trong chanh gi6i Cambodge. Nbung

ong khong dtrQ'C g~p Qu& trU'O'Dg

Norodotn Sihanouk, vl ong Hoang

xti' Chua Thap con b~n di kinb ly mien

que ! St.r viog mat cua Norodom Sihanouk

gifra khi ong G. Walker t&i, le di nhien

ch1ng thl coi nht.r m9t tlnh ca. N6 da

dtrQ'C xlp dijt tnr6-c dl gian tiep Va

m,c nhifn nbic cho ong G. Walker biit

la Cambodge khong con quan. tam den

HQi nghi Q1J6c-te ve Cambodge nfra.,.

Cung ngay 25.4, BQ Ngo~i -giao Hoa

ky ra thong clo sin ~ng tbam dtr H9i . .

nghi v~ Cambodgt ? Ban thong cao nhfu

m~nh la T"ng thgog Johnson da chi

djnh B~i su- Averell Harriman d:µ di~n

Hoa ky c.1l tbam d\l' H9i nghi. « Cambodge

•

mu6n d9c 1ip va trung 1;p. CJ' day cuog

nhtr a bat CU' noi l"lau ~i A cbau., Hoa

ky trift de ung h9 quy~n mQi d1n t~c

quyet djnb V~ ttrO'ng lai CUa mlnh ••• » (II)

•

•

Anh chip nb~n de nghi cua Nga trifu tip H$i oghi v~ Cambodge ngay 26-4. Va nhtr v~y 1~ cac CU'O'tlg qu& da dong long tham d11 HQi oghj.

4.-

Cht rieag Tha i. Lan., trong d~p dl/ Ii « ky ni~m 10 nam HQi-nghi Bandoeng • t~i D jakarta ngiy 18 - 4 - 1965', Ngo~ tru-ong Tbana t Khoman da tra laj Trln

Nghi i<>ng-trttong Ngoii..giao TrungC9ng : « Ong mu~n di Geneve tbl cti' vi~c .. Con toi khong d11 tinh di •.• • (12)

Con thi ai nly, nhu chung ta d3 duyft qua a cac do~n tren, deu chtp tht4n nguyen de t.ai tri~u t~p h~i nghi, m~ du ty lf sot sing khoog d~og deu giii'a bet tbay mQi qu6c gia.

(1 1) . - < nous avons informe u" certain nombre de gou;,erneme:tts interes$'5 que st une telle conference ~lait convoquee, nous y participerion s volontiers. Le Cambodge d,sire ~tre independent et neutre. lei eomme alllel•rs en A s'e, les Etats-Unis sou t icnnent sens reserve le droit de cheque nation l determiner son avenir ... > <Le fait d 'appuyer ce drolt pour (e Cambodge est plelnement compatible avee le dessein des Etats-Un is d'eppuyer le droit de toutes les nations du Sud-Est As ielique de rnener une existence libre et inddi;endante ,, .

(12) - Xr,, coi 8ach-Kho1 s6 200, ngly 1-5-65 trang 8.

l99c Tho den

cua Tu Keu de tlm hieu CHAT 9EN

Cua long nguO'i, Cua CUQC dai Jo

Tl ~NG N61 xuat ban

•

Dung hie do, Norodom Sihanouk gay kb6 di va pha hofi d6i vai 1n9t cong cuOc do cbinb ong da tir m-'1y nam nay, tha thiet gieo main thai ngh~n •.•

Chung ta hay c~ gang ttl hi~u mQt phln n~o nhfrng cai nhan, cji qua cua m9t nU'O'C CO' chanh tri b~t ngcr va p}urC t~p ••• cua 6ng Hoang Norodom Sihanouk qua nhfr:ng S\J'. ki~n sau day :

Ngay 18-4, Norodorn Sihanouk tiq, xuc v&i Chu-An-Lai. Soekarno, P~n1van-E>ong . • va de y kiln to 16'n b!it dlu nly n& deo mlm trong dau 6c Norodom Sihanouk. Dtt Ii ky ni~m a Djakarta trb vl, :t~i Phnom-Penh, ong tuyen bo Chu-An-Lai va Pb~m,van:E>ang da tam SQ' vai ong, ia Cf C3C ngt.roi b~n than anh em vi d~i a do chi

tham dl! H9i nghi nlu khoog bAn lu~n ra ngoai vSn de Ca1nbodge. Mit kh~c, ng~y 24-4, Norodom Sihanouk tranh m~t khong emu tiw 6. Walker SU' gia d~c bift Cwt cllinb phu Anh nhU' da n6i . ... a tr~.

Chung ta kh6ng nen quen r~ng 6. Walker cOna co ngo y ki~a muon tiep xuc v&i Trung-C9ng va Viet - C9ng, al th3u tb$p nhfrng tin tt'.rc chanh xac ve l~p tnro-ng cua mQi nai hau tai-l~p hoa blnb, nbU'llg ca Trung-Cong va Vi~t

C9ng deu khong <1ip lai : Th~i dQ cua

Norodom Sihanouk khong l~n chung ta ngtc nhien, neu chung ta da biet t:ru-6-c ~P trU'O'llg ctia Trung C9ng va Vjft CQng nhtr vjy.

Ngay 26-4, « thanh nien va dan chung • qi Phnom-Penh « ttr d9ng » bi~u tlnh phi Toa £>~-s<r Hoa Ky, nem da,

}~ng ma, b~ CO'. •• Vin ca vao ffiQt b ai I dang trong t~p chi Neewsweek ngay 5-4. nghia 1~ 3 tuln 1i .• (Va day khong phai 1~ l~n cl~u tien, mi)t Str qu¼n Tiy-pbu-ang bi pha., t~i Phnom-Penh .•.). BAi dang trong tap chi k~ tre.n, la m(?t bai ph6ng St! n6.i den d?ti ttr cua Hoong thai h~u Cambodge, tu c la thin miu Norodom Sihanouk•

N~u ct'.r ly lu~o nhu- Norodom Sihanouk v~ tru-l:rng hQ'p t\lP ch( Neewsweek, thi dtr lu~n 11ghi sao ve mQt s~ bai bao Cambodge, mQt scS lai tuyen bg cua chinh

Norodom Sihanouk ve Cb~nh-phii va Queic trtrcr.ng cua mQt so qutSc-gia c6 lien

l~c ngo9i giao v6-i Cambodge ? Co bao gio- chung ta dU'Q'C ch<rng kiin m9t cuec bilu tlnh do • dan chung t" d~ng

t~ chu-c,, phi\ Toa B~i su- hay B1i di~n Cambodge dau ?

CuQC bitu tinh tren day, nbOng vet tfch thi~t hii chu-a d9n-cl~p xoog, thl Norodon1 Sihanouk do~n giao v&i Hoa . Ky, ngay I-5· Bieu nay, nhu-ng ai theo doi chaoh CUQC t~i Cambodge deu da d\l' c.'foan SCYm lllUQO khong th~ n~O tl'3nh dU'Q'C, v6-i anb h1r&ng cua Soekamo vi Chu An - Lai de nijog tren tim tri Norodom S1llanouk !

Tuyen bf> doin giao v6i Hoa Ky xong Norodom Sihanouk lq.i vat vit, chutrLr<Yng 1) mac diiu lien liC ngo~i giao (d~i str) chim d{rt, nlnrng lien l~c Hinh st}' v~ dtrQ'C duy trl•••

R~i ngay 4-5~r965 : vl c ng~ llm phit y Nga,S6 U dong Chu tjcb H8i ngbf Geneve, nen Norodom

Sihanouk tuyen b5 vin tan thaoh nguyen tic tai trifu tJp H9i nghi , nhu-ng d~t them 3 dieu ki~n :

- H9i nghi tri~u ~p theo pbtrO'tlg

tb(rc Geneve l954 ve E>ong Dtrcmg, chtr khong theo phlrang tbtrc Geneve 1962 v~ Ll!o;

- khong c6 \'V tliam dv cua VNCH;

- chi bap v~ Cambodge.

Tru-6-c thai d9 ba'.t nb~t cua ong

Holog XU' Chua Thap, nha cam quyen

Vi~t-Nam C9og-Hoa da phan (rng, nhan

m~nh o- di~m chlnh Norodom Sihanouk da keu g9i trifu t~p H9i nghi, va nay

l~i cbinb ong cbu tnrang ng~n can H{li oghi thanh hlnh (( •. . thai dQ bit nhat

cua Thai ttl' Norodom Sihanouk khong

lam cac gicri am hi~u tbai CUQC tii Vi~t

Nam ng~c nbien, vi da qua quen v6-i

nhfrng thay dt>i khong ngO' Cua cbanh

sach Cambodge. Th3t khong th~ nao

quan nif m mQt H9i nghf nbu- v~y 1~ c6

thl thanh tl!u khi V. N.C.H. v!log m~t ...

Khi nh~n Uri tham d\f HQi nghi ve

Cambodge, V. N.C.I-I. khong lam gl hem la muon ch(rng to thi~n chi cua minh, V3 g6p pb~n V30 Cong CUQC van h~i boa blnh cung la ~n dinh tlnh the Dong

Nam A. Nhung mQt lan nfra-, Chanh phu

Cambodge da dap l~i tbi~n chi cua

V.N.C.H. b~og m¢t tbai dQ l~nh nh~t

ma khong ai hieu Jy do ! •. )I

5.-

Thai d9 cua Norodom Sihanouk chi

c6 thl giai thich bing ohfrng ly lu~n

nbt.r sau, ma nhieu S\f kiea xay ra cho

\1en ngay nay da m9t phin nao xac oh~:

- Norodom- Sihanouk trong ciy rat nhieu• b hai ngu-ai a: b~n anh em vi-d~i » la Srekarno va Chu-An.La~ va da Iuan luon dung hai nban v~t nay d~ gay the quln bloh doi v6'i Tay-phu-ang

- Truog C9ng la ke d& dau cho Viit CQng, <1a khong du SU'C phan ti-ng tru-6-c nhii'ng v~ oanh t~c nai rt ng ra Blc- Vift. Indonesia chju anh htrang cua Trung• C9ng. Ca bai . nt.r6'c nay da anh hu-c,ng Carnbodge, khien Cambodge cang ngay cang cti-ng r-Sn doi vai Hoa-Ky va ViftNam;

- Trung. COng va Indonesia cho ring • sip dfu luc du SU'C dl doi ph6 VOi hoit d9ng nai r9ng oanh t~c cua khong lgc Hoa-Ky/Vift- Nam, va hie d6, n6i chuyen se thu~n tifn ban. Ngo~i ra, gia thir nlJfrng dieu d6 chi 11 ao tU'ODg, thl Trung-CQng v~ Indonesia vin c6 ly dl hanh d9ng nhtr viy. Vl v1n de th~ di~n d~i vai Vift-C~og n6i rieng, va kboi C9og-sao n6i chung••.

D6i vo-i St! l~ng ng6n, thieu 1~ d9 vi nh~t trl cua ong Hoang Sihanouk, ... kh6i Ttt do mulSn clinh toln le pbai ve phia mlnb, nen vin luon lu6n chti-ng to thi~ chi. Cong CUQC chtrng to thi~n Chi d6, tuy khong xep d~t chi tiet tru-6-c nhu-ng trong tb\tC t~, da dU'Q'C phan cang thi theo mQt tin.h than chung.

'I hai-Lan da nh~n lo-i dt1 Ii « ky ni~m IO nam HQi ngbi Bandoeng • t~ chu-c t~i Djakarta, nhll'ng da bb cu~ ngay bu~i 1~ d'iu vl thii dQ khieu kbich sgng Strc;YDg cua Viet-C9ng va Indonesia.

t>~i vai HQi ngbi Cambodge, Ngo~i tru-o-n, Thai-Ian bin tin cho Naofi

tru-a.og Trung-C9ng la n1lnh kbang dit twh di Geueve, nhU'ng neu can cll!c

dlng se chip nb~n.

Nhvng con m~t cau hoi nfra cilng

dang neu le.n. Trung-C<}og d3 khong du !U'C binh V\fC Vi~t-C911g cung chung Jy ttrlt.og, thl li~u Trung-C9ng c6 se du su-c vi thi~n chi dl benh VI/C ong Ho~ng

Norodom Sihanouk qu~n chu khi ng9

bi~ kh&ig ? Va sau khi do~n giao v6'i Th.Ai-Lan, Vi~t-Nam C9og-Hoa, Hoa-Ky, vl 1~ nh~t vcri Anh, ngay nay kinh ti khung hoang, tai chinh kiet que, Li~u roi day Cambodge c6 the holo to~n trong cay

huu bifu vlo Indonesia va Truog C9ng

dtrQ'C chang ? Va tloh huynb-de I~ thu-}c cua m9t ong Hoang tu- doi vai m9t

ngt.rai « aoh em vi ~i II du thin tlnh

d(n dau nbtrng vln la CQng-San, liiu se con dtrQ'C bao nhi!u llu ntta 1 Tai mu-c nao, tlnh huynh-d~ d6 c6 lQ'i cho

TONG eAo HIEM cl>NG TY

H6A HO~N

T~f N~N GAV eat CHAT NO

v6N : 1.500 TRttu PH!T-~NG

Cie d' Assurances Generales contre l' fn-cendie et les Explosions

Capital : 1.500.000.000 f rs.

tim doc • ... .,, BAT-SONG

nguy~t-san nghi lu;n van hoc cua lap ngu-ai y thlrc hiijn dti

ong ; v?I tit' mu-c nio trO' di, n6 se ttO' nen c6 b~i, v.\ c6 h,i tai mu-c nao?

Nhtr vijy, thl ong Hoang 1''orodom Sihanouk rnu6n gl ? Chung ta e ring chlnh ong cung nhin thty la mlnh da di qua tr6-n. NhU'ng bay gioi kbong con la lac 6ng <.1U'9'C hoan toAn ti! do dl diia t¼ nhir.ng y kien trung thy-c cua 111lnb, va to thii d9 nhtr trong long mong mul>n.

CQng San dang ung h~ Norodom . Sihanouk, nhu- SQ'i day oan nghift nAng do- than thl ngu-oi t(! vin. ..

P~M LU'O'NG GIANG

TONG

TAI N~N

GJA.N PHI - HANG HAI - RU I RO

V6N : 3.000 TRl!U PM~T LANG

Cie d ' AsStJrences Gen~rales Accidents Vol - Maritime - Rlsques Divers Capitol : 3 Milll~rd de frs.

: 8.750.000.000 PhQt Ling Assurance Franco AsiotiQu•

Bangkok Bank Ltd.

SAIGON BRANCH

44, N guyJn·Cang-Tru-, 44

HEAD OFFICE

PLapplachai, Bangkok

OVERSEAS BRANCHES: .

London : Barrington House 56-67 Creensham Street, London, E. C, 2

Tokyo : No 1, 2 Chome Muromach;, Nihonbashi, Chuo-ku, Tokyo.

Hongkong : 60, Bonham Strand West .

•

Central district : Shell House , Queen's Road.

Kowloon : 580 A. Nathan Road Kowloon.

Singap~re : 64 South Bridge Road

Kuala Lumpur : 14 Ampang Street.

NGUI£N- NGU-f

(Xln xe m tu- BK so 200)

S6ng Vi VIit , . VO'I

Tieng ngu-01 d~i di~n dew toi ve vai con ngt.rO'i dich Lhuit :

- Anh con chcr chi ma chu-a « khai tbac ll dicb gia hQ Vi ?

- Toi cha anb cho bitt nhfrng gl anh da dicb them tu- nwi 1961 den gia.

- Viy anh chiu phi~n cha toi so~n · lai h~ SO".

•

Va anh n6i, nhtr ct~ t1.1· bio chfra d~ kbacb cho- c6 hO'i lau t .,

- Ay, gia khfu1g ai stp xip gity togium, nen n6 b{ra bai thl, M9t lan tlm t~i li~, 1~ 1n9t lan mit kba nhi~u cong pbu. Bay r~i. Nh& anb ghi cho vSy.

T&i eifra 1961, toi djch cua Trung vMn Chung than dpi S{r (kich) Lang dieng (kich); Mat gio cl,nh (tilu thuyet) Kh6i /era kinh thanh (ti~u thuy,t) Ngvui b{Jn long (ti~u thuyet), va dich cua Phap v:1n, T,a thu (kich), Va tit do ain nay, toi djch them; cua Phap a ben kia that

b"; Ctruy~n ngtin), M6t tac gia lJn khach (truyfn ngin), Nht1'ng con ngvui s/J (truy~n ngin), Ngu·ai di (kjch, dich Matius cua Marcel Pagnol) Ke 6 (ltjch, dich Fanny, cilng cua Marcel Pagnol).

Anh b6ng ngirag hli, d~ c~p kinh lio J:UODg bin ngltO'C nhln toi t

- Anh biet kbong, VO Fanny dtrQ'C diin t&i 179.000 lan I Co khiep khong I Qttyen tic gia nh1~u den d6i Pag.aol mua dtrQ'C ca mQt nhi may quay phim •

Anh toan n6i gl the,01 ohtrng Iii th6i Toi doan d6 la mQt cau thO' ; (I Trong ngtro-i l~i ngim din ta •.

Anh rit mQt hai thueic lao, mang mat klnh len dQC :

- V!n cua Phap: Dau la chan 1ft (truy~ ngtin), Lo daa t~o ngtrcri thr.rfYng {U'U (truY~n ngau). I-let phan Ph.\p; qua phan Han day : 86ng chim t~m c~ (truy~n ngin), c~ nU'UC chim trui (kich

Tren hon hai dao (truy~n ngan), Kh /j ng Tu khuyen can 1)10 Cbfch (kjcb ng~n) , Anh hung tay b~nh (t ruy~n dai) , Anh den (truy~n ngaul, Co g~i <lien {truyfn dii} Cai thui lo~n (truy~n ogan).

- Con bi~n gio-, d11crng nhll' anh dang djcb •.•

- Anh sang va b6ng toi, Cua H o a v~n, tnQt quyln ti~ thu yet day ct9 b:iy trlm ttang m.\ toi djc:h du-gc h0'!1 pban • ntra.

- Toi thay c6 hai cugn ~U'Q' C xu!t ban : M~t gia drnh, do nha Nguy~n The, nam 1957, vl Ngu·ai di ~ d o 7u sach Thanh nien C Qng hoa, n~n1 1963. Con c~c ban dich khac thl deu dMng bao het, thi phai.

- Cw trrr co Ke o- la con a trong ban thao.

- Hi.n N'gU'o-i di va Ke er, anh dich kbong phai Vi L\f anh muon dj ch

- Chi c6 hai v?:t kicb ay th6i . B9 ~ng dan V\1 luc ay oba toi dich kich, co du-a m9t daah ~ach,, Uong do c6 hai vo nAy.

Con kl du-, du dicb Phap van bay

Hoa ~n, 1a do toi t111y bay, ho~c t6i tbich, Va ca1n rang se dtrQ'C nhieu ngll'oi cOng thich nhtr mlnh toi n16'i dich :

- Ve phan I-Ioa van, toi ctl y thay atth kh~ng dich c~ van 111a l~i cijch Kini vl(n. Han la ...

- vMn, thl da c6 cac C\1 khoa bang er trong so- DJch thu~t cua nha Van boa hay er ngoaj rt&i. Kim va11 thoi tien chien, thl Ho Tl1ich, L6 Tao, Tao Ngu '1i dtrQ'C Ji6-i thi~u. Toi chu y den tac

6 1.g B a \'i-l:luyf>11-0 1c chllf) l<Ji '.lrd . /Jua-Trang ( Gia .. JJ/tzh)

nl1A vln rn6'i cua Truog Hoa vi hQ cbiu a11h httong Tay hQC, ma toi dtrQ'C may m~n c6 Hin hQc l~i co T~y hQc, nen di th 6og c • m v6-i b9. Toi con nh6- khi dicb tieu thuy lt << Co gai dien dang trong t~p chi Pho Thong d~o De;>, phan Tay h9c da gh1p t6i tat nliJeu, vl tac gia la ngttO'i 1.·au m~ v1et truy~n ngtr&i Au, a hen Au. nen hay n 6 i den nha ttr tU'O'Og nay, nha ngh~ si n9 cua Au Chau. Neu toi chi co Han h c:,c th8i, !t la toi da g~p n hteu tra ng~i 16-n • .

T 81 mu on b iet anh lain sao theo d6i cac nha van m&i c ua T t ung Hoa dan qu~ c dl! bitt n1a ch Qn t~ c pb)rn de dich. 13iUJ be mach hay bao chi cho hay.

- Ca hai. Toi Iai qu e n m Ot hieu sach T~u a Chg- L &n Ten hi~u s~ch la Tan Da 1

- T an f) a ? Ch~c 1~ hifu sach fy b dtro-ng Tan-Da.

.

- T6i khong nh& r o. Anh em trong • •

hifu ay con tre Va rat th{ch van ChU'O'ng.

H~ng thaog, toi vao d6. hoi th~m hQ.

Chinb hQ d5 gi & i trueu cho toi nbieu

tflc pham m6'i, c 6 gj 3 tri M&i day, h Q

cho toi xem t~i ch 6 t11Qt quy~n sich n~i

tieng cua rn9t nir Si tre cua Truog Hoa

ina t6i quen 1n(t ten ; nhan sich ll

• Th6 ti hoa ». Toi nai n1ua, hQ khoog

ban, vl hQ con truyen tay cho nhau d9c.

HQ htra se tlm clch 1nua cho toi t&Qt quy!n. Do hQ n1a t oi dU'Q'C biet hi~n b

HtrO'ng Cang vl b DAi Loan c6 bai co I nit si tre tut)i n~i t ieng, la cac nu· s i

Ttjnh Tue:va Qua ch LU'O'Dg Hu~. Toi dua bao v6'i hQ rlog, b Viit Nam nay cung

c6 liifn tU'Q'Og 11 31TI thjnh dU'O'tlg SUY • trong vln gi6'i. HQ ctrai ro., lay lam thlch thu ve cho nay.

Toi hoi anh ve quan niim dich.

- MQt ngll'ai b~n Phap c9ng t~c v&i

mQt gi!o su- Vift djch dQ Tam Qu6c Chi, DgU'CYi biD ay c6 gai cho toi miy cu6n vl ban dich da in ra. T8i c6 vi~t cam O'n va trocg thtr t6i c6 n6i ve cai nght thu~t djch v~a, d :eu ma anh tnuon biet. Day r ~i. Anh c6 the ch~p nguyen van vi anh dich giiu n ra, niu anh kbong SQ' mic phai cai nin ay.

« La tradu cti o n est un art tres subtil. 11 ne suffit pas de rendre mot par mot, phrase par phrase, le sens du texte original, car, la traduction est l'art de trouver des equivalents heureux et des homologues jud.icieux, et., qui dit art, . dit choix et creation. Creation, interpretation, transposition, le bon traducteur use de tout c e compromis pour rendre

le texte comprehensible aux lecteurs qui ne peuvent lire !'oeuvre odginale.

En un mot, Jes contes, roinans, p o emes, drames, soot des • ceuvres d'art le traducteur doit avoir, avant tout, une an1e d'artiste, s.\OS · cette condition sine qua non, i1 trahirait lamentablement r'auteur !

« Dich la mQt ogh~ thu$t r{t tinh te. Ching phai dich nghia t.:rng chir, tttog cSu cua nguy~n tac la du, bai vl dich von la ngh~ tbu~t thn tihirog cbfr ttrO'og dtrO'ng ed i t » va nhfrng ti~ng d~ng lotti xac dang, va h~ n6i den ngh~ thu~t tfrc an6i din chQn lQc va sang t~o. NgU'ai dicb -co tai la ngU'cri biit cbam chu-6-c s~r sang t~o. SI! diln thuit, su.- chuyln y d! cho dQC gia c6 thl hilu dU'Q'C mQt each d~ dang Vi hQ khong th! dQC dttQ'C nguyfn tac.

« T6m lii, truy~n ogan, truyin dai, thi tu-, kich, toan ll nhfrug tac pblm ogh~ thu~t. Dich gia trtr6'c hit phai c6 mQt tam h~n ngh~ si, ngoai dieu ki~n tit yeu d6, ngu-ai dich s e phan bOi tac gia mQt each tha1n h~i. "

Toi elm cui di ch, r ~i nha anh s&a l(li. Xong, toi J~i xin anh cho biet mQt v~i kiah nghi~in sau khi da djcb bao • nhieu truyin ng!n, truyfn d.\i, bao nhieu lq c h dai, kic-h ngin .

- Co gl dau, a nb. NgU'a i d i ch cln phai th6ag th~o ca hai thtr tieng va c6 lam S30 Viet h 6 a lai v~n. Ngh~ dich cCing lim cOng phu. Nhu- toi da c6 lln

n6i chung v&i anh va cac anh Le Chau, Doan- Them, Vo-Phien, Nguy i n-MinbHoaog trong dip cac anh den chia buon

cuag toi, c6 lan dic.h va Marius cua MarceJ Pagnol, toi 8iP cau :

« Nous nous connaissions depuis l'iige des chaussettes ».

Dicb nguyea van, la : 1' Ch(1ng toi biet nbau tU' khi con di va ngio f,ay blt tit ng n • thl tat nhien kh8ng on. Mu6n cho lcri dich dtrQ'C 1inh ho~t, thl phai djch : c Chung t6i biet nbau tit khi con de chom ». T\1C ta la the, soq DgU'O'i Phap thuo- be h9 dau c6 dl chom. L~ " phai tlm m9t Cai gl tU'O'Dg dtrO'Dg chuog cho ca Tay va ta. T6i sung su-6-ng khi tim dt.tQ'c cai tit·.. hi mui chu-a ~cb. The Ia, du dich dit nhat ra dai :

II Chung toi biEt n'1au tir khi cbn hi mDi chva s~ch ».

- Anh cho them m9t vf d\l nira.

- Cblc abh khong gl cau : • le suis ·venu trop jeune dans un monde trop vieu,; ». Dich tbang thi : < Toi con tre qua khi den cai the gi6-j da gia nay lO • Ngu-ai ta hi!u duog nht.tng tbi(u cai giQng V a~t. Toi tim du-9'C cau : Toi trot san/1 Soll de tnufin O" n1pt cai tl,e gi6i da gia c8, na, .».

- I>a sang Tay r<>i, xin aoh re sang Tilu.

- Xin chieu anh. Nhtrog ciing hai vl dv tboi

Dicb I:loa V 10, toi g~p cau < Tien vi than ngo{li vl1t, sinh bat du, lai, ttr brit d6-i khv ». DJch tbang, thi: « Tien li n1~t cli gl ogoai con ngtrcri, sinh ra khong dem l~i, chet ch1og mang <1i 11. Dich c:ho g9n va cho co m~u de Viit,

thl : • T,en chi la n1pt vit b~m vao ngu-ui, ta de ra, tay tr~ng, ta ch~t v5n trlng tay >.

• Toi l')i g~p cau: • HSc ng~t hdc •, nghia la : I Ben an den ,. Toi S\l'C nh6' dtn m9t cau t\lC ng& mlnh di~ ta dung cai y cua cau Han v~n iy : C Ga que ~n qulin coi xay >

Anh Iii rit m9t hai thu~c l~o, va cisng khoi thu& pha ra, anh n6i : - Elen day, anh o6 th~ cho Vi.Huyen:E>ic.. dich-gia lui v~o sau san khau chu-a ?

- Vo-j diiu kien li Vi-Huyen-E>icsoin-t\r-d~n bu-6-c ra san khiu.

- Tu®g dieu kif,n gl, ch& dieu kif.a ay thl DhU' 11 khong c6. T6i sin sang day.

- Nghe n6i anh so'° b9 t\f diln Vi~t Nam n~y den hai Ian.

- Anh II dieu tra l) CY dau mt thong to ngo du-ang th~. Toi khoi s11 tir nlun I 9 32. Dfu cbir c, d1.rvc kboang 5.000 trang gi{y v1et kb~ 16-n, l'Oi tan CU' n~m 1946, toi mat ca ban tbao cung hai 1nu-ai ba quy~n t\f diln Phap, Hoa, Nhit, Vift R~i boi Clt ve, t6i bit dau so~n Jaj ttr nam 1952.

- Tai nay, da to-i chfr•• ,

- Cong tai chfr c.

- Vin chii' C 1

- i>trQ'C 29 tip. E>l toi d U'3 anb xem t$p cu6i cung.

Tip th(r 29 nlty c6 ghi a bia : CQDg

tft ca : 10.438 tir ogfr, too cbfr CU'O'ng I trang cuoi danb s6 4.369, dinh ngbia viet btog mvc D.Dh, thi dy viet b1ng

mttc do, chi'i' viet re rang tren giay tring t6t. ,. oi hoi anb cli gi da xu.i anh dan • than den hai ltrQ't.

- Hhi anh da ro, tieng ta dong am ma di nghia rat nhieu. Nhtt v$y ma cac nha

s~n tt.r die.a cua ta kbong pban tach ra ttrng chfr ma di.oh ngbia rieng Anh biet khoog, CO d~n 17 chit tt tv ., 10 cliir

« minh » trong d6 c6 hai ngbia trai hin

nhau : minh la toi nhtt u u minb minb, minlr cOng 11 sang nhtt • bJnh minh "·

T~u va Nb~t eOng khong c6 lo~ t\f diln phln tich nay. Vi the ma toi m6-i (( ~D thin )') vlo tirng chfr nghia. E>~c diem cua t\J' dien toi dang soin la phan tach tirng chit de c~t nghia.

- Te,i xin phep anh chep ntQt titng

Vi't do-n va m{>t tieng Han-Vi~t kep de dQC gia Bach-Khoa biit SO' qua cong viic <ili hCYi anh dang deo duoi.

c Cy-a, d.t. - Do chir Hao .• (2) (c1t) : eai m6ng, dai, nhQn, mQC a sau cb!n cua con ga t~ng, ct)ng la mQt vai loq.i thUQC ke lo~, nhU' con cong cbang ~D.

Cva cong - C(fa ga. Cai cva la mpt thu- kh, giui cua con ga tr6ng d1..,ng d~ r,,,. v~ va d~ chien c!au - Con ch6 cDng c6 cai cva er sau chJn, nfHrng ngtrfri ta gpi Cai Ct.ra d6 /a

c huyen cle • - Ngoai sv v6t cho cva Ct,rC nhpn, ngtri:ri ta c3n c6 . mpt Joi · chpi ga, buQc m<)t mui dao sSc, ben, nhv dao C<1O vao Cfli Cl/'8 ; trong cac CLJ9C ch()i ga nay, ga bi chet /a thtrung,c6 khi chet ca hai dllu tho ; Joi chui nay quii tan iic nen Li khi tl1iyGa, cva dai thit rSn, cva ngSn thit metn (T\IC ngii).

Carang-hao q n d.t. (3).- (cvang, chir Han ... (2) : m~nh - hao, chfr Han (2) : fare la hao trtrbng, hao m1,1C : ngu-ai c6 thi htc, dLrng dau trong I~ng), Ngµ-o-i du-ng dau trong lang va c6 quyen hanb, . ' the li.rc. Chu lam v&i : bao CU'O'llg, la m~h me va c6 the h;c (tinh ti:r).

Viing nao cung thvung c6 nhvng tay ctrang hao; h9 y the hiep Jap nhvng dan lanh - Quan each m~ng noi /en, trir diet het nh(}ng ct.rang hao VI tn.r6c Jay, h<;J da dung uy the b6c /pt ~an den.

Nhan ban den ttt dieo, toi oho- (len mQt cong trlnh dang d&, do anh E>loVh-Tip chu trtr<1ng voi SI! c9ng tac cua ngot n~m Cb\lC nguai CO du ca cic gi6'i, trong d6 c6 anh, ma anh v5n giir ve phan Vi~t-ngir : d6 la vi~c so~n thao bQ B~ch -khoa tl/' dien Vi~t-Nam. Hoi, anh cbo biet Vi~C lam khO'i S\f D~m 1957, trong vong tam thang~ thl anh E>ao ~n T$p mit.

- Cach t(5 chu·c th~t la chu dao. TrU'6'C khi bit tay vao vi~c, anh em da hQp trcng tam tuaa 1~ de bO:) Ch (ijnh chtrang trioh vl di~u l~ lam vi~c. Chu-ang trlnh va llieu 1~ nay c6 in ra haa hoi, mOi ngu-oi gifr mQt ban, r~i CU' theo dung nht.r the ma lam vi~c.

- Anh Cho bitt S(1 qua each lam Viic uhtr thf nao.

- Tru-6-c het la phaa cong : a i gi ir mon gl 1~m mon niy, theo van A.B C. Lam vifc a nha, m6i tu:in h9p m9t lan

(2) Nguy@n ban co clur Han (nh~ in khang san chu-., nan chung t6i de trong),

(3) Quan ngfr da r, h tu- . .

vlo ngay chu nhit. MOi chfr lam vao m9t cai the mau tr3ng. Luc hQp, mang the den g6p. Cac the tr'ing chuybi cho rnQt ban dl dioh chinh, be> tuc neu can ; clc dieu b~ tUC V3 dinh chlnb dtrQ'C ghi vio m~t the h~ng. Sau d6, ca the hang the tdng chuyen sang, mOt ban tbtr ba dl xet ~i va djnh xem cai gl nen dung, cli gl nen bo, roi gbi vao the tlng. .

- Con g~p nbfrng tttrang hQ'p nan giai?

- Thl dem ra h9i dong bAn.

- £>a kjp in ra dU'Q'C phan nao, cbtra anh ?

- Cbtra kip in thl anh T~p dau hai mtroi .chin ngay roi mtt.

- Chic so the lam dtrQ'C da kba nbieu ?

- Nhieu. NhU'Dg chtra kip danh may.

Sau kbi anh .Xip mat, cung da c6 nhieu ngt.rcri muon mua ~t ca cac the cung nhu-ng tham khao thtr, nhu-ng gia toan

thl len t6i ng6t tri~ b{lc, nen kbocg ai c6 du tien ma mua lii d! tiip tyc cong vi~c d6.

Anh hop m9t mieng ntr6'c tra, nhU'

c.1! 1tit tbuc. Toi c,rc,i etrai, nhln anh dang ve dieu thu& l!o :

- B6 la anh chi nghi dln tU' nhan th6i, anh quen rlng ve cong vifc van h6a - va nhat la (l5j v6'i cong vifc so;tn mQt bQ tv ditn - chung ta con c6 Chanh-phu kia ml 1

Anh o: A • tbeo khoi tbu()c, roi :

- E>ung thi. Vl to.i rut cli kinh

11ghiim nay: sau anb '.E>ao·Van-T~p, da c6 anh B~o-B~g-Vi cuog dem cl cOog lln cua ra de SOttn Bach-khoa tv-diln, ma nay hlnh nhu cung pbai bo do- vi thieu pht.rO'llg ti~.

BACH KHOA

- Vay, tbeo y anb -bay gicr, ta dinh chiu b6 tay hay sao ?

- Theo y toi, cong v.i~c so~ d~i t11 dien hay Bach.. Khoa tt}'-di~, v6-i cai tlnb ~ng hi~ thoi, chi c6 Chinh phu m6-i lam noi. Vi cii le th~ nay : bo ti~n trifu fa d~ bien SOiD, be, tien tri~ ta d~ xu1t ban, ma viec baa r~t kh6 khan, vi moi cu6n tat phai in it nhat la mQt v~n quy~n, ma gia m6i cuon pbai hai, ba ngan. Thl khong thl b:in d,rQ'c mau. V~y, neu Chtnh phu c6 quan tam den cang vjec d6 ; thl chi c6 m~t each la Chinh phu phai 1$p len mQt uy ban so~ t\1' dJen., VO'i mQt Dgan sach. Vinh viin va a bcn c~nh ban d6 ph3i c6 mQt nha in danb rieng cho viec xuat ban t\1' diln. Lim t6i dau, in t6i d6. Den khi xong, Chinh phu se phat di cbo cac c6ng SO', tU' dp truog U'O'ng qua dp tinh, (len cap xi. G.ia tien chi cau lay lti v6n va cac CO' quau pha{ tra tien. .

Ngoi ngbe anh n6i m9t hcri, say stra trong Jeri vl hlng h~ trong cu- chl, t~i cam thay tran mlnh nbt.r Jin ml; hoi, v~ b~t giic ngim CaU Kieu ai xuyen tJC:

- Nghe ni cOng lam cong phu.

- Lfun cong pbu th~t day. Cb6- dau c6 phli m9t tto dua bay mQt vjec bin buon. T6i con nb6-, v~ thcri Xuan Thu Chien Qu&, co ngtr<Yi da boi du-c Kh~ng Tu- dng : « Neu ogii len cam quyen blnh, thl ng~i se 1~m cang viec gl trt.r&c nhat 1 > E>u-c Khong- Tir tra lcri : u Toi se sira d~i ng8n ngfr b~g clch cbinb daub •

Bet phln I chil- ngbia JI toi nhln tO'

• Tin Sach 7' d! tten ban nh6- toi vifc

phf blnh van chu-o-ng. Tai lai cau chuyin sang dja b~t nay.

- Cbinh toi r(t thich cong vi~c ph~ blnh, nhtrng toi khong mu6n lam vi~c d6, ttong c.ii giai d~n nay.

- Vl.,.

- Vl toi th~y tbai bu~i ta dang sgng day, ·rlt it ngt.tcri con nghi ~n cai gl cao ca, hao hung, con dant lam, thl 1~i cang ft nfra.

-

- Vl kl ra ~i nen vin chU'O'fii Qu6c ngfr cua mlnh chi m6'i nh6m len dU'Q'C tir ho-n nira the-ki nay. Cai manh dat v'ln cbtro-ng cua ta con {1 trong tlnh tr$Dg hoang vu. Cay d~i ~t ~u ml kl boa di tl:tAo ra't it. Bo-i v~y, ta nen gHr m9t tbAi dQ khich 1~, dlu dit hon li cliu toan trach bj. Toi con nh6' ba mu-o-i mty nam v~ trt.r6'c, toi c6 trach ThiLit sao qua khe khit trong vi~c ph~ blnh. Anh tra lai : « Nhfrng cay boang co ~, pbai nh~ di cho h~t, khong tbl kbang con cho cho boa thO'tn co 1~ sinh sai nay 110' ».

- Th~ anh tra lai anh Th~Li'r sao ?

- T 6i tra lai nhll tbi nay : « Danh nhtr viy. Nhu-ng c6 m9t dieu, neu v6'i cli da khic nghiit cua anh, toi thay cai thai d9 c:16 chlng kbac gl anh dem r1.tang toan ma tt.r6'i bira len manh dat d6, thi co ~i tin boa thO'm gi ciing di dcri nha ma tu~t.

Chung toi cung cirai.

Toi Mng nh& d~n v& kinh-Kha, va nha anh dQC cho vi~t cai t~ng&n (t) cua VCY iy.

Anh g~t gu d9c :

- Vi,c khong c5t a thanh b~;, cot u nghT den, cot a dam /am.

R~i anh hoi vl sao toi 4,i mu~n ghl ti-ngon iy.

Dtrang nhtr sau bao CO'.n xao tr9n cua ntrO'C nha ngu-ai ta SQ' clin than vio nh&ng vi~c c6 the mang dta b~ nhieu hO'n lQ"i. •

Anh ctrai : 11 Coi chitng anh mu~n 1~m brui sang chanh trj roi d6 ! 11

Toi cuog ctrO'i : « Anh lam toi nh6' chi da vu-&ng nghiep van chtrO'ng, trich tai ~n, cfing lam sao tr6n dtrQ'C c6 nang Chanh ui, vl thoi buoi nay, Chanh tri n6 nhll' m~ h6i., tlnh tra.ng nt.r6'c nha 'nhU' la troi nlog, ta khong lam gl, m~ hoi cilng cu- rin theo 16 cbo-n l~ng.

Nhln anh, om ~m, cao cao, go ma XtrO'.DI XIJ'O'llg, gtrO'ng m~t dai dai, toi thiy anh tuy tuoi cao# sGng le loi, thanh da.m ml sao c6 ve an nhan, khong khoi khong mu~n biit anh ngbi gl ve cai nghi iP con nha vffl.

Anh dfnh cb inh ogay :

- Ngu-f pbai n6i: cai nghi~p con thm. Tit ca cai hu-ng thu, St! den bu, mi nha Vffl dU'Q'C htrang la do O' chO cai dia vi ma cai daoh hi~ ~y, khang ai c6 the ban cho mlnh dtrQ'C, ma cung khong ai CO thl cat CUa mlnh di dtrQ'C. P~ l&n, .nhu-ng cai htro-ne th\1 im cu9c

(1) Chu- do anh det d~ dich exergue cua Phap, vl \le Kinh Thi, d1TC Khang·Tu- co n6i :

• Thi tam bach Ihlen, nhal ng6n di le chi : viel ill' n6 ta ( Kinh thr co trnm thi~n., chi m(\t lo-i du tom t~t to,n the y nghia : n6i den vi~c r i@ng tu- gh}a trai gel nthrng khong co vi~c dAm t~. (V i Huyln-Dlc djch)

sl>ng dMtb cho nh ieu h~ng nglJ'O'l kbac, cbi toan thi l~ nbG-ng cai gi no , bam \•lo ngU'oi - chir cun Tan-Ba day -, n6 den dly, rat nhanh. roi n6 di day cOng rlt ch6ag. Toi nh6- den nhfrng lo-i nay cu2 mot danh h~o Ao hien dai (,) : Anb chet Vg' chet con lr ? Anh n1rit het tien Ctirt tr 1 Anh m5t hel clurc vj U' ? Nh&ng St,r dau k'1o ~., khong quan hf, v, v6i thai gian, chung se phai l;,tt Jan. Nhu-nq c6i vi~c quan tl1i~t nhat cho anh, la : kl,i nao anh da mat cai tinh th~n cua iJnh, vi nhu- the, anh ,., kl1ong con /a mQl « ngt.rai, nO-a >. Ay the m~, con nh~ van chuog ta tbl chi sgng b~ng tinh than th6i. D6 chiog la niem an ui vo gi~ sao ?

Rw anb 1~ t\l' t11trang mlnh blog mQt <Heu tbu6c Lao.

Toi trong trtr&c traog sau, dn nha dlu hiu lam toi nh6' dfu ngu-cri v!og m~t.

Toi khong ngan dtrQ'C Slf to mo :

- Hln chi cung bi « nhi~ • chit v~n chU'O'ng ciia anh ch& ?

- Sao m~ khoi. anb. Ve, Chong s/5ng v&i nbau lau, thl tranh sao khoi anb htrong qua l~i. A., anh c6 hoi, t8i moi nb6'. Nba t6i nguyen c6 cijp xem quyen " Le cabier iaterdit I cua nfr van gia YBii- LQ'i Alba de Cespedes, Jty llm thich thu vi cli canh tl.nb cua m{>t ngtrai m~ a trong gia dlnh Y ch1og khac chi mQt vi hro-ng miu cua ngLrcti minh. Boi v~y. nhl toi dich ban chir Phap d6, ra Viet van tu- 1963. Nay t8i con gifr nguyen ban thao.

- V~y anh c6 dinh cho dang bao bay xuat ban CUOD Tam tlnh m9t llJU'O"i me • d6 khoni ?

- C6. Neu aoh em cbo la da.rQ'C, ml giup toi vi~c my, thl con gl biog ofra.

- Anh 116i the, ch6 chi dich, nu anb da hi~u chlnh rai, tbt hin 13 phii du-Q'c.

T6i nhin doi cau li~ v~ b5n chfr (!~i t\1' treo a tU'O"ng, hoi anh y nghia nhfrng clu chii Han do.

-Cua Lang-Nhan t~ng toi. Bon chit ctai ti/ ll : Bi~t hrru thien d;a, nghla fa : O' day, c6 du ca tro-j d~t. Anh c6 biit l;\ the nao kbong ?

- Anl1 b~n hQ ~hung iy v6n 11 tay « ch<ri chir ,, tbi Ngu-f toi tli nao ml bi~u nhi.

- Bi~t ha-u thien d;a, tU'C Ii cli 51n khau. Bai le t8i la ngwi vi~t kjcb.

- Con doi uin ?

- Ml}t ve 1~ : The S{r t~ng qui khong, /,a tat di khong \ ' i th$t sy·.

- Nghia ll sao anh ?

- Vi~c dai rut cu~c l~i la II khong I) ca, da t11i, viec gl lii den1 cai C. kh6ng > 1y ra 1~m cai th$t.

- Con ve hen kia ?

- Nhan t1nh da thj hf, bat plurang tu-ang ht tac chan t1nh.

- Ltii phieo anh gia11g n~t.

- Cai dnh ngt.tcri phln nhieu chlng kh~c gl nhfrng tan tuong, th~ thl ta co the dem nbfrng tin tu~ng d6 ra lam mQt thir chin tinh cling khong sao.

Toi suy nghi m9t ti, roi hoi anh :

(1) Mari1 Rilke,

- C6 phai, d~i y anh Lang-Nhan mucSn n6i : doi v&i anb, la mQt kjch tac gia, thl nhirng tan tuong dai cung giong nhU' nbirng tan tuong cua san khau?

Anh CU'O'i xoa, va dip gQn.

- C6 le la nhtt v~y.

Tai day, c~u tieu d~ng vtta rlch com ve. Com dqn ra, ba chung t<>i qu,y quan q-uanh u1am nho. Anh an xoog hai ch~n cam tring, tbl x&t m¢t chen cO'm g~o hit duDg voi mui me. Anh mai toi an de thtrong thtrc c~i V! bui cua thu cam g~o gia tay nay.

- Nb& nhai cho du nam mt.rai lan, moi thay ngon va m&i d~ tieu.

- Cbieu, cbau c6 phai di lly cam nira khong ?

- Khoi, anh a. Ch~u ve oh~ chiu, toi ~n phln cam g~o hrt voi mu5i me day. Mai anh trang mieng v&i cbuoi. Chung n1lnh da om l~i an yfu nh\l' the nay thl lam sao ma ...

Anh dtrng d~y, d~ cau 116i lu-ng la.

Chung toi tro- ~i ban ll!m vi~c, vira uong nu-&c vira m~n dam.

- The la anh da « li:111 t9i • 3 con ngtrai Vi-Huyen-Bic r~i d6. Du chtra ?

- Thtra anh, chU'a du. -?

- Con I( Cai th1JO' ban <.1~u hru luyln D ., ay.

Anh du-a hai tay l~n trai.

- {4i ltjch "?

NGUJtN

NGU I

Anh ngim nghi mQt m9t h~i.

- C6 nbieu tb(r. Ma quytt dµih nhft., c6 le la khi hQC, toi CO mQt ong thay von tu-[jg hQC Conservatoire a Phap de th?inh di~n vien. Nhu-ng roi 6ng btr&c di ngaog, sang nganh giao d1,1c. Gia T$.p dQC, g~p nhirng do~n trich trong cac va bi-kjch cua Corneillet

Racine nhtr Le Cid, Britannicus, ong cho ,. moi hQC sinh dong mQt vai., r~i oog d9c, ong lam dieu bQ, trong that Ji h~p din. Co le toi thlch kich tir d~y.

- !qch b mien Nam ta hi~ dang ngac ngoai Anh co tlm ra nguyen nhao kbong ? Hay la kich 1¼ m9t ngh~ thuat cua Tay-Phtrang, khong h<;rp m~y v6-j da so ngt.rai Vitt ta chlng ?

Anh lie dau:

- Thieu m{,t ngtroi mi say kicb dl pbt,1ng S\f 06 het mlnh ; thieu mQt 16-p ngtrai uog hQ no hlag say. Thai tien cl . ., 6 "'T" uen, c tnQt he-Lfr, co 16-p sinh vien.

« A, Vii-Kbic~Kboan c6 thay m~t ban giam doc trttcrng Qu6c-Gia Am-Nb~c vi Kich ngh~ S~i-Gon mo-i toi ph1,1 trach mon Kich. Toi nh~o lai. NhU"ng \>'.l nba toi m&i qua dai, toi kbong the 1am gl trong gan ba thing nay, nen danh dl nien kh6a t&i, toi m6'i bit dlu giang d~y. Toi mong mlnh Se llm cho :sinh vi~n thry nhfrng cai hay

BACH KHOA T. £>.

cua kich dt truyen cho hQ cli say s!ra Viet kjch. f.>U'Q'c tbi, cCiog Ii g6p chut c6ng vao vi~c b()i sinh bQ mon hien dang v~ng l~nh n~y.

- Nhtrog Jue nay, h!n anh cCing c6 s!n trong dau vli de tai v~ kjch ch6'. « Da mang iiy »

- Toi c6 « nu6i » ba de tli. Bay, toi kl SO' anh nghe mQt ten ki ch a •Vang•. Do CUQC song thai khan g chien gQ'i [en ph~n dau, coo sau thi do ttrang tttQ'ng.

Roi anb, say Stra ke chuy~n mQt anh chang vl cai so vang mang theo O' trong ogt.l'Oi ma chet m9t each vira thlm thfrang Vtra buon Cl.tO'i.

T6i S\J'C nh6- den thai S\t'; d9t ng9t hoi an11:

- Phi CO' Viet, Mi oanh t~c nu~n Bic, anh c6 tbay•.•

Toi khOng n6i hit y, Anh tra lai brng m9t bru. thO' Cua IDQt ong c$u :

- cg hiru nhtr boang difp

Thtrcrng dm tiim giac hi, E>o cuog thien dja cbfch, The lo~n ttr sinh vi.

Roi anh djcb nghia : Bt;1n co r~ng dln nhtr Iii vang, !>au long nhu-ng ciing phai oo n&l.

Den btr6'c dtrO'tlg cung., tro-i d:1t qua h~p.

Trong luc lo~n li. cai chft, cli s~ng, l?i tbtro-ng.

- Nhtrag ma anh cfing con hi v9ng tro- ve Bic thrun J*i canh cu, ngU"o-i xtra, Anh hoi ng~m ngui.

- Nht.r nha t6i do. Hi VQng thl llm sao ch!ng c6. Nhtrng roi than gai lii dit nay !

Chung toi im Ifng. Ngoanb t h1y m9t d'.m anh ban than coa m<}t c~u be tren m~t kf di vllng, tai nhin aoh, hoi bing doi mlt.

- Ch.iu dicb t6n cua toi day.

- Hinh nbtr t6i ngbe anh Gi.ic vin cbU'a c6 con.

- T~ng Cl nbl toi chtra c6 con th$t, nhtrng day la con th~ng Hai. Toi chi con c6 hai chang n6. Khi chung toi !en du-o-ng di CU' vao Nam, thl th~g Hai dang l:t trong nganh Quin y. Nay n6 da c6 hai con.

Roi anb xoay hin can chuyijn.

-T rl nh6' con ngu-cri c6 lim cii i.. C6 m9t bai tha cua Trln - Huy - Lifu dang trong Nam Phong, c6 t&i b&i mtrai n~m nay b6og nbien toi nh6' 4i.

To.i xin anh dQC ~i.

Anh thong tha cgam.

• Chir anh, o nhi, cai chi chi, Ma n6 treu ngU'ai den the th,. Biet v~y, kiep XU'a, lam g8 Ja , ChAng con deo dSng kh6i t1n h si.

« Ng~i ngiing thay, /r,c phan k), Ke nai dirang the, ngu-ai cl; tuyen dai Than l<ia nho- dat ch6n viii, Tlnh 'kia d~ /~; cho ngvui da mang.

< Ching nghi thcri thoi, ngh; h1i cang •.. Tho- t~nh dpc /~;, I~ day trang I Am cung hon n9 ., thien 9 ch1n9 ta, C6 nh6 nlfm xt.ra chuyfn d~ va n g ?

« Nh6 ngayl ke 86c v6i ngu-ui Nam, M(it di; mpt a, nghn ngang bao sau I Tl.l'ung rJng, h(ii ng(j con sau, Ai hay, vinh quyet dt.ra nhau mpt Ian I

« Xt.ra nay, t~i tu- VO'i giai nhan, Chi th~y xa nhau; ft thify gin, Quac sSc vln soi gt.rcrng bvc m~nh, Thien tai mang l5y n<Y phong tran.

« Thll'ung ngvui rlii /~; thvung than/ NgGm cau kiep khac, khuay dan nha thu-ang.

Av ai h~n ng9c the vang, Bay gicr clja ngvc thien dang la dau 1

« Da t?nh chi /Sm, lvi da sau, Ml>i Jue tu-ung tu-, m~i b~c Jau. Ngay trt.r6c sinh Ii, nay tt.i- biit, So ra con kem V{J' ch?Jng Ngau.

• Mpt nam m{jt lvp-t g~p nhau, Ml.l'p-n chim o thv.ac, blc cau song Ngan.

Thvo-ng m,nh vo viJ m(>t than, Ke con, ngr.rui m~t, biet xuan la g? J oOo

Anh nglm xong, n6i :

- Cac bin tre bay gia chic che la sao. Nhtrng v6'i toi, thl n6 cam dQng vo cung. Toi cha y din cai I tU' » hon ll din « tir »· T<r da ch1n thanh, la du.

Tai nay cuag mQt canh ng9 v6'i t~c gia nen di cam khong v6'i ngt.rori h9 Trhi nly.

Anh tho- d~i nhe nb~. Tai b6ng to mo:

- Con anh, ch1c anh cung c6 doi lo-i gl kh6c chj ch&.

- N~ toi vgn S<:/ gia - nhtt tit ca mQi ngU'ai dan ba. Nhin gtrong thly 19 c:!oi net nhan ho~c m9t -sgi t6c trhig la bu~n ra m~t. Nen t8i c6 hai clu nay

« Anh d~i vo ciing, lo np-, vln c<Jn vll'o-ng n{J' ma;:

« Em khon dao d~, SP' gia, nen v~i tron gia ngay I ..•

R~i anh ti~p :

Toi da yen l~ng song. Toi dang am, tham lam viec. Toi tnong se than nhie11 ' ch~t.

Anh b&p 1n$t miing ntt6'c tta n1u0i' roi mO' mang :

- C6 lim ngtt<Yi ~ng th11c ll can dam, ml run rly trt.r&c cli ch~t. Cho nen toi monty dU'<:/C chet ma vin gi& dU'Q'C than nbie~.

Bi~t mlnh gQ'i 1~ d6ng tro tan luc nay la · dieu Vl)ng, nhtttlg 1~ C, thi ch!ng dlng dirng :

- Nhic din c~, toi c6 chut Sn hta nly.

Anh bOng tra ntn cham ch6.

- B~n nam trtt6'c, khi gh~ lfi dly d~ phong via anh v~ quan nifm dag tac, phai o- l~i trua, toi n6i dSi v&i anh chi da ~n CO'm a quan ben dtrO'ng SaU k hi d~y hQC ra, vl ng~i 1h11 phi~n chi. G~t anb dttQ'C, ma g~t chi kh6sg dttQ'C_ Chi ep toi d iJng cO'm v6'i anh chi mai khong dttQ'C, ben di pha met c6c sil'a 16-n, nu-6'ng mly kboanh banh ml, ep t!H dung cho kl dt.rgc. Toi t\1' h~ se c6 ng~y dt)ng chung m9t bfra cam th1n m$t. Nhttilg t~i m9t nfflt; hai n~m, ha n~m qua, chi dau n~ng, n1m h't nhl thu-c,ng

..

Grall sang binh vifn C9og h~a, r~i chi Anh mCY m~r1g nbln ra cu-a 16-n. Toi mlt. T6i tiec sao trua hcnn 1y. tnlnh ue oai nbln ra CU'.a ~khoog t~t tlnh de chi c1t.rc;rc vui long ve mlnh•.• B6ng chilu da • nga •••

Toi th~y ttong ngt.rori sao 1n~t moi qua, khong mu5n n6i bet y minh. Bat cu m~t ro glng gl t.rong luc nay: sao nhLr li m9t c~c hinb.

NGurfN-NGU-f

XIN TlM DQC ~ONG-PHU'O'NG

BAN NGUY~T - SAN VAN-HOA - XA.H()I - CHINH-TRI

Xuat - ban ngay 1 va 15 m6i thang

do Nguy1n-Thj-Vinh chu tru-ung vui S{r cong

tac cr.ia nl,ieu nha v~n danh tieng hi~n cl~i

SOCIEJE D' OXYGENE ET D' ACETYLENE D' EXTREME • ORIENT -

«D. A .. IE. «D.)

DIVISION VIETNAMIENNE : 2, Nguyln.Trvung-Tp (Kh~nh-Hpi) - SAIGON

T6J. : 23.741 · 237'2 . .

Fabrication : OXYGENE - ACETYLENE - GAZ CARBONIQUE

Vente : HYDROGt. ~E - A.Afl\fO_ 1 JAQUE - CYCLO PROPAr'E - PROTOXYDE D' AZOTE - ARGON ~TC ...

Materi6l pour soudures oxy-acetyl~mique et electrique lnstalJations de garoth6rapie NOTRE SERVICE TECHNIQUE

NGUYE N · PHAN · CHAU

• NGUIEN-NGU-1

Trong bai « Hai gio- v&i Ho -Hfru.Tll'ang, trong kt.am va tron g nha » d:tng trcn Ba ch-Khoa s6. 167, ng ay 15 12-63, toi c6 h,ra se n6i den Nguyen . Phan . Chau ng,ro-i thanh nien lfltCJ' C da b; chanh quyen d9c tai Cpng san /en ~n XU' tu- vJng m1t , ScHI l{li b; chanh quren c/pc tai

Di~m-Nhu h, rn$t thu tieu. Ngay thang tro i qua , anh chu but BachKhoa tirng n/,Sc toi vi~c nay, VI ngoai bao 1; chung , c?Jn cai t, rieng la Chau da tirng cpng tac vai Bach Khoa. Nlurng toi Ctl' Ian la-a cang VI t,nh the.

Mai gan day, lam thv kt toa SOiJn cho tu<ln b.io Hoa D~ng, toi dU'(TC gi~o tracl, nhi~m viet ti~u SU' ngt.ro-i trai B,nh-D;nh nay, VI nhieu dt]c gia - nhat la giai thanh nie n - yeu cau . Nay c6 th~ n6i ve Chau, nen vu-a de gi{}' lai da hu·a vai dpc gia Bach - Khoa , YU'a d~ clap l~i lai yeu cau

CU8 b~n d(J c Hoa -Dong, ma toi xin d~ng ti ~u st} Chau tren hai lO' bao, cung ra n1(,t ngay.

T:aN hQ tbiGt I~ T~ -Chi-Diep. Sanh ngay 5-9 1926, t~i Jang Tan -H9i, :d Phtr6-c-Long, qu~n Tuy Phtr6-c, tinh

Blnh.E>inh, con ut trong mQt gia-dlnb, ma dau long li\ hai gai. Cha la T,ChttO'n1-Phu, d3 Tu t~i theo dang cvu, v~ d;y hQC trong lang v~ cOng c6 nhiim

ttr·tlfong cach-1n~ng ai - qu6c vao nhfrng n~m b~og-b$t cua dau the kl. M~ ll

Nguyin-Thi-Lang. Ditp s6'n1 ma coi

cha m~, dtrQ'c ngtrai chu ru9t la TtChttcmg-Phung (1n9t nha ai-qugc lao

thloh ma tir Nam ch{ Bic gi6-i ch!nhtrj ai cling biet tieng, hifn con s6ng) bao

bQc. Ong Phung la m9t CU' nhan di ng C(!U, n@n gifr Cho Chau dtr9'C ne nip nho phong, hQo nhien chanh kh{.

Nho hQC (1 laog, (1 qu~n Ii, b tinh ij, 16-n !en hQC a Hui. £>au dlu ong Phung cung ch9n b~n d~ng-tam, d~ng chi ml gO'i cho chau o tr9 de di hQc. Nhcr v~y ma mJy n?hn & Hue, Di~p et tr9 nb t hQc gia i>ao-Duy.. Anh. NO'i d6, Diip hQC doi Cua bQ £>ao tU'-ttrO'Llg xa-h~i nl~ khong vQng ngofi, phtraog-phap khaoCU'U cbinh xac, 16i hanh v?tn s~og sua mi khong rtram-rA. Chlng nhfrng h9C cua

Nguuln.-Phan-Chdll ua Npui~n-Ngu.i (Saigon, 195 8)

bQ Bio, mi\ bQC ca nhfrng c~i hay cua nh&ng nha c.icb-m~ng t&i lui giao thiep v&i hQ Bao . Nam 1945, Di~p hQc l&p Tri~t. Sau CUQC b~o hanh cua Nh l!t, n~n giaO-d\lC cua ta d~i ngay Cao-ban ChQn tiing m~ ~m thtra ngO-; va t~i Hue, cu9c tbi Tu tai dU'Q'c t~ chu-c ngay tren a~n tana m6'i. Di~p 11 m~t trong nhirng c~u « Td-Ui m6'i •, thi van blng mlnh blog tjing m~ de, va bai lu~ ve Triet dtrQ'C ban giam-khao- chu y.

Vl Blnh-Dinh vao gii'i'a th~og 7, Diep Jao dau vao ho~t-d9ng lie.a ket v6'i d~ng-chi, t~ chu-c quan chung. Chi mQt tgang - sau, bom nguyin-tu- n~ a Quaog!>ao, bu~ Nhttt dlu haog VO di~u-ki~o. Nh6m 4 CU3 Di~ CU'6'p lay cbinh quyeu a Blnh-E>inh. Nhl1ng vl the co, mi vai ngay sau phai lam mOt CUQC « h6 ttto-ng

thu,n nhU'~tlg » vo-i Vi~t -Minh. Difp rut bai hQC, nhin t~ng tut>i con nho, SO'

bQC Ve chfnh-tr! khong la bao, kinh

nghifm chlng c6, be dang hra thtta, 3t khong lam gl n~i. Nhan vi~c h6 tu-ang

thu$n nhl1gng, Viet-Minh thi hbih ke

...

(lieu bl> li sO'n. Di~p tU'O'ng kl t\fU kl, tlnh nguy~n ra Ha -NQi de I chiu huan luyen ll, bau rut rthfrng xao thuit cua C9ng-san ma tieu h6a l~i lam so- <ilc cua mlnh. Nh& c6 thien ttr, ma VU'Q't len cht.ing b;,-n va dU'Q'C Ho-Chi-Minh «cttttg• im .

Thau n~p dtrQ'C mQt cai hQC ve cb{nh. tri chic chinJ Viet lach c6 tai, them dtrQ'(: IC CU'tlg », nam sau Difp dt.rQ'C go-i ve Blnh-£)inh ma bo~t-d9ng. R~i binh Itta tt~i l@o tob qu~c. Diip du-ng trong ccii the latn hQ pb~n cua gu~ng may C9ngsan mi tam hon luon luon mtru vi~ 1Q'i ich cho din tQC. Vi viy m1 nhieu nba tr[ tht'.rc, bi COng-san bit nh6t va sip dem ta hanh qttyet vl cai tQi VU VO' ll

I( Vi~t giao », dtrQ'C Diep CU'U, tba bang cho, va giao cbo m~t vM trach nhi~m ,leu teu c(tu quac » d! tranh bua rlu cua d9c tai. Nhieu nha tai mtt, hi~n con se.ng a mien Nam da nha O'n Diw « CU'U tu- , ma kh6ng hay, ho~c hay m~ khong dam thu nb$n f~Dg mlnh mang O'D CUa mQt d&a con nft. Va ding vi v$y, ml bf mtt, Diip cung m$t it d~ng chi xay d\fng m~t t~ cb(rc, ngay trong n~ dja cua Vi~ Minh, la Lien khu V, m9t doan th! ch5ng CQng liy t!n JA Nh6m QuangThiiy.

flit Blnh-Dµili lA nai phit tfch cua phong trio Tay-San. Quang-Thuy la ttn cua ngU'O'i coc th11' cua hoang-de QuangTrung, em ki cua vua Canh-Tbinh w chien dlu den cugi ettng, kiit tvc thl t\f tu-, cha khong dl cho djch lam hen~ mlnh. Ch9a cai t~n Quaog-Thuy, nh6m nly d! cao cai oii khf tiit n6i tren. Va ~ng thai, cO.ng n6i r5 du-cmg l~i chMib

tri cua mlnh, dt.tcr.ug l6i « pho Le diit

Trinh » ma Nguyin.Hue da neu kbi keo

quln ra Bic. Nh6m ay vi CUQC khang

chien cua toin dan ch6ng Phap nht.r « vua L~ » m9t tr?{m n~m mt.rai nam trtr6-c, beri vl c6 cMnh nghia. Nh6m ay vi dang

C9ng-san, nlu.r chua Trinh, nt.tang theo vua Le m~ bu-c sach vua Le, nt.rang theo kbang Chien ma dijt ach dQC tai len dau

Ie.n c~ dln tQc. Viy cb9n ten QuangThuy, nh6m Sy chu trt.tang dt.rcrng loi • pbo khaog chien, chong C9ng-san ».

Trong miy oam t~ cht.i-c, the l'!C nh6m kba m"nh, hen thao ra cai ke hofeb dao cbanb, Ct.rap ch~nb quyen er Blnh-E>inh, ~i mer rQng anh ht.rang ra bet Lim khu V, lip mQt kbu giai ph6ng rieng, keo CO' Tay-San m~ ntu cli ~banh nghia khang chien vl dan tQC ,, ch~ng l~i cai m t.ru mo • khang chien vl

C9ng-san 11 Ca mt.tu b~i 1~, ke ho~cb bi

thu tieu tir trong trU'Jlg, m9t so lanh w bi b'it. Nhcr hQ c6 tinb th1n QuangThuy, ml bi C~ng,san tra khao kbong kbai. CQDg-san ta cbU'C rn9t phien toa d~c bift, dQng vien tat ca bao ch{ cua hQ dt vu cao mQt bQn « Vi~t gian • lanh tien pbong nhl cua Phap d~ pha b~i hang ngfi khang chien Vi ket an XU' tU' hQ. E>6 la v1,1 .bi l&n nhtrt trong chin nam khang Phip.

Bi 19, Diep to chu-c m 9 t CUQC « VlJ'Q't khu », dung m9t cbiec thuy~n, do dt.rcrng biln ma di tir Qui-Nhan, Nha-Trang, cung s~ dong .ngtro-i ti n3n C9ng san. SQ' khai ten thi~t, Vie t . Minh doi theo dt.rQ'C se ra J.inh c ho cong tic tbanh am sat, Di~p ben khai ten d~i hQ, khai vai nha cam quyen rt~ minh 1.\ Nguy~-Phan-

Chau. Bao-Dii . a E>a-L~t, dQC h~ so- ve nh6m Quang-Thuy, biet vai tro va kha naog cua Chau, cho vo-i len g~p. Chiu nb~a thay Bao E>e i khong nu-Oi chi Ian, khong gifr t~c phong cua m9t nha lanh d~o, kbong trau doi d~o du-c cua m~t ngu-cri lain ttrQ',ng tru-ng cho cac ltrc .

lu-Q"ng qu6c gia, khong tich sue tai ha d~ chQi ~i Ho -Chi- Minh, Chau biet chic Bao-E>~i se thua ngay r:, van ca dau, nen khong chju pho, tim lCYi kheo ma lui ve hang ngu cua dan chung Vao Saigon, lam giao-su- ttr-th\lC ve Viit-van, viet bai trong ohfrng tip chi St.r pb"m W ket than v6-j hQC tro, hQC tt'O ciia trwng minh bay ciia tn.rong khac, bau tlm nhfrng mlm non ch&m nb.

Cuoi 1'1m 195~, nhan Ho.Hu-u-Tt.rcmg b Pbap vu-a ve, Chau tlm t&i tbl\Cm. mm 1945, luc Tt.rang ghe nha Bao-Duy-Anh va Di~p b trQ d6, Di~p da gJp m~t Tu-o-ng roi, nht.rng cht.ra co dip n6i n~g gl. Khi Tt.rcrng ra di, h9 £>ao khoag ng6-t n6i chuy~n ve T u-CYog cho dam tre a trong nha. Vi viy ma CbAu sin c6 thifn cam. Bay gio- lui tcri m~y lao, Chau tlm thay dt.rgc ngu-o-i dang cho mlnh n~i chi, con Tt.rcrng tlm tbay nai Chau m9t thanh nien daog cho mlnh rly dltng dl din d'it th~ he dang len. Tt.rcrng ben nh$n Chau lam con nuo i , va tir ay, tuan tt! dem kinb nghi~m va suy tU' cua mloh ma <4y 1~.

.

V~o aim 1953 , battg b~c trong blu kbong khi chinh tri a Yi~t-Nam, cai tin don r !ing quan d Qi Phap va Vi~t-Minb se dieu dlnh v6-i nbau tren l~p tnrcr a g chia doi d{t nu-6-c, ma ranb gi6-i la Vi-tuyen 13. SQ' e nht.t the, thl dang chi cua minb

trong nh6m Quang-Thuy b Lien khu V

se mSc k~t P1iii trong gong cum C9ng san

Chiu ben MU'Q'n djp c6 CUQC banh quao

Atlante n.a de ngbi l~p m9t t-1!u-t.oan

linb vai t.ro tien d~o, xung phong di tnr&c, d~p chong gai, g& d~n mln g~i ; ml chi doi mQt dieu ki~n la co quyen

dam bao cho ohfrng pb~n ti'r qu{)c gia

chin chaoh khoi bi tra hoi bit b& gl cl.

Cac do-n vi khac d1rcvng ngan thong gai vA d~n min gai, vui long nhtrQ'ng vai tro

cho tin ttrc, tiep t~.: nen khong :xap tr~ Ian nao. MQt s~ rat it, chet vi tai lliO, con bao nhieu tbay tro- ve S~igoo yea ~n; vi lam tron SU mfng 11 giai ph6ng cho nh6m Quang-Tbi1y, ti~ doan giai tan.

N~m 1954, d~t nu-6-c chia doi. Thl{C d!in Phap thi hanh mu-u siu, mQt mit dtra Ngo-£>1uh-Di~m len chanh quyen, mQt m~t xui ttr6-ng Nguyin- Van-Hinh lam lo~n, ham he dao chan~. Chiu nim lay CO' h9i, den de nghj v6-i Di,m-Nhu chuan bi sio mgt chu6i chien khu o Mien Trung. Hi Hinh dao chanh o Saigon, thl Di~m-Nhu thoat ra Truog, nbjp v~o chien khu ay ma phan cong. D\lng y cua Chau khong phai la pho hQ l-igoDlnh. ma chi dt'tp.g chieu bai cua Di~m l'1e c6 phip 1i v~ phtraog ti~n. v~ tnQt khi Difm-Nhu a trong tay Chau~ Chau Se dung chjeu bai ay ma hoan tf t CUQC tranh d~u chcSng thl{c dan Ph!p. MQt scS Si quan ngay nay len hAng ttr6'ng ta, fl "t SO CODg Ch\J'C ._ao Cap, da I dong loaa trong ke h~ch nay, va co le nho- kl ho~ch nay ma gia th~ng mau 1~.

NguyP.n Phan.Chau, ll6-flu-11-T.11irng

!rang hu'oi 11it>'11g lh1in1 cu9c h·i'e11 /c,111

snch, boo & lrui.tng T1 ling hpr ~'guy~n ..

-Binh-Cl1ieu 1 ,\l[j TJ10 1954..

tien d:,to nly cho Chttu. Chau dirog ra

1$p m9t tJ!u dean, :ngoai loi tnlJ'C'i ngtroi biet SU' d1µ1g suog, con bao nhieu l~ hQC tro dU'O'ng c3p sacb va thanh nien vira

thoi hQC ma CbU'a tlrn <1U'Q'C SO" lam, ca thay cblog ai dtrQ'C luy~n t~p Ve qwin Sl,f mQt J.1gay nao ca. Tuy v@y, song tiiu do~n

tien d~o nay dU'Q'C S\l' ung hQ cua dAn cbung, h9 llnh flguy~a go- chong, go- n11Jl,

Nhtrng Hi~h bo CUQC. Nguy CO' trtr6'c m~t Ctta Di~m-Nhu Ji.hong can. Di~mNbu htt ~Q' Hinh, tra 1:[li , sg ·chau, ben g1ai tao cac chieo khu lY Trung, thang cbu-c cbo cac si quao, thiu llq.p may ngan can b(; cua Chiu vao h9 miy chanh quyent mvc dich la pbAt co dU'O'i cban Chau, ching cho Chau m~t quyen hin d1a vi n?lo ca. Tay tr~ng hoin ~i tay tr!ing. Nbtrng uy tin cua Chiu d~i v6-i cAn b9 cu cua nh6m Quang- Thuy ti(ng len. Ch3u l~:i rut kinh-nghiem, thiy vl can bQ khong dong va chLra gioit quan cbuog 5au chin oam gilc gia, con mft

moi, thoi CO' chtra th~n ti~n, thl khong

the nao lam cai ch.\nb tri thU' tboi dtrQ'C.

Ma l~i can c6 m~t ke ho~ch iau d~i. Ben thanh lip mQt dang cbinh tri rQng rai, lay ten la Dang Nhan -Dan Vi~t-Nam

dung vao ngay 9-3-1955, mtroi n~m sau khi chu quyen th\l'C dao bi l~t. Dang

Nhan-Dan Vift-Nam dung tren l~p

trtrang tQOg rai Cua dan tQC, kboog th~

vl hu-6-ng nhim xa x:tm ma cbia re n~i bQ.

Song, l~ng vao trong, nhil'og chien-si c6 di nhln xa l~i t~ chu-c nhau 1~ tb~nh ra

mQt h~ch ttm, 1iy tin la Vi~t,Nam

Nhan Xa C~ch-M~ng· Dang. Con vong

ngoai, d~ thoi dQng dong dao quan

chung, con co Phong Trao Thong Nhut

Dan Tvc Vift,Nam, sau nay bien th~, d~i ten la Vift-Nam Th6ng Nhvt Dong

Minh Hp;.

Su~t bay nam, tu- 1955 den 1962, cong trlnh cbaoh y~u cua Chau li ma r~ng tocbu-c, trtr&c tac tii-liiu d! huan-luy~n cln b9. Thinh tboang, co viet bai ten b~o Cong khai. Nam 1957, bi bat r~i dtra\

Cdm Je

di an tri mQt tln . Khi ra, pbai thoa thu~n bo ten Nguy~a-Phan.Chau v~ d~i ten l~i la Le-Thanh Cuoi aam 1959. bi bit va bj an tri m9t Ian nu-a. mm 1962, bi blt lao chot, c6 le•bj thtl tieu vao thang 4· Nhtrng ngtroi cbu d(>og cua V\l thu tieu nay l~i qua quy~t rtng Chau chtra chet, va hin da g i ao Chiu cho met Si quan cao cap ciia m9t ntr6'c ngoai (?)

Ch?U khong ctr&i VQ', song cung v6'i m9t b~n gii sinb du-qc b6n con : ba trai, mQt gai.

Chau c6 mQt loi hruih van sang sua, hru lo.it, dung chfr rat it ma n6i dtrgc nhieu y. Tanh tlnh mem mong, giao tbiip voi ke 16'.o thl dt.rQ'C yeu, giao thi~p v&i trang hra hay nho han mlnh thl dtrQ1C ph\1C, Nhln thay X3 hieu fQDg, mtru ma nbieu, thu doin kheo. Ngu-ai quyet do.in va dam hi-sinh. E>e l~i rat nhieu cam tlnh trong gi6-i tbanh-nifn. NGU~N-NGU..

TU'ON9 - LAI "' , ..

VAN-HOA VIET- NAM

IN LAN THV 3 T~I SAi, GON ( 1965)

• Phai dlu ph6ng but cubng dlm ·ma cbai !

TuO'ng-lai Vln-H6a Vift-Nam,

M,, phen ca ti~ng dai hai, B& nghe nu6c ch(ly n6i lai non cao, • Sai-do cuol thang Thanh-Minh

Nam At~Tj -

VU-HOANG-CHtfO'NG

BANQUE NATIONALE POUR LE COMMERCE ET L' INDUSTRIE

S. A. au capital de : 120.000.000 F. F.

Siege social : 16, Bd des Italiens-Paris 6~

SAIGON PHNOM-PENH

36., Rue Ton-That-}¾m

Telephone : 21 .902 - 3 Ugnes 195, t>~i-1~ Nguy~n-Hui (Immeuble TAX)

T Qephone : 251 .797 - B.P. NO E-5

Moha ithei Preah Bat Norodom

(ex Doudart de L~ee)

Telephones: 385 et 48

B. P. 125l

SUCCURSALE DE HONGKONG .

Central Building Queen.,s Road Central Tel. 35.601

P. 0. Box N° 763

La B.N . C.I. et ses filiales possedent plus de 1.350 sieges e.n France .......:...dans les territoires d'Outre-Mer et a l'Etranger, notamment en A.O.F.A F . F. Antilles., Colombie, Uruguay, Sarre - Francfort-sur.le Main (Bureau de Repr~sentation), en Afrique du Nord, Irak, Liban : (B. N. C. I. , A») ; i Madagascar et A la Reunion., Djibouti, a Addis-Abeba-Bureau de Representation (BANQUE NATIONALE POUR LE COMMERCE ET L'lNDUSTRIE - OCEAN INDIBN) ; a Londres, Lagos, Apapa, Kanne, Ebute Matta Batta (British and Fr~nch Bank) ; ¼ Bile (Banque pour le Commerce Inter.. national) ; ?l Mexico (Banco del Atlantico) ; A Panama (Panama Trust Co. Inc).

, '-:t , '

Boris Pilnlak sinh n1'm 1894 gnn Mtc-T tr•Khoa, n~I ...ie-ng-veo khoeng 1920, roi mat trch kh6ng •i biet ro vio n5m nAo , Cung Dhlf cac nh~ v5n Nga s0 kh~c, non nh&n cue chi do Staline. Pilniek bi nhl elm qu~en khi!n trach v! dt10-ng 16i sang tac r(}i bit tlam, r~j ... kh6ng con ai biet ~ng c6 dllQ'C mOt n&m m! hay khbng vi t6ng tfch CUI b• vq, hai ng11ui con, m¢t trei mOt gei , cung bf met nhtr vOv, Mii din thang 54 1964, b,o cht Nga mcS-1 lol dam nhac den tan tuol Pilniek vi ding tac pham cua 6ng . Roi I, Ehrenbourg th, thlm a Paris rlng Pllnlok bi ban chet l:, Slberle. Ouno hay sai?

Thi~n truyfn dltai day I• c6t n61 vi nai ? ve nhfn ? vi mr&c NhOt ? vi mOt c,p vq ching vif n sT 1 ve cai d~c di~m cue mot khung cenh ? ve cho doc dao CUI mot tam . hon ? T6c gia kh6ng IO liAu. Cau chuyen lien tt} hr, dinh doc• trong mOt khOng khf phang phat thu- thi vj trlm buon. •

NAI LU ONG

TRANG-THI~N djch

tt Anh tr~ng toa SU'O'ng moo m~t dKt ,, Cl trlog tron, dem dai ,, I( trang ttong gi6 mat la bin d~ng h~nh I : nhirng ttl' ngfr d6, toi da bat thin Cb~p dtt9'C cua ngttooi Nh$t. v~ dtm N~i h.rong tran og~p anh tr~og.

Trll'&c day m~t ogbln ba trltn t'l~m, thlnh pho N~i 1trang la tbu d8 cua Nhit Ban. Ttr nhirng thi ky qua Vang !ty, ngay nay chi con hru l~i cij ticb m,ich cua la cay tung va aah sang m~t trooi , cai anh saug nhlJ' t\r n6 gin lien v&i lil tung.

N~i 11.tO'ng ch!c chin la thanh ph6 de nbat cua thai d~i chuag ta khong g~m c6 nh~ ctra, ma l~i g~m m9t trong stS nhfrng boa vi!n d~ min nhit, vi khong phai chi ch{ra c6 ngU'O'i, c6 cac vi t han cung cac ky niem, ma l~i con co ca obirng con nai, rat nhi~u, nhii'ttg con nai ma hlnb nbLr ngU'oi ta c6 xay cat ca nh&ng ngoi tten tha, nam lln ttong dam tung l~ng le dang tlm mlnh dtr6'i anh . m,t trooi.

Trai qua cac thi ky, khu rirng noi lo nai t\f do sinh ~ng trac ~n vlo thanh pho. Giir-i Iii tung m9c lSn de ng8i dln, vl mQt pho ttrQ'ng D~ Phit (Dai Boutsou) kh~og 1a, an t9a tr~n m9t doa boa sen chu vi sau IDU'C7i chin thtrCYC m9c, cao nam mtrai ba thU'6'c, mim m~t D\I CU'oi mia mai chit chu-a cai bi ln cua nhfrng thai phoog ki~ xa Xtra. Trong thanh ph6 nay khong con c6 mQt ai ngoli clc nhl SU' va khach hanh htrO'ng. NgU'ai ta den clay b~ng m9t dQC dtrang hlm dai lien tiip, va xung quanb chI toan nbfrng nui, clic SU'O'D nui gan nMt c6 cay co phu xanh, con cac dinh niti thl l~nh leo va tra avi. Canh tinh mich cua tbanh ph6, cua tung, cua than th~h, cbI khua:y d9ng do btrac chin loai nai vi titng chu6ng chua ma thoi • •

Trong thanh pb6 (y, hen c~nh hoa vien, dU11g ben ba ha, c6 mQt ng-0i khach ~n: Nfi lU'ang lfr quan, mc)t ng8i kh.ich s~a danh cbo ngU'o-i My, nhfrng ngtro-i Mg vin di clp toe voog quanh the gi6'i, d~ c6 tbl trong thly m9i ky quan cua th{ gio-i trong sau thaog •

Khacb SiQ dU"Q'C thanb lip theo cai quan niem ye sa.og trQOg Cua ngttai

Anh M9 : nhfrng cli chieng oai bt1, nhfrng anh ~i ~01 Je, nbfrng bira di!m tam, bfra in trtra• ~n t6i hft SU'C chu tat, giU"O-Dg r!t ffl\l'C ~m, nhirng bon 11m tii,D 1Qi tQt bt}'C, nbfrng phong khacb VO cung tboai mai, nhihlg pbong d9c sjch c6 biy du cdc thti' sach bao tren toAn clu, kl cl bao Tia S~ng (Izvestia) vi Krasnaia Nov (?). M~c du trong sach du ijc~ elm nang co chi din la ( «tit gia 7 yin tU'O'i trlr lea mOi ngay ngu-ai ta ~c6 tbl th~ dU'Q'C m~t phong » (16i Mj), nhu-og kh6ng the nao kiim duvc mQt c~n pbong trong khach ~n iy dtt6'i gia as nge.

Toi dm N4i htO'Jlg chinh la dl tlm s:; tinb micb cua thhlh ph6 nay.

Tt,i 1$i den Nti hrang lir quao chinh vl mu6n s6ng chung cai kh&ig khi cua nhimg ngu-cri du-khach-cb6'p-nhoang DQ. T6i den kh6ng c6 thang ngan, khoog o6 b{Ul be gi ca, cot thuo-ag thu-c it nhieu canh c6 qu~nh va tinh mich cua cai th~nh pb6 duy nhat nay, DO'i ma SI/ c6 mit cua con ngll0'1 th$t li it c)n tbiet.

Tai cung den v&i Olga Serg~ievna, la nguai toi c6 th~ ~ng ben qnh ma khoi cln phaj n6i n~ng chuyfn tro gl.

Tnr6'c cira ~., cbung toi nhln ra canh h~ ; pbia sau ha, m9t hoa vien, v6i nhirng hU'O'U nai nhfrng den dai cua no, c~ dai din t*n nui. D6i khi, cbung toi nghe ti~og chuong Chua va cbung toi nghl ring Uri t\lC ngir co Jy : ving, « gi6 v6-i ttaog la b~Ilt d~ng hanh », vl vao cli dim thing nant nay dang c6 m9t ng9n ri6 ~nh leo vl d iu hiu.

Sau bira an t~i toi a lti kblch sin. Tii pbon1 kh!cb, nh&ng agU'o-i Hoa ICy 1'.jng le dang ng~i. :Dan ba u6ng ca-phe, din ang hut thu&. Nhfrng tiing CU'O'i vc, vinh VQDg Iii tit phia lltgoai • ba 11 ., a do cac ngll'ai Anh dang uong uyt-ky. Phong d9C sicb yen l~Dg, Toi vui mvna l t&i vira tun tbay tO' Krasnara

.

Nov. Ngoai chung toi ra, chi con c6 bai ngt1ai nii'a trong phong. Toi tha.m nghi r1ng ngtrCYi dan ong la cUn Th1,1y E>itn con ngtrCYi dan ba b Phap. Toi dang l~t xem tcr Krasnaia Nov thl trong th~y ngtrCYi -Th\lY E>i1n nQ cam ta lz11estia.

Toi hoi : •

- Thu-a ong c6 n6i dt1Q'C tilng Nga ?

- Vang, n6i dttQ'C chut ft, ngtro'i ~y dap.

•

MtrCYi phut sau, cbang toi Dg~c nhien biet r~g ca hai cbung toi deu la v~n si. Ong ta trao cho toi tam daoh thiep : P. G . !>6 la m~t nha v,a Do Thai c6 quoc tich Hoa Ky. Ong ta da rai ntr&c Nga ra di tir ba mtrO'i nam nay, vl ooi ti~ng Nga mQt each kh6 kh~n. Ngtrai vq cfing goc Do Thai, ra do-i b HoaKy, vi ohirng ti~og Nga l~c v~ trong tri nang nhtr la tir mQt mQt gi~c mer xtra ti~D kiep. MQt gicr sau, Chung toi cung nhau di diO troog ca.i « gi6 von la bin (tong hanh cua trang » ay.

Trang tri oh& cua toi, ky ni~m ba ngly song et N~i ltrang se gin lien V<Yi hlnb anh doi V(l Ch~ng iy, hai nhao V~t d~p de ma toi via luon luon qui men • va tOi khong the nao nh& din ma khoog cam thay mQt n 6i buon diu dang. £lietJ quan trQng d6i v&i toi, khong phai & ch6 ca hai nguoi deu la nha van, er ch6 ong c6 ve Th\lY E>iln va ba c6 ve la ngtr<Yi Phap, nhtrng ma a nai nb&ng d11c tinh nhln ban cua hQ.

Hom ~Y, tring tron da lam cho dem them dai, tro.og luc « trang v&i gi6 cung nhau d~ttg hanh ». Chung toi di trong hoa vien, dc;,c theo 11hu-ng Joi oho h~p ma toi chtra titng btr&c d~o, va nhieu lln 8ng M. G. danh diem d~ chi cho toi tbay mc}t cai gl trong nh&ng ltim ~ay. Nhtrng l!n 'n.ao que diem cung tit ngay trong long bln tay ong ta, l6e len mQt chut anb sang ng'in ngui tren m6' toe hoa ram cua ong. Ong dua ve nhfrng fan that b;.ii ay, v.a ve v i~c khoag th~ khim pha dt.rc;YC cai bi m~t ma ong biet dang }n nip trong cac lum cay. Chuog toi trao dai v6'j nnau nhfrng mlu chuy~n khong dau, bing tirng cau ngio xuyeo thuog Slf im l~ag giong nhtr kieu mOi kim theu xuyen thung m~t l\1a me1n i va cung g i<'Sng nhtr kieu net theu dan dan hi~n 1en m~t h,.ta, tlnh than giira ch(mg toi dan dan tbanh hlnh. V~ng, ong M.G. t6c da hoa ram, ket ve phia sau ; vlog, ong ta c6 doi mit am dfm, m~t moi, buon ba, va m9t ca.i nhln blnh tinb. Con ba G. , thl ba con tre, ba c 6 m& toe den day, theo . t&i thl con ngtroi biit danh th&c d~y nhfr.og tieng Nga ngu me troog ky trc, ngu-o-i iy r~t d~p va bi mit. Sau d6, chung toi trO' v~ ng~ dtr&i bien, trong cai bong xanb cua anh trwg, troog gi6 nui, trong cai thanh ph6 xa 1~ dcSi v&i b5o chung toi~ v~ each xa h~ng npa d~m XU' SO' que ht.ro-ng, DO'i ngtrai ta n6i thtr ngoo ngfr Cua hai ngltcrj trong chuog toi, ngoi nhtr the mai cho dea cli gia khuya khoat nb~t ma t\lC li Hoa l{y bat phai di nghi.

HQ da cung nhau di khip hoan ciu. H9 da di qua Kapst.odt, Uc Chiu vi Nani BSc Mf. L1n n~y, sau khl o Iii Mi-tSy.co- m9t n~, h9 rai bo Mg ch!lu. 11am 1924 dto mQt vong nam thang quanb de tren dao Thji Blnb Dtrcmg tren t~u blng. B~ gia, din Nh$t Ban ; sang thu hQ se qua Tau, t6i mua xuhl thl di An £>9, r~i mua thu sang nlm den Palestine, thang gi@ng 1928 dln Nga, Mt,c-ttt-khoa. M.G n6i vai toi rlng mO.i iln kit giao voi ai trong m9t khach stn ong ta c6 th6i quen cho bilt ngay v~ qu~c ticb minh, b<ri vl rit thtrcrng khi tt6ng ve ngtrai vl each sinh ~ng, cich ln m~c cua ong, ngtro-i ta kh6ng doan ra ong la ngiroi XU' nao, r~i sau d6 lim lLtC ngtrai ta gia vl:t kbon~ nhijn ra ~ng•

Ong bao v6-i toi r~ V(! cb~ng ong di mQt mlnh, khOllg rcti bo mQt ai mA cOng kbong c6 m~t ai cha dQ'.i hQ, b!t ctr a dSu, rlng hQ khong c6 thtr tll' v&i ai, nP.i tru- thtr tit giira 8ng v?l toa bao cua Bng ; r1ng ca hai ngtrai hQ 110~ toin t\2' do mue>n rong cho-i din hie nao tuy y. Ba G. S\rC nh& l~i mty tieng Nga. vira tJgim trang VU'a nh~c Iii nbfrng dem trai qua b~n Phi Ch~u vi nhO-ng • dem Mn 'Oc Chau, nhfrng dim tren m~t b~. Ci N~i hrang, dln nira dem tieng cbuon1 chila l~ danh tan clnh im ving.

Toi den N~ ltrang d! s~og ba ng~y la tich. Con h9 thl h9 vin ln ti.ch tU' bao nhi@u n~m trU'oog... Sang ra, du-6'.i nhirag cSy th6ng tim mlnh dtt6'i nhg, chuog toi l~i g~p nbau than mit, An can m9t each cam d~g.

Ve khicb s~n, chung t6i nhich ban Iii gan nhau, v~ b6ng nhien t&i c6 m~t nattcri cha, thvc s11 mQt ngtro-i cha silo s6c din toi, ch~m s6c din mi&.1 cua t6i.

Trong bira dilm tlm de bi Y(l cbung t6i c6 dua nghich mot chut vl, in xong, cac ba Hen ch~y ra met clra hang nho bin d~ thu d>ng nghf bin ~nh khAch ~n d~ mua da chai vl nhirng cbitc io dai u kllu Nhit ,. Trong khi cha dQi, Clan 6ng chung toi ng~i trong nhirng cl1ilc gbe tnr&c sin thttQ"ng nhln ra mJt ho, chung tai hut xl-ga, yen tinh, tt'O.og S\t' tboai m.ii I kilu MY 1>.

Luc tra ve, Olga Sergu~ievna then thung n6i nho v6'i toi rwg bl G. mugn mua ca mQt tiirn hang di bieu nang. Chung toi thiJ ng~i yln tinh kieu Mr giira kh6i xl gl, chung t8i tiep t\JC m~t ciu chuy~D kha xa c4c vln de M9,. bo-i gl M.G. dang hoi toi ve tinh tr~ng cua ngtrO'l Do thai c, Nga. T6i tra lo-i v~ cli dao tQc bi blt bUQC phai phan tao nbtr tro r!ic khJp hoan cau (y mQt each hoan to~ thuih thttc nhtrng rtt thin tr9ng, baj vl t6i dl y ngay r~g d6i v&i 6ng M,G. vjn mfnh cua ngU'l:ti Do th.ii, dJc bi~t la a Nga, quan tr9ng han chlnh vJn m~ob cua Ong. Niu VO cSy phong VU't vlo lira bi xoin lfJ,i rlJi kbi lu-a tit Hen bung ra c6 the gQ'i din hlnh anb Cua khi 1\l'C fflQt COD DgU'ai, thl cii ngtrai ngoi ben C~nh t8i sang ham iy khl 1,VC khong khac gl vo phong. Con ngu-l:ti t6c b~c hoa rim, net m~t mft moi, g~c dan Do tllai ma cove nhtr ngttoi Th\1Y di!o, c6 tam long lh\lY diln, ttm

long 1?en nh~y nhU' VO phong, loi n6i Cua ng110-i iy nhtr vuot ve tam tl'i toi'" Tai cam tb(y sung st.r&ng, ahU' du-a con ben c~h ngttO'i· ch:i, nht.rng toi ti, cam thiy vii'ng m~ h<Yo cha, nhtr tht.ro-ng khi mqt du-a con vin thiy the. Dan tQC tan d'tac khip ~t dia cau, nhU' th~ tro rlc iy, cai dan tQC cung chia xe nhii'ng dau k.bt> cua chu nghia xa h¢:i dang xay dl}'ng ~i xu- SO' Lien Bang C9ng Hoa cua toi ~y ; con tlgU'O'i c6 bQ t6C b~c boa ram cua nha ni~D trilt ly, nhl van Va nha tien tri CUa dln tQC tan mac {y, ngt.rO'i cha khong pban xet mi mu~n biet, chi mu~n biet th6i, dl dlfQ'C yen tinh 1 dt dt.rQ'C an long ve dan t~e mlnh (y, con ngt.ro-i di Iang thang khip hoan clu, tit k.hlich s~n n~y t&i kbAch s~n kia, khong c6 mQt ke than quyen, v~ n6i dt Ca cac thu- ti~ng tren the gi&i ,y, con ttgtto-i biit r~g tU' mQi St_1' Vi~c deu c6 th~ rtlt ra nh&ng bai hQc, kl ca tit cai dang tO'm cua cac CUQC tan sat Dothai t~i ntt&c Nga.

Cac bl vc, chung toi tU' tieag Nga cbuyen qua tiing Phap va dang 1a6i v6'i nbau . v~ nbirng chuyen ml bQ khoai : quang clnh cac du-crng sa, de bien c~, cac tin v~t, et Nil't.t-tr&c, Luan don, Ba-1~., M~c-ttr-Khoa, Mi , tay-ca, E>on1-kinh•••

Chung toi di trong boa vien, tilo. ve phia nhirng d~n tha, nhirng dln nai, V1 trong canb tinb m.icb CUa 10 c1y tung tim mlnh dU'&-i anh nhlg t8i dttQ'C biet rllJg de .ngoi den ~t tren nhfrng ng9n nui ay lA da dU'Q'C d\rng len tir nam tram ~m nay.

Toi da ghi nh~ cli tinh minh cua boa Vien vacua tll'Q'Dg i>~i Ph.$t.Bay gio-, toi mi n6i d~n cai khac: ong M.G. dtra toi vao nhii'ng ch6 rim ~p ml ngt.rO'i ta kh8ng vio dfu. Ong khong he bao trt.r&c g1 toi ca. Ong n6i :

- Kia. Anh nhln Ium cay kia. C6 tha:y gl kh~ng ?

- Khong, toi dap.

- Nhln ky di.

Toi nhln <:ham chu, nht.rng khong uong tMy gl ca. K1ii a:y ong ben chi cho toi dl y rhg m9t canh cly trong b1,1i khong phai t\1' nhi@n. £>6 la do m9t con nhe-n lam ta; sau khi giang ta xong, t16 dlp be11 ngoii mQt l&p vo c!y. Ong lly que gip mQt con ilh~n; con nh~n ch*y di. Ong M.G. cu~n n6 vao ngay cb,nb dm ltr&i tO' cua n6, ~i chung toi mang con ohfn iy bo len lt.r&i cua m9t con nheti kh~c. 0.ng M.G. bao :

- Cha xem. Con nh~n nay khoe h<Yn, n6 se dul)i con chu ~m 1ll'6'i di. Tra&c hit bai con d~nh nhau, roi con chu se bi du?>i di • .

Trtr6'c khi P.P ong G. t6i eta biet ong 11 nha v~. Nguo-i ta c6 thl dit 6ng ngang h~g v6'i cac nha van Do thai nhtr Peretz, Sholom Aleikhem va Bialik. Vira khom xu~ng con nhin, M.G. vira th~n thung o6i v6i toi:

- Ngoai cac cu~n truy~n va cac v& kich, tir hai mu-ai nam nay tai soia ~t cu8n sach V~ loai nbfn, Ve each S~Dg cua n6, tri khan cua n6, cac d~c dilm

cua n6. Toi biit tren m9t nghin gi6ng nh~. Bit CU' a dau, h~ CU' vira t&i no-i, a dfty cOog nhU' ti Oc chiu bay b Argentine, toi lien di tlm nbfn, tai quan Sat chuna, toi ghi chtp "ciJQC s~ng than mJt bing ngay cua Chung 116.

M.G. c6 gia!lg qua cho t6i nghe v~ loai nh~n ohfrng dieu tna toi kh6ng thl thu~t l9i day dtrgc, bbi vl t8l kh6ng hl c6 chut kien tht'l-c gl ve cac gi5ng nh~n, v~ CaC s!ch nghien CU'U chuy~n nh~n, hay Ve clc tbuy~t C03 nhfrng nb~ bac hQC nghi~n c:u-u vl chung. Trong ha ng.\y s5ng t,i Ntli Ii.rang, ba'.t cu- a ch6 nao, toi cuog v6-i 6og M.G. di v~o the gi6'i loai nh~, sang, trtra, chieu. Va trong cai thlnh ph6 en k9 each diy m9t ngbln ba tr'lhn nam tirog ia thu d6 ntt6'c Nh;t vA ngay nay dang y~n ngbi giira canh tjch mich cua Ia tung ~y, cai th~tth pho co h,i kiin true duy nhtt, s:ig~y nay tl}' ph6 thac cho lo~i htrO'i :nai linh thieng, trong cai th~nh pl1tS ay toi troog thay m~t hien tuQ'ng con b.i m5t ho-n pho ttrQ'ng E>~i Phit kh~ng le> kia nhieu, y toi mu~n n6i den CUQC s<>ng bi m~t CUa C3C gi~Dg nb~n,. mQt cuec s6ng b{ m~t, b~O t~ va bi d~t. trong d6 coo cai xai ngay con d11c sau m6i lln giao hc;rp. trong d.6 con m~nh hiep COG yeu - ngo~i tri.r khi IDU'U m~O- thing dtrQ'C SU'C tn~nh ngU xulin,trong d6 khong he CO SIJ' blnh d;ng nlo, trong d6 CU'O'Dg quyen de c6.ng !y, trong d6 chi co mQt loi gili quyft cho t't cl, l~ cai cb~t.

Nho- doi ban tay kh~o leo cua M.G., ttong nhfrng kbu rirng rim cua Nii ltrO'ng, t.ren vach ttro-tlg khac}1 Sitt, t.:roag ohu-ng khoong te>i la mo- CUa cic ngoi d~n, btt Ctr la SC>'m mai, la xl trU'a., hay cbieu toj, t&i dtrQ"C ti~p XUC v&i cai bi mit ~y CUa CUQC s~ng, CUQC song gi i:i'a canh CO dan khung khi~p, gi&a caah CU'C>'p boc va tan sat lin nhau, tr~i hla v&i l~i sinh s6ng cua loai kien; loai ong va cua loai ngtro-i. Vao lac mQt gio-, chung toi Mn traa, SlU do M.G. va t8i mOi ngU'O'i ttb v~ phong d~ vilt. Cac ba V<;J C~tn C\Ji vao caog vi~c ciia cac ba. Ben n~m giO' chieu, chuog toi J~ gip nhao dl u6ng tr.a, r~i l~i di d~o dtr6'i b6ng cay tung Ian nib. Chieu toi, n1~t traog I~ hi~n den gifra tro-i v6i b~n c~ tri, la gi6. Roi thl den thang sau, m& 1neo dong khip nai. nh.tr via xay ra <:t Nh~t. MQt hom, m$y trum khip Nii ltrong, nhu- the la N3i lU'O'ag. thAnh pho linh thiing, cung v&i tat ca ch6ng · t6i vl nhii ng tQi 16i cua chung toi, deu bi chon vui vlo bau troi.

Ba ogay s6ng b N~i lU'O'Dg, trong canh tinh mich cua lu dy tung dm dtr&i anh nlng, .1a troi qua nhtr thi. ba ngly va ky ni~m vln gin lien trong tr1 toi v6i ,cu9c do-i bi la c(ia loai nhin, cu9c do-i tan b~o obu· laog s6i.

Luc nha nhem toi, trtrac bil'a an chieu, M G. c6 th6i quen d9c qua cac scich v~ bao. Toi ngtm ngb.ia ong. Ong ng~i dU'6'i ccii chao den mau xanh, bai long b~ tay nruig lay c.ii dau ngbi@ng :xu5ng. Khuon m~t oog bat d9ng sugt m~y mtrai phut, khong m9t nhay n1it - d6i rnilt rKt m~t moi. B~ G , tt.toi tre, d~p de, t6c den nl1inb, cho ta cai hlnb aoll m~t ngU"O'i dan bl dtrQ'C giao d1,1c theO le>i M9, t\l' do va d(rng din. Toi la m9t ngtraj dAn ong, va khong sao traoh kboi m6i Ian

trong th~y m9t ngttai dan ba, tai nha.n xet v6'i tU' each mQt ngtrai d~n ~ng. Nguo-i thieu phtj di chu du thl gi&l v6-i ch~ng ay, ngu'O'i 1y la mQt natroi dm ba tre c6 ca cu~ dai trt.f'O'C mlt. Mgt bu~i chi~u, trong khl ca bon chuog toi cung di «em nhen trb v~, Wi da du-a tay dit bl G. bU'O'C qua m9t cay cau oho. Toi khong may may c6 y xuc ph~ dun ky ni~m ba G. Ngay hie ba btr6-c cbhl len clu,. bOng nbien toi btrng thay trQn v~n cli cao d cua ngtrai dan ha tiy... Toi b1et r~ng ba co lam thO'. Chi~u h~m {y, toi yeu cau bl dQC thO' cho nghe ngay nguyen van bing tifng Do thai. E>6 la nhirng cau thO' c6 mQt ca.i d~p cua dem t6i, va nhu- 11 c6 t1m ru:ih ~ng. Ba G. c6 m9t bai cave mai t6c day, den nhtt dau h!c, tren do anh . trang soi nhirog net zanh ngai. Tat ca m9i chie.u, vao luc ch~ng v~, trong pliong dQC sich, t6i den ngirn nghla n~t mJt cua chong ba, con ngu-0':i dang di lang thang khip mJt dia cau ~y. Toi thay ng~i hoi 8ng ta t~i sao khong tiu lay mQt ngoi nha, t~i .aao ma l~i tii du licb nhU' nhfrng ogU'O'i My, tii sao ong viet m9t CUC)n sach ve loai nh~n tm kh6ng c6 y dµib xiut ban. Toi dv tinh ring chling toi l~i se g~p nhau t~i M~c-tU'-kboa vao thang gieng n~m 1928 Ve m~t ong ghi ro m¢t net m~t moi ma nguyen nbifl thUQC Ve S(! ctS ging SUy tU' hO'n la Ve m9t suy nhttQ'C thl Chat

Con ve bl G, toi se khong bao gio quen dtrQ'C cac cau thO', trong d6 b6ng dang mai t6c ba c6 16e sang anh traug, a.htr la tren m~t bl v~y.

C Trang tron, dem da.i I ; « anh trang toa StrO'ng mo m, t dat •. Ong ba G. din dtra cluing toi too t~ Tay kinh 1 va chung toi cbia tay nbau titi thAnh pho nay••

Chung toi xuong kboi nhfrng ngQn noi cua N~ lu<Yng. di ve phia thung lilng Tay kinh,do thi cua nhfi-ng tbhlh trl, nhu-ng cung ditn de VU'O'ng, nbil-ng tjnh xa, nh&ng bao taogt nhu-ng d~n tha, thanh pho cua Thien hoing dtr6'i thoi phong kiln, cua nhirng tba.i ap va cua dong h9 i>Crc xuyen. Tay kinh da tiep don chung toi du-6'i nhirng tr~ mu-a 16-n quen thu9c ctia Nh~t ban, nhfrng tr~a mtra da lam cho m6c meo dun len khlp m9i llO'i va b&: len m9t cai n6og nhu- C, trong lo hap.

Trai mtra SU~t ngay, mtra hie hoang hon. mtra su6t dem, mtra tuong xoi xa, • • DU'O'C mtta nhU' giang thblh. (j khach s~n Tay kinh k.hong co kilu My. D~m gia bi~, chung toi thtrc ngay t~i can pbong cua toi, gi.an di c6 the. Toi cam thly nbirng ngt.rO'i ~y min toi kti6ttg phai chi Vl nbii'ng ly do thUQC V~ Ca tfnh CUa t&i, b&i vl ngay cai toe ong M , G. n6i v6'i t6i vl chuy~n qu6c ticb cua ong, h9 da cam thly rlng dieu 'y khong ngan tai CU' cbao ho.i hQ, khac bin thai d9 thttang g~p o nhieu ngtroi Au. Chung toi ng~i trong phong toi, can phong cung tlm thu-ong va it than m~t nhU' m9i can phoog khach s~ tren thi gi6'i. Ben ngoai ctra sl>, mu-a rO'i nh~ nhang d~ cblu, ve phia ben kia ta Tay kinh Cua nbfrng thanh trl, cung di~n. den d~i. Toi CbQ't hilu vi sao ngtro-i N~t thich dung d~ sa-n.· Dtr&i man mu-a, thanh pbo troag Ohtr dU'Q'C xay Cat blog g6 soi bun kh6i phit mQt lop SO'Q xam, dt ca thanb pho c6 ve nhU" deu dtrQ'C phet SO'n, ca b~u trCYi, mJt dtrong> nhfrng con thien nga trong cai bl ~n ngoAi Vt.rO'tl tru&c Ctra s~. Chung toi da tu- bi~ nhau trong Catt phong ay, nbtr Se Jam bit CU' trong cin phong nao tren the gi&i.

On& M.G. tlng toi m9t cu~n s~ nho d6ng bang gtm «ft toi gfil chip clc ky niiffl.

Ong viet miy giong ma dlu sa~ day bing cai ngon ngir c~ kinh cua ang

o. Nttac Nga de len vai t6i v6i cai SU'C n~ng hlng thl ky. Tren cac neo dtrang, t6i kbuyu g6i dtr<Yi ganh ning ~y. Toi thn each lan dui ben XU' ay. cuec canh tan ntt6'c Nga se cat cho toi sue n~ kia ; d6 la nil.m by v9ng da n!y sinh nai t6i trong luc toi dU'Q'C noi chuy~ v6'i anb, Boris Pilnak •.

Chung toi hf;n nbau g~p l;)i a MfC•ttr-khoa ~o th,ng gieog nam 1928.

Luc bay gio- t6i m6i dtra ra Cai cau ma t8i khang hoi dtrQ'C trtt6'c diy. T6i hoi t~i sao 611g da ch9n ~y CUQC s~og nhtr the, lu6n luon nhan lang din nOi khan, c6 l~y mQt ng8i nha - CUQC S~tlg khiea ong mang theo tat Ca t~i Sarl CUa m}nb trong V3 li trai qua tir khach nay den kb.icb Sp! kb.ic, kb'flp ~t hoan clut'lli sao 8ng laog thang nhtr the vong quanb dja cau, v6'i llgt.rO'i V<;I.

Ong tra lai tfil :

- Toi di kh1p thi gi6-i bcri vl toi ll mQt ngltai kh6.og cin di den dau, ml chi dn cai luc len du-o-ng. Tai di khip thi gi6'i, khaog phai dl thiy cai gl mloh chtta trong thfy, ml 11 d! khoi phai thly mai c~i gl mlnh di thSy r~i.

Ong du-.og 1$i, ~1 ti~p :

- Tren the giai k.hong c6 m9t nO'i nao ..., vi ang khong n6i hit y ngbi.

TOi kh&lg dain hoi t~i sao 6.o.g cha y d~n loll nh~. T &i nhla ra bong t~ i nhtr saa qu~t, nhln nhimg ng9n den th~nh ph6 nhtr qu~t scm, v~ nblo ng6i d~n 1 tnrac mlt khach s,n.

Elm hom ty, trtr&c khi cbdog t6i tit gia nhau di di ngu, tai ghi vio cu&i s~ nho bhii'ng ky ni~m m6'i tinh :

I Dia cau tln;c la menh mang f Nhf t ban da cbo t~i thly rlog ccii gl rtli cane qua, cii gi roi cOng troi xu6i. Hom nay t6i dang a day, t\'r N~i ltrang (ten; ngay mai t6i se di Than J-.9 ; ~i thl den canh r9ng bao la cua bl ca menh m6ng, cloh r9ng bao la f ,

Ving, Con nhtr N~l h.ra.ng, d6 li thinb ph~ duy nhit ttett th~ gi6'i nay khong COO thu9c V~ loai DgU'O'i UU'a mi UO' thanh tblnh pb6 CUa Jo!j nai.

BORIS PILN IAK (ngdy 13-11...1926)

TRANG THl~N

phep

Truy~n ngan 2 ky : L~-TAT.f)ItU

Em Thuy • . .

Buoi sing horn ti~n chan em ra phi trtrattg, anh ttr&ng da c6 thl n6i vai em tlt ca nhfrng di~u d6. Nhtrng r~i b~n rQn v~ vi~c giay t0' 1 can hlnb ly... ve nhQO nhip CUa nhfi'ng ngtrO'i S~p khO'i hanb, vai CUQC g~p go- tlnb Ctf I tit ca da cu~n chung ta vao mQt CUQC ttr gia nhit nbeo va tam thtte1ng. Luc d11ng ri~ng v&i nhau a mQt g6c ving, cnuog mlnh 1,i mai cttai cQ't, vui dua vl tac phong die bi~t cua m9t du khach. Em con nh6' di ong mSp lun di v&i hai ba d~u c6 chtra?

Ve m~t trinh tr9ng, hiu hiu tt.r die « han ha.oh dtrQ'C di ben hai cai bau I cua ong ta 1~m Chung minh CU'O'i hoa i, qu@n ca vi~c n6i VO'i nbau vai cau cam d9ng.

Luc d6, nhfrng dilu anh can n6i c6 ve vo duyea, lie loai nhtt mQt naog tilri hien ra gitia chQ' cua f>o thanh vao mQt sang chu nb$t. Khong khi ph~ng dQ'i b phi trttang chi hQ'p v&i nhftng cau d~n do, cbuc t1i1ng, LO'i n6i, y nghi, CU' chi hlnh nbU' deu bj cit ngin, tbU gQn cho hQ'p voi mQt nbjp the, h6i ha, d6ng kbung trong Vong thO'i giao chtra dly nua giO'. Cho dtn luc em btr&c len thang phi C<:J, quay la,i giO' kh~tl vdy vl CtrO'i. Anh chtra cam th~y tiec thuCYng, bu~n bi gl, y nghi cua anh vfn COtl CU'O'i theo em. Anh nha den d6i mit C~n thi . n~ng cua em. > Thuy c6 nhln th(y minh dau, n~ng dang viy chao gia tir m9t vung

ma ma, ao ao nao d6 ». Anh theo doi mai cho den luc chi(c may bay dtra em di khuit vao mly uoi.

J Thai gian trLr&c hie gia tir qua th\fc khong du. NhU'ng dieu anh djnh

n6i, tiec tbay, chlng phai la m9t thU' tam S\}' dai dong (h.J'Q'C trang tr{ blng vu6t ve, b~og DU'OC mtt Anh cling khong the biet dich thttc do I.\ nhfrng lo-i n6i len mQt thic mic, m{,t st.r tir choi d(rt khoit, hay chi I.\ nbfrng cau than dai ?

Bieu anh dinh noi nlm rai ra c day do, trong claog di cua em, nai thaah phei on ao nay va er tul>i tacJ a di vang dia m6i chung ta. M6i d(ra c6 tren hai mu-ai :nam qua khtr lr hai th~nb ph~ each nhau hang ngan cay slS. May li thU' qua l~i tluh clY n6i kit y nghi cua hai du-a. Nbfrag la thl!' d\l'ng lea trong tu-&ng u.rQ'ng cua chung ta hlnh anh WO' ho ciia m9t ngu-oi kluc phai. Em la chiec phong bl xinh xln, a nhirng dong chfr nho nho trea trang giay tring, la nhu-ng y nghi ngQ nghinh cho anb n\l ctroi sau nhfrng gicr nhan nh6 vi coog vifc. Roi, b6.og dU'ng, em bay qua ca ng~n cay s6 d~ cbting mlnh gJp nhau. 'Nhi~m VI.J d~i SU' cua nhfrog btrc tbtr tit nay mit gi~ vi s5 n1~nh da gu-i th!ng em din v6'i anh r~i. En1 den, em lan1 xcio tr9n tat ca thoi gian khac bieu dieu l!~n blnh thll'ong cua anh,

Nhieu Ian em hoi cam tLrang · clia anh trong bu?H c.1au g~p ga, anh chi cu-ai kh8ng tra Joi vl ngii phai 1161 nbirng dieu khOng di~n ta h{t dltQ'C y nghi. Em kh80g c6 met s~c dep xuKt s1c hO'a ohfrng co gai anh da quen bitt trltCYC d!y, nht.rng em biet lam cho mlnh thich l1Q'p vA nt>i b~t & m9i ~i tri O' m6i DO'i chung ta da di qua, a m6i giay phut chung ta da song, em dtu kbic s~u vlo tri nh6' cua anh nhfrng vit bln ky niim, Ern ve Saigon m~ khong he b.io Ut.r&c. Anh nha mai bu?>i clrieu hom d6, khi em b~t ngcr hi~n ra du-ug ng~p ogitng dU'O'i gi!n hoa trtr&c cu-a nhA anh. Luc 'y khong gian chieu da vln dt)C mau den toi. Em dtrng d6 khep nt?p, ngln ngii nhu- muon nap sau cay c~t nho ch ~og gian boa. M~nh bio di ca ng~n cly sg, mi hie do chi can bU'6-C' them vai bltOC qua khoang san ng~ thl 1~ khong dam I Sau nay anh m6'i hieu Ja d~ng sau ny cwj c5 lam ra ~o d~n cua em c6 ca mQt thi gi&i lo au, hoj h9p. Thlnh ra anh phai di gium em kboang 9811 do. TrU'6'C tien, anh chti y den m!Z chiec lt kho nho xiu mcri bi gi6 th~i :ivng tren t6c, tren vai ao em. Roi anh chu y den lu~ng gi6 I chieu b!t m9t C\Jffi t6c dli cua em bay l~n che ntra khuon m~t. Em cbtta Jtip dtra tay vuot t6c, anh da thKy dtug sau bu-c rem moag manh dJm m1u den1 t<>i d6 11 mQt D\l CtrO'.i. N1,1 ctrcri thin mit ma c6 ve che ri~u. Hlnl1 nhtr chung ta da titng SgDg troog cung tnQt nhi nhtr ngtrO'i than thuQC va etn Vlfa trO' l<:li sau lDQt cl1uyin di xa. Em CU'O'i Ve nga ngla cc khong nh~n ra ngtr<Yi quen 11 cua anh. Hinh nh1.r atih da reo len m9t tirng khe, phai khong Thuy ? khi anh biet em JA ai. Nhirng cbitc phong bl xinh xtn, nhtrng dong chfr nho nho, uhfrng y nghi , ng~ nghioh da hifn nguyen J1inh ! V~n J~c quan, anh nghi ngay : c Neu to ra xu-ng dang, mlnh c6 quy~n gifr co gai nay cho rieng minh sut>t dcrt » Vl nhU' the, trong n19t niem hln hoan, xao :xuyfu chU'a tirna tbay, aah vira nbin v.io m$t em vira nhft gium nhfrng chi(c la con VU'O'Jlg trfn toe. Chung quanh chung ta gi6, h\ tro-i. Bau tro-i ngo~i a bao gio- cung m@nh mang :r{Sng.

• • Nhii-ng fin x6t xa thttO'ng nh& que hll'O'ng anh thttang c6 m9t ao U'OC ky qulc : - anh uac r3og m9t mQt bu~i sang nao d9, bi:rng mo- mit, anh tb1y 1nlnh dang /y tbanh pb6 Ha Dong - que httO'ng anh - giu-a t hO'i tho- a'.u v1 anh dU'Q'C reo len : « 6 t Minh vira qua m$t con ac m9ng d~i c6 phan ly, c6 dau don, c6 dit ot.r6'c bi chia cit, bi chiin tranh tan pha ••• », va anb vQi 1?116-c ra trU'&c cira nha tlm ~i th~ gi&i bien hoa quen thu9c cua mlnh.

N~u S\t mo- tr6'c hoang dttaog d6 b6ng xay din thit tbl c6 le n6i hao hoan sung str&ng cua anh cuog chi biog luc anh nghe nbfrng cau chuy~n dlu tien cua em, M9t giQng n6i Ii, nhlc din mQt th~ gi&i 1(1 c, mqt ngwi m&i g~p lan dau, l~i gay mQt bliu kh8ng khi thin thUQC, Chi~u t~i ham d6 gi6 d~ng th~i ve nhieu, tr~ng len mu~n. Nhieu luc ti~ng n6i cua em tr6n 1n~t trong tiing gi6, Anh chi nghe mOt chu6i am thanh ru,u dang. Nhfrng canh hoa giay gly gu~c thinh thoang Hli khom lU'ng tn)t la xugng san. Nhieu dam may k~t thanh hin.h nhfrng chiec du tbuy~n ky qulc troi b$p benh trong tro-i hoang hon. Tieng d9og cua th~nh pb~ c6 bay t6'1 day thl da bi gi6 cuon di roi. Anh tht_fc cha con nh6' h8m d6 cht.ing ta n6i v6'i nhau nhfrng gl. Nhu-ng cau cbuy~n bin phli ng6' ngln va vui lim vl chung ta CU' CU'CYi hoai, CU'O'i hoai • •

Nhfrng ngay sau, tat ca thi giO' ranh cua chung ta deu dtrQ'C daoh cho CUQC viing tham clc DO'i d~c bi~t cua thanh ph~. Tho-i gian va inh sang ctia mOi ngay cho chung ta nhln thay ro nhau hO'n. Anh bit dau cbu y din mau ao ~m m~c, each em btr&c di, loi en1 Chtl'ng tO St! gi~n dfr ! b~m mi~tJg, ogtrCYC m3t len ~i l~i chap mit cui :icuoog, Va em, em cflng tim thfy O' anb vai dilm ct~ CU'O'i : hay • lam b9 og6' ngln, kbi cau thl dao m~t ra kh8ng n6i d t.rQ'C gl.

Con nhirng no-i nao cua thanh ph6 nay chung ta quen chtra di qua ? Thanh ph5 nay d'5i v&i em kha xa 1~, anh thl quen thu~c vcri n6 qua roi. Nhtrng c6 nhieu con dtto-ng vio « lam mon mit anh », b6ng dt.rng t hu-c d~y tit ca ve d~p de, tha n1~ng khi tlnh ca chting ta btr&c dtn. C6 nbilu con dU"crng cbung ta u-&c ao n6 keo dai mai cho t&i chan trCYi. Nhirng vo1n cay, nhfi'ng c9t di~n chlnh venh, nhfrng ng9n den anh saDg xanh nh~t VA ngay ca vai canh cay nho giy n~tll a ven 1~, tit ca deu t~g cho cat thi gi&i nho be riing ttl cua cbung ta nhfrng m6n qu-\ ky ni~m quy gia. Nhfrng khi di nhtr the chung ta tre con han. Thtto-ng thl nhieu luc hai d(ra cha biet n6i gl, em nhln dlJ'ang dai va anh tlm da cho v~ng thit xa nhfrng vien soi, vien g~cb bat g~p tren he ph~. E)oi lln, em n6i ve gia dlnh em. G6p nh~t ti:rng n1iu chuyen, anh 1it,rng l(li mQt the gioi ttrong tU'Q'ng ve gia dlnh em : M9t gia dlnh kha gia 01 ven dong song Htro-ng c6 ngtrai cha hien boa m~t n~m to ra nghiem khic doi lan, c6 ngU"cri m~ scSog hoa hQ'p v6-i cac con nhtt m9t ngtrcri chi gai. Nba th~t r9ng, c6 VU'O'D cay trai d~ cho m(y d(ra em nho cua em c6 dip keo b~n vl vui dua, c6 vai chiic thuyln dl thinh thoang vao bu~i chieu miy chj em dua nbau bo-i dQC dong song. Anh cOng bi~t them r~ng, a mien dat c6 trieu dlnh, l~nJ tlm do, du bay gio- cha con s6t m9t Oni vua, bl cbua ~ao, diu vet ti

..

ngbi pruen phtrc con phang ph~t trea tirng cau n6i. CU' chi cua m6i ngt.roi. CJn nhl em a nlm tren 1uien (!at c6 nhiP tba phong kaen xa Xlta d6, d~j v&i anb, l>Ong mang m9t ve d~p rieng : ve d~p cua nhfrng lau dai, thlnh quach gay cam ~C bang khuang vl 'XU' than tien Cua de cau truy~n CO.

Thinh thoang em Iii keu nh& nha v~ than thcr ve nhip song h6i ha cua tb:lnh phcS nay. Ve chju di.mg kbic kholi coa em trong cai nlng bu?>i trlf'a Saigon, trong CO'D 16<: cutin cu9n cua xe CQ ~i cang Iim cho anh cam thty hinh anh thanh ph<>, nhilt la can nba cua em, mang m9t khuo::1 m~t diu dang. quen thu9c dang mln. Th¼nh ph~ nay vay phu, hoi tbuc em bf!ag n1og, bing tilng d9ng, b~ng cat b1,Ji, bing kbong kh{ tranh Ct.r<Yp roi mu, em phan ti-ng l~i b~ S\l' khoan thai, blnh than, doi khi v6i nt.t cttcri bang QUO" Co 11n vira di vira ng1m em,. anh da nghi 11 M§t g6c nho tr'lim tinh, hien boa cua kinh d6 XU'a dang di d9ng trong long pbf; Saigon a. Vi th!, aan da khen em c6 dang di d,p.

Em c.on nb6- bu~i tlSi chung ta di tren con du-O'Og xuyen qna mQt cong vien. Ban (t;,m cay l:, hai hen d11ang bOng d1.rng nhu- VU'O'.Q cao lea ch6t v6t lU'ng troi, Bong tgi lam cha cay c~i xung quanh • chung ta biln thanh mQt khu rung nbo. Ca tbanh phg hlnb nbtr chi con ch6 n?ly la nai yen tinh cho b6ng t.6i keo nhau ve n~ ngu. Gi6 th<Si lo ~o nhtr c6 bao tren cac ng9n cay. Chung ta cung ditng :t.i SU'llg SO' nghe ti~ng gi6, nghe tieng Ja cay chuy;n d9ng trong mQt kboaog troi khong vln b1,1i. Mat gbe da mat nhtr ban tay cua d!m. Em ngl>i tren ghi cli. Anh ngoi duoi dai chan tren co non, co sic canh ma mem, la co ch~m nh~ vi 11m th(rc tioh lAm da a ch.an vira bit dau IDQt moi. Chung mlo'h cung ngu-6-c nhln tro-i, nhin nhfrng ng90 cay nghieng nga V~ Chung 1nlnb Cung tr6-C mO' biin bien thanh gi6 de dtr9'C tung hoanh a nhfrng nO'i cao, rQOg. Em c6 bi~t • kheng ? O' tut>i chung ta, C'I tru-ang hQ'p chuag ta v?i n "' i thanh phcS nay ngU'O'l ta lu&i lu011 chi biet 116-c mO' dtr9'c nhot cbung trong mQt caa phong nlo 46. Anh kieu hinh vi tr~Q gi6 treo bau tro-i bao Ja cua cbung ta khong bao gioi di qua nbfrng nai ay. Chuag ta c6 Cung mOt XU' xb than tien v&i nhirng y tU'O'ng con tho-m mui tha au. Luc ay, a.nh da oghi dn.g cbung 1nlnh SC tha thiet yeu nhau.

Xu- SO' than tien chung ta di khip nai. a cb6 nao em cOng gifr m9t vai tro quan tr9ng. Bu~i t~i a c6ng vien em im l~og va !tlnh lung nhl.l' m9t c~ gai sip biin vao b6ng toi am thm cua mQt toa lau d~i c'&. Bu?>i sang du-ag ben c6ng trt.rong dtrang D. T. em l~i mang tat ca SU'C s5ng nao nhi~t, ttrng birng, h&a ha cua mQt do thruih vira thu-c giac. Em co.a nb6- ngay do kb6ng ? Dem hom trU'O'C chung ta pbai l:, lfi Bien Hoa vl xe hong. Gln su5t dem chang ta ngoi n6i chuyen trong khu VU'O'll rQng a nha ong bac anh. Ong b.ic t5t b1.1ng nhung khong ngbe hi~ tieng Hui, em hoi ong ve bit CU' van de gl ong Cung VQi viog g$t dau d~ng y ! Chung ta tro- ~i do tbanh qui s6'm nen danh dln ng~i cha n1ng a cong tnrcrng D. T. m9t m~t trong nhfrng con du-~.og du-9'c cbung ta bau la d~p obit. Bon con d1.toug nho ch\lm d1u vio cong tr1.ro-ng cung ntm dai say ngu, Lj cJy ctta qu~y ttt do tren m~t

du-CYng s~cb nbu- kh6"ng vtrang m9t b~t blili• Em nhay nh6t tren cac b~c da. Mau jo tring toat cua em giong nhU' m~t vuug anh sang l~c long dang xao d9ng d! tlm v~ nguon. H8m d6 em CU'O'i nhieu khi ogbe anh k~ ve mQt VQ ph~ pbach .xay ra a cong tnrctng cay. C6 luc em che rilu:

- Cac anb chi c6 tai dip pha nhfrng con nglfo-i b~ng da,, ~ng dong. Va em cu- cong kich mai cai viic ngttai ta huy bo mat miy pho tU'Q'ng lam cho con du-ong tra nen ving ve. Roi m~t troj mQC. .Anh oing lam cho bu-c tu-ong ng9i nha tha tn.r6'c m~t chung ta c6 mQt mau sl1n ban, th~t d~p. Ning lam cho nhieu ng9n cay nhU' VU'O'tlg kh6i. MQt ngu-ai quet du-ong xuat hien O' tnQt dttc,ng nbo. Em hoi anh:

- Anh biet lam tho khong ?

- Khong. Sao ?

- C6 m9t de t?ii d~ lam tho em m6'i tlm ra : chuy~n m9t cbang quet lei yeu say mf mQt pho tU'Q'ng trong Cong vien . M6i sang chaog ta deu den quet nhirng chiec la phu tren chan pho tU'Q'ng. Roi sau, cbang ta c6 mQt ngt.roi yeu tb\fC. Hai ngttcri den ngoi ben chin pho tttQ'ng va tlnh ti! m~c cbo la rai dly. Trai d~ mtta va pho tu·Q'ng kh6c .

- Thl thi ttrQ'llg yeu chang quet la roi I

Em ngoi xu6ng b~c da mlm CU'O'i bao anh :

- Cho anh lam chang quet ta trong bai tha d6.

- Cha, anh von ham • quy~n cao, cb(rc tr9ng 11 , chu-c quet la nho qua. Nhtrng dtrQ'c, anh nb$.n tim, th~ con em '?

- Em I~ em thoi.

- CY ! The pho tU'Q'Dg dau '?

- Kh6 chi I Chung ta cung nhao dat 1na dip ... nen •.• Vuj ghe ! em nhi. Anh ctr tiec n1a.i sao trt1&c day khong chiu tip ogh~ 1~m thi si. ·

Ngay vui ohit cua chung ta c6 le 1~ ngjy mlnh g~p ong c vua Mim » Chung mlnh cung di chai xa tren chiic xe d~c bi~t cua ong ta. Chiec xe dtt'Q'C SO'n m9t miu h~ng rat yeu dai. Va c6 le vi yeu doi qua oen n6 nhay nh6t suot dQC dtrang kbiin em phai bam ch~t va o ghe. Anh COD nh6' h61n d6 anh ng~i (1 bang sau, c~nh ong hoang cua cac tbCr marn. Ong ngoi yen t~og, thinh thoang J~i len tieng nhac anh Le dung qui nhrn ~oh chan ga. Ong kh8ng g6p mQt cau nao vao chuy~n Cua chung mlnh va c011g ching to y ling nghe Ay thi ma luc vAo m9t ti~1n in., ong ta to ra tbaoh tb~o, tro th~nh ke d1eu khien, hu-6-ng din cau cbuyfn mQt each th~t tli tlnh va khoi h!i. Ti~m ~n c6 m9t cb6 ngoi tren ltu kha d~c bi~t, eu1 nhi? Chung ta phai ch~m ch~p leo ten m9t cai thang g6 qua h~p. Ong vua Mmi ch9n

.

ban, n6i chuy~n VOi ba chu WQt clch hit SU'C than mit, g'" ten tirng ca gai h~U bln dl sai bio Sau kbi ut>ng c~n m9t ly bia, b6ng dung Ong blt dlu n6i thao tbao bit tuy~t titih chit cua clc loii mim Viit va n1Sm L.\o, Cao ..Men. Ong cung sin slng cbo chuog ta biet cai kho tang m'im cua nhA ong hi~n gia c6 bao nhieu hO va thu~ nhirng lo~i 080, each che tiO ta S301 nhirng nhan V~t quan trQng 080 CUa chtnh phu di tirng say me m!im. Anh cbn nh6' mai m9t cau n6i cua 6ng ta :

• - Tm dam chic ring ci nU'&c V:i~t-Nam tu- Ai Nain Quan cho den mui C~ Miu c6 kl them vai hon dao nhtr Can-SO'n, Phu-Quoc kb6ng ai ranh ve m1m b~ng toi. Tt,ti n6 da pbai g9i toi la « vua ~m >1. Thift ai cho toi 1n9t tram ngan t6i cung khong str&ng bhig dtrQ'C bieu m9t hfi mim ngon. May ngvo-i khicb too nba, thU' khach thi~t thSn d6, t8i chi mai l{n CO'm voi mlm khoog, m~m khong th&i •.• thi m6'i l~ kh.ich qui.

Sau khi trlnh bay ve each lim mim ho h6c, tlnh tbln qulk gia o~i dtY, ong to ra by v9ng rlng trong tU"O'Dg lai inim Viit-Na1n se Ja mQt m6A lo thong d\lOg cua ohan loii, :E>! gay niem tin manb liet ve SIi pb.\t trien kSJ ngb~ mam, ong da din ch<rng :

- Toi da cho m9t ngtl'O'i b~n Phap m9t bu m~m, tb<r ngon trung blnh. Hin qu~t tay nem tbir m9t chut roi dijy kin hii ~, kboog dam an •••

Ong im Jing cho cbung ta cha dQ'i, ngic nbifn, r~i 1n6-i tiip :

- Vi hin SQ' ~n tlii mau htt.

Khi n6i, c6 luc 6ng V!Jt etrai th$t to roi CbQ't ngbi@m ngay net mlt. N\t cucri xuit hi~n tren inifog 6ng ta qua d9t 11g9t nhtr khong h~ qua n19t giai do~n chuytn ti~p nao. Bcri tbi, kbi ong ngbiem cl1inh 1~, cbung n1lnb vin kh6og sao nin ctrai (hrQ'C, Em da n6i nho v6'i anh II Chung ta da ngoi bang gio- ben mQt h{l mim vi ~i ma khong biet 1 Ti qui ! •

Gia tir vua ~m, chung ta via chtra tboit khoi huO'ng vj qua dim da trong du chuyin cua bog ta. Chung mlnh vira 6n. I~i d~ Ctroi vu-a di qua cic ph5 buon ban clia ngu-o-i Trung.Hoa. Khong biet m9t chi tiit nao tlnh CO' dtra dly, anb bOng tuyen bt5 : thfch etrai DlQt ca gai Tau. Anh hang bai trlnb blly r~g l:, mQt vai tinh Trung-1-loa, Je CU'6i dtrQ'C to cb(rc th~t gian dj, nhieu noi chi can dang vai dong • Tin marng la xong. Roi con gii Tau ngoan, h1en., giong con gai Nhit v.v.•. ViY m~ cau chuyen cua chuag ta vin vui ve. Chung ta cu11g ditng nen hinh anb 1nQt co gai Tnu ly ttrctng. Roi d(n hlnb anh m9t dam ctr6'i. Em b'&t dau tim ra nhieu chi tiet kboi hai v~ caoh ng6n ng& b't d~ng. Chung ta etroi mai cho den luc du-ug chan tren chiic cau b~c ngang con song oho. Thanh cau cong nbtr mQt mi~ng c6ng kht>ng Je>, dong :DU'aC cbay trong b6ng dem len loi giira Jtai diy nil;_ dy-ng ~l1cnh ve.nh tren song, c6 m¢t m~u den d~c bin thiu. NhG:ng c~a nhl pha1 t\l'a dtnh vao nbau dl c6 th~ dung v&ng tren nbfrng di cban O a 0 khiu cht>11g wong nu&c. Anh .sang deo d4iu ch$p cho-n ua ke g g y khang

q Vaa, bay Ve nhu-og

•

o vang vQt hinh chfr nh~t trcn m~t s~ng. Day .aha tbit giocg nhLr nhfrng n1anh

V\ID ban thiu cua thanh pho bi ngtroi ta nem xu~ng nu-6·c. Luc d6, 1nh d:i n6i v6'j em : ,. - Nhln day nh.\ lt,tp X\lP u·en song nay vi khu chQ' day tran anh den kia anh CO cai cant tttang kh6 Chiu la bQO ngttoi ngh eo khb CU' bi day lui, d}y lui mai cbo den lc1c chao hQ pbai nbucg xu6ng nt.rcrc•••

En CltO'i: - Roi hQ dtrng l~i lain nhl, b!c miy tam van n6i nha VO'i bcr soog d~ cS bam viu vao dat lien.

Chung ta cung ,·hlhu ch u nhln mQt gia dlnh dong dao dang ng~j in CCYlll • trong mQt c.\i khoang thuyen. Em n6i v6'i anh I (j, day, c6 nhieu ngttoi ng'1co dt SQ' anh hi ? » c a thanh ph6 cua em thl sao ? )I « Cung c6 ngLroi ngbeo nhu-ng ma ••. kln dao ban. Em th!y O' day St/ giau, Slf ngheo c.1eu dtrQ'C trU'ng ra anh sang mQt each bira bai •. Luc do, anh di11h n6i vcri em v~ cam tu-bog cua anh vlo 1nQt Ian anh vita di dv dam bilu tlnh yeu s,ich ch{ab phu v~. Anh d{rng nghi mat du-&i ch2n chiic ciu nay Va anh nhin nhfrng C~tl nha dvng trio song. Lu~ d6, anh s6ngtrong n1Qt tr~ng tl.!i vita ngU'Q'ng nghiu, a roi vtra e che that VQng, Khi dtrng troag datn bilu tlnb ho bet doi cai DQ, cai kia thl tu-o-ng la mtnh ghe germ Hhn, tnlnn co th! thay dOi tat ca hay {t nbit cOng pha huy dU'Q'C nhieu S\J' l~ch tic ky qulc cua thanh ph6. S~r thvc c6 du-ng o- d!y vao m~t bu~i trtta m&i thay r9 ring tit ca SU' niog b!i ho h~t cua llllnh chi quet len thanh pho mQt nU'6' C SCYn cb{nh tri nhieu mau sic n1a qua 1nong, dU'Q'C vai gio la phai het. Tru-a h6m d6. anh da ngoi nho- mai tren cbiec gh~ Cua bac tbQ' c~o n10 Ctra ti~nl dttcri chin cau. Day ph6 bu8n ban ben con du-<Yng nh\ra ven s5ng ciing trb nen ving ve. Ca m9t day ph6 cua ngtro-i T~u. Anh nhln m9t chu Tau ngoi den cbiic qu~t diin, cham chi xia rang, d6i mit hiu hiu, khuon mlt dan hin ra vl nhan h~. Ve nh~n h~, ha he va vfrng chic trong dang ng~i cua hin cu.ng khien anh bvc bQi. Anh cung nbln ba cbu be ng~i 1\l kh1,1 tren chi~c vaa gbep blc tir bo s8ng le11 1n9t c~n nha g6. Chung c6 ve d6i, mft vl dang cha dQ'i. E>tra nho nhat thinh thoang l~i nhin ve phta con duo-ng d9c din len du-o-ng nh\,.a.

N,u luc d6, anh den1 chuyln chu Tau va ba dfr:1 nho ra noi v6'i em co le chung ta dl 19 ra nhirng dieu kh6ng hQ'p nhau. Em thuQC lo~i cac co gai kh6ng bao gia tta n~i 1n9t tlg1.t6'i dan 6ng ebi thich chtJ y dln nhii·ng rac rLrbi troog cuOc dai.

Nht.rng, de cho clu cbuyen tiep tvc vul, anb da nhic d~n n19t ky ni~1u kbac. Em con nhcr khong ? Hom d6, anh da n6.i r~ng tren chi~c cau quen thUQC nay, tru-&c day, anh da tirog duog cha m9t ca g~i d~p di qua. Th~t la sung stt&ng khi mlnh con du ng!y thO' Vlt say me dl 1~m chuyen do. C" g:u d~y hQC O' ffiQt ngoi trtro-ng ben kia cau, c6 dOi mtt va D\J cu-oi d~p R~i em hoi:

- Sau, ciu chuyfn ra ijaO 1

- Khong keo dai quJ ba tbang !

- rira I

- C6 gi ma ti. Thai gian vA ililh tra b~i hu6'c clla aoh Jim cho cau cbuyen h~t d~p. Anh via ngbi rlcg : chI s.iu thing sau, khi nbln J~i sv say 1nl cua mlnh anh Se tbay n6 co ve khoi hai va 16 b!ch. Cbuytn t~nh nao ma ch1 c6 hlng u chi tiet llm elm. C(r vlec x!ch cl> nhO-ng chi tiet d6 tir troog trI nb6' ra, b'it chung trlnh dien Iti Ii mlnh cam thiy do mat roi ••.

- Chua oi ! Suy nghi, ly Juan nhtr thl thl coo yfu ai dtr9'c.

- C6 chu-. Anh se clS yeu .•.

- Bay gio-. Anh con gip lii co iy khong?

- Thinh thoang, • nhim.g cha thay cam dQJ)I ti ;uu n~o.

- Con ngu-cri chi ml b~c beo di S'l !

Em lllm m~t gi~n. Luc c16, anh m&i ohjr,i ra ach noi chuy~ :\'\lDg ve cua mlnh. Anh v~i vang di chinh um sum rlng anh ch6ng quen 1$.i co ta VO duyen. Em b~m moi im l;jog ngtrQ'C nhla troi, thinh tholpg Jii tha dai. Gao nlra gia, anh phai thao thaq nbic I~i ut ca chi tiit fihirng CUQC 1,p g& cua cbung mlnh. Em vin chlra het gi~n. Bly gia, lii mQt lao nu-a, anh viet leo giay tirng cau n6i cua chung ta dl chli'ng to v&i em rlng, doi v&i anh , kh~ng pbli chuyfn nao cCing c6 the quea ngay dtr9'C. CuQC di~n thuyet cua anh hom d6 ho~ toan that bti. Em lam bO nhu- khong them nghe. Troi ve khuya., ai6 Jam cho toe em bay tung nhumuon tan bien vao dem Em keu l~nh, doi ve. Anh vin tiep tyc rihic den nhirng ky oitm giira chung ta Chung ta di qua b:~t bao nhieu con ph~ dai va em CU' yln ijng, gij.n dfr m9t c.\ch bang gi~, hie.n lanh.

Cho den hie em giO' tay viy mQt chiec xe, cir chi b!t hui kha tan nhin doi v&i anh. Anh tuyet v9ng va ttrc nfra, danh than :

- Ch~n qua, Thuy O'i I Bay gio anb l~i ham cu-6-i COD gai Tlu I

The n>i t\t' nhien em quay l;i v~ CtrO'i -q6-j anh. N\1 cu-eri bung vc lVO'i sang tren khuon m~t ma ao vl b6ng toi. Chloh h.'ic d6 anh dinh n1n1 tay em va doi giil' em cho rieog anh su6t dbi. ( con t;ep)

Lt TAT Dl~U

DA PJIAT HANH:..,_

TRO , 'I THO' BAO LA Tha cua::HUV - Ll/C

• 11 Tha Huy-Lvc v6'i obtrng hlnh anh cam :xuc ben nb~y tinb ti tac.~d9ng sau r{;ng trong tam hon chung ta. Huy..Lvc la ti·ong m9t nhfrng nha thO' horn nay ti}' tio cho mlnh 1n9t dia vi XU'tlg dang. Vfi-Hoang-ChU'<.Yng.

• Sach thu9c loii m9 thu~t in t.re11 giay croquis nen ngan mai va boa bu--6-m. Gia 50d. M9i lien l~c : 164/ 20, Hien-Vu-ang Sii-gon.

c/,a,.i - c.t,n - cu1e,.

T~UYtN DAI (khcri dJng tu- BK 193)

PHAN. THIY HAI

5

Toi kh6ng hieu do-i s6ng cltung cua f-Iifp va Thu~n nbu· thi nio, dai s6ng rieog bi~t khi chi con hai ngll'ai d6i d i~11. H9 nh l n nhau, tat nhien, nht.rng trong mit nhln cua I Ii~p 1n9i V~t deu d~ng d~g, mat ca tlnh, bi dly xa, trb nen c(rng nh~c, kin ch~t va tra va, Hifp cuog nhln Thu~n nhtr the nlo ? Chl khi Hi~p Ctrcri, anh nhtt troi khoi m9t vung m9t vung mcr d\lC, keo theo ngo~i vit phai mo n5i k~t trong giay lit phu du, c6 Je Thu~n thtrcrng bao : Anh CU'O'i di, anh CttO'i di dl em ditQ'C t6'i gan, va 1-Ji~p Ct.rO'i, cAi CU'O'.i .tnO' ra S\J' trong tr.ii. HQ con n6i nhfrng gl voi nhau, nhfrng cau n6i thira thai vA can thilt nhtt s~r xe dich trong tbcri gian bu~n te. Toi vln thic mic ve Sl! hi m~t hlng ngay, S\l' bf m~t pho bay kh6ng dau dien1~ T8i vin khong thl lam quen Hi~p, khong mu~n ctr&ng cb6ng l~i St..f thu hut, a1n tham ; toi coi Hi~p li ke d6i ngbich dang S{1 han ca SIi thiet 1$p mOi og~y nlQt vitng cua che dl} m6-i. T Bi bao Di~p : Ong thay cua em c6 le ve day v6-i rnOt nhi~m v,1... Di~p hoi : Nhif m V\J gi 7 Toi <t,p : KhOng biit. Lam ,sao anh bi~t ? Nhtrng em khong thay li ong ~y c6 th!

a SAigon. T~i sao ong l~i ve dq.y b day? 0- day c6 gi dang 1U'U luyin dau. TnrCYilg ttr Zaigon thieu gl... Diep znOi ng~y them thin v6'i Thuin bao : C6 le, anh nghi dung. Theo anh tii sao 6ng ay ve day ? Toi n6i : Ong thay cua em c6 th~ 1~ init VI} , ., Em khong thiy ong ta thtrang ving nh~ xu~ng Saigon luon hay sao ? Diip l~c dau : Em khong tin, em khong tin. Nhtrng ong ay ve day llm gi . ch6'? Toi siog giQng : 6ng tuyeo truyen bQ!l hQC tro, tuyen truyen em 6ng ~y em nhirng gl em nh6' khong ? Diep khoog tin, nhat djnh kh6og tin ; kh6ng phai, Diep n6i vi toi bao Diep la con gii, kht>ng hilu chut xlu n~o ve chinh tri.

M9t vai lan trO' Vt truang ong Phip, toi g}p Di~p trfn 16i dj, vira thoat n1au khoi m9t 16-p hQC, hoic trong van phong kbi Hifp gh~ hoi Lang m9t hai ctieu. Toi tht.r®g du·ng ben ctnh bMi lam viic cua Lang, ng6 ra sSn nhlo Di~p tha than cung hai ba d<ra con gii trong gia chai. Lang du-ng len Ii pbep d6n Hifp, Hiep dtra tay cl10 chung t6i b3t i trt16-c m'&t Hi~p t6i ngbe mloh tra kluc nh11 m{>t hon da vo h~n.

Bu~i li phat thtrang dtrQ'C tb chu-c t~i rip ~t. lq.p gln d~ nit nlm trong mQt COD pb6 kbuat Xe hO'i khong qua, ben Cfl)h bai dat trtiog RC rtrcd, slnh lay ,> Iin v6-i nh&ng dam co kho chet, ngay tbuo-ng chuyen chitu phim An d9, Truog Hoa, phim cao b~i, khoa hQC gia ttrcrog re tien v6-i gici dr,ng ~ng ba dang vlo giac chieu cho dam khan gia phan dong la con nit va nhfrng trai g~ blnh dan (ohfrng ogtrai trung }U'U kha gia v?to ng~y nghl xuong Saigon xem hat trong nbfrng r;p thtrang trvc cua thu do) - l~u lau m9t ginh cai ltrang gbe hru vli dem. Mijt tien rqp hlnh chfr nbit ph nc dtrng, vien nbi - b~g tin hifu bing diezt da htr., cliu- con chfr inat, d~ l{li nhfrng da'.u la tren ttrang cao - ma khoet b~g IDQt blnh Thang vuong d~t nlm tren dtrcr.ng cao. Ben mlt kbung clin blch chtrang quang clo, bcn trai 15 to vo bin giay - khan gia du-cg ngoai he mua dt d~g.

Tru-6-c cira r~p khong h~1g quin, x;ip thu~c 1~ b~uh k~o., XiP bao vA xe ntr6-c d.1 d~u a nga ba qu~ VO ch9', ch6 b~D xe tha me,, each fiP t6i vai Cb\1C tbtr&c.

Khoang hanh tang ngoai khan pho11g, g~ch bong dlt bam dly tu-ng bft, t:re nit le let n m ngoi ; tren ttrang bang go c16ng m'At ltr6-i dinh hlrih aah miu stc hoe.n 6 1cm lu&, nam ba tam hloh ph6ng d~ clc tai tir My qu6c treo cao cu m6c kh6 nhin difn. Ghe trong pbbng sieu v~ c$p kenh - o rip - cau tbang llu ep, van 1lu rung rinh mut>n sup mOi khi b9n nit nho reo ho vO tay d'1n cbSn. Phong thira s~ng vl clc khe ho- quanh ,-acb bit b§ng nhirng tfm chln d~ rich - ohfrng 10 h~ng tren mai - qu9t trln keu kco k~t - vl mui ne>ng n11c khai lm lua vlo

· tlr bai dat v~ rlha cau k~ ben. Ttim man buong trtn sln khiu xanh dtr~ng loang 1~ 2lU'C1C mU'a, nhau nat nhtr cli nui de 16-D.

Bubi 1~ tr9og tbl, day du than bao :nhan Sl trong tinb : Ong Tinh trtro-og, cng Pb6, clc Trtrlrng Ty, nhan vien H9i dong xa, cac l1iep h9i, phong trio_. cha &a, pb\1 huynh bQC sinh - Canh huyen nao luQlll thu9m, m9i ngu-ai deu cbufch

. ' .

cho~c, cu-ng nhic khong quen vai CUQC vui - Ong Phap b~n c!o tay trL!g, hang - ,_bfuignhao, lung tung phung;pbinh., mi~ng ClrO'i ngon ngoen, m~t m~y do gay, ch~y . . lui'--ch~y t&i d6n tiep tbtrQ'llg kbach 1a d~p bay con nit ; dQC mqt 'i~i diea \130

ng!in, mQt tay cam giay ylu gin run 1it b~t, rn(>t tay cam khiia tbam mo hoi tren m~t. Ong tinh tru-ang trinh tr9ng trong b9 da xam, trgt chi~ tren nhfrng bvc thang b~p din len san kh~u., u-ng khau ban huin tu-. Thi~t dai, thitt dli la may loi cua ong nay di tt1' van minh nhan lo~i hi~n d~i qua lich SU' dan tQC, d~D tlnh blnh XU' so va k't thuc b~ag cac kh!iu hi~u tuyen truyen va d~o · dtrc. Lang cung d~ l&n, gjay tring mui nhQn, gai mQt b6og hong thim tren ve ~o, d6ng vai gi&i thi~ chu-ang trinb. Hin bu-6-c tit t5n nghiem trang, nbu-ng cai san san khiu qua CU van keu COt ket dtr&i chin khien bQn oho m~C SU'C CU'O'i m6i luc bin xuat hi~n. Ba ma Di~p ngoi trong hang ghi dau. Thu~ cung c6 m~t, nang ngoi ngoai Cung hang gbe tha nhl, dhib cho giao SU' nha trU'O'Og ben Kim Hue - Thu~ nhtr m9t khoang tinb em trong canh hOn d9n vay quanh. Kim Hue n~i b~t chtr6'ng mit : ao dai do thim nhtt matt son moi, t6c vati kilu each cao SU., choc chge quay sang hoi chuyfn Tbu~n. Toi dtrng dt,ra CQt sau Thuijn vai hang ghi cung miy dtra b~n hQC cu. Chung di tbOi hQC, du-a lam tbt.r ky tren dc)n dien cao su, dtra 1am cln bO di~t tru- s~t ret, du-a dang .theo hQC ngbe y ta, du-a dgi ket qua thi VO trltcrng Si quan. Chung ph~m blnh ket b9n hQC tro con g'i den Kim Hue vi Thu~ bang giQng diiu dan on~ !9c loi nhtt khi ngoi trong quan c6c ngoii bin xe, ul>ng bit hai cht,tc cbai 1a de (nh$u di may, m6n nay dU'a cay da lim, t'~n mQt hai, kha, cblng may bii'a, nhiu xoog tim em ut hi. •. ) Tai im llm va cbung c6 ve ne vi tfil, vi toi hQC han chung, d~u b~g c~p. Toi cuo-i tham, buon mQt minb, cang ng~y toi cang tien X3 tren OU'O'Og hQC V~Q Va toi trO' tbanb. thU' lo~i gl? Nhfrog bijc thang tri thtrc se din mai len cao tren m9t vung trai hun· but ch6ng m~t, nb)n trO' xu6ng each bi~t bin V<J'i dim ogay ly ty V~ khiep SQ'.

Miy du·a b~n cu ru nhau bao xe xu~ng Saigon chO'i ky ni~m bu~i g~p m~t. Toi (1 l~i giira CUQC vui m~i hie them tu-ng birng. Vao nbfrng phut cung, Di~p hat. Bai hat bu~o. Qua nb&ng 16 h&ng tren n6c 1·:;lp toi kbong con nhlo th~y • troi vl lien ttrO'ng den kbung trai dem trong nha giam dang loang theo cung thoi ,gian. H3ob b6ng tro11g tr~ng cua ngu-cri con gai khong quen trong banh lang sang trt.tng suot dem barn quanh mi mit mft moi bay gicr n~p vao dang mem m~i tren san khau (mau ao xanh ntt&c bi~n) Anh den hit tU' m9t g6c cao xuong om H(y khu8n m~t trong mQt nen 1m thanh - nhirng l&i than th& vu VO' cua lllQt ai khac - mai toe den da gay. Tieng bat vang nhu gj1c m9ng d~p vin bi nhgt kin tboit bay cho~ng si~t thin Diep, cuon dtra nang den v4ng trai huyen hO?C khiin khoog ai nh~n n~i mlt. Tieng hat din d1,1 toi vao noi xa l~ rieng ttr kh6og th~ chia xe, toi rung mlnh ngln ngo-, t11 hoi : . Phai Di~p d6 cbang 1 O' dtr&i day Di~p cfing diu nOi bu~n 16'.a lao den nhtt the sao '? Hat x o ng Difp bo ch~y vao trong. B9n con trai

hoan ho nong nhift, bis, his, chi Diep. Thu~n ng6 J~i phia toi va mim CU'O'i dong loa. -

Phaf Di~p d6 ch?ing '? Toi nh6- bu?>i chi'eu dtrng trt.r6'c ngoi cbQ' nho kliong nguo-i tren dU'O'ng ve tinh. doi di~n la mQt day nhA gfch Xl,lp khong di~n, con C:hrcrng W11fa chia cacti m& v~ hai phia d~ng rugng h.iu quin.h. T-oi da di chtn tU' dtr6'i cban d~c ciu g6. m9t dau cau c6 cai bot gich cao tum hi.ip v6'i mQt anh dan v~ v~ do den ngoi nhln dtr6i chin bot co rim len lan leo Ieo cac kbe gich, giong ntr6'c bi thu hep vi ba b1,1i, dieu kbi!n t~ biln h.ru thong_ cho cac xe qua l<}i, nghe tieng van clu lich kich du-6-i SU'C n~ng cua banh Ian, trO' ngtrQ'C dtroog ve dfrng d6, di qua nhirng rueng mia lay s~o sic, cii nha may ep mia v&i cli 5ng khoi pbun den vao nhfrng bulH t.rtra n~g !tic ay dang tin dan vao mau trcri. Chuyen xe dtra toi ve tiDh bi « pan 11 dQC dU'cmg. Toi du-ng nghi DO'i nly toi vin thU'O'Jlg qua, quen thu~, nbin tir trco xe ch~y va bay giO' dJt chhl xu~ng toi l~c gi&a nai l~ toi c6 th"e b1r6-c t6'i vl di vao nhirng thl giai n1o - khi trcri tcSi b!n, Coi d6n g~p chiec XC dip do ba Diep lai tu- Saigon tra ve va ong cho toi qua giang. Ba va ma Die,p ngoi t:ru-6-c, toi ng~i sau ~nb Ditp. DQC dttcr.og Di~p ngoi thing CU'D5, t6i nhln nang ma ma trong t~j, lau :tau bit g~p anh sing cua mtt nang thoang Hie, toi ngbe nang n6i chuy~n vai ba ma nang, va toi tv nhu: Toi ch~g lien quan gl den rihfrng chuyen nay, nhU11g ngt.l'O'i nly. Vi m9t luc m.u toe Di~p pbat tung vao mit ttli, kho vA SO', toi t11 hoi : Difp do chang i Phai Diip d6 cltang 1 Khoang each giira chuog toi r9ng l&n nhtr ca mQt dem toi ~o ao xung quanh, t8i ngam nhfrng dtrO'Dg net. CU' dOng cua Diw c:h$p cbcrn nhu- ao anh. Bis, bis chi Diep.

Trong canh huyea D~O tuon chay ra ago~ du-crng thoing, toi lach mlnh di xuong cuoi r~p. R~p VO'i dan. Nhfrna tieng no~ 16-n Vang gQi tren hju tru-ang dang thu d9n, mQt vAi nb6m hQC sinh con dua giua cac bmg gbe. £>em lua WO IQng qua de cu-a mo- tr~og. Thuan va Kim Hue cung con dt.mg ng6ng nai mQt ctra hong phla bai ttong. Mc;it lat ong Ph~p di ra ngoai san khiu ng6 vlo trong gQi: ong Hi~p, ong Hi~p - Ao ngoii da 1Qt vlt tren tay ao SO' mi cua 6ng trot m~ h~i din V30 bQ ng\l'C Jep, Ong dj xu5ng vi phfa bai ngu-cri uan ba, CU'O'j ha he. Hifp Lang, 1-Ioanb, D.i~p v~ hai ba giao SU' khac theo sau 6ng. Ben cn6 hai ngucri dan, b~J ong Phap du-ng l~i va nhfrng ngucri khac vay xung quanh ong. Ong n6i chuy~ bing tieng Phap voi Hifp, cucri in io. Merveilleuse soiree, hein, 8ng Hi~p. Di~p quay lu-ng, dU'crng nhir Thu~n ng6 thay toi - Toi rai ch6, 1nuon bo ra ngoaiChQ't tieog ong Phap keu Jan vang r,J,p vlng :

- TrI, l~i bieu cai coi may... M~y cbn di h9c khong may ? T6-i dau r~i 1

- 6og noi vai toi nhu- hoi toi con nho - Ma my m$1lh gioi ch& ¥ Thang nho nay ties intelligent. Chiu kh6 hQC ngbe may, Tri. Dirog x& r& loi thoi. Toi vai m~ n6 hoi XU'a queo nhau d6.

Diep xicb lui, nbwog ch6 d{rng cho toi y~ 19 ve lung tung vl SI! c6 m~t b1t nga cua toi. Hi~p mim CU'O'i., quan sat toi vi toi thu th~ blog thai d9 th,ch

- " thu-c nhln ngay vao Thu$o. Tay toi bop l~i, ngl}'C boj hQp toi khong thl t'I chu • og thl khong khieu khicft Hi~p . ) •

- Anh moi ve day d~y hQc tro ? H~i tru-oc anh lam gl a Saigon. Hlnh nhutoi c6 biet m9t ng1.l'ai quen anh a Saigon. •

Cau n6i dQt ngQt, x~c XU'Q'C c6 tloh cua t6i lam m9i ngLTO'i cht.rng hu-og.

Toi khorg nhln thay gl ngoai cai m~t cua Hifp dtl'ng cao ho-11 toi dang ng6 t&i than nhien Luc a'.y toi mong kl:.ong co sit hi~n di~n cua Di~p va Thuan nhung Diep ltn b6p vao b!lt tay toi, keu oho :

- Anh Tri. Coi kla.

Khong ngimg du-Q'C, toi mit bla blob tinh, vang m~nh canh tay gi~t gi9ng:

- Coi kla, di gl.

Ong Phap bfm moi trQ'n mit - Di~p mit cfr tht.Jt lui quat:

- Tri ..• May ••

Toi vuog quay r,goit giii'a Slf DgO' ngac cua chioh toi, Tri, Tri i ti~ng ong Pbap vang du~i :

- Chuy~n gl d6 may, Di~p? Thlng Tri n6 khung ha ...

May dieo roi Trj, May dien roi Tri .• ~oi di miet t6'i ben ba s6ng ngoi l~i nai mQt g6c cay khu~t. Sl;f yiu du~i nhu nht.rQ'C, don CCYn hung ho chay bung tren da m~t vA tieu hoy, xnm chiem lay tu- chi - N1.16'c m!t c'om CQm trong mi, toi m~t nhtr sau m9t cu~ ch~y dua. May dien r~i Tri, may dien r~j, Tri. Toi kh6c 1:ltrC net, khong the nao klm giii'. D1.16'i m!t t6i, ttll'6-C song den ngom va xa nht.r blu troi tren cao

(cbn tiep)

THANH ~TAM-TUl'EN

TIN CAY DANG

•

• Ngay 25-4-1965, toi c6 VO y danh rat blnh thao vi~t tay cua bai II Cop y ve bai D~o Pl,~t trong linh V(FC van hpc, ngh~ thu~t cua ong Nhat-H~nh > gom 20 trang tren gify xanh, bong, a ching du-ong tuTo. SOiD B¼ch Khoa ve Tan Dinh. Vi nao ]U'Q'm dt.rQ'm cho xin l(li ~i Toa so~n Bach Kboa, chung toi xin hiu ~.

VU-HANH

•

#

NHAN TIN

• Meri em Le,vin-Phu (con trai nha v~n Le ~vlln-Trtrang) den ngay toa SO~D bao V~n c6 viin can. T. P. G.

• Chi~n tranh mb rqng ra mi~n e,c.

Nbirng V\J oanh t~c er tlli~n Btc vln tiep di~n h~ng ngay. Trit 1·5, con gin nhtr ogay n~o cOog c6 lDQt hay nhieu phi VtJ Cua khOng l\fC V.N. hay H.K. 0' b@n kia vY tuyen. Tuy nhi@n vong gi&i h~n oanh t~c, trong hai tuin qua, vin chU'a 1ncr rong them. M\tC tieu dQ i born vA bin pha vdn nhim c~c·tri.ic giao thangt clu, ben, I pha, toa xe hra, quan xa, hai thuy~n ... tire I~ cac phttO'ng tiin giao thong, tiep tt c~ v.c . Ngay 8-s phi CO' HK noi tiip nhau oann tfc suSt ngay mQt so m\tC tieu quao s~ quan tr9ng t,i mien Btc, trong d6 c6 phi trtrang Vinh. Ngay 9-5 phi c-a V

N. d(>i born can c(r Ba-Blnh {Vinh-Linh) pha 30 doanh tr$i l&n nl10.

K! tir ogay oanh t~c Bic vift dtn nay HK thiet ~i: 31 phi CO' vA V.N.C.H. : 9 phi CO'.

• Chifn S\f' I, mi~n Nam .

- Quang Trj.- (25-4) kich chiin v&j VC : 43 djcb ch(t, 23 bi b1t. •

- Kien Hoa.- Khai diin 28-4 ktt thuc 4·5 tii mijtKhu Thanh Phong, quin Thanh Phu. KEt qua : 220 vc chit, 48 bi bit; I kho vo kbi bi kham ph~ : h~ng m~y tr~m suog cic lo~i bi tjch th~u trong d6 c6 2I d~i lien phong khong Nga va 6 sung pb6ng Jira T.C.

- Ca Mau.- 19 gia 6.. 5 kholng tilu do~n v.c. tfn c8ng quia 1~ Hai Ytn l~rn tu- thU'ong 48 dja phU'O'ng quan, mlt tlch ~o vl bi thttang 17, ~em 10-2 2 ti~u doan v.c, l~j ~n Cong Hai Yin lln nCra vl l~i bi day lui.

- Tdng Cffang vi~n binh Hoa-ky.

3-5 : 3 tilu doin nbay du H.K. dtrQ'C « tMng CU'O'ng cbo cac Ive ltr9'Dg an ninh o6 nhitm v~ bao ve vung quan St}' tr9ng yru Bien H~a Vfiag Tau ••

7-5: 6000 TQLC My d~ bQ t~i Vi.nh Chu Lai {Quang Tin) <de bao v~ an

. cho c6ng tac thiet l~p mOt phi trtrang m&i t~i Quang Tia».

- St5 thi~l h,i ve ngt.ro-i cua HK t{fi v,v : B9 quc5c phong Kf-I cho biet : Tir 1-1-61 den 6·5-65 s6 nhan vien quan s1,.r HK t\r trio Cl VN la 485 ngtro-i, bi tht.rang 2056 ngtrai, 13 bi cam tu, 23 mat tich.

• Cac tin tlrc khAc.

•

21-4 : Toa an quin 51! vung 3 chien thu~t XU' V\1 dao cbioh 19-2-65 - 45 bi cao (26 c6 m~t - 19 t.ti dao) Chaah thlm : Tt. D~ng-van- Quang, uy vien Chanh phu : Truog ta Nguyio van BL'rc. Tuyea an 21 gia 20 ngly 7-5 : 3 ~n tir hinh : (Tt Lim.v~a . Phat, Dt Ph~m-ngQc-Thao, va Nguy~o-kim-Bau) va tu- 20 den 5 o?im kbt> sai, cac bi can khiem di~n I nam tu a den 3 thaag tu treo vi tha bong, cac bj can hif n dien.

2-5: Phai doln do Ph6 TT Tran vaa-Tuyen elm dau sau khi vieng tham thien chi cac quoc gia Phi Chau : C6te d'Ivoire, Senegal, Maroc, Tunisie da tro- ve Saig~n trtra 2-s va chieu s.5 l~i len dtrang tiep tl)C cu~c vieog th~m : C9ng Hoa A Rip Th6ng nhlt, Madagascar, Ethiopie, Nigeria.

4-5: Duy~t I~ chinh sich doi ngo~i va d~ tra dua tbai cfQ d6i ngbicb cua Phap d6i v&i V.N .C.H . t~i HQi nghi T~ chu-c Lien phoag E>.N.A, I-I9i dong chinb phu quyet dinh :

-: Bai bo chtrO'ng trlnh phat thanh cua phai b9 van h6a Ph.ip t~i V.N.

- Tn,1c xuat d~ di~n hang Thong-tan Phap t~i Saigon.

5-5 : H9i d~ag Quan l11c ban hanh quytt dinh tt,r giai tan ngay 5·5 va 1~m tl giai tan cbi~u ngay 6-5. Troog Tuyen cao s6 7, H.E>.QL. co neu 3 ly do gia tan la trong luc chiin tranh ngay mQt quyet li~t, cac vi lanb d~o quaa d9i can d~i trQng tim V30 nhi~m V\I Chien dau i quan dQi kh8ng CO tham VQng chinh tri nen cot .. tranb d! dan Chung khoi hoai nghi Va chinh quyeo dan St,r bi~n ~i, dU'Q'C quan dQi tin c~y, can phai c6 day dit trach nhiem va quyen h~n.

6.5 : Ph6 T.T. Tran vin E>6 cam dau m9t pbai do~n vieng tham thiin chi ,, An I>Q.

- Ai Cip va Tuy-ni-di : Ch6ng d6i gitra Nasser va Bourguiba. Bitu tinh da dao Nasser ~i Tunis (27~4) va c1a dao Bourguiba t~i Le Caire. Ly do : Bourguiba tuyen b6 khong th~ gay chien v&i Do Thai, phai tim giai phap khic. 17 nam nay giai phip hi~n cua kh~i A r~p khong co m 9t chut xru ket qua oao.

- Ch;nh bien t~i Santo Domingo (Chau My). D~i ta Caamano Ttt linh Lt,1c quan da phat d9ng CUQC dao chinh ngly 24-4. Lvc ltrgag c~nh phu do tu-6-og

Helias Wessin, Ttt ljoh Khong quan, chi huy da phan cong l~i. Hoa Ky da dtra quan

tbi cat1 thi~p v&i danh nghia bao vi kieu dan My - Cho tti ngly nay tlrih r.lnl: tili day vih con r6i lo;.1n vi nghiem tr9ng (xin xem bai cu.a Vu Bao tren BK s~ t&i).

- Canlbodge do~n giao v&i 1-loa-ky : ngay r-5, N. Sihanouk tuyen bo do~n giao v6'i Hoa-ky r.hu-ng sau (16 J~i ngo y vln duy tri lien l~c tren cap lanh S\I', nhu-og Iioa ky da tu· khi,r6' c de nghi n?l.y do thtr cua ngo~i trtrang H.K. gi!ri ngoai

tru-crng Catnbodge ngay 6 5 .,.

- Hoi-qulJc va An -dp : 8-s, m9t CUQC bilu tlnb 6 tieng dong h~ dtrQ'C lO ch(rc , .,

tai thu do Cac:hemire de chor,g An BQ vl v1,1 An bit giir 6. Abdullah Hioh t\l qu6c gia Cachemire.

Sach cua nha xuat hdn Sang T {lo

Doin Quoc Sy : Ba Sinh HttO'ng l1ra 60d - D~ng Song Ojnh Menh 40d

Trai Cay Oau Kho ~Od - Gin Viog Gili Ngoc 4o1d - Ngu-oi Dan B~ B&n Kia Vi

Tuyen 110d - U h~i 40d Nguyln Sy Tl, ChD' Sanr, (H~t) - Tui Mal Trin Gfa

Tho- To~ Mai 504 :.... Kheng Bc'r Ben 40d - Mei Theo Ban Chuc Tt,11 Tr~n Ngon

{)inh Tro-i SOd - Thanh T&m Toy~n: Khu8n MGt 40J - M~t Trai T,m Thly 50d

Duy ihanh: Lo-p G,o 52d - Minh Ou-c Hoai Trinh : Ber Ver 57d - Han 4~d

Ma 3"'d. - Thir sinh 4 "' cf. - Vinh L~c : 001 CAnh Gay Cua Thi@n Thln 42d. -

Thf! Vfen I Khu an Mij t Cue Ch6ng T8 50d. , ,, Mai cho phat hanh trong t11 sach Y THlfC

THAO LUA..N : Ban thl.l'aog 52d Ban quy 100d Bon cu~c thao lu~n

thanh loan Vai the he tr1tO'C khai mO' mOt C'in du-O'ng mbi cho n9he thu~t hum nay, mOt Qgl,$ thu,t mang trong no Slf dQng b i~o chttng

cua huy d ,t VI sang IQ) ,

Cec b~n a xa c6 th~ vi5t thtt vl cho nho xuat ban Sang Tf#O 13, Vo Tanh Saigon hay cho Doan Quoc Sy 358/608 ThAnh Thai Cholon cac hf#n sa nhen dU'Q'C sach gui bao dam tori nh~.

ha.y tim d9c :

•

&ao Phat hiin d'ai h6a

• • • • cua Nhat-H-1nh - 256 trang gla SO~. ,

• Y th(rc moi trong Van nghf

va Triet hoc

• cua Ph-,m-Cong-Thien - 656 trang gia 8Sc1.

• Hanh hU'ang

tho cua T rtJ-VO - 128 trang gia 45d. * , . . do nl1a LA 861 xuat ban.

Sach se dU'<,rC gi'ri bao dan1 den nai, neu qny vj O xa.

Thu- tu- lien l~c : THANH Tue, h()p th u 935 - Saigon. Btru pl1i~u de : Co

CAO-NGQC-PHU'Q'NG.

Kem cluyfr s5 6$, ngay 12-5,65