Leef Extra #moetjustniks by CM ziekenfonds

CHECKLIST PENSIOEN

ZALIG SAMEN OF RELATIETEST?

OVER EETLUST EN GOESTINGSKES

Special

LEEF – GEZONDHEIDSMAGAZINE VAN CM – EXTRA MAGAZINE VOOR DE JONGE 55-PLUSSER

Haal meer uit je pensioen

DE GEZONDE GEEST VAN PAUL DE PUNT (63)

‘Dansen houdt ook mijn hoofd fit’

#MOETJUSTNIKS

IN DEZE EDITIE

#MOETJUSTNIKS

MOTORVRIENDEN Ivan en Martin delen een passie.

LUISTER

openhartig

Wist je dat Leef een eigen podcastreeks heeft? Die heet Wat je nog niet wist over … Ze bestaat uit luisterverhalen waarin een BV praat over zijn of haar obstakels op vlak van gezondheid. Luister via Spotify, Apple Podcasts, of je eigen favoriete podcastapp. www.leefmagazine.be

10 GENERATIEWISSEL Christine geeft haar levenswerk door.

12 BREIN IN TOPCONDITIE Danser Paul houdt zijn hoofd alert.

en ook: 06

KORTGEKNIPT Interessante nieuwtjes

ALTIJD SAMEN Pensioen als relatietest

APPETIJT Kanarie in de koolmijn

CHECKLIST Zonder zorgen op rust

CM TOT JE DIENST Drie straffe ledenvoordelen

FACTCHECK Poets je effectiever met een elektrische tandenborstel?

ert Faingna evin

©K

Leven zonder bucketlist

et pensioen gaan? Dat is meester worden van je eigen agenda. Niks moet en alles mag, hoor je vaak. Ook voor mij is dat het prettigste aspect aan deze levensfase. Of je een pensioen goed of slecht beleeft, hangt natuurlijk af van veel factoren. Ben je goed omringd door vrienden en familie of heb je altijd voor je werk geleefd? Deed je je werk dolgraag en moet je daar plots afstand van nemen? Was er veel status verbonden aan je werk? En dan nog de allerbelangrijkste factor: heb je andere interesses dan je werk? Of dreigt het zwarte gat? Je financiële toestand is zeker ook van tel. Want ieder stapje in de wereld kost geld, al is het maar gewoon een koffie drinken. Ik besef dat ik geluk heb gehad. Mijn werk stopte niet van de ene dag op de andere, ik kon geleidelijk aan afbouwen. Ik hoefde geen extra hobby’s te bedenken, die heb ik altijd gehad en aardig wat.

LEEF is het gezondheidsmagazine van CM - speciale editie Redactie Anneleen Vermeire (hoofdredacteur), Marion Aussems, Joeri Cludts, Martine Creve, Marjolein Cuvelier, Bram Dehouck, Davy D’Halluin, Philip Hoorne, Stephanie Lemmens, Stephanie Louwagie, Lindsey Mullie, Elien Steen, Michiel Verplancke Webredactie Dorien Boonen, Pieter Coeck, Stijn Vaesen, Katrijn Windey Redactieadres Haachtsesteenweg 579, 1030 Brussel, leef@cm.be V.U. (nationale pagina's) Bart De Ruysscher, Haachtsesteenweg 579, 1030 Brussel Concept Bold & Pepper, www.boldandpepper.be Realisatie Gevaert Graphics, www.gevaertgraphics.be Art Direction Bart Gevaert Coverfoto Lieven Van Assche #moetjustniks copyright door Ministerie van Unieke Zaken De beschrijving van de CM-diensten en -voordelen in deze publicatie heeft enkel een informatieve waarde. Bij twijfel of betwisting gelden enkel de statuten van het ziekenfonds. Meer info: www.cm.be/statuten.

Er zijn behoorlijk veel voordelen aan ouder worden. Je wordt minder zelfgericht en je beseft geleidelijk aan dat de nulmeridiaan niet door je navel loopt. Dat is best bevrijdend.

Fietsen met mijn man? Leuk, maar niet meer dan 40 kilometer want dan begin ik te zagen. Reizen? Met veel plezier, maar liefst met wat meer comfort dan toen ik jonger was. Ik ben heel graag met verse voeding bezig, maar elke dag een andere maaltijd bedenken? Zucht, laten we maar eens uit eten gaan. Intussen ben ik de 70 voorbij. Zwaarmoedig word ik daar niet van. En … als je vrienden je aanmoedigen om de dingen met een korreltje zout te nemen, is dat ook meegenomen. Zo stuurt mijn goede vriend en leeftijdsgenoot Leo Janssens ons regelmatig geestige nieuwsbrieven vanuit zijn woonplaats in Spanje. Over de kaap van 70 schreef hij: ‘Het is een leeftijd waarop felicitaties eerder als steunbetuigingen overkomen.' Ik hou van die knipoog, dat lichte sarcasme, en van zijn schrijftalent. Daar ben ik enorm jaloers op. Een bucketlist heb ik niet en ik kan iedereen aanraden zonder te leven. Ik hoef geen wensen af te vinken. Alles wat ik wil doen, doe ik nu. Inspiratie nodig? Die vind je in deze special. Geniet ervan!

Je kent jezelf bovendien steeds beter. Ik weet wat ik graag doe en wat niet.

Frieda

Frieda Van Wijck (71) was journaliste en presentatrice voor VRT en Woestijnvis. Ze presenteerde onder meer De Laatste Show, Spraakmakers en De klas van Frieda.

#MOETJUSTNIKS

RONKENDE VRIENDSCHAP IVAN VANDEBROECK (64) EN MARTIN BOSMANS (65) DELEN EEN PASSIE VOOR MOTORS

Ex-collega’s Ivan en Martin hadden jarenlang geen contact meer met elkaar. Tot ze elkaar opnieuw tegenkwamen bij de Limburgse OKRA Motorclub. Nu trekken de fervente motorliefhebbers samen door het land.

Martin: ‘Ivan en ik werkten jarenlang bij de spoorwegen als spoorleggers. We konden het toen al goed met elkaar vinden en lachten samen heel wat af. Toen ik voor mijn gezondheid van werk veranderde, verloren we elkaar uit het oog. Meer dan tien jaar later liep ik Ivan opnieuw tegen het lijf. Tijdens een nieuwjaarsreceptie zag ik hem binnenwandelen. Ik dacht: wie smijten ze hier nu binnen.’ Ivan: ‘Het klikte opnieuw meteen. We delen graag eens een plaagstoot uit, net als vroeger op het werk. Maar we weten hoe ver we kunnen gaan. We zijn beiden motorfanaten en belandden bij deze motorclub. Motorrijden geeft een heerlijk gevoel van vrijheid. Ik kan het moeilijk anders omschrijven. Samen met de club eropuit trekken, dat schept een hechte band. Je bent een hele dag samen op pad. Tijdens een pitstop praat je bij op een terras. Iedereen kan zijn verhaal kwijt. En als er iets misloopt, kun je op elkaar rekenen. Ons motto is: samen uit, samen thuis.’

'Samen eropuit trekken, schept een hechte band''

THEATERVOORSTELLING DE DAG DIE KOMT

‘We lachen wat af bij OKRA’ Hafid Essamaqui is net 70 geworden. Na een loopbaan van 40 jaar is hij officieel met pensioen. ‘Ik heb altijd graag gewerkt en ben zo lang mogelijk doorgegaan. Een hele dag alleen thuis zitten, is niets voor mij. Daarom zocht ik iets om na mijn professioneel leven actief te blijven en onder de mensen te komen.’ Sinds enkele maanden is Hafid lid van OKRA. ‘Mijn buurvrouw Jeanine overtuigde een andere buurman en mezelf om lid te worden. Samen nemen we deel aan de activiteiten van OKRA. We spelen petanque of kubb. En we doen aan linedancen. Binnenkort probeer ik wellicht rummikub of ga ik eens mee fietsen.’ Voor Hafid zijn de sociale contacten de voornaamste reden waarom hij lid geworden is van OKRA. ‘Iedereen binnen OKRA is heel sympathiek. De groep hangt goed samen en we maken veel plezier. En dat is voor mij het belangrijkste. Wanneer we petanque spelen, is er natuurlijk wat competitie. Maar na het spelletje laten we dat achter ons en lachen we heel wat af.’ VOORDELIG OKRA-LID WORDEN Als je als CM-lid voor het eerst lid wordt van OKRA, betaalt CM je een deel van het lidgeld terug: 10 euro per lidmaatschap of 20 euro als je van verhoogde tegemoetkoming krijgt.  www.cm.be/okra

Vijf jaar lang werkte actrice Elise Bundervoet op een palliatieve afdeling in een ziekenhuis. Het viel haar op dat veel mensen die elkaar tientallen jaren kennen, elkaar toch niet écht kennen. Vanuit deze ziekenhuiservaringen brengt Elise de theatermonoloog De dag die komt. ‘Het is een verhaal over loslaten, afscheid nemen’, zegt Bundervoet. ‘Het is een zoektocht naar waarheid, passionele liefde en verlangen en bovenal een verhaal over het onuitgesprokene.’  www.cm.be/wachtniettotmorgen

1 op 1 DEUGDDOENDE CONTACTEN Samana Duowerking zorgt voor verbinding tussen mensen met een chronische ziekte, mantelzorgers en vrijwilligers. Die verbinding wordt concreet gemaakt in de vorm van duo’s: mensen die bij elkaar passen op basis van gedeelde interesses, leeftijd, woonplaats. Elk duo spreekt regelmatig af om samen iets te doen wat voor allebei deugd doet, op maat van het duo zelf. Dat kan gaan van samen een wandeling maken, iets gaan drinken of een museum bezoeken, tot actief samen sporten of je creatief uitleven in een gezamenlijk project. Zo ontstaan betekenisvolle één-op-één contacten, waardoor iedereen groeit.  www.samana.be/duowerking

KORTGEKNIPT

BEWEGEN BIJ ZIEKTE Lichaamsbeweging is goed voor je gezondheid. Maar hoe beweeg je het best als je een ziekte hebt, zoals diabetes of een hartaandoening? Op de website Bewegen bij ziekte vind je een overzicht van 32 ziektes. Per ziekte lees je de specifieke voordelen die bewegen heeft. Maar nog belangrijker: je vindt telkens een antwoord op de vraag ‘Waarom, hoeveel en hoe bewegen?’.

Zo ontdek je dat algemene oefeningen en gewrichts oefeningen een positief effect kunnen hebben bij pijn door artrose. En dat lichaamsbeweging bij een milde tot matige depressie effectief is om de symptomen te verlichten, net zoals medicatie of gespreks therapie.  www.bewegenbijziekte.be

SLAAPMUTSJE Als we moe zijn, drinken we een cola om weer wakker te worden. En als we willen gaan slapen, drinken we een slaapmutsje om gemakkelijker in slaap te vallen. ‘Het klinkt logisch, maar eigenlijk heeft dat het omgekeerde effect’, zegt Loes Neven, voedingsexpert bij Gezond Leven. ‘Frisdrank kan je snel een piek van energie geven, maar die energie daalt ook weer snel. Van alcohol val je misschien sneller in slaap, maar je slaap is van mindere kwaliteit.’  www.cm.be/slaapwel

Echt gezegd

‘Ik zie oud worden niet als een probleem, maar als een geschenk en een uitdaging. Begin aan de ouderdom zoals aan het laatste jaar op school: met opwinding en zin om te leren.’

GOED VOORBEREID MET PENSIOEN

Professor MANU KEIRSE in De Standaard

Komt je pensioen in zicht? Laat je dan op voorhand goed informeren. De pensioenexpert van CM is hiervoor de aangewezen persoon. Tweemaal per jaar organiseert de CM-Pensioendienst bovendien de cursus Pensioen in zicht. Tijdens deze cursusreeks komen verschillende thema’s aan bod: pensioenregelgeving, erfrecht, zorgplanning en vrijetijdsbesteding.  www.cm.be/pensioen

#MOETJUSTNIKS

SAMEN MET PENSIOEN

De ultieme

relatietest? Wordt met pensioen gaan een zalig samenzijn? Of is er toch wat angst om op elkaars lip te zitten? We vroegen aan Patricia Vanierschot (61) en Paul Reenaers (68) uit Hasselt hoe zij het ervaren. TEKST MARTINE CREVE FOTO COMPAGNIE GAGARINE

aul ging drie jaar geleden met pensioen. Patricia is nog halftijds aan de slag als sportlesgeefster. ‘De eerste week dat ik thuis was, had Patricia een to-do lijstje gemaakt’, verklapt Paul. ‘Zij wilde dat die klusjes ’s anderendaags af waren.’ Daar heeft hij snel komaf mee gemaakt. ‘Paul helpt spontaan mee in het huishouden’, vertelt Patricia. ‘Maar hij houdt er niet van om gecommandeerd te worden.’ Frustraties uitspreken vinden ze belangrijk. MINDER WERKEN De laatste vijf jaar heeft Paul vier vijfde gewerkt. Dat zou hij ie-

dereen aanraden. ‘Patricia heeft altijd halftijds gewerkt. Ze koos ervoor om zelf voor de kinderen te zorgen’, zegt Paul. ‘Als je geleidelijk aan minder werkt, is de overgang naar alle dagen samen thuis minder groot. Je hebt een dag vakantie in de week om met z’n tweeën iets te doen. Dat is fijn. Dan is niet alleen het weekend quality time.’ CORONA LEEK PENSIOEN ‘Door de coronacrisis was ik ineens ook altijd thuis’, vult Patricia aan. ‘Het leek al een beetje op pensioen, want we waren constant bijeen.’ Dat was

voor Paul soms aanpassen. Niet omdat Patricia altijd in de buurt was, maar omdat ze de living telkens moest ombouwen voor de online sportles. ‘Is het weer zover?’, kreeg ze dan te horen. In het begin bleef hij in de zetel zitten met zijn smartphone waaruit dan plots muziek kwam. ‘Wees toch stil!’, riep Patricia dan. Nadien maakte Paul zich uit de voeten.’ SAMEN ONTBIJTEN Paul heeft er geen problemen mee om de dagen te vullen wanneer Patricia werkt. ‘We staan samen om 7 uur op om te

M a es

t rber No

RELATIETHERAPEUTE KRIES VAN DAMME ZET JE OP WEG elkaar bent, dan merk je wel zaken die je anders minder of niet ziet. ‘Paul laat altijd het licht branden in het toilet’, weet Patricia. ‘Ik ga het gewoon uitdoen, ik maak mij daar niet druk over. Ik heb ook mijn fouten. We vormen sinds 21 jaar een nieuwe relatie. We relativeren veel meer. Tijd maken voor elkaar, daar draait het om.’

ontbijten. We beginnen de dag graag samen’, legt Paul uit. ‘Dan ruim ik af en ik doe vaak de boodschappen.’

‘Als ik met pensioen ben, is het altijd weekend’ PATRICIA

Als Patricia van haar werk komt, zorgt hij dat er eten is. En ook voor stofzuigen of de was opplooien, draait hij zijn hand niet om. ‘We vullen elkaar goed aan’, beweert Paul. Als je meer bij

ALTIJD WEEKEND Kijkt Paul ernaar uit dat Patricia straks ook met pensioen is? ‘Daar ben ik nog niet aan toe’, is Patricia hem voor. ‘Ik doe mijn job veel te graag, heb heel fijne collega’s. Ik geef les aan senioren, een gemotiveerd publiek. Door mijn job heb ik online leren lesgeven. Ik volg cursussen, zoek naar nieuwe lessen, naar recente muziek. Dat houdt mij alert. Bovendien biedt mijn job mij structuur. Ik heb er wel wat schrik voor als die wegvalt’, bekent Patricia. ‘Op donderdagavond zit mijn werkweek erop. Dan begint mijn lang weekend en trekken we een fles wijn open. Als ik met pensioen ben, is het altijd weekend’, lacht Patricia. Paul begrijpt dat ze nog niet wil stoppen. ‘Maar als Patricia 66 is, dan ben ik er 74. We gaan heel graag op vakantie. Zal ik dat dan nog kunnen?’, vraagt Paul zich af. ‘Samen genieten wordt heel vaak voorbehouden voor later. Het is nu dat we het moeten doen. Later is nu.’

Zalig(er) samenzijn

1 Als partners zijn jullie verschillend. .

Dat komt nu meer tot uiting omdat je dichter bij elkaar leeft. Laat dat verschil gewoon zijn. Geef elkaar daarvoor de ruimte. Het is geen kwestie van gelijk hebben. De verschillen zijn evenwaardig.

2 Probeer van iedere dag een voor jou .

zinvolle dag te maken. Doelen zijn nu minder belangrijk. Vraag jezelf regelmatig af: waar geef ik echt om, wat doet er toe voor mij, wat voor iemand wil ik zijn? Zo ontdek je de waarden die je leven zinvol maken.

3 Sta open voor alle mooie dingen die .

op je afkomen. Je partner, je kinderen en kleinkinderen, je omgeving, de natuur. Er is zoveel liefde rondom jou. Wie veel kan ontvangen, kan ook veel liefde geven.

4 Vertel aan elkaar waar je mee bezig

bent of waar je het moeilijk mee hebt. En luister vooral zonder direct oplossingen te willen bieden. Vluchten in het werk kan niet meer.

5 Wees tevreden met wat er is in

plaats van je ongelukkig te voelen om wat er niet is.

6 Fysieke ongemakken kunnen de kop opsteken. Ook hier bots je onderling op verschillen. Luister en volg het ritme van je lichaam. Respecteer elkaars grenzen.

2X #MOETJUSTNIKS

Van generatie

MAMA CHRISTINE D’HAENE (60)

‘TRANEN ALS IK DENK AAN STOPPEN’

‘Ik ben tussen de bloemen grootgebracht. In 1985 startte ik mijn eigen bloemenwinkel. Ik ben heel blij dat een van mijn kinderen Art of Flower overneemt, maar het is ook moeilijk. Het is beetje bij beetje loslaten, al heb ik het volste vertrouwen in Stefanie. Ik wil stilaan afbouwen zodat ik niet meer zeven op zeven moet werken. Vandaag werk ik nog mee, maar wat zal ik het ooit missen. De tranen komen als ik denk aan stoppen.’

op generatie

DOCHTER STEFANIE NAESSENS (38)

‘ZONDE DAT DE ZAAK VERLOREN ZOU GAAN’

‘Ik had nooit gedacht dat ik de zaak zou overnemen. Ik ben afgestudeerd als productontwikkelaar. Tussen de vier kantoormuren miste ik plots de handen arbeid. Ik vond het ineens ook zonde dat de zaak verloren zou gaan. Mama blijft altijd welkom om te helpen, al moet ze vooral gaan genieten. Iedere werkkracht – ook ik – moet vervangbaar zijn, anders kun je geen zaak runnen. Mijn job is mijn passie, maar er is meer in het leven.’

17 11

#MOETJUSTNIKS

GEZONDE GEEST GEZOND LICHAAM

Zo loopt je brein als een trein

Als je met pensioen gaat, vallen er taken weg voor je brein. Hoe houd je die hersenpan toch in topconditie? Neuropsycholoog Michaël Portzky (50) vertelt over de valkuilen én de oplossingen. TEKST MICHIEL VERPLANCKE ILLUSTRATIE NADEZHDA MORYAK

8 12

et is een cliché, maar het staat nog steeds als een huis: een gezonde geest in een gezond lichaam. ‘Om kwalitatief ouder te worden, is de wisselwerking tussen je lichaam en je geest belangrijk’, weet Portzky. ‘Naarmate je ouder wordt, kun je je mentaal minder veerkrachtig voelen. Dat kan onder andere komen door het stresshormoon cortisol en de afbraak van spiermassa. Beweging kan in beide gevallen helpen.’ AFBRAAK VAN SPIERMASSA Wie het woord ‘spiermassa’ hoort, denkt aan de gemiddelde bodybuilder. Maar het gaat gewoon over de spieren die jij en ik bezitten. Het verlies van die spiermassa heeft onrechtstreeks invloed op je hersencapaciteit. ‘Vanaf je 35ste kun je per jaar tot vijf procent spiermassa verliezen. Die afbraak zet een vicieuze cirkel in gang’, aldus Portzky. ‘Door minder spiermassa in de benen stap je minder snel en dus minder stabiel, waardoor je kunt vallen.’ ‘Daardoor kom je misschien minder uit het huis, wat niet alleen negatief is voor het behoud van spiermassa, maar ook een grote impact heeft op je sociale contacten. Het is net met die contacten dat je veel van je mentale capaciteiten traint. Als die wegvallen, dan beginnen meer en meer her-

senverbindingen af te sterven en ga je cognitief achteruit.’ STRESSHORMOON VALT AAN Daarnaast speelt stress een belangrijke rol in je mentale leeftijd. ‘Een gestresseerd brein is evolu tionair gezien een bedreigd brein’, legt Portzky uit. ‘Je hersenen denken dat je voor een uitdaging staat en gaan in de vecht-of-vlucht reflex.’ Daarbij helpt het stress hormoon: cortisol. Dat hormoon helpt het lichaam terug te herstellen naar rust na de gevaarlijke situatie.

‘Hoe vaker een brein gestresseerd is, hoe moeilijker het wordt om nog tot rust te komen’

voortdurend op je hoede moet zijn. De gevoeligheid van de receptoren die het bericht krijgen dat het gevaar geweken is, vermindert stelselmatig.’ Wat is het probleem met op je hoede te zijn? ‘Als je te lang bent blootgesteld aan te hoge cortisolwaarden, dan begint het hormoon de hersencellen te beschadigen’, zegt Portzky. ‘Vooral de verbindingen tussen de hersencellen zien af, waardoor boodschappen in de hersenen niet meer goed worden doorgegeven.’

Een fantastisch systeem, maar in onze maatschappij schiet dat zijn doel voorbij. Terwijl we vroeger tegenover een leeuw met ontblote tanden stonden, zijn dat nu rekeningen, files en negatieve berichten in het nieuws. Dat heeft nog weinig te maken met overleven in de strikte zin.

Pensioen betekent in veel gevallen rust, genieten en doen waar je zin in hebt. Je hebt tijd om te reizen, voor kleinkinderen, voor nieuwe hobby’s. Maar dat alle stress wegvalt, klopt niet, meent Portzky. Als je ouder wordt, heb je een grotere kans op verlieservaringen. Je job, een deel van je inkomen en status vallen weg. Er is ook een grotere kans dat mensen uit je omgeving sterven. Het verdriet dat daarmee gepaard gaat, is een stresservaring. ‘Bovendien raakt je dag-nacht ritme verstoord, wordt je stress responscentrum gemakkelijker overprikkeld en vertonen sommige hersencellen sowieso een goedaardige achteruitgang.’

‘Hoe vaker een brein gestresseerd is, hoe moeilijker het wordt om nog tot rust te komen’, vertelt Portzky. ‘Alsof je hersenen de wereld zo gevaarlijk vinden dat je

Tot zover het slechte nieuws, want er is iets aan te doen. Zowel stress als spierafbraak kun je bevechten. Door je verstand te gebruiken en door te bewegen.

MICHAËL PORTZKY

#MOETJUSTNIKS

6 tips

om je hersenen in topconditie te houden

Danser Paul De Punt, en wandelaars Liliane Maenhout en Johan Devolder geven het goede voorbeeld.

ZIT NIET STIL, GA BEWEGEN Michael Portzky: ‘Door te bewegen beperk je niet alleen de afbraak van spiermassa, maar kun je ook je stressniveau verlagen. Je leidt je gedachten af van het piekeren, komt buiten en ziet ook andere mensen … Het vormt de basis van je fysieke en mentale gezondheid.’ ‘Als je de afbraak van spiermassa volledig wil stoppen, dan moet je op een verantwoorde manier je spieren trainen. Dat kun je bijvoorbeeld door oefeningen en herhalingen met gewichten. Bouw het op en doe dat het liefst onder begeleiding. Enkel door een bepaalde intensiteit worden er voldoende stoffen aangemaakt om je spiermassa te herstellen of zelfs te doen groeien.’ Liliane: ‘Johan en ik gaan meerdere keren per jaar mee op Intersoc-vakantie als vrijwilliger. Tussen het poetsen door, trekken we eropuit om grote wandelingen te maken in de bergen. Dat doen we zowel in de zomer als in de win-

‘Johan en ik gaan meerdere keren per jaar mee op Intersocvakantie als vrijwilliger’ LILIANE

ter. Een beetje sneeuw houdt ons niet tegen.’ Johan: ‘Ook in België gaan we fietsen en wandelen. Vroeger stapten we met de wandelclub zelfs 60 kilometer. Maar dat is niet zo mooi als wandelen in Zwitserland. Voor ons is dat pure ontspanning: de vrije natuur, genieten van de stilte.’

ZOEK EEN HOBBY DIE JE BEZIGHOUDT Portzky: ‘Als je stress hebt, helpt het om een ontspannende activiteit te doen. Zo krijg je dat cortisolniveau weer naar beneden. Maar als je in een constante piekermodus zit, dan volstaan bepaalde passieve activiteiten niet meer. Een boekje lezen of tv kijken, brengt je brein niet meer op

LILIANE (66) EN JOHAN (64) Liliane verzorgde vroeger mensen met een beperking. Johan was bediende in de Carrefour van Deinze. Nu zijn ze beide gelukkig gepensioneerd in Oostende. ‘Vanaf nu is het elke dag weekend. Er heerst hier altijd een vakantiesfeer.’

‘Ook tijdens mijn chemobehandeling ben ik blijven bewegen’ JOHAN

andere gedachten. Actieve activiteiten, zoals sporten, kunnen dat dan wel nog. Als je gedachten niet afdwalen tijdens het sporten, dan heb je de juiste hobby gevonden.’ ‘Het is nog beter om een sport te zoeken waarbij een zekere coördinatie nodig is, zoals een gevechtssport, kleiduifschieten of

dansen. Dan moeten je hersenen zich zodanig met die coördinatie bezighouden dat ze geen tijd hebben om te piekeren. Bij dansen moet je bijvoorbeeld de passen onthouden, luister je naar de muziek en is er sociaal contact.’ Paul: ‘Ik ben ongeveer 3,5 jaar geleden begonnen met lindyhop, een snelle dans uit de Verenigde

Staten. Ik heb altijd een gevoel voor ritme gehad. Toen mijn vrouw voorstelde om lessen te volgen, ging ik graag op haar voorstel in. Het is fijn om iets met ons twee te kunnen doen.’ ‘Ik ben zeker niet de beste van de klas, maar ook niet de slechtste. Er komt veel nadenken bij kijken. Het duurt meestal een paar lessen voor ik alle passen onder de knie heb, maar dat is ook de uitdaging. Tijdens het dansen ben ik zo geconcentreerd dat ik geen moment aan andere dingen denk.’ Johan: ‘Ook toen ik een chemobehandeling voor maagkanker moest ondergaan, ben ik blijven bewegen. Had ik dat niet gedaan, dan was mijn herstel veel minder vlot verlopen. Daar ben ik zeker van. Het hielp me om mijn gedachten te verzetten. Het gaf me hoop, een gevoel van bevrijding.’

#MOETJUSTNIKS

6 tips

om je hersenen in topconditie te houden

Liliane: ‘We gaan bijna nooit alleen wandelen. Er komen altijd wel andere vrijwilligers of gasten mee. Zij weten dat wij de beste routes kennen. Ondertussen hebben we een vriendenkring over heel België.’ ‘Ook het vrijwilligerswerk kan veel deugd doen. We poetsen heel grondig, zoals wij het zelf zouden willen als gast. Soms vinden we dan een papiertje op het kussen om ons te bedanken voor het werk. Dat is zalig.’

ONDERHOUD JE HERSENEN Portzky: ‘Het klinkt logisch, maar daag je hersenen uit. Lezen, computerspellen spelen of zelfs een

DOE IETS IN GROEP Portzky: ‘Het sociale aspect is belangrijk. Vooral bij mensen die nogal wat status aan hun job toeschreven, valt het op dat zij in een zwart gat kunnen vallen. Ze stellen vast dat een groot deel van hun sociaal netwerk eigenlijk werkrelaties zijn. Dat is een verlieservaring die de motivatie om actief bezig te blijven, klappen geeft. Daarom is het belangrijk om je dag zinvol te blijven invullen, het liefst met sociale contacten.’

nieuwe taal leren. Dat kan allemaal, zolang je het maar regelmatig doet en het gevarieerd houdt. Als je elke dag een kruiswoord raadsel invult, dan blijf je tot je negentigste goed … in kruiswoordraadsels invullen. Daarom onderhoud je nog niet je andere cognitieve capaciteiten.’

‘Gebruik technologie eerder als controlemiddel en niet als vervanger van je geheugen. Probeer in de wagen herkenningspunten te vinden op de heenweg, zodat je zonder gps terug kunt rijden.’ ‘Wist je dat voor het eerst in honderd jaar het nationale IQ-cijfer gezakt is? Vermoedelijk komt dat

PAUL (63) Paul trok voor zijn pensioen van land tot land om onderdelen van luiers te verkopen. Hij zag veel landen en vooral veel mensen. ‘Ik help graag mijn vrouw in haar stoffenwinkel. Daar komen ook veel mensen.’

veel mensen met ons meewandelen. Dan lopen ze niet verloren (lacht).’

Paul: ‘Ik ga ook jaarlijks op buitenlandse trektocht. Een paar jaar geleden gingen we naar Alaska. Daar hadden we bijna heel de tocht lang geen verbinding. De gsm bleef dus mooi in de zak. Enkel denken aan overleven.’

door de testen op hoofdrekenen, wat we steeds minder doen met onze smartphone op zak.’ Johan: ‘Ik neem nooit een gps mee op wandeling. Meestal ken ik de weg uit mijn hoofd, en anders ben ik ook heel goed in kaartlezen. ’t Is ook daarom dat

‘In België maak ik trouwens geregeld een kruiswoordraadsel of een sudoku om scherp te blijven. Ik mag er van mijn vrouw wel niet te veel doen. Dan lijk ik volgens haar al te snel op een ‘echte’ gepensioneerde (lacht).’

VERZORG JEZELF Portzky: ‘Aanvaard dat je na een tijdje niet meer kunt wat je vroeger kon. Anders kunnen de blessures zich opstapelen. Voor mensen die vroeger op een hoog

niveau sportten, kan er een mentale weerslag zijn. Zij stoppen dan radicaal met sporten, met alle gevolgen van dien.’ ‘Bewaak ook je slaap. In die nachtelijke uren herstelt je lichaam zich, en bijgevolg ook je spieren. Dat is belangrijk om die afbraak van je spiermassa tegen te gaan.’ Paul: ‘Het moet niet klaar zijn. Dat is de slogan van mijn pensioen. Ik blijf actief bezig, ik help nog in de winkel van mijn vrouw, maar er staat minder druk achter. Ik mag genieten van de tijd die ik heb. Ik slaap uit en eet eerst rustig een ontbijtje voor ik met mijn dag begin.’

LEG VERSCHILLENDE PUZZELSTUKJES SAMEN Portzky: ‘Hoe meer je van de bovenstaande voordelen eruit kunt pikken, hoe groter de kans dat je stressniveau in balans zal zijn.’ ‘En niet alleen dat. Als je eerst een fysieke activiteit doet en daarna iets bijleert, leggen je hersenen meer nieuwe verbindingen aan tussen je hersencellen, dan als je al die tijd enkel gebruikt om te studeren. Een gezonde geest in een gezond lichaam, klopt dus als een bus.’

#MOETJUSTNIKS

GEZONDE GOESTING

Verandering van spijs doet eten ‘Zolang je maar goed kunt eten’, klinkt het in de volksmond. Is je eetlust werkelijk gelinkt aan je gezondheid? En hoe behoud je het plezier in de keuken? Diëtist Michaël Sels en chef-kok Kevin De Backer geven hun geheimen prijs. TEKST STEPHANIE LEMMENS

en gezonde eetlust is vaak de kanarie in de koolmijn,’ zegt Michaël Sels, hoofddiëtist van het UZA. ‘Als die niet meer van zich laat horen, kan dat een signaal zijn dat er iets scheelt. Een gedaalde eetlust wijst vaak op een probleem. Dat kan een verkoudheid zijn, maar ook iets ergers. Ook stress of een mentale dip kunnen je trek doen verminderen. En een hormonale verandering zorgt soms voor andere goestingskes.’

‘Als mensen hun eetlust verliezen, verzwakken ze. Voeding op zich geneest niet, maar het heeft wel een belangrijke invloed op je herstel.’ ‘Goed eten is een onderdeel van je gezondheid multidisciplinair aanpakken, en dat zorgt voor betere resultaten en een langere levensverwachting.’ VASTE EETMOMENTEN ‘Het belangrijkste is dat je gezond eet volgens de voedingsdriehoek. Probeer niet te veel

mee te gaan in hypes. Wees je er gewoon van bewust dat de basis een gezond gewicht en een gezonde voeding is. Eet je te weinig of laat je je net te snel verleiden door zin in lekkers, breng dan structuur aan.’ ‘Een tip om ervoor te zorgen dat je geregeld eet: maak van de maaltijdmomenten de kapstok van de dag en hou vast aan die structuur. Ook als je je fysiek of mentaal niet lekker voelt. Tussen twaalf en één eet iedereen, een gezond gezegde.’

RECEPT

SPELEN IN DE KEUKEN Een goede appetijt is essentieel en die kun je stimuleren. ‘Wat je op je bord tovert, heeft alles te maken met emotie’, weet chef Kevin de Backer. ‘At je vroeger de lekkerste witloofrolletjes? Dan is de kans groot dat je dat geregeld op het menu zet, maar je mag best sleutelen aan zo’n gerecht.’ ‘Spelen met klassiekers is leuk. Wees creatief met ingrediënten en vervang sommige producten. Inspiratie nodig? Lees die kookboeken in je kast eens echt of zoek mooie gerechtjes online. Of trek naar de winkel. Meestal valt je oog op dingen die je gewoonlijk in je kar legt. Probeer eens heel bewust verder te kijken, naar nieuwe producten. Volg de seizoenen en durf op je zintuigen te vertrouwen.’ EXPERIMENTEREN KUN JE LEREN ‘Mijn gouden tip: gebruik je keukenafval. Het loof van groenten is bijvoorbeeld perfect om een groen accent aan je gerecht te geven. Of kook groen afval in water voor een lekkere bouillon. Nog een aanrader: een crumble van aardappelschillen om gerechten mee af te werken. Was en droog de schillen goed en stop ze twee uur lang in een oven op 60° C. Doe ze eens afgekoeld in de blender en je crumble is klaar.’

KOUDE PASTASALADE CAPRESE Ingrediënten voor 2 personen 200 g Giglio-pasta, gaargekookt en goed gespoeld, zodat hij niet kleeft • 1,5 bol mozzarella di buffala • 125 g ricotta • fleur de sel • zwarte peper • 1,5 el olijfolie • 1 bot basilicum • 300 g kerstomaatjes • peper en zout • 1 el olijfolie • 200 g salsiccia worstjes (Italiaanse worstjes) Bereidingswijze Verwarm je oven voor op 220°C • Snij de kerstomaatjes doormidden. Doe de helft in een kom en andere in een ovenschotel • Kruid de kerstomaatjes in de ovenschotel met peper, zout en besprenkel met 1,5 el olijfolie • Rooster ze 15 min op 220° C in de voorverwarmde oven • Snij ondertussen de basilicum fijn en voeg bij de rauwe tomaatjes in de kom • Eens de tomaatjes geroosterd zijn, voeg je ze toe bij de andere tomaten. Meng goed onder elkaar • Verwijder het velletje van de worsten en trek in stukjes • Bak mooi goudbruin gaar • Snij de

mozzarella in vier en doe ze in de cutter • Voeg de ricotta en olijfolie toe • Kruid met zwarte peper en fleur de sel • Cutter alles tot een opgeklopte massa • Verdeel de pasta, tomaten en gebakken worst in grote glazen. Doe daarop de opgeklopte mozzarella. Werk af met pijnboompitten en blaadjes basilicum. Exclusief voor CM toverde chefkok Sofie Dumont deze Italiaanse klassieker om tot een eigen versie. Bekijk het filmpje op www.cm.be/sofie-dumont

#MOETJUSTNIKS

CHECKLIST

Onbezorgd

genieten Tel je de dagen af tot je pensioen? Of je er nu heel hard naar uitkijkt of er stiekem tegenop ziet, het is een periode waarin alles mogelijk is. Laat je leiden door onze checklist en ga onbezorgd je pensioen tegemoet. TEKST LINDSEY MULLIE

VERVROEGD PENSIOEN OF WETTELIJK PENSIOEN? Wacht je tot de wettelijke pensioenleeftijd van 65 jaar om met pensioen te gaan? Of stop je vóór deze leeftijd met werken, op voorwaarde dat je voldoende loopbaanjaren achter de rug hebt? Deze keuze heeft een impact op je pensioenbedrag. Wil je advies over wat je mogelijkheden zijn? Dan kan de CM-Pensioendienst je het best helpen. Op basis van je loopbaangegevens berekenen ze je pensioendatum en je pensioenbedrag.

HOSPITALISATIEVERZEKERING Een collectieve hospitalisatieverzekering via de werkgever stopt vanaf het moment dat je met pensioen bent. In de meeste gevallen kun je deze verzekering verderzetten met een nieuw individueel contract bij dezelfde verzekeraar. Voor je toehapt, doe je er goed aan om verschillende hospitalisatieverzekeringen met elkaar te vergelijken. Ook voor wie geen hospitalisatieverzekering heeft, is dit het ideale moment om je te informeren. Wanneer je aansluit voor je 66ste verjaardag, kun je in veel gevallen genieten van een voordeliger tarief. Je kunt je ook bij CM voordelig beschermen tegen hospitalisatie. Via www.cm.be/verzekeringen kun je meteen nagaan welke verzekering het best bij jou past.

PENSIOEN AANVRAGEN Wil je vervroegd met pensioen? Dan dien je je aanvraag in bij het gemeentehuis van je woonplaats of online via mypension.be. Wanneer je de wettelijke pensioenleeftijd bereikt, is een pensioenaanvraag niet nodig, tenzij je in het buitenland woont. Vergeet in beide gevallen niet om je ontslag aan te bieden bij je werkgever. Als reden van ontslag vermeld je pensionering.

 Meer weten over deze CM-diensten en -voordelen? www.cm.be

ZET JE TALENT VERDER IN Toch bang voor het grote, zwarte gat? Blijf je talent inzetten op de arbeidsmarkt en combineer het pensioen met een toegelaten activiteit als werknemer of via een flexi-job. Heel wat organisaties zijn daarnaast op zoek naar talent om zich vrijwillig in te zetten. Je kunt aan de slag als chauffeur bij CM-Mobiel of hou mensen met een zorgnood gezelschap als oppasser bij CM-Oppas aan huis. Samana en Wiegwijs zijn ook steeds op zoek naar nieuwe vrijwilligers om hun werking te versterken. De mogelijkheden zijn eindeloos. Vrijwilligerswerk biedt bovendien niets dan voordelen: je blijft bezig, je hebt sociaal contact … en het is goed voor de gezondheid.

ALS HET EVEN TEGENZIT Een val of een ziekte kan je mobiliteit tijdelijk beperken. De zorg voor een partner kan zwaar doorwegen. Om ervoor te zorgen dat je de beste ondersteuning krijgt of tegemoetkomingen ontvangt, helpt de dienst Maatschappelijk Werk je graag verder.

#MOETJUSTNIKS Hoe vul je de vrijgekomen tijd in? Jij hebt de touwtjes in handen. Alles is mogelijk. Misschien kun je een oude hobby opnieuw opnemen? Of leef je creatief uit met bloemschikken, handletteren, fotografie … Blijf in beweging en verzorg zo zowel je lichaam als je geest. OKRA Sport helpt je graag op weg naar een actievere levensstijl. Of trek de wijde wereld in en ga reizen. Liever niet alleen? Dan zijn Intersoc en OKRA Reizen je ideale reispartners.

PRAAT OVER JOUW KEUZES Blijf aan het stuur van je eigen leven. Bespreek nu al met je familie wat je wensen zijn voor jouw toekomstige zorg. Ga ook de moeilijke thema’s niet uit de weg en bespreek je vroegtijdige zorgplanning. Wat gebeurt er als je het bewustzijn verliest? Waar wil je sterven? Hoe sta je tegenover euthanasie? Om het gesprek gemakkelijker te maken, lanceerde CM de Levenswensen-kaarten. Nu stilstaan bij later bezorgt je naasten en jezelf gemoedsrust voor de toekomst.

EN NU … GENIETEN

CM TOT JE DIENST MEER INFO & ALLE VOORWAARDEN OP w ww.cm.be/cm-voordelen

GOED HOORCENTRUM Bij Goed Hoorcentrum kun je een gratis hoortest laten afnemen. Heb je een hoorapparaat nodig? Probeer er vrijblijvend eentje uit. Je kunt er ook terecht voor herstelling en onderhoud van je hoorapparaat en voor innovatieve hoorhulpmiddelen. In de hoorcentra vind je bovendien op maat gemaakte gehoorbescherming en zwem- en slaapdopjes.

LEDENVOORDEEL Als CM-lid krijg je 10 procent korting op het volledige gamma. Bij de aankoop van hoorapparaten krijg je 10 procent korting op de opleg.

MIJN CM-APP Snel je zaken met CM regelen via de smartphone? Het kan met de Mijn CM-app. Vraag gele klevers aan en bekijk je terugbetalingen van doktersbriefjes. In je profiel staan de gegevens waarmee CM met jou communiceert, informatie over je globaal medisch dossier en de verhoogde tegemoetkoming. Je vindt de Mijn CM-app in Google Play (Android) of de App Store (Apple).

LEDENVOORDEEL Wil je bijvoorbeeld een terugbetaling vragen voor voedingsadvies, een sportkamp of een ander CM-voordeel? Neem een foto van je aanvraagformulier, attest of factuur. Selecteer het voordeel en verzend je foto. Je hoeft de papieren niet meer in te dienen via de CM-brievenbus.

CM-GEZONDHEIDSCONSULENT Je wil graag gezonder leven. Met meer levenskwaliteit. Maar hoe begin je eraan? De CM-gezondheidsconsulent helpt je op weg bij gezondheidsvragen in de meest brede betekenis. Niet alleen je fysieke gezondheid maar ook je welbevinden, levenskwaliteit, sociale contacten en je dagelijkse functioneren komen aan bod.

LEDENVOORDEEL Als CM-lid kun je per kalenderjaar één adviesgesprek aanvragen bij een CM-gezondheidsconsulent.

FACTCHECK

POETS JE EFFECTIEVER MET EEN ELEKTRISCHE TANDENBORSTEL? Advertenties voor elektrische tandenborstels beweren doorgaans dat je er beter mee poetst dan met gewone, manuele tandenborstels. Klopt dat?

CONCLUSIE JA Elektrisch tandenpoetsen haalt iets meer tandplak weg en vermindert je risico op tandvleesontsteking in vergelijking met manueel poetsen. Maar wie grondig poetst met een manuele tandenborstel, kan hetzelfde resultaat bereiken.

maanden, toonden nog meer verbetering dankzij de elektrische tandenborstel. De auteurs besloten dat elektrisch poetsen beter is dan manueel poetsen.

WAAR KOMT DEZE STELLING VANDAAN? Onafhankelijke wetenschappers van Cochrane verzamelden alle studies die de effecten van elektrische en manuele tandenborstels op tandplak en tandvleesontsteking vergeleken. Deze overzichtsstudie verzamelde gegevens van 4.624 deelnemers die ofwel elektrisch ofwel manueel poetsten. Enkel de studies die de effecten op tandplak en tandvlees minstens drie maanden evalueerden, werden gebruikt.

HOE MOETEN WE DIT INTERPRETEREN? Het is een goed uitgevoerde studie. De vraag is of de verminderde kans op plak en tandvleesontsteking zich op termijn ook vertaalt in minder cariës (gaatjes) of parodontitis (een vergevorderde vorm van tandvleesontsteking).

De groep die elektrisch poetste, had na drie maanden elf procent minder vaak last van tandplak en zes procent minder vaak een tandvleesontsteking. Enkele studies die verder keken dan drie

Hoe je je tanden poetst, speelt ook een rol. In principe kun je even goed poetsen met een manuele tandenborstel als met een elektrische tandenborstel. Die laatste is wel een stuk makkelijker

in gebruik. Zo hoef je geen roterende bewegingen te maken, want dat doet de borstel voor jou. Wel moet je tand per tand afgaan en iedere tand borstelen. Gebruik geen harde borstels, zowel voor elektrisch als manueel, deze kunnen je tandglazuur beschadigen. BRON: www.gezondheidenwetenschap.be

CM-TANDVOORDEEL De kosten voor tandzorg lopen snel op. CM voorziet daarom een tegemoetkoming voor tandprotheses tot 1.050 euro. En dat zonder extra verzekeringspremie. www.cm.be/tandvoordeel

#MOETJUSTNIKS

‘Een goede artiest moet foert zeggen’ ZANGER GUIDO BELCANTO (68) VOLGT ZIJN EIGEN WEG ‘Ik heb ervoor gekozen om mijn eigen pad te volgen, en ben er nooit van afgeweken. Daar ben ik best fier op, want dit was het enige juiste pad voor mij. Een echte artiest kan namelijk niet ontsnappen aan zijn roeping. Er zijn nog mensen die zo’n roeping hebben, maar die niet beantwoorden. Zonde vind ik dat. Zij lopen dan min of meer in het rijtje en verzaken aan hun talent. Dat heb ik nooit gedaan.’

‘Je moet jezelf in vraag stellen. Wie ben ik? Wat heeft de natuur voor met mij? Veel mensen zijn nooit op zoek gegaan naar zichzelf en leven een leven waarin ze niet gelukkig zijn. Als artiest heb ik geluk. Een goede artiest hoort foert te zeggen tegen de maatschappij. Ook al vind alleen ik mijn lied goed. Ik moet het toch schrijven.’ ‘Het schrijven van een lied is het ultieme moment van vreugde. Het is iets dat je hebt of niet, een talent. Elke artiest heeft de onbewuste drijfveer dat hij zichzelf wil verbazen. Je wilt jezelf wauw vinden. Ik wil kunnen houden van mezelf. Als ik een lied heb gemaakt, houd ik heel veel van mezelf. Dan denk ik: Bravo Guido. Daarna hoop je natuurlijk dat zoveel mogelijk andere mensen het ook wauw vinden.’