Leef 8 november 2018: #stil

Leef

GEZONDHEIDSMAGAZINE VAN CM

SLAPEN KUN JE LEREN

ONZICHTBAAR ZIEK

MANU KEIRSE

rouw

LEEF – GEZONDHEIDSMAGAZINE VAN CM – 8 NOVEMBER 2018 – DIT IS EEN EXTRA UITGAVE VAN VISIE – AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X – P910695

Stilstaan bij

#STIL

GEZOCHT: STILLE PLEK

VEILIG TUSSEN DE LAKENS

RUTH WUESTENBERG VERLOOR HAAR GEHOOR

‘Plots werd het ook aan de linkerkant stil’

IN DEZE EDITIE

08 DOVEN & HORENDEN Ruth wil ook mee kunnen roddelen.

#STIL

Doe de slaaptest

2

Een slechte nacht hebben we allemaal wel eens. Op www.cm.be/slaaptest kun je een test doen om je slaapgedrag in kaart te brengen. Hoe efficiënt slaap jij? Bereken het percentage via de website. Je kunt je slaapprofiel ook via mail ontvangen en bespreken met je huisarts. www.cm.be/slaapwel

14

16

LESSEN IN ROUW Manu gelooft niet in aanvaarden of verwerken.

ONZICHTBAAR Charlotte ziet er niet ziek uit, maar is dat wel.

en ook: 04

23

06

24

18

27

22

28

STILTEPLAATSEN Kristien Bonneure ontsnapt KORTGEKNIPT Helemaal op de hoogte ARBEIDSONGESCHIKT Vijfstappenplan SPREEKUUR Sinusitis

FACTCHECK Ziekte uitzweten SLAAPTHERAPIE Komaf met knikkebollen LEZERSBRIEVEN Uit jouw leven gegrepen REGIO Alle nieuws uit jouw streek

Een stukje tijd

W

at is het volgende dat ik uit de wasmand haal?

Dat is het enige waar ik mij om bekommer als ik de strijk doe. Met een strijkijzer over een handdoek gaan, stoom laten ontsnappen, kreuken wegstrijken uit een verfrommeld hemd, het kan vreemd klinken, maar mij bezorgt dit rust. Zet mij achter een strijkplank en het wordt stil in mijn hoofd. Op zo’n moment ervaar ik volle leegte die ik meer en meer weet te appreciëren.

Want hoe moeilijk is het om het echt stil te maken in een wereld die almaar sneller lijkt te draaien? We zijn nog maar net wakker of we zetten de radio op om het nieuws te horen.

Terwijl de kinderen zich klaarmaken voor school, haasten wij ons naar het werk om daar van de ene naar de andere vergadering te hollen. Tussendoor checken we hoeveel mails we achter staan. En komen we ’s avonds thuis, dan staan er nog een pak huishoudelijke taken te wachten. Onze ‘vrije tijd’ steken we vol hobby’s. Of we spreken af met vrienden. En dreigen we toch even met onze vingers te draaien, dan is er gelukkig onze smartphone.

Het lijkt wel of stilte of stil-staan vandaag verboden is.

Meer nog, we verdragen geen stilte meer. En dus maken we veel lawaai. Want als je lawaai maakt, word je gehoord. Druk doen lijkt wel de norm. Maar we vergeten op die manier om dicht bij onszelf te komen, zodat we ons uiteindelijk voorbij dreigen te hollen. De stilte als ziekmaker … maar het kan ook anders.

Door af en toe te pauzeren. Neem tijd voor jezelf, zodat je opnieuw kunt ervaren dat stilte deugd doet. Want stilte kan ook genezen. Het is een uitstekend middel om tot jezelf te komen.

Stilte kan zelfs een doel zijn om je steviger in je schoenen te doen staan. Het geeft je de kans om te focussen op andere zintuigen. Wie de stilte opzoekt, voelt, smaakt en hoort intenser.

LEEF is het gezondheidsmagazine van CM - jaargang 1, nummer 9, maandblad (verschijnt niet in de zomer) Redactie Dieter Herregodts (algemeen hoofdredacteur), Anneleen Vermeire (hoofdredacteur), Marion Aussems, Martine Creve, Marjolein Cuvelier, Bram Dehouck, Anja Giegas, Joeri Cludts, Sarah Vandoorne, Michiel Verplancke Webredactie Marc Helin, Katrijn Windey Redactieadres Haachtse­steenweg 579, 1030 Brussel, leef@cm.be V.U. (nationale pagina's) Luc Van Gorp, Haachtse­steenweg 579, 1030 Brussel Concept Bold & Pepper, www.boldandpepper.be Realisatie Gevaert Graphics, www.gevaertgraphics.be Art Direction Bart Gevaert Coverfoto Lieven Van Assche Illustratie Annelien Smet

En neen, daar heb je niet per se lange yoga-sessies voor nodig.

Noch hoef je je terug te trekken in een klooster. Stilte vind je in kleine dingen, op onverwachte momenten, tijdens kleine stukjes tijd. Terwijl je werkt in de tuin, met een boek op de trein, in de zetel met klassieke muziek op de achtergrond of zo dadelijk wanneer je deze Leef doorbladert. Ja, zelfs tijdens het strijken. Druk af en toe eens op die pauzeknop. Je zal voelen dat het energie geeft.

Luc Van Gorp

Voorzitter CM

3

© Guy Puttemans

I ‘ k wil enkel nog de natuur horen ’ 44

 Op www.leefmagazine.be bezoeken we ook het VRT-bos in Schaarbeek en de stiltekamer van AZ Jan Portaels in Vilvoorde.

EEN KRACHTIGE OMGEVING LAAT DE STILTE SPREKEN Op de drukke nieuwsdienst van de VRT kan cultuurjournaliste Kristien Bonneure zich niet altijd concentreren.

In haar vrije tijd zoekt ze de stilte op: ze houdt van stilteretraites en schreef een boek over stilte. Wij gingen mee naar haar favoriete stilteplaatsen rond Brussel.

KRISTIEN BONNEURE (52)

‘Als je binnenstapt op het kerkhof Dieweg in Ukkel, zie je niet waar de weg eindigt, zo steil gaat hij naar beneden.

Door dat hoogteverschil is het hier – bijna – muisstil.

Je hoort het drukke Brusselse verkeer nauwelijks. Dat is stilte.’

‘De ideale stilte is geen nul decibel. Ik wil de natuur horen, het ritselen van de overwoekerende bladeren. Vooral in het buitenland kan ik echt geen begraafplaats passeren zonder er even langs te gaan. Je leert er veel uit, hoe mensen omgaan met leven en dood bijvoorbeeld. Een kerkhof is nooit morbide. Hoewel je, als je goed zou zoeken, hier vast ook wel een opengebroken graf vindt. Door de natuur, welteverstaan: kijk maar naar die taxusboom die groeit tussen de grafzerken. Dit kerkhof wordt stilaan teruggegeven aan de aarde. Enkel de paden worden grondig onderhouden. Als je het echt op zijn beloop laat, dan wint de natuur. Op zich is dat mooi. Als mens ga je weer op in het geheel. Niks is voor eeuwig.’

5

© Guy Puttemans

Voor mensen met een beperking vragen alledaagse dingen vaak grote inspanningen. De kinderen naar school brengen, zich verplaatsen naar het werk, afspreken met vrienden. De campagne Awel ja zoekt mensen die een beetje tijd willen investeren om anderen te helpen. Het gaat niet om intensieve ondersteuning of professionele hulp. Alleen eens bijspringen om mensen met een beperking een stuk onafhankelijker te maken. Dat maakt voor hen een wereld van verschil. Wil jij daarbij helpen? Schrijf je dan in.

 www.awelja.be

Amber ontwikkelt dementiespel Dementie is een complexe aandoening.

Om te verduidelijken hoe mensen met dementie zich voelen, ontwikkelde Amber Ten Brink het belevingsspel Angèle heeft u nodig!. Amber is activiteitenbegeleider in een woonzorgcentrum.

Elke deelnemer krijgt een bewonerskaart en moet een doel bereiken. Maar dat lukt niet omdat hij voortdurend wordt gedwongen om iets anders te doen. Dat leidt tot frustratie en weerstand. Het confronteert de spelers met wat mensen met dementie ervaren en hoe ze het best met hen omgaan.

Angèle heeft u nodig! vraagt dat de omgeving zich aanpast aan mensen met dementie en niet omgekeerd. Het spel richt zich naar iedereen die met dementie wordt geconfronteerd: familie, mantelzorgers, vrienden, zorgverleners, studenten in de zorg. Het bordspel kost 74,95 euro.

CM heeft eraan meegewerkt.

 www.crearepartners.com 6

7 631 PERSONEN IN PLEEGZORG

Vorig jaar verbleven 7 115 kinderen en jongeren in een pleeggezin, zo blijkt uit het jaarrapport van Pleegzorg Vlaanderen. Dat is een stijging van 9 procent in vergelijking met 2016. Soms beslist de jeugdrechter dat kinderen tijdelijk niet meer thuis kunnen wonen omdat de situatie er onveilig is. Maar het komt ook voor dat ouders zelf om hulp vragen, bijvoorbeeld omdat hun kind een handicap heeft. Niet alleen kinderen en jongeren kunnen opgevangen worden via pleegzorg.

Volwassenen met een handicap en/of psychiatrische problemen kunnen er ook terecht. Vorig jaar ging het in die groep om 516 mensen. In 2017 deden in het totaal 7 631 personen een beroep op pleegzorg.

KORTGEKNIPT

GEPRIKKELD DOOR TENTOONSTELLING Worden we vandaag te veel digitaal geprikkeld en zijn we daardoor onrustiger dan vroeger? De nieuwe tentoonstelling Prikkels. Tussen pijn en passie in het Gentse Museum Dr. Guislain vergelijkt het heden met het verleden. Het gevoel overspoeld te worden door informatie en externe prikkels lijkt een actueel probleem. Maar ook in de 19de eeuw worstelde men met rusteloosheid. De stad werd toen als boosdoener aangeduid. De tentoonstelling is een tocht door drukke landschappen, lege steden en flikkerende rustpunten. De tentoonstelling is een van de activiteiten van het project Prikkels waaraan verschillende verenigingen in Gent meewerken. Het project loopt tot 26 mei.

BRUNO VANDEN BROECKE in De Standaard

Met pensioen gaan brengt vragen mee. In een nieuw boek Wat te doen na je pensioen geeft Okra informatie. Je verneemt hoe hoog je pensioenuitkering kan zijn en hoeveel je nog mag bijverdienen. Naast financiële zaken vind je er tips om actief te blijven. Het boek kost in de boekhandel 22,99 euro. Als CM-lid kun je het boek voordelig kopen tegen 20 euro. Je krijgt het ook nog gratis thuisgestuurd.

 Surf naar www.pensioenboek.be en gebruik ‘pensioen’ als kortingscode.

Echt gezegd

‘Toen ik de turnleraar die pesten uitlokte terugzag, heb ik hem tien seconden lang in de ogen gekeken. Ik heb niets gezegd.

Ik kon zoveel zeggen, maar zwijgen was beter.’

MET KORTING NAAR

Libelle Winterfair

© ID / Dieter Telemans

 www.prikkels.be

Pensioen toegelicht

Als je Libelle Winterfair bezoekt in Mechelen, ga dan eens naar de CM-stand.

Je kunt er je gezondheid laten checken. Een keito-toestel meet je gewicht, lengte, bloeddruk en vetmassa. CM organiseert ook wedstrijden. Als je meedoet, maak je kans op een hometrainer of een meegroeistoel. Je verneemt er ook meer over de voordelen en diensten die CM aanbiedt. Libelle Winterfair vindt plaats van 21 tot 25 november in de Nekkerhal in Mechelen. Download op de website je toegangsticket met korting.

 www.cm.be/libellewinterfair

7

#STIL

8

STILLE DRUKTE

Ik hoor, ik hoor wat jij niet hoort Sommigen rijden kilometers ver om een stil stukje België te vinden. Maar wat als je doof of slechthorend bent? Is het dan altijd stil, of net niet? Ruth en Robin maken ons met woorden en gebaren wegwijs in de wereld van dove mensen.

TEKST MICHIEL VERPLANCKE FOTO'S LIEVEN VAN ASSCHE

9

#STIL

RUTH WUESTENBERG (44) ROBIN JORISSEN (26) MAKEN PODIUMKUNST TOEGANKELIJK VOOR DOVE MENSEN Ruth en Robin leerden elkaar kennen in de klas. Robin is Ruths lesgever Vlaamse Gebarentaal (VGT). Inmiddels werden ze ook vrienden en vrijwilligers. Samen zetten ze zich in voor Doof & Events, een deelwerking van Doof Vlaanderen die podiumkunsten toegankelijk wil maken voor dove personen.

 www.doof.vlaanderen

‘Mijn doofheid aanvaarden, dat voelde als thuiskomen’ 10

Als we aanbellen bij Ruth, klinkt de bel indringend luid. ‘Een lichtflitsbel moet ik nog kopen,’ zegt Ruth later, ‘maar deze is voorlopig wel luid genoeg.’ ‘Het is een vervelende bel’, lacht Robin. ‘Die blijft maar gaan.’

PLOTS HOOR JE NIETS MEER

Rond de tafel zitten Ruth Wuestenberg, Robin Jorissen en een tolk Vlaamse Gebarentaal (VGT).

Toen Ruth in de tweede kleuterklas zat, merkten haar ouders dat ze minder goed begon te spreken. Haar oren bleken al een jaar lang ontstoken. Op haar zestiende kon ze met haar rechteroor geen woord meer verstaan.

‘Ik had altijd schrik om volledig doof te worden. En toen plots, op mijn 23ste, viel ook het gehoor in mijn linkeroor weg. Soms hoorde ik iets, maar het ging steeds weer weg.

Het voelde als een nachtmerrie.

Op mijn 38ste werd het volledig stil.’

Ruth heeft de ziekte van Ménière.

‘Naast gehoorverlies heb ik ook last van tinnitus en duizeligheid’, zegt ze.

‘Nu heb ik aan beide oren ongeveer

86 decibel gehoorverlies en draag ik een hoorapparaat.’

Op 2,5-jarige leeftijd kreeg Robin een hersenvliesontsteking die overging in doofheid. Anderhalf jaar later plaatste de dokter een cochleair implantaat (CI), een implantaat dat geluid omzet in elektrische pulsen die de gehoorzenuw stimuleren.

Daardoor kan hij weer geluiden waarnemen.

‘Ze hebben mij ook een CI aangeboden, maar dat wilde ik toen niet’, pikt Ruth in. ‘Dan is dat stukje gehoor dat ik nog heb weg. Ik zou mijn dochter haar stem niet meer kunnen horen.’

GELUID ALS EEN ROBOTSTEM

In het dagelijkse leven is het niet stil voor Robin en Ruth. Zelfs als Ruth haar hoorapparaat uitzet, blijft ze het ruisen van haar tinnitus horen.

‘Dankzij begeleiding slaag ik er nu wel in om dat weg te filteren. Het is er nog, maar het doet me niet meer zoveel. Het lijkt stil.’

Ook de geluiden die Robin hoort, zijn niet dezelfde als die van de

Je begint minder goed te horen, wat nu?

Ga eerst langs bij je huisarts. Die verwijst je zo nodig door naar de neuskeel-oorarts, de audioloog, die je gehoor evalueert, of de audicien, die gespecialiseerd is in audiologische apparatuur. Zij kunnen jouw situatie het beste inschatten en je informeren over passende hulp. Je kunt er ook voor kiezen om geen hulpmiddelen te gebruiken, als je je daar beter bij voelt.

HOORAPPARATEN Een hoorapparaat is een klein luidsprekertje dat in je oor wordt geplaatst. Het inkomend geluid wordt akoestisch versterkt. Bespreek met je audioloog of audicien welk hoortoestel het best bij jou past.

Meer informatie over tegemoetkomingen op www.cm.be/hoorapparaten.

horenden. Maar hoe klinkt dat dan?

‘Ik kan het moeilijk uitleggen’, antwoordt Robin. ‘Ik heb nooit iets anders geweten natuurlijk. Ik kan me jullie geluid ook niet meer herinneren. Mensen zeggen dat een CI als een robotstem klinkt.’ ‘En wat hoor jij als je CI uitstaat?’, vraagt Ruth nieuwsgierig. ‘Volledige stilte.

Dan hoor ik geen druppel meer.’

IMPLANTATEN Er bestaan verschillende soorten implantaten. Welke bij jou past, bespreek je het best met je arts of je audioloog. Die kan je ook meer informatie geven over de kostprijs en of er een tegemoetkoming is. Een cochleair implantaat (CI) kan helpen voor personen die geen of een beperkt restgehoor hebben. Het CI zet geluid om in elektrische pulsen die rechtstreeks de gehoorzenuw stimuleren. Personen die geen hoortoestellen kunnen gebruiken om medische of professionele redenen of die er niet tevreden van zijn, kunnen kiezen voor een middenoorimplantaat (MI) of een botverankerd hoortoestel. Een MI zet geluid om in mechanische trillingen. Deze mechanische energie wordt gebruikt om de middenoorstructuren te stimuleren. Een botverankerd hoortoestel zet geluid om in trillingen die via het bot het binnenoor bereiken.

Meer informatie over de werking van deze implantaten vind je op www.neus-keel-oor.be.

EEN ZALIG DRUKKE ZAAL

Als Robin gebaart, dan doet hij dat enthousiast, druk bijna. Als hij klank zou gebruiken, dan zou zijn stem de kamer vullen, maar het blijft stil.

‘Voor jou lijkt dat stil,’ zegt Robin, ‘maar als ik een ruimte binnenga, waar verschillende doven communiceren in gebarentaal, dan is dat voor mij een drukke bedoening. Ik begrijp van elk gesprek in mijn gezichtsveld de boodschap.’

‘Op Werelddovendag stond ik te wachten in een ruimte vol met mensen’, herinnert Ruth zich. ‘Voor mij was het zalig stil. Iedereen communiceerde in gebarentaal. Omdat ik net VGT studeerde, kon ik wel

HULPMIDDELEN Mensen die slechthorend of doof zijn kunnen baat hebben bij een aantal hulpmiddelen, zoals een lichtflitsbel of ringleiding. Daarvoor kun je een tegemoetkoming aanvragen bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). www.vaph.be/refertelijst

p

Er bestaan ook tegemoetkomingen voor tolken VGT. Voor professionele doeleinden kan dat via VDAB, voor de privésfeer via VAPH. www.vaph.be/ondersteuning-op-maat/tolken/tolk www.vdab.be/arbeidshandicap/doventolken.shtml

11

#STIL

p enkele gebaren lezen. Toen besefte

ik voor het eerst dat een zaal met zoveel impulsen ongelooflijk druk is voor dove personen.’

‘Een zaal met horende mensen ervaar ik daarentegen wel als stil, want ik versta het niet’, zegt Robin. ‘Ik heb geen vertaling in mijn hoofd.’

FLUISTEREN IN GEBARENTAAL

De gebarentaalstijl van Ruth en Robin is opvallend verschillend. Die van leerling Ruth is klein en voorzichtig. Die van Robin deint mee met de toon van het gesprek. Soms maakt hij een klein, zijdelings gebaar, andere keren gaan zijn handen zo snel dat ik verbaasd ben dat de tolk kan volgen. ‘Als ik kwaad of enthousiast ben, ga ik sneller gebaren’, beaamt Robin. ‘De grootte en de snelheid van de gebaren geeft nuance mee. Mimiek is de intonatie van onze stem.’

‘Bij fluisteren maak je kleine, weggestoken gebaren, zodat niemand het ziet’, vult Ruth aan.

Robin: ‘Ja, dat klopt. Bij dove personen kan één gebaar en wat mimiek

12

5 tips

OM TE PRATEN MET IEMAND MET EEN HOORBEPERKING

Articuleer duidelijk

Ga naar een rustige omgeving

Zorg voor voldoende licht, maar ga niet in het tegenlicht staan

Blijf oogcontact houden

Praat tegen slechthorenden niet te stil, maar ook niet te luid

voldoende zijn om de andere een boodschap te geven. Horende mensen hebben een volledige zin nodig.’

IK BEN EEN HORENDE

Tijdens ons gesprek hebben Ruth en Robin het vaak over de horenden, wie voor hen de anderen zijn. Het voelt raar om zo aangesproken te worden, maar voor Robin en Ruth is dat een alledaagse realiteit.

‘Ik heb zelfs in beide werelden een handicap’, zegt Ruth. ‘Bij de horenden kan ik niet alles begrijpen, omdat ik niet alles hoor. Bij de doven die gebarentalig zijn, begrijp ik ook niet alles, omdat mijn kennis van gebarentaal nog gebrekkig is.’

Ook Robin worstelde met zichzelf.

Thuis groeide hij op zonder gebarentaal. Omdat zijn familie horende was, had hij het gevoel dat hij ook moest horen. ‘Pas op mijn 16de begon ik mijn doofheid te aanvaarden.

Dat voelde echt als thuiskomen. Ik kan liplezen en spreken, maar VGT voelt als mijn moedertaal. Jullie denken in woorden, ik in gebaren.’

‘Mimiek is de intonatie van onze stem’

OOK DOVEN WILLEN RODDELEN …

Voor de lens van de fotograaf vertelt Robin in gebarentaal een verhaal aan Ruth. Plots barsten ze in schaterlachen uit. Ik heb geen idee wat er gezegd is. ‘Wij hebben dus ook dat probleem’, zegt Ruth. ‘Als een collega van mij iets zegt uit frustratie, dan vraag ik soms om het te herhalen.

Maar dan zegt die vaak: oh niets, niets … Ik word net gestraft omdat ik niet hoor.’

‘We kunnen niet meeroddelen, worden vaak uitgesloten’, zegt Robin. ‘Ik vind het frustrerend als collega’s onderling aan het babbelen zijn en doen alsof ik er niet bij sta. Ze doen geen inspanningen om te articuleren of vragen niet of ik het begrijp. Goh,

het is niet belangrijk, zeggen ze dan.

Maar ik beslis graag zelf over de informatie die ik wil opvangen.’

… EN NAAR CONCERTEN GAAN

Ook bij culturele evenementen stoten doven nog op problemen. Robin mag niet altijd zijn tolk meenemen naar concerten of musea. ‘De tolk is mijn toegankelijkheid tot het hele gebeuren. Wij moeten als één persoon beschouwd worden, en dus moet de tolk geen toegang betalen.

Anders is het discriminatie.’

Om culturele organisaties te sensibiliseren en hen te tonen wat mogelijk is, begon Robin met Doof & Events als onderdeel van Doof Vlaanderen.

Ruth: ‘Als organisaties iets toegankelijk willen maken voor doven, dan nemen wij dat op ons. Ook als een doof persoon graag ergens naartoe wil, dan contacteren wij de organisatie om te vragen voor onder meer een tolk of ondertiteling.’

Hun doofheid beschouwen Robin en Ruth echt niet alleen als een beperking. Integendeel, Ruth ziet er ook de voordelen van. ‘Robin en ik zaten onlangs op een trein vol met vermoeide, huilende kinderen. Ik heb gewoon mijn hoorapparaat uitgezet.

We waren nog nooit zo snel thuis.’

WE VERZEKEREN JE DAT JE BIJ ONS WELKOM BENT, PIEPJONG OF STOKOUD

We verzekeren je dat we hét CM-Hospitaalplan voor jou hebben.

Bereken nu jouw voordeel op cm.be/hospitaalplan CM. Jouw gezondheidsfonds.

MOB Verzekeringen CM-Vlaanderen, verzekeringsonderneming met maatschappelijke zetel in België en toegelaten onder nummer 150/01 om de tak ‘ziekte’ te beoefenen. Bij betwisting gelden enkel de algemene voorwaarden. Ondernemingsnummer 0851.601.503.

CM016_Leef_ADV 10/18 04.indd 1

19/10/2018 16:19

13

#STIL

EVEN STILSTAAN

Hoe rauw is rouw?

Hij kreeg onlangs nog een erkenning omdat hij zijn volk leert rouwen. Ook voor Leef maakt Manu Keirse even tijd om stil te staan bij verdriet en verlies.

Als rouwexpert, maar ook als vader en grootvader.

TEKST MARION AUSSEMS

FOTO COMPAGNIE GAGARINE

Waarom zijn we met z’n allen zo bang voor dood en tegenslag?

Manu Keirse: ‘Omdat we niet geleerd hebben hoe we ermee moeten omgaan. Het is heel normaal dat je je onmachtig voelt als je over iets niets weet. Verdriet en rouw zouden op school - de kleuterschool zelfs - en in het gezin ter sprake moeten komen. Iedereen wordt ooit geconfronteerd met rouw, dus het is belangrijk om ermee te leren omgaan.

Rouwen is trouwens volkomen normaal gedrag. Het betekent dat je in staat bent om liefde te geven en te ontvangen.’

14

Hoe heb jij dat je kinderen en kleinkinderen bijgebracht?

‘Dochter Lien was drie jaar toen ik haar voor het eerst meenam naar een begrafenis van een collega, Lut. Toen we mochten groeten op het kerkhof, riep Lien heel hard Dag Lutje en doorbrak zo de stilte.

Ze dacht dat Lutje haar anders niet zou horen in die kist. Iedereen had plots een vertederde lach om de mond. Ook toen mijn schoonmoeder gestorven is, hebben drie van mijn kleinkinderen hun handjes nog op haar handen gelegd. Ik heb het eerst voorgedaan en zachtjes

uitgelegd: Als ge doodgaat, wordt ge wit, krijgt ge koud en stroomt er geen bloed meer door uw lijf. Daardoor wisten ze wat te verwachten.’

Is stilte wel nodig bij rouw?

‘Momenten van stilte zijn heel belangrijk bij rouw, zo kun je even tot jezelf komen. Maar er ligt ook een akelige stilte verscholen in rouw, een stilte die komt als mensen er niet meer over durven te spreken. En dat terwijl herinneringen ophalen net heel belangrijk is voor zij die achterblijven. Stilte kan deugd doen, maar doodzwijgen is een ijzige stilte.’

 Hoe kwam jij een verlies te boven? Laat het ons weten via leef@cm.be of Persdienst CM, PB 40, 1031 Brussel.

‘Het einde van het rouwproces is niet vergeten, niet loslaten, maar anders vasthouden’ leeft het alleen, leert leven met. Ik geloof eerder in vier rouwtaken: de realiteit onder ogen zien, de pijn ervaren, je aanpassen en opnieuw leren genieten terwijl je de herinnering bewaart. Het einde van het rouwproces is niet vergeten, niet loslaten, maar anders vasthouden.’

‘Zorg ervoor dat de mensen die achterblijven dat kunnen doen met een mooie herinnering’

Wat is de ergste vorm van rouw?

‘Er is geen gradatie. Het is niet dat de dood het summum van rouwen is. Je kunt om van alles rouwen.

Om onrecht, een echtscheiding, een ontslag, een diagnose … Verlies of verdriet kun je niet wegen. Het is zo erg als het aanvoelt.’

Geloof je in rouwfases zoals ontkenning en aanvaarding?

‘Ik heb me altijd verzet tegen de typische fases. Omdat elk rouwproces anders en individueel is en omdat ik niet geloof in verdriet aanvaarden of verwerken. Je over-

Hoe kunnen we het best omgaan met iemand die rouwt?

‘Mensen zitten vaak met een gevoel van onmacht omdat ze iemands verdriet willen wegnemen, maar dat gaat niet. Je kunt mensen wel helpen met hun rouwtaken vanuit verbondenheid. Sta open voor wat iemand vanuit het verdriet te zeggen heeft.

Ik zeg ook nooit sterkte of gecondoleerd, maar probeer iets persoonlijks te zeggen of te schrijven. Mijn gouden raad: stuur een brief naar de persoon in rouw. Ook al heb je dat nog nooit gedaan, het is nooit te vroeg of te laat. Schrijf gewoon iets vanuit je hart. In mijn meest recente boek Helpen bij verlies en verdriet staan tips om je op weg te helpen bij het schrijven.’

Je hebt zelf twee keer gevochten tegen prostaatkanker. Ben jij bang om te sterven?

‘Ik heb geen schrik van de dood omdat ik er veel over weet. Als ik terugkijk op mijn leven, weet ik dat ik het nuttig heb besteed. Ik geloof ook in God, in dat geloof kan ik steun vinden. En ik vind er troost in dat ik iets heb kunnen betekenen voor anderen. Een wilsverklaring

kan je ook een gerust gevoel geven.

Ik was een van de eersten die streed om vroegtijdige zorgplanning op de kaart te zetten. Je kunt er je dood voor een stukje mee in handen nemen. Ook hoe je herinnerd wordt, heb je zelf in handen.

Zorg ervoor dat de mensen die achterblijven dat kunnen doen met een mooie herinnering. Het hiernamaals maak je in het nu-maals.

Zeg tijdig sorry, ik vergeef je, ik hou van je en ik dank je. Sterven is immers verhuizen van de buitenwereld naar het hart van de mensen die van je houden.’

Vroegtijdige zorgplanning Een wilsverklaring kan een gerust gevoel geven, weet Manu Keirse.

Tegenwoordig denken meer en meer mensen na over wat zij zouden wensen in een zorgsituatie. CM organiseert hierover regelmatig infosessies.

 Meer informatie via www.cm.be/levenseinde en www.cm.be/agenda.

MANU KEIRSE (72) ROUWEXPERT

Manu Keirse is klinisch psycholoog, gespecialiseerd in rouw. Hij schrijft boeken over verdriet en verlies, geeft tal van lezingen en begeleidt mensen persoonlijk in hun rouwproces.

15

#STIL

EVEN STILSTAAN

Hoe rauw is rouw?

Hij kreeg onlangs nog een erkenning omdat hij zijn volk leert rouwen. Ook voor Leef maakt Manu Keirse even tijd om stil te staan bij verdriet en verlies.

Als rouwexpert, maar ook als vader en grootvader.

TEKST MARION AUSSEMS

FOTO COMPAGNIE GAGARINE

Waarom zijn we met z’n allen zo bang voor dood en tegenslag?

Manu Keirse: ‘Omdat we niet geleerd hebben hoe we ermee moeten omgaan. Het is heel normaal dat je je onmachtig voelt als je over iets niets weet. Verdriet en rouw zouden op school - de kleuterschool zelfs - en in het gezin ter sprake moeten komen. Iedereen wordt ooit geconfronteerd met rouw, dus het is belangrijk om ermee te leren omgaan. Rouwen is trouwens volkomen normaal gedrag. Het betekent dat je in staat bent om liefde te geven en te ontvangen.’

14

Hoe heb jij dat je kinderen en kleinkinderen bijgebracht?

‘Dochter Lien was drie jaar toen ik haar voor het eerst meenam naar een begrafenis van een collega, Lut. Toen we mochten groeten op het kerkhof, riep Lien heel hard Dag Lutje en doorbrak zo de stilte. Ze dacht dat Lutje haar anders niet zou horen in die kist. Iedereen had plots een vertederde lach om de mond. Ook toen mijn schoonmoeder gestorven is, hebben drie van mijn kleinkinderen hun handjes nog op haar handen

gelegd. Ik heb het eerst voorgedaan en zachtjes uitgelegd: Als ge doodgaat, wordt ge wit, krijgt ge koud en stroomt er geen bloed meer door uw lijf. Daardoor wisten ze wat te verwachten.’

Is stilte wel nodig bij rouw?

‘Momenten van stilte zijn heel belangrijk bij rouw, zo kun je even tot jezelf komen. Maar er ligt ook een akelige stilte verscholen in rouw, een stilte die komt als mensen er niet meer over durven te spreken. En dat terwijl herinneringen ophalen net heel belangrijk

 Hoe kwam jij een verlies te boven? Laat het ons weten via leef@cm.be of Persdienst CM, PB 40, 1031 Brussel.

‘Het einde van het rouwproces is niet vergeten, niet loslaten, maar anders vasthouden’

‘Zorg ervoor dat de mensen die achterblijven dat kunnen doen met een mooie herinnering’

is voor zij die achterblijven. Stilte kan deugd doen, maar doodzwijgen is een ijzige stilte.’

Wat is de ergste vorm van rouw?

‘Er is geen gradatie. Het is niet dat de dood het summum van rouwen is. Je kunt om van alles rouwen. Om onrecht, een echtscheiding, een ontslag, een diagnose … Verlies of verdriet kun je niet wegen. Het is zo erg als het aanvoelt.’

Geloof je in rouwfases zoals ontkenning en aanvaarding?

‘Ik heb me altijd verzet tegen de

typische fases. Omdat elk rouwproces anders en individueel is en omdat ik niet geloof in verdriet aanvaarden of verwerken. Je overleeft het alleen, leert leven met. Ik geloof eerder in vier rouwtaken: de realiteit onder ogen zien, de pijn ervaren, je aanpassen en opnieuw leren genieten terwijl je de herinnering bewaart. Het einde van het rouwproces is niet vergeten, niet loslaten, maar anders vasthouden.’

Hoe kunnen we het best omgaan met iemand die rouwt?

‘Mensen zitten vaak met een gevoel van onmacht omdat ze iemands verdriet willen wegnemen, maar dat gaat niet. Je kunt mensen wel helpen met hun rouwtaken vanuit verbondenheid. Sta open voor wat iemand vanuit het verdriet te zeggen heeft. Ik zeg ook nooit sterkte of gecondoleerd, maar probeer iets persoonlijks te zeggen of te schrijven. Mijn gouden raad: stuur een brief naar de persoon in rouw. Ook al heb je dat nog nooit gedaan, het is nooit te vroeg of te laat. Schrijf gewoon iets vanuit je hart. In mijn meest recente boek Helpen bij verlies en verdriet staan tips om je op weg te helpen bij het schrijven.’

Je hebt zelf twee keer gevochten tegen prostaatkanker. Ben jij bang om te sterven?

‘Ik heb geen schrik van de dood omdat ik er veel over weet. Als ik terugkijk op mijn leven, weet ik

dat ik het nuttig heb besteed. Ik geloof ook in God, in dat geloof kan ik steun vinden. En ik vind er troost in dat ik iets heb kunnen betekenen voor anderen. Een wilsverklaring kan je ook een gerust gevoel geven. Ik was een van de eersten die streed om vroegtijdige zorgplanning op de kaart te zetten. Je kunt er je dood voor een stukje mee in handen nemen. Ook hoe je herinnerd wordt, heb je zelf in handen.

Zorg ervoor dat de mensen die achterblijven dat kunnen doen met een mooie herinnering.

Vroegtijdige zorgplanning Een wilsverklaring kan een gerust gevoel geven, weet Manu Keirse.

Tegenwoordig denken meer en meer mensen na over wat zij zouden wensen in een zorgsituatie. CM organiseert hierover regelmatig infosessies.

 Meer informatie via www.cm.be/levenseinde en www.cm.be/agenda.

MANU KEIRSE (72) ROUWEXPERT

Manu Keirse is klinisch psycholoog, gespecialiseerd in rouw. Hij schrijft boeken over verdriet en verlies, geeft tal van lezingen en begeleidt mensen persoonlijk in hun rouwproces.

15

2X #STIL

De stilte doorbroken CHARLOTTE PARMENTIER (26) IS BOTTE REACTIES MOE ‘Ik heb de ziekte van Crohn, een zware darmziekte.

Daardoor moet ik vaak dringend naar het toilet, ook als ik op stap ben. Met een medisch pasje kan dat gratis en mag ik voorgaan in de wachtrij. Maar dat levert regelmatig botte reacties op. Net zoals dat gebeurt wanneer ik op een plaats voor mensen met een handicap parkeer. Ik moet me voortdurend verantwoorden. Het zijn pijnlijke confrontaties en die ben ik moe. Ik zie er niet ziek uit, maar ik ben het wel. Dat mag iedereen weten.’

© Violet Corbett Brock

‘Ik zie er niet ziek uit, maar ik ben het wel’ ’

16 18

Ik ‘ voel me niet meer eenzaam, ik kijk vooruit’’

LEONA DE SCHEPPER (75) VERLOOR HAAR MAN

© Joost De Bock

‘Mijn man vroeg of ik het wel zou redden, zo alleen. Het leven stond inderdaad stil na zijn dood. Ik miste onze innige band, de vertrouwdheid. Dat doe ik nog steeds. Maar ik liet de emotionele eenzaamheid niet te lang duren. Ik legde mezelf op om vooruit te kijken, stapte op mensen af. Eenzaam voel ik me niet meer: ik ben omringd door familie en vrienden en ik ben vaak de deur uit voor vrijwilligerswerk. Mijn trouwe hond Bizik houdt dan de wacht, tot ik thuiskom.’

17 19

START VIJFSTAPPENPLAN BIJ ARBEIDSONGESCHIKTHEID

Niets verliezen Kun je door ziekte of een ongeval niet werken, dan krijg je een ziekte-uitkering. Op voorwaarde dat je je ziekenfonds op tijd en correct inlicht met de specifieke documenten. Een stappenplan om te krijgen waar je recht op hebt.

TEKST MARTINE CREVE

STAP 2 GETUIGSCHRIFT INVULLEN

Je moet je ziekenfonds van een werkonderbreking door ziekte of een ongeval op de hoogte brengen met een specifiek attest. Dat is het getuigschrift van arbeidsongeschiktheid. Voor werknemers en werklozen is dat attest anders dan voor zelfstandigen. Die documenten kun je downloaden op www.cm.be of opvragen bij CM.

?

Het eerste deel van het getuigschrift vul je zelf in, het tweede deel laat je invullen door de behandelende arts. Het is onder meer van belang dat de arts naast de begindatum van je arbeidsongeschiktheid ook STAP 1 een vermoedelijke einddatum noteert. Hij moet eveneens HRIFT VOOR SC IG U ET G N de diagnose toevoegen. Zijn JE VULT EE THEID IN. IK CH ES G N Riziv-nummer en handtekeARBEIDSO ORRAAD? VO IN T EN M ning mogen niet ontbreken.

GEEN DOCU OP DOWNLOAD

18

G HET

HET OF VRAA BIJ CM.

JE STUU

RT HET GETUIG BINNEN SCHRIFT DE VAST TERMIJ GELEGD N MET D E E POST ADVISE NAAR D REND A E RTS. JE BEHOUD VOLLED T JE IGE UITK ERING.

OPSTUREN PER POST

Bezorg het getuigschrift voor arbeidsongeschiktheid binnen een welbepaalde termijn aan de adviserend arts van je ziekenfonds.

Die termijn is niet voor iedereen gelijk. Als bediende krijg je daarvoor 28 kalenderdagen de tijd. Arbeiders en zelfstandigen hebben 14 kalenderdagen. Wie werkloos is, heeft maar 2 kalenderdagen.

Stuur het originele formulier met de post op naar de adviserend arts van je ziekenfonds.

De poststempel geldt als datum van aangifte.

Je kunt het attest ook afgeven aan de adviserend arts tegen ontvangstbewijs. Deponeer het getuigschrift nooit in een CM-brievenbus. Als je het getuigschrift te laat indient, verlies je 10 procent van je uitkering.

STAP 3 &

?

4

STUUR NA ERKENNIN INLICHTIN G GENBLAD VOOR UIT INGEVULD KERINGEN NAAR ZIE KENFOND S. JE ZIEKEN FONDS KA N NU BER EKENEN HOEVEEL GELD JE K RIJGT.

OP TIJD VERLENGEN ERKENNING DOOR ADVISEREND ARTS

De adviserend arts erkent je arbeidsongeschiktheid op basis van de ingevulde gegevens op het getuigschrift. Hij beoordeelt of hij akkoord gaat met de voorgestelde periode. Indien nodig overlegt hij met de voorschrijvende arts. De adviserend arts erkent of weigert je arbeidsongeschiktheid binnen de vijf kalenderdagen. Je krijgt zijn beslissing schriftelijk doorgestuurd. Nadien ontvang je nog informatie waaronder een inlichtingenblad uitkeringen. Bezorg dat zo snel mogelijk ingevuld terug aan je ziekenfonds. Tegelijkertijd vraagt je ziekenfonds aan je werkgever of aan de uitbetalingsinstelling van je werkloosheidsuitkeringen de gegevens op die nodig zijn voor je ziekte-uitkering.

STAP 5 UITKERING BEREKENEN

Als je na de erkende periode van arbeidsongeschiktheid nog niet aan de slag kunt, dan moet je opnieuw een getuigschrift van arbeidsongeschiktheid indienen om de erkenning te laten verlengen. Het moet op dezelfde manier als de eerste keer ingevuld en doorgestuurd worden naar de adviserend arts. Daarvoor heeft iedereen maar twee kalenderdagen de tijd. Denk er dus aan om een getuigschrift mee te nemen als je je behandelende arts raadpleegt. Zo gaat er geen kostbare tijd verloren en loop je niet het risico om 10 procent van je uitkering te verliezen door laattijdigheid.

Hervat je het werk vroeger dan op de vooropgestelde datum? Laat dan het bewijs van arbeidshervatting, dat het ziekenfonds je toestuurde, invullen door je werkgever. Als je werkloos bent, laat je het document invullen door de uitbetalingsinstelling van je werkloosheidsuitkeringen. Zelfstandigen doen dat zelf. Bezorg het zo snel mogelijk aan je ziekenfonds. Zo voorkom je een terugvordering van ten onrechte betaalde ziekte-uitkeringen.

GER ZIEK. JE BLIJFT LAN LENEN DE TWEE KA BEZORG BINN IFT HR UW GETUIGSC DERDAGEN NIE .

TS REND AR AAN DE ADVISE

Als jij en de andere bevraagde partijen alle nodige informatie hebben doorgegeven, kan je ziekenfonds je ziekte-uitkering berekenen. Bedienden en arbeiders ontvangen een ziekteuitkering vanaf de eerste dag na het gewaarborgd loon dat de werkgever betaalt. De periode van het gewaarborgd loon verschilt naargelang de arbeidsvoorwaarden.

De eerste twaalf maanden van de arbeidsongeschiktheid krijgen bedienden en arbeiders 60 procent van het begrensd brutoloon.

Ben je werkloos, dan ontvang je al een ziekte-uitkering vanaf de eerste dag van je ziekte. De ziekte-uitkering bedraagt 60 procent van je gemiddeld dagloon. Gedurende de eerste zes maanden wordt het bedrag van je ziekteuitkering vergeleken met het bedrag van je werkloosheidsuitkering en wordt je ziekte-uitkering beperkt tot het laagste van beide bedragen.

Zelfstandigen krijgen de eerste twee weken geen ziekteuitkering. Vanaf de derde week gelden forfaitaire dagbedragen. Die variĂŤren naargelang hun gezinssituatie.

M GOED O

EN

TE WET

voltijds iet voor n t ld n. e g btenare geling mde) am Deze re e o ­ n s e id tb e e (vas an arb statutair angifte v staat a e b n e n e e g h n or r Zij moete doen bij CM. Vo rd ze ve e iktheid , waarbij g n li e r. ongesch g e v rkge cifieke re or de we een spe taald do e b n e word

19

VEILIG TUSSEN DE LAKENS

Chlamydia,

de stiekeme soa Ondanks alle adviezen over veilig vrijen blijft chlamydia vlot rondgaan bij jongvolwassenen. ‘Velen weten niet dat ze het hebben’, waarschuwt studentenarts Karen Klein.

LVA

TEKST ANJA GIEGAS

KAREN KLEIN STUDENTENARTS

Dokter Karen Klein is sinds 1982 als studentenarts verbonden aan de UGent. Ze staat nog dagelijks in de praktijk.

20 22

Chlamydia is de meest vastgestelde seksueel overdraagbare aandoening (soa) in ons land. Als de aandoening niet behandeld wordt, kan ze ernstige complicaties veroorzaken, zoals ontstekingen (van eileiders, eierstokken, bekken, bijbal of prostaat) en vruchtbaarheidsproblemen.

Vooral bij jongvolwassenen steekt de soa de kop op. ‘Van alle studenten die we testen op chlamydia, is 13 tot 15 procent positief ’, weet studentenarts Karen Klein uit de praktijk. ‘Dat is veel. Het is dan ook een geniepige soa: als je ermee rondloopt, is de kans groot dat je er

niets van voelt. Daardoor is de soa moeilijk onder controle te krijgen.

Mensen geven ze door zonder dat ze het weten.’

WEINIG TOT GEEN SYMPTOMEN

‘Als er bij vrouwen al sprake is van symptomen, zijn ze vaak subtiel’, gaat dokter Klein verder. ‘Het gaat dan bijvoorbeeld om onderbuikpijn of veranderd wit- of bloedverlies.

Maar elke vrouw heeft dat weleens. Een man daarentegen heeft normaal geen plasklachten of slijmverlies uit de penis. Die merkt het sneller als er iets is. Toch zijn er

 CM lanceert deze maand samen met Sensoa en met de steun van Durex een bewustwordingscampagne over chlamydia op Vlaamse campussen.

Meer weten: www.cm.be/chlamydia.

Wat je nog niet wist over chlamydia evengoed mannen die geen klachten hebben. Je kunt dus ook als man niet zeggen: ik voel niets dus ik laat me niet testen.’

Bij vrouwen zijn mogelijke andere klachten: een branderig gevoel bij het plassen, tussentijds bloedverlies en pijn of bloedverlies bij het vrijen.

Bij mannen kan het ook gaan om een ongemakkelijk gevoel tijdens de zaadlozing of pijn in de balzak.

Na orale seks krijg je uitzonderlijk een infectie in de keelholte. Na anale seks kan er sprake zijn van anale slijmafscheiding of bloedverlies, van pijnlijke ontlasting of een abnormaal stoelgangpatroon.

TESTEN MET TWEE

‘Elke student weet wel dat hij het best veilig vrijt maar het seksuele gebeuren verloopt nu eenmaal niet altijd even rationeel’, gaat dokter Klein verder. ‘Bovendien denken mensen er bij penetratie nog wel aan om hun voorzorgen te nemen, bij orale seks gebeurt dat minder.’

‘Gelukkig hebben meer mensen tegenwoordig de reflex om zich te laten testen na een risicocontact.

Dat is goed ingeburgerd bij de studenten die hier over de vloer komen. Soms komen ze zelfs met zijn tweeën, niet het koppeltje in kwestie maar bijvoorbeeld twee vriendinnen die samen een soa-test komen doen. Studenten spreken er dus met elkaar over.’

Je kunt chlamydia niet alleen oplopen bij onbeschermde vaginale of anale seks, maar ook bij orale seks. De chlamydiabacterie zit in de afscheiding uit de vagina of penis. Bij vaginale en anale seks kun je je beschermen met een condoom. Gebruik bij orale seks een condoom of een beflapje.

‘Bij elke soa-test screenen we ook op syfilis en gonorroe. Die soa’s zijn terug van weggeweest, al komen ze wel veel minder voor dan chlamydia.’

Vaak geeft chlamydia weinig of geen klachten en zijn mensen besmet zonder dat ze het weten.

Je kunt je laten testen bij je huisarts, via urine of een uitstrijkje.

ANDERE PARTNER

Chlamydia beperkt zich niet tot de studentenpopulatie. ‘Daar waar mensen onveilig van partner wisselen, duikt de soa op’, weet dokter Klein. ‘Het is het gedrag van iemand dat het verschil maakt, niet de leeftijd.’

Je hoeft geen uitbundig seksleven te hebben om chlamydia te hebben. Ook wie zonder bescherming van de ene monogame relatie in de andere stapt, kan de soa doorgeven.

Heb je een nieuwe partner en wil je het condoom achterwege laten, laat je dan eerst testen op chlamydia.

Je te vroeg laten testen heeft geen zin. Pas drie weken na een onbeschermd contact ben je zeker van het resultaat. Tenzij je klachten hebt, dan is een snelle test wel nuttig.

Chlamydia is heel besmettelijk.

Je partner moet dus ook behandeld worden. Bij wisselende contacten moet je je sekspartners van de voorbije zes maanden verwittigen.

De soa is gemakkelijk te behandelen met antibiotica.  www.sensoa.be

21 23

SPREEKUUR

SINUSITIS

HOOFD VOL SNOT Snotteren hoort bij de tijd van het jaar. Maar waarom evolueert een snotneus soms van een gewone verkoudheid naar een pijnlijke ontsteking?

WAT IS SINUSITIS?

Sinusitis is een ontsteking van je sinussen of neusbijholten. Dat zijn ruimtes in je schedel, verbonden aan je neus, die vol lucht zitten en ervoor zorgen dat je hoofd minder zwaar aanvoelt. Net als de binnenkant van je neus zijn je sinussen bekleed met een slijmvlies. Bij een verkoudheid zwelt dat slijmvlies op, produceer je meer slijm (snot) en functioneren je trilharen minder. Daardoor verstoppen de openingen tussen je sinussen en je neus-keelholte en ontstaat er een slijmophoping in die bijholten. Als bacteriën zich daarin ontwikkelen, vullen je sinussen zich met etterig snot en ontstaat de ontsteking.

WAT ZIJN DE OORZAKEN?

Een verkoudheid is meestal de boosdoener. Soms zijn er andere oorzaken zoals allergieën, een verzwakte weerstand of blokkade door een voorwerp in een neusgat of scheefstand van je neus. Sigarettenrook of veelvuldig gebruik van neusdruppels kan bovendien je trilharen beschadigen.

WAT ZIJN DE SYMPTOMEN?

Als je bij een verkoudheid pijn krijgt in je aangezicht, heb je sinusitis. De hoofdpijn bevindt zich meestal aan één zijde van het gezicht, ter hoogte van de getroffen bijholte. De pijn kan uitstralen naar je oren, ogen of kaken en toenemen als je kauwt of voorover bukt. Bij een ernstige ontsteking krijg je koorts of heb je weinig eetlust.

WAT KUN JE ZELF DOEN?

ELISE RUMMENS (36) PREVENTIE-ARTS CM Elise is onze huisdokter. Haar stokpaardje op het vlak van gezondheid is beweging. Daarom zie je haar dinsdagavond springen, vliegen, duiken, vallen en weer opstaan. Dan heeft ze haar wekelijkse parkourtraining.  www.cm.be/dehuisdokter

22

Snuit je beide neusgaten apart, zonder te persen, en spoel je neus met een zoutwateroplossing. Volwassenen kunnen stomen: boven een kom met een liter water van maximaal zestig graden de damp inademen met een handdoek over je hoofd. Ontzwellende neusdruppels kun je gebruiken bij aanhoudende klachten, maar nooit langer dan vijf dagen: ze werken verslavend en kunnen je klachten in stand houden of zelf sinusitis veroorzaken. Rook niet, dat irriteert de slijmvliezen en vertraagt je genezing.

WANNEER GA JE NAAR DE DOKTER?

Als je jezelf verzorgt maar na twee weken nog klachten hebt, raadpleeg dan een arts. Ga ook naar de dokter als je koorts hebt en je erg ziek voelt of als de koorts langer dan vijf dagen aanhoudt. Een doktersbezoek is ook aangewezen als je ernstige hoofdpijn of een zwelling op je voorhoofd hebt, als je misselijk of suf bent of klachten hebt aan je ogen.

FACTCHECK

FACTCHECK

MAG JE SPORTEN ALS JE KOORTS HEBT? Je hebt afgesproken om te gaan joggen, maar je ligt ziek in de zetel. ‘Geen probleem,’ klinkt het bij je looppartner, ‘dan kun je de ziekte uitzweten.’ Is dat een goed idee?

WANNEER SPORT IK BETER NIET?

Bij algemene klachten (zware vermoeidheid, spierpijn, koorts) of klachten eigen aan een infectie van de onderste luchtwegen (diepe hoest, fluitende ademhaling, kortademigheid) train je beter niet.

Rust is noodzakelijk bij koorts of als je rusthartslag meer dan tien slagen hoger is dan normaal. Je lichaam heeft alle energie nodig om te herstellen.

Bovendien is er een klein risico dat de virusinfectie terechtkomt in de hartspier, met als gevolg een hartspierontsteking als je zware inspanningen levert. Dat is een van de oorzaken van plotse dood bij sporters.

Het effect van een training op je sportprestaties is verwaarloosbaar als je ziek bent. Meer nog, omdat je lichaam dan meer tijd nodig heeft om te recupereren, riskeer je overtraind te raken. Je presteert slechter, hebt stramme spieren en bent snel vermoeid.

DOE DE ‘NEK-CHECK’

De ‘nek-check’ is een handig hulpmiddel. Als de ziekteverschijnselen uitsluitend boven of aan de nek gelokaliseerd zijn (zoals neusverkoudheid, oorpijn, keelpijn en geen koorts), dan mag je sporten, zij het de eerste 2-3 dagen op een lager pitje en binnen je pijngrens. Je kunt sporten aan een lichte tot matige intensiteit gedurende 10-15 minuten, en als de klachten niet verergeren, kun je rustig verder doen.

Als de ziekteverschijnselen (ook) onder de nek gelokaliseerd zijn, zoals hoesten, kortademigheid of spierpijn, sport dan niet. Sporten ‘om de ziekte uit te zweten’ is een fabeltje.

Als je ziek bent, vraagt je lichaam al veel van je immuunsysteem om te herstellen.

Bijkomend trainen vormt dan een extra belasting voor je immuunsysteem. Hierdoor kun je langer ziek blijven en ben je vatbaarder voor andere ziekten.

CONCLUSIE NEE Voor alle sporters geldt grosso modo het advies niet te sporten bij koorts.

Het risico op uitbreiding van een virale infectie naar de hartspier neemt dan toe. Bij een verkoudheid zonder koorts mag je meestal rustig blijven sporten.

BRON: www.gezondheidenwetenschap.be

23

ONDERBROKEN NACHTEN

Slapen

kun je leren Wie slecht slaapt, kan opnieuw aanleren om op een natuurlijke manier in slaap te vallen. Wij spraken Javier Llorrente (46) vlak voor zijn laatste sessie slaaptherapie.

TEKST SARAH VANDOORNE ILLUSTRATIE ANNELIEN SMET

‘Vandaag leren we tools aan om niet in ons oude slaappatroon te hervallen.’ We ontmoeten moeilijke slaper Javier Llorente uit Bree en slaaptherapeute Jessie Schoofs van het Jessa Ziekenhuis in Hasselt voor hun therapiesessie. Intussen is Javier al een maand in slaaptherapie, na twaalf jaar slecht te slapen.

KNIKKEBOLLEN

‘Ik slaap niet goed door’, vertelt Javier. ‘Tot voor de therapie werd ik makkelijk vijf keer per nacht wakker. Ik kan wel snel weer inslapen,

24

maar toch wreekt zich dat overdag. Ik heb altijd een zware middagdip.’ Die gaat veel verder dan een dipje dat we allemaal wel eens hebben na het eten. ‘Ik begin zelfs te knikkebollen op het werk.’

Tot vier jaar geleden had Javier, ingenieur van opleiding, niet zo’n problemen met zijn middagdip.

‘Toen was ik mijn eigen baas. Ik kon mijn dag zo indelen dat ik bijvoorbeeld zeker niet in de auto zou zitten rond de middag, dan zou ik achter mijn stuur in slaap vallen.’

Nu heeft Javier een kantoorjob.

‘Die brengt minder stress met zich mee, dat is positief. Maar ik kan aan mijn bureau niet ontsnappen aan die middagdip.’

UITGEPUT

Zo kon het niet verder, vond Javier. Dus klopte hij aan bij slaaptherapeute Jessie Schoofs. In groepstherapie leerde Javier zijn slaappatroon kennen, door middel van praktische tips en theoretische inzichten. Zelf paste hij elke week zijn slaapritme aan.

‘Ik sta sowieso vroeg op, maar in de eerste week werd mijn slaap ingekort tot vijf uur per nacht’, zegt Javier. ‘Ik sliep een hele week lang van middernacht tot vijf uur ’s ochtends, ook in het weekend.

Heel vermoeiend op den duur.

In de tweede week mocht ik een halfuurtje extra: 5,5 uur per nacht.

Dat had ik wel nodig. Deze week zit ik al aan 6,5 uur slaap.’

Slaaptherapeute Jessie Schoofs legt uit waarom die tijdelijk kortere nachten helpen. ‘Ze verhogen de slaapdruk. Want wie slaapproblemen heeft, heeft vaak last van stress of angst om te gaan slapen.

Door kortere nachten neemt het natuurlijk slaapproces de overhand op ons stresssysteem. Angst hebben we ook minder, omdat we zodanig vermoeid zijn dat we meteen willen inslapen.’

Na twee tot drie weken merkte Javier al het verschil. ‘Doorslapen gaat inderdaad makkelijker als je uitgeput bent’, zegt hij. ‘Ik werd maar een tot twee keer wakker per nacht. Daardoor had ik uiteindelijk een veel kortere middagdip.’

‘Iedereen wordt wel eens wakker ’s nachts, bewust of onbewust. Dat is perfect normaal’, zegt Jessie Schoofs. ‘Belangrijker is om te bepalen hoeveel slaap je juist nodig hebt. Sommige mensen hebben minder slaap nodig dan anderen, er bestaan zowel vroege vogels als nachtraven. Daarom breiden we systematisch de slaapduur in de

therapie uit, tot mensen zelf merken dat ze voldoende slapen.’

‘Dat heb ik ook geleerd, dat te lang in bed blijven liggen niet goed werkt’, vult Javier aan. ‘Ik ben uitgekomen op 7 uur slaap per nacht. Dat is meer dan ik oorspronkelijk sliep.’

‘Doorslapen gaat makkelijker als ik uitgeput ben’ LIEVER REGELS DAN PILLETJES

Naast die aanbeveling heeft Javier ook veel bijgeleerd over slaaphygiëne. ‘Dat wil eigenlijk zeggen dat je een uur voor het slapengaan niet meer geprikkeld mag worden, een regel die eigenlijk voor iedereen geldt. In mijn geval betekende dat: niet meer surfen op mijn laptop, zoals ik altijd deed.

Nu lees ik ’s avonds nog even een boek. Na een kwartier voel ik me vanzelf slaperig.’

‘Ik heb lang slaappillen overwogen’, geeft Javier toe. ‘Nu ben ik blij dat ik die nooit genomen heb.

Ik denk niet dat ze bij mij gewerkt zouden hebben.’

Uit een CM-studie blijkt dat zes op de tien patiënten die slaapmedicatie namen voor het volgen van slaaptherapie, meteen na de therapie met de medicatie stopt. Vier op de tien patiënten is daar na een jaar nog steeds mee gestopt.

‘Slaappillen zijn enkel te adviseren in bepaalde acute situaties’, waarschuwt Jessie Schoofs. ‘Je wordt er suf van overdag en er kan gewenning optreden. Slaapmiddelen verlengen bovendien zelden onze diepe slaap, maar eerder onze lichte, oppervlakkige slaap.’

‘In slaaptherapie heb ik veel bijgeleerd, regels die ik mijn leven lang zal onthouden’, besluit Javier. ‘Ik heb geen middagdip meer. Ik ga echt proberen me aan die regels te houden’, belooft hij.

Zo kan ook jij beter slapen Van sporten word je moe. Toch is het niet ideaal om zware inspanningen te leveren twee tot drie uur voor het slapengaan.

Ga niet slapen met een hongergevoel. Eet bij honger een lichte snack.

Zware maaltijden voor het slapengaan zijn wel uit den boze.

Neem je smartphone niet mee naar bed. Een scherm prikkelt je te veel. Naar de wekker op je gsm turen, is evenmin bevorderlijk.

25

3X

CM TOT JE DIENST MEER INFO & ALLE VOORWAARDEN OP w ww.cm.be/cm-voordelen www.cm.be/slaapwel

SLAAPTHERAPIE Wie last heeft van aanhoudende slaapproblemen, kan aan chronische slapeloosheid lijden. Om dat op lange termijn te verhelpen, ben je gebaat bij slaaptherapie of CGT-I (cognitieve gedragstherapie voor insomnia).

LEDENVOORDEEL Als je een CGT-I slaaptraining volgt in groepsverband in een slaapcentrum dat een overeenkomst sloot met CM, betaalt CM je de helft van de kostprijs terug met een maximum van 150 euro. De slaapcentra vind je terug via www.cm.be/slaaptherapie.

EDUCATIEF PAKKET DROOMZACHT Slaap is heilig, voor jong en oud. Met Droomzacht ontwikkelde CM een educatief pakket, speciaal voor kinderen van de tweede en derde kleuterklas, om op een interactieve manier bij te leren over slaap. Het koppelt een goede nachtrust ook aan andere thema’s zoals beweging, voeding, dromen en angsten.

VOORDEELPRIJS Het pakket kost 30 euro. Scholen kunnen het bestellen bij de dienst Gezondheidsbevordering van de CM-regio van je school.

DOE-BOEK SLAAP Eén slapeloze nacht is geen ramp, nachtenlang slecht slapen heeft een negatieve invloed op je functioneren. Met het doe-boek Slaapwel laat je het niet zover komen. Het doe-boek daagt je uit je kennis over slaap te vergroten en ook zelf aan de slag te gaan met de verschillende tips en doe-opdrachten.

GRATIS Je kunt het doe-boek gratis downloaden op www.cm.be/slaapwel. Ouders van jonge kinderen vinden er ook een doe-boek speciaal voor hun kroost. Met structuurkaartjes, het Sl(aap)wel-spel en vingerpopjes wordt het slapengaan nog aangenamer.

26

LEZERSRUBRIEK

Uit jouw leven gegrepen GRIEP

Ik las het artikel over griep in het vorige nummer. Het is algemeen geweten dat griep kan gelinkt worden aan de winter.

In het artikel bevestigt vaccinoloog Pierre Van Damme dat het influenzavirus niet voorkomt in de zomer in onze streken.

Wat maakt eigenlijk dat het in de winter dan wel plots weer opduikt en weer verdwijnt in de lente?

Zou er dan geen manier bestaan om te voorkomen dat de griep opnieuw opsteekt zodat we er het hele jaar van gespaard blijven?

Marijke Van Remoortere, Eppegem

Hallo Marijke,

Bepaalde omstandigheden werken de verspreiding van griep in de hand.

Onder meer luchtvochtigheid en temperatuur kunnen een belangrijke rol spelen. In de winter zitten mensen veel meer binnen en leven ze dichter op elkaar. Ook dat heeft een grote invloed. De kans dat griep wordt doorgegeven is dus veel groter in de winter. De griepvirussen zijn in de zomer amper aanwezig in het noordelijk halfrond, wel in het zuidelijk halfrond.

De verspreiding van griep beperken, kan deels door maatregelen te nemen zoals aanraden om het openbaar vervoer minder te gebruiken en meer thuis te werken. Bij de griepepidemie in 2009-2010 hebben sommige landen zelfs scholen gesloten.

WATER BRENGT RUST Elke vrijdagavond is voor ons gezin het ontstressmoment. Dan springen we samen het zwembad in. Samen met vrijwillige instructeurs geven mijn man en ik duikles aan kinderen. Iedereen is bij ons welkom. Competitie is niet belangrijk. Het draait niet om de beste zijn. Iedereen laten genieten, dat is wat voor ons telt. Zowel de kinderen zelf als hun ouders hebben er deugd van.

We kunnen rekenen op veel helpende handen zodat iedereen volledig tot rust kan komen in en rond het water. Die teamspirit geeft een enorme boost.

LUISTEREN NAAR LEEF Ik ben 93 jaar en blijf graag op de hoogte van het CM-nieuws.

Lezen wordt moeilijker. Een vriendin vertelde mij dat in Leef stond dat het magazine op een Daisy-cd-rom te verkrijgen is. Gratis. Dat vind ik een zeer goed initiatief. Nu kan ik naar de artikels luisteren en ben ik geĂŻnformeerd. Bedankt dat CM die inspanning levert voor slechtziende en oudere mensen. Meer verenigingen zouden dat moeten doen.

SOCIALE ZEKERHEID Ik hoor al heel mijn leven dat onze sociale zekerheid niet meer betaalbaar is. Dat er geld te kort is om al die dure onderzoeken en geneesmiddelen terug te betalen. Veel mensen zullen waarschijnlijk niet blij zijn met mijn betoog hierover, maar ik wil gerust meer bijdragen om dat solidaire stelsel in stand te houden. Iedereen legt iets bij zodat mensen die gezondheidsproblemen krijgen financieel ondersteund kunnen worden.

Het lidgeld dat mijn ziekenfonds vraagt, vind ik niet hoog. Hoewel mijn inkomen als verkoopster redelijk bescheiden is.

Sabine Schuddinck

Denise Ingels, Brugge

Naam en adres bekend bij de redactie

Deel je ervaringen

Wij horen graag wat belangrijk is in jouw leven. Zit je met een praktisch probleem, heb je een frustratie, zoek je een oplossing ...

Aarzel niet om met ons in dialoog te gaan. Wij luisteren en antwoorden je met plezier. facebook.com/CMziekenfonds

lezersbrieven@cm.be

@CMziekenfonds

27

#STIL

‘De opgerolde egel en de fiere pauw’ ACTEUR TOM VAN DYCK (46) ZIET ZICHZELF ALS INTROVERT ÉN EXTRAVERT

 Tom werd echt stil toen hij in het Surinaamse regenwoud een tapir met zijn jong tegen het lijf liep.

Lees het volledige interview op www.leefmagazine.be.

121

© Nico Van Dam

‘Van acteurs denk je dat ze zich geweldig moeten inhouden. Dat ze meteen op tafel willen springen om een flard Raymond van het Groenewoud te zingen of wat Shakespeare te spelen. Maar de meeste acteurs die ik ken, zijn veel minder extravert dan ze lijken. Het is niet omdat je acteur bent dat je zomaar in het hokje luid of stil past. Zelf houd ik ervan om op de scène te staan, maar ik geniet ook enorm van de stilte in de natuur. Ik heb zowel de opgerolde egel als de fiere pauw in mij. Die twee extremen houden me in evenwicht.’

LEEF - GEZONDHEIDSMAGAZINE VAN CM