Visie 21 mei 2020

BLAD MET EEN MENING VOOR EEN WERELD IN BEWEGING

NR 10 - DONDERDAG 21 MEI 2020

Nieuwe Tijden Op 21 mei vierden we Rerum Novarum, de encycliek uit 1891 van Paus Leo XIII. Bijna 130 jaar na datum is een verwijzing naar ‘nieuwe tijden’ meer dan ooit actueel.

Want vandaag klinkt de roep naar een sociale benadering van onze maatschappij opnieuw luid.

W

e bevinden ons in een nieuwe tijd. Mensen sterven aan een voorheen onbekende ziekte. Het coronavirus treft onze samenleving zwaar. Tegelijk haalt de strijd tegen het virus bij velen het beste naar boven. Het avondlijk applaus voor de enorme inzet van het zorgpersoneel.

De dankbetuigingen aan het winkelpersoneel dat al weken keihard werkt. Het respect voor de vele mensen die overheid en bedrijven draaiende houden. De sympathie voor iedereen die werk, gezin, school en opvang probeert te combineren.

Maar de pandemie legt ook op een confronterende wijze bloot dat wij maatschappelijk en economisch niet voldoende duurzaam, sociaal, eerlijk en rechtvaardig georganiseerd waren.

Gelukkig vormt elke crisis een ongelofelijke kans om de dingen anders aan te pakken. We moeten morgen

PETER WOUTERS BEWEGING.NET

TWEEWEKELIJKSE UITGAVE

BEWEGING.NET

CM.BE

niet alleen inzetten op een economisch herstel, maar ook op een maatschappelijke en sociale relance.

We voelen allemaal de noodzaak om anders te kijken naar herverdeling, werk en zorg. Met een eerlijke fiscaliteit, aandacht voor de kwaliteit van werk en de herwaardering van het personeel in de brede zorgsector.

We voelen dat de tijd rijp is om onze gezondheid anders te benaderen, met aandacht voor onze levenskwaliteit.

We waarderen het vangnet dat onze sociale bescherming biedt, het heeft de afgelopen maanden zijn belang bewezen. We willen ervoor zorgen dat dit vangnet niemand meer laat wegglippen.

We staan klaar met onze expertise om dit alles vorm te geven samen met het brede middenveld en de politici.

Creatief en constructief, zoals we dat altijd al hebben gedaan.

MARC LEEMANS ACV

LUC VAN GORP CM

HETACV.BE - JAARGANG 76 - AFGIFTE BRUSSEL X - P806000 - VOLGEND NR 04.06.2020 - REGIO

BLZ. 13

2

Rerum Novarum, onze blik op #NieuweTijden

NIEUWE TIJDEN: STERKE SOCIALE ZEKERHEID

‘Meer dan ooit bewijst de sociale vandaag haar nut’ Socioloog Bea Cantillon denkt dat de coronacrisis de katalysator kan zijn voor een broodnodige versterking van de sociale zekerheid. ‘Het beeld van de sociale zekerheid als hangmat is zeer snel gekeerd.’

TEKS T SIMON BELLENS FOTO ID/FRANCKY VERDICK T

D

oor het coronavirus deden meer dan een miljoen mensen een beroep op tijdelijke werkloosheid en dreigde een overbezetting van de ziekenhuizen. Maar dankzij de sociale zekerheid konden die tijdelijk werklozen snel terugvallen op een gewaarborgd inkomen en moest niemand vrezen voor een duurdere ziekteverzekering. Zelfs zo’n gigantische schok kunnen we opvangen.

‘Meer dan ooit bewijst de sociale zekerheid vandaag haar maatschappelijke meerwaarde’, vertelt hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen Bea Cantillon.

Al meer dan dertig jaar is de socioloog een van de autoriteiten op vlak van sociale zekerheid. Tot vorig jaar was ze directeur van het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck, dat sociale ongelijkheid en herverdeling in de welvaartsstaat onderzoekt.

‘De sociale zekerheid helpt niet alleen de individuen die tijdelijk zonder werk vallen, maar ook de bedrijven die kunnen rekenen op hun ervaren werknemers als de economie opnieuw herneemt. De sociale zekerheid zorgt voor maatschappelijke stabiliteit, dat vergeten we vaak.’

Het perspectief van maatschappelijke stabiliteit daagt de populaire opvatting van de laatste jaren uit dat de sociale zekerheid pamperend is.

‘Voor de coronacrisis had men de neiging om te veel te focussen op de problematiek van langdurige werkloosheid. We keken vooral naar de onderkant van de samenleving, mensen die niet aan het werk geraken en geholpen moeten worden door de sociale zekerheid. Door die focus kreeg je het beeld dat de sociale zekerheid er alleen is voor wie geen werk vindt, en dat ze functioneert als een hangmat die mensen te zeer beschermt. Maar dat was een totaal verwrongen beeld, want die groep langdurig werklozen vormt een zeer klein deel. Het gros van de uitgaven gaat naar de pensioenen, de ziektekostenverzekering en naar andere sociale vervangingsinkomens.’

‘De sociale zekerheid zorgt voor maatschappelijke stabiliteit, dat vergeten we vaak’ BEA CANTILLON, UA

‘Die perceptie is nu zeer snel gekeerd. De sociale zekerheid heeft zijn rol opgenomen als beschermer van de samenleving als geheel. Niemand betwijfelt nog het nut van tijdelijke werkloosheid, of van de ziektekostenverzekering.’

Zal dat zich vertalen in een minder negatief beleid?

‘Voorlopig heeft het beleid alvast geantwoord met een versterking van de sociale zekerheid. De tijdelijke werkloosheidsuitkering werd verhoogd en de degressiviteit (het dalen van het uitkeringsbedrag in de tijd, red.) van de werkloosheidsuitkering voor langdurig werklozen werd bevroren.

Of die lijn zich in de toekomst doorzet, is de vraag. De sociale zekerheid zal niet vanzelf

sterker worden, daar zal een maatschappelijke strijd voor nodig zijn en sociale bewegingen zullen dat voortdurend op de agenda moeten zetten. Het komt niet vanzelf.’

Ik hoor een grote rol voor het middenveld.

‘Absoluut. Niet alleen de vakbonden of het sociale middenveld, ook de bedrijven zullen mee aan de kar moeten trekken. Wat zich nu voordoet, is een potentieel zeer gevaarlijke situatie, omdat de impact van de crisis erg ongelijk verdeeld is. Dat uit zich in een groeiende vraag naar voedselverdeling of in het toenemende aantal mensen dat aanklopt bij het OCMW. De werkloosheid zal waarschijnlijk immens stijgen. Maar ook emotioneel is de impact ongelijk. Wie klein behuisd is, heeft de lockdown helemaal anders beleefd dan wie een tuin heeft. Als we er niet in slagen om de groepen die het ergst getroffen zijn voldoende te helpen en mee te krijgen in de gezamenlijke aanpassing die nodig is om met en na corona te leven, neemt onze maatschappelijke stabiliteit af.’

Redactieadres: Visie, PB 20, 1031 Brussel - tel. 02 246 31 11 - e-mail: info@visieredactie.be • Lezersbrieven: lezers@visieredactie.be • Abonnementen: www.beweging.net/ abonnementvisie • Verantwoordelijke uitgever: Liesbeth De Winter (nationale pagina’s), artikels ‘regio’ vallen onder de resp. verantw. uitgevers • Redactie: Simon Bellens, Nils De Neubourg, Wim Troch, Marjan Cauwenberg, Tinne Van Woensel, Rooni Theeboom, David Vanbellinghen, Karen Zelderloo, Martine Creve, Dieter Herregodts, Stephanie Lemmens, Elien Steen, Anneleen Vermeire, Michiel Verplancke • Hoofdredactie: Amélie Janssens • Vormgeving: Gevaert Graphics • Druk: Coldset Printing Partners • Visie verschijnt tweewekelijks en is inbegrepen in het lidmaatschap van CM, ACV bouw - industrie & energie, ACV-CSC METEA, ACV-Transcom en ACV Voeding en Diensten •

Toch is het al heel lang moeilijk om die maatschappelijke onderklasse voldoende te beschermen.

‘Daar wijst ons onderzoek al decennia op.

Er is een probleem van bescherming aan de onderkant, het leefloon is onvoldoende.

In deze crisis wordt dat zeer zichtbaar, omdat meer mensen ermee te maken krijgen en omdat we sociale cohesie nodig hebben om de crisis te overwinnen.’

‘Er zijn vele redenen waarom de sociale zekerheid daar onvoldoende in geslaagd is. Een belangrijke factor heb ik het glazen plafond genoemd. De minimumuitkeringen, zoals het leefloon, konden niet voelbaar opgetrokken worden omdat ze de minimumlonen te dicht benaderden. Het beleidsparadigma jobs, jobs, jobs – zonder rekening te houden met wat voor banen dat mochten zijn – leidde tot de denkwijze dat lage lonen niet te veel mochten stijgen omdat er anders minder banen voor laaggeschoolden zouden zijn, en dat de minimumuitkeringen niet mochten stijgen omdat er voldoende afstand moest blijven met wat je kon verdienen door te werken.’

3 NIEUWE TIJDEN: INTERNATIONALE SOLIDARITEIT

zekerheid BEA CANTILLON, UA

‘Dat was het mantra voor de crisis, maar nu zitten we in een volledig andere situatie. De groep werklozen zal dramatisch groeien. We zullen moeten investeren in banen om ervoor te zorgen dat wie werkloos wordt niet langdurig werkloos blijft.

We moeten denken aan de jongeren die op de arbeidsmarkt zullen komen. Dan is de vraag waarin je wil investeren, wat is maatschappelijk nuttig? De crisis helpt die vraag te beantwoorden. We hebben het fantastische begrip essentiële beroepen leren kennen: zorg, vuilnisophalers, de mensen die alles draaiende hebben gehouden.’

Onlangs vierden we 75 jaar sociale zekerheid. In welke mate verschilt de economie waarin de sociale zekerheid is ontstaan met de economie waarin we vandaag leven?

‘De economie is helemaal veranderd. Om te beginnen hebben de globalisering, en de Europeanisering, ervoor gezorgd dat landen niet meer op zichzelf in staat zijn om een systeem van sociale zekerheid te organiseren. De ongelijke impact van de crisis in Europa, met zwaar getroffen landen als Spanje en Italië, is beschadigend voor het Europese project als geheel. De landen die minder getroffen zijn moeten massaal die sociale beschermingssystemen in andere landen ondersteunen. Er zijn al dergelijke initiatieven. SURE, een Europees initiatief om de tijdelijke werkloosheid in verschillende lidstaten te ondersteunen, was vijf jaar geleden ondenkbaar. Dat gebeurt niet uit barmhartigheid, het is nodig om Europa te redden.’

‘Ten tweede is de arbeidsmarkt helemaal anders dan vijfenzeventig jaar geleden.

Vandaag hebben we een hoogtechnologische kenniseconomie, waar weinig plaats is voor mensen met een korte scholing.

Alle landen kampen als gevolg daarvan al decennia met een probleem van langdurige werkloosheid. Dat krijg je niet opge-

11.11.11 roept op tot solidariteit

lost met sociale zekerheid. Daarvoor moet je op de arbeidsmarkt banen creëren voor mensen die in de nieuwe economie geen plaats vinden. Voor die mensen moeten we banen subsidiëren met een maatschappelijke meerwaarde.’

Het coronavirus houdt ons land nu al twee maanden in zijn greep, maar ook in het zuiden slaat het virus ongenadig hard toe.

Met een manifest dat ondertekend werd door 200 organisaties vraagt 11.11.11 solidariteit.

‘Ten slotte is er het milieuvraagstuk en de noodzaak om de economie duurzamer te hertekenen. Kringloopwinkels vind ik een schitterend voorbeeld: op een ecologische manier creëert dat maatschappelijk nuttige banen voor mensen die uit de arbeidsmarkt dreigen te vallen. Maar nu zitten zulke initiatieven nog in de marge. We hoeven geen nieuwe dingen uit te vinden, we moeten die interessante initiatieven ondersteunen en naar het centrum trekken.’

l maanden berichten kranten, tv en radio voortdurend over het coronavirus. Wat evenwel onderbelicht blijft, is dat het virus in het zuiden de fatale klap dreigt te worden in een opeenstapeling van crisissen. Want omgaan met de voorzorgsmaatregelen is bij ons niet evident, maar in het zuiden – waar armoede, honger, geweld en een onstabiele politiek de dagelijkse realiteit zijn – is dat al zeker een hele opgave.

Hoe moeten we de financiering van de sociale zekerheid weerbaarder maken voor die nieuwe economie?

‘De financieringswijze van de sociale zekerheid is al in belangrijke mate verschoven van bijdragen op lonen naar algemene bijdragen, de zogenaamde alternatieve financiering. Ze kan niet meer uit enkel arbeid en productiviteit gefinancierd worden.’

A

Drie miljard mensen hebben volgens 11.11.11 geen toegang tot schoon water of gezondheidszorg. Miljoenen leven in overvolle sloppenwijken waar afstand houden onmogelijk is. Scholen sluiten, er is toenemend intrafamiliaal geweld. Vrouwen – die minder toegang hebben tot formeel werk en

sociale bescherming en die een groot deel van de zorg voor zieken op zich nemen – worden het sterkst getroffen door deze crisis. Veel regimes maken volgens de ngo gebruik van de huidige situatie om vrijheden aan te tasten, en onevenredig geweld te gebruiken maar ook om minderheden en iedereen die zich verzet tegen hun beleid aan te vallen.

Daarom roept 11.11.11 op tot solidariteit met het zuiden. De ngo lanceerde de campagne ‘Een virus kent geen grenzen. Solidariteit gelukkig ook niet’ met enkele concrete actiepunten. Onder meer beweging.net, ACV, CM, kwb, Okra, Pasar, Samana en WSM tekenden het manifest.

>>> De concrete eisen van 11.11.11 lees je op www.11.be

‘We zullen heel snel moeten schakelen om banen te creëren voor de zeer velen die nu werkloos worden en voor de vele jongeren die met weinig perspectief op een arbeidsmarkt komen. Bovendien krijgen we een groot leger van armen die op te lage uitkeringen moeten terugvallen. We zullen niet anders kunnen dan de sociale zekerheid te stutten met collectieve middelen, dus met belastingen, en er is een zeer sterk rationaal om daarin ook vermogens te gebruiken. Vermogensinkomens moeten we betrekken in het herverdelingsproces.’

Het valt me op hoe hoopvol u bent.

‘Ja, ik ben hoopvol. Ten eerste zie ik dat de antwoorden al opgepikt worden door het beleid. En ik zie het gemeenschappelijk belang. Dit is eigenlijk wat er gebeurd is na de twee wereldoorlogen. Uit gemeenschappelijk belang hebben arbeid en kapitaal, twee aartsvijanden, elkaar toen gevonden. Ik denk dat deze crisis ons in dezelfde modus brengt.’

© Belga

‘Vermogensinkomens moeten we betrekken in het herverdelingsproces’

Corona in het zuiden

Ook in Kenia slaat het coronavirus hard toe. Afstand houden en handen wassen is voor mensen op de vlucht voor geweld of mensen die honger lijden niet altijd evident.

# NIEUWE T IJDEN VOLG ENS:

me Ja s Arthur

s Arthur

‘Ik wil dat de toekomst een blanco blad is, want zo krijgen de jongeren van vandaag die worden afgeschreven door de maatschappij de kans om auteur te zijn van hun eigen verhaal en zo geschiedenis te schrijven, voor de toekomst. Want de jongeren van nu zijn de toekomst.’

me Ja

‘Ik wil dat de toekomst nieuwe inzichten geeft en hoopvol is, want onze samenleving staat zwaar onder druk. Er is nood aan meer solidariteit, aandacht voor duurzaamheid, zorg voor elkaar, jobbehoud en respect voor de natuur. Maak ‘de zorg’ terug zorgeloos, en zorg voor elkaar want ‘WIJ’ is het nieuwe ‘IK’.’

©

AYLIN CETINKAYA, KERNLID JONGERENGROEP ARKTOS

©

PETER KUNNEN, ZONEVERANTWOORDELIJKE LIMBURG BIJ ACV-CSC METEA

4

Rerum Novarum, onze blik op #NieuweTijden

NIEUWE TIJDEN: GEZONDHEID IS MEER DAN NIET ZIEK ZIJN Geen corona, wel gemis

‘Op alles staat een rem’ Nu we zo lang in ons kot zitten, beseffen we dat gezondheid verder gaat dan niet ziek zijn alleen. Voor Bavo Wouters (55) speelt sociaal contact net zo’n grote rol om zich goed in zijn vel te voelen.

TEKS T STEPHANIE LEMMENS FOTO LIEVEN VAN ASSCHE

V

oordat het coronavirus het leven door elkaar schudde, gaf Bavo zijn geluk een dikke negen op tien. ‘Nu sta ik minder zorgeloos in het leven. Als ik ergens binnenstap, vraag ik me meteen af hoe ik me in die ruimte zal bewegen. Moet ik nu al mijn mondmasker opzetten of niet? Op alles staat een rem.’

‘Vooral het verminderde contact met mijn kinderen en kleinkinderen stemt me soms droef. We proberen dat zo goed mogelijk op te vangen door te videobellen, maar het blijft toch een lapmiddeltje.’

‘Mijn vader ligt sinds enkele dagen in het ziekenhuis. Normaal zouden we naast zijn bed zitten met een voorraad nootjes en muziek om samen te beluisteren. Nu moeten we die spullen afleveren aan de balie. Hij krijgt ze wel, maar niet met onze stemmen en aanrakingen erbij. En die zouden troost

Bavo Wouters: ‘Voordat het coronavirus mijn leven door elkaar schudde, gaf ik mijn geluk een dikke negen op tien.

brengen, zowel voor hem als voor ons.’

Creatieve hulplijn ‘Samen met mijn vrouw heb ik veel aandacht voor mensen die het financieel

moeilijker hebben of een sociaal vangnet missen. Ik wil even beschikbaar en benaderbaar zijn voor hen als altijd, maar dat is in deze tijden geen evidentie meer. Terwijl hun noden net groter zijn geworden.’

‘Onlangs moest een mama uit de buurt met haar pasgeboren kindje naar Kind en Gezin. Haar andere kinderen mocht ze niet meenemen, dus vroeg ze of wij even op hen konden passen. Normaal zouden we

NIEUWE TIJDEN: HERVERDELING KAN BETER

De belastingen, 4 keer eerlijker Door de coronacrisis tasten de overheden momenteel diep in de buidel. Over de noodzaak van de ingrepen is weinig discussie. Wel rijst ondertussen de vraag wie de gaten in de schatkist zal vullen.

TEKST NILS DE NEUBOURG

‘Dit is een uitgelezen kans om eens met de grove borstel door de belastingen te gaan’, vind Ive Rosseel, fiscaal expert van het ACV. ‘Een grondige herziening van de belastingen garandeert niet alleen een eerlijke verdeling van de coronakosten, maar zorgt ook voor rechtvaardige belastingen voor de periode daarna.’ Welke ingrepen maken de coronarekening betaalbaar en de belastingen eerlijk?

1. Ook bedrijven moeten solidair zijn

2. Geen belastingcadeaus voor 2e woning

Terwijl veel ondernemingen stilliggen of moeizaam draaien, beleven andere bedrijven gouden tijden. ‘Aan de bedrijven die door de crisis net floreren mogen we een solidariteitsbijdrage vragen.’ Rosseel verdedigt het idee om belastingen te heffen op de extra winsten die sommige bedrijven nu maken dankzij corona. Daarvoor wordt er bijvoorbeeld gekeken naar de internethandel, telecomaanbieders, farmaceutica en supermarktketens. ‘Ook voor het herstel na de wereldoorlogen werd zo’n belasting ingevoerd.’

‘Een van de makkelijkste ingrepen om de belastingen eerlijker te verdelen.’ Zo noemt Rosseel een aanpassing aan de woonfiscaliteit. Door de staatshervormingen is het belastingvoordeel voor een tweede eigendom intussen groter dan voor de eigen woning. ‘Door dat cadeau aan eigenaars van een tweede woning lopen we jaarlijks bijna 300 miljoen euro belastinginkomsten mis.’ Daarnaast laakt het ACV ook de manke belasting van inkomsten van de verhuur van andere eigendommen. ‘Bereken die op basis van de werkelijke huuropbrengsten en niet langer het kadastraal inkomen.’

Digitale belastingen Zeker nu in deze tijd van opsluiting, maar ook in andere tijden speelt ons leven zich vaak online af. Toch betalen grote digitale spelers als Facebook en Google amper belastingen. ACV wil dat ons land mee op de Europese kar springt om een digitale belasting te heffen. Bovendien moet er volgens de vakbond ook dringend werk worden gemaakt van het sluiten van fiscale achterpoortjes. Ons land loopt jaarlijks ongeveer 30 miljard euro mis door belastingontwijking. Daarmee kan bijna onze hele gezondheidszorg gefinancierd worden.

3. Milieu helpen met belastingen ‘Met een duurzame belasting van de mobiliteit slaan we twee vliegen in een klap: we helpen het milieu en zorgen voor een eerlijke verdeling.’ Het ACV ziet graag een duurzame omslag van de belastingvoordelen voor bedrijfswagens.

De voordelen voor de vervuilende wagen moeten afgebouwd worden. Zo komt er geld vrij om te investeren in duurzame manieren van verplaatsen. Het ultieme doel is om die fondsen rechtvaardig en ecologisch te verdelen onder alle mobiliteitsmiddelen. Daarin speelt het mobiliteitsbudget een belangrijke rol.

5 NIEUWE TIJDEN: KANSEN OP DE ARBEIDSMARKT

Werken met een ‘fout’ diploma

onmiddellijk ja zeggen, maar nu ging dat niet.’

‘Toch zoeken we naar alternatieven om mensen die het nodig hebben te helpen. We maken voedselpakketten, verzamelen gezelschapspellen en boeken voor kinderen. Het stimuleert je creativiteit om op een andere manier te helpen. En dat brengt die gelukscore dan weer naar boven.’

Herwonnen traagheid ‘Tegelijkertijd is er een stukje traagheid over het leven gekomen dat me wel bevalt. Mijn vrouw en ik genieten enorm van de zuiverdere lucht en het feit dat er minder lawaai en verkeer is. Ik zie ook dat er een collectieve drive ontstaan is om die thema’s aan te pakken, dat geeft energie.’

‘Er zijn nu meer droevige momenten. Maar als ik ‘s avonds in bed lig, kijk ik nog steeds met goesting uit naar morgen. Ondanks alles en juist daarom.’

4. Arbeid of kapitaal, een euro is een euro

‘Verder studeren was geen mogelijkheid thuis. Ik studeerde dan maar af als kapster, vooral omdat ik geen ander idee had. Maar als kapster heb ik nooit gewerkt. Want ik begon eerder toevallig aan een job in het sorteercentrum bij De Post. Dat was een contract voor één jaar. Vandaag, 32 jaar later, werk in nog steeds bij Bpost. Na het sorteercentrum ben ik 28 jaar lang met hart en ziel postbode geweest.’

‘Tot enkele jaren geleden mijn rebels kantje bovenkwam. Ik wilde met de vrachtwagen rijden, net zoals mijn vader. In 2017 heb ik meteen bij de eerste kans mijn rijbewijs voor de vrachtwagen gehaald. Maar het was nog een jaar wachten op mijn rijbewijs CE voor ik eindelijk met een grote vrachtwagen mocht rijden. Want rijden met die grote truck, dát was wat ik echt wilde. Sindsdien rij ik iedere nacht met een oplegger door het land. Die nachten vertrek ik met een glimlach op mijn gezicht naar het werk.

Soms verbaast het mij dat dat nog allemaal mogelijk was op mijn leeftijd.

En daar ben ik trots op.’

Ann Marie Dewaele (57) Preventieadviseur bij Bekintex

‘Al mijn inspanningen waren de managers blijkbaar ook opgevallen’ ‘Roest niet vast in een job omdat je nu eenmaal dat diploma hebt. Als je graag doet wat je doet, is dat goed natuurlijk.

Maar je kan ook deels zelf kiezen om een nieuwe richting in te slaan, al moet je daarvoor wel voldoende kansen krijgen.’

‘Een dag per week studeer ik voor het tweede niveau van preventieadviseur.

Dat is een hele boterham, maar ik doe het graag. Door de enorme groei van ons bedrijf kon de vorige preventieadviseur het niet meer bolwerken in haar deeltijdse job. Dat was het moment dat het management vroeg of ik dat niet zag zitten. Ik was toen toch even verbaasd, want eigenlijk heb ik slechts een A2-diploma en ben ik intussen 57 jaar.’

‘Met een middelbaar diploma ‘kleding’ belande ik ooit in de productie van technische stoffen, zoals textiel op basis van metaalvezels. Na een eerste job bij de fabricage zelf, kon ik in het labo de kwaliteitscontrole doen. Ondertussen werd ik verkozen voor het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk en als vakbondsvertegenwoordiger. Daarna volgde nog een job als teamleider in de spinnerij. Al die inspanningen waren de managers blijkbaar ook opgevallen.’

‘Soms ging mijn carrière sneller dan dat ik kon volgen. Dan moet je gewoon kunnen aangeven dat je voor sommige dingen wat tijd en hulp kunt gebruiken.’

# NIEUWE T IJDEN VOLG ENS: LIESELOT HEMERYCK, STAFMEDEWERKER BEWEGING BIJ WELZIJNSZORG VZW me Ja s Arthur

‘Ik wil dat de toekomst solidair is, want om mijn droom waar te maken, een samenleving zonder armoede, hebben we iedereen nodig. Er is veel solidariteit in onze samenleving, maar ons systeem faalt: mensen vallen tussen de mazen van het net. Meer mensen krijgen het ook moeilijk en er is weinig beleidsaandacht voor mensen in armoede. We hebben nood aan structurele maatregelen en beleidskeuzes die de armoede doen dalen. Ik doe een oproep aan iedereen: vrijwilligers, verenigingen, middenveld, politici en beleidsmakers, om samen de strijd tegen armoede aan te binden en voor solidariteit te kiezen.’

©

Sommige statistieken geven de indruk dat we in ons land kapitaal al flink belasten. ‘Klopt niet’, zegt Rosseel. ‘We zijn nu eenmaal een rijk land. Daardoor zorgt een minimale afdracht op die rijkdom al meteen voor hoge belastinginkomsten. Dat vertekent het beeld.’ De OESO geeft Rosseel daarin gelijk. De organisatie toont namelijk aan dat België momenteel op de laatste plaats staat als het gaat over het belasten van de meerwaarde op aandelen en vastgoed. Interesten en dividenden worden gemiddeld belast. ‘Uiteindelijk willen we naar de regel ‘een euro is een euro’, of die nu uit arbeid of kapitaal komt. Het ene zwaarder belasten dan het andere is oneerlijk.’

‘Blijkbaar heb ik net zoals mijn vader en broers brandstof door mijn aderen lopen. Want wanneer ik hoorde dat ze bij Bpost vrachtwagenchauffeurs zochten, heb ik niet lang getwijfeld.’

© James Arthur

BAVO WOUTERS

‘Rijden met die grote truck, dát was wat ik echt wilde’

© James Arthur

‘Corona stimuleert je creaviteit om op een andere manier te helpen’

Veerle Achten (51) Vrachtwagenchauffeur bij Bpost

6

Rerum Novarum, onze blik op #NieuweTijden

NIEUWE TIJDEN: WARME ZORG Huis Perrekes: zorg en wonen op maat van mensen met dementie

Begeleiding in de lijn van het levensv Dementie haalde de levenskwaliteit van Sophies mama en Elisabeths man onderuit. Huis Perrekes voor mensen met dementie in Geel bracht rust.

TEKST MARTINE CREVE FOTO COMPAGNIE GAGARINE

‘Mama schildert en tekent opnieuw’

T

oen bij Sophies mama de ziekte van Alzheimer werd vastgesteld, kwam de zorg vooral bij haar terecht. Met professionele thuishulp lukte dat. ‘Maar mama was veel alleen thuis. Soms ging ze tien keer per dag naar de winkel, om telkens hetzelfde te kopen.

Mensen keken daar raar van op. Mama werd voortdurend geconfronteerd met wat niet meer kon. Dat verminderde haar zelfvertrouwen en levenskwaliteit.’

Verse lasagne Sophie begon uit te kijken naar een voorziening. Voor later, wanneer het echt nodig werd. Via de docufilm Feel My Love leerde ze Huis Perrekes kennen. ‘De persoonlijke aanpak van Huis Perrekes ontroerde me en de mooie omgeving sprak me aan. Daar zag ik mama wonen. Ik werd uitgenodigd en kreeg een rondleiding tijdens etenstijd.

Mensen aten verse lasagne en zaten rustig aan tafel in een huiselijke sfeer. Ik voelde warmte en veel liefde.’

Ondersteuning thuis Hoewel er van een definitief verblijf nog geen sprake was, kwam er een medewerker van Huis Perrekes bij de mama van Sophie thuis. Om haar goed te leren kennen en in te schatten hoe ze zo goed mogelijk konden tegemoetkomen aan haar noden. Met het zorgvernieuwingsproject Opmaat biedt Huis Perrekes ook ondersteuning in de thuiszorg. ‘Ik kon er met al mijn vragen terecht. Mama deed veel fout en ik ging daar tegenin, maar dat maakt mensen met dementie nog onrustiger.

Opmaat gaf mij handvatten om met haar om te gaan en steunde mij om de juiste beslissingen te nemen.’

Dagelijkse leven Huis Perrekes nodigt mensen met dementie uit om zo lang mogelijk deel te nemen aan het dagelijkse leven. ‘Mama schildert en tekent opnieuw. Volgens mij versterkt dat haar eigenwaarde. Er wordt hier ingezet op wat wel nog kan en dat verhoogt de levenskwaliteit.’

Langsgaan is voor Sophie als een gewoon bezoek. ‘Je belt aan een deur van een huis in de straat. Een medewerker komt opendoen, meteen hoor je hoe het gaat. Als je vertrekt, gaat iemand mee naar buiten. Er wordt geluisterd en voortdurend gecommuniceerd. Huis Perrekes begeleidt niet alleen de mensen met dementie, maar ook hun familie.’

‘Engagement vanaf het eerste contact’ De man van Elisabeth is vrij jong ziek geworden. ‘We hebben lang geprobeerd om het gewone leven verder te zetten, zo goed en zo kwaad als dat ging samen met onze vier kinderen en onze familie. Mijn man was lief, intelligent. Je wilt die persoon vasthouden. Maar dementie is elke dag een stukje leven afgeven. Toch gingen we nog op vakantie. Dat lukte, maar het vergde enorme inspanningen. Het hoefde niet. Dat inzicht vraagt tijd.’

Mijn man kon enkele dagen in de week naar een ontmoetingshuis in de buurt. Hij was daar gelukkig, leerde er een geestgenoot kennen. Tot zijn zorgnood groter werd en hij er niet meer terecht kon. Maar hem achterlaten in een voorziening, was voor mij geen optie. Mijn dochter die in de VS heeft gewoond, schrok toen ze hem na lange tijd terugzag. Ik was elke dag bij mijn man en zag de aftakeling minder. Voor haar was een grens bereikt. Ze stelde opvang voor.’

‘Toen de ziekte heel zichtbaar werd, was het moeilijk om de klok rond met hem en al zijn ups en downs te blijven leven en zelf ook helder te blijven. Ik zocht een uitweg.

‘Vandaag zeg ik dat ik de beslissing om mijn man permanent in Huis Perrekes te laten wonen, misschien veel vroeger had moeten nemen. Het zou meer op zijn maat en in zijn

ritme geweest zijn. Ik wilde de dingen die we deden zolang mogelijk volhouden. Maar iemand die ernstig ziek is, wil eigenlijk rust in een omgeving waar hij zichzelf kan zijn.’

Huis tussen de huizen Die rust vond haar man in Huis Perrekes omdat het gewone leven er in huiselijke kring kon verdergaan. ‘Het is een huis tussen de huizen, waar mensen met dementie in kleine groep samenleven. Het is ingebed in de dorpsgemeenschap en betrokken met vele sectoren. Wij hebben er onze vijftigste huwelijksverjaardag gevierd in de tuin. Dat is voor mij een prachtige herinnering. Ik heb er engagement gezien, vanaf het eer-

ste contact. Je wordt er gedragen door dik en dun.’

Intens afscheid Dat ondervond Elisabeth ook heel sterk toen haar man palliatief begeleid werd. ‘Er stond een bed klaar voor mij, dat was vanzelfsprekend. Ik werd verzorgd, vertroeteld en gesteund zoals in een warm gezin. Er werd evenveel aandacht aan mij besteed als aan mijn man. Dit afscheid was een van de meest intense momenten van mijn leven waar ik met dankbaarheid naar terugkijk.

Sinds ik Huis Perrekes ken, heb ik geen schrik meer om dementie te krijgen. Ik weet waar ik dan naartoe kan.’

7 NIEUWE TIJDEN: WAARDIG WERK, WERELDWIJD

sverhaal

Fairtrade cement Cement is na water het meest geconsumeerde product. Maar de productie ervan is niet proper. Ook niet bij deze cementfabriek in het West-Afrikaanse Togo. Er is de enorme impact op het milieu, maar ook op de gezondheid en de veiligheid van mensen. Enkele grote wereldspelers hebben alle productie in handen. Zo is het moederbedrijf van deze fabriek ook eigenaar van een van de grote Belgische cementbedrijven.

Huis Perrekes: achter de schermen

Kinesitherapeute Karen Lambrechts: ‘In Huis Perrekes staat de interdisciplinaire werking voorop. Dat vraagt verschillende competenties die elkaar aanvullen. Wie hier als dag- of nachtdienst of in een staffunctie werkt, draagt veel verantwoordelijkheid, is flexibel, creatief en communicatief vaardig. Daarom besteden wij veel aandacht aan vorming en coaching. Multidisciplinair samengestelde teams en interdisciplinaire werking maken het mogelijk om te kunnen inzetten op autonomie en levenskwaliteit. De financiering van woonzorgcentra vertrekt helaas nog steeds vanuit een zorgmodel. Wij vertrekken vanuit de mogelijkheden. Dit vraagt een mindshift en de mogelijkheid om de bestaande middelen flexibeler in te zetten.’

‘Onze bazen verwachten veel inspanningen: we kloppen lange dagen en het werk is zwaar. Maar ons gezond en veilig houden, kan er niet af. Er zijn vaak ongelukken, zo verloor een collega onlangs een arm. En door een gebrek aan veiligheidskleding verbranden we ons gewoon aan de gloeiendhete oven en ademen we volop stof in. En rook? Die wordt gewoon in de lucht gepompt. Longziekten zie je vaak in de ziekenhuizen in de buurt. Als vakbond maken we nu samen met ACV-CSC BIE, ACV en WSM een prioriteit van veiligheid en gezondheid. Ondertussen hebben we jaarlijkse medische controles afgedwongen en zijn we aangesloten bij de ziekenkas.’

# NIEUWE T IJDEN VOLG ENS: RIK BEERNAERT, VRIJWILLIGER PAX CHRISTI VLAANDEREN

me Ja s Arthur

s Arthur

‘Ik wil dat de toekomst tijdvoller is, want in onze huidige haastmaatschappij, zeker die vóór corona, staat echte vrije tijd zwaar onder druk.

Ik bedoel niet dat we onze tijd voller moeten proppen, in tegendeel.

Wel dat we tijd bewuster kunnen gaan beleven, bewuster kunnen kiezen voor wat echt belangrijk is, wat er echt toe doet en dat tijd zo voller van betekenis wordt.’

©

me Ja

‘Ik wil dat de toekomst er vredevoller uitziet, want onze cultuur wordt eenzijdig gedomineerd door protectionisme, ongebreidelde groei en onbetwist individualisme. Verbinding, betrokkenheid en zachtmoedigheid komen in deze coronatijd op de voorgrond. Een verstoord evenwicht lijkt zich te herstellen.’

HEIDI DE SMEDT, VERANTWOORDELIJKE SOCIO-CULTUREEL WERK PASAR ©

‘De coronacrisis nodigt uit om zorg heruit te vinden. We zullen beter moeten nadenken over hoe we de middelen verdelen en hoe we als maatschappij omgaan met mensen die heel kwetsbaar zijn en op het eerste zicht niets teruggeven, niet meer economisch rendabel zijn. Maar die zeer veel te betekenen hebben. Door mensen te begeleiden in de lijn van hun levensverhaal, kunnen we samen de cirkel rond maken met aandacht voor kwaliteit van leven op maat van iedereen tot op het einde.’

Jules werkt als mecanicien in een cementfabriek in Togo

© Fabrice Debatty / WSM

Interdisciplinaire werking staat voorop

8

Rerum Novarum, onze blik op #NieuweTijden

NIEUWE TIJDEN: DUURZAAMHEID CENTRAAL

Hergebruik is noodzakelijk voor een duurzamere economie

Van grondafval naar bouwmaterialen Een duurzame economie is geen wegwerpeconomie. Bedrijven in de zogeheten circulaire economie zetten zich in om zo veel mogelijk onderdelen van een productieketen herbruikbaar te maken.

TEKST SIMON BELLENS FOTO THOMAS NOCETO

T

raditioneel verwerkt de lineaire economie grondstoffen in een verkoopbaar product, dat na gebruik achteloos weggegooid wordt. Niet erg duurzaam. Daarom ontwikkelen bedrijven in de circulaire economie productieketens waarbij alle onderdelen hergebruikt kunnen worden. In België verkondigden de afgelopen jaren alle regeringen dat ze een prioriteit willen maken van de transitie naar een circulaire economie.

BC Materials is een jonge start-up uit Brussel die van grondafval nieuwe bouw-

‘Veel bouwbedrijven zijn zich vandaag bewust van de verspilling en vervuiling’ ANTON MAERTENS, BC MATERIALS

materialen maakt en momenteel zes werknemers in dienst heeft. ‘In de Belgische bouwsector is er elk jaar 36 miljoen ton grondverzet‘, vertelt Anton Maertens van BC Materials. Die op een werf uitgegraven grond wordt meestal getransporteerd en gedumpt in groeves. ‘Een grote kostenpost voor bouwbedrijven’, zegt hij, ‘maar wij kunnen er stenen of leempleister mee maken. Wij gebruiken de restjes.’

chemische samenstelling van het materiaal’, legt Maertens uit. ‘We mengen enkel zand, gravel, leem en water in de juiste hoeveelheden. Omdat we onze stenen niet bakken, hebben we geen CO2-uitstoot en er is geen olie of andere fossiele energie nodig voor het proces. Onze producten zijn dus zelf ook oneindig herbruikbaar.’

Ontstaan uit een architectenbureau ontdekte BC Materials de mogelijkheden en ecologische meerwaarde van grondverzet door te experimenteren tijdens bouwprojecten. ‘Wij veranderen niets aan de

De bouwsector is wereldwijd momenteel verantwoordelijk voor 30 procent van de uitstoot van alle broeikasgassen en voor 40 procent van het verbruik van alle ruwe materialen, aldus Maertens. ‘Beton zorgt

bijvoorbeeld voor acht procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. Veel bouwbedrijven zijn zich vandaag bewust van de verspilling en vervuiling, 56 procent wil circulairder werken. Omdat wij bovendien altijd met lokale materialen werken, creëren we lokale banen, die je niet kunt uitbesteden naar lageloonlanden.’

Ongeveer 7,5 procent van alle Belgische arbeidsplaatsen zijn volgens recent onderzoek van de non-profit-organisatie Circle Economy en Koning Boudewijnstichting momenteel circulair en dat aantal zou de komende jaren nog fors toenemen. Volgens consultancybureau PwC komen er mogelijk 15 000 tot 100 000 nieuwe banen bij in de circulaire economie tegen 2030. De Europese Unie schat dat de circulaire economie in Europa voor een netto groei van 700 000 banen tegen 2030 kan zorgen.

# NIEUWE T IJDEN VOLG ENS: MIEKE PEETERS, VOORZITTER OKRA EN AMBASSADEUR GROOTOUDERS VOOR HET KLIMAAT

PUDHOMA SHERPA, MILITANT BIJ VAKBOND UNITRAV (GEFONT), PARTNER VAN WSM IN NEPAL

‘Ik wil dat de toekomst solidair is, want alleen zo kan een nieuwe samenleving ontstaan waar iedereen, ook de ouderen, een volwaardige plaats krijgt. Alleen solidair kunnen we een leefbare planeet doorgeven aan de jonge generaties, kunnen we de kloof van de armoede dichten, kunnen we samen leven, hier en wereldwijd.’

‘Ik wil dat de toekomst milder is voor mijn dochtertje, want als vrouwelijke berggids in een mannenwereld ondervind ik dat ik minder opdrachten krijg dan mannen. Dat betekent minder inkomen en minder kansen om te sparen voor crisissituaties zoals nu. Onze stem moeten we met velen samen laten horen: gelijke kansen, een leefbaar loon en veilige arbeidsomstandigheden voor iedereen.’

© s Ar me Ja

thur

9 NIEUWE TIJDEN: KWALITEITSVOLLE GEZONDHEIDSZORG

‘Toegankelijkheid en gelijkheid houden we beter in het oog’ Van witte lakens uit ramen tot applaus om 20 uur. De gezondheidszorg krijgt tijdens de Covid-19pandemie veel positieve aandacht.

‘Als we die goede gezondheidszorg in de toekomst willen behouden of verbeteren, zullen we beleidskeuzes moeten maken’, vertelt professor Kris Vanhaecht van het Leuvens Instituut voor Gezondheidszorgbeleid.

TEKST JOERI CLUDTS FOTO GUY PUT TEMANS

W

e werken momenteel met experten van verschillende landen aan een internationaal kwaliteitsmodel, een hulpmiddel om na te denken over de kwaliteit van gezondheidszorg. Dat model baseert zich op zes aandachtspunten. Zorgverlening moet veilig, effectief, efficiënt, tijdig en toegankelijk, voor iedereen gelijk en persoonsgericht zijn. Dat is niet nieuw.’

‘Wel nieuw is dat we persoonsgerichte zorg niet als een aparte focus zien. Je moet er altijd rekening mee houden. Als je een patiënt ziet als een medemens van vlees en bloed en niet louter als een patiënt, bewoner of cliënt, zal de kwaliteit op elk van de aandachtspunten stijgen. Je schenkt dan bijvoorbeeld nog meer aandacht aan veiligheidsvoorschriften of je vermijdt overbodige onderzoeken. Ik beweer niet dat dit nu niet gebeurt, maar we moeten ons er altijd bewust van zijn.’

‘Daarnaast voegen we een extra element toe: milieuvriendelijkheid. Dat gaat niet alleen over energie- of plasticverbruik, maar bijvoorbeeld ook over hoe we patiënten niet onnodig naar het ziekenhuis laten komen. Door de Covid-19-pandemie zien we met de teleconsultaties een mogelijk antwoord. Ik hoop dat die teleconsultaties ook na de pandemie blijven doorgaan.’

Evenwicht ‘Het zijn heel wat aandachtspunten om in evenwicht te houden en daar zit de uitda-

Kris Vanhaecht: ‘Ik hoop dat teleconsultaties ook na de pandemie blijven doorgaan.’

ging. Wanneer mensen in de gezondheidszorg keuzes maken over de toekomst, zullen ze een balans moeten vinden tussen de diverse aandachtspunten. Als we te veel focus leggen op één domein, boeten we bij een ander in aan kwaliteit.’

‘We mogen dus niet alleen aandacht hebben voor de financiële kant en efficiëntie, al zijn die natuurlijk belangrijk. We verliezen andere domeinen zoals toegankelijkheid en gelijkheid best niet uit het oog.

Dat evenwicht kunnen we vinden als we de persoon centraal zetten. Als we dus bij alles wat we in de zorg doen goed nadenken of het een meerwaarde heeft voor die persoon. Door de pandemie stellen organisa-

Zorgen voor zorgverleners

‘In coronatijden zien we dat zorgpersoneel psychologische hulp krijgt.

Waarom is dat aanbod er niet altijd?’

KRIS VANHAECHT, LEUVENS INSTITUUT VOOR GEZONDHEIDSZORGBELEID

ties bijvoorbeeld kritisch in vraag welke administratieve regels echt nodig zijn. Als ze daarin keuzes kunnen maken, krijgen zorgverleners meer tijd voor onder meer een gesprek met een patiënt.’

‘We kunnen geen kwaliteitsvolle zorgverlening eisen van zorgverleners, als we geen zorg voor hen dragen. Ze kunnen hun werk slechts doen als ze goed ondersteund worden. In coronatijden zien we bijvoorbeeld dat zorgpersoneel psychologische hulp krijgt. Waarom is dat aanbod er niet altijd? Onder normale omstandigheden staan zorgverleners ook onder druk.

De zorgsector heeft een groot risico op onder meer burn-out. Hopelijk wordt die psychologische begeleiding een normaal onderdeel van ons gezondheidszorgbeleid.

Dat betekent wel dat we moeten investeren, zowel in middelen als in mensen.’

# NIEUWE T IJDEN VOLG ENS: MUSTAFA HARRAQ, ACV BIJBLIJFCONSULENT ©

©

thur

thur s Ar

‘Ik wil dat de toekomst meer maatschappelijk georiënteerd is, want investeren in plaats van privatiseren in het openbaar vervoer is de sleutel in het klimaatdebat. Tijdens deze coronacrisis bleek nog maar eens dat het openbaar vervoer essentieel was, in privébezit zou het een ander verhaal geweest zijn.’

s Ar me Ja

me Ja

‘Ik wil dat de toekomst verbinding en respect brengt. We zijn een deel van de gehele schepping.

Samen kunnen we gaan voor een wereld waar gelijkheid en rechtvaardigheid het nieuwe normaal is. Samen kunnen we gaan voor een arbeidsmarkt maar ook een samenleving waar iedereen dezelfde kansen krijgt, en waar armoede iets is wat in het verleden ligt.’

ANN GOEMAERE, TREINBEGELEIDER EN MILITANTE BIJ ACV TRANSCOM SPOOR

10

Rerum Novarum, onze blik op #NieuweTijden

NIEUWE TIJDEN: SOCIALE ZEKERHEID, IEDEREEN MEE Naar een ander armoedebeleid

‘Mensen in armoede kennen het gevoel van een lockdown al veel langer’ Door de coronacrisis heeft onze sociale zekerheid haar nut nogmaals kunnen bewijzen. Toch glippen te veel mensen door de mazen van het vangnet. Want 1,8 miljoen Belgen leven in een gezin met een inkomen onder de armoedegrens.

TEKST WIM TROCH FOTO ID/SANDRA VAN WATERMEULEN

M

et tijdelijke werkloosheid en andere maatregelen kunnen 1,3 miljoen werknemers en zo’n 400 000 zelfstandigen in deze moeilijke coronatijden het hoofd boven water houden, hoewel de economie voor een groot stuk werd stilgelegd. Toch kan het beter. Professor Wim Van Lancker, armoede-expert van de KU Leuven, vroeg in een opiniestuk in De Standaard extra aandacht voor de meest kwetsbaren.

‘Het vangnet rafelt en de mazen zijn groot’, zegt hij. Volgens recente studies hebben zo’n drie op de tien Belgen hun inkomen door de coronacrisis zien dalen. Van Lancker wijst op een structurele zwakte van de sociale zekerheid. ‘De Belgische welvaartsstaat is goed voor de middenklasse, maar beschermt de meest kwetsbaren te weinig.’ Dat geldt voor de recente Vlaamse ondersteuning. ‘Wie geen beroep kan doen op tijdelijke werkloosheid, krijgt ook geen tegemoetkoming in de water- en energiefactuur.’

Van Lancker pleit daarom onder meer om – tijdelijk – de voorwaarden voor de Vlaamse huurpremie te versoepelen, zodat iedereen die op de wachtlijst voor een sociale woning staat, wat financiële ademruimte krijgt.

Dat de coronacrisis ongenadig hard is voor mensen in armoede, kan Kristel* (50) getuigen. Zij is een alleenstaande moeder met één kind ten laste. Ze leeft van een ziekte-uitkering. ‘Na mijn echtscheiding – 19 jaar geleden – heb ik het moeilijk om rond te komen. Met de coronacrisis is het nog moeilijker geworden. De boodschap-

Toen de winkels weer de deuren openden, was er onbegrip voor de lange wachtrijen voor goedkopere winkels zoals Action of Primark. Maar mensen in armoede kunnen vaak niet online shoppen, en kunnen zich alleen maar producten uit budgetwinkels veroorloven. pen zijn duurder geworden, ook al omdat de huismerken sneller uitverkocht zijn.

Mensen in armoede weten zeer goed welke producten ze in welke winkel moeten kopen. Net als ik zijn ze vaak afhankelijk van openbaar vervoer, maar echt veilig voel ik me nu niet op een bus. Ik kan dus niet naar de goedkopere winkels in de stad.’

‘Naar het buurthuis gaan kan voorlopig ook niet meer. Maar weet je, mensen in armoede kennen het gevoel van een lockdown al veel langer. We zitten heel vaak geïsoleerd. Ergens heen gaan is vaak financieel moeilijk, maar ook organisatorisch. Naar een concert gaan is uitgesloten, als je moet rekenen op openbaar vervoer om ’s avonds thuis te geraken.’

Een ander probleem is dat veel boven het hoofd van personen in armoede wordt beslist. ‘Als je als werkzoekende een opleiding wil volgen, mag je niet vrij kiezen.

‘Volgens recente studies hebben zo’n drie op de tien Belgen hun inkomen door de coronacrisis zien dalen’ WIM VAN LANCKER, ARMOEDE-EXPERT VAN DE KU LEUVEN

Je moet een opleiding volgen voor een knelpuntberoep. Ook wie studeert met een leefloon, mag niet zomaar de richting volgen die hem of haar het beste ligt. Voor vrouwen bepaalt het OCMW of de anticonceptiepil wel of niet wordt terugbetaald. En dat terwijl een ongeplande zwangerschap voor mensen in armoede nog meer problemen met zich meebrengt. Niet iedereen is even vlot ter taal om tegenargumenten te geven. Wanneer verenigingen waar armen het woord nemen of andere armoedeorganisaties uitgenodigd worden bij be-

leidsmakers, nemen zij vaak wel mensen in armoede mee om voorstellen te doen voor een beter armoedebeleid, maar er blijft nog veel werk aan de winkel.’

Als Kristel één kritiek punt in het armoedebeleid moet aanstippen, dan zijn het de huurprijzen, zowel op de private markt als in de sociale huisvesting. Voor wie met weinig moet rondkomen was het al langer moeilijk om te huren op de private markt, maar sinds begin dit jaar zijn ook de sociale huurprijzen enorm verhoogd. ‘Voortaan is de huurprijs gekoppeld aan de prijzen op de reguliere markt. De ongeschreven regel zegt dat de huurprijs niet meer dan een derde van je inkomen mag bedragen, maar sommige huurders moeten meer dan de helft van hun inkomen al meteen spenderen aan de huur van hun woning of appartement. Dan wordt het nóg moeilijker om rond te komen.’ * Kristel is een schuilnaam.

# NIEUWE T IJDEN VOLG ENS: SONJA BECQ, NATIONAAL VOORZITTER SAMANA VZW

me Ja s Arthur

Want ziek zijn maakt nog te vaak arm en arm maakt nog te veel ziek.’

‘Ik wil dat de toekomst inclusief is.

Want elke vrouw, ongeacht haar identiteit of mogelijkheden, heeft recht op evenwicht tussen werken, zorgen én tijd voor zichzelf. Elke vrouw bij Femma bouwt mee aan een rechtvaardige samenleving.’

©

‘Ik wil dat morgen alle mensen zorg blijven dragen voor mekaar en dat we samen zorgen voor een bestaanszeker inkomen voor iedereen. In het bijzonder voor mensen met een chronische ziekte.

FADMA BELLAGHMOUCH, BEGELEIDSTER VAN BRUSSELSE FEMMAGROEPEN

11 NIEUWE TIJDEN: SAMEN VORMGEVEN

NIEUWE TIJDEN: LEVENSKWALITEIT

Ruimte beter gebruiken Het middenveld leverde goed werk tijdens de afgelopen weken, bijvoorbeeld door gemeente- en stadsbesturen bij te staan in de verdeling van mondmaskers.

Zullen overheden en middenveld ook na de crisis blijven samenwerken?

‘Bijsturen en verbeteren, dat is wat het middenveld doet’ Van het uitbetalen van werkloosheidsuitkeringen tot het naaien van mondmaskers en het coördineren van lokale hulpplatformen: veel middenveldorganisaties zijn heel actief in deze crisisperiode. Volgens socioloog Stijn Oosterlynck namen ze vaak de leiding in deze lockdown. Een rol die ze liefst blijven opnemen.

I

TEKST AMÉLIE JANSSENS FOTO ID/BENOIT DE FREINE

n deze lockdown hebben aan de ene kant de experten en aan de andere kant de middenveldorganisaties de leiding genomen’, zegt Stijn Oosterlynck. ‘Zij bonden de kat de bel aan en drongen aan op actie. De partijpolitiek stond aan de zijlijn en kwam later met beslissingen.’

Moet het ons verbazen dat middenveldorganisaties zo’n actieve rol spelen in deze periode?

‘Het is toch opvallend. We leven al enkele jaren in een tijd waarin het debat fel tegen het middenveld wordt gevoerd.

Partijen aan de rechterzijde van het politieke spectrum pleiten het primaat van de partijpolitiek: verkozen politici moeten het beleid voeren en beslissingen maken. Zij stellen zich dus vragen bij de rol van het middenveld en de dienstverlening ervan. Dat debat leek de voorbije weken volledig weg. De middenveldorganisaties hebben bewezen dat ze heel goed de vinger aan de pols hebben. Ze wezen bijvoorbeeld op het mentaal welzijn van mensen, vroegen aandacht voor kinderen en jongeren, voor mensen die in tijdelijke werkloosheid terechtkomen en inkomensverlies lijden. Over het algemeen kan je dus wel stellen dat het middenveld een goeie beurt gemaakt heeft.’

De middenveldorganisaties bleken op veel terreinen ook gewoon nodig. Omdat ander initiatief uitbleef of te lang op zich liet wachten.

‘Klopt. Het is een tendens die we in België al een tijd zien. Vlaanderen en België zijn overheden met relatief weinig bestuurskracht. Ze hebben altijd al veel uitbesteed aan middenveldorganisaties.

Die organisaties zijn goed georganiseerd, hebben veel kennis en zijn diep verweven in de samenleving. Ze hebben op veel vlakken veel meer expertise in huis en hebben de vinger beter aan de pols van de maatschappij dan de overheid zelf. Wat ze aanbrachten, woog dus door op de besluitvorming. Wat de vakbond zei over het belang om het inkomen van mensen op peil te houden, wat jongerenorganisaties aankaartten over de moeilijke situatie van jongeren en kinderen: dat woog door. Minister Dalle heeft daardoor bijvoorbeeld op een bepaald moment beslist om jeugdwelzijnswerkers als essentieel beroep te erkennen. Al die stemmen wegen dus op het debat, sturen het bij en maken het beter.’

Kan je dan stellen dat overheden en middenveldorganisaties elkaar nodig hebben?

‘Ze zitten alleszins in hetzelfde schuitje.

Elk afzonderlijk kunnen ze de maatschappelijke problemen en uitdagingen

niet aanpakken. Dat werd in deze periode enkel nog meer bevestigd. Die twee spelers kunnen eigenlijk niet zonder elkaar.’

Vraag is dan of ze die samenwerking ook zullen voortzetten als de crisis wat is gaan liggen?

‘Inhoudelijke argumenten om die samenwerking verder te zetten, zijn er zeker. Maar als je nu kijkt naar wie de exitcommissie bemant, zie je zeker in het economische exitcomité geen sterke middenveldaanwezigheid. Als er daarin al een sector vertegenwoordigd is, zijn het vooral de werkgeversorganisaties.

Bepaalde machtsverhoudingen gaan nu meer een rol spelen en het valt te vrezen dat er in tijden van budgettaire krapte vooral een afweging tussen gezondheid en economie gemaakt zal worden.

Waarbij economie verengd wordt tot de belangen van de private economie.’

Is de rol van organisaties en verenigingen dan uitgespeeld?

‘Dat niet. Maar het zal erop aankomen om coalities te smeden en zo opnieuw te gaan wegen op het debat en de machtsverhoudingen te doen keren. Nieuwe verenigingen zie ik niet meteen ontstaan, wel nieuwe samenwerkingen om op bepaalde thema’s te werken, zoals klimaat of gezondheidszorg. Die coalities zullen ook meer internationaal ontstaan, denk ik. Deze gezondheidscrisis is een crisis van de globalisering.’

‘Buiten’, ‘in openlucht’, het zijn veelgehoorde termen deze dagen. We worden gestimuleerd om een frisse neus te halen en te bewegen.

Maar ‘buiten’ is niet voor iedereen hetzelfde. Socioloog Kris Peeters zou dat in de toekomst graag anders zien.

1. Spreiding van de schoonheid ‘Door de lockdown hebben we onze eigen buurt herontdekt. En hoewel er wel gezegd werd dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten, is dat niet zo. Je kan de afgelopen weken ook doorgebracht hebben in een krap appartement zonder balkon met weinig publieke ruimte in de buurt.

Ik pleit daarom voor een ‘spreiding van schoonheid en kwaliteit’. In de ruimtelijke ordening hadden en hebben we de neiging om schoonheid en kwaliteit voor te behouden voor bepaalde gebieden. Stadcentra werden opgeknapt en opgewaardeerd, maar zodra je buiten de ring komt, ervaar je nog weinig kwaliteit. Daar vergunnen we wat niet verboden is, in plaats van alleen te vergunnen wat wenselijk is.’

2. Verluchting hand in hand met verdichting ‘We zagen de afgelopen weken absurde situaties waarin parken werden gesloten omdat er te veel mensen rondliepen. Er waren niet te veel mensen, er waren te weinig parken. De omgeving waar je woont en werkt is van belang voor je welbevinden.

Werk je op een industrieterrein, dan wil je tijdens je pauze graag eens uitwaaien en bewegen. Dat doet iedereen liever in een aangename, groene omgeving dan tussen de vrachtwagens op een strook beton. Ook in onze kernen en woonwijken moeten we daarvoor zorgen. Elke verdichting moet samen gaan met voldoende verluchting: publieke ruimte, maar ook buitenruimte met privacy: voldoende grote balkons, terrassen, zicht op groen, compacte tuinen die overlopen in gemeenschappelijke ruimte.’

12

Rerum Novarum, onze blik op #NieuweTijden

NIEUWE TIJDEN: KWALITEIT VAN WERK

Flexibiliteit of dwangarbeid?

Het hebben van werk garandeert ons niet alleen een inkomen waardoor we in ons levensonderhoud kunnen voorzien, het is ook belangrijk voor ons welbevinden en onze eigenwaarde. Op voorwaarde natuurlijk dat die baan kwalitatief is.

TEKS T WIM TROCH FOTO ID/JORIS HERREGODS

H

et toverwoord op de arbeidsmarkt van vandaag is ‘flexibiliteit’. Het aantal uitzendbanen is hoog. Flexi-jobs en freelanceopdrachten geven een gevoel van vrijheid, maar schijn bedriegt. Herman Loos, docent filosofie en sociologie, schreef met ‘Menselijke grondstof’ een boek over die nieuwe arbeidsmarkt. Hij waarschuwt voor een verheerlijking van flexibiliteit, en spreekt over ‘hedendaagse dwangarbeid’.

Volgens Loos – die ook als fietskoerier werkt – slaat de flexibiliteit enkel op de beschikbaarheid van de werknemer. ‘Een basisprincipe van flexibiliteit is dat je enkel werkt wanneer je nodig bent. Je contract voorziet niet in tewerkstelling wanneer de fluctuerende productie daalt. Je bent dus geregeld werkloos’, schrijft Loos in De gids op maatschappelijk gebied. Naast uitzendcontracten of contracten van tijdelijke duur zijn er bijvoorbeeld nulurencontracten, waarin geen minimaal te presteren arbeidstijd in vermeld staat. Bij zulke contracten krijgen de werknemers vaak maar een paar dagen op voorhand – soms slechts de dag zelf – te horen of ze moeten werken, en hoe laat. De flexibiliteit bestaat erin dat je enkel werkt wanneer je nodig bent. Voor koeriers van bijvoorbeeld Deliveroo of chauffeurs van Uber bepaalt een app hoeveel je verdient, afhankelijk van hoeveel bestellingen er zijn en hoeveel collega’s er werken.

Afgelopen maanden bleven de fietskoeriers maaltijden bezorgen. Niet altijd uit vrije wil, maar vaak omdat de koeriers anders zonder inkomen zouden vallen.

‘Hoe afschuwelijker je job, hoe slechter je sociale bescherming. In een solidaire samenleving zou het precies omgekeerd zijn’ HERMAN LOOS, DOCENT FILOSOFIE EN SOCIOLOGIE

Altijd stress Loos wijst ook op de stress bij uitzendkrachten, omdat ze telkens – soms maar voor enkele dagen of weken – nieuwe systemen of toestellen moeten leren kennen.

Die permanente leermodus is niet wat beoogd wordt met ‘levenslang leren’. Ook het gebrek aan informele werktijd weegt door.

Je collega’s leren kennen is immers niet makkelijk, als je steeds van werkrooster, functie of werkplek verandert.

Flexibiliteit valt volgens Loos niet te verwarren met autonomie. Bij dat laatste kan de werknemer zijn werk voor een deel zelf invullen. Een thuiswerkdag kiezen, bijvoorbeeld, of het tijdstip en de locatie van een afspraak bepalen. Bij uitzendkrachten of werknemers in digitale platformen zoals Deliveroo is dat hoegenaamd niet het geval.

‘De huidige noodtoestand legt op pijnlijke wijze de onrechtvaardigheid van de duale arbeidsmarkt bloot’, aldus Loos. Met die term bedoelt Loos dat de meest precaire banen uit de boot van de sociale zekerheid vallen. ‘Fietskoeriers bleven werken omdat ze anders zonder inkomen zouden vallen, precies wat gebeurde voor vele tijdelijke krachten die hun contracten niet verlengd of ontbonden zagen. Hoe afschuwelijker je job, hoe slechter je sociale bescherming. In een solidaire samenleving zou het precies omgekeerd zijn.’

‘Vast contract was een opluchting’ Hilde Dupont (50) werkt in het magazijn van farmaceutisch bedrijf Alcon in Bornem. ‘In oktober 2017 ben ik hier gestart met een uitzendcontract. In het begin waren dat weekcontracten, na zes maanden werden dat maandcontracten.

Iedereen die bij ons begint, krijgt de eerste twee jaar een uitzendcontract.

Ik had geluk, want na ruim anderhalf jaar kreeg ik een vast contract, omdat er een plaats was vrijgekomen.

Dat was een grote opluchting. Want ook al kun je zelf wel inschatten of je goed bezig bent, zonder vast contract ben je toch nooit helemaal zeker van je baan. Ik ben ook geen 20 jaar meer, dus nieuw werk vinden is niet altijd zo gemakkelijk. Het zorgt wel wat voor gemoedsrust.’

# NIEUWE T IJDEN VOLG ENS: ‘Ik wil dat we in de toekomst hebben bijgeleerd van deze periode over hoe we omgaan met elkaar en met de natuur.

We dreigen ten onder te gaan aan ons eigen welvaart. Maar in deze periode is de natuur zich aan het herstellen, kreeg de solidariteit van de mensen een boost en veel prachtige initiatieven vloeiden daaruit voort.

Ik hoop dat er ook na de crisis nog steeds veel solidariteit is, verdraagzaamheid en veel liefde geboden word en dat we niet hervallen in ons oude ritme.’

‘Ik droom van een toekomst waarin een hartverwarmende solidariteit tussen jong en oud, ziek en gezond, arm en rijk, wit en zwart, onze veerkracht versterkt. Meer dan ooit hebben we die veerkracht nodig om met minder zorgen te kijken naar onze toekomst en de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen.’

‘Ik wil dat de toekomst groen is, want door de coronacrisis hebben we kunnen zien hoe iedereen zijn best kan doen om zich aan de situatie aan te passen, maar ook hoe snel de natuur zich kan herstellen. Als we de coronacrisis aankunnen, kunnen we zeker ook de klimaatcrisis aan.’

©

SIM GEERTS, SOCIAL-MEDIA EXPERT ACV VOEDING EN DIENSTEN

©

GIE TRUYEN, BESTUURSVRIJWILLIGER VAN CM

©

SARA VAN DE VELDE, VERZORGENDE BIJ FAMILIEHULP

s Arthur

s Arthur

Dalemans

me Ja

ne Mi

me Ja

STERKE SOCIALE ZEKERHEID

HERVERDELING

DUURZAAMHEID

#NIEUWETIJDEN SAMEN VORMGEVEN

LEVENSKWALITEIT

WARME ZORG

GEZONDHEID IS MEER DAN NIET ZIEK ZIJN

KWALITEIT VAN WERK

#NIEUWE TIJDEN www.trotsopons.net