Leef 23 mei 2019: #curieus

Leef

GEZONDHEIDSMAGAZINE VAN CM

CURIEUZENEUS

WAT JE DNA VERTELT

SPEUR EN WIN

HOE VAAK BEKLOM JIJ

LEEF – GEZONDHEIDSMAGAZINE VAN CM – 23 MEI 2019 – AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X

Mount Everest?

#CURIEUS

SELDERSAP, WONDERMIDDEL?

LIEVE BLANCQUAERT ZOEKT VERHALEN VAN MENSEN

‘Vooroordelen brengen je geen meter verder’

IN DEZE EDITIE

04

#CURIEUS

MOSTERDMAN André is bijzonder trots op zijn pikante levenswerk.

2

Speur in de natuur en win!

In elke Vlaamse provincie hebben Leef en Pasar een containertje verstopt met een code in. Vrijdagmiddag 24 mei plaatsen we op onderstaande website de coördinaten. Wie als eerste in zijn provincie de container vindt en ons de code opstuurt, wint een bon van AS Adventure ter waarde van 50 euro. De tweede krijgt een mooie wandelgids van Pasar. Veel succes! www.leefmagazine.be/ curieus/geocaching

14

18

VOOR DE LENS Lieve leert overal ter wereld mensen kennen.

DAGELIJKS BEWEGEN Sofie zet zonder moeite minstens tienduizend stappen per dag.

en ook: 06

25

08

26

KORTGEKNIPT Interessante nieuwtjes SPEUREN IN GENEN Vragen over DNA

16

ACHTER DE GORDIJNEN Gluren bij de buren

22

SPREEKUUR Aften

23

FACTCHECK Doet seldersap wonderen?

LEZERSBRIEVEN Uit jouw leven gegrepen SCHOOL STEUNT MANTELZORGER Van praatcafé tot mantelzorgpas

28

REGIO Het nieuws uit jouw streek

Wat willen we weten?

T

oen ik vroeger ging lopen in de bossen waar ik woonde, vond ik het heerlijk om verloren te lopen.

Een padje inslaan en niet weten waar de weg je zou brengen. Dat looptochtjes daardoor vaak langer uitvielen dan voorzien, nam ik er graag bij. Maar op een dag kwamen er richtingaanwijzers in het bos. Voor de fietsers. Handig, maar hierdoor kon ik niet langer meer verdwalen. Ik mocht niet meer nieuwsgierig zijn. Laat mij toch met rust, liep ik te denken. Mag ik niet gewoon curieus zijn?

Nieuwsgierigheid is het uitgangspunt voor creativiteit.

Maar het is een dunne lijn, want hoe curieus we ook zijn, tegelijkertijd willen we ook op voorhand weten. De Duitse filosoof Rudolf Otto omschreef het ooit als: het onbekende fascineert ons, maar het jaagt ons ook angst aan. We willen verloren lopen, maar toch willen we weten waar we naartoe gaan.

Ook ik zal straks deelnemen aan het bevolkingsonderzoek naar darmkanker. De screening is bijzonder effectief. Als de ziekte vroeg ontdekt wordt, is de kans op genezing groot. Maar ergens knaagt het. Want hoe ver wil je gaan in weten? Wat doen we met DNA-onderzoek dat het mogelijk maakt om op voorhand te weten welke ziektes we later kunnen krijgen? Openen we via ons DNA geen doos van Pandora die we nooit meer dicht zullen krijgen?

Het zijn ethische vragen waar geen eenduidig antwoord op bestaat. Natuurlijk kan ik mij voorstellen dat mensen willen weten of er een behandeling nodig is, die hen nog heel wat kwaliteitsvolle levensjaren garandeert. Maar tegelijkertijd blijft het kansberekening en zijn er ziektes waar je niets aan kunt doen. Willen we dat ook weten?

LEEF is het gezondheidsmagazine van CM - jaargang 2, huis-aan-huis-editie Redactie Dieter Herregodts (algemeen hoofdredacteur), Anneleen Vermeire (hoofdredacteur), Marion Aussems, Joeri Cludts, Martine Creve, Marjolein Cuvelier, Bram Dehouck, Stephanie Lemmens, Stephanie Louwagie, Sarah Vandoorne, Michiel Verplancke Webredactie Marc Helin, Katrijn Windey Redactieadres Haachtse­steenweg 579, 1030 Brussel, leef@cm.be V.U. (nationale pagina's) Luc Van Gorp, Haachtse­steenweg 579, 1030 Brussel Concept Bold & Pepper, www.boldandpepper.be Realisatie Gevaert Graphics, www.gevaertgraphics.be Art Direction Bart Gevaert Coverfoto Lieven Van Assche Illustratie Annelien Smet

We leven in een tijd waarin we alles proberen te beheersen.

We willen “het zijn” vóór zijn. We doen zo hard ons best om op voorhand te weten, dat er geen kans meer is om onbezonnen nieuwsgierig te zijn. Laat je geen nieuwsgierigheid meer toe, dan verlies je de mens. Als we alles beheersbaar willen maken, is het niet meer beheersbaar. Om het leven leefbaar te houden, mogen we geen schrik hebben om verloren te lopen. Laat ons af en toe ook zonder meer curieus zijn naar wat er ook komt.

Luc Van Gorp

Voorzitter CM

3

CURIEUZENEUZEMOSTERDPOT ANDRÉ DELCART (72) BEGEESTERD DOOR CULINAIR ERFGOED André was dertig toen zijn fascinatie voor mosterd begon.

Meer dan 750 mosterdpotten later mogen we zijn verzameling beslist een curiosum noemen. Museummateriaal zelfs, zo blijkt.

‘Uit nieuwsgierigheid heb ik ooit een koksopleiding gevolgd. Toen ik ontdekte dat het soort mosterd de smaak van stoverijen mee bepaalt, wilde ik er alles over weten. In mijn vrije tijd schuimde ik rommelmarkten en mosterdfabrieken in heel Europa af. Altijd op zoek naar een uniek stuk, van gemerkte mosterdpotten tot reclameborden en zelfs machines. Vaak kwam ik met lege handen thuis, maar als ik iets vond, was ik zo blij als een kind.

Mijn verzameling nam thuis ruim 22 vierkante meter in. Maar wat als ik er straks niet meer ben, dacht ik. Dus heb ik toegezegd toen er musea geïnteresseerd waren. Zo blijft mijn levenswerk bewaard en kan iedereen mee genieten.’

 Bewonder de mosterdcollectie van André in het Brugse Frietmuseum

© Lieven Van Assche

en later dit jaar ook in het nieuwe Frietmuseum van Brussel.

4

‘Ze noemen mij de mosterdman’

win

Leef geeft tien duotickets (incl. gratis frietjes) weg voor het Frietmuseum in Brugge. Vertel ons op www.cm.be/frietmuseum over jouw verzameling(en) en maak kans op een duoticket.

5

© Ilina Ghijs

STUDENTEN MOGEN

langer slapen

Ken fietst

114 km per dag 57 kilometer heen, 57 kilometer terug.

Elke dag fietst Ken Van de Steen heen en weer tussen Merelbeke en zijn werk in Schaarbeek.

Waarom in godsnaam?

‘In het begin deed ik het voor de sport’, vertelt hij. ‘Ik kan mijn portie beweging kwijt, zonder veel weg te zijn van huis.’

De laatste jaren voelt Ken zich gesterkt door de klimaatbeweging. In mei deed hij mee aan Tournée Pédale, een campagne voor gezonde lucht die mensen aanspoort om de auto drie weken aan de kant te laten staan.

‘Ik fiets langs velden en akkers, maar ook in Brussel’, zegt Ken. ‘Dat laatste stuk is het zwaarste. Dan gaat de weg omhoog en moet ik dieper ademen. Daar ruik ik echt de gassen.

Gezond kan dat niet zijn. Maar wie in de auto zit, heeft er via de ventilatie ook zeker last van.’

‘Veel autobestuurders die rond Brussel in de file staan, wonen nog geen 20 kilometer van hun werk. Stel je voor dat zij met de fiets zouden gaan: gezondere mensen, gezondere lucht en gezondere mobiliteit.’

 www.cm.be/fietsen 6

De studenten journalistiek aan de Hogeschool PXL in Hasselt hebben goede vooruitzichten. Vanaf volgend academiejaar beginnen hun lessen pas vanaf 9.30 uur. Nu is dat vaak een uur vroeger. De hogeschool wil onderzoeken of de jongeren betere resultaten halen als ze langer kunnen slapen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het brein van jongeren wat later op de ochtend pas echt goed begint te werken.

1 OP 4

ASTMAGEVALLEN BIJ KINDEREN DOOR VERKEER Een kwart van de kinderen met astma in ons land heeft de longaandoening gekregen door de uitstoot van het verkeer. Vooral stikstof (NO2) is de boosdoener. Dat blijkt uit een studie gebaseerd op gegevens uit 2011-2012 van The Lancet, een Brits medisch tijdschrift.

Wereldwijd staat België op de negende plaats met het meeste aantal gevallen van kinderastma door stikstofvervuiling.

De hoge concentratie van stikstofvervuiling komt door de hoge bevolkingsdichtheid en omdat België historisch een dieselland is.

KORTGEKNIPT

wordt strenger

RECLAME VOOR ALCOHOL

Vanaf september gelden er strengere regels voor reclame voor alcoholische dranken. Daarover is een akkoord bereikt met minister van Volksgezondheid Maggie De Block. Reclame mag bijvoorbeeld niet gericht zijn op minderjarigen en mag niet aanzetten tot overmatig gebruik. Er zijn ook specifieke regels voor de media om voornamelijk minderjarigen te beschermen. Onverantwoord gebruik van alcohol heeft nefaste gevolgen voor de gezondheid.

IN PALLIATIEVE ZORG Seks en intimiteit blijven belangrijk voor terminaal zieke patiënten. Maar er is weinig aandacht voor in de palliatieve zorg.

Dat toont het doctoraatsonderzoek van VUB-onderzoekster Charlotte Benoot aan. Uit gesprekken met patiënten en hun partners blijkt dat hun seksleven vermindert. Veel koppels zitten met twijfels en vragen over wat wel en niet mag of kan. Maar ze durven die niet voor te leggen aan zorgverleners. Ook bij de zorgverleners is er onduidelijkheid over hoe ze daarover moeten praten. In haar onderzoek geeft Charlotte hen adviezen.

Echt gezegd

‘Ik onderzoek graag, want ik ben nieuwsgierig van aard. Nieuwsgierigheid is de moeder van de wetenschap.’

MOTILIUM

© ID / Wouter Van Vooren

EBOLA- EN AIDSONDERZOEKER PETER PIOT in De Morgen

SEKS

VERBODEN VOOR KINDEREN

Geneesmiddelen die domperidon bevatten, zoals het bekende maagmedicijn Motilium, mogen niet meer toegediend worden aan kinderen onder de twaalf jaar en aan adolescenten die minder dan 35 kilogram wegen. Dat meldt het federaal geneesmiddelen­ agentschap (FAGG) na een beslissing op Europees niveau. Sinds 2013 zijn deze geneesmiddelen alleen nog op voorschrift te krijgen en is de dosis voor kinderen verlaagd.

Domperidon kan hartritmestoornissen veroorzaken, met mogelijk fatale afloop.

Nieuw onderzoek heeft nu aangetoond dat domperidon geen voordeel oplevert in vergelijking met een placebobehandeling bij kinderen.

7

#CURIEUS

SPEUREN IN DE GENEN

Als je DNA je vertelt wat je niet wilt horen ‘Toen mijn moeder voor de derde keer borstkanker kreeg, voelde ik dat er iets niet klopte. DNA-onderzoek bevestigde dat vermoeden.’

Eva is erfelijk belast en heeft daardoor een verhoogd risico op borstkanker. Klinisch geneticus Bruce Poppe en medisch ethicus Kris Dierickx gaan na wat de gevolgen zijn van genetisch onderzoek naar erfelijke ziektes.

TEKST SARAH VANDOORNE & STEPHANIE LOUWAGIE ILLUSTRATIE ANNELIEN SMET

8

9

#CURIEUS

D

e moeder van Eva (39) heeft tot driemaal toe tegen borstkanker gestreden en de ziekte overwonnen. ‘De angst dat ik zelf de ziekte kon krijgen, heb ik altijd gehad. Toch bleef ik maar doorgaan, kop in het zand.’

Dat veranderde toen presentatrice Ann Reymen, in navolging van Angelina Jolie, op televisie getuigde over haar borstamputatie. ‘Ann is net als ik moeder van twee jonge dochtertjes. Ook zij had van dichtbij meegemaakt wat borstkanker bij een vrouw kon aanrichten.’

Eva trok met haar twijfels naar een centrum voor medische genetica.

‘De dokters prikten bloed en zes weken later volgde het resultaat: ik bleek erfelijk belast en had dus tot 85 procent kans om ooit borstkanker te krijgen.’

SLECHT NIEUWS

Een harde boodschap, weet klinisch geneticus Bruce Poppe. Hij is verbonden aan het genetisch centrum van het UZ Gent. In zulke centra testen genetici DNA van mensen op verschillende genetische afwijkingen, van het relatief frequent voorkomende borstkankergen tot genen die op zeldzame neurologische aandoeningen wijzen.

‘Kennis van je DNA kan heel belastend zijn’, zegt de professor. ‘De vraag is wat je met die kennis bent.

10

Erfelijke aanleg voor een ziekte is altijd slecht nieuws, maar vaak kan er iets met die informatie gedaan worden.’

KANS OM IN TE GRIJPEN

Dat blijkt ook uit het verhaal van Eva. ‘Hoewel het negatieve resultaat van het DNA-onderzoek aanvankelijk als een mokerslag bij me aankwam, prijs ik me vandaag vooral gelukkig. Ik heb tenminste de kans gekregen om in te grijpen.

Al voor mijn eerste afspraak in het genetisch centrum, wist ik dat ik bij een eventuele erfelijke aanleg actie zou ondernemen. Ik zou niet wachten tot ik ziek werd en liet daarom zowel mijn borsten als eierstokken preventief verwijderen.’

‘Ik wou niet wachten tot ik ziek werd om actie te ondernemen’ Eva

Wie een verhoogd risico op borstkanker heeft, kiest er volgens professor Poppe – net als Eva – vaak voor om preventieve maatregelen te nemen. Tijdens dit proces worden ze psychologisch ondersteund. ‘In sommige gevallen is het onderzoek nog heel beladen en weten mensen niet of ze het echt willen weten.

Vaak hebben ze al met de huisarts of specialist besproken wat ze zou-

den doen in functie van het resultaat. Veel mensen zien een preventieve ingreep als een opportuniteit voor hun gezondheid. Er op tijd bij zijn maakt deel uit van die preven-

‘Er zijn genetische aandoeningen waaraan niets te doen valt’ Geneticus Bruce Poppe

tie. Mensen kiezen soms ook enkel voor verhoogde controle, zodat een eventuele uitbraak van de erfelijke ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt.’

‘Iedereen moet voor zichzelf uitmaken hoe hij met dit nieuws omgaat’, zegt Eva daarover. ‘Ik kan me voorstellen dat de operaties en littekens afschrikken. Ik zou dan weer stapelgek worden van halfjaarlijkse screenings.’

De kans om geopereerd te worden, heeft niet iedereen. ‘Bij vrouwen is een preventieve borstamputatie mogelijk als ze erfelijk belast zijn, bij mannen niet’, zegt professor Poppe. ‘Daarnaast zijn er ook genetische aandoeningen waaraan helemaal niets te doen valt.’ Hij geeft het voorbeeld van de ziekte van Huntington, een neurologische aandoening waarbij bepaalde groepen zenuwcellen in de hersenen

langzaam afsterven. ‘Als je dat gen hebt, zul je vroeg of laat symptomen ontwikkelen en er uiteindelijk aan overlijden. De vraag die pa­tiënten zich moeten stellen, is: wil ik dat wel weten? En zo ja, welke plaats geef ik die informatie in mijn leven?’

OVERLAST AAN INFORMATIE

Met die vragen gaan we te rade bij professor Kris Dierickx, medisch ethicus aan de KU Leuven. ‘Mensen willen weten’, antwoordt hij.

‘Ze zijn geïnteresseerd, maken zich zorgen om hun gezondheid. Ze willen antwoorden op specifieke gezondheidsvragen. Maar zijn ze ook weerbaar als ze bijvoorbeeld binnenkomen voor een hartprobleem en onverwachts een zware afwijking op de longen blijken te hebben? Als je iets niet ziet aankomen, kan een bepaalde boodschap net een overlast aan informatie zijn. Onder meer daarom bestaat het recht om niet te weten.’

Nog een verschil is of het resultaat van de test je met zekerheid zegt of je een ziekte al dan niet zal krijgen.

‘Vaak is een test geen diagnose. Bij de ziekte van Huntington is dat wel zo. Een vonnis, als het ware.

Bij familiale borstkanker is de kans heel groot dat je de ziekte krijgt, maar er blijft een kans dat je ze niet krijgt. Denken in termen van risico’s is moeilijk. Psychologische begeleiding in de genetische centra is essentieel.’

11

#CURIEUS

TOEKOMST KINDEREN

Genetisch onderzoek is soms kansrekenen. Eva heeft niet enkel een sterk verhoogde kans om borstkanker te ontwikkelen. Ook het risico op eierstokkanker is met 30 procent verhoogd. Wat meer is: Eva is moeder van twee dochters. Allebei hebben ze een kans op twee dat ze datzelfde gen hebben overgeërfd.

‘Bij een kind komt het recht om niet te weten nog sterker naar voor’, zegt ethicus Dierickx. ‘Zeker bij ziektes die je pas op latere leeftijd krijgt, zoals borstkanker. Dan is het aan het kind zelf om op volwassen leeftijd te beslissen of het dat wil weten. We noemen dat ook het recht op de open toekomst. Ouders kunnen niet zomaar beslissen dat ze willen weten wat hun kind heeft.’

‘Ik wil mijn dochters niet nodeloos bang maken, maar zal hen wel tijdig inlichten’, getuigt Eva daarover. ‘Mijn dochters waren 3,5 en 1 jaar toen ik geopereerd werd. Ik liet hen bewust niet op bezoek komen in het ziekenhuis, wilde hen

12

beschermen. Dat betekent niet dat ik het verstop: ook zonder tepels liep ik thuis in mijn blootje rond.’

‘Moet je als geneticus alles zeggen als je toch niet weet wat het betekent?’

Ethicus Kris Dierickx

‘Toen een van de meisjes vroeg waar mama’s besjes naartoe waren, antwoordde ik gewoon: Even weg, ze konden mij ziek maken, binnenkort krijg ik nieuwe. Daarmee was voor hen de kous af.’

IEDEREEN HEEFT FOUTEN

Volgens de ethicus kunnen we nu nog niet weten wat erfelijke belasting impliceert voor de toekomst van kinderen. ‘De geneeskunde gaat heel snel. Wie weet bestaat er over dertig jaar een pilletje tegen kanker.’

‘Vandaag kunnen we al heel veel opsporen via ons DNA’, weet professor Dierickx. ‘In de toekomst zal dat nog veel meer zijn. We gaan meer en meer naar een soort ge-

neeskunde waarin we niet op zoek zijn naar een specifieke genetische fout, zoals het borstkankergen, maar alle genen in kaart kunnen brengen.’

‘Niet elk resultaat dat uit een DNA-test komt, is even zinvol’, besluit professor Dierickx. ‘Ofwel weten we niet wat het wil zeggen, ofwel kunnen we niks aan met die informatie. De vraag is of je als geneticus alles moet zeggen als je toch niet weet wat het betekent.

Iedereen heeft immers genetische fouten. Maar de meeste hebben – gelukkig maar – geen impact op onze gezondheid.’

WIJ VERZEKEREN JE DAT JE VOOR ALTIJD EEN CURIEUZENEUS KUNT BLIJVEN.

Bij CM ben je goed verzekerd aan een scherpe prijs.

• Het CM-Hospitaalplan beschermt je tegen hoge kosten bij ziekenhuisopname.

• Het CM-MediKo Plan beschermt je tegen medische kosten buiten het ziekenhuis, zoals remgeld, optiek, tandzorg en hoorapparaten.

Combineer beide verzekeringen en je krijgt 5% korting op de premie van het CM-Hospitaalplan!

Sluit aan via www.cm.be/verzekeringen MOB verzekeringen CM-Vlaanderen, verzekeringsonderneming met maatschappelijke zetel in België en toegelaten onder nummer 150/01 om de tak 2 ‘ziekte’ te beoefenen. Bij betwisting gelden de algemene voorwaarden. Ondernemingsnummer 0851.601.503

CM. Jouw gezondheidsfonds.

#CURIEUS

VOOROORDELEN AAN DE KANT

‘Nieuwsgierigheid is een gave, geen zonde’ Kinderen die op drie jaar trouwen. Dat maakt fotografe Lieve Blancquaert (55) kwaad maar ook nieuwsgierig.

Zoiets wil ze proberen te begrijpen zonder te oordelen.

‘Mijn nieuwsgierigheid heeft mij slimmer gemaakt.’

TEKST MARTINE CREVE FOTO LIEVEN VAN ASSCHE

Ben je nieuwsgierig van aard?

Lieve Blancquaert: ‘Ik vrees van wel.

Het gebeurt dat ik naar mensen kijk en alles van hen wil te weten komen. Mensen vertellen graag hun verhaal aan mij. Dat ik vanuit mijn nieuwsgierigheid mijn mening kan herzien, maakt mij gelukkig. Wij hebben allemaal vooroordelen. Als je die opzijzet, dan leer je veel. Door mijn nieuwsgierigheid ben ik slimmer geworden. Nieuwsgierigheid is een gave, geen zonde.’

Wat heeft die gave je bijgebracht?

‘Je komt geen meter verder door te oordelen. Kindhuwelijken in Nepal ging mijn verstand te boven. Ik kon er niet bij dat kinderen van drie jaar al getrouwd werden. Ik was woedend. Aan een vader die ik sprak, probeerde ik dat niet te tonen. Ik wilde mij openstellen. De man zat in de laagste kaste. Trou-

14

wen moet er binnen de eigen kaste.

Liet hij zijn kind niet jong trouwen, dan vonden ze later niemand meer. Alleen blijven is daar geen optie. Hij deed het uit liefde. Dat temperde mijn woede, maakte veel duidelijk. Tegelijk begrijp je dat het complex is om iets te veranderen.’

‘Onze maatschappij laat niet toe op een positieve manier oud te worden’ De gang van het leven intrigeert je sterk. Je reisde de wereld rond om de geboorte van kinderen mee te beleven. Waarom?

‘Voor een documentaire over moeder- en kindersterfte kwam ik in

een afgelegen gebied in Congo, zonder wegen of vervoer. Ik zat vast in de materniteit, een ongelooflijk geschenk. Op zo’n plek vat je beter wat het betekent om geboren te worden in een bepaalde omgeving.

Als journalist blijf je lang toerist, je geraakt moeilijk in het hart van een cultuur. In een materniteit zit je er middenin. Dat heeft mij geraakt.

De reeks Birth Day was geboren.’

Je maakte een vervolg: Wedding Day. Waarom wilde je trouwen onder de loep te nemen?

‘Toen ik onderweg was voor Birth Day besefte ik dat de manier waarop je met elkaar verbonden wordt, enorm belangrijk is. Wij zijn daar heel vrij in, kunnen kiezen met wie en hoe. Of we kunnen single blij-

 De tv-reeks The Circle of Life is vanaf september te zien op Eén.

Er zal ook een tentoonstelling lopen in de Sint-Pietersabdij in Gent.

de bedden van de mensen. Ik zeg niet dat ik dat wil. Maar het is wel een ongelooflijk goede remedie tegen eenzaamheid.’

ven. In veel culturen werkt het anders. Het is bijzonder interessant om te luisteren hoe relaties op een andere manier ontstaan en mensen toch gelukkig kunnen zijn.’

‘En wat is het aandeel van de liefde? Zijn wij hier te veel op zoek naar romantiek? Ik heb mij daar veel vragen over gesteld. Van de talrijke echtscheidingen hier in het Westen wordt op sommige plekken raar opgekeken. Minder je hart volgen, meer denken met je verstand. Zo wordt er in bepaalde culturen gekoppeld.’

Waar ging je naar op zoek in de reeks over sterven?

‘In Last Days wilde ik niet alleen de dood maar ook ouder worden

onder de aandacht brengen. Wij zijn daar niet goed in. Wij leven hier in een prestatiegerichte maatschappij die zich toespitst op jeugdigheid, energie, geld. Die laat ons niet toe om op een positieve manier oud te worden. Senioren worden vaak niet meer ernstig genomen. Dat moet veranderen. We kunnen een voorbeeld nemen aan andere culturen waar ouderen wel deel zijn van de maatschappij.’

‘Daar zijn ouderen ook minder eenzaam. Wij zijn enorm gesteld op onze privacy. Je moet hier eerst voortuinen of opritten voorbij en eindeloos veel deuren door vooraleer je in het hart van het huis bent.

In Kenia moet je bijvoorbeeld maar één deur opendoen en je zit al in

Er is angst voor de dood. Heeft Last Days jou minder bang gemaakt?

‘Wij zijn hier ontzettend bang voor het dode lichaam. In sommige culturen houden ze de doden thuis.

Tegen hen wordt gepraat, ze blijven een deel van de familie. Dat heeft mij minder bang gemaakt. Toen mijn schoonmoeder vorig jaar stierf, had ik geen schrik om haar aan te raken. Ik ben teruggekeerd naar haar dode lichaam. Dat zou ik voordien nooit gedaan hebben, onder het voorwendsel ik herinner mij haar liever zoals ze was.’

Wil je weten hoe het nu gaat met de mensen die je hebt ontmoet?

‘Dat vraag ik mij van zoveel mensen af. Hoe stelt bijvoorbeeld een koppel na een kindhuwelijk het nu? Voor een nieuwe reeks The Circle of Life heb ik de meest frappante verhalen uit de drie delen weer opgevist. Er is uitgezocht hoe het nu met die mensen gaat. Sommige situaties waren toen intriest.

Toch is er ook altijd wel iets moois gebeurd nadien. Dat is fijn om te zien en te laten zien.’

15

2X #CURIEUS

Gluren

achter de gordijnen RUTH VAN AMMEL (30) MAAKT THUIS HAAR DROMEN WAAR

© Nico Van Dam

‘Eind vorig jaar zegde ik mijn job op om in de zaak van mijn beste vriendin Ellen te gaan werken. Ze startte haar eigen literair bureau en had een extra paar handen nodig. We zijn onafscheidelijk sinds mijn twaalfde en ze is de meter van mijn eerste zoon. We waren al partners in crime en zijn nu dus ook business partners. Ik kies zelf waar en wanneer ik werk. Mijn favoriete werkplek is voor het raam in de zon.’

16

‘Ik kies zelf waar en wanneer ik werk’

Ben jij ook curieus naar wat er zich bij mensen achter de gordijnen afspeelt? Wij schuiven ze nog wat meer open.

Neem een kijkje op www.leefmagazine.be.

‘Louis is de meest aanhankelijke kat ’ JUDITH MUYLDERMANS (26) EN THOMAS DECROOS (25) STELLEN HUN HUIS OPEN

17

© Nico Van Dam

‘Toen we net ons huis kochten, vroeg een kennis of hun kat voor een jaar bij ons mocht wonen. Ze zaten midden in de verbouwingen. Natuurlijk zeiden we ja. Veel sneller dan verwacht, raakten we gehecht aan Louis. Hij is de meest aanhankelijke kat die we kennen. Toen het einde van het jaar in zicht kwam, konden we hem niet meer missen. We vreesden de dag dat de eigenaars hem zouden terugvragen. Toen die uiteindelijk contact opnamen, werden we verrast: of we Louis niet definitief wilden adopteren?’

STAP VOOR STAP MEER BEWEGEN

Proficiat, je beklom

Mount Everest Fiets jij dagelijks zes kilometer om je kinderen aan hun school af te zetten? Dan leg je na negen weken de Ronde van Vlaanderen af. Indrukwekkend, niet? Als je elke dag beweegt, beklim je stap voor stap je persoonlijke Mount Everest.

TEKST JOERI CLUDTS & BRAM DEHOUCK

In 8 stappen de berg op Kom je net als de helft van de Vlamingen niet aan dertig minuten bewegen per dag? In je dagelijkse leven zijn er tal van mogelijkheden om je gewoontes te doorbreken. Deze tips helpen je om elke dag meer te bewegen en zo jouw berg te beklimmen.

18

Trein te laat. Knarsetandend stuur je een boze tweet naar de NMBS. Wacht nog even met die tweet. Wandel het perron eens op en af en let daarbij op je ademhaling. Het drijft de stress weg.

De wekkerradio gaat af.

Je drukt de snoozeknop in en draait je grommend om.

Blijf van de snoozeknop af en rol uit bed. Doe wat ochtendgymnastiek tijdens het tandenpoetsen op het ritme van de muziek.

3 2 1

Je computer start tergend traag op. Je zakt diep in je bureaustoel.

Die trage computer geeft je de tijd om koffie of water te halen. Doe dat eens op een andere verdieping.

Je ploft in de zetel voor een avondje tv-kijken. Je voelt je mentaal en fysiek uitgeput.

De beweging doorheen de dag geeft je een goed gevoel. Je bent meer ontspannen. Je duikt wat vroeger je bed in. Om te ravotten met je partner.

8

7 Op weg naar een vergadering zit je samengepropt met je collega’s in de lift.

Neem de trap. Als je een sprintje trekt, ben je misschien sneller dan de lift.

4

6 5

Je schrokt je boterhammen naar binnen in de refter, want er wacht nog een berg werk.

Bij mooi weer trek je met de collega’s naar buiten voor een wandelingetje.

Je leert elkaar op een andere manier kennen. Door een gesprek in de frisse buitenlucht kan een moeilijk dossier plots opgelost raken.

Je haast je naar de supermarkt voor het avondeten.

Maak van boodschappen doen een spel, dan wordt het leuk. Ga met de fiets naar de winkel en doe je boodschappen eens alfabetisch of volledig willekeurig.

De tafel is afgeruimd en de vaatwasser ingeladen. O nee, de vuilniszak moet nog buiten.

Wandel niet onmiddellijk terug naar binnen. Maak een ommetje door de buurt.

30 minuten.

Elke dag

Als gezondheidsfonds daagt CM je uit om elke dag een halfuur matig intensief te bewegen: fietsen, wandelen, de trap nemen … Die dertig minuten sprokkel je gemakkelijk bij elkaar tijdens de dag. Weerstaan aan de lokroep van de zetel is al genoeg. Voldoende bewegen levert je een resem voordelen op, zowel lichamelijk, psychisch als sociaal.

Meer info en meer tips vind je op www.cm.be/gezondheidsfonds.

19

SOFIE VAN WEMMEL (34)

‘Ik wandel elke week een marathon’ Sofie Van Wemmel (34) legt elke dag meer dan tienduizend stappen af. Een rommelmarkt bezoeken, boodschappen doen of zoon Julius (5) aan de schoolpoort afzetten, het gebeurt steevast te voet.

Sofie Van Wemmel: ‘Bijna elke week zoek ik rommelmarkten af naar interessante spulletjes. Dan word ik aangetrokken door oude borden in Delfts blauw, leuke decoratie of LEGO; vooral de ruimteschepen uit de jaren 80 kan ik niet laten liggen. Tijdens mijn speurtochten stap ik heel wat af.’

DOOR DE WIND, DOOR DE REGEN

‘Ook andere verplaatsingen doe ik bewust zo veel mogelijk met de fiets of te voet. Als ik boodschappen doe, parkeer ik mijn fiets in

20

het centrum van Leuven. Daarna stap ik langs de lokale handelaars, een heel traject. Het stuk tussen het station en mijn werk leg ik ook te voet af, ’s morgens en ’s avonds.

Regen of wind, dat maakt me niet uit. Heen en terug is het een leuk ommetje van drie kilometer.’

‘Ik wil met mijn zoon kunnen sjotten zonder buiten adem te zijn’ VERDER OP DE GOEDE WEG

‘Vroeger nam ik vaker de auto, maar dan kwam ik met stress toe.

En ik probeerde alle mogelijke sporten uit om fit te worden, maar niets sprak me aan. Mijn dagelijkse beweging compenseert dat. Nu kan

Hoe kom jij aan je dagelijkse beweging? Laat het ons weten via leef@cm.be of Persdienst CM, PB 40, 1031 Brussel.

RAGNAR VAN ACKER VLAAMS INSTITUUT GEZOND LEVEN

ik mijn hoofd leegmaken én het is beter voor het milieu. Ik ben echt gelukkiger sinds ik meer beweeg en ben zelfs een paar kilo kwijtgespeeld.

Al die wandelingen, dat telt wel op. Mijn stappenteller spoort me aan om op de goede weg verder te gaan. Ik wil een actieve mama zijn en samen met mijn zoontje kunnen sjotten zonder buiten adem te raken.’

‘Wat je graag doet, hou je vol’ an O nV Lie

yen

Staat er op jouw zolder een hometrainer stof te vangen? Ligt er ergens een vergeten fitnessabonnement of stel je dat looptochtje met de vriendinnen altijd uit? Je hoeft je niet te schamen, je bent niet alleen. Hoe komt het dat onze pogingen om meer te bewegen zo vaak blijven steken in goede bedoelingen?

©

‘Dat is de aard van het beestje’, zegt dr. Ragnar Van Acker, senior stafmedewerker Beweging en Sedentair gedrag bij het Vlaams Instituut Gezond Leven. ‘We willen het liefst op korte termijn een grote verandering zien: zo snel mogelijk een halve marathon lopen of de Mont Ventoux oprijden. Maar dat botst volledig met onze natuur. Mensen zijn gewoontedieren, we leven grotendeels op automatische piloot. Wanneer je al een hele poos weinig beweegt, ben je niet meer gewend om beweging in te plannen. Het is moeilijk om die gewoonte te doorbreken.’

Te grootse plannen zijn dus gedoemd om te falen. De lat kan in het begin het best lager. ‘Kies haalbare doelen voor jezelf, kleine veranderingen in je dagelijks leven. Zit je vaak stil? Begin met regelmatig even recht te staan en te stappen. Breng met mondjesmaat meer beweging in je leven. Kies daarbij iets dat je graag doet, want dat hou je gemakkelijker vol. Vergeet dus die hometrainer als je daar niet graag op rijdt. Maak je plannen concreet: wat ga je doen, waar, met wie en wanneer? Zo stel je je mentaal al in op de activiteit.’

© Compagnie Gagarine

Ook dan kan het soms nog moeilijk gaan. ‘Meer bewegen gaat niet zonder slag of stoot. Dat is niet erg, je bent geen perfecte machine.

Geef niet op, maar geef jezelf voldoende tijd en krediet om door te zetten en nieuwe gewoontes te creëren. Eens je over die drempel bent, wordt de beweging een aangename ervaring. Je voelt je beter, fysiek en mentaal. En dan ben je klaar voor een volgende stap.

De website www.bewegingsdriehoek.be helpt je op weg.’

21

SPREEKUUR

AFTEN

DE MOND GESNOERD Aften maken het eten en drinken een pak minder aangenaam. Pechvogels krijgen ze regelmatig.

Wat kun je doen om de pijn te verlichten?

WAT IS EEN AFT?

Een aft is een letsel van het mondslijmvlies dat eruitziet als een klein, grijswit plekje met een rode rand. Het zit meestal aan de binnenkant van je wangen, op je lippen, gehemelte, tong of tandvlees. Ongeveer een op de vijf mensen heeft wel eens last van aften. Ze kunnen geen kwaad en zijn niet besmettelijk, maar voelen wel pijnlijk. Vaak verdwijnen ze vanzelf binnen een tweetal weken.

WAT ZIJN DE OORZAKEN?

De oorzaak van aften is niet bekend. Ze ontstaan waarschijnlijk makkelijker door stress, erfelijke aanleg, hormonale schommelingen – bijvoorbeeld doordat je ongesteld bent – of bacteriën en virussen in je mond. Heb je op je tong gebeten, te ruw je tanden gepoetst of past je kunstgebit niet goed? Dan kunnen de kleine wondjes die daardoor ontstonden, uitgroeien tot aften. Heel soms zijn ze een symptoom van een onderliggende aandoening.

WAT KUN JE DOEN OM AFTEN TE VOORKOMEN?

Behalve zo gezond mogelijk te eten en leven, kun je er weinig aan doen. Zorg voor ontspanning, genoeg slaap en beweging.

Ga minimaal een keer per jaar naar de tandarts. Hij of zij kijkt je mond ook na op scherpe randen aan je tanden en kiezen.

WAT KUN JE ZELF DOEN?

ELISE RUMMENS (37) PREVENTIE-ARTS CM Elise is onze huisdokter. Haar stokpaardje op het vlak van gezondheid is beweging. Daarom zie je haar dinsdagavond springen, vliegen, duiken, vallen en weer opstaan. Dan heeft ze haar wekelijkse parkourtraining.  www.cm.be/dehuisdokter

22

Blijf zoveel mogelijk van de aften. Erin bijten of er overheen schrapen vertraagt de genezing. Heb je weinig last van de aften? Dan hoef je niks te doen. De aften verdwijnen waarschijnlijk snel vanzelf. Heb je er wel veel last van? Gebruik een mondspoeling met ontsmettingsmiddel zoals chloorhexidine om bacteriën in je mond te doden. Om de pijn te verlichten, kun je een pijnstiller op basis van paracetamol nemen. Een pijnstillende mondgel kan ook helpen.

WANNEER GA JE NAAR DE DOKTER?

Zijn de aften na twee weken nog niet verdwenen? Voel je je ziek en heb je koorts? Komen de aften regelmatig terug en ondervind je veel hinder? Ga langs bij je huisarts voor advies.

FACTCHECK

FACTCHECK

IS SELDERSAP EEN WONDERMIDDEL? Over de krachten van voeding bestaan veel verhalen. Zo zou seldersap een wondermiddel zijn en ons verlossen van diabetes, overgewicht en zelfs kanker.

Althans, dat lezen we op sociale media. Wat is ervan aan?

WAAR KOMT DIT NIEUWS VANDAAN?

Het is de Amerikaan Anthony William, auteur van het boek Life-Changing Foods, die seldersap magische krachten toeschrijft. Wie elke ochtend op een nuchtere maag een halve liter seldersap drinkt, een mix van selderstengels en water, zou heel wat gezondheidsproblemen te slim af zijn. Van huidaandoeningen tot diabetes, autisme en hart- en vaatziekten. Het zou zelfs helpen tegen kanker en overgewicht en zou de vruchtbaarheid verbeteren. Hoe komt dat? William beweert dat seldersap ontstekingsremmend werkt en onontdekte mineralen bevat die helpen bij de genezing van veel ziekten.

Met meer dan 1 miljoen volgers op Instagram bereikt de selderbeweging een grote groep mensen. Ook sterren zoals Robert De Niro en Gwyneth Paltrow zijn gezwicht.

HOE MOETEN WE DIT NIEUWS INTERPRETEREN?

Er verschijnen wel vaker verhalen over superfoods in de media. Dat bekende mensen ze gebruiken, is een extra argument. Heel wat planten hebben een helende werking en worden gebruikt in medicatie. Maar voor dat gebeurt, worden die uitvoerig getest. Actieve moleculen uit de planten worden gezuiverd en de werking en de veiligheid worden wetenschappelijk onderzocht.

Voor seldersap is er nog onvoldoende overtuigend wetenschappelijk onderzoek gevoerd. Niet rond de geneeskundige werking en niet rond de link met vruchtbaarheid. Bovendien: mocht er een voedingsmiddel bestaan met zulke krachten, dan zou de medische wereld dat met open armen ontvangen. Maar er bestaat geen voedingsmiddel dat alles geneest. Er bestaan wel verhalen waar bedrijven graag geld mee verdienen.

CONCLUSIE NEE Er is nog te weinig onderzoek gevoerd naar de effecten van seldersap.

Bij geen enkel voedingsmiddel werden bovendien zoveel wonderbaarlijke krachten aangetoond.

BRON: www.gezondheidenwetenschap.be

23

Voor ons is het geen taboe Erover praten is de eerste stap

Incontinentie kan vervelend zijn, maar het is geen reden om niet volop van het leven te kunnen genieten.

Onze specialisten incontinentiezorg hebben oog voor je comfort en tonen je hoe je het eventuele ongemak van urineverlies tot een minimum kan beperken.

Meer weten? Kom naar Thuiszorgwinkel of bel voor een afspraak op 03 205 69 29.

V04-2019

Ik heb urineverlies.

En dan?

Discrete zekerheid

Actie Adviesweek van 17 tot 22 juni • Gratis infosessies bekkenbodemspierentherapie • 4+1 GRATIS op absorberend ondergoed Penosa en Entusia • € 3,5 korting op Tena Silhouette Normal Noir

Advertentie_Leef_Incoweek_155x105mm_V04_2019.indd 1

l e e v o z t g e e w e b n e Je beleeft oet! d n e m a s ‘t je ls a r mee

30/04/2019 14:59

van, voor en door 55-plussers! Ontplooi je talent, blijf actief en vind je weg in een wereld in beweging.

Vraag naar je gratis infopakket: 02 246 44 41 of info@okra.be.

24

LEZERSRUBRIEK

Uit jouw leven gegrepen EENPERSOONSKAMER

Na een operatie in het ziekenhuis werd ik in een eenpersoonskamer gelegd. Ik vroeg waarom ik geen tweepersoonskamer kreeg. Vermoedelijk zijn die allemaal bezet, werd mij geantwoord.

Ik was op mijn hoede voor de factuur. Toch schrok ik toen ik ze kreeg. Voor de eenpersoonskamer werd maar liefst 600 euro supplement aangerekend. Ik legde mijn factuur voor aan de consulent in het CM-kantoor. Ik had bij opname geen eenpersoonskamer gekozen en geen documenten daarvoor ingevuld of ondertekend. CM nam contact op met het ziekenhuis om hiertegen te reageren. Het ziekenhuis maakt een nieuwe factuur voor een verblijf in een tweepersoonskamer. Zonder supplement.

Kristine

DAPPERE GETUIGENIS

Ik was onder de indruk van de dappere getuigenis van Serge Voermantrouw over partnergeweld in het vorige nummer. Maar het einde van het stuk gaf mij toch een beetje een wrang gevoel.

In de laatste paragrafen vermelden jullie - bijna terloops - dat zijn expartner ondertussen zelfmoord heeft gepleegd. Het gaf eigenlijk een beetje het gevoel alsof zelfdoding de vanzelfsprekende afloop is voor iemand met borderline. Ik geloof zeker dat jullie deze connotatie helemaal niet wilden maken, maar het kan anders overkomen.

Koenraad Verheyden

Hallo Kristine,

Je doet er goed aan je ziekenhuisfactuur te laten controleren door CM vooraleer ze te betalen. Je kamerkeuze in het ziekenhuis duid je vooraf aan op een opnameformulier. Enkel als je kiest voor een eenpersoonskamer kunnen ereloon- en kamersupplementen worden aangerekend. Lees het opnameformulier aandachtig alvorens het te ondertekenen. Op basis van dat document wordt je ziekenhuisfactuur berekend. Als je geen opnameformulier kreeg om in te vullen en te ondertekenen, dan mag het ziekenhuis je geen supplementen aanrekenen. Ook al kreeg je ongevraagd een eenpersoonskamer.

GENEESMIDDELEN

Het is aan de overheid om de prijzen van geneesmiddelen te beperken. Als in de ons omringende landen of de andere landen van de EU medicatie goedkoper is, kan dat in België ook.

Het moeten niet altijd multinationals zijn die met het kapitaal en/of de winst gaan lopen. Volksgezondheid is een overheidsmaterie waarvan het beleid ten goede moet komen aan álle landgenoten.

Josfin Verboven

BEDPLASSEN

Ik las in vorig nummer het artikel over bedplassen. Als psychologe sprak ik met veel kinderen die last hebben van het probleem en ik ondersteunde de ouders in hun aanpak om ervan af te geraken.

Het verwondert mij dat in het artikel vrij snel wordt doorverwezen naar de plaspoliaanpak in het ziekenhuis. Er moet inderdaad eerst gezocht worden of er medische oorzaken zijn. Meestal is dat niet het geval.

Dan kan een simpele aanpak thuis al succes boeken. Een eenvoudige aanpak is soms heel efficiënt als men er tijdig mee start in de aanloop naar de nachtelijke zindelijkheid vanaf de leeftijd van 5 jaar.

Lut Vergote

Deel je ervaringen

Wij horen graag wat belangrijk is in jouw leven. Zit je met een praktisch probleem, heb je een frustratie, zoek je een oplossing ...

Aarzel niet om met ons in dialoog te gaan. Wij luisteren en antwoorden je met plezier. facebook.com/CMziekenfonds

lezersbrieven@cm.be

@CMziekenfonds

25

1 OP 7 LEERLINGEN ZORGT

‘Verrast

over aantal mantelzorgers op school’

15 procent van de leerlingen in het secundair onderwijs is mantelzorger. Samen met Samana maakte Liselotte Van Ooteghem, beleidsmedewerker in twee RHIZO-scholen in Kortrijk, haar scholen mantelzorgvriendelijker. ‘Jonge mantelzorgers willen vooral begrip voor hun situatie.’

TEKST MICHIEL VERPLANCKE

Liselotte Van Ooteghem: ‘Wij leiden jongeren op tot zorgprofessionals.

Zowel in VIVES HBO5 Verpleegkunde als in de VIVATO-school.

De zorgomgeving van de patiënten, waaronder mantelzorgers, komt aan bod in onze lessen. Maar we hadden er niet aan gedacht dat er mantelzorgers in onze klassen zitten.’

ELKE KLAS EEN MANTELZORGER

‘Uit een bevraging van Samana blijkt dat 15 procent van onze leerlingen mantelzorger is. Dat is in elke klas minstens een persoon. Ze kunnen terecht bij onze begeleiders of klasmentoren, maar het is niet gemakkelijk om over zulke zaken te praten. Meer dan de helft van de jongeren geeft aan dat niemand op school van hun zorgsituatie weet.’

26

FOTO DAVID SAMYN

‘Jonge mantelzorgers willen begrip en duidelijkheid over de regels en aanspreekpunten. Als ze hun verhaal kwijt willen, moeten ze weten bij wie dat kan. Bovendien moet de term mantelzorger bekender worden, bij leerkrachten en leerlingen.’

JONGE MANTELZORGPAS

‘Samana organiseerde op onze school een kick-offdag van het project Samen naar een mantelzorg-

vriendelijke school. Met dat project ondersteunt Samana scholen om een plek te worden waar jonge mantelzorgers zich ondersteund voelen. Na die kick-offdag hebben verschillende klassen acties op poten gezet. Leerlingen hebben een infobrochure en lessenreeks over mantelzorgers ontwikkeld en infosessies gegeven. Binnenkort komen er ook een verwennamiddag en een praatcafé voor jonge mantelzorgers.’

‘De jongeren deden originele voorstellen, zoals de Jonge Mantelzorgpas die ze kunnen laten zien als ze te laat zijn in de les. Ze vragen ook meer flexibiliteit in schoolwerk en stages. Het schoolbestuur gaat nu aan de slag met deze voorstellen om van onze school een mantelzorgvriendelijke omgeving te maken.’

DOET JOUW SCHOOL MEE? Geïnteresseerd in het project? Stuur een mailtje naar info@samana.be.

Het Scholennetwerk voor jonge mantelzorgers verenigt en versterkt scholen die succesvol het project volgden: www.samana.be/mantelzorgvriendelijkeschool.

Het boek Jonge Mantelzorgers op school presenteert cijfers over jonge mantelzorgers en toont scholen hoe zij mantelzorgvriendelijker kunnen werken. Het boek is voor 30 euro te verkrijgen via info@samana.be.

3X

CM TOT JE DIENST MEER INFO & ALLE VOORWAARDEN OP w ww.cm.be/cm-voordelen

KORTVERBLIJF De thuiszorgsituatie mag nog zo goed georganiseerd zijn, soms zijn er periodes waarin opvang moeilijk is. Dankzij een kortverblijf (voor 65+) kan de familie even op adem komen, terwijl de zorgafhankelijke persoon de juiste verzorging krijgt.

LEDENVOORDEEL Voor wie thuis woont, maar tijdelijk verblijft in een erkend centrum voor kortverblijf, betaalt CM de helft van de dagprijs met een maximum van 15 euro per dag. En dat voor maximaal 28 dagen per kalenderjaar. Na het kortverblijf moet je terugkeren naar huis voor minimaal zeven aaneensluitende dagen. Breng de originele factuur binnen via het CM-kantoor of de CM-brievenbus.

DAGVERZORGINGSCENTRUM 65+’ers die thuis wonen, kunnen overdag terecht in een dagverzorgingscentrum voor opvang en verzorging. De meeste dagverzorgingscentra voorzien opvang van maandag tot en met vrijdag.

LEDENVOORDEEL CM geeft voor opvang in een erkend dagverzorgingscentrum een tegemoetkoming van 5 euro per volledige dag (of 2,50 euro per halve dag, tussen de drie en vijf uren) voor maximaal honderd volledige dagen per kalenderjaar. Breng de originele factuur binnen via het CM-kantoor of de CM-brievenbus.

HULP VOOR AFGESTUDEERDEN Studeer je af? Proficiat! Let er wel op dat je je aansluit bij een ziekenfonds of de hulpkas zodra je een job als werknemer of zelfstandige hebt, je beroepsinschakelingstijd verstreken is of van zodra je 25 wordt. Dit is verplicht. Om je bij CM in te schrijven, surf je naar www.cm.be/lid-worden.

LEDENVOORDEEL Wie de schoolbanken verlaat, moet heel wat papieren in orde brengen. De gratis Gids voor schoolverlaters helpt je daarbij. Daarnaast maak je als pas afgestudeerde kans op een gepersonaliseerde trui met je geboortejaar op.

Kijk op www.cm.be/afgestudeerd.

#CURIEUS

‘De magie zit in de show’ GOOCHELAAR WARD VAN LAER (24) TREKT ZIJN TRUKENDOOS OPEN ‘Als ik optreed voor kinderen, lees ik altijd voor uit mijn goochelboek. De vlammen die eruit opstijgen, zijn magisch. Ik was als kind al gefascineerd door goochelaars en ik had altijd veel fantasie. Ik vind het leuk om mensen bij de neus te nemen. Ik hou van goochelen met kaarten, zodat mensen de magie van dichtbij kunnen ervaren. De manier waarop ik mijn show breng, is belangrijk. De opbouw, toeters en bellen, verrassende dingen. Ik probeer ook de reactie van het publiek te sturen. Als goochelaar kijk ik naar waar ik wil dat mensen kijken. En ik kan goed improviseren. Zo kan een truc niet misgaan. Dat is de magie van het goochelen: het verhaal is belangrijker dan het geheim achter de truc.’

126

© Thomas Legrève

Goochelaar Ward onthult een truc waarmee je elke gelegenheid een magische sprankel kunt geven.

Ontdek het filmpje op www.leefmagazine.be.

LEEF - GEZONDHEIDSMAGAZINE VAN CM