CM-gezondheidsmagazine
HUGO
EN GUST
OVER ZORG, ROUW EN LIEFDE
‘Eens goed bleiten doet zo’n deugd’
EERSTE HULP BIJ LUIZEN
WAT GEBEURT ER ALS JE OP JE PERSONENALARM DRUKT?
HAAL MEER UIT JE ADEMHALING
CM-gezondheidsmagazine
HUGO
EN GUST
OVER ZORG, ROUW EN LIEFDE
‘Eens goed bleiten doet zo’n deugd’
EERSTE HULP BIJ LUIZEN
WAT GEBEURT ER ALS JE OP JE PERSONENALARM DRUKT?
HAAL MEER UIT JE ADEMHALING
Twijfel je aan de diagnose van de arts of wil je de voorgestelde behandeling nog bespreken met een andere zorgverlener? Je kan steeds een andere zorgverlener raadplegen om een second opinion te vragen. Je kan zelf rechtstreeks contact opnemen. Soms zal je behandelende arts je doorverwijzen. Dit tweede advies kan jou en je zorgverlener helpen om een goede beslissing te nemen over je behandeling.
Scan de QR-code en laat ons je antwoord meteen weten. In de volgende editie van Leef krijg je de resultaten hier te lezen.
Resultaat van de vorige poll: 68 %
van de lezers die reageerden, namen al geneesmiddelen om te kunnen slapen.
LEEF - jaargang 7, nummer 3 Verschijnt vier keer per jaar. Redactie en vormgeving CM Charlotte Allefs, Marion Aussems, Herman Barthels, Astrid Boost, Cynthia Bulteel, Joeri Cludts, Martine Creve, Marjolein Cuvelier, Bram Dehouck, Teja De Prins, Davy D’Halluin, Ilina Ghijs, Ina Herman, Kathy Holbrouck, Philip Hoorne, Cathelijne Jennes, Stephanie Lemmens, Lindsey Mullie, Hanne Op de Beeck, Silke Roose, Rob Segers, Elien Steen, Helga Van Aken, Natalie Van den Heule V.U. Bart De Ruysscher, Haachtsesteenweg 579, 1030 Brussel, leef@cm.be Uitgegeven door Visie in beweging vzw Vormgeving Gevaert Graphics, www.gevaertgraphics.be Coverfoto Lieven Van Assche Illustratie Flore Deman De beschrijving van de CM-diensten en –voordelen heeft hier enkel informatieve waarde. Bij twijfel of betwisting gelden de statuten van het ziekenfonds: www.cm.be/statuten.
04
Peuter Otis durft eindelijk in het water
16
4 x inspiratie voor een gezonde lunch
39°C
14
Wat als je kind koorts heeft?
36
25
08 Dementie: Hugo en Gust vieren de vrouwen van hun leven
22 In deze inclusieve voorziening is iedereen zichzelf
26 Zo houd je je medische kosten onder controle
28 Goed voor je portemonnee
29 Kerensa bedenkt workshops voor jonge ouders
30 Regionieuws
Factcheck: Vermindert hormoontherapie in de menopauze het risico op dementie?
24
Een ingesproken versie van Leef, een extra audioverhaal en onze eigen podcast. Leef heeft ook een mooi audio-aanbod.
18
Ontdek de kracht van je ademhaling
Spreekuur: Wat doe je bij hoofdluizen?
Informatie op jouw maat ontvangen en kiezen voor duurzaamheid?
Schrijf je in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief boordevol inspirerende Leef-verhalen.
Nooit was ik meer gefascineerd door de ademhaling dan toen ik op de palliatieve afdeling van een ziekenhuis werkte. Wie ooit waakte bij een stervende, weet dat diens ademhaling erg verandert. Het ademen vertraagt, lijkt telkens opnieuw stil te vallen – Zou het? Zou dit de laatste zijn geweest? – en trekt dan toch weer aan. Maar eens stopt het motortje toch voorgoed en is de laatste adem uitgeblazen.
Wanneer je aan het bed van een stervende zit, kan je niet anders dan meegaan met die trage ademhaling. Je moet het idee dat elke ademtocht de laatste kan geweest zijn loslaten en er gewoon zijn in het moment.
‘‘
In onze hectische maatschappij happen vandaag veel mensen naar lucht, of trappen op hun adem. ‘‘
Het lijkt eenvoudig, ademen. Regelmatig staan er bruisende honderdjarigen in de krant die gevierd worden. Hun geheim? ‘Blijven asemen.’ Maar zo simpel is het jammer genoeg niet, gewoon 12 tot 24 keer per minuut inen uitademen. En al zeker niet honderd jaar lang.
In onze hectische maatschappij happen vandaag veel mensen naar lucht, of trappen op hun adem. Figuurlijk dan. Maar we zien het ook letterlijk gebeuren, bij de steeds grotere groep jongeren die kampt met hyperventilatie als gevolg van angstaanvallen.
Wat volgens mij helpt, los van een medische aanpak, is om mee te ademen met al wiens ademhaling om welke reden dan ook hapert. Naast die persoon gaan zitten, luisteren naar diens ademhaling, en zelf simpelweg gestaag blijven in- en uitademen, zonder meer. Of het nu is om een tweede adem te vinden of een laatste adem uit te blazen: voelen dat er iemand tijdens zo’n moment nabij is, telt.
Luc Van Gorp, VOORZITTER CM
‘Zelfs voor douchen had hij een heilige schrik.’
Tom Van Linden (34) laat zoontje
Otis (3) wennen aan het water
‘Samen met Otis gaan zwemmen is echt genieten. Zijn enthousiasme is groot nu hij niet meer bang is van water. Fier toont hij wat hij al durft. We lieten hem tien lessen watergewenning volgen. Want douchen, daar had hij een heilige schrik voor. In het begin vond hij het niet leuk dat hij in het water moest. Maar na amper drie lessen kondigde hij enthousiast aan dat hij ging zwemmen.’
‘Kopje onder gaan, in het water springen … Spelenderwijs leerde Otis het allemaal doen. Hij ontving nadien zelfs een diploma. Daarop staat wat hij kan en waar hij nog oefening voor nodig heeft. Tegelijk kreeg ik tips om dat zelf goed aan te pakken. Niet alleen Otis had dus baat bij de watergewenning.’
‘Het zelfvertrouwen van Otis in het water stimuleren door watergewenning vind ik een ideale start om later te leren zwemmen. Bovendien is het een vorm van bewegen. Daar willen wij onze kinderen al vroeg toe aanzetten.’
CM geeft een jaarlijkse terugbetaling van 15 euro voor aansluiting bij een erkende sportvereniging, voor erkende jog- of zweminitiaties of voor deelname aan schoolsport.
www.cm.be/sportvereniging
Heldere communicatie via brieven en e-mails? Officiële documenten gemakkelijk begrijpen? Dat is waar CM sterk op inzet. Samen met Amal vzw, het stedelijke agentschap voor integratie en inburgering in Gent, verbeterden we onze brieven over verhoogde tegemoetkoming. Ervaringsdeskundigen vinden de brieven nu duidelijker en weten beter wat hen te doen staat als ze zo’n brief in de bus krijgen.
In een niet-gevaccineerde groep besmet één persoon met mazelen gemiddeld tot 12 andere personen. Mazelen is dus zeer besmettelijk en kan snel leiden tot epidemieën bij mensen die onvoldoende beschermd zijn door vaccinatie. Symptomen zijn onder andere huiduitslag, hoge koorts, hoesten, snotneus.
Vaccinatie is de beste bescherming tegen mazelen. Je hebt 2 vaccinaties nodig om goed beschermd te zijn tegen mazelen. Voor kinderen wordt het vaccin gratis aangeboden op 12 maanden en 9 jaar. Niet gevaccineerd? Bel het CLB of je dokter. Na vaccinatie kunnen milde bijwerkingen optreden.
www.allesovervaccineren.be
Een gezonde levensstijl vermindert het risico op diabetes type 2 en andere chronische aandoeningen. Programma’s zoals HALT2Diabetes en Bewegen Op Verwijzing helpen om een gezonde levensstijl vol te houden. In dit gratis webinar ontdek je tips over voeding en beweging. Je krijgt ook uitleg over HALT2Diabetes en Bewegen Op Verwijzing. Er is ruimte voor jouw vragen.
Schrijf je in: 24 oktober om 19.30 tot 21 uur www.cm.be/agenda
Sinds juli hebben de gele CM-klevers een facelift gekregen: je adres staat er niet meer op. De nieuwe klever toont je naam, ziekenfondsnummer, barcode, rijksregisternummer en een code die je statuut aanduidt. Oude klevers met adres blijven geldig, ook als je intussen van adres veranderde. Gebruik de klever op CM-documenten zoals doktersbriefjes om verwarring te voorkomen.
CM-PANEL
Annick zegt eerlijk haar gedacht over CM
‘Het is niet omdat ik in een rolstoel zit dat ik geen mening heb’, benadrukt Annick Daeninck (54). En dus is ze actief in het CM-panel, een groep mondige mensen die af en toe hun mening geven over waar CM als gezondheidsfonds mee bezig is.
Het doel van het CM-panel? De dienstverlening, communicatie en nieuwe initiatieven van CM versterken. Thema’s als verhoogde tegemoetkoming, ziekenhuisfactuur en verzekeringsproducten worden onder de loep genomen.
Annick waardeert dat ook gevoelige onderwerpen zoals incontinentie — waarmee ze te maken kreeg na een
mislukte epidurale in 2017 — besproken worden. In een persoonlijk gesprek kon ze haar mening uiten en voelde ze zich echt gehoord.
‘Sterker nog, sinds mijn deelname in het CM-panel durf ik meer mijn standpunt te verdedigen. Dat heeft me bijvoorbeeld geholpen assertiever te zijn bij mijn eigen arts’, zegt Annick. Door haar ervaringen te delen, hoopt ze anderen te ondersteunen. ‘In het CM-panel heb ik geleerd voor mezelf op te komen en wil ik echt iets betekenen voor anderen.’
Geef jij graag je gedacht in het CM-panel? www.cm.be/cm-panel
Alles deden ze samen, Hugo Sigal en zijn Nicole. En dat geldt ook voor Gust Moens en Maria. Hugo en Gust verloren hun vrouw aan de gevolgen van de ziekte van Alzheimer. Leef brengt hen samen voor een gesprek.
Gust schrijft over Maria in ontroerende gedichten, Hugo eert Nicole in liedjes en het aangrijpende boek Leven voor twee.
En ook tijdens dit gesprek hoeven ze niet te zoeken naar woorden.
Gust: ‘Het begon vaag, met af en toe een kleine vergeetachtigheid of een vreemde opmerking. Op een bepaalde leeftijd gebeurt dat bij iedereen wel eens. Het duurt een tijd voor je frank valt: hier is iets meer aan de hand.’
Hugo: ‘Toen Nicole zich soms begon te vergissen, gingen we naar een neuroloog. Daar moest ze een test doen. Ze stellen heel simpele vragen: de datum, het seizoen, een huisje tekenen …’
Gust: ‘O, Maria was verontwaardigd over die test! Wat voor onnozels hebben ze me nu laten doen?, zei ze.’
Hugo: ‘Nicole kende de test al, haar vader had ook Alzheimer gehad. In het begin scoorde ze er nog goed op. Maar na zeven jaar sprak de neuroloog uit: het is Alzheimer. Nicole besefte wat er ging gebeuren.’
Gust: ‘Toen wij de diagnose kregen, zei het ons niets. We wisten niet wat er ons te wachten stond.’
Hugo: ‘Nicole wilde koffiezetten, maar vergat het water. Ze plaatste potten op de kookplaat, maar stak het verkeerde vuur aan. Ik begon stilletjes aan zaken over te nemen. Zonder het te laten merken. Ik liet haar overal aan meedoen, ik wilde dat ze haar waardigheid behield.’
Gust: ‘Bij Maria verdween de interesse in het huishouden. Ik had haar honderden keren het bed zien opmaken, en dat ging vanzelf. Maar in het begin lagen de lakens er bij mij toch al eens verkeerd op, hoor. Ze klaagde nooit over mijn soep of de patatten, ook al wist ik amper hoe ik ze moest klaarmaken.’
Hugo: ‘Ik heb veel gespiekt hoe Nicole kookte, en dan deed ik dat na. Zo leerde ik spaghettisaus maken (lacht).’
Gust: ‘Het is niet altijd gemakkelijk om met die veranderingen om te
gaan. Op een bepaald moment kon Maria haar horloge niet meer lezen. Daar kon ze uren over doorbomen. Soms reageerde ik daar verkeerd op. Daar voel ik me nog altijd schul dig over.’
Hugo: ‘Er rust een taboe op demen tie. Het heeft met het maken, mensen begrijpen niet goed wat er in het hoofd van mensen met dementie gebeurt. Ze vinden het een beetje gek, dus zwijgen ze er liefst over. Terwijl het net bespreek baar moet worden.’
Afscheid nemen
Kan je niet leren
Nu jij hier niet langer bent
Afscheid nemen
Ik moet het leren
Maar ik weet dat het nooit went
De dozen staan klaar
‘‘
Ik begon stilletjes aan zaken over te nemen. Zonder het te laten merken. ‘‘ Hugo
Gust: ‘Je krijgt nogal snel dingen te horen als het komt wel goed, of zo. Daar heb je niets aan. Je hebt mensen nodig die de aandoening voldoende begrijpen, met wie je écht erover kan praten. Dat zijn er niet veel.’
Hugo: ‘En van de persoon met dementie wordt vaak gedacht dat het geen zin heeft om ermee te praten. Die begrijpt het toch niet meer. Dan vroegen ze aan mij hoe het met
Gust: ‘Je gaat erin mee en je beseft niet ten volle wat er gebeurt. Ook voor mezelf is die tijd een soort mist.’
Hugo: ‘Het is een rollercoaster en dat karretje blijft maar draaien.’
Gust: ‘Een vriendin raadde me aan Maria te laten opnemen in een woonzorgcentrum, omdat ik de situatie niet meer meester zou kunnen. Ik had twee uur gezinshulp per week, de laatste maand vier uur. Zodat ik snel boodschappen kon doen.’
Hugo: ‘De laatste maanden overwoog ik om een verpleegkundige in te schakelen.’
Gust: ‘Het ging zodanig snel op het einde, dat alleen het woonzorgcentrum nog een mogelijkheid was voor ons. Maria herkende me niet meer. Mijn zoon had ooit een pet ontwor-
Maar ik ben het nog niet
Alles kent hier zijn plaats
Zelfs mijn verdriet
Waar ik ook ga
‘T Is jou dat ik zie
Laat me niet los
Blijf nog wat hier
Ik wil jou niet zoeken
Op platen in boeken
Of tussen de kleren
In de kast
Zelfs jouw juwelen
Wachten nog even
Want ook zij weten
Hoe mooi je was
(fragment uit
De dozen staan klaar van Hugo)
Win een boek van Hugo
Win een exemplaar van Leven voor twee van Hugo op www.cm.be/leef.
Geen dag begint hier nog normaal, ‘k moest voor vier uur al opstaan ‘k probeerde nog,” ’t is veel te vroeg” ze zei, ge moet naar ’t school gaan.
Maar ik ben nu klaarwakker, afwachtend op wat gaat komen z’ heeft lange tijd nog ‘t uur geteld en later weer gaan dromen.
Maar eindelijk was de ochtend daar ‘k was toch wel wat geschrokken Ze sliep nog maar had gans verkeerd, al kleren aangetrokken.
Wat later deftig aangekleed, gaat ze de vogels voeren. Als ’t regent, of ze komen niet dan draait z’ over haar toeren.
Maar plots zitten er veel te veel “ik heb niet genoeg gegeven, zie maar want alles is al op”, ze gaan niet blijven leven.
Na het ontbijt, ’t vast ritueel “Mag ik mij efkes leggen”? als ’t middagmaal op tafel staat, moet ik het haar gaan zeggen.
En verder hoe de dag verloopt hangt veel af van het weer, we rijden ‘t zelfde fietstochtje voor de zoveelste keer.
En later, naar de avond toe lijkt ze soms niet te stoppen. Ze blijft maar vragen wie ik ben maakt zinnen die niet kloppen.
Dan vraagt ze meer dan 20 maal hebben wij al gegeten of ik nu ja of neen zeg, ze is het al vergeten.
(Alzheimer van Gust Moens)
pen met op, voor mijn verjaar dag. Daarom droeg ik die pet elke dag. Ah, ben jij Gust?, vroeg ze dan. Dat is zo raar, dat doet pijn, hoor.’
Hugo: ‘Ik ben blij dat ik haar niet meer heb zien aftakelen. Het moment dat ze zou zeggen: wie ben je? Wat doe je hier? Dat zou ik verschrikkelijk gevonden hebben.’
Gust: ‘Ik had zo lang voor haar gezorgd, ik wilde haar niet afgeven. Toch ben ik enorm tevreden over de zorg die ze in het rusthuis kreeg. Ze is er uiteindelijk slechts vier maanden geweest.’
Hugo: ‘Nicole heeft thuis een lelijke val gemaakt. En toen was ze in een keer helemaal weg.’
‘Ondanks alles zou je liefst willen dat het gewoon doorgaat, dat je op
die rollercoaster blijft. Je wil niet aanvaarden dat het gedaan is. Gedaan met opletten, gedaan met je afvragen wat ze uitspookt.’
Gust: ‘Heel je routine valt weg. Ik ging elke dag naar het rusthuis. En plots hoeft dat niet meer. ’s Morgens word je wakker in dat veel te grote bed en dek je de tafel enkel voor jezelf.’
Hugo: ‘De periode na het overlijden leefde ik op automatische piloot.’
Gust: ‘Wenen en er niet meer willen zijn.’
Hugo: ‘Eens goed bleiten kan zo’n deugd doen. Nu nog altijd gebeurt het, als ik iets van Nicole zie of hoor. En dan ween ik eens goed door. Dat is voor mij een soort
remedie, om het te kunnen plaat sen.’
Gust: ‘Als je dat zegt, denk ik: oef, ik ben niet alleen. Ik mag mijn emoties tonen.’
Hugo: ‘Maar natuurlijk zijn we niet alleen. Wat een dwaas idee is het toch dat je je sterk moet houden en
‘‘
Heel je routine valt weg.
Ik ging elke dag naar het rusthuis. En plots hoeft dat niet meer. ‘‘ Gust
niet mag huilen. Iedereen huilt, en het is goed om dat toe te laten. Maar rouw is ook voor iedereen anders. Er is geen draaiboek dat zegt hoelang je mag rouwen en wanneer je opnieuw begint te leven.’
Zij is er altijd bij
Hugo: ‘Ik heb me op mijn werk gestort. Zonder zingen en acteren kwijn ik weg. De agenda is goed gevuld tot juni volgend jaar. Ik kijk ernaar uit. Het is mijn passie, het is mijn vlucht als het ware.’
Gust: ‘Ik ben vrijwilliger in het rusthuis. Maria en ik maakten jarenlang kerststallen, dus maakte ik er ook een voor het rusthuis. Dat helpt, twaalf uur per dag werkte ik eraan. Je moet iets omhanden hebben.’
Heb je vragen over zorg bij dementie? De Zorglijn ondersteunt je om zorg op jouw maat te organiseren, en geeft advies en info over tegemoetkomingen.
Contacteer de Zorglijn op 02 204 32 34, zorglijn@cm.be of www.cm.be/zorglijn.
Van veilig opstaan tot een rustige nacht: bij Goed thuiszorgwinkel vind je hulpmiddelen om langer thuis te blijven wonen. Goed helpt je ook met alle vragen over incontinentie. Als CM-lid krijg je korting.
Ontdek het aanbod op www.goed.be.
Hugo: ‘Je wordt er bijna naartoe gezogen.’
Gust: ‘En zij zou dat willen, hé, dat je dat doet.’
Hugo: ‘Ze zou niets anders gewild hebben. Zij was de eerste om te zeggen: blijf dat doen, je doet dat graag. Nicole is altijd bij mij. Letterlijk, ik draag haar as in een solsleutel rond mijn nek. Maar ook figuurlijk. Als ik binnenkom, zeg ik: chouke, ik ben thuis. Dan vertel ik wat ik die dag gedaan heb.’
Gust: ‘Dat doe ik ook, je kan dat niet laten. En voor ik ga slapen in dat veel te grote bed, blaas ik haar kaarsje uit.’
Mensen met dementie dwalen soms rond. Met een personenalarm ‘thuis en buitenshuis’ van Gerust krijg je een signaal als de persoon gaat dwalen buiten een vooraf ingestelde veilige zone.
Lees meer op www.gerustzorgcentrale.be.
De opvang belt: je kind heeft 38 graden of meer koorts en moet naar huis. Wat is een normaal verloop van de meeste infecties? Wanneer zijn antibiotica nodig? Kinderinfectioloog professor Daan Van Brusselen onderscheidt feit van fabel.
1
Stephanie Lemmens
Kinderen maken makkelijk 3 tot 4 dagen koorts als ze ziek zijn
‘De meest voorkomende oorzaak van koorts bij kinderen is een banale verkoudheid. Het is normaal dat je kind er gemiddeld 3 tot 4 dagen koorts van heeft. Behandel met koortswerende middelen zoals paracetamol. Antibiotica hebben geen zin, want het gaat om een virale infectie. Er is reden tot ongerustheid als je kind slap of suf is, veelvuldig braakt, niet meer wil eten, weinig plast, de koorts moeilijk zakt of je kind ook tijdens koortsvrije periodes niet meer wil spelen. Is je kind jonger dan 6 maanden en heeft het meer dan 38,5°C koorts? Ga dan altijd naar de dokter.’
2
Bij een oor- of keelontsteking is altijd antibiotica nodig
‘Antibiotica werken enkel tegen bacteriële infecties. Slechts weinig oor- en keelontstekingen worden veroorzaakt door bacteriën. En zelfs als een oorontsteking bacterieel is, zijn antibiotica zelden nodig om te genezen. Voor kinderen jonger dan 6 maanden kunnen antibiotica soms wel nodig zijn. Kinderen tussen 6 maanden en 2 jaar krijgen alleen antibiotica als ze ernstig ziek zijn of als er na 72 uur geen beterschap is. Oudere kinderen genezen meestal vanzelf na enkele dagen. Bij een keelontsteking zonder neusslijmen en braken of diarree kunnen antibiotica soms nodig zijn.’
Veelvuldig gebruik van antibiotica kan de darmflora van kinderen veranderen
‘In je darmen huizen biljoenen bacteriën, die samen met virussen, gisten en schimmels je microbioom vormen. Antibiotica doden niet alleen de schadelijke bacteriën die je ziek maken, maar ook nuttige bacteriën die essentieel zijn voor een goede gezondheid. Zo kunnen schadelijke bacteriën zich makkelijker vermenigvuldigen. Dat zorgt voor vervelende klachten zoals misselijkheid, buikpijn en diarree. Gelukkig herstelt je microbioom zich meestal snel.’
‘Witte bloedcellen en enzymen geven een groene kleur aan snottebellen, niet bacteriën. Het is dus ook niet nodig om hiervoor lokaal antibiotica toe te dienen in de vorm van neusdruppels. Ook die kunnen de darmflora van kinderen verstoren en ervoor zorgen dat bacteriën resistent worden.
Wanneer een kind koortsvrij is, kan het trouwens 2 weken duren vooraleer het geen snottebellen meer heeft en niet meer hoest.’
Surf naar www.cm.be/skoebidoe, jouw CM-gids in het ouderschap met info en tips van experts.
Redmiddel tegen bacteriën
Een bacterie is een minuscuul wezentje dat op eigen kracht kan overleven en zich vermenigvuldigen. Ze veroorzaken onder andere longontsteking, bacteriële hersenvliesontsteking of wondinfecties. Ziekmakende bacteriën kan je bestrijden met antibiotica. Antibiotica hebben dus geen nut bij virussen zoals griep, COVID-19, RSV, verkoudheid en de meeste vormen van acute bronchitis, keel- en oorontsteking.
Bezint eer ge begint
Volg de instructies van je arts nauwgezet op. Neem de juiste dosis in op het juiste moment en sla nooit een inname over. Neem je antibioticakuur altijd uit zoals voorgeschreven, ook als je je beter voelt. Zo zijn alle bacteriën in je lichaam zeker vernietigd. Heb je na je antibioticakuur nog restjes over? Breng ze dan naar de apotheker. Hou ze nooit zelf bij voor een volgende keer.
Levens redden wordt moeilijker
We gebruiken antibiotica nog te vaak als het niet nodig is en we volgen onze antibioticakuur niet altijd correct. Daardoor zijn bacteriën niet langer gevoelig voor bepaalde antibiotica. Ze worden resistent. Artsen kunnen ernstige ziekten dan moeilijker behandelen. Ook operaties en transplantaties worden risicovoller. Soms kost dat zelfs levens.
www.antibioticguardian.com/dutch en www.praatoverantibiotica.be
De hele dag van huis voor je (vakantie)job, de zomerschool, een uitstap ... Je energie op peil houden, doe je met een gezonde picknick. Een kijkje in vier lunchboxen.
Emilia Marta Travina (7) volgt de zomerschool
‘Ik heb zelf vlees op mijn boterham gelegd. Mama heeft de sneetjes eerst met ei ingesmeerd en dan gebakken in de pan. Dat vind ik superlekker. Ook komkommer, banaan en watermeloen eet ik graag. Als vieruurtje heb ik een koek mee, soms een yoghurt. Het is niet alle dagen hetzelfde.’
Jolien De Duffeleer (22) is redder op het strand
‘In mijn lunchbox verdeel ik per vakje verschillende voedingswaren. Alle kleuren komen aan bod. Een gezonde picknick op het strand geeft mij een verzadigd en supergoed gevoel. Dat ik een beetje van alles meeheb, motiveert mijn mederedders om het ook eens te doen.’
Joris Van Laere (50) werkt als buschauffeur
‘Omdat ik tot 13 uur weg ben, neem ik naast een lunch ook een ontbijt van vooral granen en fruit mee.
‘s Middags kies ik voor pasta met veel groenten en zaden. Met vlees ben ik zuinig. De portie is ruim. Een deel eet ik als vieruurtje. Dan kom ik niet in de verleiding voor een suikerwafel uit de automaat.
Gezonde voeding geeft je de beste versie van jezelf.’
Greet Smet (48) is dakwerker
‘Als je dubbel geplooid op een dak staat te werken, wil je echt geen overvolle maag. Tegelijk vergt de job veel inspanning: ik moet geregeld kracht bijtanken. Daarom heb ik vanalles mee in mijn koelbox: stukken fruit, tomaatjes, komkommers, paprika, mozzarella, een wrap… en water. Heel veel kleine porties, dat is mijn geheim.’
‘‘
Zuchten
werkt
als een soort reset voor lichaam en geest.
‘‘
Prof. Ilse Van Diest
VOOR
Ademhalen gaat meestal vanzelf, maar af en toe bewust ademen biedt veel voordelen. Door bewust diep en traag te ademen, kalmeer je je lichaam en geest. Gezondheidspsychologe professor Ilse Van Diest (KU Leuven) en kinesitherapeut Jan Lasoen (AZ Sint-Lucas) leggen uit hoe.
Elien Steen Flore Deman
Gezonde ademhaling
Lasoen: ‘Ademhaling is eigenlijk een eenvoudig proces, waarbij je zuurstof inademt en het afvalproduct CO2 (koolstofdioxide) uitademt. Gemiddeld adem je zo’n 10 keer per minuut, maar dit kan variëren door inspanning, stress ... De normale ademhalingsverhouding is 1 op 2: bijvoorbeeld 2 seconden in- en 4 seconden uitademen. Bij goede ademhaling zet de borstkas uit, komt de buik iets naar buiten en openen de flanken. Door de neus ademen is beter dan door de mond, omdat de lucht gefilterd en opgewarmd wordt. Bij intensievere inspanning, is het beter om ook door de mond te ademen.’
Lasoen: ‘Je ademhaling kan verstoord worden door long- of hartaandoeningen. Ook stress en angst
kunnen ervoor zorgen dat je te snel, te diep of te oppervlakkig via de borst ademt. Als je hyperventileert, is er te weinig CO2 in je bloed, terwijl er bij longpatiënten vaak te veel CO2 aanwezig is. Als je verkeerd ademt, verbruik je te veel energie die voor andere lichaamsfuncties bedoeld is. Dit kan leiden tot vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn en duizeligheid, verminderde alertheid ... Een gespecialiseerde kinesist kan je helpen om beter te leren ademen. Bij psychische oorzaken is het belangrijk om ook onderliggende problemen aan te pakken.’
Laat je ademhaling je helpen
Ademen doen we gelukkig vanzelf, maar we kunnen het ook een deel sturen. Meer zelfs, je kan enkele alledaagse handelingen inzetten om je mentale en fysieke gezondheid op te krikken.
Van Diest: ‘Als je angstig of gestrest bent, adem je vaak sneller en oppervlakkiger. Je kan dit tegengaan door bewust traag en diep te ademen. Adem rustig in door je neus en adem vanuit je buik. Als je langzaam uitademt, vertraagt je hartslag. Dit stimuleert je parasympatisch zenuwstelsel, het deel van je autonome zenuwstelsel dat je lichaam tot rust brengt. Door bewust traag en diep te ademen, richt je je aandacht op je lichaam, wat werkt als een concentratieoefening en ook je geest kan kalmeren. Bewust ademhalen is dan ook een belangrijk onderdeel van mindfulness en meditatie.’
‘Ademhalingsoefeningen voor het slapen kunnen je ook helpen om meer ontspannen in slaap te vallen. Al komt dit mogelijk doordat je verwacht dat je beter slaapt als je rustig ademhaalt.’
Zuchten
Van Diest: ‘Zuchten werkt als een soort reset voor lichaam en geest. Door te zuchten vermijd je dat longblaasjes toeklappen. Onderzoek toont aan dat je meer zucht voor en na belangrijke taken en als je stress hebt. Een spontane zucht kan je ademhaling herstellen en opluchting geven. Als je bewust zucht, ventileer je je longen maar geeft dit niet hetzelfde gevoel van opluchting.’
Adem inhouden
Probeerde je ooit om je adem in te houden? Geen wedstrijd om ter langst, maar een aantal seconden kan wel nuttig zijn. Lasoen legt uit: ‘Als je tijdens ademhalingsoefeningen je adem even inhoudt, vullen je longen en longblaasjes zich beter en normaliseren de zuurstof- en koolstofdioxideniveaus in je bloed. Dit zorgt voor een efficiëntere ademhaling en meer zuurstoftoevoer naar je bloed. Zuurstofrijk bloed is belangrijk om energie aan je spieren te leveren, het kan zelfs je inspanningen vergemakkelijken.’
‘‘
Als je verkeerd ademt, verbruik je te veel energie die voor andere lichaamsfuncties bedoeld is.
‘‘
kinesitherapeut Jan Lasoen
‘Voor longpatiënten is het belangrijk om tijdens ademhalingsoefeningen na het inademen 2 à 3 seconden de adem in te houden om lucht achter het slijm te krijgen, terwijl hyperventilanten hun adem vooral na het uitademen moeten inhouden om snelle ademhalingen te voorkomen.’
Probeer deze eenvoudige ademhalingsoefening
1. Adem rustig in door je neus gedurende ongeveer 3 seconden, terwijl je buik uitzet en je schouders ontspannen blijven.
2. Adem langzaam en gecontroleerd uit met getuite lippen. Adem langer uit dan in, ongeveer 7 seconden.
Zo adem je ongeveer 6 keer per minuut en krijg je een kalmerend gevoel. En wist je dat mensen die bidden of mantra’s opzeggen ook vaak in dit ritme ademen?
Of je nu drie keer diep ademhaalt voor een examen of er dagelijks 20 minuten mee bezig bent, zoek rustig uit welke ademhalingsoefening voor jou het beste werkt. Belangrijk: laat het op tijd weer los. Vertrouw erop dat je lichaam het juiste doet.
Elke euro die jij besteedt aan je verzekering, herinvesteren wij in jou. Zo wordt CM-MediKo Plan steeds beter en krijg je o.a. € 1.200 voor je hoorapparaten en € 250 bij je bevalling.
Info & voorwaarden op cm.be/verzekeringen
Deze publicatie heeft enkel informatieve waarde. CM-MediKo Plan is een verzekeringsproduct van MOB Verzekeringen CM-Vlaanderen, verzekeringsonderneming met maatschappelijke zetel in België, om tak 2 ‘Ziekte’ te beoefenen (ondernemingsnummer 0851.601.503). CM Vlaanderen, erkend onder het nummer 1016c (ondernemingsnummer 874.853.490), treedt op als verzekeringsagent voor MOB Verzekeringen CM-Vlaanderen. Geldende polisvoorwaarden op cm.be/verzekeringen.
In hartje Turnhout vind je Muylenberg, een groene oase. Het is een plek waar mensen met een mentale of meervoudige beperking werken, wonen en deelnemen aan het stadsleven. Directeur Ine Roelant (39) en pedagoog Veerle Van Pelt (38) leggen uit wat Muylenberg zo bijzonder maakt.
Cynthia Bulteel Frederik Beyens
Een oase binnen de stad ‘Muylenberg is ons eigen dorp binnen de stad’, glundert Ine. ‘De bewoners wonen in kleine leefgroepen. Elke groep heeft zijn eigen gebouw, verbonden met elkaar via de tuin. Ze werken als vrijwilliger in de buurt, of in een van de zeven ateliers binnen de voorziening. Afhankelijk van hun interesses en mogelijkheden.’
Van een crea- tot kookatelier: iedereen kan er z’n ei kwijt. Ook Rob. Hij woont al vijf jaar in Muylenberg en is naarstig in de weer in het houtatelier. ‘Ik ben graag bezig met mijn handen’, vertelt hij. ‘De houten planken waarmee ik nu bezig ben?
Dat worden later naamkapstokken of tapasborden die we verkopen in ons winkeltje. Ik vind het leuk dat ik zoveel kan doen. Als ik hier niet ben, help ik in het tuinatelier.’
‘Voor velen is deze voorziening een thuis’, vertelt Veerle. ‘Mensen wonen en werken hier vaak hun hele leven. Het spreekt voor zich dat ze deelnemen aan het bruisende stadsleven. Het zijn niet enkel bewoners van Muylenberg, ook van Turnhout. Zo liep ik vorig weekend rond in het centrum. Verderop zag
Hier mag iedereen zichzelf zijn. ‘‘
Ine Roelant
ik enkele bewoners genieten van het zonnetje op een terras. Tien minuten later zag ik een leefgroep terugkomen van de bakker. Zalig vind ik dat.’
Ine knikt. ‘We willen niet op een eilandje zitten. Onze deuren staan altijd open, letterlijk. Velen weten niet dat het domein altijd toegankelijk is. Daarom organiseren we af en toe activiteiten om de buurt naar binnen te trekken. Zoals de zomerbar. De deelnemers van ons tuinatelier toverden dit oude koetshuis om tot een gezellige zomerbar. Deze zomer mochten we al heel wat volk verwelkomen met een virgin mojito. De munt? Die plukken we vers uit onze eigen moestuin.’
U vraagt, wij draaien
‘We ondersteunen mensen op verschillende manieren’, vertelt Ine. ‘Naast onze bewoners in onze voorzieningen in Turnhout en Retie, hebben we een dagcentrum en bieden we mobiele ondersteuning aan huis. En verderop in de straat hebben we drie huizen waar mensen begeleid zelfstandig wonen. Het eerste huisje voor twee personen is er gekomen omdat we ooit de vraag kregen van een koppel bewoners of ze samen mochten wonen. Waarom niet? Dachten we. Hier mag iedereen zichzelf zijn. Een
relatie aangaan valt daar ook onder. Dat koppel is uiteindelijk uit elkaar gegaan, maar het begeleid zelfstandig wonen hebben we gewoon verdergezet.’
Eigen keuzes, inspraak … Termen die hier stevig onderstreept worden. ‘Niet enkel de wensen van alle betrokkenen zijn bespreekbaar, maar ook het reilen en het zeilen van de voorziening zelf’, vertelt Veerle. ‘Zo hebben we de Spreekbuis, ons maandelijks overlegmoment. Iedereen die bij ons in begeleiding zit, krijgt een stem. Ze kunnen er bezorgdheden uiten en voorstellen doen om onze voorziening tot een nog hoger niveau te tillen. Alle ideeën worden meegenomen naar het collectief overleg, dat bestaat uit bewoners en hun netwerk.’
Welke vragen ze zoal krijgen? ‘Het gaat over zowel kleine als grote zorgen. Onlangs kwam de vraag of het mogelijk was om de liftdeuren langer open te houden voor rolstoelgebruikers. Dat werd inmiddels opgelost. Maar ze vroegen ook meer dieren in de voorziening. Als reactie werd de werkgroep Dieren in Muylenberg in het leven geroepen. Die deed al een rondvraag. Welke dieren de bewoners graag willen? Voor konijnen kunnen we plaats maken. Maar olifanten worden iets moeilijker’, lacht Veerle.
Als sociaal ondernemer is CM steeds op zoek naar oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen, zoals betaalbare en inclusieve opvang voor mensen met een beperking. Als antwoord op deze zorgnood richtte CM-Turnhout in ‘52 Muylenberg op, via haar vzw KMSL. Tot op vandaag is CM nog steeds bestuurlijk verbonden met Muylenberg, en dient de voorziening als schoolvoorbeeld voor inclusief wonen in een stadscentrum.
Stefaan Voet, directeur netwerk provincie Antwerpen
HOOFDLUIZEN
Aan het begin van het schooljaar komt je kind in contact met heel wat vrienden. Dat kan ervoor zorgen dat luizen zich meer verspreiden.
Wat is het?
Hoofdluizen zijn vervelend maar niet schadelijk. Ze grijpen zich met hun zes poten vast aan je haar en zitten vaak in de haren van de nekstreek en boven de oren. Hun kleur varieert van lichtgrijs tot bruin, na een bloedmaaltijd zien ze er wat roder uit. Je krijgt jeuk als reactie op hun uitwerpselen en speeksel. Daardoor ga je krabben en kan je huidinfecties krijgen.
Wat is de oorzaak?
De diertjes verhuizen zich voornamelijk door rechtstreeks hoofdcontact. Ze verplaatsen zich niet door te springen of te vliegen en worden niet overgedragen door huisdieren. Het gebeurt zelden dat ze via hoeden, sjaals of hoofdkussens worden doorgegeven.
Hoofdluizen kan je jammer genoeg niet voorkomen. Er is geen reden tot schaamte als je ze aantreft, ze komen voor bij iedereen.
Wat kan je zelf doen?
ELISE RUMMENS (42)
PREVENTIE-ARTS CM
Elise is onze huisdokter. Haar stokpaardje op het vlak van gezondheid is beweging. Daarom zie je haar op dinsdagavond springen, vliegen, duiken, vallen en weer opstaan. Dan heeft ze haar wekelijkse parkourtraining.
www.cm.be/dehuisdokter
De betrouwbaarste en veiligste methode om luizen te verwijderen is de nat-kam-methode. Deze is kindvriendelijk en goedkoop maar ook tijdsintensief. De behandeling doe je best meerdere keren en duurt gemiddeld 30 minuten, dit verschilt naargelang haartype en –lengte. Bij hardnekkige luizen is het aan te raden om de handdoeken en lakens te wassen. Gewoonlijk sterven luizen binnen de 48 uur als ze de mens verlaten.
Shampoos en lotions op basis van insecticiden veroorzaken mogelijks neveneffecten zoals huidschilfering en irritatie. Ze zijn dan ook niet geschikt voor jonge kinderen, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Ook is het effect van een elektrische luizenkam of luizenstofzuiger onvoldoende bewezen.
Hormoontherapie tijdens de menopauze zou het risico op dementie verlagen. Hoopgevend nieuws voor velen, maar klopt dit wel?
Waar komt dit nieuws vandaan?
De studie die het nieuws haalde is het vervolg op een onderzoek dat in 2002 voor veel ophef zorgde. Hoewel het krantenartikel beweert dat de nieuwe studie aantoont dat hormoontherapie het risico op dementie vermindert, staat deze bewering nergens in de studie. Meer nog: de onderzoekers concluderen dat er geen plaats is voor hor-
moontherapie in de preventie van hart- en vaatziekten, kanker en dementie.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Er is al veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen hormoontherapie en dementie, maar de resultaten zijn tegenstrijdig. Sommige studies tonen een beschermend effect aan, andere studies tonen aan dat het risico op dementie net toeneemt, vooral in de oudere groep vrouwen (tussen 60 en 75 jaar). Bij vrouwen tussen 50 en 59 die hormoontherapie kort gebruiken, vindt men geen effect op het risico op dementie.
Hormoontherapie kan gebruikt worden bij klachten in de perimenopauze. Je start de therapie best voor de leeftijd van 60 jaar en niet langer dan vijf jaar. Bij langer gebruik neemt het risico op borstkanker en hart- en vaatziekten toe. Kort gebruik van de therapie heeft ook geen effect op de hersenen, maar op lange termijn zou het risico op dementie misschien kunnen toenemen. Volgens deze nieuwe studie beschermt hormoontherapie niet tegen dementie.
BRON: www.gezondheidenwetenschap.be
Ook als je slecht ter been bent of makkelijk onwel wordt, wil je zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen en je veilig voelen. Met het personenalarm van Gerust Zorgcentrale is hulp binnen handbereik, 24 uur op 24 en 7 dagen op 7. Maar hoe werkt dat juist?
1 2
Een ongeluk is sneller gebeurd dan je denkt. Oeps, even niet goed opgelet en je struikelt. Zelf rechtstaan lukt niet en er is niemand in de buurt. Wat nu gedaan? Gelukkig heb je een personenalarm en kan je op de knop van de zender drukken. Die draag je altijd bij je, om je hals of pols. Het personenalarm stuurt een noodsignaal naar de zorgcentrale van Gerust.
Er zijn twee soorten personenalarmen: een voor thuis en een personenalarm voor thuis én buitenshuis. Met die laatste kan je ook als je op stap bent een alarmsignaal versturen.
Jouw druk op de knop verbindt je met een zorgmedewerker van Gerust Zorgcentrale. Die krijgt meteen je dossier te zien en weet dus wie jij bent. Meer nog, bij het personenalarm thuis en buitenshuis ziet die ook waar je gevallen bent.
Je legt uit waarvoor je hulp nodig hebt. De zorgmedewerker stelt je enkele vragen om de situatie correct in te schatten. Als je geen reactie geeft of je kan niet uitleggen wat er gebeurd is, zal de zorgmedewerker altijd onmiddellijk hulp inschakelen.
De zorgmedewerker belt een van de drie mantelzorgers die je hebt opgegeven. Neemt die persoon niet op of kan die binnen de dertig minuten niet bij jou zijn? Dan wordt de volgende mantelzorger gebeld. Heb je minder dan drie mantelzorgers? Met de formule professionele hulpverlening stuurt Gerust een verpleegkundige ter plaatse als je thuis hulp nodig hebt.
Heb je dringend medische hulp nodig?
Dan contacteert de zorgmedewerker de hulpdiensten. Gerust Zorgcentrale informeert de mantelzorgers zo snel mogelijk.
Terwijl hulp onderweg is, is er om de vijftien minuten contact met de Zorgcentrale om je toestand op te volgen.
4
Je reddende engel zorgt eerst voor jou en maakt dan contact met de Zorgcentrale via het toestel. Samen bespreken ze de situatie en de zorgmedewerker geeft eventueel advies. Daarna wordt het alarm afgesloten en opgeslagen in je dossier.
Wil je zelf een personenalarm huren?
Surf naar www.gerustzorgcentrale.be of bel 0800 8 55 22.
Heb je recht op de verhoogde tegemoetkoming? Dan geeft CM een maandelijkse korting op de huurprijs bij Gerust. Daarnaast krijg je een korting van 20 euro op de eerste installatiekost.
Een rist terugbetalingen van de ziekteverzekering en voordelen van CM helpen om je medische kosten onder controle te houden en gezond te blijven. Weet jij waar je recht op hebt?
Volg je een behandeling bij een logopedist? CM betaalt je 10 euro per sessie terug (of 15 euro als je de verhoogde tegemoetkoming hebt). Tot en met 18 jaar krijg je maximaal veertig sessies terugbetaald. Vanaf 19 jaar krijg je maximaal 10 sessies terugbetaald.
10 euro per sessie terugbetaald
Nachtzorg
Als mantelzorger is je eigen nachtrust soms niet evident. Gelukkig bestaat er nachtzorg. Dan komt een oppasser inslapen bij je thuis of verblijft de zorgbehoevende voor de nacht in een residentie. CM betaalt de helft van de kostprijs voor nachtzorg terug, tot 15 euro per nacht. Je krijgt tot 420 euro terugbetaald voor dagopvang, kortverblijf en nachtzorg samen. Je kan voor nachtzorg bij je thuis ook een beroep doen op de dienst CM-oppas aan huis.
Haarprothese
Is je kaalheid het gevolg van een bepaalde ziekte of aandoening? Dan kan je een terugbetaling krijgen voor een haarprothese. Vanaf 1 juli 2024 kan je tot 120 euro terugbetaald krijgen voor accessoires om het hoofd te bedekken zoals sjaals, hoeden, mutsen of petten. Ook accessoires die niet in textiel zijn, maar wel in het dagelijkse leven gebruikt worden komen in aanmerking. Helmen en fantasieartikelen zijn niet inbegrepen.
Tot 15 euro per nacht terugbetaald
Tot 120 euro voor accessoires om het hoofd te bedekken
CM let mee op je portemonnee. Meer voordelen en terugbetalingen op www.cm.be/voordelen.
Kerensa Nelissen (35) leeft zich creatief uit
Slaapt je baby slecht en loop je stilaan rond als een zombie? Ben je ten einde raad omdat je kleuter niet wil eten? Zit je tiener met zichzelf in de knoop? Kerensa Nelissen zet zich met hart en ziel in om ouders en kinderen te ondersteunen.
Natalie Van den Heule
Kerensa Nelissen: ‘Ik heb een tijd gewerkt als kinderpsycholoog op zelfstandige basis. Die job hield in dat ik vooral werkte op woensdagnamiddag, tijdens de avonduren en in het weekend. Toen ik zwanger werd, heb ik besloten dat ik die werkuren niet meer wilde en ben ik op zoek gegaan naar vast werk en bij CM beland. Ik ben hier nu bijna zes jaar en ik heb echt nog geen spijt gehad van mijn overstap.’
Wat doe je precies bij CM?
‘Ik ben educatief medewerker binnen het team Gezondheid en Participatie en mijn focus ligt bij de werkgroepen kinderen en opvoeding en scholen. We werken onder andere infosessies en workshops uit rond thema’s die vandaag leven bij veel ouders. Moeilijke etertjes bijvoorbeeld, of kinderen die slecht slapen, wat met schermtijd of een opstandige tiener? Het kan allemaal aan bod komen. Daarnaast hebben we ook een aanbod educatieve pakketten voor scholen. Rond voeding, slaap, tandzorg, je goed in je vel voelen. Die pakketten zijn we trouwens aan het herwerken. We digitaliseren ze ook zodat we ze goedkoper aan scholen kunnen aanbieden.’
Je houdt dus wel feeling met kinderen en jongeren.
‘Kinderen en opvoeding dat blijft mijn ding. Ik vind het fijn om ouders en het hele netwerk rond de kinderen daarin te ondersteunen. Ik heb dus het gevoel dat ik nog altijd kan doen wat ik het liefst doe, alleen in een andere context. Ik doe geen een-op-een gesprekken meer waarbij kinderen me hun probleem vertellen en we kijken hoe we dat gaan aanpakken. Maar ik kijk eerder waar veel ouders of kinderen mee worstelen om dat dan te verwerken in een preventiemethodiek die voor meerdere mensen kan dienen. Het is fijn om meer mensen te kunnen helpen en het zwaarmoedige is er ook wat af nu.’
HOE KLINKT EEN BOEK?
CM-lid Rita (66) brengt de woorden
‘Lezen is mijn passie, ik ga het huis niet uit zonder een boek. Maar lezen is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Denk maar aan iemand die slechtziend is of iemand met dyslexie. Luisterpuntbibliotheek en Blindenzorg Licht en Liefde maken verhalen voor hen toegankelijk, door ze te laten inlezen door vrijwilligers. Ik ben fier dat ik zo al 40 jaar mijn leesliefde mag delen.’
‘Opnemen doen we in een professionele studio onder leiding van een studiomeester. Als vrijwilliger mag je zelf een boek uitkiezen. Laatst las ik een grappig moordmysterie voor met Queen Elisabeth in de hoofdrol.
Onze CM-leden zijn toppers!
Hier en daar barstte ik bijna in lachen uit. Gelukkig kon ik me inhouden, of we moesten herbeginnen. Zelfs het kleinste geritsel of gekuch is al storend voor de luisteraar.’
‘Voor je start als vrijwilliger doe je een stemproef waarbij je enkele teksten opneemt in de studio. Een stemmencommissie evalueert of je stem voldoet aan de strenge kwaliteitseisen. Er mag bijvoorbeeld geen dialect hoorbaar zijn. Nieuwe inlezers vinden is niet evident, dus we zijn altijd op zoek naar goede stemmen.’
www.luisterpuntbibliotheek.be
In elke editie van Leef zetten we er graag eentje in de schijnwerpers. Ken jij of ben jij een CM-lid dat ook een plekje in onze spotlight verdient? Laat het ons weten via leef@cm.be.