Veeteeltvlees januari 2022 by CRV Uitgeverij/CRV Publishers

JAN UARI 2022

Vleesboerderij Boot

zoekt nieuwe eiwitbronnen

Opmars van

schimmels in maisteelt

De wetenschap achter

nieuw genetisch label Meat+

VEETEELTVLEES IS EEN UITGAVE VAN CRV BV IN OPDRACHT VAN COÖPERATIE KONINKLIJKE CRV U.A.

VV01-Cover.indd 2

11-01-22 15:15

De motor van uw bedrijf CORAZON      

Middenvroege silomaïs, MKS, CCM, korrelmaïs (FAO 235) Zeer goede voederwaardeopbrengst (korrelopbrengst) (102) Goede jeugdgroei Goede legervastheid (7,5) Zeer goede stengelrotresistentie (9) Goede builenbrandresistentie

Bron: KWS / ILVO Aanbevelende Rassenlijst 2022

Voor meer informatie: Tel. B +32-(0)3-449 02 20 Tel. NL +31-(0)76-50 30 003 www.kwsbenelux.com

veeteeltvlees DECEMBER 2021

9217_ADV_VeeteeltVlees_Corazon.indd 1 VTVL_NED_000_v1 LINKS.indd 26

6/01/22 10:20 10-01-2022 14:45

INHOUD RUBRIEK E N

5 Van de redactie 6 Fokkerijnieuws 15 Uit de dierenartspraktijk: longontsteking basis van penstympanie bij een kalf 27 CRV-coöperatienieuws 30 Managementnieuws 32 Marktinfo voer 33 Marktinfo vee 34 Agenda 35 CRV-bedrijfsnieuws

hoofdartikel maisschimmels

HOOFDA RT IK E L

8 Door opmars van schimmels vaker builenbrand en maiskopbrand

Vleesboerderij Boot

zoekt nieuwe eiwitbronnen

VEETEELTVLEES IS EEN UITGAVE

Opmars van

126 117 108 99

Pieter Boot:

Toon Rombouts:

‘De dieren blijven maar kauwen op die luzernestokjes, het is net kauwgom’

‘Wie geen risico wil nemen, kiest voor dieren die vrij zijn van de mutatie’

HT VAN COÖPERATIE KONINKL

IJKE CRV U.A.

Een zomers beeld in wintertijd, maar een attractie op de vleesboerderij Boot (foto: Harrie van Leeuwen)

24 veeteeltvlees JANUARI 2022

11-01-22 15:56

icht ko

gew

lee inse ftijd 1e min atie

fte 14 m op nd

fokwaarde

nieuw genetisch label Meat+

BIJ DE COVER

VV01-Inhoud.indd 3

ster

ster f geb te bij oor te

beo o deli rng

ing

pier

nwe

De wetenschap achter

schimmels in maisteelt

VAN CRV BV IN OPDRAC

nieuwe bwb-index

eind

JANUAR I 2022

135

bee

22 Fokdoeldiscussie bij Coöperatie CRV zorgt voor aanpassing van de bwb-index 24 De wetenschap achter het nieuwe genetische label Meat+

fokkerij bwb-index

oude bwb-index

bes

economie rendabiliteit

FOKKERIJ

inde

ECONO M IE

17 Een overzicht van de technisch-economische cijfers van het landbouwmonitoringsnetwerk 28 Infographic: voedsel en landbouw, de wereld mijn dorp (deel 1)

top 20 gemiddelde fokwaarde

REPORTAG E

12 Vleesboerderij Boot zoekt naar meer eigen eiwit in het rantsoen van hun blondes

Kijk op l ie-crv.n t a r e p coo VCR voor de komsten ijeen ledenb de QR-code of scan ze pagina op de

Welkom op de ledenbijeenkomsten Uw districtsbestuur nodigt u van harte uit voor de ledenbijeenkomsten vleesvee. Kort blikken we met u terug op de ontwikkelingen van het afgelopen jaar en nemen wij u mee in de actualiteiten van de coöperatie en de holding. De hoofdthema’s zijn de BWB-stierenpresentatie én het nieuwe kwaliteitslabel: Meat+.

Belangrijke troef: meat+ Meat+ is een nieuwe erfelijke factor en een belangrijke troef voor de kwaliteit van het Belgisch witblauw ras. Dieren met dit kwaliteitslabel garanderen de malsheid van het vlees wat in combinatie met de magerheid van het typische witblauw karkas geen evidentie is. Maar… wat is de impact voor dieren die dit label niet dragen? En hoe gaat u hier best mee om in uw fokkerij?

Genomics Meat+ betreft één erfelijke factor, maar in de stierenpresentatie komen meer erfelijke factoren

aan bod: groeikracht, bespiering, vruchtbaarheid en drinkvermogen zijn erfelijk bepaald. De Belgian Blue Group (BBG) heeft fors geïnvesteerd in onderzoek naar welke genen invloed hebben op de ontwikkeling van dieren. Deze techniek bestaat al lang voor Holstein en wordt nu ook ingezet voor Belgisch witblauw. Dit betekent dat er voor jonge stieren al met een hogere betrouwbaarheid hun kwaliteiten voorspeld kunnen worden. Maar… wat betekent dit voor u als veehouder?

Corona Vanwege de situatie rond corona kunnen wij als district nog geen datums vaststellen. Via de nieuwsbrief Ledencontact en onze website (www.cooperatie-crv.nl) houden we u zo goed mogelijk op de hoogte. Via het scannen van deze QR-code komt u direct op de juiste webpagina. U kunt de code scannen via het maken van een foto met uw mobile.

Wilt u meer weten over de CRV-ledenbijeenkomsten? Kijk voor alle actuele informatie op cooperatie-crv.nl

651-21 Adv Districtdagen_VV_enkel.indd 2

06-01-22 15:19

VAN DE REDACTIE

Kennis en inzicht zorgen voor een stap vooruit Een nieuw jaar, een nieuwe start. Vele wensen, nieuwe voornemens. Allemaal hebben we het de voorbije dagen en weken wel op ons af laten komen. Even traditioneel verdwijnt het merendeel van die voornemens al even snel in de koelkast. Maar één wens is me toch steeds bijgebleven en dat wens ik eenieder graag toe: ‘Dat elke dag mooier en beter mag zijn dan je zelf verwacht of gehoopt had.’ Met frisse zin hebben we ook het eerste nummer van jullie vakblad samengesteld. Een nummer met veel cijfertjes. Het was al even geleden dat we een overzicht publiceerden van de financiële cijfers uit de landbouwkundige boekhoudingen van de Vlaamse landbouwadministratie. Een cijferbrij van vier pagina’s, maar wel eentje die bijzonder nuttig kan zijn om inzicht te krijgen in hoe de sector economisch evolueert. Dat de opbrengsten stegen, is net als de stijgende variabele kosten geen verrassing, maar nog meer is te achterhalen hoe uw bedrijf er zelf voorstaat in vergelijking met dat van vele collega’s. Het geeft zo inzicht, wat kan leiden tot beter onderbouwde beslissingen.

Dat geldt ook voor de wetenschap omtrent de genen van onze dieren. Hoewel ik de scepsis van sommige vleesveehouders hierover goed kan plaatsen en begrijpen, geldt ook hiervoor dat deze kennis vooruitgang kan brengen. Dat alle stamboeken over het nieuwe genetische kenmerk Meat+ samen optrokken, is een gezonde evolutie. Dat alle ki-organisaties meteen actie hebben ondernomen en in alle openheid hun resultaten hebben gedeeld met de sector, is dat evenzeer. Maar dat was het eenvoudige werk. Want dan kwam het moeilijkste. Wat moet ik als veehouder hiermee? Hoe pas ik deze wetenschap toe op mijn eigen bedrijf? Gebruik ik enkel vrije stieren of gok ik toch met een heterozygote stier? Allemaal vragen waar een veehouder vandaag mee zit, maar die alleen de veehouder zelf kan beantwoorden. Want elke situatie is anders. Twee betrokken wetenschappers lichten in dit nummer de achtergrond bij het onderzoek naar Meat+ toe. Hiermee zullen niet alle vragen beantwoord worden, maar het geeft wel meer inzicht. En ook dat is weer een stap vooruit.

WIM VEULEMANS HOOFDREDACTEUR

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Edit.indd 5

11-01-22 14:52

FOKKERIJNIEUWS

Uitgestelde CSB-veiling brengt mooi eindresultaat op Op de veiling van het CSB te Ciney werden dertien opfokstieren aangeboden. Elf stieren hadden het Meat+-label. Nieuw op de CSB-veiling waren immers de extra garanties voor de kopers met betrekking tot Mycoplasma bovis en Meat+. De veterinair-sanitaire garanties die stieren uit de centrale opfok normaliter bieden (vrij van brucellose, leu-

kose, tuberculose en bvd), zijn nu uitgebreid met een garantie ‘vrij van Mycoplasma bovis’. Ook de genetische garantie ‘vrij van de zeven gekende erfelijke gebreken’ (SMA1 en SMA2, SQT, dwerggroei, verlengde dracht, hamartoma, arthrogrypose) werd uitgebreid met de test op het kwaliteitsgen Meat+, in de volksmond ook wel het malsheidsgen genoemd (meer hierover zie op pagina 24-26). Stieren die het label niet dragen, blijven in het aanbod. De wegens corona uitgestelde novemberveiling kende een clearance rate van 92% (12 uit 13). De twaalf verkochte stieren behaalden een gemiddelde verkoopprijs van 4000 euro (september 2021: 3733 euro). Topper met 6000 euro achter de naam werd Orage du Ponte de Messe. Orage (Darko x Glaieul) woog op 16 maanden 748 kg bij een schofthoogte van 131 cm (+8). Op 13 maanden ouderdom was dit respectievelijk 587 kg bij 124 cm (+5). De stier kende op het opfokstation een groei 7-13 maanden van 1,57 kg en een voederconversie 8-11 maanden van 4,28 kg per kg. Orage kreeg een totaalexterieurscore van 88,2 punten .

Orage du Pont de Messe

Spartan 1 Polly wint jongveekerstshow bij herefords Op de kerstshow voor jongvee van het herefordras in het Engelse Shrewsbury werd Spartan 1 Polly T122 P van de familie Hartwight uit Abingdon (Oxfordshire) algemeen kampioen. De in september 2020 geboren vaars was vroeger op de dag al uitgeroepen tot kampioen bij de vaarskalveren. Spartan 1 Polly (v. Solpoll 1 Perfection ) was deze zomer nog vaarzenkampioen en reserve algemeen kampioen op de nationale show in Moreton-in-Marsh. Vader Solpoll 1 Perfection P werd als dekstier aangekocht door vader en zoon Hartwight op de lenteveiling in 2019 voor 8400 Engelse ponden of 9800 euro. Reserve algemeen kampioen werd Normanton 1 Fistulina 34th V631 P van de familie Livesey uit Normanton le Heath, Leicestershire. Normanton 1 Fistulina 34th V631 (v. Panmure 1 Pudding) was in Shrewsbury reeds de secondante van Spartan 1 Polly T122 in het vaarzenkampioenschap.

Spartan 1 Polly, winnaar in Shrewsbury

Eric Geoffroy wint de Gouden Hoef in het blonde d’Aquitaineras Jaarlijks kent de organisatie France Conseil Elevage in verschillende rundveerassen een Gouden Hoef toe. Die eer viel dit jaar in het blonde d’Aquitaineras te beurt aan Eric Geoffroy uit Vieuvicq. De Gouden Hoef bekroont het Franse vleesveebedrijf met de beste combinatie van technische en genetische prestaties. Enkele kenmerken spelen hierbij een doorslaggevende rol, te weten het percentage levende kalve-

ren 0-90 dagen, de groei in het traject 0-210 dagen, de tussenkalftijd en de fokwaarde IVMAT van de moeders. In het blonde d’Aquitaineras ging de bekroning naar de gesloten bedrijfsvoering van Eric Geoffroy uit Vieuvicq. De Franse veehouder houdt zo’n 35 zoogkoeien op 150 hectare, waarvan 30 hectare permanent weiland en 4 hectare luzerne. De voeding bestaat voor 85% uit graslandproducten en 15% uit granen.

In een notendop had het bedrijf in 2019-2020 nul procent kalversterfte en bedroeg de tussenkalftijd 376 dagen, De dagelijkse groei 0-210 dagen bedroeg 1,654 kg voor de stieren en 1,439 kg voor de vaarzen. De fokkerijindex van de zoogkoeien bedroeg 106,2 punten tegen 98,3 punten voor het rasgemiddelde.

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Fokkerijnieuws.indd 6

11-01-22 09:23

Hilde Crevits, Vlaams minister van landbouw:

‘Geen stikstofkader waarin de industrie alles mag en de landbouw niets. We moeten tot een werkbare oplossing komen, die de landbouw en de industrie leefbaar houdt’ Uit: Landbouwleven, online, 5 januari

Vijf nieuwe blonde d’Aquitainestieren halen eindmeet Vijf van de acht geteste blonde d’Aquitaineproefstieren kregen na het nakomelingenonderzoek de gunstige fokwaarde IQM en zijn dus geschikt bevonden voor de productie van vervangingsvee. Dat meldt het Franse stamboekblad Blonde Info. De nieuwe stieren luisteren naar de namen Marengo (v. Fuxeen, IQM 110), Mekon (v. Fanion, IQM 106), Latino (v. Hipster, IQM 103), Lego (v. Horfe, IQM 102) en Largo (v. Hannibal, IQM 96). Koploper Marengo staat te boek als een mixte stier, die lichte maar groeizame kalveren vererft (geboortegemak 92, IMOCR 112) en bij zijn nakomelingen breedte aanbrengt in het bekken (DS 106) en extra bespiering in de achterhand (DM 114). Zijn dochters zijn gemid-

deld vruchtbaar (IFER 103) en kalven makkelijk af (IVEL 106). De portfolio voor een hoornloze blondefokkerij wordt eveneens verruimd met drie stieren met een mixte profiel: Master Pp, Niburo Pp en Relax PP. Master (v. Climax) bezit al een gunstige fokwaarde voor geboortegemak (103) en fokwaarde bij speenleeftijd (ISEVR 106). Niburu (v. Horfe) bezit een fokwaarde geboortegemak van 106 en wordt momenteel verder getest voor de kenmerken op speenleeftijd. Relax (v. Macao) is de eerste ki-stier die homozygoot is voor het hoornloosheidsgen en dus honderd procent hoornloze nakomelingen vererft. Relax bezit momenteel de proefstierstatus.

Marengo

Niburu Pp en Relax PP worden voorlopig enkel beschikbaar gesteld middels vrouwelijk gesekst sperma.

Uitslagen van de VeeteeltVlees-kerstquiz 2021: winst voor Miranda Rongen uit Wanroij Met alle vragen correct ingevuld verscheen de naam van Miranda Rongen uit Wanroij (Nl.) als winnaar uit de lottrekking onder de deelnemers. Zij wint de hoofdprijs die beschikbaar gesteld is door KWS, namelijk maiszaad goed voor vijf hectare ruwvoerproductie. Luc Vanhaelemeesch uit Watervliet (B.) wint

500 kg jongveevoer nr. 104 Startflakes Extra van voerproducent Aveve. Ook kon er gestemd worden op de mooiste cover. Ditmaal eindigden de covers van maart en augustus ex aequo, waarbij de rode draad duidelijk koe met kalf is. De bedrijfsreportages en verhalen over fokkerij scoren het best bij de deelne-

Tabel 1 – Overzicht van alle prijswinnaars VeeteeltVlees-kerstquiz 2021

plaats

prijs

sponsor

prijswinnaar

1e prijs 2e prijs 3e prijs 4e prijs 5e prijs 6e prijs 7e prijs 8e prijs 9e prijs 10e prijs 11e prijs

5 hectare maiszaad 500 kg nr. 104 Startflakes Extra 25 vruchtbaarheidshandelingen/15 SiryX 15 vruchtbaarheidsbehandelingen 10 vruchtbaarheidsbehandelingen overall overall overall overall overall dronefoto

KWS Aveve CRV CRV CRV CRV CRV CRV CRV CRV VeeteeltVlees

Miranda Rongen, Wanroij Luc Vanhaelemeesch, Watervliet Rudi D’Haen, Lokeren Noel Leus, Oosterzele Jeroen van Wely, Oeffelt Greta Saelens, Deinze Jan Middelkamp, Bornerbroek Jeroen van den Beucken, Kessel-Eik Jonas Vranken, Alken Michel De Swert, Baal Marinus Seinen, Nieuwleusen

mers aan de kerstquiz, die ook aangeven meer dan tevreden te zijn over de invulling. vraag

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

antwoord

A C C A B B C A A A A B B B A

editie

januari, p. 27 februari, p. 7 september, p. 6 maart, p. 29 februari, p. 28 april, p. 11 november, p. 11 april, p. 28 juni, p. 31 juli, p. 8 maart, p. 30 augustus, p. 19 november, p. 26 juni, p. 20 maart, p. 11

Tabel 2 – De goede antwoorden van de VeeteeltVlees-kerstquiz 2021

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Fokkerijnieuws.indd 7

11-01-22 09:25

HOOFDARTIKEL MAISSCHIMMELS

Door opmars va n

vaker builenbrand en m Schimmels in mais zijn sterk afhankelijk van het weer. Bij droger weer, zoals we in de zomer steeds vaker zien, gedijen schimmelziektes als builenbrand erg goed. Daarnaast is het veranderende klimaat aantrekkelijk voor schimmels die normaal in Zuid-Europa vertoeven, wat ook gevolgen heeft voor maisteelt. TEKST GRIETJE DE VRIES

et is de laatste drie jaar steeds meer opgedoken in maispercelen in Nederland en Vlaanderen: builenbrand. De schimmelziekte, veroorzaakt door een brandschimmel (Ustilago maydis) die in de bodem verblĳft, weet vooral bĳ droogte in de mais door te dringen. ‘Als grond droog genoeg is om op te waaien, kunnen schimmelsporen loskomen en op de plant terechtkomen. Hetzelfde geldt voor beregening. Door het opspattende water komen er soms sporen op de onderkant van de plant terecht’, vertelt Jos Groten, onderzoeker open teelten bĳ Wageningen University & Research. ‘Dat het in 2019 en 2020 veel voorkwam, was dus niet verwonderlĳk,

maar het afgelopen jaar hadden we eigenlĳk niet zo’n grote schimmeldruk verwacht.’ 2021 was dan ook een opmerkelĳk jaar voor maistelers. Met een koud voorjaar kwam de maisgroei traag op gang en ook in de zomer was het weer niet altĳd groeizaam. Groten zag in de maisproefvelden door Nederland heen een langzame afrĳping. ‘Normaal zien we in de laatste weken een toename in droge stof van 3 procent per week, bĳ warme zomers als in 2019 gaat dat richting 8 procent. Maar afgelopen jaar groeide de mais met 0 tot 2 procent per week wel erg traag’, verklaart Groten. Afgelopen jaar was er relatief weinig droogte,

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Hoofd.indd 8

10-01-22 17:28

a n schimmels

n maiskopbrand normaliter niet de meest ideale omstandigheid voor een schimmel als builenbrand. Toch bleek de schimmelziekte veel voor te komen. ‘Het verbaasde me wat, maar doordat builenbrand in voorgaande jaren ook veel voorkwam, bevatte de bodem heel veel sporen. Door het warme en droge weer in juni zĳn deze waarschĳnlĳk toch op de maisplanten terechtgekomen’, aldus Groten.

Geen korrels, maar schimmelsporen Builenbrand komt veel voor, maar is niet direct funest voor de maisoogst. ‘Builenbrand heb je in soorten en maten. Het is minder ernstig als de builen vooral op de stengel zitten. Maar als ook de kolven worden aangetast, worden de opbrengst en de voerkwaliteit minder’, vertelt Groten. Hĳ vult aan dat het ook in de maiskuil vrĳ weinig kwaad kan. Andere schimmels hebben meer impact, zoals maiskopbrand, veroorzaakt door de schimmel Sphacelotheca reiliana. Tien jaar geleden werd deze schimmel voor het eerst gesignaleerd in bepaalde gebieden in Nederland en de afgelopen jaren lĳkt deze meer op te doemen. Die schimmel zit ook in de bodem, maar dringt de maisplant via de wortel binnen als het groeipunt van de plant nog onder de grond zit. ‘Je merkt er vaak niets van totdat de plant groter is

en met de kolfaanzet begint’, aldus Groten. ‘De kolf heeft dan geen korrels, maar achter de bladeren zit een bol schimmel. Voor een goede, kwalitatieve maisoogst is het funest als veel planten zĳn aangetast door maiskopbrand.’ Bĳ een grote schimmeldruk op het perceel en aantastingen boven 30 procent van de kolven is het volgens Groten dan ook niet de moeite waard om de mais nog in te kuilen. Maiskopbrand komt vooral voor in het rivierengebied en de nattere gronden in Utrecht, Noord-Holland en hier en daar in Friesland. De schimmel heeft als extra nadeel dat deze via machines en de wind gemakkelĳk verspreid wordt naar omliggende percelen.

Schimmels passen zich aan Al zĳn niet alle schimmelziektes uiteindelĳk even rampzalig voor de kwaliteit van de maiskuil, toch zĳn er bĳ grote schimmeldruk wel gevolgen voor de drogestofopbrengst. De maisteler loopt daarmee wel schade op. Neem wortelverbruining of stengelrot, veroorzaakt door pythium- en fusariumschimmels, bodemschimmels die kunnen leiden tot slechte opkomst en groeibeperking van de plant. Door dode en geknikte planten is de voederwaarde lager, maar is de mais ook slechter in te kuilen.

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Hoofd.indd 9

10-01-22 17:28

HOOFDARTIKEL MAISSCHIMMELS de constante ontwikkeling geen eenvoudige klus om resistente rassen te ontwikkelen. Het hangt enorm van het weer af wat voor schimmels zich voordoen. Soms gaat de ontwikkeling sneller dan dat erop geselecteerd kan worden’, geeft Groot Koerkamp aan. ‘Nieuwe veredelingstechnieken als crispr-cas zouden daar ongelooflijk bij kunnen helpen, daarmee zouden we oogsten veel sneller zeker kunnen stellen. Tot nu toe is die technologie nog toekomstmuziek.’

Zaad moet snel ontkiemen

Schimmel in de kuil kan onder andere leiden tot meer mycotoxines in de kuil

Gelukkig is er dankzij veredeling veel verbetering geboekt. ‘Neem een bladvlekziekte, veroorzaakt door de schimmel Helminthosporium, die zien we al veel minder. Maar schimmelziektes zijn altijd in ontwikkeling en passen zich aan. Af en toe verschijnen er andere varianten, net zoals nu de omikronvariant bij corona’, vertelt Jos Groot Koerkamp, commercieel manager veehouderij bij Limagrain. ‘Daarom is er bij veredeling ook altijd aandacht voor schimmelziekten en dat zal ook altijd zo blijven.’ Die ontwikkeling heeft er al voor gezorgd dat er veel rassen zijn die resistent zijn tegen bepaalde schimmels. Mocht er dus eens builenbrand of een andere schimmelziekte voorkomen in de mais, dan is het verstandig om een ander ras te verbouwen in het jaar erop, dat meer weerstand heeft tegen de schimmel. Zo is er sinds 2020 een specifieke tabel in de Aanbevelende Rassenlijst met maisrassen die tegen maiskopbrand opgewassen zijn. ‘Toch is het vanwege

Rasselectie is een belangrijke maatregel om schimmelziektes te voorkomen, maar er zijn ook andere maatregelen mogelijk om schimmeldruk te verlagen. Zo kan het helpen om te roteren in gewassen, vooral met gewassen die niet gevoelig zijn voor de schimmel die veel aanwezig is. Daarmee kan de schimmeldruk lager worden, maar uiteindelijk horen schimmels in de bodem er gewoon bij. ‘Schimmels zijn er altijd en overal, de vraag is alleen of het een probleem wordt voor de maisplant’, vindt Arjan Lassche, agro service manager bij KWS. ‘En net als bij mensen geldt dat als je vitaal bent, je tegen een stootje kunt. Een vitale maisplant is dan ook beter in staat weerstand te bieden tegen schimmels en andere ziektekiemen. Het is vooral belangrijk om de plant vitaal te houden tijdens de groei, met name in de tijd dat de mais nog moet ontkiemen.’ Zowel Groten als Groot Koerkamp zijn dat met Lassche eens. ‘Het maiszaad heeft voor het ontkiemen de meeste bescherming nodig. Zodra het plantje boven de grond uitkomt, is het weerbaarder tegen schimmels en dus tegen bijvoorbeeld maiskopbrand. Het is zaak dat het zaad zo snel mogelijk ontkiemt en door kan groeien’, vertelt Groot Koerkamp. Een goede zaadcoating kan daarbij helpen, maar het zaaibed is minstens zo belangrijk, is Groten van mening. ‘Voor het zaaien wordt vaak geploegd, wat goed is om schimmels van boven in de bodem naar onder te werken, maar dan komt ook de koude grond boven-

Meer vraatschade door zaadcoatingsrestricties Voor het ontkiemen is het maiszaad niet alleen kwetsbaarder voor schimmels, ook weten vogels het zaad dan goed te vinden. Een zaadbehandeling helpt om het zaad onsmakelijk te maken, maar er komen steeds meer van deze middelen op de zwarte lijst. ‘Twee jaar terug ging Mesurol in de ban, wat ontzettend effectief was tegen vraatschade’, vertelt Arjan Lassche, agro service manager bij KWS. ‘Het is lastig om daar goede alternatieven voor te vinden. Een van de effectief werkende stoffen is korit, maar ook dat is geen onschuldig poedersuiker. Nu mag dit nog gebruikt worden, maar de kans is groot dat dit het laatste jaar is.’ In 2021 was het volgens Lassche een waar walhalla voor kraaien, maar ook ganzen wisten de maispercelen te vinden. ‘Vanwege de kou in het voorjaar was het

lastig voor het zaad om snel te ontkiemen. Vooral het zaad dat onbehandeld was, is veel weggevreten. Bij het opkomen zagen we veel percelen die grotendeels leeg bleven’, laat Lassche weten. In dat geval kun je het perceel opnieuw inzaaien, maar de vertraging die dat oplevert, heeft al veel gevolgen voor de uiteindelijke drogestofopbrengst en kwaliteit van de mais. ‘Er wordt onderzoek gedaan naar goede alternatieve zaadbescherming, maar tot die tijd moeten we het doen met boerenoplossingen. Niet te vroeg zaaien is belangrijk en er zijn manieren om vogels te verjagen. Niet zo effectief als een zaadcoating, maar er lijkt niets anders op te zitten.’ Bij de gaatjes in de grond is het maiszaadje door vogels weggevreten

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Hoofd.indd 10

10-01-22 17:29

Maiskopbrand veroorzaakt een schimmelbol waar normaal de kolf komt

op te liggen. Het is niet handig om dan direct het maiszaad te zaaien, want in die koude grond heeft het zaad het lastiger om te ontkiemen. Beter is het om de grond 1 à 2 weken voor het zaaien te ploegen. Idealiter is de bodem boven de 10°C bij het inzaaien.’

Zuidelijke schimmels in het noorden Schimmels veroorzaken niet alleen schimmelziektes, sommige soorten maken ook gifstoffen aan. Deze mycotoxines komen bijvoorbeeld van fusariumschimmels, die ook stengelrot veroorzaken. Onderzoeker Jonas Vandicke onderzocht tijdens zijn PhD aan de Universiteit Gent gedurende drie jaar de pas geoogste in te kuilen mais van honderd verschillende veehouders in België op mycotoxines. Hij zag dat in elke kuilmais een of meer verschillende mycotoxinesoorten te vinden zijn. ‘Het aantal mycotoxines in maiskuil hangt sterk af van het klimaat. In de jaren dat we metingen deden, 2016 tot en met 2018, zagen we vooral in de hete en droge zomers veel mycotoxines’, vertelt Vandicke. In sommige maisvelden werden zelfs tien verschillende soorten gevonden. Een soort daarvan zijn fumonisines, die tijdens het onderzoek exponentieel toenamen. In 2016 bevatte 2,5 procent van de geanalyseerde maisstalen fumonisines, in 2018 was dit maar liefst 61 procent. ‘Dit zijn mycotoxines die gemaakt worden door schimmelsoorten die voorkomen in de warme, drogere landen van Zuid-Europa, niet in het koele, natte België en Nederland. Dat deze soorten meer voorkomen, is wel een trend om in de gaten te houden’, vindt Vandicke. ‘Deze soort is op zichzelf niet een heel giftige, maar een andere zuidelijke schimmel is verantwoordelijk voor aflatoxines. Op die gifstof wordt streng gecontroleerd vanwege de gevolgen voor gezondheid die deze toxine heeft. In 2015 zijn deze aflatoxines al gevonden in Frankrijk en Polen. Met het veranderende klimaat kan het zijn dat we deze ook in Nederland en België aan zullen treffen in de toekomst.’ De schimmelgifstoffen die nu wel in de maiskuilen gevonden worden, zijn op zichzelf nog geen probleem voor de gezondheid van het vee dat het eet,

Builenbrand is niet direct funest voor de maisoogst

al is daarover te discussiëren. ‘De niveaus van mycotoxines zijn laag, onder het niveau dat de EU heeft bepaald als maximaal toelaatbaar. Maar over het effect van meerdere mycotoxines bij elkaar is weinig onderzoek gedaan. De kans is groot dat de toxines gezamenlijk wel een effect hebben op de gezondheid’, laat Vandicke weten. Het is volgens hem dan ook een goede zaak om maiskuilen op mycotoxines te laten onderzoeken en bij gezondheidsproblemen bij het vee ook eens te denken aan mycotoxines. ‘Er wordt vrij weinig bij stilgestaan, omdat het effect van die gifstoffen niet eenduidig is. Het is daarom moeilijk in te schatten of een probleem veroorzaakt wordt door schimmelstoffen.’

Minder mycotoxines in goede kuil Mycotoxines kunnen daarnaast toenemen in de kuil. Als schimmels in de kuil een kans krijgen, bijvoorbeeld doordat de kuil slecht is afgesloten of is dichtgereden, dan kunnen er bij het uitkuilen langzaam meer mycotoxines ontstaan. ‘Het lijkt een open deur, maar goed inkuilen en een geschikte voersnelheid aanhouden is ontzettend belangrijk om te voorkomen dat schimmels een kans krijgen in een maiskuil’, vertelt Lassche. ‘Je kunt bij de maisteelt alles goed hebben gedaan, maar de voerkwaliteit valt of staat bij het maken van een goede kuil.’ l

Samenvatting – Bij droger weer gedijen schimmelziektes in mais, zoals builenbrand en maiskopbrand, beter. – Schimmelziektes ontwikkelen zich, bij veredeling wordt altijd gewerkt aan schimmeltolerantie. – Schimmels veroorzaken naast ziektes ook gifstoffen. Hoge hoeveelheden mycotoxines kunnen leiden tot gezondheidsproblemen. – Door klimaatverandering komen zuidelijke schimmels ook vaker voor in noordelijker gelegen gebieden.

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Hoofd.indd 11

10-01-22 17:29

BEDRIJFSREPORTAGE BOOT

Zoektocht naar eiwit in snijmaisrantsoen BEDRIJFSPROFIEL

Kerkwerve

namen plaats aantal stuks vleesvee aantal kalvingen grondgebruik voor vleesvee verbreding neventak

Pieter (foto) en Harry Boot Kerkwerve 350 20 40 ha snijmais, 6 ha luzerne, 10 ha tarwe hoeveslagerij akkerbouw met o.a. aardappels, uien, bieten en tuinbonen

In de jaren zeventig startte familie Boot in het Zeeuwse Kerkwerve met vleesvee als neventak naast de akkerbouw. Anno 2022 zijn de rollen volledig omgedraaid. De vleesveehouderij is met dank aan een succesvolle hoeveslagerij de sterke basis van het bedrijf. Uitbreiding met 150 dieren en de teelt van meer eigen eiwit zijn de eerstvolgende optimalisatiestappen. TEKST FLORUS PELLIKAAN

veeteelt JANUARI 2022

VV01-BedrijfsRepo.indd 12

11-01-22 13:39

De vleesveetak op het bedrĳf dateert al uit de jaren zeventig, toen de ouders van Pieter en Harry een aanvulling zochten voor de akkerbouwtak. Op het hoogtepunt werden er ongeveer 150 dieren gehouden, voornamelĳk kruisingen van melk- en vleesvee. ‘De eerste jaren waren de inkomsten nog wel oké, maar er kwam al snel de klad in. Hoewel er weinig verdiend werd, ben ik er met een bord voor m’n kop en jeugdig enthousiasme toch ingestapt’, vertelt Pieter. Hĳ switchte naar het ras blonde d’Aquitaine en bouwde de vleesverkoop verder uit. ‘Mĳn ouders waren al gestart met de verkoop van vleespakketten. Daar kwam later vers vlees bĳ en op een gegeven moment zĳn we ook eens een varken gaan slachten, met vleeswaren begonnen enzovoort.’ De keuze voor blondes kwam min of meer toevallig tot stand. ‘Ik wilde graag een zuiver vleesveeras gaan houden om het rendement te verhogen, maar dikbillen kwamen in deze streek niet voor. Gezien het ruime aanbod van blondes zĳn we daarvoor gegaan. Dat bevalt ons prima en past bĳ onze klant. De blonde heeft een mooie vleesstructuur en zet niet zo snel vet aan. Je kunt veel ruwvoer aan ze kwĳt, maar je kunt ze bĳ het afmesten ook hard aanpakken.’ Doordat de afzet van de vleesverkoop flink steeg, is ongeveer vĳftien jaar geleden ook broer Harry in het bedrĳf gestapt. ‘We kunnen ons nu allebei volledig op onze eigen tak richten en dat komt de resultaten en de ontwikkeling van het bedrĳf ten goede. In oktober kan Harry met zĳn team de kerstacties uitdenken en ik oogst met de jongens de laatste gewassen en maak het bouwplan voor het volgende jaar.’

14 kilo snijmais in rantsoen

ver de kale en grauwe Zeeuwse akkers is al van verre het rode pannendak van de hoeveslagerĳ in Kerkwerve te zien. Eenmaal op de parkeerplaats van Vleesboerderĳ Boot aangekomen, is het op een doorsnee dinsdagochtend na de feestdagen een regelmatig gaan en komen van klanten. ‘Het is nu juist erg rustig voor ons doen. Voor de feestdagen was het druk en in de zomer natuurlĳk met alle toeristen’, vertelt Pieter Boot. ‘Maar tussen Kerstmis en Pasen is voor ons altĳd relatief een rustige periode.’ Intussen loopt een van de klanten met een peuter aan de hand langs de winkel naar de stallen. Een zware blondestier die in de halfopen stal zich net tegoed doet aan het geurige rantsoen, kĳkt er niet vreemd van op. ‘Zeker in de zomer is het hier een soort van attractie. Er zĳn veel toeristen die nooit imposante stieren van dichtbĳ hebben gezien’, stelt Pieter. ‘En precies dat geeft een vleesboerderĳ natuurlĳk een unieke beleving.’

De vleesveetak op het bedrĳf is de laatste jaren behoorlĳk gegroeid naar op dit moment zo’n 350 stuks. Hiervan zĳn slechts 20 zoogkoeien die jaarlĳks afkalven. ‘We hebben op de top wel 80 kalvingen per jaar gehad, maar daarvoor moesten we de dieren steeds verder weg gaan weiden. Dat betekende veel werk en geen rendement. Naar onze ervaring is het rendement van afmesten groter dan van fokken’, stelt Pieter. ‘We hebben nog wat zoogkoeien om hier rondom de deur en in het nabĳgelegen natuurgebied te weiden. Dat spreekt aan in het hele concept van de vleesboerderĳ, maar alle dieren zelf fokken, dat kan op dit moment op ons bedrĳf niet uit. Hoe De zoogkoeien lopen in de zomer in het natuurgebied in de buurt

Eigen verantwoordelijkheden Via het eigen afzetkanaal vindt jaarlĳks het vlees van zo’n 200 stieren de weg naar de consument. In totaal twintig medewerkers helpen de broers Pieter (39) en Harry (43) Boot bĳ het rondzetten van het werk. Pieter is daarbĳ verantwoordelĳk voor het vee en het landwerk, Harry stuurt het team in de slachterĳ en de winkel aan.

veeteelt JANUARI 2022

VV01-BedrijfsRepo.indd 13

11-01-22 13:40

BEDRIJFSREPORTAGE BOOT

Via de eigen winkel wordt jaarlijks het vlees van zo’n 200 stieren verkocht

dat over tien jaar is, kun je niet voorspellen. Misschien rendeert het dan wel als de stieren in Frankrijk niet te betalen zijn en er in Nederland geen aanbod meer is.’ Het overgrote deel van de stieren die Boot afmest, wordt dus aangekocht, deels uit Nederland en deels uit Frankrijk. Door de combinatie met akkerbouw als neventak zijn de voedergewassen onderdeel van de rotatie en wordt veel voer op het eigen bedrijf geteeld. Het jaarlijkse bouwplan met bestemming veevoer telt zo’n 40 ha snijmais, 6 ha luzerne en 10 ha tarwe. Het rantsoen is ook voor een flink deel opgebouwd uit mais. De stieren tussen de 8 tot en met 14 maanden krijgen 14,5 kilo snijmais, tussen de 15 en 19 maanden 14 kilo. ‘Snijmais bevalt hier prima om dieren de tijd te geven zich te ontwikkelen. Op het einde geven we wat extra gas bij met 4 kilo aardappelsnippers en krachtvoer. Door eigen mechanisatie en eigen arbeid is ruwvoer ook goedkoper en kunnen we de directe kosten laag houden. Met dit rantsoen slachten we de stieren op een leeftijd van gemiddeld 18 maanden en 520 tot 530 kilo geslacht gewicht.’

Luzerne een wondermiddel De Zeeuwse kleigrond en de rotatie met akkerbouwgewassen staan het niet toe om te kiezen voor zetmeelrijDe mengteelt mais-bonen wordt nog niet gevoerd

kere mks of ccm in plaats van een deel van de snijmais. ‘Maar we missen het ook niet, want het gaat prima zo met veel snijmais. Waar we wel naar zoeken, is meer eigengeteeld eiwit. Dat heb je in een rantsoen als het onze veel nodig en dat is relatief duur.’ De vleesveehouder, die een experiment op het eigen bedrijf niet schuwt, zaaide afgelopen jaar daarom twee hectare met de mengteelt snijmais-stokslabonen. ‘De gedachte hierachter is dat de vlinderbloemige bonen extra eiwit opleveren, maar we hebben niet het beste jaar getroffen. Het voorjaar was wat te koud en te nat, waardoor we de bonen een tweede keer hebben moeten zaaien’, vertelt Pieter. ‘Uiteindelijk viel de voederwaarde ook wat tegen. De mengteelt levert 5 gram eiwit per kilo droge stof meer op, maar het zetmeelgehalte daalde 12 gram door de verdunning.’ De maiskuil met de bonen zit nog dicht, dus of het product tijdens het voeren wel duidelijk positiever uitpakt, kan Boot nog niet zeggen. Komend jaar experimenteert hij nogmaals met het gewas. ‘Maar ik doe dat opnieuw op kleine schaal, want overtuigd ben ik nog niet. Een alternatieve eiwitteelt zou winterveldbonen kunnen zijn, maar op deze grond kun je in de herfst niet zaaien.’ Een gewas dat wel heel goed bevalt en dat Pieter Boot niet meer wil missen, is luzerne. Hij startte er vier jaar geleden mee, toen hij toch nog te vaak een geval van pensverzuring had. ‘We voeren de dieren nu een kilo per dag en de pens is zo stabiel als wat. Ik vind het een wondermiddel en stop er nooit meer mee. De dieren blijven maar kauwen op die stokjes, het is net kauwgom.’ De vleesveehouder maait het gewas als de eerste bloemen in het gewas komen. Hij schudt het direct heel luchtig uit en laat het drie dagen drogen. ‘We harken het daarna in de dauw, zodat de eiwitrijke blaadjes niet van de stengels vallen en persen het in vierkante balen. Naast de structuur en het eiwit in het product bindt luzerne ook nog stikstof en is het met de lange wortels positief voor de bodemvruchtbaarheid.’

Geen tweede vestiging De slagerij en de boerderijwinkel leveren een flinke bijdrage aan het rendement van het totale vleesveebedrijf, maar het onderdeel levende have moet ook zelfstandig renderen, zo stellen de broers. ‘Daarom bouwen we de komende maanden een stal bij voor 150 stieren. Dan kunnen we in totaal 500 dieren houden en heb je een levensvatbaar vleesveebedrijf dat niet afhankelijk is van de eigen slagerij.’ Binnen de slagerij, waarbij de dieren niet zelf worden geslacht, maar wel de karkassen worden uitgesneden, wordt hard gewerkt aan het uitbreiden van de verkoop. ‘Een aantal jaar geleden hebben we onderzoek gedaan, maar in ons geval paste het beter om met verkooppunten te werken die dagelijks worden bevoorraad dan met een tweede vestiging. Ons vlees ligt bij een aantal supermarkten en boerderijwinkels in dorpen waar het voor klanten net te ver naar hier is’, vertelt Harry Boot. ‘Maar de kracht van regionaal en de binding bij de boerderij willen we behouden. We willen niet met ons vlees in Amsterdam liggen, waar iemand niet weet wat hij koopt. Maar als een toerist hier in de zomer drie weken komt en in de winter thuis een feestje geeft, willen we graag ons product leveren. En zo kunnen we de afzet nog behoorlijk uitbreiden de komende jaren.’ l

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-BedrijfsRepo.indd 14

11-01-22 13:40

UIT DE DIERENARTSPRAKTIJK HANS VAN LOO Aan de hand van voorbeelden uit hun dagelĳkse praktĳk schrĳven vier dierenartsen over diergezondheid in de vleesveehouderĳ. Om en om beschrĳven Anthony De Schryver, René Bemers, Piet De Meuter, en Hans Van Loo maandelĳks vastgestelde ziektebeelden, uitgevoerde behandelingen en/of mogelĳke preventiemaatregelen.

fot waar

Longontsteking basis van

penstympanie bij een kalf naam aandoening chronische penstympanie bij kalveren verschijnselen vaak opzetten van de pens, te zien in de linkerflank in de hongergroeve oorzaak voeding, soms ernstige longontsteking, slokdarmletsels of tumoren behandeling rantsoen en huisvesting optimaliseren, gas aflaten met sonde, soms operatief verhelpen, preventief vaccineren

Een van onze vleesveehouders belde recent naar de praktijk omdat er opnieuw een kalf van ongeveer vier maanden oud een ernstige hoest vertoonde. Ondertussen was dit reeds het vijfde kalf op tien dagen tijd dat aangetast was door een ernstige longontsteking. Afgelopen jaar waren er op zijn bedrijf zo goed als geen luchtweginfecties geweest en daarom had de veehouder beslist om dit jaar te stoppen met vaccineren. ‘Je had me nochtans gewaarschuwd, hè. Was ik maar blijven vaccineren’, klaagde de man nu. Ik behandelde het zieke kalf met een ontstekingsremmer en een geschikt antibioticum. Drie dagen later kreeg ik een bericht van de veehouder: ‘Kom je nog even langs a.u.b. Het kalf was gisteren merkelijk beter, maar nu staat hij plots opgeblazen.’ Tijdens het klinisch onderzoek stelde ik vast dat de longen van het kalf nog niet helemaal genezen waren. Het kalf hoestte af en toe en de lichaamstemperatuur was aan de hoge kant. In de linkerflank stond het kalf bol. De pens was duidelijk opgezet en was dus tympanisch of opgeblazen. Via de muil werd een slokdarmsonde ingebracht tot in de pens en al gauw kon het opgehoopte vrije gas via de sonde ontsnappen. De antibioticumbehandeling werd verder gezet.

Twee dagen later belde de veehouder opnieuw. Het kalf stond de dag ervoor terug dik, maar de veehouder had het gas zelf kunnen aflaten via een slokdarmsonde. De pens van het dier was voor de derde dag op rij tympanisch. Nadat ik aan de veehouder had uitgelegd dat er vermoedelijk een letsel was ontstaan ter hoogte van de zenuw, die ervoor zorgde dat het kalf het gas in de pens kon opboeren, gaf ik aan dat de beste behandeling het aanleggen van een pensfistel was. Zo’n pensfistel is een (tijdelijk) gaatje in de buikwand, waaraan de pens wordt vastgemaakt. De pens wordt vervolgens opengemaakt en op die manier kan het gas toch weg zonder dat het via de slokdarm moet passeren. Nadat ik de pensfistel operatief had aangelegd, zette ik de antibioticumbehandeling nog een vijftal dagen verder. Ik legde de veehouder uit dat zo’n pensfistel in de meeste gevallen na enkele maanden dichtgroeit. Hierdoor krijgt het dier voldoende tijd om te genezen, zonder dat het steeds weer dik komt te staan door het gas in de pens. ‘Ik heb mijn lesje wel geleerd’, zei de veehouder nog. ‘Vaccinatie is een investering, maar het had me heel wat ellende bespaard, als ik er niet mee gestopt was.’

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-DAP.indd 15

10-01-22 14:03

Email: veno@venostal.com Tel: 0229-544100

www.venostal.com e

Te Pari Classic MC Cattle Crush

nz ko oe bsite z Be we

Vleesvee behandelbox

Volledig robuuste thermisch verzinkte behandelbox. Veilige en sterke nekklem welke voor en achter te bedienen is. Beide kanten van de box volledig of op meerdere plekken te openen. 3-weg selectie vanuit de box. Rubberen vloer en anti terugloop oplossing. Doorloop voor personeel en ingang achterzijde dier. Inclusief ‘squeeze’ voor kleinere dieren.

veeteelt OKTOBER 2021

Samen creëren we een duurzame voedselketen voor toekomstige generaties. www.agriﬁrm.be

UNIEKE VERKOOPARGUMENTEN VOOR UW BOERDERIJVLEES EN -EIEREN

MET VOERWAARTS CIRCULAIR KRIJGT UW VEE VOER; volledig gemaakt van rest- en retourstromen van humane voeding zonder sojaproducten, granen of andere voor dieren geteelde ingrediënten dat niet concurreert met humane voeding met een zeer lage CO2-footprint

ZAKGOED VANAF 250KG EENVOUDIG TE BESTELLEN VIA

WWW.VOERWAARTS-CIRCULAIR.NL OF VRAAG UW VOERLEVERANCIER 'VOERWAARTS CIRCULAIR' VOOR U TE BESTELLEN.

veeteeltvlees JANUARI 2022

VTVL_NED_016.indd 16

10-01-2022 14:58

ECONOMIE VLEESVEEHOUDERIJ

Wanneer de cijfers

spreken

De Vlaamse vleesveehouderij schreef anno 2020 nog altijd met rode cijfers. Dat blijkt uit de technische-economische cijfers van het landbouwmonitoringsnetwerk. TEKST GUY NANTIER

et departement Landbouw en Visserij heeft de bedrijfseconomische resultaten 2020 van de Vlaamse vleesveehouderij gepubliceerd. De gepresenteerde cijfers geven zowel technisch als financieel onafhankelijke informatie. Aldus bieden ze de vleesveehouders de mogelijkheid om hun resultaten te vergelijken met die van bedrijven met eenzelfde bedrijfstak.

Kwart beste versus kwart slechtste bedrijven In de tabellen 1 t/m 4 op de volgende vier pagina’s zijn de cijfers voor de zoogkoeienbedrijven weergegeven en de cijfers voor gesloten vleesveebedrijven (zoogkoeien en afmest). De cijfers zijn weergegeven in euro per gemiddelde aanwezige zoogkoe.

Om de grote verscheidenheid tussen de bedrijven weer te geven werden de financiële resultaten opgedeeld in vier groepen (tabel 2 en tabel 4). Hiervoor wordt gebruikgemaakt van het bruto saldo. Aldus verkrijgt men de 25 procent bedrijven met het hoogste bruto saldo en 25 procent bedrijven met het laagste bruto saldo. De cijfers in de twee bedrijfsoriëntaties spreken voor zich: de Vlaamse vleesveehouderij liet anno 2020 onder aan de boekhoudkundige streep (alweer) rode cijfers optekenen. Verder blijkt nogmaals dat wie technisch goed presteert ook de beste financiële resultaten neerzet. En tot slot: kijkend naar de 25 procent beste bedrijven en de 25 procent slechtste bedrijven is er nog zeker marge voor verbetering bij deze laatste groep. l

Tabellen 1-4 zie de volgende pagina’s

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Economie.indd 17

10-01-22 14:10

ECONOMIE VLEESVEEHOUDERIJ

zoogkoeienbedrijven

2017

2018

2019

2020 gemiddelde 2016-2020

aantal bedrijven aantal gemiddeld aanwezige zoogkoeien

158 50,55

155 49,01

152 50,04

153 52,74

157 50

evolutie resultatenrekening totale opbrengsten totale omzet en aanwas verkoop stierenkalveren verkoop vrouwelijk jongvee en zoogkoeien aankoop dieren inventarisverschil veestapel overige opbrengsten zoogkoeienpremie totale variabele kosten totale voederkosten krachtvoeder bijproducten (incl. aangekocht ruwvoeder) variabele kosten ruwvoeder energie dierenartskosten ki-kosten overige variabele kosten bruto saldo totale vaste kosten afschrijvingen gebouwen werktuigen en installaties zoogkoeienquotum overige fictieve intresten gebouwen werktuigen en installaties veestapel zoogkoeienquotum overige kosten gronden en gebouwen kosten werktuigen vaste kosten ruwvoeder overige vaste kosten familiaal arbeidsinkomen vergoeding eigen arbeid rundvee ruwvoeder netto bedrijfsresultaat

1.235 1.075 245 899 –62 –8 6 154 –934 –659 –271 –142 –245 –50 –154 –18 –53 301 –618 –165 –86 –60 –3 –16 –121 –31 –13 –73 –1 –4 –33 –43 –227 –29 –317 –564 –450 –115 –881

1.343 1.179 298 954 –66 –6 6 158 –1.011 –715 –298 –153 –264 –57 –165 –18 –55 332 –688 –176 –91 –64 –4 –17 –156 –32 –14 –106 0 –3 –36 –51 –237 –32 –356 –568 –448 –120 –924

1.391 1.220 319 1.045 –57 –88 7 164 –1.059 –766 –327 –154 –285 –56 –165 –17 –55 332 –727 –189 –97 –71 –4 –17 –161 –34 –15 –108 0 –3 –36 –48 –261 –33 –396 –566 –438 –128 –962

1.437 1.248 350 1.143 –76 –169 3 186 –1.115 –822 –350 –183 –288 –49 –163 –19 –63 322 –748 –201 –108 –73 –4 –16 –163 –36 –16 –107 0 –3 –40 –51 –256 –38 –425 –562 –433 –129 –988

1.330 1.160 294 984 –66 –53 8 163 –1.007 –721 –303 –154 –265 –52 –160 –19 –56 323 –679 –179 –93 –66 –3 –16 –145 –33 –14 –93 0 –3 –36 –48 –240 –32 –355 –570 –448 –122 –925

Tabel 1 – Evolutie resultatenrekening Vlaamse zoogkoeienbedrijven (in euro per gemiddelde aanwezige zoogkoe, bron: DLV-LMN, 2021)

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Economie.indd 18

10-01-22 14:10

detail resultatenrekening aantal bedrijven aantal gemiddeld aanwezige zoogkoeien totale opbrengsten totale omzet en aanwas verkoop stierenkalveren verkoop vrouwelijk jongvee en zoogkoeien aankoop dieren inventarisverschil veestapel overige opbrengsten zoogkoeienpremie totale variabele kosten totale voederkosten krachtvoeder bijproducten (incl. aangekocht ruwvoeder) variabele kosten ruwvoeder energie dierenartskosten ki-kosten overige variabele kosten bruto saldo totale vaste kosten afschrijvingen gebouwen werktuigen en installaties zoogkoeienquotum overige fictieve intresten gebouwen werktuigen en installaties veestapel zoogkoeienquotum overige kosten gronden en gebouwen kosten werktuigen vaste kosten ruwvoeder overige vaste kosten familiaal arbeidsinkomen vergoeding eigen arbeid rundvee ruwvoeder netto bedrijfsresultaat

25% slechtst presterende bedrijven 2020*

25% minder goed preste- 25% beter presteren- 25% best presterende rende bedrijven 2020* de bedrijven 2020* bedrijven 2020*

38 43,05

38 51,32

38 60,3

39 56,19

1.038 908 268 920 –76 –204 0 129 –1.206 –899 –337 –222 –340 –49 –157 –18 –83 –168 –784 –224 –123 –82 –1 –18 –165 –40 –18 –104 0 –3 –34 –54 –265 –42 –952 –619 –460 –159 –1.571

1.392 1.199 342 1.096 –73 –166 7 186 –1.189 –880 –400 –185 –295 –51 –174 –21 –63 203 –755 –183 –98 –63 –5 –17 –159 –34 –14 –106 0 –4 –41 –53 –279 –40 –552 –592 –452 –140 –1.144

1.492 1.293 368 1.170 –50 –195 2 197 –1.085 –791 –343 –188 –260 –47 –170 –22 –55 407 –707 –179 –86 –72 –4 –17 –160 –33 –16 –107 0 –2 –44 –49 –239 –37 –300 –463 –366 –97 –763

1.717 1.498 399 1.324 –105 –120 2 217 –1.010 –743 –324 –148 –272 –49 –149 –13 –56 707 –757 –222 –127 –78 –4 –12 –169 –39 –16 –111 0 –3 –39 –48 –245 –33 –50 –598 –466 –132 –648

* = op basis van het bruto saldo

Tabel 2 – Detail resultatenrekening 2020 Vlaamse zoogkoeienbedrijven (in euro per gemiddelde aanwezige zoogkoe, bron: DLV-LMN, 2021)

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Economie.indd 19

10-01-22 14:10

ECONOMIE VLEESVEEHOUDERIJ

gesloten vleesveebedrijf

2017

2018

2019

2020 gemiddelde 2016-2020

aantal bedrijven aantal gemiddeld aanwezige zoogkoeien

78 57,77

69 58,69

72 58,04

70 67,32

74 59,93

1.868 1.709 923 881 –95 0 3 157 –1.369 –1.038 –545 –197 –296 –66 –178 –19 –67 499 –790 –223 –123 –75 –3 –22 –175 –46 –17 –106 0 –5 –41 –56 –260 –36 –291 –712 –582 –130 –1.003

1.935 1.774 1.002 882 –91 –19 1 160 –1.470 –1.115 –565 –225 –325 –77 –188 –21 –69 465 –868 –228 –119 –83 –4 –22 –211 –44 –20 –143 0 –5 –49 –68 –274 –38 –403 –701 –569 –132 –1.104

1.920 1.758 915 904 –88 27 0 161 –1.507 –1.163 –597 –217 –349 –74 –184 –20 –67 412 –928 –250 –131 –90 –4 –24 –218 –50 –20 –143 0 –4 –49 –66 –303 –43 –516 –734 –585 –149 –1.250

2.207 2.024 1.062 1.048 –72 –14 1 183 –1.556 –1.220 –632 –247 –342 –65 –177 –22 –71 652 –951 –272 –148 –99 –3 –22 –221 –52 –21 –143 0 –4 –51 –66 –291 –49 –299 –679 –539 –141 –978

1.972 1.805 968 915 –92 14 4 164 –1.454 –1.112 –572 –215 –324 –69 –183 –20 –70 519 –868 –238 –128 –85 –3 –22 –200 –47 –19 –128 0 –5 –48 –64 –278 –40 –349 –716 –578 –138 –1.065

evolutie resultatenrekening totale opbrengsten totale omzet en aanwas verkoop stieren verkoop vrouwelijk jongvee en zoogkoeien aankoop dieren inventarisverschil veestapel overige opbrengsten zoogkoeienpremie totale variabele kosten totale voederkosten krachtvoeder bijproducten (incl. aangekocht ruwvoeder) variabele kosten ruwvoeder energie dierenartskosten ki-kosten overige variabele kosten bruto saldo totale vaste kosten afschrijvingen gebouwen werktuigen en installaties zoogkoeienquotum overige fictieve intresten gebouwen werktuigen en installaties veestapel zoogkoeienquotum overige kosten gronden en gebouwen kosten werktuigen vaste kosten ruwvoeder overige vaste kosten familiaal arbeidsinkomen vergoeding eigen arbeid rundvee ruwvoeder netto bedrijfsresultaat

Tabel 3 – Evolutie resultatenrekening Vlaamse gesloten vleesveebedrijven (in euro per gemiddelde aanwezige zoogkoe, bron: DLV-LMN, 2021)

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Economie.indd 20

10-01-22 14:10

detail resultatenrekening aantal bedrijven aantal gemiddeld aanwezige zoogkoeien totale opbrengsten totale omzet en aanwas verkoop stieren verkoop vrouwelijk jongvee en zoogkoeien aankoop dieren inventarisverschil veestapel overige opbrengsten zoogkoeienpremie totale variabele kosten totale voederkosten krachtvoeder bijproducten (incl. aangekocht ruwvoeder) variabele kosten ruwvoeder energie dierenartskosten ki-kosten overige variabele kosten bruto saldo totale vaste kosten afschrijvingen gebouwen werktuigen en installaties zoogkoeienquotum overige fictieve intresten gebouwen werktuigen en installaties veestapel zoogkoeienquotum overige kosten gronden en gebouwen kosten werktuigen vaste kosten ruwvoeder overige vaste kosten familiaal arbeidsinkomen vergoeding eigen arbeid rundvee ruwvoeder netto bedrijfsresultaat

25% slechtst presterende 25% minder goed preste- 25% beter presteren- 25% best presterende bedrijven 2020* rende bedrijven 2020* de bedrijven 2020* bedrijven 2020* 17 53,23

18 78,36

17 67,37

18 69,55

1.349 1.236 818 566 –34 –115 0 113 –1.363 –1.071 –437 –234 –399 –59 –136 –19 –78 –14 –951 –277 –141 –105 –1 –30 –212 –48 –22 –136 0 –6 –38 –61 –306 –57 –965 –716 –530 –185 –1.680

2.216 2.035 1.013 1.089 –52 –14 0 180 –1.710 –1.337 –711 –274 –352 –68 –213 –23 –70 505 –949 –265 –152 –85 –2 –26 –222 –54 –20 –143 0 –5 –55 –74 –293 –41 –444 –710 –578 –132 –1.154

2.402 2.197 1.091 1.179 –82 9 1 205 –1.606 –1.275 –694 –255 –327 –66 –179 –17 –69 796 –858 –229 –111 –97 –2 –18 –199 –38 –19 –140 0 –3 –51 –56 –272 –50 –62 –632 –500 –131 –693

2.640 2.423 1.269 1.230 –113 37 1 216 –1.474 –1.146 –627 –217 –302 –64 –166 –27 –71 1.166 –1.038 –317 –183 –111 –7 –17 –246 –66 –25 –151 –1 –3 –57 –71 –295 –52 127 –661 –535 –126 –534

* = op basis van het bruto saldo

Tabel 4 – Detail resultatenrekening 2020 Vlaamse gesloten vleesveebedrijven (in euro per gemiddelde aanwezige zoogkoe, bron: DLV-LMN, 2021)

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Economie.indd 21

10-01-22 14:11

FOKKERIJ BWB-INDEX

Fokdoeldiscussie

zorgt voor aanpassing Vanaf april 2022 wordt de bwb-index aangepast. Sterfte bij geboorte krijgt in de samenstelling iets meer gewicht ten koste van de fokwaarde eindbeoordeling. In een publicatie van afgelopen maand overheersen een aantal bloedlijnen de toplijsten. TEKST WIM VEULEMANS

ets meer dan twee jaar geleden introduceerde het Vlaamse stamboek Belgisch witblauw de nieuwe bwb-index. De basis voor deze index was het door de leden-vleesveehouders van Coöperatie CRV in 2016 vastgelegde fokdoel. Dit fokdoel werd toen als volgt omschreven: ‘Een dier dat een makkelijke opfok kent, een hoge dagelijkse groei, een eerste kalf op 24 maanden krijgt en weer vlot drachtig wordt.’ Om dat fokdoel na te streven en veehouders de nodige handvatten te geven is toen ook een algemene index ontwikkeld. Deze bwb-index kan de foktechnische waarde van een dier – gericht naar het Vlaamse fokdoel – bepalen ten opzichte van de populatie. Vleesveehouders die steeds de stieren met de hoogste algemene index kiezen, zullen finaal het sterkst richting het vooropgestelde fokdoel evolueren.

Gevolg fokdoeldiscussie De rascommissie Belgisch witblauw van CRV heeft de fokdoeldiscussie die vorige winter is georganiseerd, geëvalueerd en besproken. Het fokdoel voor Belgisch witblauw wordt op basis van deze analyse gehandhaafd zoals dat vastgelegd is in 2016. Uit de fokdoeldiscussie is ook een analyse gemaakt van de bwbindex. Vleesveehouders konden de verhoudingen van de fokwaarden in de bwb-index beoordelen en zelf samenstellen. Daarbij is vastgesteld dat de ingevoerTabel 1 – Samenstelling van de bwb-index voor en na de aanpassing naar aanleiding van de fokdoeldiscussie

kenmerk

bron

leeftijd eerste inseminatie karkasgewicht koe beenwerk sterfte bij geboorte sterfte op 14 maand bespiering eindbeoordeling

CRV CRV Ciney Ciney Ciney Ciney Ciney

oude bwb-index (%)

aangepaste bwb-index vanaf 1-4-2022 (%)

20 30 10 –5 –5 10 20

20 30 10 –10 –5 10 15

de bwb-index goed aansluit bij de wensen van de vleesveehouders. Het gewicht dat veehouders in Nederland en Vlaanderen namelijk zelf gaven aan de verschillende kenmerken, kwam goed overeen met de gewichten die de rascommissie Belgisch witblauw zelf gaf bij de introductie van de bwb-index. Enkel het kenmerk sterfte bij geboorte mocht bij een groter deel van de vleesveehouders meer gewicht krijgen in de samenstelling. Dat stond dan tegenover minder gewicht voor eindbeoordeling. Vervolgens heeft de Animal Evaluation Unit van Coöperatie CRV op vraag van de rascommissie onderzocht welk effect een aanpassing van sterfte van 5 naar 10 procent en eindbeoordeling naar 15 procent had op de populatie en dit vergeleken met de huidige samenstelling. Die testrun is uitgevoerd op de fokwaarden van april 2021. Daaruit viel te concluderen dat er met de aanpassing beperkt wordt toegegeven op beenwerk, bespiering en eindbeoordeling (zie figuur 1). Er is een kleine winst op sterfte (minder) en vruchtbaarheid en groeikracht. De inweging van sterfte bij geboorte wordt daarom per 1 april 2022 verhoogd van 5 naar 10 procent en de inweging van eindbeoordeling verlaagd van 20 naar 15 procent.

Bekende bloedlijnen overheersen In december werden ook nieuwe bwb-indexen gepubliceerd. Deze publicatie is dan ook de laatste in de eerder vastgelegde samenstelling van de bwb-index. Bij deze publicatie worden steeds drie lijsten gepubliceerd op de website van Coöperatie CRV. De eerste lijst omvat de jongere stieren met een betrouwbaarheid van de bwb-index lager dan 35 procent. Deze jongere stieren hebben zelden nakomelingen. Dit betekent dat de bwb-index berekend wordt op basis van prestaties van ouders en aanverwanten, zijnde verwachtingswaarden. Sinds merkerfokwaarden beschikbaar zijn voor een aantal stieren, stijgt de betrouwbaarheid van de bwb-index voor jongere stieren iets sneller. Naarmate er dan ook meer infor-

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-CRV coop fokkerij.indd 22

10-01-22 14:13

oude bwb-index

nieuwe bwb-index

135

top 20 gemiddelde fokwaarde

126 117 108 99

icht koe

gew

lee inse ftijd 1e min atie

fte 14 m op nd

ster

ster f geb te bij oor te

eind beo o deli rng

ierin g bes p

k wer bee n

inde

matie van prestaties van nakomelingen wordt toegevoegd, stijgt ook de betrouwbaarheid. De lijst van jonge stieren wordt aangevoerd door Leandro van Ter Bos. Deze Wilmotszoon kreeg een bwb-index van 143 en is daarmee de allerhoogste stier. Leandro combineert een aantal goede lineaire kenmerken met een goede leeftijd eerste inseminatie en veel groeikracht (gewicht koe). Verderop in de top 10 van de jongere stieren vinden we nog twee andere Wilmotszonen. Ook twee Futézonen staan in de top 10. Met een bwb-index van respectievelijk 137 en 136 bevolken Megawatt de Bierwa en Cachemire de Dessous la Ville plaats twee en drie. Futé (v. Grommit) vinden we dan weer terug op plaats vier in de tweede lijst, deze met wachtstieren (betrouwbaarheid tussen 35 en 65 procent). Hij heeft zelf een bwb-index van 130. In deze toplijst staan overigens maar liefst vier zonen van Attribut genoteerd. Econome de Fond de Bois is met een bwb-index van 140 de hoogste en nummer één in de lijst. Een andere Attributzoon, Kastaar van het Bareelhof, staat op nummer drie in de lijst met een bwb-index van 131. Attribut de Fond de Bois en Wilmots du Falgi zijn met een bwb-index van respectievelijk 138 en 141 ook de twee toppers in de lijst met stieren met de hoogste betrouwbaarheid. Beide stieren maken ook deel van

fokwaarde

Figuur 1 – Effect van de aanpassing van de bwb-index op de verschillende onderliggende fokwaarden

een aantal bloedlijnen die momenteel de bovenhand hebben in de toplijsten met de bwb-index, onder meer via Attribut, Adajio, Benhur en Imperial. l Meer info: www.cooperatie-crv.nl

Tabel 2 – Fokwaarden van de top 10 van stieren op basis van hun bwb-index en de betrouwbaarheid van deze bwb-index

naam stier

naam vader

bwbindex

betr.

beenwerk

lijst met stieren betrouwbaarheid index lager dan 35% 1 Leandro van Ter Bos Wilmots 143 29 123 2 Megawatt de Bierwa Futé 137 24 115 3 Cachemire de Dessous la Ville Futé 136 20 139 4 Macron van Willecomme Wilmots 134 28 110 5 Oulare van den Hondelee Magloire 132 33 117 6 Amoureux Hof Ter Goedtmoed Litige 129 24 124 7 Marlo van het Caloenhof Lennie 129 31 111 8 Geronimo van Perenhof Wilmots 128 27 106 9 Aimable de la Claie Econome 128 26 123 10 Nebuleux de Petit Brin Glaieul 126 28 106 lijst met stieren betrouwbaarheid index hoger dan 35% en lager dan 65% 1 Econome du Fond de Bois Attribut 140 54 144 2 Litige du Sart Impérial 133 50 142 3 Kastaar van het Bareelhof Attribut 131 50 104 4 Futé Grommit 130 43 108 5 Jackson van de Stokerij Imperial 129 50 107 6 Aguichant de Fooz Kubitus 125 46 104 7 Bavard du Chateau Fallois Hazard 125 36 98 8 Kaiser de Bierwa Or 124 42 92 9 Joujou de Petit Brin Attribut 124 40 108 10 Fly du Fond de Bois Attribut 124 51 127 lijst met stieren betrouwbaarheid index hoger dan 65% 1 Wilmots du Falgi Benhur 141 74 116 2 Attribut du Fond de Bois Impérial 138 96 110 3 Grommit Hof Ter Zilverberg Adajio 136 78 95 4 Or de Beaujeu Adajio 136 92 85 5 Glaieul du Pont de Messe Attribut 135 80 108 6 Empire d’Ochain Implant 135 96 83 7 Benhur du Champ Bouval Fétiche 134 94 112 8 Jackpot Ter Reybroeck Bijoutier 132 90 112 9 Ultimo van de IJzer Benhur 131 82 115 10 Art Déco de Mahoney Jackpot 130 74 118

bespiering

eindbe- sterfte bij sterfte op leeftijd bij 1e oordeling geboorte 14 maand inseminatie

gewicht koe

120 118 114 110 119 123 106 109 108 100

126 131 124 114 119 125 111 115 112 109

96 97 98 96 94 104 99 98 98 96

100 101 100 100 105 107 101 101 98 105

104 104 102 104 103 100 98 102 105 105

106 103 103 108 104 102 111 107 103 107

122 124 112 123 119 105 117 114 113 116

118 122 115 130 110 106 126 118 117 116

106 104 100 98 103 97 104 95 100 115

102 107 103 100 106 95 108 106 103 110

109 100 105 102 101 107 102 103 104 101

101 102 107 101 109 105 103 105 102 103

110 116 117 115 105 92 106 96 117 112

120 115 127 119 114 107 121 105 123 116

93 100 90 96 96 82 99 87 104 112

94 106 95 111 113 91 103 93 105 97

105 110 104 106 105 107 102 103 98 101

108 106 106 110 110 114 108 111 107 107

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-CRV coop fokkerij.indd 23

10-01-22 14:13

FOKKERIJONDERZOEK VLEESKWALITEIT

De wetenschap achter

Meat+ bij Belgisch witblauw Onlangs publiceerden de drie bwb-stamboeken informatie over Meat+, een nieuw genetisch label voor vleeskwaliteit. De ki-organisaties lieten hun actuele stieren onderzoeken en maakten de Meat+stieren bekend. Maar wat is de achtergrond van Meat+? Twee bij het onderzoek betrokken wetenschappers geven meer achtergrondinfo.

E Ir. Toon Rombouts, PhD-student vakgroep Dierwetenschappen en Aquatische Ecologie, laboratorium voor diervoeding en kwaliteit van dierlijke producten, cel begeleiding karkasclassificatie, Universiteit Gent

Dr. Carole Carlier, DVM PhD, FRS-FNRS senior research associate, GIGA Medical-Genomics, Unit of Animal Genomics, Universiteit van Luik

en tiental jaren geleden werd door enkele grossiers voor het eerst opgemerkt dat bepaalde dieren van het Belgisch-witblauwras een afwijkende vleeskwaliteit vertoonden. De dikste deelstukken van het achterkwartier voelden harder en droger dan gewoonlijk en vertoonden op het snijvlak een doffe glans. Het probleem leek willekeurig: op geen enkele manier slaagden betrokkenen erin om de aantasting te voorspellen of te vermijden. In de jaren nadien nam het probleem geleidelijk toe en uiteindelijk werd advies gevraagd aan de Universiteit Luik (onderzoeksgroep prof. Michel Georges), gespecialiseerd in het opsporen van genetische defecten. Daar ontdekten ze een mutatie op het ATP2A1-gen, die een vermoedelijke associatie zou hebben met het voorkomen van het fenomeen.

Probleem met spierontspanning Het bewuste ATP2A1-gen codeert voor SERCA1, een eiwit dat zich bevindt in het sarcoplasmatisch reticulum van spiercellen en daar Ca2+-ionen uit het sarcoplasma pompt. Het wegpompen van deze Ca2+-ionen is nodig om een spier na een inspanning terug te ontspannen. Als de genetische code van ATP2A1 een mutatie bevat, kan dit invloed hebben op de werking van SERCA1 en op die manier het ontspanningsmechanisme van spieren verstoren. Afhankelijk van het type en de positie van de mutatie kan het effect variëren van onschuldig tot dodelijk. Bij Belgisch witblauw werd in 2006 al een genetisch defect gelinkt aan een mutatie in hetzelfde gen, namelijk congenitale musculaire dystonie 1 (SMA of CMD1). Hierbij vertonen kalveren indien ze homozygoot drager van de mutatie zijn (recessieve mutatie) ernstige spiercontracties en ademhalingsproblemen. Ze sterven

meestal na enkele dagen. In het geval van hard en droog vlees ligt de mutatie op een andere positie in hetzelfde gen en het is al duidelijk dat deze mutatie een minder uitgesproken effect heeft dan de CMD1mutatie. De mutatie is gepatenteerd. Voor het bepalen van de vleeskwaliteit werd de Universiteit Gent (onderzoeksgroep prof. Stefaan De Smet) ingeschakeld.

Vochtverlies in karkas Voor het bepalen van de vleeskwaliteit – de zogenaamde fenotypering – werd een beroep gedaan op ervaren versnijders, die vertrouwd waren met het fenomeen. Er werd een schaal opgemaakt om karkassen volgens de graad van aantasting te karakteriseren, variërend van G0 (normaal karkas) tot G3 (ernstig aangetast karkas). Bij toenemende graad neemt het aantal deelstukken dat is aangetast, toe. Waar het fenomeen zich bij G1 nog beperkt tot de binnenste delen van de dikke en platte bil, zal dit zich bij G2 en G3 uitbreiden tot schouder en uiteindelijk ook entrecote. De aantasting wordt gekenmerkt door een droog snijoppervlak dat ‘gespannen’ aanvoelt, wat bij latere bakbereiding zal resulteren in taai en droog vlees. In labo-onderzoek werd bevestigd dat aangetast vlees effectief een lager vochtgehalte heeft, een hogere hardheid en ook een kortere sarcomeerlengte. Dit wijst erop dat de mutatie zorgt voor een verstoorde ontspanning, waarbij spieren in een meer gespannen toestand blijven en post mortem minder vocht kunnen vasthouden. Dit wordt ook bevestigd door een kenmerkend karkassymptoom, namelijk dat aangetaste dieren na minstens drie uur in de koeling een grotere, waterige vlek onder het karkas blijken te hebben.

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-MeatPlus.indd 24

11-01-22 13:37

De reden waarom niet elke spier even sterk is aangetast, zou verklaard kunnen worden door de ligging van de spier in het karkas (oppervlakkig of diep), het type spiervezel (oxidatief of glycolytisch) of de functie van de spier (elementair of bijkomstig). Dit moet verder onderzoek nog uitwijzen.

Relatie vleeskwaliteit en genotype Over een periode van enkele maanden werden in totaal 116 stalen verzameld van aangetaste karkassen (G1-G3). Hiervan bleek 90 procent heterozygoot te zijn voor de onderzochte mutatie en 10 procent homozygoot, wat wil zeggen dat alle aangetaste dieren drager waren van de mutatie. Ter controle werden ook stalen verzameld van 127 normale karkassen, waarvan 86 procent vrij was van de mutatie (wild type) en 14 procent heterozygoot. Beide resultaten wijzen op een ontegensprekelijk verband tussen de mutatie en de afwijkende vleeskwaliteit, maar tonen tegelijk de complexiteit van het fenomeen aan. In tegenstelling tot eerder ontdekte genetische gebreken vertonen niet enkel homozygoot mutante dieren de afwijking, maar ook dieren die enkelvoudige drager (heterozygoot) zijn. Daarbovenop varieert de aantasting van de heterozygote dieren sterk: van niet tot ernstig aangetast. Wat deze variatie verklaart, is voorlopig nog niet bekend. Mogelijke omgevingsinvloeden als groeisnelheid, type afmest of stress zouden het effect van de mutatie in de hand kunnen werken, maar dit wordt nog bekeken in verder onderzoek. Duidelijk is wel dat wanneer een veehouder geen risico wil nemen op vlak van vleeskwaliteit, hij dieren moet kiezen die vrij zijn van de mutatie. Het zijn deze ‘wild type’dieren die het label Meat+ krijgen. Selectie hierop zou de frequentie van het mutante gen in de populatie kunnen reduceren.

Economische impact In de huidige populatie van Belgisch witblauw wordt het aandeel van heterozygote dieren geschat op 30 procent en het aandeel van homozygote dieren op 3 procent. Van de heterozygote dieren kan worden afgeleid dat iets minder dan de helft aangetast is (43%), terwijl dit voor de homozygote dieren 100 procent bedraagt. Ook al werd het initiële onderzoek voornamelijk gevoerd op reforme koeien, uit meer recent onderzoek blijkt dat ook jonge en oudere stieren in dezelfde mate aangetast zijn. Of dit ook het geval is bij vleeskalveren, zal nog moeten blijken. Over het algemeen kan gesteld worden dat een aangetast karkas een deel van zijn waarde zal verliezen, direct of indirect. Direct waardeverlies wordt uitgedrukt in rechtstreekse prijsvermindering van een karkas als gevolg van de lagere vleeskwaliteit. Dit komt doordat de droge en harde stukken niet altijd aan reguliere klanten verkocht kunnen worden en dikwijls moeten worden weggesneden en verwerkt in gehakt. Bij intermediair aangetaste dieren (G1) kan dit voor een waardevermindering van 13 procent zorgen, bij de ergst aangetaste dieren (G2 en G3) kan dit oplopen tot 23 tot 27 procent. Dit waardeverlies kan vaak beperkt worden door enkel de ergst aange-

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-MeatPlus.indd 25

11-01-22 13:37

FOKKERIJONDERZOEK VLEESKWALITEIT

stier Meat+ (vrij) koe Meat+ (vrij) koe heterozygoot koe homozygoot

100% Meat+ 50% Meat+

50% heterozygoot 100% heterozygoot

stier heterozygoot 50% Meat+ 25% Meat+

50% heterozygoot 50% heterozygoot 50% heterozygoot

25% homozygoot 50% homozygoot

stier homozygoot 100% heterozygoot 50% heterozygoot

50% homozygoot 100% homozygoot

Tabel 1 – Overzicht van resultaat van de verschillende kruisingsmogelijkheden bij selectie op het nieuwe genetische kenmerk Meat+

taste delen weg te snijden uit een deelstuk en de rest conventioneel te vermarkten. Een andere optie is het vlees aan klanten te verkopen met een lagere kwaliteitsstandaard. Langs de andere kant kan het waardeverlies ook toenemen wanneer het verkopen van een aangetast karkas leidt tot het verlies van een klant of een beschadigde reputatie. Direct waardeverlies kenmerkt zich doordat het enkel effect heeft op individuele spelers op korte termijn. Daartegenover staat indirect verlies, dat zich uitspreidt over alle spelers binnen de sector en op langere termijn ook zal evolueren in directe verliezen. In het geval van het fenomeen hard en droog vlees bestaat het indirect verlies uit de reputatieschade voor het ras, met het risico dat verminderde vleeskwaliteit van specifieke dieren wordt veralgemeend voor de hele populatie en zo minder zal gekozen worden door de consument.

Hoe moet het nu verder? Het is duidelijk dat de aanwezigheid van de mutatie in de populatie moet worden teruggedrongen. De meest effectieve manier is het uitschakelen van stieren uit de populatie die drager zijn van de mutatie, en dus enkel stieren te gebruiken die het Meat+-label dragen. Op die manier sluit men homozygote nakomelingen in de toekomst uit en perkt men het aantal dragende kalveren in. Dit kan worden aangevuld door ook vrouwelijke reproductiedieren te testen en ook daar enkel voort te werken met Meat+. Op

die manier komt de toekomstige vleeskwaliteit niet in gevaar. In de tussentijd zal ook nog onderzoek worden gedaan naar hoe heterozygote dieren reageren op verschillende omgevingsfactoren en of de ergste vormen van aantasting aldus kunnen worden gereduceerd. Uit vorige proeven bleek al wel dat stress voor slacht en koelsnelheid hier hoogstwaarschijnlijk geen rol in spelen, maar er blijven nog veel andere mogelijke invloedsfactoren. Door nieuwe, uitgebreidere experimenten moet zowel het achterliggende proces als de uiteindelijke uitkomst duidelijker worden. Het is belangrijk om als veehouder goed op de hoogte te zijn van de eigen geproduceerde vleeskwaliteit en daarover feedback te vragen aan de grossier. Bedrijven die tot op heden het fenomeen niet kennen, zijn vaak bedrijven die ofwel weinig feedback krijgen van de grossier, ofwel voornamelijk Meat+dieren hebben in de eigen populatie. Hoe dan ook, een toename van Meat+ komt in de gehele populatie Belgisch witblauw op lange termijn ten goede van iedereen, waarbij niet enkel de veehouder en grossier winnen, maar ook alle consumenten die een goede biefstuk weten te appreciëren. Voor de genetische test kan een DNA-staal worden opgestuurd naar de Universiteit Luik. l Meer informatie kan verkregen worden via: diagnostics.animaux@uliege.be

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-MeatPlus.indd 26

11-01-22 13:38

CRVCOÖPERATIENIEUWS

Wietse Duursma: ‘CRV blijft investeren’ ‘Het boekjaar 2020-2021 was opnieuw een spannend jaar. Onzekerheid over de toekomst van de sector raakt natuurlijk ook CRV. Toch kiezen we ervoor om te blijven investeren in innovatie. Wij zijn ervan overtuigd dat we leden en klanten hiermee oplossingen bieden om de bedrijfsvoering te verduurzamen en het rendement te verbeteren. Zo introduceerden we de fokwaarde voerefficiëntie en investeerden we in onderzoek naar methaanemissie. De raad van commissarissen is tevreden over de positie van CRV bij de start van het nieuwe boekjaar. De financiële basis van de organisatie is zeer solide en CRV heeft een sterke positie in

belangrijke veehouderijlanden in de wereld. We zien goede mogelijkheden om hier meer omzet uit te halen. Bij de start van het nieuwe boekjaar werd een internationale groeistrategie voor de komende drie jaar gepresenteerd. De nieuwe directie is gedreven om hier uitvoering aan te geven en er zijn veranderingen in de organisatie doorgevoerd. Groei is noodzakelijk om te kunnen blijven investeren en investeren in innovatie is noodzakelijk om te kunnen blijven groeien. Hierdoor kan CRV oplossingen blijven bieden voor uitdagingen waar veehouders voor staan.’ Wietse Duursma, voorzitter Coöperatie CRV

Ledenraad stelt jaarcijfers vast

Nieuwe stalnamen

In december heeft de ledenraad de jaarcijfers over 2020-2021 vastgesteld. De omzet van CRV steeg naar 173,4 miljoen euro en het eigen vermogen nam toe naar 90,9 miljoen euro. Er werd een nettoresultaat gerealiseerd van 52.000 euro. Dit is toegevoegd aan de reserves. In de tabel zijn de belangrijkste kengetallen weergegeven. Het volledige jaarverslag over het boekjaar 2020-2021 is te vinden op de site van Coöperatie CRV: www.cooperatie-crv.nl/jaarverslag-2020-2021

Onderstaande aanvragen voor stalnamen zijn in het laatste kwartaal van 2021 binnen gekomen. Als veertien dagen na publicatie geen bezwaren tegen deze stalnamen zijn ingediend, krijgen ze de officiële status.

2020-2021 2019-2020 aantal leden in Nederland en Vlaanderen aantal medewerkers netto-omzet voor ledenvoordeel (x € 1 miljoen) ledenvoordeel (x € 1 miljoen) bedrijfsresultaat (x € 1 miljoen) nettoresultaat na belasting (x € 1 miljoen) eigen vermogen (x € 1 miljoen)

21.442 1.364 173,4 — –0,1 0,4 90,9

Tabel 1 – Belangrijke kengetallen van het boekjaar 2020-2021

23.086 1.367 172,0 0,3 0,5 0,5 87,4

stalnaam

naam

woonplaats

It Langerek De Ouwer van de Jagtlust Tackenborgh vd Kleibosch Laarhoeker van Axwijk Hongerenburghof v.d. Veldmeijer

mts. T. en J. Beuckens Pieter Baaij J. H. van Rijn melkveebedr. Tackenborgh J. Jansen G. H. J. Meijerink Max Jonker P. J. M. van Bladel vleesveebedrijf Peddemors

Scharnegoutum Oldeouwer Sassenheim Thesinge Foxwolde Ommen Middelie Haarsteeg Weerselo

Tabel 2 – Aanvragen voor nieuwe stalnamen

Ledenbijeenkomsten online, verkiezingen digitaal Helaas is het toch niet mogelijk om elkaar de komende weken in levenden lijve te ontmoeten op de ledenbijeenkomsten. De fysieke bijeenkomsten die al gepland stonden, zijn uitgesteld en in plaats daarvan organiseren de districtsbesturen webinars om terug te blikken op het afgelopen jaar en bij te praten over wat er speelt in de coöperatie en het bedrijf CRV. Voor Vlaamse vleesveehouders staat de webinar gepland op dinsdag 22 februari om 13.00 uur ’s middags. Hierin zal een deskundige ook uitleg geven over Meat+ en staat een stierpresentatie op de agenda. De webinar voor Nederlandse vleesveehouders staat gepland op donder-

dag 10 maart om 20.00 uur ’s avonds. Hier is het thema bedrijfsvoering vleesvee. Leden ontvangen voor deze digitale bijeenkomsten een uitnodiging met een link om deel te nemen. Een overzicht van de webinars met een link is ook te vinden door het scannen van de QR-code. In de komende maanden zijn er ook digitale verkiezingen voor het districtsbestuur. Ook hiervoor ontvangen leden een uitnodiging.

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-CoopNieuws.indd 27

11-01-22 15:54

INFOGRAPHIC FAO-STATISTIEKEN – DEEL 1

Voedsel en landbouw:

de wereld mijn dorp Jaarlijks maakt de FAO een statistisch document op over de voedselproductie en de landbouw in de wereld. In dit eerste deel van een tweeluik komen de algemene macro-economische kerncijfers van 2019 en de vleesproductie aan bod. In een tweede deel zijn de productiefactoren land en water alsook de impact op het milieu door agrarische activiteiten aan de beurt. TEKST GUY NANTIER

et statistisch jaarboek van de FAO – de landbouworganisatie van de Verenigde Naties – biedt jaarlijks een helikopterzicht op mondiale schaal over de voedselproductie en de landbouw. Om deze synthese te kunnen maken verzamelt de FAO meer dan 20.000 indicatoren of graadmeters afkomstig uit 245 landen.

Economische dimensie van de landbouw De toegevoegde waarde die in de landbouw wereldwijd gecreëerd werd, bedroeg ongeveer 3,5 biljoen dollar in 2019 (1 biljoen = 1.000.000.000.000 of 12 nullen). Europa’s aandeel in die totale toegevoegde waarde was 9,5 procent. Het aandeel van Azië bedroeg maar liefst 64 procent. De landen met de grootste toegevoegde waarde uit landbouwactiviteiten zijn respectievelijk China, India en de Verenigde Staten. De toegevoegde waarde levert een belangrijke bijdrage in het Bruto Binnenlands Product (BBP) van een land. Het Bruto Binnenlands Product is de totale geldwaarde van alle in een land geproduceerde goederen en diensten tegen marktprijzen. Landbouwactiviteiten vertegenwoordigden in 2019 zo’n 4,2 procent van het Bruto Binnenlands Product op wereldschaal. Dit betreft een gemiddelde. In Europa is dat aandeel 1,6 procent, in Azië 7,1 procent en in Afrika zo’n 15,6 procent. Wereldwijd werkt zo’n 27,4 procent van de actieve bevolking in de landbouwsector en is het de tweede belangrijkste economische sector. Op plaats één staat de dienstensector. In Europa zijn 17 miljoen werkkrachten actief in de landbouw of zo’n 5,2 procent van de actieve bevolking, Ter vergelijking: in Afrika is dat 49,5 procent. De aangehaalde macro-economische kerncijfers ver-

klaren – naast geopolitiek en binnenlands bestuur – waarom in internationale handelsakkoorden het principe ‘cars for cows’ wordt gehuldigd, of met andere woorden ‘landbouwproducten als pasmunt’ worden gehanteerd.

De wereldwijde vleesproductie De belangrijkste primaire landbouwproducten die wereldwijd worden geproduceerd, zijn granen (32%), suikergewassen (24%), groenten (12%), oliehoudende gewassen (12%), knolgewassen (9%) en fruit (9%), voor een totale tonnage van 9,4 miljard ton (9.400.000.000 ton). In vergelijking met het jaar 2000 is dit een stijging met 53 procent. Op wereldschaal werd er in 2019 zo’n 336.639.000 ton vlees geproduceerd of 44 procent meer dan in 2000. Europa produceerde hiervan 64.292.000 ton of 19 procent. Kip, varken en rund zijn tezamen goed voor 90 procent van de wereldwijde vleesproductie in 2019: kip had een aandeel van 35 procent (in 2000: 25%), varken 32 procent (in 2000: 38%) en rund 20 procent (in 2000: 24%, zie ook figuur 1). De belangrijkste producenten van kippenvlees zijn de Verenigde Staten, Europa (met koploper Polen) en China. Voor varkensvlees zijn dat China, Europa (met een eerste positie voor Duitsland) en de Verenigde Staten. Voor rundvlees zijn de grootste producenten de Verenigde Staten, Europa (Frankrijk is hier de grootste producent) en Zuid-Amerika (Brazilië) (figuur 2). Het speerpunt van Europa in de vleessector ligt in de varkenssector, rund volgt op een derde plaats na kip. Wat de rundvleesproductie betreft, tekende de EU-28 in 2019 voor een totale productie van 10.585.000 ton of 15,5 procent van de wereldwijde rundvleesproductie. l

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Infographic.indd 28

10-01-22 14:07

Kerncijfers mondiale vleesproductie 2019 350

kip 12%

productie (x miljoen ton)

300

varken rund

20%

250

andere

12% 200 24%

33%

150 38% 100 35% 50 25% 0 2000

2010

2015

2019

jaar

Figuur 1 – De wereldwijde productie van vlees per soort in het tijdvak 2000-2019 (bron: FAO 2021)

50.000

kip varken rund

productie (x 1.000 ton)

40.000

30.000

20.000

10.000

Verenigde Staten

Europa

China

Brazilië

Figuur 2 – De belangrijkste vleesproducerende regio’s per vleessoort in 2019 (FAO, 2021)

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Infographic.indd 29

10-01-22 14:08

MANAGEMENTNIEUWS

GD ziet toenemend aantal ibr-uitbraken in Nederland GEZONDHEID – Na jaren van afname neemt de circulatie van het ibr-virus in de Nederlandse veehouderij weer toe. Dit concludeert GD op basis van het aantal ibr-vrije bedrijven dat te maken krijgt met een omslag in de tankmelk. Dat wil zeggen dat onverwacht antistoffen in de tankmelk worden aangetoond, wat erop wijst dat het ibr-virus op een bedrijf circuleert. Ook worden af en toe uitbraken op vleesveebedrijven vastgesteld. ‘Het is zeer aannemelijk dat het om lokale verspreiding van het virus gaat’, aldus GD. ‘In sommige regio’s circuleert namelijk duidelijk meer virus dan in andere.’ De gezondheidsdienst benadrukt dat het belangrijk is om erfbetreders en buurt- en contactbedrijven op de hoogte te brengen van een uitbraak. ‘Juist nu is het belangrijk om informatie te delen om virusverspreiding tegen te gaan en niet achterop te raken in de bestrijding’, aldus GD.

Dier&Recht verliest rechtzaak over campagne GEZONDHEID – Actiegroep Dier&Recht mag het weghalen van kalveren bij de moeder direct na de geboorte geen ernstig dierenleed meer noemen. Dit is de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam in een hoger beroep dat Dier&Recht had aangetekend tegen een eerdere uitspraak. De actiegroep was vorig jaar door Agractie voor de rechter gedaagd vanwege een antizuivelcampagne. Onderdeel van deze campagne was een poster waarop een kalfje in een kruiwagen was te zien met als onderschrift: ‘Zuivel veroorzaakt ernstig dierenleed. Kalfjes worden direct na de geboorte wegge-

haald bij hun moeder’. Foto en tekst werden getoond in de vorm van een pakje sigaretten om de poster extra de aandacht te laten trekken. In augustus vorig jaar oordeelde de rechter in een kort geding dat was aangespannen door Agractie, al dat de campagne van Dier&Recht de vrijheid van meningsuiting overschrijdt. Tegen deze uitspraak ging de actiegroep in hoger beroep. De rechter heeft nu echter opnieuw uitgesproken dat Dier&Recht niet kan onderbouwen dat het scheiden van kalf en koe ernstig dierenleed veroorzaakt. De dierenactivisten

hebben het hoger beroep verloren en moeten Agractie de proceskosten vergoeden. Agractie is blij met de uitspraak. ‘Deze doet recht aan de gevoelens van duizenden dierhouders die door de uitspraken van Dier&Recht als dierenmishandelaars worden neergezet. Hiermee is er voldoende jurisprudentie om dergelijke walgelijke uitingen in de toekomst te voorkomen of aan te pakken’, stelt de belangenorganisatie. In een persverklaring noemt Dier&Recht de uitspraak van de rechter onbegrijpelijk. De actiegroep overweegt een bodemprocedure en herstart de antizuivelcampagne.

Ecocheques voortaan bruikbaar in de korte keten ECONOMIE – Ecocheques kunnen vanaf 1 januari 2022 gebruikt worden om producten van de lokale landbouwer te kopen, in de boerderijwinkel of op de lokale markt. De uitbreiding werd op 21 december bij collec-

tieve arbeidsovereenkomst (cao) overeengekomen tussen de vakbonden en de werkgeversorganisaties in de Nationale Arbeidsraad. De ecocheques kunnen in Vlaanderen enkel worden gebruikt bij marktkramen en boerde-

rijwinkels die het erkende logo ‘Recht van bij de boer’ dragen. Het gaat om ruim 1.700 verkooppunten. In Wallonië gaat het om verkooppunten die erkend zijn bij ‘En direct de la ferme’.

Nieuwe ILVO-rassenlijst ruwvoerteelt MAIS-/GRASTEELT – Het Vlaamse onderzoeksinstituut ILVO heeft de nieuwe rassenlijst voor voederbieten, snijmais en korrelmais voor 2022 gepubliceerd. De officiële Belgische rassenlijst telt één nieuw voederbietenras, negen nieuwe snijmaisrassen en vier nieuwe korrelmaisrassen. De vijf nieuw aanbevolen snijmaisrassen zijn Emeleen en LG31224 van Limagrain, Apolonio

van KWS, ES Discover van het Franse Euralis Semences en Likoer van Eurocorn Benelux. De rassen KWS Curacao, LG31217, Fieldplayer en LG31265 worden na twee proefjaren opgenomen op de Belgische beschrijvende rassenlijst. Om een aanbeveling te krijgen moeten rassen minstens drie proefjaren doorlopen hebben. Het nieuwe voederbietenras is Enermax van

DLF. Het nieuwe korrelmaisras is KWS Memento van KWS. De rassen KWS Giulio, KWS Zeagrano en KWS Curacao worden na twee proefjaren opgenomen op de Belgische beschrijvende rassenlijst van korrelmaisrassen. De nieuwe rassenlijst kan worden gedownload van de site van het ILVO. Hier is ook teeltinformatie en een lijst met kwekers en vertegenwoordigers te vinden.

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-ManagementNieuws.indd 30

10-01-22 16:30

Kweekvleesbelofte is een zeepbel ECONOMIE – De uitdaging om betaalbaar kweekvlees te produceren is zo groot dat de wereld de komende decennia niet hoeft te rekenen op dit product. Dat stelt de Amerikaanse wetenschapsjournalist Joe Fassler in een uitgebreid artikel in the Counter. Kweekvlees zal nooit economisch levensvatbaar zijn, zelfs als het al technisch haalbaar is. Berekeningen laten volgens de Amerikaanse journalist zien dat kweekvlees, zelfs in de meest optimistische calculaties, veel duurder zal blijven dan echt vlees. Als gekweekt eiwit in 2030 zelfs maar 10 procent van de wereldwijde vleesvoorraad wil uitmaken, zijn er 4.000 fabrieken nodig die zo’n 400 miljoen euro per fabriek kosten. Eén fabriek zou 130 productielijnen moeten hebben met meer dan 600 bioreactoren die allemaal tegelijk draaien en zeer energie-intensief zijn. Niets van deze schaal heeft ooit bestaan. De geraamde kostprijs zou in voorkomende hypothetische situatie dan 34 euro per kilo kweekvlees van ‘hamburgerkwaliteit’ bedragen. 34 euro per kilo gemalen vlees in de fabriek wordt echter al snel 90 euro in de winkel en 200 euro in een restaurant. Afgezien van de kosten van de fabriek zijn er

nog meer uitdagingen. Zo moet het kweekvlees voedselveilig zijn. De productie van kweekvlees zal bijvoorbeeld moeten plaatsvinden in aseptische locaties, waar vrijwel geen besmettingsrisico bestaat van bacteriën en virussen. In celcultuur is steriliteit van het grootste belang. Maar dierlijke cellen groeien zo langzaam dat als er bijvoorbeeld bacteriën in een kweek komen, het in korte tijd een bacteriecultuur wordt en er geen product meer is. Hetzelfde geldt voor virussen. Eén clean room – een steriele kamer – die groot genoeg is om ongeveer 7,5 miljoen kilo kweekvlees per jaar te produceren (of 0,01 procent van de wereldwijde, gangbare rundvleesproductie), zou ongeveer 40 tot 50 miljoen euro kosten. Dat bedrag weerspiegelt niet de kosten van apparatuur, constructie, engineering of installatie. Het weerspiegelt alleen de materialen die nodig zijn om een steriele werkomgeving te runnen. En er is nog een andere kwestie: net als andere levende dieren hebben gekweekte cellen aminozuren nodig om te gedijen. Volgens een berekening komen de kosten van de aminozuren alleen al op ongeveer 16 euro per kilo geproduceerd vlees en dat zijn de

gemiddelde kosten van een kilo rundergehakt. Ook is de wereldwijde productie van individuele aminozuren momenteel veel te laag om de productie van kweekvlees te ondersteunen, zelfs op bescheiden schaal. Aminozuren uit soja zouden gebruikt kunnen worden, maar het kan nog jaren van onderzoek en ontwikkeling vergen om een methode te bedenken om soja te verwerken tot vormen die geschikt zijn voor celcultuur, op een schaal die groot genoeg is om de kweekvleesindustrie te bevoorraden. Maar de wereld wil juist af van het gebruik van soja voor de productie van vlees. Nieuw dilemma. En zo zijn er nog meer uitdagingen, zoals een alternatief vinden voor het huidige gebruik van foetaal runderserum bij de productie van kweekvlees. Maar eigenlijk wil men geen dieren meer slachten voor kweekvlees. Alweer een dilemma. Kortom: de uitdagingen om betaalbaar en op grote schaal kweekvlees te produceren zijn in feite zo groot dat de wereld de komende decennia nog niet hoeft te rekenen op dit product.

Najaarskuilen bevatten relatief weinig eiwit MAIS-/GRASTEELT – De najaarskuilen van 2021 bevatten minder eiwit dan het langjarig gemiddelde. Gemiddeld scoren de onderzochte najaarskuilen dit jaar 161 gram ruw eiwit per kilo droge stof. Dat is zo’n 20 gram minder dan het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar.

Dat heeft Eurofins Agro becijferd aan de hand van de reeds onderzochte najaarskuilen. De trend van lagere eiwitwaarden was ook al zichtbaar bij de voorjaars- en zomerkuilen van dit jaar. Ook de mineralengehalten zijn lager dan het langjarig gemiddelde. Mogelijk heeft de grote

De najaarskuilen van 2021 bevatten circa 20 gram minder ruw eiwit dan het langjarig gemiddelde

hoeveelheid gras die dit jaar is gegroeid, gezorgd voor verdunning. Het lagere ruweiwitgehalte in de najaarskuilen zorgt ook voor een fors lager oeb-gehalte. Gemiddeld ligt dat op 53 gram per kilo droge stof tegen 71 gram bij het langjarig gemiddelde. Het dve-gehalte daarentegen ligt slechts 2 gram lager dan het gemiddelde, waardoor de verhouding tussen dve en oeb verschoven is. Deze betere eiwitkwaliteit komt de eiwitefficiëntie van de koe ten goede. De gemiddelde vem-waarde van de herfstkuilen van 2021 is met 891 wel van een prima niveau. Deze ligt ruim 10 punten boven het gemiddelde van de laatste tien jaar. Een lager gehalte aan ruw as speelt hier een belangrijke rol in. Het lagere ruwasgehalte komt deels door de lagere gehalten aan mineralen. Vooral de gehalten aan koper, kobalt en selenium liggen volgens Eurofins Agro onder het gemiddelde. Maar ook natrium, zwavel, zink, mangaan en ijzer zijn minder in de najaarskuilen aanwezig. Omdat de variatie tussen kuilen dit jaar groter is dan normaal, adviseert Eurofins met gemeten waarden te werken in plaats van met gemiddelden.

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-ManagementNieuws.indd 31

10-01-22 16:30

MARKTINFO VOER

Voermarkt nauwelijks veranderd

in eurocenten, excl. btw (bron: Wageningen Livestock Research)

december 2021 fokvee mestvee

Voederwaardeprijzen geven de verhouding weer van de voederwaarde van mengvoer, grondstoffen en bijproducten in relatie tot de marktprijs. Bij een voederwaardeprijs onder de 100 procent is het voedermiddel prijstechnisch interessant.

gsv erl ies ma (%) (e/ rktp r ton ijs )

natte bijproducten

mengvoer

4 4 0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 5 5 5 0 0 0 0

0,0 0,0 240,0 110,0 150,0 195,7 308,0 296,0 301,0 305,0 420,0 250,0 517,0 395,0 365,0 39,6 77,9 82,4 105,0 317,1 362,7 327,8 285,4

rin

s 975 908 666 438 529 1.290 1.307 1.291 1.414 1.172 1.235 1.177 1.249 1.008 1.146 1.206 1.248 949 1.122 1.108 1.178 1.149 1.149

g/k gd 52 67 75 2 21 79 113 115 117 103 161 102 251 158 202 119 84 138 96 118 161 132 97

i g/ kg d

74 173 185 49 70 97 128 120 94 97 344 158 482 400 324 132 84 249 197 195 264 241 172

vev

940 888 694 509 583 1.182 1.180 1.122 1.265 1.038 1.129 968 1.153 942 1.071 1.099 1.129 943 1.035 1.036 1.093 1.068 1.062

dve

s g/k gd re

grondstoffen eiwit

ds g/k g grondstoffen energie

34 45 89 89 89 58 87 87 87 87 87 87 87 87 87 11,5 22 27 42 87 87 87 87

vem

s structuur

maiskuil graskuil luzerne gerstestro graszaadstro ccm tarwe gerst maismeel droge bietenpulp lijnzaadschilfers palmpitschilfers sojaschroot 44/7 raapzaadschroot DDG tarwe aardappelstoomschillen aardappelsnippers bierbostel maisgluten fokvee standaard (15% re) fokvee eiwitrijk (20% re) afmest groeibrok afmest finish

23,10 84,70 21,10 90,40

Zoek, vervang en bespaar

(bron: Liba)

ruwvoer

y/y

m/m = vergelijking t.o.v. vorige maand y/y = vergelijking t.o.v. dezelfde maand vorig jaar

VOEDERWAARDEPRIJZEN

december 2021

kvem kg dve kvevi kg dve

m/m

vo (e/ eder ton waa ) ve rde vi pri js ma r k voe tp de rijs t rw .o. aar v. de pri js ( %)

– De huidige voederwaardeprijzen zijn berekend door Wageningen Universiteit (WUR) op 14 december 2021. De waarde van 1000 vem (kvem-prijs) daalt naar 23,1 eurocent, de waarde van eiwit stijgt naar 84,7 eurocent per kg dve. – In de onderstaande tabel met de voederwaardeprijzen staan verschillende producten opgesomd met bijhorende voederwaarde. De voederwaarde van het product wordt berekend aan de hand van de cijfers die WUR publiceert. Er wordt daarbij een vergelijking gemaakt tussen de marktwaarde en de voederwaarde. Belangrijk om te weten is dat men enkel producten mag vergelijken die vergelijkbaar zijn, vergelijk dus geen appelen met peren. Evalueer ook eerst welke producten in het rantsoen passen en kies binnen deze producten de goedkoopste optie. – Momenteel zijn alle grondstoffen duur geprijsd, dit geldt voor zowel olie, bouwmaterialen, zuivel als veevoergrondstoffen. – De prijs van granen is gedaald. De markt is echter zeer volatiel, wat zorgt voor prijsonzekerheid. – Op lange termijn wordt gevreesd dat er door de hoge kunstmestprijzen in de Verenigde Staten meer soja geteeld gaat worden in plaats van mais. Al is de prijs van mais momenteel stabiel, door de droge omstandigheden in Zuid-Amerika zijn de verwachtingen van maisopbrengsten naar beneden bijgesteld. – De sojamarkt is op dit moment redelijk rustig, al blijven de prijzen wel doorstijgen. Het weer heeft de markt in zijn macht: in Zuid-Amerika is het droog weer, wat ervoor zorgt dat de te verwachten voorraden stelselmatig naar beneden worden bijgesteld. – De alternatieven voor soja zijn hard in prijs meegestegen. De prijs voor raapschroot blijft op een zeer hoog niveau. Er is veel vraag, maar de beschikbaarheid is beperkt. Voer dus wat het beste past. – Vraag en aanbod van vulmiddelen houden elkaar in evenwicht, desondanks stijgen de prijzen van deze producten ook door. Dit komt met name door de vrachtvoerkosten. – Natte aardappelproducten kunnen momenteel een alternatief zijn voor de dure zetmeelbronnen in het rantsoen.

ENERGIE- EN EIWITPRIJZEN VOER

m/m

82,5 108,9 185,4 83,9 116,2 191,3 328,8 327,4 351,6 296,2 353,3 296,3 426,7 309,3 369,2 39,6 70,9 83,4 129,1 296,5 342,8 315,0 286,9

y/y

129 131 129 102 94 90 86 103 119 84 121 128 99 100 110 99 81 107 106 104 99

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-MarktVoer.indd 32

10-01-22 15:49

MARKTINFO VEE w

NUCHTERE KALVEREN KALVEREN

BROUTARDS LIMOUSIN

1000 1000

700 700

€870 870 €

2020

€720 720 €

600 600 500 500 400 400 300 300

€220 220 €

2020

200 200

€95 95 €

Bron: BVK BVK vzw vzw bron:

100 100 00

2020 11

10 10

15 15

20 20

25 25 30 30 week week

35 35

40 40

45 45

50 50

BROUTARDS BLONDE D’AQUITAINE

euro (gem.)/kg levend gewicht (excl. btw)

800 800

2020

Bron: Veemarkt veemarkt Les Hérolles (Fr.) (Fr.) bron:

euro (max.) per stuk (excl. btw)

4,0 4,0

dikbilstier dikbilstier dikbilvaars dikbilvaars dubbeldoel dubbeldoel stier stier melkvee melkvee stier stier GN GN geen geen notering notering

900 900

2020

RR-€2,67 -€2,67 RR2020 -€2,62 -€2,62

2020 2,0 2,0

10 10

15 15

20 20

25 25 30 30 week week

35 35

40 40

45 45

50 50

STIEREN BELGISCH WITBLAUW

350 350 300 300

dikbilstier dikbilstier gelijkgestelde gelijkgestelde goedgevormde goedgevormde 60% 60% 55% 55% GN GN geen geen notering notering

€ €367,50 367,50

2020 2020

€ €235,00 235,00 € 201,50 €2020 201,50

200 200

€ €175,00 175,00

2020 150 150 100 100 11

2020

10 10

15 15

20 20

25 25 week week

30 30

35 35

40 40

45 45

50 50

R-€ 2,79 R-€ 2,79 2020

2020 2020

2,5 2,5

10 10

15 15

20 20

25 25 30 30 week week

35 35

40 40

45 45

50 50

dikbil dikbil gelijkgestelde gelijkgestelde goedgevormde goedgevormde 55% 55% 50% 50% verwerking verwerking

300 300

€ €329,00 329,00

2020

€ €280,00 280,00

250 250

2020 € €197,50 197,50

200 200

2020

€ €155,00 155,00

150 150

2020 € €2020 135,00 135,00

100 100

€ €96,50 96,50

2020

50 50

10 10

15 15

20 20

25 25

30 30

35 35

40 40

45 45

50 50

week week

land

€ €329,00 329,00

250 250

R-€ R-€ 2,91 2,91 2020

KARKASPRIJZEN WERELDWIJD

Bron: European Market Observatories

eoro/100 kg, levend gewicht (excl. btw)

veemarkten België Bron: Veemarkten

400 400

eoro/100 kg, levend gewicht (excl. btw)

2020 U-€3,39 U-€3,39

veemarkten België Bron: Veemarkten

euro (gem.)/kg levend gewicht (excl. btw)

Bron: Veemarkt veemarkt Agen (Fr.) (Fr.) bron:

U-€3,48 U-€3,48

2,5 2,5

U-€ U-€3,15 3,15

3,0 3,0

350 350

4,0 4,0

3,0 3,0

U-€ U-€3,21 3,21

KOEIEN BELGISCH WITBLAUW

U-stieren U-stieren 250-300 250-300 kg kg R-stieren R-stieren 250-300 250-300 kg kg U-stieren U-stieren 300-350 300-350 kg kg R-stieren R-stieren 300-350 300-350 kg kg

3,5 3,5

2,0 2,0

5,0 5,0 4,5 4,5

U-stieren U-stieren 250-300 250-300 kg kg R-stieren R-stieren 250-300 250-300 kg kg U-stieren U-stieren 300-350 300-350 kg kg R-stieren R-stieren 300-350 300-350 kg kg GN GN geen geen notering notering

Groot-Brittannië Uruguay Europa Australië Verenigde Staten Nieuw-Zeeland Argentinië Brazilië

Waarde* december 2021

trend (m/m**)

– 430,43 431,33 456,33 421,83 360,84 403,29 316,76

–

*euro/100 kg geslacht gewicht stieren **m/m = vergelijking t.o.v. vorige maand

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-MarktVee.indd 33

10-01-22 14:02

Ja H

AGENDA KEURINGEN EN PRIJSKAMPEN 19 februari 3 maart 5 maart 13 maart

Bwb-keuring, Libramont Elitekeuring blonde d’Aquitaine, charolais en limousin, SIA, Parijs (Frankrijk) Bwb-keuring, Ciney Bwb-keuring, Sint-Truiden

VEILINGEN 10 februari 17 maart 26 maart

Veiling blonde d’Aquitaine, Casteljaloux (Frankrijk) RJ-veiling limousin, Lanaud (Frankrijk) COT-veiling (online), Laren

De koeien van de familie Bĳl uit Waarschoot laten zich het winterrantsoen goed smaken BEURZEN, STUDIEVERGADERINGEN, DEMODAGEN Foto: Kristina Waterschoot 26 januari 26 februari6 maart

Webinar biologische veehouderij, ILVO SIA, Parijs (Frankrijk)

Alle data zijn onder voorbehoud vanwege de coronapandemie. COLOFON Raadpleeg de website veeteeltvlees.nl of veeteeltvlees.be voor een actuele stand van zaken. Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳnt

VOORUITBLIK

tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactie

hoofdredacteur Jaap van der Knaap adjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳmen van Zessen fotografie Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weiden vormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onida aan dit nummer werkten verder mee Jelle Feenstra, Wichert Koopman en Reimer Strikwerda hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

FEBRUARI BEMESTING redactie-adres

Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem,

telefoon 026 38 98 800 Het voorjaar is een periode waarin veeVlaanderen: Vanveel Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, 363 92 11, fax 09 363 92 06 houders aandacht hebben voortel. de09bemesting e-mail veeteelt@crv4all.com van hun land. Kunstmest speelt daarin een abonnementsprĳ belangrijke rol, naast dierlijke mest. Maars/jaar de Nederland en België € 70,30 markt voor kunstmestoverige kendelanden voorbije tijd een € 132,90 In in combinatie met abonnement enorme evolutie, zowel beschikbaarheid als op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting. in prijs. Hoe gaat een Prĳ veehouder daarmee om? zen excl. 6% btw. Abonnementen zĳn gebaseerd Koopt men groot in om de prijsop tekalenderjaar drukken, ofen worden jaarlĳks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳk zoekt men naar alternatieven? In komend per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: nummer heeft VeeteeltVlees hier uitgebreid Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440) aandacht voor. België: VRV-klantendienst (078 15 44 44) klantenservice.nl@crv4all.com Verder verschijnt in dite-mail nummer de laatste bijdrage over CRV internationaal en we brenadvertentie-afdeling Fokkert, VleesconWillem Gemmink, gen een nieuw artikelJannet in de rubriek Froukje Visser cepten. postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824 e-mail advertenties@crv4all.com

illustraties/foto’s

De foto’s zĳn van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳn de foto’s van Nico Bons (7), BASF (32), PPO (33), Altic (33), GD (58) Mark Pasveer (58), MS Schippers (68) en Agrifirm (68).

COLOFON VeeteeltVlees is een uitgave van CRV BV in opdracht van Coöperatie CRV ua. De leden van de Coöperatie CRV ontvangen VeeteeltVlees gratis, als onderdeel van het lidmaatschap. VeeteeltVlees verschijnt maandelijks. redactie hoofdredacteuren Guy Nantier, Wim Veulemans redactie Inge van Drie, Jaap van der Knaap, Wichert Koopman, Florus Pellikaan en Grietje de Vries fotografie Harrie van Leeuwen foto- en beeldbewerking Rogier van der Weiden vormgeving René Horsman, Esther Onida eindredactie Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster hoofd CRV-magazines Jaap van der Knaap aan dit nummer werkten mee redactie-adres Nederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon 026 38 98 800 Vlaanderen: Buchtenstraat 7, 9051 Sint-Denijs-Westrem telefoon 078 15 44 44 fax 09 363 92 06 e-mail veeteelt@crv4all.com

abonnementsprijs/jaar Nederland en België € 79,00, overige landen € 138,00. In combinatie met abonnement op vakblad Veeteelt bedraagt een abonnement € 141,00 per jaar, overige landen € 260,00 per jaar. Prijzen excl. 9% btw. Abonnementen zijn gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlijks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelijk per kwartaal. Bel voor opgave van een abonnement: België: CRV Klantenservice (078 15 44 44) e-mail klantenservice.be@crv4all.com Nederland: CRV Klantenservice (088 00 24 440) e-mail klantenservice.nl@crv4all.com

van artikelen is alleen toegestaan na Overname van artikelen isOvername alleen toegestaan na toestemtoestemming van de redactie. Hoewel aan de ming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de van de inhoud de meeste zorg is inhoud de meeste zorg is samenstelling besteed, kan door de redactie besteed, kan de redactie geen aansprakelĳkheid geen aansprakelijkheid worden aanvaard voor mogelijke aanvaarden voor mogelĳke onjuistheden of onjuistheden of onvolledigheden. onvolledigheden. Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsAlle auteursrechten en overige intellectuele rechten ten aanzien van (de inhoud van) dezeten uitgave eigendomsrechten aanzien van (de inhoud worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten van) deze uitgave wordenberusten uitdrukkelĳk bij CRV BV c.q. de betreffende auteur. Artikelen uit voorbehouden. Deze rechten berusten bĳ CRV VeeteeltVlees mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of BV c.q. de betreffende auteur. Artikelen uit openbaar gemaakt worden na schriftelijke toestemming Veeteelt mogen uitsluitend verveelvoudigd en/ van CRV. of openbaar gemaakt worden na schriftelĳke

advertentie-afdeling Karen Dammer en Froukje Visser postbus 454, 6800 AL Arnhem telefoon (+31)(0)26 38 98 698 e-mail advertenties@crv4all.com

Druk: Moderna Printing, Paal-Beringen ISSN 01.68-7565 Druk: Senefelder Misset Doetinchem

toestemming van CRV. ISSN 01.68-7565

illustraties/foto’s De foto’s zijn van de eigen fotodienst van VeeteeltVlees. Uitzonderingen zijn de foto’s van Elevéo (6), McGregor Photography (7), WUR Open Teelten (8-10 ), KWS (10), UGent (24-26) en BBG (35).

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-Agenda.indd 34

VX01-editorial.indd 7

11-01-22 10:26

vo tu of lĳk cir To fee du lĳk Vl Aa ge nu m de 20 ga dr va tra ui

O P

Ar in sta Jas

CRVNIEUWS

Bwb-proefstier Infini de Biert ki-code 945162 verkoper:

Marie-Hélène Daxhelet-Rabeux

schofthoogte: 140 cm (+6) 25 mnd.

fokker:

Idem

gewicht:

haarkleur:

blauw & wit

geboren:

06-09-2019 965 kg 25 mnd. 37 cm op 25 mnd.

Schofthoogte 90,00

Besp. 88,20

Type 87,60

Beenwerk 79,00

Alg. voorkomen 85,00

ADAJIO DE BRAY

GROMMIT HOF TER ZILVERBERG

FUTÉ 78 / 90 / 86 / 88 / 85 / 89

Eindbeoordeling 88,80

Kiloknaller Infini (965 kg op 25 maanden!) is een Futézoon van +6 uit een uitzonderlijke moeder. Caboche de Biert (v. Attribut) heeft namelijk 91 punten eindbeoordeling, woog meer dan 1050 kg en behaalde twee eerste prijzen op de nationale prijskamp van Libramont, evenals de provinciale titel in Ciney. Samourai de Biert, verderop in zijn afstamming, is een zoon van Officiel de Haute Somme uit een Elanmoeder. Infini is fijn in het beenwerk met veel lengte en een mooie schouder.

CLAVER HOF TER ZILVERBERG INDIANA DU MONT

AUTORITÉ DE SOMME

MAJORITÉ DE CENTFONTAINE IMPÉRIAL DE L’ÉCLUSE

ATTRIBUT DU FOND DE BOIS ORAGEUSE DU FOND DE BOIS

CABOCHE DE BIERT 100 / 92 / 90 / 80 / 90 / 91

SAMOURAI DE BIERT UBIQUITE DE BIERT

RECLAME DE BIERT

Meat+-stierenkaart en unieke omruilactie BBG heeft alle Belgisch-witblauwstieren laten testen op het genetisch label Meat+. In de CRV-webshop zijn de stieren die de beste vleeskwaliteit garanderen, duidelijk herkenbaar aan het Meat+-keurmerk. Daarnaast heeft CRV een stierenkaart samengesteld met

uitsluitend Meat+-stieren. Deze stieren zijn allemaal vrij verkrijgbaar via de inseminatoren. Veehouders die in de afgelopen zes maanden sperma hebben gekocht van een stier zonder het Meat+-label, kunnen gebruikmaken van een omruilactie. Voor iedere ingele-

verde dosis krijgt u drie euro korting op een nieuwe bestelling. Deze actie geldt ook voor sperma van concurrenten en loopt tot 1 maart. Wilt u van dit aanbod gebruikmaken? Meld het bij uw veestapeladviseur of inseminator of bij de CRV-klantenservice: 078-15 44 44.

Bwb-proefstier Absolu de Furfooz ki-code 945156 verkoper:

Jean-François en William Stephenne

schofthoogte: 131 cm (+3) 29 mnd.

fokker:

Idem

gewicht:

haarkleur:

blauw & wit

geboren:

12-10-2019 801 kg 29 mnd. 35 cm op 29 mnd.

Schofthoogte 83,00

Besp. 90,70

Type 85,90

Beenwerk 92,00

VIDAL DE ST FONTAINE

Alg. voorkomen 85,00

Eindbeoordeling 89,70

Digitalzoon Absolu de Furfooz was onlangs al te bewonderen op de opendeurdagen van BBG. Zijn moeder is een zeer grote dochter van Felin de Bierwa en verderop vinden we Krack de la Grigeoule terug, die een Bijoutierzoon was. De genomicfokwaarden van Absolu voorspellen een mooie gestalte met veel lengte.

WHISKY 0226 VAN HET NEGENBONDER PASTOURELLE DE ST FONTAINE SNOOPY D’EMBISE

DIGITAL D’EMBISE 83 / 89 / 85 / 94 / 85 / 89 BRAGA D’EMBISE

TIARA D’EMBISE IMPÉRIAL DE L’ÉCLUSE

FELIN DE BIERWA DIABLESSE DE BIERWA

1456 DE FURFOOZ 98 / 86 / 85 / 92 / 80 / 87

KRACK DE LA GRIGEOULE 3246 DE FURFOOZ

MST DE FURFOOZ

veeteeltvlees JANUARI 2022

VV01-CRVNieuws.indd 35

11-01-22 16:13

Jefferson de Dessous la Ville

De bewezen kuddestier

Larron x Benhur

Ki-code: 945026

Op 71 mnd.: 1305 kg en 149 cm (+4)

⊲ Geschikt voor vaarzen ⊲ Drinkvermogen: 106 ⊲ Gestalte op 14 maanden: 117

Wilt u sperma van Jefferson of andere stieren bestellen, bezoek dan onze webshop op shop.crv4all.nl of shop.crv4all.be

502-21 Ad VV-JANUARI-Jefferson.indd 2

06-01-22 14:43

Veeteeltvlees januari 2022

Articles inside

Agenda

Managementnieuws

Marktinfo voer

Van de redactie

Vleesboerderij Boot zoekt naar meer ei gen eiwit in het rantsoen van hun blondes

Door opmars van schimmels vaker builen brand en maiskopbrand

CRV-coöperatienieuws

Uit de dierenartspraktijk: longontsteking basis van penstympanie bij een kalf

Fokdoeldiscussie bij Coöperatie CRV zorgt voor aanpassing van de bwb-index

De wetenschap achter het nieuwe geneti sche label Meat+

Fokkerijnieuws