Περιοδικό "Ἡ Φανερωμένη" - Τεύχος 145 - Μάρτιος 2020

η ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ Τεῦχος 145 - Μάρτιος 2020

March 2020-1.indd 1

25/02/2020 11:34:11

Η ΦΑΝΕΡΩΜΈΝΗ

Μηνιαία Ἔκδοση Ἱεροῦ Ναοῦ Παναγίας Φανερωμένης Τεῦχος 145ο - Μάρτιος 2020

YΠΕΎΘΥΝΟΣ EΚΔΟΣΗΣ

Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Ἰωάννου EΠΙΜΈΛΕΙΑ EΚΔΟΣΗΣ

Πρωτοπρεσβύτερος Θωμᾶς Κωστῆ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ EΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ

Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης Τ.Θ. 21637, 1511 Λευκωσία Τηλ. 22673296, 22660761 Τηλεομ.: 22672321 EΦΗΜΈΡΙΟΙ

Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Ἰωάννου Τηλ. 99031993 Πρωτοπρεσβύτερος Ξάνθος Ὀνησιφόρου Τηλ. 99653521 Πρωτοπρεσβύτερος Θωμᾶς Κωστῆ Τηλ. 99522846 Σημεῖο πνευματικῆς ὡριμότητος εἶναι νὰ πιστέψω ὅτι δὲν κάνω τίποτε, νὰ ἀπογοητευθῶ μὲ τὴν καλὴ ἔννοια ἀπὸ τὸν ἑαυτό μου, ἀπὸ τὸ ἐγώ μου· νὰ νιώθω πὼς μὲ ὅ,τι κάνω προσθέτω συνέχεια μηδενικὰ καὶ νὰ συνεχίζω τὸν ἀγώνα μου ἐλπίζοντας στὸν Θεό. Τότε ὁ Καλὸς Θεός, ὅταν δῆ τὰ μηδενικὰ τῆς ἀγαθῆς μου προαιρέσεως, θὰ μὲ λυπηθῆ, θὰ προσθέση στὴν ἀρχὴ τὴν μονάδα καὶ θὰ πάρουν ἀξία τὰ μηδενικά μου καὶ θὰ πλουτίσω πνευματικά. Μέσα στὴν ταπεινὴ κατάσταση τῆς ἀπογοητεύσεως ἀπὸ τὸν ἑαυτό μου κρύβεται ἡ καλὴ πνευματικὴ κατάσταση. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Γ´ – Πνευματικὸς Ἀγώνας, Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Βασιλικὰ Θεσσαλονίκης, 2001, σελ. 156-157.

March 2020-1.indd 2

25/02/2020 11:34:12

Μάρτιος 2020 | 3

ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Λόγος εἰς τόν Εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου 1. Πάλι σήμερα ἔχουμε χαρμόσυνες εἰδήσεις, πάλι ἔχουμε μηνύματα ἐλευθερίας, πάλι ἔχουμε μία ἀνάκληση ἀπὸ τὴν πτώση καὶ μία ἐπάνοδο στὴ ζωή, μία ὑπόσχεση εὐφροσύνης καὶ μία ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὴ δουλεία. Ἕνας ἄγγελος συνομιλεῖ μὲ τὴν Παρθένο, γιὰ νὰ μὴν ξαναμιλήσει ὁ διάβολος μὲ γυναίκα. Λέει ἡ Γραφή: «Τὸν ἕκτο μήνα τῆς ἐγκυμοσύνης τῆς Ἐλισάβετ στάλθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ ὁ ἄγγελος Γαβριὴλ σὲ μία παρθένο, ποὺ ἦταν μνηστευμένη μὲ ἕναν ἄνδρα». Στάλθηκε ὁ Γαβριήλ, γιὰ νὰ ἀποκαλύψει τὴν παγκόσμια σωτηρία τῶν ἀνθρώπων. Στάλθηκε ὁ Γαβριήλ, νὰ φέρει στὸν Ἀδὰμ τὴ βέβαιη ἀποκατάστασή του. Στάλθηκε ὁ Γαβριήλ, στὴν παρθένο, γιὰ νὰ μεταβάλει τὴν ἀτιμία τοῦ γυναικείου φίλου σὲ τιμή. Στάλθηκε ὁ Γαβριήλ, γιὰ νὰ προετοιμάσει τὸν νυμφικὸ θάλαμο, ὥστε νὰ εἶναι ἀντάξιος γιὰ τὸν ἀμόλυντο Νυμφίο. Στάλθηκε ὁ Γαβριήλ, γιὰ νὰ συντελέσει νὰ νυμφευθεῖ τὸ πλάσμα μὲ τὸν πλάστη. Στάλθηκε ὁ Γαβριήλ, στὸ ἔμψυχο παλάτι τοῦ βασιλιᾶ τῶν ἀγγέλων. Στάλθηκε ὁ Γαβριὴλ στὴν παρθένο ποὺ ἦταν ἀρραβωνιασμένη μὲ τὸν Ἰωσήφ, ἀλλὰ ποὺ προοριζόταν γιὰ τὸν Ἰησοῦ, τὸν Υἱὸ τοῦ Θεοῦ. Στάλθηκε ὁ ἀσώματος δοῦλος σὲ ἀμόλυντη παρθένο. Στάλθηκε ὁ χωρὶς ἁμαρτίες σ’ αὐτὴν ποὺ δὲν θὰ γνώριζε τὴ φθορά. Στάλθηκε ὁ λύχνος, γιὰ νὰ ἀναγγείλει τὸν ἥλιο τῆς δικαιοσύνης. Στάλθηκε ὁ ὄρθρος, ποὺ ἔρχεται πρὶν ἀπὸ τὸ φῶς τῆς ἡμέρας. Στάλθηκε ὁ Γαβριήλ, γιὰ νὰ διαλαλήσει αὐτὸν ποὺ βρίσκεται στοὺς κόλπους τοῦ Πατέρα καὶ στὴν ἀγκαλιὰ τῆς μητέρας. Στάλθηκε ὁ Γαβριήλ, γιὰ νὰ δείξει αὐτὸν ποὺ κάθεται σὲ θρόνο ἀλλὰ καὶ σὲ σπηλιά. Στάλθηκε ἕνας στρατιώτης, γιὰ νὰ διατυμπανίσει τὸ μυστήριο τοῦ μεγάλου βασιλιᾶ. Χαρακτηρίζω μυστήριο αὐτὸ ποὺ γίνεται κατανοητὸ μὲ τὴν πίστη καὶ δὲν ἐξερευνᾶται μὲ τὴ φιλομάθεια, πρόκειται γιὰ μυστήριο ποὺ εἶναι ἄξιο προσκυνήσεως καὶ ὄχι σχολαστικῆς ἐξετάσεως, δηλαδὴ γιὰ

March 2020-1.indd 3

25/02/2020 11:34:12

4 | ἡ Φανερωμένη μυστήριο ποὺ εἶναι ἀντικείμενο θεολογικῆς ἔρευνας καὶ ὄχι γιὰ κάτι ποὺ ὑπόκειται σὲ ἀκριβῆ μέτρηση.

2. «Τὸν ἕκτο μήνα στάλθηκε ὁ Γαβριὴλ στὴν παρθένο». Ποιὸν ἕκτο μήνα; Ποιόν; Ἀπὸ τότε ποὺ ἡ Ἐλισάβετ δέχθηκε τὸ χαρμόσυνο μήνυμα, ἀπὸ τότε ποὺ συνέλαβε τὸν Ἰωάννη. Ἀπὸ ποῦ τὸ συμπεραίνουμε αὐτό; Τὸ ἀποκαλύπτει ὁ ἴδιος ὁ ἀρχάγγελος ὅταν λέει στὴν Παρθένο: «Νά, ἡ Ἐλισάβετ ἡ συγγενής σου καὶ αὐτὴ συνέλαβε γιὸ στὰ γεράματά της. Κι αὐτὸς εἶναι ὁ ἕκτος μήνας τῆς ἐγκυμοσύνης της, αὐτῆς ποὺ θεωροῦνταν στείρα». Ὁ ἕκτος μήνας λοιπὸν εἶναι ὁ ἕκτος μήνας ἀπὸ τὴ σύλληψη τοῦ Ἰωάννη. Ἔπρεπε λοιπὸν ὁ στρατιώτης νὰ φθάσει πρῶτος, ἔπρεπε ὁ ἀκόλουθος νὰ προηγηθεῖ, ἔπρεπε νὰ προπορευθεῖ αὐτὸς ποὺ θὰ ἀποκάλυπτε τὴ δεσποτικὴ παρουσία. «Τὸν ἕκτο μήνα στάλθηκε ὁ ἄγγελος Γαβριὴλ στὴν Παρθένο, ποὺ ἦταν ἀρραβωνιασμένη μὲ ἕναν ἄνδρα», ἀρραβωνιασμένη ὄχι παντρεμένη· ἀρραβωνιασμένη, ἀλλὰ ἄθικτη. Γιατί ἦταν ἀρραβωνιασμένη; Γιὰ νὰ μὴ μάθει πολὺ γρήγορα ὁ διάβολος τὸ μυστήριο. Γιὰ τὸ ὅτι ἐπρόκειτο διὰ μέσου Παρθένου νὰ ἔλθει ὁ Βασιλιάς, αὐτὸ τὸ γνώριζε ὁ πονηρός, γιατί εἶχε ἀκούσει τὶς προφητεῖες τοῦ Ἠσαΐα ποὺ ἔλεγαν: «Νά, θὰ συλλάβει ἡ παρθένος καὶ θὰ γεννήσει γιό». Κάθε φορά λοιπόν, ὅπως εἶναι φυσικό, ἐξέταζε ὅ,τι ἀναφερόταν στὴν παρθένο, ὥστε ὅταν ἀντιληφθεῖ ὅτι ὁλοκληρώνεται αὐτὸ τὸ μυστήριο, νὰ προετοιμάσει τὶς κατηγορίες του. Γι’ αὐτὸ ὁ Δεσπότης ἦλθε στὴ γῆ

March 2020-1.indd 4

25/02/2020 11:34:14

Μάρτιος 2020 | 5 διὰ μέσου ἀρραβωνιασμένης, γιὰ νὰ ξεγελάσει δηλαδὴ τὸν πονηρό, ἀφοῦ αὐτὴ ὄντας ἀρραβωνιασμένη ἐξασφάλιζε αὐτό.

3. «Τὸν ἕκτο μήνα στάλθηκε ὁ ἄγγελος Γαβριὴλ σὲ μία Παρθένο, ποὺ ἦταν ἀρραβωνιασμένη μὲ κάποιον ποὺ λεγόταν Ἰωσήφ». Ἄκουσε, ἀκροατή, τί λέει ὁ προφήτης γι’ αὐτὸν τὸν ἄνθρωπο καὶ γι’ αὐτὴν τὴν παρθένο. «Θὰ δοθεῖ αὐτὸ τὸ κλειστὸ βιβλίο σὲ ἕναν ἄνθρωπο, ποὺ γνωρίζει γράμματα». Τί σημαίνει κλειστὸ βιβλίο, ἢ τί σημαίνει γενικὰ ἡ ἀμόλυντη παρθένος; Ἀπὸ ποιοὺς θὰ δοθεῖ; Εἶναι φανερὸ πὼς θὰ δοθεῖ ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς. Σὲ ποιόν; Στὸν Ἰωσὴφ τὸν μαραγκό. Οἱ ἱερεῖς λοιπὸν ἀρραβώνιασαν τὴ Μαρία μὲ τὸν Ἰωσήφ, ἐπειδὴ ἦταν σώφρονας, καὶ τὴν ἔδωσαν σ’ αὐτὸν περιμένοντας τὸν καιρὸ τοῦ γάμου καὶ αὐτὸς βέβαια ἐπρόκειτο, παίρνοντάς την, νὰ φυλάξει ἀμόλυντη τὴν Παρθένο. Αὐτὸ πρὶν ἀπὸ πολλὰ χρόνια ὁ προφήτης τὸ προφήτεψε: «Θὰ δοθε ῖαὐτὸ τὸ κλειστὸ βιβλίο σὲ ἕναν ἄνθρωπο, ποὺ γνωρίζει γράμματα» καὶ ὁ ὁποῖος θὰ πεῖ: «δὲν μπορῶ νὰ τὸ διαβάσω». Γιατί Ἰωσὴφ δὲν μπορεῖς; Αὐτὸς θὰ ἀπαντήσει: «Δὲν μπορῶ νὰ τὸ διαβάσω, γιατὶ τὸ βιβλίο εἶναι κλειστό». Γιὰ ποιὸν φυλάγεται; «Φυλάγεται γιὰ κατοικία τοῦ Δημιουργοῦ τοῦ σύμπαντος».

4. Ἀλλὰ ἂς ξαναγυρίσουμε στὸ θέμα μας. «Τὸν ἕκτο μήνα στάλθηκε ὁ Γαβριὴλ στὴ Παρ­ θένο» καὶ εἶχε πάρει περίπου τέτοιες ἐντο­ λὲς ἀπὸ τὸν Θεό. «Ἔλα λοιπόν, ἀρχάγγελε, γίνε

Ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου. Βημόθυρα Ὡραίας Πύλης. 1857. Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης.

March 2020-1.indd 5

25/02/2020 11:34:15

6 | ἡ Φανερωμένη ὑπηρέτης τοῦ φοβεροῦ καὶ κρυμμένου μυστηρίου, ἐξυπηρέτησε τὸ θαῦμα. Βιάζομαι ἐξαιτίας τῆς εὐσπλαχνίας μου νὰ κατέβω ἀπὸ τὸν οὐρανὸ καὶ νὰ ἀναζητήσω τὸν πλανεμένο Ἀδάμ. Ἡ ἁμαρτία ἐξασθένησε τὸν ἄνθρωπο, ποὺ πλάσθηκε σύμφωνα μὲ τὴν εἰκόνα μου, σάπισε τὸ δημιούργημα τῶν χεριῶν μου καὶ θάμπωσε τὴν ὀμορφιὰ πού ἔπλασα. Ὁ λύκος κατατρώει τὸ δημιούργημά μου, εἶναι ἔρημη ἡ θέση του στὸν παράδεισο, τὸ δένδρο τῆς ζωῆς φυλάγεται ἀπὸ τὴν πύρινη ρομφαία, ἔχει κλείσει πιὰ ὁ τόπος τῆς τρυφῆς. Ἐπιθυμῶ νὰ ἐλεήσω τὸν κατατρεγμένο ἄνθρωπο καὶ νὰ συλλάβω τὸν ἐχθρὸ διάβολο. Ἐπιθυμῶ αὐτὸ τὸ μυστήριο νὰ μὴν τὸ μάθουν ὅλες οἱ οὐράνιες δυνάμεις, σὲ σένα μόνο τὸν ἐμπιστεύομαι. Πήγαινε λοιπὸν στὴν παρθένο Μαρία. Πήγαινε στὴ ζωντανὴ πόλη, γιὰ τὴν ὁποία ὁ προφήτης ἔλεγε: «Πόλη τοῦ Θεοῦ, δοξασμένα καὶ ἐξαίσια εἰπώθηκαν γιὰ σένα». Πήγαινε στὸν λογικό μου παράδεισο, πήγαινε πρὸς τὴν πύλη τῆς ἀνατολῆς, πήγαινε στὸ ἄξιο κατοικητήριο τοῦ Λόγου μου, πήγαινε στὸν δεύτερο οὐρανὸ ποὺ βρίσκεται πάνω στὴ γῆ, πήγαινε στὸ ἐλαφρὸ καὶ ταχυκίνητο σύννεφο, πληροφόρησέ την γιὰ τὴ βροχὴ τῆς παρουσίας μου, πήγαινε στὸ ἁγίασμα ποὺ ἑτοιμάστηκε γιὰ μένα, πήγαινε στὸν νυμφικὸ κοιτώνα τῆς ἐνανθρωπήσεως, πήγαινε στὸν ἀμόλυντο νυμφικὸ κοιτώνα τῆς κατὰ σάρκα γεννήσεώς μου. Μίλησε στὰ αὐτιὰ τῆς λογικῆς κιβωτοῦ, προετοίμασέ τα νὰ μ’ ἀκούσουν χωρὶς νὰ τὰ τρομάξεις, οὔτε νὰ ταράξεις τὴν ψυχὴ τῆς Παρθένου. Κόσμια ἐμφανίσου στὸν ἔμψυχο ναό μου, πὲς σ’ αὐτὴν πρῶτα τὴ χαρούμενη εἴδηση. Ἐσὺ πὲς στὴ Μαριὰμ τὸ «Χαῖρε Κεχαριτωμένη», ὥστε ἐγὼ νὰ ἐλεήσω τὴν ἐξουθενωμένη Εὔα».

5. Τ’ ἄκουσε αὐτὰ ὁ ἀρχάγγελος καὶ ὅπως ἦταν φυσικὸ μονολογοῦσε: «Παράξενη εἶναι αὐτὴ ἡ ὑπόθεση, ξεπερνάει κάθε σκέψη αὐτὸ ποὺ εἰπώθηκε. Ὁ φοβερὸς στὰ Χερουβίμ, ὁ ἀθέατος στὰ Σεραφίμ, ὁ ἀκατάληπτος σ’ ὅλες τὶς οὐράνιες ἀγγελικὲς δυνάμεις, ὑπόσχεται μία ξεχωριστὴ ἐπικοινωνία στὴν κόρη, προμηνύει μία αὐτοπρόσωπη παρουσία του, μᾶλλον ὑπόσχεται μία εἴσοδο διὰ μέσου τῆς ἀκοῆς καὶ βιάζεται αὐτὸς πού καταδίκασε τὴν Εὔα νὰ δοξάσει τόσο πολὺ τὴ θυγατέρα της; Λέει “ἂς ἑτοιμαστεῖ ἡ εἴσοδός μου διὰ μέσου τῆς ἀκοῆς”. Ὅμως εἶναι δυνατὸν ἀνθρώπινη κοιλιὰ νὰ χωρέσει τὸν ἀχώρητο; Πραγματικὰ αὐτὸ τὸ μυστήριο εἶναι φοβερό». Ἐνῶ αὐτὰ εἶχε στὸ νοῦ του ὁ ἄγγελος, ὁ Δεσπότης τοῦ λέει: «Γιατί

March 2020-1.indd 6

25/02/2020 11:34:15

Μάρτιος 2020 | 7 ταράζεσαι καὶ παραξενεύεσαι, Γαβριήλ; Δὲν σ’ ἔστειλα προηγουμένως στὸν ἱερέα Ζαχαρία; Δὲν τοῦ μετέφερες τὴ χαρμόσυνη εἴδηση τῆς γεννήσεως τοῦ Ἰωάννη; Δὲν ἐπέβαλες τὴν τιμωρία τῆς σιωπῆς στὸν ἱερέα ποὺ δὲν σὲ πίστεψε; Δὲν καταδίκασες τὸν γέροντα σὲ ἀφωνία; Ἐσὺ δὲν τὸ ἀνακοίνωσες κι ἐγὼ τὸ ἐπικύρωσα; Δὲν ἀκολούθησε τὴ χαρμόσυνη εἴδησή σου ἡ πράξη; Δὲν συνέλαβε ἡ στείρα γυναίκα; Δὲν ὑπάκουσε ἡ μήτρα της; Δὲν ἐξαφανίστηκε ἡ ἀρρώστια Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου. τῆς ἀτεκνίας; Δὲν ὑποχώἩ Θεοτόκος τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, αρχές 12ου αιώνα. ρησε ἡ ἀπραξία τῆς φύσης; Ναὸς Παναγίας Θεοτόκου, Τρίκωμο. Τώρα δὲν κυοφορεῖ αὐτὴ πού προηγουμένως ἦταν στείρα; Μήπως γιὰ μένα τὸν Δημιουργὸ ὑπάρχει κάτι πού εἶναι ἀκατόρθωτο; Πῶς λοιπὸν σὲ κυρίεψε ἡ ἀμφιβολία;».

6. Τί ἀπάντησε ὁ ἄγγελος; «Δέσποτα, τὸ νὰ θεραπεύσεις τὰ σφάλματα τῆς φύσης, τὸ νὰ ἠρεμήσεις τὴν τρικυμία τῶν παθῶν τῶν ἀνθρώπων, τὸ νὰ ἀνακαλέσεις στὴ ζωὴ νεκρωθέντα ἀνθρώπινα μέλη, τὸ νὰ διατάξεις τὴ φύση ὥστε νὰ γεννήσει μία στείρα γυναίκα, τὸ νὰ θεραπεύσεις τὴ στείρωση σὲ γερασμένα μέλη, τὸ νὰ μετασχηματίσεις ἕνα γερασμένο ξερὸ καλάμι σὲ χλοερό, τὸ νὰ κάνεις τὴν ἄγονη γῆ ξαφνικὰ πηγὴ σπαρτῶν, εἶναι πράγματα ποὺ γίνονται πάντοτε μὲ τὴ δική σου δύναμη. Μάρτυρες ποὺ ἀποδεικνύουν ὅλα τὰ παραπάνω εἶναι ἡ Σάρρα, ἡ Ρεβέκκα καὶ ἡ Ἄννα, οἱ ὁποῖες, ἐνῶ ἦταν ὑποδουλωμένες στὴ φοβερὴ ἀσθένεια τῆς στειρώσεως, ἀπελευθερώθηκαν ἀπὸ σένα. Τὸ νὰ γεννήσει ὅμως παρθένος χωρὶς τὴ συμμετοχὴ ἄνδρα, αὐτὸ ξεπερνάει ὅλους τούς νόμους τῆς φύσης, ἀλλὰ καὶ

March 2020-1.indd 7

25/02/2020 11:34:16

8 | ἡ Φανερωμένη

Ὁ Εὐαγγελισμός τῆς Θεοτόκου. Τοιχογραφία τοῦ 14ου αἰῶνος. Ναὸς Ἁγίου Νικολάου τῆς Στέγης, Κακοπετριά.

προαναγγέλει τὴ δική σου παρουσία στὴν κόρη. Ἐσένα δὲν σὲ χωροῦν τὰ πέρατα τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, πῶς θὰ σὲ χωρέσει μία παρθενικὴ μήτρα;». Ὁ Δεσπότης ἀπάντησε: «Πῶς μὲ χώρεσε ἡ σκηνὴ τοῦ Ἀβραάμ;». Ὁ ἄγγελος εἶπε: «Ἐπειδή, Δέσποτα, ὑπῆρχε ἕνα πέλαγος φιλοξενίας, ἐκεῖ ἐμφανίστηκες στὸν Ἀβραάμ, δηλαδὴ στὴ σκηνή του, ποὺ ἦταν δίπλα στὸ δρόμο καὶ τὴν ξεπέρασες, ἐπειδὴ τὰ πάντα γεμίζει ἡ παρουσία σου. Πῶς θὰ φέρεις τὸ πῦρ τῆς θεότητος στὴ Μαριάμ; Ὁ θρόνος σου φλέγεται ἀκτινοβολώντας ἀπὸ τὴν αἴγλη σου καὶ θὰ μπορέσει ἡ εὐκολόκαυστη παρθένος νὰ σὲ δεχτεῖ;». Ὁ Δεσπότης λέει: «Πράγματι, ἂν ἡ φωτιὰ στὴν ἔρημο ἔβλαψε τὴ βάτο, κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ ἡ παρουσία μου θὰ βλέψει τὴ Μαρία. Ἂν ἐκείνη ἡ φωτιά, ἡ ὁποία σκιαγραφοῦσε τὴν παρουσία ἀπὸ τὸν οὐρανὸ τῆς θεϊκῆς φωτιᾶς, πότιζε τὴ βάτο καὶ δὲν τὴν ἔκαιγε, τί θὰ ἔλεγες γιὰ τὴν ἀλήθεια πού κατεβαίνει ἀπὸ τὸν οὐρανὸ ὄχι σὰν πύρινη φλόγα, ἀλλὰ σὰν βροχή;». Τότε πλέον ὁ ἄγγελος ἐκτέλεσε τὴ διαταγὴ ποὺ πῆρε καὶ ἀφοῦ παρου-

March 2020-1.indd 8

25/02/2020 11:34:17

Μάρτιος 2020 | 9 σιάστηκε στὴν Παρθένο τῆς εἶπε πανηγυρικά: «Χαῖρε, Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος εἶναι μαζὶ σου». Ποτὲ πιὰ ὁ διάβολος δὲν θὰ εἶναι ἐναντίον σου, γιατί τὸ σημεῖο ποὺ πλήγωσε ὁ ἐχθρός σου προηγουμένως, σ’ αὐτὸ πρῶτα– πρῶτα τώρα ὁ ἰατρὸς τῆς σωτηρίας ἐπιθέτει τὸ ἔμπλαστρο. Ἀπὸ ἐκεῖ ὅπου ἐμφανίστηκε ὁ θάνατος, ἀπὸ ἐκεῖ μπῆκε ἡ ζωή. Ἀπὸ τὴ γυναίκα προέρχονται ὅλες οἱ συμφορές, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴ γυναίκα πηγάζουν ὅλα τὰ καλά. Χαῖρε Κεχαριτωμένη, μὴ ντρέπεσαι σὰν νὰ εἶσαι αἰτία καταδίκης. Θὰ γίνεις μητέρα αὐτοῦ ποὺ καταδίκασε καὶ λύτρωσε τὸν ἄνθρωπο. Χαῖρε, ἀμίαντη μητέρα τοῦ Νυμφίου Χριστοῦ στὴν ὀρφανὴ ἀνθρωπότητα. Χαῖρε, ἐσὺ ποὺ καταπόντησες στὴ μήτρα σου τὸν θάνατο τῆς μητέρας τῆς ἀνθρωπότητας Εὔας. Χαῖρε, ὁ ζωντανὸς ναὸς τοῦ Θεοῦ. Χαῖρε, σὺ ποὺ εἶσαι ἐξίσου κατοικία οὐρανοῦ καὶ γῆς. Χαῖρε, εὐρύχωρε τόπε τῆς ἀπόρρητης φύσης». Ἀφοῦ ὅλα αὐτὰ ἔτσι ἔχουν, ἐξαιτίας της ἦλθε ὁ γιατρὸς γιὰ τοὺς ἀρρώστους, «ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης, γιὰ νὰ φωτίσει αὐτοὺς ποὺ ζοῦν στὸ σκοτάδι», ἡ ἄγκυρα γιὰ ὅλους τούς ταλαιπωρημένους καὶ τὸ ἀσφαλισμένο λιμάνι. Γεννήθηκε ὁ Δεσπότης τῶν δούλων ποὺ μισοῦνται ἀδιάλλαχτα, ὁ σύνδεσμος τῆς εἰρήνης, ἐμφανίσθηκε ὁ λυτρωτὴς τῶν αἰχμαλώτων δούλων, ἡ εἰρήνη αὐτῶν ποὺ βρίσκονται σὲ πόλεμο. «Αὐτὸς βέβαια εἶναι ἡ εἰρήνη μας», τὴν ὁποία εἰρήνη μακάρι νὰ ἀπολαύσουμε ὅλοι μας μὲ τὴ χάρη καὶ τὴ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, στὸν Ὁποῖο ἀνήκει ἡ δόξα, τιμὴ καὶ δύναμη τώρα καὶ πάντοτε καὶ σ’ ὅλους τούς αἰῶνες. Ἀμήν. Δημητρίου Γ. Τσάμη, Δ. Γ. Θεομητορικόν, τ. β΄, ἔκδ. ΛΥΔΙΑ, 2000.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ´. ήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ Κεφάλαιον, καὶ τοῦ ἀπ' αἰῶνος Μυστηρίου ἡ φανέρωσις, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, Υἱὸς τῆς Παρθένου γίνεται, καὶ Γαβριὴλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται. Διὸ καὶ ἡμεῖς σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ. Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ΄. ῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια, ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια, ἀναγράφω σοι ἡ Πόλις σου Θεοτόκε. Ἀλλ’ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον, ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω σοι· Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Σ

Τ March 2020-1.indd 9

25/02/2020 11:34:17

10 | ἡ Φανερωμένη

ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΙΝΕΣΕΙΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ

Η ΝΗΣΤΕΊΑ Πολύτιμο δῶρο τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ νηστεία. Θεσμός πανάρχαιος, πού διατηρήθηκε σάν πατρική κληρονομιά κι ἔφτασε μέχρι τίς μέρες μας. Δεχθεῖτε τη λοιπόν μέ χαρά. Δεχθεῖτε οἱ φτωχοί τή σύντροφό σας. Δεχθεῖτε οἱ ὑπηρέτες τήν ἀνάπαυσή σας. Δεχθεῖτε οἱ πλούσιοι αὐτή πού σᾶς σώζει ἀπό τόν κίνδυνο τοῦ κορεσμοῦ καί νοστιμίζει ὅσα ἡ συνεχής ἀπόλαυση ἀνοσταίνει. Oἱ ἄρρωστοι δεχθεῖτε τή μητέρα τῆς ὑγείας. Oἱ ὑγιεῖς τήν ἐξασφάλιση τῆς εὐεξίας. Pωτῆστε τούς γιατρούς, καί θά σᾶς ποῦν πώς τίποτα δέν εἶναι τόσο ἀμφίβολο κι ἀβέβαιο ὅσο ἡ ὑγεία. Γι’ αὐτό οἱ συνετοί μέ τή νηστεία προσπαθοῦν νά διατηρήσουν τήν ὑγεία τους καί νά γλυτώσουν ἀπό τό συντριπτικό φορτίο τῆς παχυσαρκίας. Μήν ἰσχυρίζεσαι πώς δέν μπορεῖς νά νηστέψεις, φέρνοντας σάν πρόφαση ἀρρώστια ἤ σωματική ἀδυναμία, ἀφοῦ, ἀπό τήν ἄλλη μεριά, σ’ ὅλη σου τή ζωή ταλαιπωρεῖς τό σῶμα σου μέ τήν πολυφαγία. Γνωρίζω πολύ καλά πώς οἱ γιατροί ἐπιβάλλουν στούς ἀρρώστους μᾶλλον λιτή δίαιτα καί νηστεία παρά ποικιλία καί ἀφθονία φαγητῶν. Ἄλλωστε, τί εἶναι εὐκολότερο γιά τό σῶμα, νά περάσει τή νύχτα μ’ ἕνα ἐλαφρό δεῖπνο ἤ νά πέσει στό κρεβάτι βαρύ ἀπό τήν πολυφαγία; Μπορεῖ ν’ ἀναπαυθεῖ ἔτσι ἤ θά στριφογυρίζει παραφορτωμένο καί ταλαίπωρο; Ποιό πλοῖο μπορεῖ νά κυβερνήσει εὐκολότερα ἕνας καπετάνιος καί νά τό σώσει σέ μιά θαλασσοταραχή, τό βαρυφορτωμένο ἤ ἐκεῖνο πού ἔχει τό κανονικό του φορτίο; Tό βαρυφορτωμένο δέν θά τό βυθίσει μιά μικρή τρικυμία; Ἔτσι καί τά σώματα, ὅταν ταλαιπωροῦνται μέ τήν πολλή τροφή, εὔκολα ὑποκύπτουν στίς ἀρρώστιες. Ἐνῶ ὅταν τρέφονται ἐλαφρά, διατηροῦν τήν καλή τους ὑγεία. [...]

***

Μήν περιορίζεις ὅμως τήν ἀρετή τῆς νηστείας μόνο στή δίαιτα. Ἀλη-

March 2020-1.indd 10

25/02/2020 11:34:18

Μάρτιος 2020 | 11 θινή νηστεία δέν εἶναι μόνο ἡ ἀποχή ἀπό ὁρισμένα φαγητά, ἀλλά καί ἡ ἀποξένωση ἀπό τά πάθη καί τίς ἁμαρτίες: Nά μήν ἀδικήσεις κανένα. Nά συγχωρήσεις τόν πλησίον σου γιά τή λύπη πού σοῦ προξένησε, γιά τό κακό πού σοῦ ἔκανε, γιά τά λεφτά πού σοῦ χρωστάει. Διαφορετικά, μολονότι δέν τρῶς κρέας, τρῶς τόν ἴδιο τόν ἀδελφό σου. Μολονότι ἐγκρατεύεσαι στό κρασί, δέν ἐγκρατεύεσαι στίς κακολογίες. Μολονότι νηστεύεις ὥς τό βράδυ, ξοδεύεις τήν ἡμέρα σου στά δικαστήρια. Ἡ Ἁγία Γραφή ἀναφέρει: «Ἀλίμονο σ’ αὐτούς πού μεθᾶνε χωρίς κρασί» (Ἡσ. 28:1). Tέτοια μέθη εἶναι π.χ. ὁ θυμός, πού κάνει τήν ψυχή νά παραφρονήσει. Eἶναι ἐπίσης ὁ φόβος, πού παραλύει τή διάνοια. Γενικά, κάθε πάθος πού ζαλίζει τό νοῦ, εἶναι καί μιά μέθη. Ὁ ὀργισμένος μεθάει μέ τό πάθος του. Δέν σκέφτεται ποιούς ἔχει μπροστά του. Σάν νά πολεμάει μέσα στή νύχτα, ἁρπάζει τό καθετί, σκοντάφτει στόν καθένα. Δέν ξέρει τί λέει, βρίζει, χτυπάει, ἀπειλεῖ, ὁρκίζεται, κραυγάζει. Ἄν λοιπόν θέλεις νά νηστέψεις πραγματικά, πρέπει ν’ ἀποφεύγεις ὅλα τά πάθη. Πρόσεξε καί κάτι ἄλλο: Nά μή γίνει ἡ αὐριανή νηστεία ἀφορμή κραιπάλης σήμερα. Μήν καταστρέφεις μέ τή σημερινή ἀσυδοσία τήν αὐριανή ἐγκράτεια. Ὅταν κανείς θέλει νά συνάψει γάμο μέ μιά σεμνή γυναίκα, δέν βάζει πρωτύτερα στό σπίτι του παλλακίδες καί πόρνες. Γιατί ἡ νόμιμη γυναίκα δέν ἀνέχεται νά συγκατοικεῖ μέ τίς παράνομες καί διεφθαρμένες. Ἔτσι λοιπόν κι ἐσύ. Μέ τήν προσδοκία τῆς νηστείας, μή δέχεσαι τήν ἀκόλαστη μέθη, πού εἶναι μητέρα τῆς ἀναισχυντίας, φίλη τοῦ αἰσχροῦ ἀστείου, ἕτοιμη γιά κάθε ἀνηθικότητα. Ἡ νηστεία καί ἡ προσευχή δέν θά κατοικήσουν μέσα σέ ψυχή πού ἔχει μολυνθεῖ μέ τήν κραιπάλη. Ὁ Kύριος δέχεται στά θεῖα σκηνώματα αὐτόν πού νηστεύει. Ἀποστρέφεται ὅμως σάν βέβηλο καί ἀνίερο τόν ἄσωτο. Ἄν λοιπόν ἔρθεις αὔριο ἐδῶ καί μυρίζεις κρασί, πῶς θά λογαριάσω σάν νηστεία τήν κραιπάλη σου; Ποῦ θά σέ κατατάξω; Στούς μέθυσους ἤ στούς ἐγκρατεῖς; Ἡ μέθη πού προηγήθηκε, σέ παρουσιάζει μέθυσο, ἐνῶ ἡ δίαιτα πού ἄρχισες, νηστευτή. Μέ τά λείψανα τῆς μέθης, ἡ νηστεία σου γίνεται ἀνώφελη. Kαί ἄν ἡ ἀρχή εἶναι ἀνώφελη, κινδυνεύει ἀνώφελο νά καταλήξει καί τό σύνολο. Ἡ νηστεία δέν ἀσκεῖ ἐπίδραση μόνο στά ἄτομα. Ἐπηρεάζει καί ὁλόκληρη τήν κοινωνία. Συμμορφώνει καί καθησυχάζει σύντομα ὅλους τούς ἀνθρώ-

March 2020-1.indd 11

25/02/2020 11:34:18

12 | ἡ Φανερωμένη πους. Ἐπιβάλλει σιγή στά ξεφωνητά καί τίς κραυγές, ἐξορίζει τούς τσακωμούς καί τίς διαμάχες, ἀπομακρύνει τήν κατάκριση καί τήν καταλαλιά. Ποιοῦ δασκάλου ἡ παρουσία σταματάει τόσο γρήγορα τίς ἀταξίες καί τό θόρυβο τῶν παιδιῶν; Μόλις ἐμφανιστεῖ ἡ νηστεία, κάθε ταραχή στήν πόλη αὐτόματα σταματάει. Ποιός μπορεῖ νά συνεχίζει τό γλέντι καί τή διασκέδαση σέ καιρό νηστείας; Ποιός μπορεῖ νά συνδυάσει τή νηστεία μέ ἀσελγεῖς χορούς; Tά ἄπρεπα γέλια καί τά πορνικά τραγούδια καί οἱ ἔξαλλοι χοροί ἀπομακρύνονται ἀπό τήν πόλη, μόλις φτάσει ἡ νηστεία σάν ἕνας αὐστηρός δικαστής. Ἄν ὅλοι ἄκουγαν τίς συμβουλές τῆς νηστείας, θά ἐπικρατοῦσε τέλεια εἰρήνη σ’ ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα. Δέν θά ξεσηκωνόταν τό ἕνα κράτος ἐναντίον τοῦ ἄλλου. Δέν θά εἴχαμε πολεμικές συμπλοκές οὔτε κατασκευαστές ὅπλων. Δέν θά ὑπῆρχαν δικαστήρια οὔτε φυλακές. Oἱ ἐρημιές δέν θά φιλοξενοῦσαν κακοποιούς οὔτε οἱ πόλεις συκοφάντες οὔτε οἱ θάλασσες πειρατές. Ἄν κυριαρχοῦσε ἡ νηστεία, ἡ ζωή μας δέν θά ἦταν γεμάτη στεναγμούς. Γιατί αὐτή θά δίδασκε σ’ ὅλους ὅχι μόνο τόν περιορισμό τῆς σπάταλης ζωῆς, ἀλλά καί τήν ἀποχή ἀπό πολλά ἄλλα κακά. Θά δίδασκε τήν ὁλοκληρωτική φυγή καί ἀποξένωση ἀπό τή φιλαργυρία καί τήν πλεονεξία, ἀπό τή φιλοδοξία καί τή φιληδονία. Ἄν ἀπαλλαγοῦμε ἀπ’ αὐτά, θά ζοῦμε μέ εἰρήνη καί ἁγιασμό. Ἀφοῦ λοιπόν τέτοια ἀγαθά μᾶς προσφέρει ἡ βασίλισσα αὐτή τῶν ἀρετῶν, ἄς τή δεχτοῦμε χωρίς καμιά κατήφεια, χωρίς κανένα γογγυσμό. Ὅλοι πρόθυμα ἄς τιμήσουμε τό πνευματικό τραπέζι πού μᾶς παραθέτει ἡ νηστεία, ἐξαγνίζοντάς μας καί προετοιμάζοντάς μας γιά τήν αἰώνια θεία εὐφροσύνη τοῦ παραδείσου. Ἁγίου Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Ἡ Νηστεία, Ἡ Φωνὴ τῶν Πατέρων 10, Ἱερὰ Μονὴ Παρακλήτου, Ὠρωπὸς Ἀττικῆς.

March 2020-1.indd 12

25/02/2020 11:34:18

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΜΑΡΤΙΟΥ 2020 ΔΕΥΤΕΡΑ-ΠΕΜΠΤΗ ἑκάστης ἑβδομάδος: 5:00 μ.μ. Μέγα Ἀπόδειπνον 1 ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ. Τῆς ἀπὸ τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς ἐξορίας τοῦ πρωτοπλάστου Ἀδάμ· Εὐδοκίας ὁσιομάρτυρος τῆς ἀπὸ Σαμαρειτῶν· Συνεσίου ὁσίου τοῦ ἐν Λύσῃ.

6:45 π.μ. Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία 5:00 μ.μ. Κατανυκτικὸς Ἑσπερινός 2 ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ. Ἡσυχίου μάρτυρος τοῦ Συγκλητικοῦ· Θεοδότου ἱερομάρτυρος, ἐπισκόπου Κυρηνείας· Νικολάου ὁσίου τοῦ Πλανᾶ.

6:30 π.μ. Ὄρθρος - Ὧραι - Ἑσπερινός 4 ΤΕΤΑΡΤΗ. Γερασίμου ὁσίου τοῦ ἐν Ἰορδάνῃ.

6:45 π.μ. Θ΄ Ὥρα - Ἑσπερινός - Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία 6 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ. Τῶν μβ΄ (42) μαρτύρων τῶν ἐν Ἀμορίῳ.

6:45 π.μ. Θ΄ Ὥρα - Ἑσπερινός - Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία 6:30 μ.μ. Α΄ Στάσις τῶν Χαιρετισμῶν 7 ΣΑΒΒΑΤΟΝ Α΄ τῶν νηστειῶν. Τὸ διὰ κολλύβων θαῦμα τοῦ ἁγίου μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου τοῦ Τήρωνος.

6:45 π.μ. Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία 5:00 μ.μ. Ἑσπερινός 8 ΚΥΡΙΑΚΗ Α΄ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (Ὀρθοδοξίας). Τῆς ἀναστηλώσεως τῶν ἁγίων εἰκόνων καὶ μνήμη τῶν προφητῶν Μωϋσέως, Ἀαρὼν καὶ Σαμουήλ· Θεοφυλάκτου ὁσίου, ἐπισκόπου Νικομηδείας· Ἑρμοῦ ἀποστόλου.

6:45 π.μ. Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία 5:00 μ.μ. Κατανυκτικὸς Ἑσπερινός 9 ΔΕΥΤΕΡΑ. Τῶν Τεσσαράκοντα μαρτύρων τῶν ἐν τῇ λίμνῃ τῆς Σεβαστείας μαρτυρησάντων.

6:45 π.μ. Θ΄ Ὥρα - Ἑσπερινός - Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία 11 ΤΕΤΑΡΤΗ. Σωφρονίου πατριάρχου Ἱεροσολύμων· Θεοδώρας ὁσίας τῆς βασιλίσσης Ἄρτης.

6:45 π.μ. Θ΄ Ὥρα - Ἑσπερινός - Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία 13 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ. Ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων Νικηφόρου πατρ. Κ/Πόλεως.

6:45 π.μ. Θ΄ Ὥρα - Ἑσπερινός - Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία 6:30 μ.μ. Β΄ Στάσις τῶν Χαιρετισμῶν

March 2020-1.indd 13

25/02/2020 11:34:18

14 ΣΑΒΒΑΤΟΝ Β΄ τῶν νηστειῶν. Βενεδίκτου ὁσίου.

6:45 π.μ. Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία 5:00 μ.μ. Ἑσπερινός 15 ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ TΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. Γρηγορίου ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης τοῦ Παλαμᾶ· Ἀγαπίου μάρτυρος καὶ τῶν σὺν αὐτῷ· Ἀριστοβούλου ἀποστόλου, ἐπισκόπου Βρεττανίας.

6:45 π.μ. Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία 5:00 μ.μ. Κατανυκτικὸς Ἑσπερινός 18 ΤΕΤΑΡΤΗ. Κυρίλλου ἀρχιεπισκόπου Ἱεροσολύμων.

6:45 π.μ. Θ΄ Ὥρα - Ἑσπερινός - Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία 20 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ. Τῶν ἐν τῇ μονῇ τοῦ ἁγίου Σάββα ἀναιρεθέντων πατέρων.

6:45 π.μ. Θ΄ Ὥρα - Ἑσπερινός - Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία 6:30 μ.μ. Γ΄ Στάσις τῶν Χαιρετισμῶν 21 ΣΑΒΒΑΤΟΝ Γ΄ τῶν νηστειῶν. Ἰακώβου ἐπισκόπου τοῦ ὁμολογητοῦ.

6:45 π.μ. Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία 5:00 μ.μ. Ἑσπερινός 22 ΚΥΡΙΑΚΗ Γ΄ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (Σταυροπροσκυνήσεως). Βασιλείου ἱερομάρτυρος, πρεσβυτέρου τῆς Ἀγκυρανῶν Ἐκκλησίας.

6:45 π.μ. Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία 5:00 μ.μ. Κατανυκτικὸς Ἑσπερινός 24 ΤΡΙΤΗ. Προεόρτια τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου.

5:00 μ.μ. Μέγας Πανηγυρικός Ἑσπερινός 25 ΤΕΤΑΡΤΗ. Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟΥ ΜΑΡΙΑΣ. (Ἐθνικὴ ἑορτή).

6:30 π.μ. Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία 9:30 π.μ. Ἐπίσημη Πανηγυρική Δοξολογία ἐπὶ τῇ Ἐθνικῇ Ἑορτῇ 5:00 μ.μ. Ἑσπερινὸς ἀποδόσεως τῆς ἑορτῆς 26 ΠΕΜΠΤΗ. Ἡ σύναξις τοῦ ἀρχαγγέλου Γαβριήλ.

6:45 π.μ. Θ΄ Ὥρα - Ἑσπερινός - Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία 27 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ. Ματρώνης μάρτυρος τῆς ἐν Θεσσαλονίκῃ.

6:45 π.μ. Θ΄ Ὥρα - Ἑσπερινός - Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία 6:30 μ.μ. Δ΄ Στάσις τῶν Χαιρετισμῶν 28 ΣΑΒΒΑΤΟΝ Δ΄ τῶν νηστειῶν. Ἱλαρίωνος ὁσίου τοῦ νέου.

6:45 π.μ. Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία 5:00 μ.μ. Ἑσπερινός

March 2020-1.indd 14

25/02/2020 11:34:18

29 ΚΥΡΙΑΚΗ Δ΄ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. Ἰωάννου ὁσίου τοῦ Σιναΐτου, συγγραφέως τῆς Κλίμακος· Καλλιοπίου μάρτυρος· Μάρκου ἐπισκόπου Ἀρεθουσίων καὶ Κυρίλλου διακόνου μαρτύρων καὶ τῶν σὺν αὐτοῖς· Ἰωνᾶ καὶ Βαραχησίου μαρτύρων καὶ τῶν σὺν αὐτοῖς.

6:45 π.μ. Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία 5:00 μ.μ. Κατανυκτικὸς Ἑσπερινός

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

άθε Κυριακὴ, μετὰ τὸ πέρας τῆς Θείας Λειτουργίας, θα προσφέρεται κέρασμα στὴν αἴθουσα τῆς ἐκκλησίας μας, στὸ κτήριο τῆς ΟΧΕΝ. ατὰ τὴν διάρκεια τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἀπὸ τὴν Δευτέραν ἕως καὶ τὴν Πέμπτην, τελεῖται το Μέγα Ἀπόδειπνον στὶς 5:00 μ.μ., πλὴν τῆς παραμονῆς καὶ τῆς ἡμέρας τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου. Εἰς τὰ Μεγάλα Ἀπόδειπνα τῆς Α΄ ἑβδομάδος τῶν νηστειῶν ψάλλεται τμηματικὰ ὁ Μέγας Κανὼν τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης. Λόγῳ τοῦ πενθίμου χαρακτῆρος τῆς περιόδου αὐτῆς, ὅποιες ἑορτὲς Ἁγίων συμπέσουν καθημερινήν, θα τιμῶνται τὸ ἐπερχόμενον Σάββατον. ὴν 22αν Μαρτίου, Κυριακὴ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, τελεῖται τὸ ἐτήσιο μνημόσυνο τῶν Εὐεργετῶν καὶ Δωρητῶν τῆς ἐκκλησίας Παναγίας Φανερωμένης. Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης πανηγυρίζει τὴν 25η Μαρτίου. Τὸ ἑσπέρας τῆς 24ης Μαρτίου τελεῖται πανηγυρικὸς Ἑσπερινὸς καὶ ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς πανηγυρικὴ Θεία Λειτουργία. Μετὰ τὸ πέρας τῆς Θείας Λειτουργίας τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, τελεῖται στὶς 10:00 π.μ. ἡ ἐπίσημη Δοξολογία διὰ τὴν ἐπέτειο τῆς Ἐθνικῆς Παλιγγενεσίας τοῦ 1821, στὴν ὁποία προΐσταται ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου καὶ παρίσταται ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας, ὁ Πρέσβης τῆς Ἑλλάδος, ἄλλοι ἐπίσημοι καὶ ἡ μαθητιῶσα νεολαία. ὴν 25ην Μαρτίου, λόγῳ τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, γίνεται κατάλυσις ἰχθύος. ῞σοι ἐπιθυμοῦν νὰ προσέλθουν στὸ Μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, μποροῦν νὰ ἐπικοινωνοῦν μὲ τὸν Ἀρχιμανδρίτην Βενέδικτον Ἰωάννου (99031993) καὶ τὸν Πρωτοπρεσβύτερον Ξάνθον Ὀνησιφόρου (99653521).

Κ Κ Τ Ο

Τ Ο

March 2020-1.indd 15

25/02/2020 11:34:18

ΑΝΑΓΝΏΣΜΑΤ Α ΚΥΡΙΑΚΩΝ Ἀποστολικὸν Ἀνάγνωσμα

Εὐαγγελικὸν Ἀνάγνωσμα

1. ΚΥΡΙΑΚΗ ΤῆΣ ΤΥΡΙΝῆΣ. Ἦχος δ´. Ἑωθινὸν Δ´. Κυριακῆς τῆς Τυρινῆς Κυριακῆς τῆς Τυρινῆς «Ἐὰν ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις» «Νῦν ἐγγύτερον ἡμῶν ἡ σωτηρία» (Ματθ. Ϛ΄ 14 - 21) ( Ῥωμ. ιγ΄ 11 - ιδ΄ 4) 8. ΚΥΡΙΑΚΗ Α΄ ΝΗΣΤΕΙῶΝ (Ὀρθοδοξίας). Ἦχος πλ. α´. Ἑωθινὸν Ε´. Κυριακῆς Α΄ νηστειῶν Κυριακῆς Α΄ νηστειῶν «Ἠθέλησεν ὁ Ἰησοῦς ἐξελθεῖν» «Πίστει Μωϋσῆς μέγας γενόμενος» ( Ἰωαν. α΄ 44 - 52) ( Ἑβρ. ια΄ 24 - 26, 32 - 40) 15. ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ ΝΗΣΤΕΙῶΝ (Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ). Ἦχος πλ. β´. Ἑωθινὸν Ϛ´. Κυριακῆς Β΄ νηστειῶν Κυριακῆς Β΄ νηστειῶν «Εἰσῆλθεν ὁ Ἰησοῦς εἰς «Κατ᾿ ἀρχὰς σύ, Κύριε» Καπερναούμ» (Μαρκ. β΄ 1 - 12) ( Ἑβρ. α΄ 10 - β΄ 3) 22. ΚΥΡΙΑΚΗ Γ΄ ΝΗΣΤΕΙῶΝ (Σταυροπροσκυνήσεως). Ἦχος βαρύς. Ἑωθινὸν Ζ´. Κυριακῆς Γ΄ νηστειῶν Κυριακῆς Γ΄ νηστειῶν «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν» «Ἔχοντες ἀρχιερέα μέγαν» (Μαρκ. η΄ 34 - θ΄ 1) ( Ἑβρ. δ΄ 14 - ε΄ 6) 29. ΚΥΡΙΑΚΗ Δ΄ ΝΗΣΤΕΙῶΝ (Ἰωάννου τῆς Κλίμακος). Ἦχος πλ. δ´. Ἑωθινὸν Η´. Κυριακῆς Δ΄ νηστειῶν Κυριακῆς Δ΄ νηστειῶν «Ἄνθρωπός τις προσῆλθε τῷ Ἰησοῦ» «Τῷ Ἀβραὰμ ἐπαγγειλάμενος (Μαρκ. θ΄ 17 - 31) ὁ Θεός» ( Ἑβρ. Ϛ΄ 13 - 20)

March 2020-1.indd 16

25/02/2020 11:34:18

Μάρτιος 2020 | 17

ΟΙ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ ΚΑΤΑΝΥΚΤΙΚΟΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΙ Τὸ ἀπόγευμα τῆς Κυριακῆς τῆς Τυροφάγου τελεῖται ὁ κατανυκτικὸς Ἑσπερινός της Συγγνώμης. Κατανυκτικὸς λέγεται, διότι ψάλλονται κατανυκτικὰ τροπάρια ἀπὸ τὸ Τριώδιο, ποὺ τὸ περιεχόμενό τους διαποτίζεται ἀπὸ βαθιὰ συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητας, πένθος, συντριβή, μετάνοια καὶ θερμὴ ἱκεσία γιὰ ἄφεση ἁμαρτιῶν. Ἑσπερινὸς Συγγνώμης λέγεται αὐτὸς μόνον, ἀπὸ τοὺς κατανυκτικούς, διότι στὸ τέλος τῆς ἀκολουθίας ὁ λαὸς ἀσπάζεται τὸ Εὐαγγέλιο ζητώντας ἀπὸ τὸν ἱερέα συγγνώμη καὶ στὴ συνέχεια καὶ μεταξύ τους, ὥστε συγχωρεμένοι νὰ ἀρχίσουν τὴ Μεγ. Τεσσαρακοστή. Πρόκειται γιὰ μία ὡραία συνήθεια, ποὺ καλὸ εἶναι νὰ ἀναβιώνει. Αὐτοὶ οἱ κατανυκτικοὶ Ἑσπερινοὶ τελοῦνται κάθε Κυριακὴ τῆς Μεγ. Τεσσαρακοστῆς. Ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικὸ τῶν Ἑσπερινῶν αὐτῶν εἶναι ὅτι μετὰ τὴν Εἴσοδο καὶ τὸ «Ἑσπέρας Προκείμενον», ἀλλάζει ὁ διάκοσμος τῆς Ἁγίας Τραπέζης καὶ ἡ στολὴ τοῦ ἱερέως. Ἀπὸ πασχαλινή, λόγῳ τῆς Κυριακῆς, μεταπίπτει σὲ πένθιμη, λόγῳ τῆς Τεσσαρακοστῆς (ἀλλάζουν τὰ λευκά μὲ πορφυρὰ - ἐφ᾿ ὅσον τὸν Χριστὸ δὲν Τὸν πενθοῦμε ὡς ἄνθρωπο, ἀλλ᾿ ὡς Βασιλέα Θεό). Καλὸν εἶναι νὰ ἀποφεύγονται μὼβ ἢ μαῦρα, ποὺ εἶναι συνήθεια μεταφερθεῖσα ἀπὸ τὴ Δύση. Στὸ τέλος τοῦ Ἑσπερινοῦ ψάλλονται τὰ τροπάρια «Θεοτόκε Παρθένε...», «Βαπτιστὰ τοῦ Χριστοῦ...» κ.λπ. καὶ κατακλείονται μὲ τὴν εὐχὴ τοῦ Ἁγίου Ἐφραίμ τοῦ Σύρου: ύριε καὶ Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργίας, φιλαρχίας καὶ ἀργολογίας μή μοι δῷς. Πνεῦμα δὲ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονῆς καὶ ἀγάπης χάρισαί μοι τῷ σῷ δούλῳ.

Κ March 2020-1.indd 17

25/02/2020 11:34:18

18 | ἡ Φανερωμένη Ναί, Κύριε, Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν τὰ ἐμὰ πταίσματα καὶ μὴ κατακρίνειν τὸν ἀδελφόν μου· ὅτι εὐλογητὸς εἶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν». Λέγοντάς την, κάνουμε καὶ τρεῖς μεγάλες μετάνοιες. Ἀκολουθοῦν δώδεκα μικρές, ἐνῷ λέμε μυστικῶς τό: «Ὁ Θεὸς ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» καὶ στὸ τέλος ἐπαναλαμβάνεται τό: «Ναὶ Κύριε, Βασιλεῦ...» κάνοντας καὶ τετάρτη μεγάλη μετάνοια.

ΜΕΓΑ ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ Κάθε ἀπόγευμα τῶν ἡμερῶν Δευτέρας, Τρίτης, Τετάρτης καὶ Πέμπτης, ὁλόκληρης τῆς Τεσσαρακοστῆς μέχρι Μεγ. Τρίτη, τελεῖται στοὺς Ἱ. Ναοὺς (ἢ στὸ σπίτι μας, ἐὰν δὲ μεταβοῦμε στὸ Ναό), ἡ Ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἀποδείπνου. Τὶς ἄλλες ἡμέρες τῆς ἑβδομάδας τελεῖται τὸ Μικρὸ Ἀπόδειπνο (καὶ ὁλόκληρο τὸ χρόνο, πλὴν τῆς Διακαινήσιμης ἑβδομάδας): Τὴν Παρασκευή, τελεῖται μαζί μὲ τοὺς Χαιρετισμοὺς τῆς Παναγίας, ἐνῷ Σάββατο καὶ Κυριακὴ τὸ διαβάζουμε σπίτι μόνοι μας. Λέγεται Ἀπόδειπνο, διότι εἶναι ἀκολουθία ποὺ γίνεται (κανονικά) μετὰ τὸ δεῖπνο, δηλ. εἶναι ἡ βραδινὴ

March 2020-1.indd 18

25/02/2020 11:34:18

Μάρτιος 2020 | 19 προσευχὴ τοῦ Χριστιανοῦ, καὶ Μέγα, λόγῳ τῆς ἐκτάσεώς του καὶ γιὰ νὰ διακρίνεται ἀπὸ τὸ Μικρὸ Ἀπόδειπνο. Περιέχει (1) Ψαλμοὺς ποὺ διαβάζονται, (2) ὡραιότατα καὶ ποικίλα μικρὰ τροπάρια ποὺ ψάλλονται καὶ (3) εὐχὲς ποὺ ἀναγινώσκει ὁ ἱερέας. Εἶναι μία ἐξαίρετη Ἀκολουθία ποὺ περιέχει καὶ τὸ γνωστότατο τροπάριο: «Κύριε τῶν Δυνάμεων μεθ᾿ ἡμῶν γενοῦ· ἄλλον γὰρ ἐκτός σου βοηθὸν ἐν θλίψεσιν οὐκ ἔχομεν, Κύριε τῶν Δυνάμεων, ἐλέησον ἡμᾶς». Πρὸ τοῦ τέλους ἀναγινώσκεται ἡ εὐχὴ τοῦ Ἁγίου Ἐφραίμ: «Κύριε καὶ Δέσποτα τῆς ζωῆς μου...» .

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΩΝ ΔΩΡΩΝ Τὴν Καθαρὰ Τετάρτη καὶ συνήθως κάθε Τετάρτη καὶ Παρασκευή, μόνο στὴ Μεγ. Τεσσαρακοστή, τελεῖται στοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς ἡ Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων γιὰ τὸν ἑξῆς λόγο: Ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει σὲ χρήση τρεῖς Θεῖες Λειτουργίες κατὰ τὶς ὁποῖες γίνεται θυσία. Τὴ Λειτουργία τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τοῦ Ἁγίου Βασιλείου καὶ τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου. Ἡ τρίτη γίνεται μία φορὰ τὸ χρόνο, τὴν ἡμέρα της ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου, τὴν 23η Ὀκτωβρίου. Τοῦ Ἁγ. Βασιλείου γίνεται δέκα φορές: Τὴν ἡμέρα της ἑορτῆς του (1η Ἰανουαρίου), τὶς παραμονὲς Χριστουγέννων, Φώτων καὶ Πάσχα, τὶς πέντε πρῶτες Κυριακὲς τῆς Μεγ. Τεσσαρακοστῆς καὶ τὴ Μεγ. Πέμπτη. Τὶς ἄλλες ἡμέρες τοῦ ἔτους τελεῖται ἡ Θ. Λειτουργία τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου. Ὅλες ὅμως αὐτὲς οἱ Λειτουργίες ἔχουν πανηγυρικὸ καὶ χαρμόσυνο χαρακτῆρα. Ἐπειδὴ ἡ Μεγ. Τεσσαρακοστὴ εἶναι πένθιμη περίοδος, ἡ Ἐκκλησία μας ὅρισε οἱ Λειτουργίες αὐτὲς νὰ τελοῦνται μόνο τὰ Σάββατα καὶ τὶς Κυριακὲς τῆς Μ. Σαρακοστῆς. Τὶς ἄλλες ἡμέρες τῆς ἑβδομάδας δὲν γίνεται Θ. Λειτουργία. Οἱ Χριστιανοὶ ὅμως τοὺς πρώτους αἰῶνες εἶχαν τὴ συνήθεια νὰ μεταλαμβάνουν τέσσερις καὶ πέντε φορὲς τὴν ἑβδομάδα, διότι ἐγνώριζαν ὅτι δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ ζοῦν «ἐν Χριστῷ» ἄνευ τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, ἄνευ τοῦ Χριστοῦ, ποὺ ὁ ἴδιος εἶπε ὅτι εἶναι «βρῶσις καὶ πόσις». «Ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον» (Ἰω. στ´ 54). Τότε, βέβαια, τὰ δισκοπότηρα μπορεῖ νὰ ἦταν «ξύλινα», ἀλλὰ οἱ Χριστια-

March 2020-1.indd 19

25/02/2020 11:34:18

20 | ἡ Φανερωμένη

νοὶ ἦταν «χρυσοί», μὲ ἁγία ζωή. Σήμερα, παρότι, πολλὲς φορές, συμβαίνει τὸ ἀντίθετο, οἱ Χριστιανοὶ μποροῦν καὶ πρέπει νὰ κοινωνοῦν τακτικότερα, πάντοτε μὲ ἄδεια τοῦ Πνευματικοῦ τους, προσέχοντας πολὺ τὴ ζωή τους. Γιὰ νὰ λυθεῖ λοιπὸν τὸ πρόβλημα τῆς συχνῆς Θ. Κοινωνίας, ἡ Ἐκκλησία καθόρισε νὰ τελεῖται μόνο τὴ Μεγ. Τεσσαρακοστὴ ἡ κατανυκτικὴ Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων. Σ᾿ αὐτὴ δὲ γίνεται πλήρης Θ. Λειτουργία, διότι ὁ Ἄρτος ποὺ θὰ χρησιμοποιηθεῖ καθαγιάζεται τὴν προηγούμενη Κυριακή, ἐμποτίζεται στὸ Ἅγιο Αἷμα τοῦ Κυρίου μας, φυλάσσεται στὸ Ἅγιο Ἀρτοφόριο τῆς Ἁγίας Τραπέζης καὶ προσφέρεται γιὰ Κοινωνία τὴν ἡμέρα ποὺ τελεῖται ἡ Προηγιασμένη Θ. Λειτουργία. Ἡ Λειτουργία αὐτὴ εἶναι, κανονικά, ἑσπερινή, γι᾿ αὐτὸ εἶναι συνυφασμένη μὲ Ἑσπερινὸ καὶ οἱ Χριστιανοί, μέχρις ὅτου κοινωνήσουν, μένουν ἄσιτοι, δηλ. νηστικοὶ, μέχρι τὴν ὥρα τῆς Θ. Κοινωνίας. Στὶς Προηγιασμένες Θεῖες Λειτουργίες δὲν μνημονεύονται ὀνόματα ζώντων καὶ τεθνεώτων, οὔτε στὴν Ἱερὰ Πρόθεση, οὔτε στὴ Θεία Λειτουργία. Στὴ Λειτουργία αὐτὴ ἐπίσης δὲν τελοῦνται μνημόσυνα. Μ᾿ αὐτὸ τὸν ὡραῖο καὶ σοφὸ τρόπο καὶ διατηρώντας τὸν κατανυκτικὸ

March 2020-1.indd 20

25/02/2020 11:34:19

Μάρτιος 2020 | 21 χαρακτήρα τῆς περιόδου, ἔλυσε ἡ Ἐκκλησία μας τὸ πρόβλημα τῆς συχνῆς Θείας Κοινωνίας καὶ ἤδη οἱ πιστοὶ ἐκτιμώντας καὶ «ἐκμεταλλευόμενοι» αὐτὴ τὴν πνευματικὴ εὐκαιρία, κατακλύζουν τοὺς Ναούς, Τετάρτη καὶ Παρασκευή, μεταλαμβάνοντας τῶν Προηγιασμένων αὐτῶν Θείων Δώρων.

ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΑΓΙΩΝ ΣΤΗ ΜΕΓ. ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ Ἡ μνήμη τῶν Ἁγίων καὶ ἡ Θ. Λειτουργία ποὺ πάντοτε συνοδεύει τὴν ἑορτή τους, ἔχει ἑορταστικό, πανηγυρικὸ καὶ καταλυτικὸ τῆς νηστείας χαρακτήρα. Αὐτὸ δὲν συμφωνεῖ μὲ τὸ πνεῦμα τῆς Μεγ. Τεσσαρακοστῆς, κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ὁποίας, λόγῳ νηστείας, ἀσκήσεως καὶ κατανύξεως, δὲν τελοῦνται οἱ καθιερωμένες Θεῖες Λειτουργίες (ἀπὸ Δευτέρας μέχρι Παρασκευῆς). Γι᾿ αὐτὸ τὸ λόγο παρουσιάζονται οἱ ἑξῆς περιπτώσεις ἑορτασμοῦ Ἁγίων: α. Διαπρεπεῖς Ἅγιοι ποὺ κοιμήθηκαν σ᾿ αὐτὴ τὴν περίοδο, δὲν ἑορτάζονται στὴ μνήμη τους καὶ ὁ ἑορτασμός τους μετατέθηκε μέσα στὴν Τεσσαρακοστή, σὲ ἡμέρα Κυριακῆς, κατὰ τὴν ὁποία τελεῖται Θ. Λειτουργία τοῦ Ἁγίου Βασιλείου, ὅπως τῶν Ἁγίων Ἰωάννου τῆς Κλίμακας (30 Μαρτίου) καὶ Μαρίας τῆς Αἰγύπτιας (1 Ἀπριλίου), ποὺ ἑορτάζονται στὴν Δ´ καὶ Ε´ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν (ἀντίστοιχα). β. Ἄλλων διαπρεπῶν Ἁγίων ἡ μνήμη τους μετατέθηκε ἐκτὸς Τεσσαρακοστῆς, ὅπως εἶναι ἡ ἑορτὴ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου (23 Ἀπριλίου) καὶ τοῦ Ἁγίου Συμεὼν τοῦ νέου θεολόγου (12 Μαρτίου) ποὺ ἑορτάζονται τὴ 2η ἡμέρα τοῦ Πάσχα καὶ τὴ 12η Ὀκτωβρίου ἀντίστοιχα, τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς τῆς Σαμαρείτιδας (26 Φεβρουαρίου), ποὺ ἑορτάζεται τὴν Ε´ Κυριακὴ ἀπὸ τοῦ Πάσχα, ἡ Μεταμόρφωση τοῦ Σωτῆρος (συμπίπτει μὲ τὴν πρώτη ἑβδομάδα τῶν Νηστειῶν, 40 ἡμέρες πρὸ τοῦ Πάσχα), ποὺ ἑορτάζεται τὴν 6η Αὐγούστου κ.λπ. γ. Ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ δὲ μετατίθεται, ἀλλὰ πανηγυρίζεται μὲ Θ. Λειτουργία τοῦ Ἁγίου Χρυσοστόμου, ὅποια ἡμέρα κι᾿ ἂν συμπέσει. Καὶ αὐτὸ γιατί ἡ σύλληψη τοῦ Κυρίου, ποὺ ἔγινε στὶς 25 Μαρτίου, πρέπει νὰ ἑορτάζεται ἐννέα μῆνες ἀκριβῶς ἀπὸ τὴν ἡμέρα τῆς Γεννήσεώς Του (25 Δεκεμβρίου). δ. Οἱ ἑορτὲς τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους (10 Φεβρουαρίου), τῶν Ἁγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, τῶν Στρατιωτῶν (9 Μαρτίου) καὶ ἡ α´ καὶ β´ εὕρεση

March 2020-1.indd 21

25/02/2020 11:34:19

22 | ἡ Φανερωμένη τῆς Τιμίας Κεφαλῆς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου (24 Φεβρουαρίου), δὲν μετατίθενται ἐπίσης. Ἐὰν συμπέσουν μὲ ὁποιαδήποτε καθημερινὴ ἡμέρα (νηστείας), τελεῖται ἡ Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων, ἐὰν συμπέσουν μὲ Σάββατο, πανηγυρίζονται κανονικὰ καὶ ψάλλεται πλήρης ἡ ἀκολουθία τους ἀπὸ τὸ Μηναῖο, ἐνῷ ἐὰν συμπέσουν μὲ Κυριακὴ ἡ ἀκολουθία τους συμψάλλεται (μερικῶς) μετὰ τῶν Ἀναστασίμων καὶ τῶν τοῦ Τριῳδίου.

Ο ΜΕΓΑΣ ΚΑΝΩΝ Τὴν Τετάρτη ἀπόγευμα, μεταξὺ Δ´ καὶ Ε´ Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν, ψάλλεται ἡ ἀκολουθία τοῦ «Μεγάλου Κανόνος», στὸ μέσο του Μικροῦ Ἀποδείπνου. Κανονικὰ εἶναι ὁ Ὄρθρος τῆς ἑπομένης καὶ μπορεῖ νὰ τελεῖται ἀγρυπνία μὲ Θ. Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων. Κανόνες εἶναι μεγάλοι ὕμνοι, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦνται ἀπὸ μικρότερες ἑνότητες ποὺ λέγονται ᾨδὲς (ἀπὸ τὸ ρῆμα ᾄδω). Κάθε ᾠδὴ ἀποτελεῖται ἀπὸ τὸν Εἱρμὸ (τὴν πρώτη δηλ. στροφή) καὶ τὰ ὑπόλοιπα 3-4 συνήθως Τροπάρια (τρέπονται, δηλ. ψάλλονται ὅπως τὸ πρῶτο, ὁ εἱρμός). Κανόνες ὑπάρχουν μὲ διάφορο ἀριθμὸ ᾠδῶν. Ὑπάρχουν Κανόνες μὲ δυὸ ᾠδές, μὲ τρεῖς (τριώδιο), μὲ τέσσερις, πέντε μέχρι ἐννέα ᾠδὲς (ἐννέα εἶναι καὶ οἱ Βιβλικὲς ᾨδές). Ὁ Κανὼν αὐτὸς λέγεται Μέγας, λόγῳ τοῦ πλήθους τῶν τροπαρίων ποὺ περιέχουν οἱ ἐννέα ᾠδές του. Σ᾿ αὐτὰ περιλαμβάνονται σήμερα καὶ τὰ τροπάρια ποὺ πρόσθεσαν μεταγενέστεροι Ὑμνογράφοι: γιὰ τὴν Ὁσία Μαρία καὶ γιὰ τὸν ἴδιο, τὸν Ἅγιο Ἀνδρέα. Ἔτσι, στὸ σύνολό του ὁ Μέγας Κανὼν ἔχει 11 Εἱρμούς, (ἡ β´ καὶ γ´ ᾨδὴ ἔχουν ἀπὸ 2 Εἱρμούς) καὶ 250 Τροπάρια! (ἡ β´ ᾨδὴ ἔχει 41 Τροπάρια!). Συγγραφέας τοῦ Μεγάλου Κανόνος εἶναι ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας, ὁ Ἱεροσολυμίτης. Ἦταν Μοναχὸς τῆς Ἱ. Μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα. Ἐχρημάτισε γραμματέας τοῦ Πατριάρχου Ἱεροσολύμων, συμμετεῖχε στὴν ΣΤ´ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο τὸ 680 καὶ μετά, ἀφοῦ ἐξελίχθηκε στὰ διάφορα ἐκκλησιαστικὰ ὑπουργήματα, ἐκλέχθηκε Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης. Συνέγραψε πολλοὺς κανόνες καὶ διάφορα συγγράμματα. Τὸ σπουδαιότερο ὑμνογραφικό του ἔργο εἶναι ὁ Μέγας Κανὼν ποὺ θεωρεῖται τὸ «κύκνειό» του ᾆσμα. Ἀπέθανε γύρω στὸ 740, στὴ Λέσβο, ὅπου βρέθηκε, εἴτε ἐπιστρέ-

March 2020-1.indd 22

25/02/2020 11:34:19

Μάρτιος 2020 | 23 φοντας στὴν Κρήτη ἀπὸ τὴν Κων/πολη, εἴτε ἐξόριστος, ὡς ὑποστηρικτὴς τῶν Ἁγίων Εἰκόνων. Περιεχόμενο τοῦ Μ. Κανόνα Ἀνατρέχει σ᾿ ὅλα τὰ πρόσωπα τῆς Παλαιᾶς καὶ Καινῆς Διαθήκης προβάλλοντας τὶς πράξεις - καλὲς ἢ κακὲς - τῶν δικαίων πρὸς μίμηση καὶ τῶν ἀδίκων πρὸς ἀποφυγή. Ἡ κεντρικὴ ἰδέα τοῦ Κανόνα εἶναι ἡ Μετάνοια. Αὐτὴ θεωρεῖ ὁ Ποιητὴς θύρα τοῦ Παραδείσου. Ἐφ᾿ ὅσον δὲν ἔχουμε καρποὺς μετανοίας, ἂς προσφέρουμε στὸν Θεὸ τὴ συντετριμμένη καρδία μας καὶ ἂς ἀναγνωρίσουμε τὴν πνευματική μας πτωχεία. Ὁλόκληρο τὸ πένθιμο καὶ κατανυκτικὸ περιεχόμενο τοῦ ἀριστουργήματος αὐτοῦ συνοψίζεται στὸ Τροπάριο: υχή μου, ψυχή μου, ἀνάστα, τί καθεύδεις; τὸ τέλος ἐγγίζει καὶ μέλλεις θορυβεῖσθαι· ἀνάνηψον οὖν, ἵνα φείσηταί σου Χριστὸς ὁ Θεός, ὁ πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν.

Ψ

Ὁ Μ. Κανόνας ψάλλεται καὶ τμηματικὰ τὶς τέσσερις πρῶτες ἡμέρες τῆς «Καθαρᾶς Ἑβδομάδος», (ΔΕΥΤΕΡΑ ἕως ΠΕΜΠΤΗ), μαζί μὲ τὸ Μέγα Ἀπόδειπνο.

ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ Τὴ Μεγ. Σαρακοστή, στὶς 4 πρῶτες ἑβδομάδες, κάθε Παρασκευὴ βράδυ, στὸ μέσο τοῦ Μικροῦ Ἀποδείπνου, ἀντηχοῦν οἱ θαυμάσιοι καὶ προσφιλέστατοι στὸ λαό μας Χαιρετισμοὶ τῆς Παναγίας («Ἄγγελος πρωτοστάτης...»

- «Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε»). Ψάλλονται τμηματικά, κάθε φορὰ καὶ μία «Στάση» ἀπὸ τὸν Ἀκάθιστο Ὕμνο, μαζί μὲ τὸν ἐξαίρετο «Κανόνα» του (τὰ Τροπάρια τῶν Χαιρετι-

March 2020-1.indd 23

25/02/2020 11:34:19

24 | ἡ Φανερωμένη σμῶν), ποὺ περιέχει ὀκτὼ ᾠδὲς καὶ ἀρχίζει μὲ τὸ Τροπάριο: «Ἀνοίξω τὸ στόμα μου καὶ πληρωθήσεται πνεύματος...». Ὁλόκληρος ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος ψάλλεται στὸν Ὄρθρο τοῦ Σαββάτου τῆς Ε´ Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν, ἀλλὰ γιὰ εὐκολία τῶν πιστῶν τὸν ψάλλουμε ἀποβραδὶς (τὴν 5η Παρασκευὴ τῆς Τεσσαρακοστῆς). Οἱ Χαιρετισμοὶ συνδέθηκαν μὲ τὴ Μεγ. Τεσσαρακοστὴ λόγῳ τῆς μεγάλης Θεομητορικῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου. Εἶναι ἡ μόνη μεγάλη ἑορτὴ ἡ ὁποία δὲν ἔχει μεθέορτα, ἐξ αἰτίας τοῦ χαρακτῆρα τῆς Σαρακοστῆς. Αὐτὴ τὴν ἔλλειψη ἔρχεται νὰ καλύψει ἡ ψαλμῳδία τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου. Τὸ ὑμνολογικὸ αὐτὸ κείμενο χρησιμοποιεῖται στὴν Ἐκκλησία μας περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλο. Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ Μοναστήρια καὶ τοὺς Ναοὺς στοὺς ὁποίους γίνεται Ἀπόδειπνο, πολλοὶ λαϊκοὶ συνηθίζουν νὰ διαβάζουν τοὺς Χαιρετισμοὺς τῆς Παναγίας κάθε βράδυ μαζί μὲ τὸ Μικρὸ Ἀπόδειπνο. Ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος εἶναι «Κοντάκιο». Εἶναι δηλ. ὕμνος ἀνάλογος πρὸς τοὺς «Κανόνες». Ἡ ὀνομασία του ὀφείλεται μᾶλλον στὸ κοντὸ ξύλο στὸ ὁποῖο ἦταν τυλιγμένη ἡ μεμβράνη μὲ τὸν ὕμνο. Τὸ πρῶτο τροπάριο τοῦ Ὕμνου λέγεται «Προοίμιον»: «Τὸ προσταχθὲν μυστικῶς λαβὼν ἐν γνώσει...», τὸ ὁποῖο ἀργότερα ἀντικαταστάθηκε μὲ τὸ πασίγνωστο: «Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια...». Ἀκολουθοῦν οἱ 24 «Οἶκοι» ἀπὸ τὸ Α μέχρι τὸ Ω. Κάθε ἕξι γράμματα (κάθε ἕξι «Οἴκους») ἔχουμε μία «Στάση». Ἡ τελευταία λέξη ἢ φράση κάθε «Οἴκου», ποὺ ἐπαναλαμβάνει ὁ λαός, σὰν σύντομη ἱκεσία, λέγεται «Ἐφύμνιον» καὶ ὑπάρχουν δυό: Τὸ «Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε» καὶ τὸ «Ἀλληλούϊα». Τὸ πρῶτο «Ἐφύμνιον» γιὰ τοὺς περιττοὺς «Οἴκους» ποὺ περιλαμβάνουν 156 Χαῖρε (12 Χαῖρε x 12 καὶ 12 τῶν «Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε») καὶ τὸ δεύτερο, γιὰ τοὺς ἀρτίους. Θέμα τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου Στὸ πρῶτο μέρος (Α-Μ, στὶς δυὸ πρῶτες «Στάσεις»), ὑμνεῖται ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Κυρίου. Ἀρχίζει μὲ τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Παρθένου («Ἄγγελος πρωτοστάτης, οὐρανόθεν ἐπέμφθη, εἰπεῖν τῇ Θεοτόκῳ τῷ Χαῖρε...»), συνεχίζει μὲ τὴ σύλληψη τοῦ Χριστοῦ ἀπὸ τὴν Παναγία, τὴν ἐπίσκεψή της στὴν Ἐλισάβετ, τοὺς λογισμοὺς τοῦ Ἰωσήφ, τὴν προσκύνηση τῶν Ποιμένων καὶ τῶν Μάγων, τὴ φυγὴ στὴν Αἴγυπτο καὶ τὴν Ὑπαπαντὴ τοῦ Κυρίου.

March 2020-1.indd 24

25/02/2020 11:34:19

Μάρτιος 2020 | 25 Στὸ δεύτερο μέρος (Ν-Ω) ὑμνεῖται ἡ δυνατότητα θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου χάρη στὴ σάρκωση τοῦ Κυρίου καὶ ἡ θεομητορικὴ ἀξία τῆς Παναγίας. Καὶ ὅλα τ᾿ ἀνωτέρω μὲ θαυμάσιες ποιητικὲς ἀποστροφὲς καὶ ἐγκώμια ποὺ περιλαμβάνουν ἐπιτυχέστατες ἀντιθέσεις καὶ ὡραιότατες θεολογικὲς εἰκόνες. Ὁ «Ἀκάθιστος Ὕμνος», σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση, ὀνομάστηκε ἔτσι γιὰ τὸν ἑξῆς λόγο: Τὸ ἔτος Οἶκος Ω΄ τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου.

626 ἡ Κωνσταντινούπολη Νότιος ἐξωτερικὸς τοίχος τοῦ καθολικοῦ τῆς ἡγεμονικῆς Μονῆς Μολντοβίτσα, 1537. πολιορκήθηκε συγχρόνως ἀπὸ τοὺς Ἀβάρους (ξηρά) καὶ τοὺς Πέρσες (ξηρὰ καὶ θάλασσα) γιὰ μῆνες. Ὁ Αὐτοκράτορας Ἡράκλειος ἀπουσίαζε στὴν Ἀσία. Ὁ κίνδυνος πτώσεως τῆς Πόλεως ἦταν πολὺ μεγάλος. Στὴν ἄμυνα πρωτοστάτησε ὁ Πατριάρχης Σέργιος. Ἔτσι οἱ λίγοι μαχητὲς μαζί μὲ τὸν Κλῆρο καὶ τὸ λαὸ ζητώντας τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ (μὲ προσευχὲς καὶ παρακλήσεις) καὶ στηρίζοντας τὶς ἐλπίδες τους στὴν Προστάτριά τους, τὴν «Ὑπέρμαχο Στρατηγό», τὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο, ἀντιστέκονταν ἀπεγνωσμένα. Καί, ὢ τοῦ θαύματος, ἕνας φοβερὸς ἀνεμοστρόβιλος κατέστρεψε τὰ πλοῖα τῶν Περσῶν, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ λυθεῖ ἡ πολιορκία. Ἡ Βασιλεύουσα ἐσώθη! (ἦταν 8 Αὐγούστου). Τότε «ὀρθοστάδην ὅλος ὁ λαός» ἔψαλλε τὸν Ὕμνο αὐτό, ὁ ὁποίος ἀπὸ τότε ὀνομάστηκε Ἀκάθιστος. Τὰ νικητήρια ἀποδόθηκαν στὴν Προστάτρια τῆς Κων/πόλεως, τὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο, ποὺ πάντα σκέπει καὶ προστατεύει τὸ Ἔθνος μας.

ΠΗΓΗ: http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/tributes/leitoyrgika/triwdion.htm

March 2020-1.indd 25

25/02/2020 11:34:20

26 | ἡ Φανερωμένη

ΠΑΙΔΙΚΗ ΓΩΝΙΑ

Η ΚΥΡΑ-ΣΑΡΑΚΟΣΤΉ

«Ὅλο τὸ σπίτι μοσχοβολοῦσε ζυ­μάρι… Ἀκόμα νομίζω πὼς νιώθω αὐτὴ τὴ μυρωδιά, καθώς τὰ μάτια μου ἦταν καρφωμένα στὴν κυρὰ-Σαρακοστὴ ποὺ ψηνόταν» – Μὰ γιαγιὰ ἐμεῖς στὸ σχολεῖο τὴ ζωγραφίζουμε στὸ χαρτί…

– Ἐγώ, Μανολάκη μου, εἶχα τὴ χαρὰ νὰ τὴν τρώω σὰν ψωμάκι, ἕνα ποδαράκι της κάθε φορά, γιὰ ἑπτὰ βδομάδες… Καὶ ξέρεις βλέπαμε ὅλη τὴν κυρὰ-Σαρακοστὴ στὸ σπίτι καὶ ξέραμε ὅταν ἄρχιζε ἡ μεγάλη Σαρακοστὴ μὲ τὴν καθαρὴ Δευτέρα πὼς μετὰ ἀπὸ ἑπτὰ βδομάδες θὰ ἔρθει τὸ Πάσχα, ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ μας… Ἦταν τὸ ἡμερολόγιό μας.

– Δηλαδὴ τὴ ζυμώνατε σὰν τὸ ψωμί; – Ἡ γιαγιά μου τὴν ἔπλαθε μὲ ἀλεύρι καὶ νερό, ὅπως θὰ κάνουμε καὶ μεῖς τώρα… Τὰ μάτια τοῦ Μανολάκη ἄστραψαν… Μετὰ ἀπὸ λίγο τὰ χέρια του τσαλαβουτοῦσαν στὸ ζυμάρι τῆς γιαγιᾶς. Τὶ ζυμάρι, τὶ πλαστελίνη! Ἤξερε πολὺ καλὰ τὴν τέχνη…

– Λοιπόν, τὸ κεφαλάκι χωρὶς αὐτιὰ καὶ στόμα…

– Γιαγιά, θὰ πλάσω ἐγὼ κι ἕνα σταυρουδάκι νὰ τῆς δώσουμε νὰ κρατάει, συμπλήρωσε ὁ Μανόλης, προσπαθώντας νὰ ξεκολλήσει τὰ ζυμάρια ἀπὸ τὰ χέρια του. Ἡ γιαγιὰ μ΄ ἕνα μαχαιράκι χάραξε στὸ ζυμαρένιο σῶμα τῆς ψωμένιας κούκλας τὰ χέρια της τὰ σταυρωμένα καὶ μετὰ ἕνα-ἕνα φτιάχνανε μὲ τὸν Μανόλη τὰ μικρὰ ἑπτὰ ποδαράκια, ποὺ τὰ κολλοῦσαν στὸ κάτω μέρος τοῦ σώματος τῆς κυρὰ-Σαρακοστῆς.

– Γιὰ νὰ δοῦμε, Μανόλη, τὰ καταφέραμε καλά; Ἐκείνη τὴν ὥρα μπῆκε ἡ μαμὰ στὴν κουζίνα κι ὁ Μανόλης τὴν τράβηξε

March 2020-1.indd 26

25/02/2020 11:34:20

Μάρτιος 2020 | 27 μ΄ ἐνθουσιασμὸ πετυχημένου καλλιτέχνη…

– Μαμά, ἡ κυρὰ-Σαρακοστὴ δὲ μιλάει, γιατὶ δὲν ἔχει στόμα, ἀφοῦ νηστεύει καὶ προσεύχεται… Δὲν ἀκούει, γιατὶ δὲν ἔχει αὐτιά, ἀφοῦ δὲ θέλει ν΄ ἀκούει παρὰ μόνο τὴν προσευχή της.

– Γι΄ αὐτὸ κρατάει καὶ σταυρό; τόλμησε νὰ ρωτήσει ἡ μαμά.

– Μὰ εἶναι ἡ κυρὰ-Σαρακοστὴ μὲ τὰ ἑπτὰ πόδια, τὶς βδομάδες της… Κόβουμε ἕνα κάθε βδομάδα καὶ ὅταν τελειώσουν θὰ ἔρθει τὸ Πάσχα… Βλέπεις καὶ τὰ χέρια της ποὺ εἶναι σταυρωμένα; Ὁ Μανόλης λαχάνιαζε ἀπὸ ἐνθουσιασμὸ καὶ τὰ ζυμαριασμένα χέρια του «στόλιζαν» ὅ,τι ἀκουμποῦσαν. Ἡ γιαγιὰ ἔκλεισε τὸ μάτι στὴ μαμὰ μὲ νόημα καί…

– Ἔλα, Μανόλη μου, νὰ ποῦμε τὸ ποιηματάκι τῆς κυρὰ-Σαρακοστῆς, νὰ τὴ φουρνίσουμε, νὰ πλυθοῦμε καὶ νὰ καθαρίσουμε ὅ,τι λερώσαμε, γιὰ νὰ τὴ στολίσουμε στὸ καθαρὸ μᾶς τραπέζι. Ὅλη τὴ μέρα ὁ Μανόλης ἔλεγε καὶ ξανάλεγε: Τὴν κυρὰ-Σαρακοστή, ποὺ εἶναι ἔθιμο παλιὸ οἱ γιαγιάδες μας τὴ φτιάχνουν μὲ ἀλεύρι καὶ νερό. Γιὰ στολίδι της κρατοῦσε στὴν ποδιά της τὸν σταυρὸ καὶ τὸ στόμα της ξεχνοῦσαν, γιατὶ νήστευε καιρό. Καὶ μετρούσανε τὶς μέρες μὲ τὰ πόδια της τὰ ἑπτὰ κόβαν ἕνα τὴ βδομάδα μέχρι νὰ ‘ῤθει ἡ Πασχαλιά. Καὶ ξέρετε κάτι; Βρῆκε καὶ μουσικὴ καὶ τὸ τραγουδοῦσε σὰν τὸ «δὲ περνᾶς κυρὰ Μαρία». Τὴν ἄλλη μέρα τὴν κυρὰ-Σαρακοστή τὴν τραγουδοῦσε ὅλο τὸ σχολεῖο… Καλὴ Σαρακοστὴ νὰ ἔχουμε! https://www.pemptousia.gr/2015/02/i-kira-sarakosti/

March 2020-1.indd 27

25/02/2020 11:34:21

Γραφικές τέχνες

ΚΕΡΑΜΟΣ

Ἐσταυρωμένος Λυπηρῶν Εἰκονοστασίου. Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Φανερωμένης.

«ΠΑΥΛΟΥ ΙΕΡΕΩΣ ΧΕΙΡ ΑΧΝΘ (1659)»

March 2020-1.indd 28

25/02/2020 11:34:32