ONZE TAAL

Raymond Noë

is (web)redacteur bij ‘Onze Taal’, het grootste Nederlandse tijdschrift voor taalliefhebbers.

onzetaal.nl

Hatsjoe

Het is weer najaar, en daarmee is het grote niet de o ciële versie zijn). In Israël niezen weer aangebroken – want in deze tijden zeggen ze dan weer appetsjoe of appetsjie, van corona gaan de verkoudheden en griepjes in Turkije hapşu, en in Roemenië ook gewoon door, en hoesten en proesten we hapciu, maar in de rest van de (voorer weer ink op los. Zo’n nies klinkt in het namelijk Europese) landen in de lijst Nederlands als ‘hatsjie’ of ‘hatsjoe’. Dat zijn onomato- zeggen ze toch iets als ‘hatsjie’ of peeën oftewel klanknabootsende woorden, woorden ‘hatsjoe’, in allerlei varianten. Hatschi die een geluid imiteren. Onze taal zit er vol mee. Niet (Duitsland), achís (Spanje), etcì (Italië), alleen ‘échte onomatopeeën’ zoals klonk, plons, bonk, atchim (Portugal), atxim (Catalonië) en paf, dingdong, rinkeldekinkel (en hatsjie en hatsjoe), atschi (Zweden) – en atju (Denemarken), maar ook allerlei woorden waar je het minder aan ziet, achoo (Engeland), ätsiu (Finland), zoals suizen, slurpen, uiten, gieren, piepen, sissen, atchoum (Frankrijk), ecciù (Italië) en kwaken (en niezen, hoesten en proesten) – en dan ook atjo (Zweden). Voor het overgrote nog allerlei woorden waar je het nóg minder aan ziet, deel woorden die op ie of oe eindigen zoals pruttelen, murmelen, klateren, uisteren, beieren, dus, alleen in Indonesië (tsjauw) en giechelen, hinniken en toeteren. En ook veel Amerika (ka-chow) komen toch ook heel vogelnamen zijn in feite klanknaboot- natuur lijk klinkende varianten singen, denk maar aan de kievit, met au voor. Veel variatie de oehoe, de hop (die volgens sommigen eigenlijk ‘hophophop’ zou moeten heten, want dat is wat begriptaal in spelling, dus, maar in de uitspraak eigenlijk niet heel veel. Hetzelfde geldt voor hij zegt), de tjiftjaf, de grietjebie (ja, die bestaat ... hoe mensen overal ter wereld reageren echt), de tureluur en de op je niesbui. In bekendste: de koekoek. eigenlijk alle talen word (Er bestaat overigens ook een je dan in allerlei variaties diederik-koekoek. Zou die dan ‘koekoek’ ofwel gezondheid ofwel een lang zeggen of ‘diederik’?)* leven ofwel Gods zegen toegewenst. Kortom, onomatopeeën zijn overal, maar het grappige is Behalve in landen als China, Japan en dat ze in ieder buitenland weer anders klinken, in ieder Korea, want daar zeggen ze gewoon geval op papier. Een Nederlandse ambulance doet niets. Maar iemand gezondheid wensen ‘tatoe-tatoe’ of ‘tètuu-tètuu’, maar een Franse doet gebeurt overal en is van alle tijden – ‘pinpon-pinpon’, en een Engelse ‘nee-naw-nee-naw’. Een alleen de argwanende blik erbij is nieuw • Vietnamese ziekenwagen doet dan weer ‘binh-bong’ (al is niet duidelijk hoe je dat uitspreekt). Blijkbaar klinken dezelfde geluiden toch niet overal hetzelfde. Zou dat ook voor niesgeluiden zo zijn? Als je de ‘nieslijst’ op de website van Onze Taal moet geloven, zeggen ze * De diederik-koekoek zegt ‘die-die-diederik’ in Ivoorkust ghtsie, in Kroatië en Servië tsisa, in Japan of iets wat daarop lijkt, zodat diederik hakshon of hakkushon, in Noorwegen en Denemarken onomatopeeïsch gezien een betere naam zou atisj, in Polen apsik, in Tsjechië hapčik en in Rusland zijn. In Zuid-Afrika heet het beestje dan ook apchkhi (en in Noord-Brabant habroew, maar dat zal wel diederikkie.

woorden woordenspelling