2 minute read
KUNST UITGELICHT
Tekst Fabian Takx
Veranderlijk als het weer
Advertisement
Iedereen wil hem aanraken, al is het ook enigszins intimiderend, zo’n gevaarte van ijskoude platen waar de damp vanaf slaat. Niet alleen kinderen, ook volwassenen kunnen de lokroep van de ijsfontein van Birthe Leemeijer in Dokkum moeilijk weerstaan. Gefascineerd door de ijspatronen op het koper, de wasem van het verdampende ijs in de zomer of de ijsbaard in de winter. Deze fontein doet wat andere fonteinen niet kunnen, hij reageert voortdurend op het weer.
Hij werd geplaatst in 2019, ter gelegenheid van Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa, als een van de ‘11Fountains’ in de steden van de
Friese Elfstedentocht. De kunstzinnige fonteinen waren een idee van de bekende kunstcritica en curator Anna
Tilroe en zijn ontworpen door elf kunstenaars uit elf landen. Birthe
Leemeijer is de enige Nederlandse.
‘De IJsfontein’ was de laatste. Eerst protesteerden de Dokkumers tegen de veranderingen die de Markt zou moeten ondergaan voor de komst van de fontein. Daarna was er nog politiek gesteggel, en toen moest de veeleisende technische uitvoering nog worden gerealiseerd. De TU Delft is eraan te pas gekomen, ingenieursbedrijf Royal HaskoningDHV voor de koeltechniek en de Mannen van Staal, een bedrijf uit Leeuwarden ontfermde zich over de koperconstructie. Eerst
Om de fontein staan bomen die dieprood kleuren in het najaar, als verwijzing naar Bonifatius. Ze zijn onderdeel van het kunstwerk
zou de fontein in beton worden gegoten, maar dat kostte te veel energie om te koelen en reageerde niet genoeg op temperatuurveranderingen, dus het werd koper. Om het metaal te kunnen buigen moest een nieuwe machine worden aangeschaft. Wie denkt dat hier sprake is van energieverspilling: de ijsfontein werkt op zonnepanelen. De vormgeving van de koperen ‘bladen’ lijkt misschien willekeurig, maar hij is tot op de millimeter berekend. Hij is gebaseerd op de reeks van Fibonacci, ofwel Leonardo van Pisa. Deze Italiaan leefde van circa 1170 tot 1250 en ontdekte dat de naar hem genoemde wiskundige reeks overal in de natuur terugkomt. De spiraalvormige groei garandeert een optimale lichtopbrengst voor zaden, bladeren en celstructuren. Bij de ijsfontein is de ‘groei’ alleen omgekeerd, zodat het ijs het beste beschermd wordt tegen licht en regen.
GEVOEL VAN MELANCHOLIE
De Markt van Dokkum, ‘de parel van het Noorden’, is een zwaarbeladen plek, want hier werd de heilige Bonifatius vermoord. Ook 52 volgelingen zouden hier in 754 na Christus een kopje kleiner zijn gemaakt. Maar er zijn ook historici die beweren dat Bonifatius en zijn troepen in een eerlijke strijd met de Friezen ten onder gingen. Om de fontein staan daarom bomen die dieprood kleuren
in het najaar, als verwijzing naar deze bloedige gebeurtenis. Ze zijn onderdeel van het kunstwerk. Birthe Leemeijer (1972) wil ons op een zintuiglijke manier laten omgaan met de natuur. Haar beelden staan altijd in de openbare ruimte, wat een wisselwerking met de veranderende weersomstandigheden garandeert. Mede door de klimaatverandering roepen ze ook een gevoel van gemis en melancholie op, van verlangen naar een ongerepte natuur waarin de mens niet ingrijpt. Zo maakte ze een begroeide stenen trap naar het Centraal Museum in Utrecht die geleidelijk door de natuur wordt overgenomen (‘Vanishing Staircase’), liet ze duizenden tulpenbollen in het wild planten bij Diepenheim (‘De onbegrensde tuinen’) en ontwierp ze het parfum ‘L’essence de Mastenbroek’, dat de voorjaarsgeur van de gelijknamige polder bij Zwolle vastlegde. De Elfstedentocht mag dan misschien nooit meer doorgaan, maar in Dokkum hebben ze nu in elk geval permanent ijs.
