Visie 17 januari 2020 by CM ziekenfonds

BLAD MET EEN MENING VOOR EEN WERELD IN BEWEGING

NR 1 - VRIJDAG 17 JANUARI 2020

Alternatief voor narcose

Operatie onder hypnose Anesthesist Harald Verschueren van het AZ Glorieux in Ronse brengt patiënten met hypnose onder verdoving voor een operatie. Gedurende de hele operatie praat hij op hen in, terwijl de chirurg opereert. Hij neemt hen mee in een verhaal. ‘Meestal laat ik patiënten een reis of mooie herinnering aan hun kinderen of kleinkinderen herbeleven.’ Door verdoving met hypnose hebben patiënten geen last van neveneffecten en kunnen ze sneller naar huis.

Stoflong

terug van nooit weggeweest? >3 Een kleine stap

Van gamen naar gokken >7 TWEEWEKELIJKSE UITGAVE

BEWEGING.NET

CM.BE

HETACV.BE - JAARGANG 76 - AFGIFTE BRUSSEL X - P806000 - VOLGEND NR 31.01.2020 - REGIO

BLZ. 13

VAN DE WEEK

KLOMPEN EN WINTERBANDEN MARC LEEMANS, VOORZITTER ACV

e vieren de ene opmerkelijke verjaardag na de andere. In het vorig nummer van Visie hadden we het uitgebreid over de 75ste verjaardag van de sociale zekerheid. Vandaag hebben we een echte eeuweling. In 1920 zag het eerste indexeringsmechanisme van lonen het levenslicht. Dat mechanisme, dat onder andere werd uitgerold in de toen zeer belangrijke mijnsector, zorgde ervoor dat als een aantal belangrijke producten duurder werden, de lonen mee stegen. Toen ging dat nog onder andere over vilten bolhoeden, gesmolten ossenvet en steenkool. Zo behielden medewerkers hun koopkracht. Zijn ze minder het lijdend voorwerp van economische grillen. De automatische indexering van lonen, en later ook van sociale uitkeringen, tempert economisch zwaar weer. Het zorgt ervoor dat de binnenlandse vraag en consumptie op peil blijft. En dus voor sociale rust. Het verklaart waarom in de jaren die volgden nagenoeg alle sectoren, en ook pensioenen en uitkeringen, een of andere vorm van indexering invoerden. Enkel in een paar nieuwe sectoren is er nog geen automatisme.

Met zijn automatische en nagenoeg algemene index is België een uitzondering. Nu, dat zijn we ook wel op andere vlakken. En dat verklaart waarschijnlijk mee waarom we een van de meest welvarende landen ter wereld zijn. Toch is er de laatste jaren ook heel wat kritiek op de index. Uit verwachte hoek: de bedrijfswereld.

gen concurrentiëler te maken en om jobs te creëren, klonk het. De waarheid kwam de voorbije maanden naar boven. Zowel de Nationale Bank als professor Peersman van de Universiteit Gent kwamen tot de conclusie dat het geld dat ondernemingen hadden bespaard door de indexsprong werd omgezet in meer winst en werd uitgekeerd aan de aandeelhouders.

‘De indexering zorgt ervoor dat ieders loon de stijgende levensduurte volgt. In alle sectoren, dus niet alleen daar waar de vakbond sterk staat. En daar draait het om: iedereen moet vooruit, waar je ook werkt’

Maar ik krijg soms ook minder voorspelbare opmerkingen over de index te horen. ‘Die automatische indexering, daar win je als vakbond geen prijzen mee. Mensen beseffen dat niet meer. Laat staan dat ze het naar waarde schatten.’ Wel, ik ben het daar helemaal niet mee eens. Het protest tegen de indexsprong van 2015 bewijst dat mensen de index nog heel goed naar waarde schatten. En bovendien zorgt de indexering ervoor dat ieders loon de stijgende levensduurte volgt. In alle sectoren, dus niet alleen daar waar de vakbond sterk staat. En daar draait het om: iedereen moet vooruit, waar je ook werkt. Op winterbanden als het nodig is. Daarom ook werden die banden opgenomen in de recente aanpassing van de indexkorf.

Gedreven door het standpunt dat iedere euro die naar de medewerkers gaat tot minder winst leidt. Die criticasters haalden in 2015 hun slag thuis. De regering-Michel besliste om een indexsprong door te voeren. De lonen, pensioenen en uitkeringen zouden niet aangepast worden aan de stijgende levensduurte. Dat was nodig om onze ondernemin-

DE QUOTE ‘Ik heb moeten leren boos te zijn. Als vrouw leer je vaak vooral lief te zijn en niet moeilijk of vervelend te doen. Maar soms is kwaad zijn net heel gezond. Met ouder worden leer ik dat boos zijn mag.’ Radio 1-stem Layla El-Dekmak in Winteruur op Canvas

HET CIJFER

8,7

Hoewel de toenmalige Vlaamse Regering in 2009 de ambitie vooropstelde dat 15 procent van de Vlaamse werknemers regelmatig aan bijscholingen zou deelnemen, is die doelstelling nog veraf. Slechts 8,7 procent van de Vlamingen antwoordde tijdens een enquête positief op de vraag of ze de jongste vier weken een opleiding of bijscholing hadden gevolgd. Met dat resultaat scoort Vlaanderen slechter dan het Europese gemiddelde, dat 11,1 procent bedraagt.

Lees ook pag. 8

M/V/X VAN DE WEEK

Seppe Smits De bekendste snowboarder van ons land wil wie op skivakantie gaat aanzetten om te carpoolen. Dat doet hij zelf ook zo vaak mogelijk, onder meer met de app BlaBlaCar. De 28-jarige Smits lanceerde op het Autosalon ‘The Green Tour’. Aan de hand van filmpjes wil hij anderen inspireren om ecologisch op (ski)vakantie te gaan.

Redactieadres: Visie, PB 20, 1031 Brussel - tel. 02 246 31 11 - e-mail: info@visieredactie.be • Lezersbrieven: lezers@visieredactie.be • Abonnementen: www.beweging.net/ abonnementvisie • Verantwoordelijke uitgever: Liesbeth De Winter (nationale pagina’s), artikels ‘regio’ vallen onder de resp. verantw. uitgevers • Redactie: Simon Bellens, Nils De Neubourg, Wim Troch, Marjan Cauwenberg, Tinne Van Woensel, Rooni Theeboom, David Vanbellinghen, Karen Zelderloo, Martine Creve, Dieter Herregodts, Stephanie Lemmens, Elien Steen, Anneleen Vermeire, Michiel Verplancke • Hoofdredactie: Amélie Janssens • Vormgeving: Gevaert Graphics • Druk: Coldset Printing Partners • Visie verschijnt tweewekelijks en is inbegrepen in het lidmaatschap van CM, ACV bouw - industrie & energie, ACV-CSC METEA, ACV-Transcom en ACV Voeding en Diensten •

ACTUEEL

Stoflong terug van nooit weggeweest?

Kwartsstof vormt gevaar voor 70 000 werknemers De stoflong van weleer is terug. Al was ze eigenlijk nooit echt verdwenen, zeggen experten. Het kwarts in vele populaire bouwmaterialen laat ook nu nog zijn sporen na in het lichaam. De gevolgen zijn mogelijk groot, maar voorlopig vaak onzichtbaar. ‘We staan misschien aan het begin van een epidemie. We moeten lessen trekken uit onze ervaringen met asbest.’ TEKS T NILS DE NEUBOURG

teenkoolmijnen kennen we vandaag niet meer. Toch is de stoflong als bekende mijnwerkersziekte niet helemaal verdwenen. Het stof dat vrijkomt bij het bewerken van moderne bouwmaterialen kan ook schade aanrichten. Die schade is vergelijkbaar met die van het stof in de oude mijngangen. Oorzaak is het kwarts als bestanddeel van materialen als composietsteen. Op zich ongevaarlijk, tot het als stof de longen binnendringt. Experten dringen aan op preventie en screening. ‘Silicose is een vorm van stoflong, veroorzaakt door het langdurig inademen van kwartsstof’, licht dokter Steven Ronsmans de medische achtergrond toe. ‘Er ontstaat littekenweefsel in de longen, wat leidt tot een chronische hoest en kortademigheid. De schade is daarna ook niet meer te herstellen, en kan zelfs nog toenemen nadat de blootstelling stopt. Genezing is momenteel niet mogelijk.’ Behalve silicose kan kwartsstof nog andere, ingrijpende gevolgen hebben. Zo zijn onder andere longkanker, chronische bronchitis en auto-immuunziekten mogelijke gevolgen. Soms duiken die pas vele jaren na de blootstelling op.

Als specialist ‘beroepsmatige en milieugebonden aandoeningen’ aan het UZ Leuven onderzoekt dokter Ronsmans al jaren de aanwezigheid van kwartsstof op de werkvloer. ‘Vroeger kwam silicose vooral voor bij mijnwerkers, steenbewerkers of arbeiders in metaalgieterijen.’ Zo werd de stoflong midden jaren 90 de belangrijkste beroepsziekte in ons land. Maar sinds de allerlaatste Belgische mijn in 1992 de deuren sloot, daalde het aantal geregistreerde beroepsmatige silicoselijders aanzienlijk. Kris van Eyck van de dienst Ondernemingen bij het ACV dook in de cijfers. ‘Twintig jaar geleden erkende het toenmalige Fonds voor Beroepsziekten jaarlijks nog ruim 100 nieuwe gevallen van silicose. In 2018 daalde dat cijfer tot 16. Dat lijkt misschien positief, al is het ook goed mogelijk dat silicose gewoon niet meer wordt opgemerkt. Dat zou verklaren waarom de cijfers dalen.’

Nieuwe regels voor kwartsstof op werk Kwarts is een veelvoorkomende grondstof. Het zit in zowat alle steenachtige materialen, zoals zandsteen, cement en tegels, maar vooral in veelvoorkomende composietmaterialen. Vooral de laatste tien tot vijftien jaar zijn de composietmaterialen in opmars als keuken- of badkamerbladen. Voor consumenten hebben ze verschillende voordelen ten opzichte van natuursteen. Maar voor wie ze bewerkt is het gevaarlijker dan bijvoorbeeld graniet. Composietmaterialen bestaan namelijk tot zelfs 95 procent uit kwarts. Het gevaarlijke kwartsstof komt vooral vrij bij het bewerken van de materialen. Bij het slijpen of polijsten is de blootstelling het hoogst. Daarbij voorzorgen

‘De schade is niet meer te herstellen en kan zelfs nog toenemen nadat de blootstelling stopt’ STEVEN RONSMANS SPECIALIST BEROEPSMATIGE AANDOENINGEN

Epidemie Dokter Ronsmans is eenzelfde mening toegedaan. Het gebruik van composietsteen nam de laatste tien jaar een hoge vlucht. ‘Omdat silicose of verwante aandoeningen zich pas na langdurige bloot-

nemen is volgens Dokter Ronsmans de belangrijkste stap. ‘In heel wat bedrijven is er al vooruitgang geboekt op vlak van preventie, maar er blijven nog velen achter. Vaak omdat men zich niet bewust is van het gevaar.’ Om werknemers beter te beschermen heeft Europa nieuwe regels opgesteld. Vanaf vandaag, 17 januari, gaat in België de Europese richtlijn van kracht. Werkgevers zijn voortaan verplicht om het risico voor werknemers op blootstelling aan kwartsstof na te gaan. Daarnaast moet de blootstelling aan kwartsstof tot een minimum beperkt worden, tot zover technisch mogelijk en ongeacht de kostprijs. Water toevoegen tijdens het bewerken van materialen of een af-

stelling voordoen, zal de ziekte nu pas opduiken’, vreest Ronsmans. ‘De voorbije jaren zijn er al in verschillende andere landen epidemieën gemeld van silicose bij mensen die composietsteen bewerkten. Het gaat bovendien over sectoren waar we het niet meteen verwachten. Het is niet meer de mijnwerker maar bijvoorbeeld wel de installateur van keukenbladen. Daarom zijn arbeidsgeneesheren en longartsen niet altijd even beducht of herkennen ze de ziekte onvoldoende. Regelmatig zien we patiënten waarbij het maanden of soms jaren duurde voor de juiste diagnose werd gesteld.’ Als er niet snel actie volgt, ziet de dokter het somber in. ‘We staan misschien aan het begin van een epide-

zuiginstallatie installeren zijn concrete ingrepen die de risico’s beperken. Een stoffilter volstaat doorgaans niet als bescherming. Ronsmans wil ten slotte dat op de preventie ook gerichte opsporing volgt. ‘Buitenlandse ervaringen toonden al aan waarom het actief opsporen van silicose nodig is. Zo merkten Australische longartsen met gerichte screenings in composietsteenbedrijven op dat één op de drie onderzochte werknemers silicose had, bij velen nog zonder dat er symptomen waren. Ook bij ons zijn er waarschijnlijk zulke werknemers. Een vroege aanpak moet verdere schade beperken.’

mie. We moeten lessen trekken uit onze ervaringen met asbest. Met kwartsstof moeten we korter op de bal spelen.’ Volgens experten is de potentiële impact van kwartsstof dus groot en ingrijpend. Maar volledige cijfers zijn er niet. In 2018 zijn nog twee gevallen van silicose vastgesteld in een bedrijf in de provincie Antwerpen. Al is dat mogelijk maar het tipje van de sluier. Van Eyck: ‘Op basis van onze cijfers kunnen we besluiten dat in ons land tussen 60 000 en 70 000 werknemers op de job blootgesteld worden aan kwartsstof en dus gevaar lopen.’

ACTUEEL

Industrie 4.0: volgsystemen mogen niet leiden tot sancties

Hoeveel privacy hebben werknemers nog? Nieuwe technologieën om werknemers op te volgen bevinden zich in een broze evenwicht met het recht op privacy. ‘Als mijn bestelwagen te lang stilstond, belden ze me op.’

TEKS T SIMON BELLENS

et Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (HIVA) en ACV-CSC METEA onderzochten ‘industrie 4.0’, de naam voor de arbeidsmarkt in tijden van digitalisering, robots en big data. In Visie berichtten we eerder (22 november 2019) over stress naar aanleiding van technologische vernieuwing. Ook over privacy zijn we nog lang niet uitgepraat.

Gevolgd Christophe Geerts, elektricien bij Unit-T – een dochteraanneming van Telenet, gespecialiseerd in installatie en onderhoud – weet meteen waarover het gaat. ‘Onze planning wordt nauwgezet gevolgd. We moeten het ingeven wanneer een opdracht is afgewerkt. Waar je in het verleden dan iets eerder naar huis kon, schuiven ze er nu vaak nog gauw een klant tussen als je sneller klaar bent. Zelfs tot na de uren. Dat vergroot de werkdruk immens, maar als je weigert, dreigen ze met ontslag. Dat is onlangs ook gebeurd. Bij mijn vorige werkgever konden ze ons daarenboven digitaal traceren. Als ze zagen dat jouw wagen te lang stilstond, belden ze je op.’ Wegenwachter bij VAB Luc Verbruggen herkent zulke volgsystemen. Terwijl hij op de baan is om mensen met pech te helpen, kan de dispatchdienst hem volgen. ‘Vroeger was alles veel kleinschaliger en wisten ze uit het hoofd waar je ongeveer was. Nu gaat het er veel grootser aan toe. Door dat systeem kunnen ze meteen zien wie er in de buurt is als iemand met pech belt.’ 84 procent van de respondenten in het onderzoek gaf aan dat hun locatie geregistreerd wordt. De helft daarvan zei die gegevens niet zelf te kunnen raadplegen.

Nieuwe technologieën bevatten heel wat manieren en uitvindingen om data over arbeidsprestaties te verzamelen en werknemers tijdens hun werktijd te registreren. Denk bijvoorbeeld aan volgsystemen die chauffeurs onderweg traceren en gegevens over hun route bijhouden. Maar liefst 42,8 procent van de elektriciens, bleek uit het onderzoek, herkende zulke dataverzamelings- en registratietechnologie in hun job. Daarmee zijn zij de voorlopige koploper, maar ook onder andere staalarbeiders, monteurs of garagisten zien die technologie vaak in hun werk. Steeds meer bedrijven installeren volgsystemen in hun bestelwagens.

‘Door die snelle digitale registratie, kunnen ze je onmiddellijk naar een nieuwe klant sturen, zelfs tot na de uren. Als je dat weigert, dreigen ze met ontslag’ CHRISTOPHE GEERTS, ELEKTRICIEN

(On)macht ‘Wat wij als vakbond niet kunnen toelaten’, gaat Luc Verbruggen, die ACV-vakbondsafgevaardigde is, verder, ‘is dat er sancties volgen op basis van die volggegevens. Laatst werd een collega op het matje geroepen omdat ze zagen dat hij langer onderweg was en minder opdrachten deed dan zijn collega’s. Het ging om een nogal perfectionistische jongen, na vijf jaar ziet zijn vrachtwagen er nog spiksplinternieuw uit, maar daardoor duurt het bij hem soms iets langer. Om die zogezegd mindere

prestaties te bewijzen, vroegen ze of ze de volggegevens mochten gebruiken. Dan zeggen wij resoluut: Nee, dat druist in tegen de privacywetgeving. Bovendien kan dat bijhouden van statistieken per werknemer, bijvoorbeeld van hoeveel van je opdrachten je oplost, voor extra stress zorgen.’ Verbruggen benadrukt dat het hier om een atypische situatie gaat en dat de zaak in constructief overleg werd behandeld. ‘Bij onze concurrent kunnen klanten op hun online app nu perfect volgen waar je bent als ze op hulp wachten’, vertelt Luc Verbruggen nog. ‘Dat is leuk voor hen, maar wij wilden dat niet omwille van de privacy. We zijn met de directie overeengekomen dat klanten van de VAB wel op de app kunnen zien hoever weg je bent en hoe lang het nog duurt vooraleer je er bent, maar dat ze je niet kunnen traceren.’ Bij Christophe Geerts, ook vakbondsafgevaardigde voor het ACV, klinkt dat voorlopig anders: ‘Wij voelen ons als vakbond momenteel nogal machteloos. We krijgen heel veel klachten over de verhoogde werkdruk, 10 tot 15 procent van onze an-

ciens zijn zelfs vertrokken, maar na overleg veranderde er niets. Daar willen we na de komende sociale verkiezingen verandering in brengen, want dan zal er een volledige syndicale delegatie en ondernemingsraad zijn, en kunnen we echt met de vuist op tafel slaan bij de directie.’

Juiste evenwicht zoeken Uit het HIVA-onderzoek sprak een negatief toekomstbeeld over de technologische ontwikkelingen. Hoe meer dataverzamelings- en registratietechnologie, hoe meer het gevoel heerst dat de privacy niet wordt gerespecteerd. Maar de technologie biedt ook mogelijkheden inzake klantvriendelijkheid of voor de veiligheid van de werknemers. Zo bericht een Noors rapport over constante metingen van de lichaamstemperatuur van werknemers in koude gebieden om meteen te kunnen ingrijpen wanneer die sterk daalt. Inspraak en betrokkenheid nuanceert bij werknemers vaak al deels die negatieve perceptie en zorgt voor een betere werkbeleving. Het is zoeken naar het juiste evenwicht.

ACTUEEL

Europees Parlement beslist: Facebook moet meer belastingen betalen

(Bijna) iedereen wil eerlijke belastingen voor internetreuzen Grote winsten, amper belastingen. Voor verschillende internetreuzen is dat de realiteit. Als het van het Europees Parlement afhangt is dat binnenkort gedaan. Daarin volgt het de OESO in een oproep aan landen om werk te maken van belastingregels voor de 21e eeuw.

TEKS T NILS DE NEUBOURG

De resolutie bouwt verder op nieuwe aanbevelingen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. (OESO) Het is volgens die organisatie belangrijk om op de soms immense winsten van multinationals een minimale belasting te heffen. Dat is momenteel niet het geval. Verschillende multinationals ontspringen nog de dans. Veel landen lopen zo inkomsten mis waar ze eigenlijk recht op hebben. Multinationals eerlijk belasten is niet vanzelfsprekend. Bij bedrijven als Google en Facebook is dat nog moeilijker. Dat komt omdat hun winsten makkelijk landsgrenzen oversteken. De rekening van de gemiste staatsinkomsten zou zo doorgeschoven worden naar werknemers en kleinere ondernemingen, luidt het bij de voorstanders van de resolutie.

et Europees Parlement riep op een van de laatste vergaderingen van 2019 op om de belastingregels aan te passen aan de digitale realiteit. In een resolutie vraagt het om eerlijke belastingen, in het bijzonder voor grote internetbedrijven. De resolutie werd met een grote meerderheid goedgekeurd. Ook de meeste Belgische Europarlementsleden steunden het idee. N-VA stemde als enige Belgische partij tegen het voorstel.

Een jaar geleden vroegen activisten tijdens een bijeenkomst van Europese ministers van Financiën in Brussel ook al om internetreuzen zoals Facebook eerlijk te belasten. Internetdiensten hebben het gemakkelijker dan andere multinationals om winst te boeken in een land waar dat fiscaal het meest interessant is. Zelfs al werd de winst gemaakt met advertenties aan de andere kant van de wereld. Inkomsten die Facebook ontvangt uit Belgische advertenties voor een Belgische doelpubliek, passeren zo zelden langs de Belgische fiscus.

Winst voor staatskas Het Nederlands Europarlementslid Paul Tang schatte in een rapport uit 2017 dat Facebook in de EU slechts tussen 0,03 en

0,10 procent belasting betaalde op de omzet in 2015. In de rest van de wereld schommelt dat rond 30 procent. Voor Google kwam hij uit op 0,36 tot 0,82 procent taks in Europa, tegenover 6 tot 9 procent elders. Landen buiten Europa profiteren dus van de belastingen op de inkomsten die internetgiganten binnen de Europese grenzen maken. Met nieuwe belastingregels wil de OESO die inkomsten voor overheden eerlijker verdelen. Ook voor België zou dat de staatskas enorme winsten kunnen opleveren. Volgens de berekeningen liep het verlies op tot 133 miljoen in de jaren

2013-2015 door de belastingontwijking van Facebook en Google. De Europese resolutie roept daarom lidstaten op om de belastingregels voor bedrijven te hervormen. Nieuwe regels moeten vernuftige belastingconstructies onmogelijk maken. De OESO en het Europees Parlement willen vermijden dat winsten nog langer kunstmatig worden doorgeschoven naar landen waar er geen of weinig belastingen verschuldigd zijn.

Duurdere treintarieven vanaf 1 februari

‘Overheid laat NMBS verkommeren’ Vanaf 1 februari past de NMBS de prijzen voor treintickets aan. De prijs van een gewoon kaartje gaat gemiddeld met 1,53 procent omhoog, terwijl een woonwerkabonnement 2,87 procent duurder wordt. Vorig jaar ging de prijs van woon-werkabonnementen met 1,18 procent omhoog, nadat de tarieven in 2017 en 2018 al respectievelijk met 3,38 en 2,49 procent werden verhoogd. Dit jaar komt daar 2,87

procent bij. Dat is meer dan de stijging van de gezondheidsindex (+ 1,87 procent). De NMBS mag haar tarieven sterker laten stijgen dan die index, omdat ze de stiptheidsdoelstellingen heeft gerealiseerd. ‘Maar er zijn veel vragen over de meetmethode. Reizigers ervaren dat treinen in de grote steden minder stipt rijden dan de NMBS beweert. We vinden dat de tariefverhoging gepaard moet gaan met een globale kwaliteitsverbetering voor

de reiziger, bijvoorbeeld op het vlak van stiptheid en reizigerscomfort’, zegt Koen Repriels van de ACV Studiedienst. ‘Dat is een van dé grote uitdagingen voor de nieuwe beheersovereenkomst tussen de Belgische staat en de NMBS. Sinds 2012 is er geen nieuwe beheersovereenkomst. Dat is een teken van wanbeleid’, zegt Repriels. ‘De overheid laat de NMBS verkommeren. Er is geen langetermijnvisie.’

Vakbonden en bedrijven hebben ook nog andere dringende vragen voor de NMBS. ‘Werknemers die verschillende vervoersmiddelen combineren om naar het werk te gaan, botsen vaak op rigide regels. Wie bijvoorbeeld een halftijdse treinkaart heeft, kan geen parkeerabonnement voor de stationparkings aankopen tegen het voordeeltarief.’

OPINIE FORUM

JEAN PAUL VAN BENDEGEM WETENSCHAPSFILOSOOF

Dat weet toch iedereen?

et is niet overdreven om te stellen dat wetenschap en technologie onze samenleving bepalen en beheersen. Tegelij kertijd weten we ongelofelijk weinig over die wetenschappen zelf. Wie heeft er bijvoorbeeld enig idee hoe de smartphone, ondertussen een extensie van de mens, functioneert? Hoe een gps de informatie verzamelt om een route te bepalen? Hoe de genetica en de geneeskunde ingrijpen op ons lichaam? En zal ik maar meteen ook het klimaat vermelden? Wijselijk zwijg ik over de wiskunde die essentieel is in al die wetenschappen, maar die helaas bij de meesten onder ons vooral onbegrip of zelfs afschuw opwekt. Die twee elementen samen vormen een curieuze paradox: we kunnen steeds meer, maar we snappen er steeds minder van. Die onwetendheid heeft een cruciaal gevolg. We zijn niet meer in staat om te oordelen of een bepaalde wetenschappelijke of technologische ontwikkeling wenselijk is of niet. Hoezeer mogen we in het erfelijk materiaal ingrijpen om genetische kenmerken te wijzigen? Welke maatregelen zijn wel of niet efficiënt om de klimaatverandering onder controle te krijgen? Of denk aan de recente discussies rond abortus en euthanasie. De bedoeling kan niet zijn om van ieder mens een wetenschapper te maken, dat is een onmogelijke opdracht. Maar wie meent dat alleen wetenschappers in staat zijn om te oordelen, sluit daarmee de ‘nietwetenschappers’ van de discussie uit en dat is niet goed voor een democratische samenleving die een input verwacht van iedereen. Wie meent dat ‘niet-wetenschappers’ wel degelijk kunnen oordelen over wetenschappelijke ontwikkelingen, staat voor een gigantische filosofische vraag: hoe is dit mogelijk? Interessant genoeg wordt er recent heel wat werk verricht in de wetenschapsfilosofie en -sociologie om die mogelijkheid te onderbouwen. De kernslogan is: iedereen kan leren om kritisch te denken en te argumenteren.

Minder belastingen op aanvullend pensioen na SWT Een werkloze met bedrijfstoeslag die tijdens heel de SWT-periode aangepast beschikbaar was en op 65 jaar een aanvullend pensioen ontvangt, betaalt op dat aanvullend pensioen 10 procent bedrijfsvoorheffing in plaats van het normale tarief van 16,5 procent. Om dit gunsttarief te krijgen moet je als werkloze met bedrijfstoeslag bewijzen dat je heel de periode van SWT (systeem van werkloosheid met bedrijfstoeslag, het vroegere brugpensioen) aangepast beschikbaar bent gebleven. Dat bewijs wordt geleverd door een attest van de RVA dat je zelf moet aanvragen na afloop van de periode van SWT. Voldoe je aan de voorwaarden, dan ontvang je twee attesten. Een exemplaar is voor de verzekeringsonderneming, de voorzorgsinstelling of de instelling voor bedrijfspensioenvoorzieningen. Het tweede exemplaar is voor de fiscale administratie.

Aangepaste beschikbaarheid Je moet dus tijdens de volledige periode van SWT aangepast beschikbaar gebleven zijn en mag op geen enkel moment genoten hebben van een vrijstelling daarvan. Dat wil onder meer zeggen dat je ingeschreven was als werkzoekende, beschikbaar was voor de arbeidsmarkt en geen aangeboden werk hebt geweigerd. Zelf actief op zoek gaan naar werk hoeft bij aangepaste beschikbaarheid niet.

>>> Twijfel je of je in aanmerking komt voor het gunsttarief? Ga langs bij het ACV-dienstencentrum in je buurt.

Historische actie dienstenchequewerknemers in beeld

Zij kuisten thuis Op 8 januari legden de dienstenchequewerknemers het werk neer. Ze eisen een loonsverhoging van 1,1 procent maar de onderhandelingen zitten muurvast. Daarom riep ACV Voeding en Diensten de huishoudhulpen op om te staken, onder het motto ‘vandaag kuis ik thuis’.

ACTUEEL

Van gamen naar gokken

‘Computergames verlagen drempel naar spelen voor echt geld’ Zo’n acht procent van de Vlaamse tieners neemt minstens één keer per week deel aan een kansspel, met echte inzet. Dat blijkt uit onderzoek naar het verband tussen computerspelletjes en gokken. De grens tussen spelen voor het plezier en spelen voor echt geld is soms flinterdun. TEKS T WIM TROCH

ie tienerkinderen heeft, weet het maar al te goed: computerspelletjes zijn enorm populair. Voor veel kinderen – maar ook voor (jong)volwassenen – is gamen een favoriet tijdverdrijf. Behalve dat het fijn is, zijn er ook vele voordelen aan verbonden. Gamen is goed voor de oog-handcoördinatie en het ruimtelijk inzicht, en je leert strategisch te denken en om te gaan met mislukkingen. Toch heeft gaming ook een keerzijde. Want sommige computerspelletjes lijken gebouwd om de spelers zo veel mogelijk geld te ontfutselen. En soms is de grens tussen gamen en gokken heel vaag. Omdat sommige spelletjes een casino-omgeving nabootsen, omdat gokbedrijven graag reclame maken op spelletjeswebsites, maar ook omdat met sommige spelletjes punten kunnen worden verdiend, die geld waard zijn in ‘echte’ casino’s of bij (sport)weddenschappen. Zeker wanneer het om minderjarige spelers gaat, roept dat vragen op. Daarom ging de Belgische Vereniging voor Onderzoek en Expertise voor de Consumenten-

Gamen en gokken in cijfers De helft van de Vlamingen ouder dan 15 jaar neemt minstens maandelijks deel aan een computergame 1 op de 10 scholieren (12 tot 18 jaar) gamet meer dan 14 uur per week 32 procent van de Vlamingen ouder dan 15 jaar speelt minstens een keer per jaar een kansspel 1 op de 1 000 Belgen speelt dagelijks een kansspel 30,6 procent van de 12- tot 18-jarigen kocht ooit al een kraslot

1 op de 12 Vlaamse tieners neemt minstens wekelijks deel aan één of meerdere kansspelen 40 procent van de 16- tot 24-jarigen heeft ooit al eens deelgenomen aan gratis gokspelletjes 7 procent van de 16- tot 24-jarigen is ooit al overgeschakeld van gratis gokken naar echt gokken 10,3 procent van de 12- tot 18-jarigen nam ooit al deel aan sportweddenschappen

BRON BV-OECO EN VAD

organisaties (BV-OECO) na in welke mate gokbedrijven erin slagen om jongeren via computergames te verleiden om echt te gokken.

Foute geboortedatum Eerst even de wetgeving erbij halen. Die is duidelijk: minderjarigen mogen niet gokken. De realiteit schetst wel een ander beeld. Krasloten aankopen blijkt voor minderjarigen in de praktijk niet zo moeilijk. Soms krijgen ze de krasloten zelfs cadeau van hun (groot)ouders. Maar vooral online is de controle ontoereikend. Een valse leeftijd invoeren blijkt niet zo moeilijk. De helft van de tieners geeft soms een foute geboortedatum op om leeftijdsgrenzen te omzeilen, zo blijkt uit onderzoek. Maar hoe verleiden gokbedrijven de spelers van computerspelletjes dan om echt te gokken? Door veelvuldig reclame te ma-

ken op sociale media of sportwebsites, bijvoorbeeld. De mogelijkheid van aankopen in het computerspel is een andere factor. Zo kun je extra speelbeurten, krachtigere wapens of een ander uitzicht van je avatar (je gebruikersafbeelding in het spel, een soort profielfoto) kopen. Het gaat daarbij niet om enorm grote bedragen – vaak kosten zulke upgrades minder dan vijf euro – maar als je alles optelt, loopt de rekening vaak toch hoger op dan verwacht. Die in game-aankopen zijn niet verboden, maar het maakt spelers wel gewend aan het idee dat geld uitgeven tot een betere spelervaring leidt. Nog dubieuzer wordt het als bepaalde punten of credits uit het spel een geldwaarde krijgen op echte goksites.

Drempel verlaagd Gratis casinospelletjes verlagen wel degelijk de drempel naar spelen voor echt geld, blijkt uit onderzoek van het BV-OECO. ‘Eén

op de twaalf Vlaamse tieners neemt minstens wekelijks deel aan één of meerdere kansspelen’, klinkt het. ‘Sportweddenschappen en krasloten zijn de populairste kansspelen bij tieners. Het risico bestaat dat jongeren vroeger beginnen met gokken, bijvoorbeeld door reclame voor online gokken of door het drempelverlagend effect van kansspelen die aangeboden worden via games. Minderjarigen worden op dit moment op geen enkele manier beschermd tegen gokreclame via casinospelletjes, terwijl uitgerekend binnen deze groep de impact van reclame groter is.’

Kwetsbare jongens Meer aandacht voor het fenomeen is volgens de BV-OECO noodzakelijk, speciaal gericht naar de meest kwetsbare groepen. ‘De overgrote meerderheid van de intensief gamende tieners zijn jongens. Het aandeel dat zeer veel tijd besteedt aan games is vooral hoog bij leerlingen uit BSO en TSO. Jongeren uit gezinnen die het financieel moeilijker hebben, worden sterker aangetrokken door gratis online gokspelletjes dan jongeren uit meer welvarende gezinnen. Uitgerekend binnen deze groep is de verleiding ook groter om over te stappen naar gokken voor echt geld.’ BV-OECO doet een aantal aanbevelingen. Zo pleit het voor meer ‘geletterdheid’ over (online) gokken, vooral voor tienerjongens uit het BSO en TSO, én hun ouders. Meer algemeen moet voor de BV-OECO de leeftijdsgrens voor deelname aan gratis online gokspelletjes waar je in game-aankopen kunt doen omhoog naar 21 jaar. Daarnaast moet er ook een verbod op gokreclame komen, en een verscherpt toezicht op gokreclame via influencers op YouTube en andere sociale media.

PETER WOUTERS, VOORZITTER BEWEGING.NET

TUSSEN REGELGEVING EN VERTROUWEN Sommige maatschappelijke vraagstukken bevinden zich op een grens tussen vertrouwen en reglementeren. Aan de ene kant van de lijn hoor je dat mensen best in staat zijn om voor zichzelf te zorgen, dat ze geen betutteling nodig hebben. Daar wordt opgeroepen om vertrouwen te hebben in het vermogen van mensen om hun gedrag binnen te perken te houden. Aan de andere kant hoor je dat mensen beschermd moeten worden tegen verleiding, ontsporingen en/of de schadelijke gevolgen van dit alles. Daar willen ze regelgeving en preventie. Moeten we kant kiezen? Ik doe de oefening met het online gokken. Waarmee moeten we allemaal rekening houden? De omgeving. Weten ouders, gezinsleden, vrienden van het gokken? Is het een groeps-

gebeuren of doet men het alleen? Geeft de omgeving de indruk dat het gewenst of toegelaten is? De wetgeving. Is de regelgeving aangepast aan de nieuwste trends? Zoals het artikel beschrijft hoe winsten uit spelletjes ingezet kunnen worden op goksites? Of bijvoorbeeld wanneer online goksites heimelijk een nieuwe lening cadeau doen? Wat met voorlichting en preventie? Bij drugspreventie op school is al een ruim pakket aan vormingen beschikbaar. Wordt gokken nog wat stiefmoederlijk behandeld? We zien in de cijfers dat de populariteit bij jongeren toeneemt. We weten dat wie vroeg en zonder begeleiding in aanraking komt met de gokindustrie veel sneller in de problemen kan komen. En, niet te vergeten, wat als het fout gaat? De schuldindustrie kan er jammer genoeg toe

leiden dat een eerste kleine schuld een groot probleem kan worden. Gelukkig is daar al mooi werk aan de gang via een mogelijkheid van Ethisch Verantwoorde Invordering. Www. gokhulp.be is als goed voorbeeld snel aanspreekbaar voor hulp. Maar jammer genoeg zijn hun inzichten nog te weinig de basis voor nieuw beleid. Dit alles leert me dat er nog te veel open vragen zijn voor dit belangrijke vraagstuk. De gokindustrie groeit zienderogen en dat betekent dat gewone mensen slachtoffer zijn van een sluwe aanpak. Tijd voor preventie en een goed beleid, waar alle partijen bij betrokken moeten zijn: de betrokkene, de directe omgeving, de maatschappij en de hulpverlening. Want kiezen voor regelgeving en preventie hoeft het vertrouwen in mensen niet uit te sluiten.

ACTUEEL

De index viert zijn verjaardag als eeuweling

‘Zonder index zou er meer sociale onrust zijn’ In februari wordt de index 100 jaar. Dat maakt een eeuw van gewaarborgde en relatief stabiele koopkracht, maar ook van weerstand en blijvende strijd. TEKS T SIMON BELLENS ILLUS TRATIE RUTGER VAN PARYS

1920

Na de Eerste We re ld o o r lo g kent België een periode van economische onrust en grote prijsstijgingen. Toenmalig Minister van Arbeid en Wederopbouw Joseph Wauters besluit een korf van goederen samen te stellen waarmee men de stijgende levensduurte kan meten. Daarin zitten dan onder andere steenkool (halfvet), gesmolten ossenvet en een vilten bolhoed. Aanvankelijk koppelen slechts enkele sectorale cao’s, zoals de mijnsector, loonsverhogingen aan de index. Maar al snel is het systeem nagenoeg overal ingeburgerd en in 1935 volgen ook de kinderbijslag en de pensioenen. Nog later sluiten andere sociale uitkeringen aan. ‘Dat was een ambitieus stelsel’, zegt Sem Vandekerckhove, wetenschappelijk medewerker arbeid en organisatie aan het Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (HIVA) van de KU Leuven. ‘In die beginperiode wilde België de beste van de Europese klas zijn.’

Zout ‘De filosofie is dat arbeid een vaste waarde heeft’, legt Vandekerckhove uit. ‘Die idee bestaat al langer dan honderd jaar, zo betaalden de Romeinen het salaris van soldaten in zout. Het loon was dus gekoppeld aan een materieel goed. De automatische loonindexering doet eigenlijk hetzelfde

door een korf consumptiegoederen te volgen. Bij een economisch wenselijke inflatie – stijgende prijzen zorgen ervoor dat consumenten hun geld uitgeven en niet oppotten – blijft zo de waarde van arbeid behouden.’ In zijn honderdjarig bestaan werd de index regelmatig herzien en uitgebreid. Voor 2020 maakt onder meer het zonnebankabonnement plaats voor alcoholvrije bieren. De meest fundamentele herziening was waarschijnlijk de invoering van de gezondheidsindex door de regering-Dehaene I in 1994. Onder meer alcohol, tabak en olieproducten (behalve huisbrandolie) verdwenen uit de korf. ‘Vooral om de grote prijsschommelingen van olie te neutraliseren, zoals tijdens de oliecrisis in de jaren 70’, vertelt Vandekerckhove. ‘Vaak denkt de ene of andere partij dat een herziening goedkoper uitdraait en de loonkosten drukt, maar omdat je prijsstijgingen niet exact kan voorspellen, is dat eerder gokwerk.’

Stabiliserende factor ‘De automatische loonindexering is een grote stabiliserende factor in de Belgische arbeidseconomie gebleken’, licht Sem Vandekerckhove toe. ‘Dankzij de indexering hebben mensen de zekerheid dat ze geen reële koopkracht verliezen, ook in crisistijd. Zonder indexering zouden de loononderhandelingen niet alleen over loonstijgingen, maar ook over het behoud van koopkracht gaan. Dat zou voor meer sociale onrust zorgen.’ Onderzoek van de KU Leuven uit 2017 wees uit dat de loonongelijkheid in België tussen 1990 en 2013, dus met inbegrip van de laatste financiële crisis van 20072008, stabiel bleef of zelfs afnam, terwijl de trend internationaal net omgekeerd was. ‘Wij denken dat de index een grote rol heeft gespeeld in die relatieve loongelijk-

heid’, zegt David de Vaal, algemeen coördinator van Netwerk tegen Armoede. ‘Zeker voor mensen in armoede is het belangrijk dat de indexering automatisch gebeurt. Werkende armen bevinden zich vaak in sectoren waar werknemers minder sterk staan om aparte cao’s te onderhandelen.’

Weerstand Niettemin heeft de automatische indexering zijn criticasters. Vandekerckhove: ‘Werkgevers zeggen vaak dat de index hen een hoge loonkost bezorgt, waardoor de prijzen van producten opnieuw stijgen en vervolgens ook automatisch de lonen, wat een sneeuwbaleffect creëert en Belgische werknemers uit de markt zou prijzen. Theoretisch kan dat, maar in de praktijk loopt het zo’n vaart niet. Werkgevers weten niet wanneer de automatische loonindexering precies plaatsvindt. Onmiddellijke prijsstijgingen en een sneeuwbaleffect blijven dus uit.’

‘Eigenlijk was de indexsprong in 2015 niet nodig. De economie was zich al aan het herstellen’ SEM VANDEKERCKHOVE, HIVA

De automatische indexering is in veel sectoren gekoppeld aan de spilindex: pas wanneer de korf 2 procent duurder is geworden ten opzichte van de vorige indexering, volgt de loonaanpassing. Bovendien is die index ‘afgevlakt’: om abrupte schokken te vermijden, neemt men de gemiddelde prijsstijgingen van de afgelopen vier maanden. ‘Een andere kritiek luidt dat de indexering moet gebeuren in centen en niet in

procenten’, gaat Vandekerckhove verder. ‘Hogere lonen houden nu nominaal meer over aan een indexering, maar de index is geen herverdelingsinstrument. Daarvoor hebben we andere technieken, zoals een progressieve belasting. Sommige loonverschillen vinden we rechtvaardig, omdat iemand bijvoorbeeld meer ervaring heeft, een procentuele indexering behoudt dat rechtvaardige verschil. Een indexering ‘in centen’ zou het verschil in koopkracht tussen lagere en hogere lonen kleiner maken. Zo riskeer je meer individuele loononderhandelingen en onrechtvaardige verschillen, want niet iedereen onderhandelt vanuit dezelfde machtspositie.’

Indexsprong Tussen 1982 en 1985 sloeg de regeringMartens V drie opeenvolgende keren de automatische loonindexering over om de loonkosten te drukken in vergelijking met de buurlanden. Historica Els Witte illustreert in Politieke geschiedenis van België de impact daarvan met verschillende dodelijke huisbranden, omdat sommigen hun elektriciteitsfactuur niet meer konden betalen en hun woning moesten verlichten met kaarsen. Ook de regering-Michel I maakte in 2015 zo’n indexsprong. ‘Eigenlijk was dat niet nodig’, meent Vandekerckhove. ‘De economie was zich al aan het herstellen en achteraf blijkt dat het weinig heeft bijgedragen aan de werkgelegenheid. Terwijl die in tegenstelling tot de buurlanden tijdens de crisis op peil bleef, is ze sindsdien minder gegroeid dan het Europese gemiddelde.’ ‘Die klap in reële koopkracht draag je een heel leven mee’, vult David de Vaal aan. ‘Dat wordt niet ingehaald. Het logische gevolg daarvan zou zijn dat het armoederisico en de loonongelijkheid toenemen, want een indexsprong heeft een groter effect op lagere inkomens.’

In de afgelopen eeuw werd de indexkorf meermaals aangevuld en uitgebreid. Omdat de korf wordt samengesteld op basis van onderzoek naar het huishoudbudget van de Belgen, geeft dat een uniek beeld van de evolutie van het consumptiegedrag. Deze producten haalden de korf in de loop der jaren.

1920

1955

1976

1998

2018

Vilten bolhoed

Dameskousen

Cassetterecorder

Zwangerschapstest

nu niet meer in de korf

nog steeds in de korf

Netflixabonnement nog steeds in de korf

1939

1968

1984

2008

2020

Stijfsel van het merk Remy

Éclair

nu niet meer in de korf

nog steeds in de korf

Vliegtuigreis naar Mallorca

Koffiepads

Alcoholvrij bier

nu niet meer in de korf

nog steeds in de korf

nieuw in de korf

ACTUEEL

Patiënt blijft bij bewustzijn tijdens operatie

Geen narcose, wel hypnose Anesthesist Harald Verschueren van het AZ Glorieux in Ronse gebruikt hypnose om patiënten te kunnen opereren zonder algemene verdoving. In combinatie met een lokale verdoving helpt het om de pijngrens te verhogen en angst te verminderen.

OPLEIDING IS CRUCIAAL

TEKS T STEPHANIE LEMMENS FOTO PETER MALAISE

k laat patiënten niet met een vingerknip in slaap vallen, zoals op televisie (lacht). Wat ik doe, is gedurende de hele operatie op hen inpraten, terwijl de chirurg opereert. Ik neem hen mee in een verhaal. Meestal laat ik patiënten een reis of een mooie herinnering aan hun kinderen of kleinkinderen herbeleven.’ ‘Welk verhaal het precies wordt, overleggen we samen in een voorafgaand gesprek. Ik probeer tijdens de hypnose zo veel mogelijk details uit de werkelijkheid te gebruiken, maar soms verzin ik iets. Zo vertelde een patiënt eens dat ze graag in zee zwemt. Ik heb haar laten duiken met dolfijnen, ook al had ze dat nog nooit gedaan.’ Wat is het verschil met een algemene verdoving? ‘De patiënt blijft bij bewustzijn. Bij een algemene verdoving schakel ik het bewustzijn van de patiënt tijdelijk uit via een infuus of mondmasker. Tijdens de operatie hou ik voortdurend de diepte van de verdoving, de werking van hart, longen, nieren, hersenen in het oog en stuur ik bij waar nodig.’

‘Bij hypnose heb ik altijd contact met de patiënt. Dat is een andere soort uitdaging. Ik heb er vooral meer verbeelding voor nodig. Als de patiënt ergens naartoe wil waar ik zelf nog nooit geweest ben, dan onderzoek ik op voorhand wat je op die bestemming zoal kunt bezoeken. Dat langduriger persoonlijk contact maakt het extra boeiend.’

Harald Verschueren: ‘Bij hypnose heb ik altijd contact met de patiënt.’

‘We onderzoeken ook hoe patiënten hun hypnotische toestand zelf opnieuw kunnen opwekken. Dat kan van pas komen tijdens de revalidatie’ HARALD VERSCHUEREN, ANESTHESIST

Verloopt elke behandeling met hypnose succesvol? ‘Hypnose lukt vooral bij ingrepen op ledematen, omdat we daar kunnen combineren met een lokale verdoving. Ook bij schildklieroperaties werkt het goed. Bij grotere ingrepen zoals aan de darmen of de buik, waar je spierontspanning nodig hebt, is het niet mogelijk. Bij hart- of hersenoperaties ook niet.’ ‘We laten de vraag altijd van de patiënt zelf komen. De patiënt moet ervoor openstaan. Als je extreem zenuwachtig of angstig bent, is het niet ideaal. Ervaring hebben met

relaxatieoefeningen of meditatie helpt.’ Wat zijn de voordelen voor de patiënt? ‘Het grootste voordeel is dat je veel sneller naar huis kunt. Quasi onmiddellijk nadat je van de operatietafel komt. En je hebt geen last van neveneffecten zoals misselijkheid, braken en een suf gevoel.’ ‘We onderzoeken in het ziekenhuis ook hoe patiënten hun hypnotische toestand zelf opnieuw kunnen opwekken. Dat kan van pas komen tijdens de revalidatie. Na een schouderoperatie, bijvoorbeeld, heb je vaak nog een pijnlijk traject bij de kinesist voor de boeg. Ik probeer de hypnose daar al bewust op af te stemmen. Als patiënten hun hypnotische toestand van algemeen welbehagen ook kunnen oproepen terwijl ze oefeningen bij de kinesist doen, dan kunnen ze de pijn of angst die ze voelen beter kanaliseren. Daardoor kan de revalidatie vlotter verlopen.’

>>> Meer info www.vhyp.be en www.esh-hypnosis.eu

Gezinsvriendelijke metaalsectoren Werknemers in sommige metaalsectoren kunnen voor 2019 en 2020 rekenen op een tussenkomst in de kosten voor kinderopvang. ACV-CSC METEA sloot daarvoor een overeenkomst af met de werkgevers. De terugbetaling zal verlopen via de Fondsen voor Bestaanszekerheid. Het gaat over de sectoren metaalbouw

(PC 111), monteerders (PC 111.03), koetswerk (PSC 149.02), garages (PC 112), elektriciens (PSC 149.01), metaalhandel (PSC 149.04). Er wordt in een gedeeltelijke terugbetaling voorzien van de kosten voor opvang van kinderen tot de leeftijd van 3 jaar, die plaatsvond in 2019 en 2020 in een door Kind & Gezin erkende opvang. De terugbetaling gebeurt op basis van het fiscaal

Volgens dr. Nicole Ruysschaert, psychiater en bestuurslid van de Vlaamse Wetenschappelijke Hypnose Vereniging (VHYP), neemt de vraag naar hypnose toe. ‘Hypnose stimuleert de zelfwerkzaamheid van de patiënt. Het leert je om op eigen kracht bepaalde klachten te beïnvloeden. Wat je in hypnose ervaart, kun je ook nadien gebruiken in een andere lastige situatie.’

attest. Het bedrag van de terugbetaling varieert, afhankelijk van de sector, tussen maximaal 180 euro en 300 euro bruto per jaar per kind. De terugbetaling kan aangevraagd worden zodra je het fiscaal attest van de erkende kinderopvang hebt ontvangen, dus ten vroegste vanaf maart 2020.

‘In Vlaanderen kunnen we de aanvragen bijna niet volgen, omdat we nog niet voldoende opgeleide professionele zorgverleners hebben. In Europa zijn er zo’n 14 800 zorgverleners met een opleiding medische en/of psychotherapeutische hypnose.’ Een degelijke opleiding is cruciaal. ‘Hypnose brengt patiënten dichter bij zichzelf en bepaalde emoties. Dat kan confronterend zijn. Als arts moet je daarop voorbereid zijn en voldoende kennis hebben om patiënten te leren hoe ze daarmee om kunnen gaan.’ Hypnose binnen de medische setting kan enkel wanneer de zorgverlener een medische achtergrond heeft. ‘Elke arts kan een opleiding medische hypnose volgen, als bijkomende methode bij bijvoorbeeld behandelingen van pijn of kwalen die niet te verklaren zijn door een lichamelijke ziekte of een psychiatrische stoornis. In de opleiding van VHYP zien we vooral verpleegkundigen, vroedvrouwen en anesthesisten.’

UIT ERVARING

Elke maand laten we iemand aan het woord die vanuit zijn of haar werk naar de wereld kijkt. Deze keer is dat MAGISTRAAT FRANCIS (*).

‘Kwetsbare mensen moeten makkelijker de weg naar ons vinden’ Weinig plekken spreken meer tot de verbeelding dan de rechtbank. Met een slag van de hamer wordt daar het lot van een beklaagde beslecht, zo beelden we het ons in. Maar magistraten worden elke dag geconfronteerd met de schaduwkant van onze samenleving en de meest kwetsbaren onder ons. Dat maakt dat ook bij hen de twijfel soms toeslaat. TEKS T AN-SOFIE BESSEMANS ILLUS TRATIE PETER GOES

n televisieprogramma’s als De rechtbank lijkt het alsof de rechter niet twijfelt. Niets is minder waar. Soms is de zaak juridisch niet evident, soms is het op menselijk vlak moeilijk, zeker in strafzaken.’ Na meer dan twintig jaar ervaring binnen justitie is het een verrassende uitspraak van Francis, een magistraat. Die twijfels zijn gerechtvaardigd, vindt hij. Zelfs als het over de wet gaat. ‘Niet alles in het leven is zwart-wit. Soms voel je ook dat een wet wringt. Je past de wet toe, zoekt naar regels die de situatie kunnen vatten. Maar natuurlijk vraag je jezelf af wat de gevolgen hiervan zijn, ook op menselijk vlak. Wordt het vonnis uitgevoerd? Krijgt iemand waar hij recht op heeft? Er moet echt meer aandacht zijn voor de effectiviteit van het vonnis en vooral: justitie moet nog meer het gesprek aangaan. Met de mensen, met organisaties, met de samenleving.’ Een vonnis uitspreken dat effect heeft. Dat durft al eens te botsen met wat de publieke opinie verwacht. ‘De burger vraagt vaak een kordate en strenge straf. Maar vanaf een bepaalde duur heeft een straf geen effect meer. Begeleiding is er niet altijd. Sommige gevangenen kiezen er soms bewust voor hun straf tot het einde uit te zitten in plaats van te worden begeleid. Daarna komen ze vrij zonder voorwaarden. En wat gebeurt er dan? Ik hoop dat schuldbesef en

‘Het is onze rol de wetgeving toe te passen. Bij tachtig procent van de zaken lukt dat zonder probleem, over twintig procent twijfel ik.’ FRANCIS, MAGISTRAAT

berouw bestaan. Maar ook dat mensen die een straf hebben uitgezeten weer in de samenleving worden opgenomen. Vandaag is het bon ton geworden om tégen iemand te zijn. Inclusie is soms ver zoek en de verantwoordelijkheid wordt doorgaans bij het individu gelegd.’ Magistraten moeten dus de wet toepassen. Met de nadruk op toepassen. Meer kan en mag justitie volgens Francis niet. Justitie lost geen problemen op. Ze beslecht ze. ‘Problemen oplossen, dat moeten de mensen en de samenleving zelf doen. Onze corebusiness is beperkt. Zoals het hoort volgens de scheiding der machten. Wij moeten ervoor zorgen dat conflic-

ten worden beslecht, dat de wetten worden toegepast, die in het parlement worden gemaakt.’ ‘En die wetten hangen af van hoe de kiezer heeft gestemd. De magistratuur verdedigt de rechtsstaat en fundamentele rechten en vrijheden, maar op korte termijn ook het denkkader van een politieke meerderheid. Veel mensen die wij vaak zien passeren hebben niet het vermogen om conflicten op te lossen op de manier waarop die meerderheid vindt dat het hoort. Vooral op de jeugdrechtbank zien we de clichés terugkomen: meisjes die hun problemen denken op te lossen met relaties en seks. Jongens met geweld.’

ZO ZIT DAT LUCHT VERVUILING

Bescherm ik mij met een mondmasker tegen fijn stof? Het heeft weinig zin om hier in een drukke stad een mondmasker te dragen tegen fijn stof. De vervuilde lucht glipt met gemak tussen je gezicht en het masker.

Elke dag geconfronteerd worden met de soms pijnlijke verhalen, dat weegt door. ‘Veel ellende verschijnt dagelijks voor onze neus. Je merkt dat de problemen soms van generatie op generatie overgaan. Dat een gedagvaarde niet voor een, maar voor vele rechtbanken moet verschijnen, dat die of die wet niet altijd in de praktijk werkt. Die maatschappelijke onderdompeling is tegelijk ook het mooie aan de job. Ik leer de realiteit kennen en mag ze onderzoeken.’ Wat hij graag anders zou zien? Dat mensen ook zelf de weg naar de rechtbank makkelijker zouden vinden om hun rechten te doen gelden. En dat sommige drempels daartoe weggenomen zouden worden. ‘Elke dag ontvangt de rechtbank kwetsbare mensen. We roepen hen op, we veroordelen hen, we ontnemen hen hun kinderen. Maar om hun rechten op te eisen vinden ze vaak de weg naar ons niet. Je hebt geld nodig om een rechtszaak te starten. En als je verliest, verlies je veel.’

‘Ik hoop dat schuldbesef en berouw bestaan’ FRANCIS, MAGISTRAAT

Toch is hij hoopvol gestemd. Omdat de eerste stappen in de juiste richting gezet zijn. ‘Dame Justitia doet stilaan haar blinddoek af. We zoeken samen met de samenleving naar oplossingen, bijvoorbeeld via bemiddeling en via allerlei projecten. Zo bestaat vandaag in het Antwerps justitiepaleis een multidisciplinair geïntegreerd breed onthaal, een samenwerking tussen de rechtbank, het parket, de balie en het Centrum Algemeen Welzijn. Zo maken we de burger niet alleen wegwijs in het justitieel doolhof, maar ook in de begeleidingstrajecten die de samenleving aanbiedt. Hopelijk kan dit de weg naar het recht vergemakkelijken. Justitie komt traag maar zeker uit haar ivoren toren.’

(*) Francis is een schuilnaam

Fijn stof bedreigt onze gezondheid, want het kan diep doordringen in de longen. Mondmaskers worden ons aangeraden om ons te beschermen. Als we sommige fabrikanten mogen geloven, filteren hun maskers minstens 94 procent van het fijn stof. Maar dat is alleen het geval als het getest wordt in een laboratorium. Dan sluit het masker perfect aan op het gezicht. In de realiteit is dat nooit het geval. Als je gewoon je hoofd draait, als je fietst, bij het zweten en bij baardgroei ontstaan er lekken. Daardoor glipt er lucht tussen het masker en het hoofd en vermindert het filterend effect fel.

Meer nog, lucht gaat bij voorkeur langs deze lekken, want dat is de weg van de minste weerstand. Bovendien passeren schadelijke gassen zoals zwaveldioxide en stikstofoxides gewoon door de filter heen. Gassen zijn geen stofdeeltjes en die kan een mondmasker niet fil-

teren. Een mondmasker dragen buiten is zelfs ongezonder, omdat de vervuilde lucht dan in het masker blijft zitten. Tegen het type luchtvervuiling in Vlaanderen kun je je dus niet beschermen met een mondmasker.

NA DE FEESTDAGEN

Is de geldigheidsduur van cadeaubonnen wettelijk geregeld? In België bestaat er geen wettelijke regeling rond de geldigheidsduur van cadeaubonnen. En ook op Europees vlak zijn er geen regels. Je moet je dus baseren op de algemene verkoopvoorwaarden van de winkel of webshop. Meestal wordt de geldigheidsduur aange-

geven op de cadeaubon. Staat de geldigheidsdatum niet of niet duidelijk op de bon vermeld, dan wordt de bon verondersteld onbeperkt geldig te zijn.

in cash uitbetaald worden. Stop cadeaubonnen dus niet te ver weg en noteer de vervaldata in je agenda. Zo vermijd je dat je geschenkbonnen geen cent meer waard zijn.

Let op: vervallen cadeaubonnen kunnen meestal niet verlengd of

NIEUWE REGELS

Mag je overuren presteren als je in een systeem van tijdskrediet, landingsbaan of thematisch verlof zit? De RVA (Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening) legde recent de nieuwe regels hiervoor vast. Het is belangrijk ze te volgen, want een werknemer die te veel uren presteert, kan de uitkering verliezen. De redenering daarachter is dat een werknemer niet langer recht heeft op de vergoeding die het minder werken compenseert, als blijkt dat de betrokken werknemer in de praktijk niet (zoveel) minder werkt.

Bijkomende uren of overuren zijn enkel mogelijk wanneer aan drie voorwaarden wordt voldaan: De uren worden gepresteerd op vraag van de werkgever. De zogenaamde vrijwillige overuren zijn dus uit den boze. De uren moeten worden inge haald tijdens de wettelijk voor ziene periode en uiterlijk tijdens de duur van de loopbaanvermindering.

De uren komen slechts uitzonderlijk voor, dus enkel in punctuele situaties of situaties van overmacht. In tegenstelling tot vroeger vormt het betalen van de overloontoeslag geen probleem meer, voor zover aan de bovenstaande voorwaarden voldaan wordt.

>>> www.tijdskrediet.be

TOT JE DIENST

KLEDING EN CONFECTIE (PC 109 - 215)

Extra anciënniteitsdag Sinds 1 januari 2020 hebben werknemers met 15 jaar sectoranciënniteit recht op een anciënniteitsdag, naast de dag die reeds bestond vanaf 20 jaar ondernemingsanciënniteit.

METAALBOUW (PC 111-01-02)

Vervoerskosten In een cao werden de tussenkomsten van de werkgever in het privévervoer aangepast vanaf 1 januari 2020. Voor het woonwerkverkeer met de fiets werd het bedrag per kilometer vastgelegd op 0,15 euro. Voor een ander privé-vervoermiddel wordt dat 0,06 euro per kilometer.

Indexaanpassingen Door een aanpassing aan de index stegen op 1 januari 2020 de lonen in de sector Textielverzorging (PC 110.00) met 0,89 procent, in de sector Metaalrecuperatie (PC 142.01) met 0,71 procent en in de sector Elektriciens (PC 149.01) met 0,71 procent.

DEELNEMERS VOOR STUDIE

Pijn na kanker KU/UZ Leuven en UAntwerpen zoeken deelnemers voor een studie naar de oorzaken van pijn na de behandeling van kanker. Mannen en vrouwen die aanhoudende pijn kregen na een kankerbehandeling kunnen meedoen. Een kinesitherapeut nodigt hen een keer uit in UZ Leuven voor een evaluatie en advies. Dat contact is gratis. >>> an.degroef@kuleuven.be 016 37 66 68

VACATURES CM ZOEKT Privacy medewerker – DPata Protection Officer Data & Quality Analyst Financieel analist verzekeringen Medewerker risk, compliance en databescherming Recruitment specialist 100 % - Schaarbeek - onbepaalde duur www.cmjobs.be

BEWEGING.NET ZOEKT Adviseur Studiedienst 100 % - Schaarbeek - onbepaalde duur www.beweging.net

ACV ZOEKT Stafmedewerker Organisatie en Ontwikkeling Dienstverlening 100 % - Schaarbeek - onbepaalde duur vacatures.hetacv.be

Waarom een globaal medisch dossier goed is voor je gezondheid (en je portemonnee) In 2020 mag je huisarts meer aanrekenen voor een raadpleging, maar daar zul je als patiënt niet veel van voelen. De terugbetaling stijgt namelijk mee. Je kunt de kosten nog meer drukken door een globaal medisch dossier aan te vragen.

TARIEVEN OP WEEKDAGEN BIJ GECONVENTIONEERDE HUISARTSEN

RAADPLEGING

HUISBEZOEK

zonder GMD

€ 26,78

€6

zonder GMD € 1,5

€ 39,63

met GMD €4

€1

€ 13,87

tussen 18 en 21 uur zonder GMD

€ 31,06

n het globaal medisch dossier (GMD) houdt je huisarts gegevens bij over je gezondheid. Dat kan gaan over je medische voorgeschiedenis, geneesmiddelengebruik, gevolgde behandelingen of verslagen van andere zorgverleners.

€ 10,28

€ 5,78

Bovendien helpt het GMD de arts om ook preventief een oogje in het zeil te houden op je gezondheid. Hij of zij houdt erin bij hoeveel je rookt, hoeveel alcohol je drinkt of hoeveel stress je hebt, en welke vaccinaties en bevolkingsonderzoeken je hebt gekregen. Op die manier heeft je huisarts een totaalbeeld van je gezondheid. Hij of zij kan dan bijvoorbeeld dubbele onderzoeken vermijden. Goedkoper naar de huisarts … Je kunt aan je huisarts vragen om zo’n GMD bij te houden. Hiervoor rekent hij een keer per kalenderjaar 31,61 euro aan, maar dat bedrag betaalt je ziekenfonds volledig terug. Je kunt hierbij ook vragen aan je arts om de derdebetalersregeling toe te passen. Dan hoef je niets aan de arts te betalen, omdat de terugbetaling automatisch tussen arts en ziekenfonds wordt geregeld.

€ 3,09

€ 52,70

€ 18,09

€ 4,83

met GMD

€4

€1

€ 17,09

tussen 21 en 8 uur zonder GMD

€ 53,18

€ 3,09

tussen 18 en 21 uur zonder GMD

met GMD TEKST MICHIEL VERPLANCKE

€ 14,87

met GMD

€6

€ 1,5

€ 4,83

tussen 21 en 8 uur zonder GMD

€ 91,14

met GMD

€ 31,60

€ 7,21

met GMD

€4

€1

€0

€ 30,60

€ 7,21

BEHEER GMD € 31,61

€ : het honorarium van de arts

€

: remgeld

Wie een GMD heeft bij zijn huisarts, betaalt een derde minder remgeld voor een raadpleging bij die huisarts. Ook voor huisbezoeken van die huisarts betaal je in sommige gevallen minder. Die remgeldvermindering geldt tot het einde van het tweede kalenderjaar nadat je een GMD aangevraagd of verlengd hebt. Dus als je dit in 2020 aanvraagt, krijg je een vermindering tot eind 2022. Je kunt je GMD jaarlijks verlengen, zodat de remgeldvermindering ook verlengd wordt. CM doet dat automatisch als je op raadpleging ging of bezoek kreeg van je huisarts, als je huisarts niet zelf je GMD verlengde en je niet aan een andere huisarts vroeg om je GMD te beheren.

€

: remgeld verhoogde tegemoetkoming

… en goedkoper bij de specialist Als je huisarts je doorverwijst naar bepaalde specialisten, zoals een oogarts, cardioloog of kinderarts, dan betaal je ook daar met een GMD minder remgeld voor de eerste raadpleging in het kalenderjaar. Gewoon verzekerden betalen 5 euro minder, mensen met de verhoogde tegemoetkoming 2 euro minder. Je huisarts geeft je daarvoor een formulier van doorverwijzing mee. Dat bezorg je samen met het attest van de specialist aan je ziekenfonds voor een hogere terugbetaling. Het formulier vind je op de website van CM.

>>> Andere vernieuwde tarieven van zorgverleners vind je op www.cm.be/tarieven

Busreis naar Les Issambres in Frankrijk In het hart van de golf van Saint-Tropez vind je de badplaats Les Issambres, met 8 km aan uitgestrekte stranden en een heerlijk mediterraan klimaat. Verken er mee de pittoreske stadjes St.-Maxime en Valbonne en bewonder Monaco. Je verblijft in hotel Vacanciel aan het strand met twee zwembaden . Reis mee van 8 tot 17 mei 2020 voor 1 075 euro. De single toeslag bedraagt 205 euro. Opstappen op de bus kan in Gent, Antwerpen en Hasselt.

Boek snel via 070 233 119 of www.intersoc.be

Als vrijwillige schoonmaker naar de sneeuw

Heb je een voorliefde voor de sneeuw en de Zwitserse bergen? Stel je je graag ten dienste van je medemensen? Heb je zin om er deze winter acht dagen opuit te trekken? Dan is vrijwilligerswerk bij Intersoc vast iets voor jou! Trek als vrijwilliger naar een van onze hotels in Zwitserland en help er met het schoonmaken van de gastenkamers. Wij voorzien je vervoer en je verblijf in volpension. En in je vrije tijd? Dan geniet je van het schitterende sneeuwlandschap. Meer info via www.intersocwerkvakanties.be of bel naar 02 246 47 34.

16 UITLAATKLEP Het leven is vaak rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan. Net daarom staat Visie graag even stil en stellen we een Bekende of Boeiende Vlaming tien vragen om tot rust te komen.

Deze week actrice Ini Massez (44)

TEKS T SIMON BELLENS FOTO ID/LIEVEN VAN ASSCHE

Ini, 1

Waarvoor is er te weinig aandacht in de samenleving?

‘Ik ervaar dat de samenleving je waarde afmeet aan je werk. Als je het druk hebt, ben je goed bezig. Daar hang je jouw eigenwaarde dan aan op. Ik denk dat veel burn-outs daarom zo heftig zijn. Maar mijn werk is een deel van mij, het zou zo tof zijn als de samenleving je meer als mens ziet. Ik probeer zelf bewust momenten of periodes in te bouwen om even ‘niets’ te doen, zoals een goede wandeling maken, mediteren of op retraite gaan. Gewoon jezelf de kans geven om even bij te tanken, te herbronnen. Het is een misvatting dat niets doen betekent: lui in de zetel hangen.’

Welke mooie waarden dank je aan je ouders?

‘Mijn mama heeft me geleerd in alles en iedereen het goede te zien. Het nadeel daaraan is dat ik vaak denk dat iets mijn eigen schuld is. Over mijn papa moet ik eens denken (lacht)… eigenzinnigheid. Af en toe durven te zeggen: Nu is het aan mij, fuck al de rest.’

Wat zou je graag beter kunnen?

(beslist) ‘Organiseren. Administratie, boekhouden. Als zelfstandige is dat niet onbelangrijk. Ik stel dat altijd uit, dan wordt het een hele berg en geeft het mij tonnen onnodige stress.’

Waaraan besteed je te veel of net te weinig tijd?

‘Ik denk dat ik me soms te veel verlies in details, waardoor ik de tijd uit het oog verlies. In plaats van met beperkte tijd te focussen op de grote lijnen, ben ik zo perfectionistisch om alle kleine details in elkaar te passen.’

Welke film heeft laatst indruk op je gemaakt?

‘Ik heb een stemmetje ingesproken in Everest, de jonge yeti, een Pixar-film, en als je dat doet, zie je alleen de fragmenten waarin jouw personage opdaagt. Ik speelde de mama en omdat de dochter een heel avontuur beleeft om een gevonden yeti weer thuis te brengen, waarmee de mama niets te maken heeft, had ik alleen het begin en het einde gezien. Maar in de cinema heb ik zitten wenen omdat ik het zo’n wondermooie, magische film vond. De magie van alles is mogelijk. Dat vergeet je soms, maar dat is ook écht zo.’

Wat zou je uitvinden om van de wereld een betere plek te maken?

‘Er moet dringend iets met ons milieu gebeuren, dat grijpt me enorm aan. Ik zou een grote zuigmachine uitvinden waarmee je op tien dagen tijd de hele wereld kunt schoonmaken en die al het vuil verpulvert en verandert in gouden sparkles. Een soort globale stofzuiger.’

Waar op de wereld zou jij je nog thuis kunnen voelen?

(vrolijk) ‘Overal, denk ik. Misschien niet in een hele vieze donkere uithoek. Hoewel ik daar op reis toch vaak de schoonheid van inzie. Recent was ik in een prachtig betonnen ‘jaren 70’huis, bij ons in de buurt en ook al woon ik nu prachtig, in mijn fantasie zag ik me daar al wonen.’ (lacht)

Wat zou iedereen op school moeten leren?

‘Dat je eigen intuïtie op één hoort te staan. Je eigen innerlijke leiding volgen. Dat is niet altijd makkelijk, ook nog op mijn leeftijd. Ik zie bij mijn kinderen dat het in de klas nog te vaak een herder vooraan is en schapen die moeten volgen. Het vergt in deze samenleving veel durf om jezelf op één te zetten. Daarom hebben wij wel bewust gekozen voor een Freinetschool, zij vertrekken meer vanuit de eigenheid en creativiteit van de kinderen.’

Stel dat je eens zou kunnen afspreken met een bekend persoon, met wie zou je dan een terrasje willen doen en waarom? ‘Met Jezus! Ik was vroeger verliefd op Jezus, ik vond hem echt knap. (lacht) Mijn godsdienstschriften waren versierd met Jezus-tekeningen. Dat moet zo’n charismatische leider geweest zijn, een Obama. Wat is er echt gebeurd? Hoe zat dat nu met Maria Magdalena? Vooral voor de gossip eigenlijk.’ (lacht)

Welke beroep zou je uitoefenen, als je niet kon doen wat je nu doet?

‘Als ik jonger was, wilde ik GB-madame worden, lerares of omroepster. Maar ik denk dat ik een soort designontwerper of uitvinder zou willen zijn. Toen ik een jaar of zestien was, deed ik mee aan kunst-performancewedstrijden van het cultuurcentrum in Aalst. Daarvoor had ik een soort robot uitgevonden die de mensen ging kriebelen, omdat ik zelf graag gekriebeld word. Van zulke uitgevonden machines of surrealistische kunstinstallaties droom ik soms nog, misschien moet ik daar maar eens iets mee doen.’ Ini Massez is te zien in Zie mij graag, dit voorjaar elke dinsdag om 20u40 op Eén.