Om Sannehistorier (2023):
«SomnovellekunstnarerSortlandframifrå,dådetvisersegat vialdriveitkvarviskal,samstundessomnovellenehengsaman fråstarttilslutt,settiretrospekt.[…]GauteM.Sortlandhar skriveeiheilstøyptnovellesamlingderhanikkjeerreddforå gåfrådettrivielletildetfantastiske,oghanmaktar–ogtorer –åbakedetbreierepertoaretsittinnilitterærttruverdige heilskapar.»
IngvildBræin, DagogTid
«[Sannehistorier]stadfesterSortlandssærmerkersomforfatter, teknisk,tematiskogstilistisk;skråblikkpåverden,glimtiøyet, enlunogunderfundigvestlandsstoisisme.»
SigmundJensen, StavangerAftenblad
Om Avsporingar (2021):
«GauteM.Sortlandskrivknakandegodtomnokoduknapttør åleseom.»
IngvildBræin,DagogTid
«Godenovellerommennikrise[…]Språketerenkeltogpresist, dialogenesterke,ogskildringenelekneogofteunderfundige, gjernemedbråbruddavalvor,vemodogmelankoli,somvelmå kunnesiesåværeforfatterensstilistiskebumerke. Avsporingar harslikblittengodogtankevekkendenovellesamlingsom berørerpåflereplan.»
SigmundJensen, StavangerAftenblad
Om Duerikkjenormal (2019):
«godtskrevet,harstoredosersjarmoghumor,oginnslagavdet burleskeogfarseaktige,absurdeogsurrealistiske.[…][Sortland] demonstrereretfinstemtgehørforvirkemidler,undertekstog sjangerenspotensial.»
SigmundJensen, StavangerAftenblad
Om Kortemeisterverk (2017):
«Du,kjæreleser[…]børunnedegåleseGauteM. Sortlands Kortemeisterverk.Ognårduførsterigangkandulike godtplukkemeddegdetoandrekortprosatekstsamlingenehans også. Duerherigjenogalterforandra, fra2011,og Fotturari Norge,fra2015.Godfornøyelse!»
OlaJosteinJørgensen, BLA
Om FotturariNorge (2015):
«Språketerenkelt,tonenvekslermellomdetsmåttmelankolske, vemodsmuntre,underfundigeoghumoristiske,somveletter hvertmåsiesåværeetsærmerkevedSortlandsforfatterskap.En fotturiNorgekantrygtanbefales.»
SigmundJensen, StavangerAftenblad
Om Duerherigjenogalterforandra (2011):
«Rettogsletttettpakketmedgodsaker»
BjørnO.MørchLarsen, Bergensavisen
«Småttoggodt.Stemningsfullesmåtekstermedviddogvett[…] Sortlandssmåteksterergodeeksemplerpåatkortprosaverken eramputertenovellerellerhverdagspoesi.Deernoeheltforseg selv.»
GroJørstadNilsen,BergensTidende
«Detereinydeliglitabok,dette,teksteneerglatteogklare, somenposeklinkekuler.[…]Sortlandsløserikkemedordene; språketerknaptogpresist,linjenefå,detunødvendigeskrelt bort[…]eibokfullavlitteræresnapshots[…]GauteSortlands øyeblikksbilderblirværendeikroppen.»
EllenSofieLauritzen, Dagsavisen
Om Johan (2009):
«Særdelesløfterikdebutomhavet,dødenogkjærligheten» LindaKaspersen, Adresseavisen
GAUTEM.SORTLAND
Johan .Roman2009,2010
Duerherigjenogalterforandra .Kortprosa2011
TheriseandfallofGøranTrovåg .Ungdomsroman2013
FotturariNorge .Kortprosa2015
Kortemeisterverk. Kortprosa2017
Duerikkjenormal .Noveller2019
Avsporingar.Pre-ogpostapokalyptiskenoveller. 2021
Sannehistorier. Noveller2023
GauteM.Sortland
Tidogrom
Roman Samlaget
Oslo2024
©DetNorskeSamlaget2024 www.samlaget.no
Omslag:EirikJohannessen Førtrykk:Type-itAS,Trondheim
Skrift:10,7/14,6pkt.Sabon
Papir:70gHolmenBookCream2.0
Trykkeri:ScandBookAB,Falun
PrintedinSweden
ISBN978-82-340-1382-9
Dennebokaertryktpåmiljøvenlegpapir.
Materialetidenneutgivingaervernaetteråndsverklova.Deterdifor ikkjetillateåkopiere,avfotografereellerpåandremåtargiatteller overføreheileellerdelaravinnhaldetiutgivingautanatdeterheimlai lovellerfølgjeravavtalemedKopinor.
Deterforbodeåbrukeheileellerdelaravutgivingasominndata ellertreningskorpusigenerativemodellarsomkanskapetekst,bilete, film,lydellerandretyparinnhaldoguttrykk,utansærskildavtalemed rettshavarane.
Brukavmaterialefråutgivingaistridmedlovelleravtalekanføretil inndraging,erstatningsansvarogstraffiformavbøterellerfengsel.
Årideidrypsomdròparihav, blessombladifråtre, nedidensvartegapandegrav ogdregossdansandemed.
(HuldaGarborg,i Kornmoe,1930)
Einnystart
Laossberreseieatmestartamedåtainnlandskapet gjennomfugleperspektiv.Svevandehøgtderoppekom meaustfråoverhaustlegelyngheierogkarrigebergog oppdagaatnokonutevedkystenhaddesprengtfjell oglagteinheilbyder,mellomhauganeogsunda.Ieit forsøkpååfangebyenssjelprøvdemeåtainnalt,let augoglioverdeirettegateneogbygninganeogregistrerteavalletingatheilebyenskråddejamtnedmot sjøen.Kviformehengdeossoppiakkuratdet,kanme ikkjeforklare,herblireinsvarskuldig,menjomeir metenkeroverdet,jomeirsannsynlegverkardetat byenerplassertherførstogfremstforåsikrehangod drenering.Sikrehanmotflaumogstyrtregn.Detkan velikkjestemme?Meristarlattermildtpåhovudetav nokosådumt,menkvenkanklandredensomsvever overbyenogspekulererfrittsomeitspøkelse?Lausrivenfråkroppogsinn.Ogsjå,derermenneskaogså! Såsmåatdeimestliknarfargelausefluger.Der:ein studentsomventarpåbussentilBergen,ogkvaharme der?Einlektorståandemørktilsinnsieinskulegard medeinvrengdparaplyineven.Alleelevanekikkar undrandepåhangjennomvindauga.Foreinscene!
Ogifjørader,då?Endåeinmann?Einungmann medlangfrakkstårlentukomfortabeltmotdengrove steinmurenpåeitnaust.Derstårhanogrøyker.Under armenheldhaneinpakkebleiersomdetikkjeserut somhanveitsiarmerådmed.Einungfar,kanskje?
Memåleavkorsmåttdetserut,altsaman,dernede påjorda,jasomomdetikkjebetyrnokoidetheile tatt.Einskalvelhellerikkjeventesegformykje.Den somgjerdet,endarofteoppskuffa.Detharmealltid meint,nikkarmeogdultarkameratslegtilkvarandre. Betreåtadetsomdetkjem.Meordnarossuansett. Ogderharmekyrkjespiret!Tenkkormykjedetbetyddeforsåmangedengongblekkslagarmeisterenla sistehandpådenskinandekoparkuppelenieitiddå menneskaframleisvarkristelegeogkyrkjastodferdig. Båtaneisundet,trafikkenigatene.Menneska.Korleis sågdeiutdengongen?
DersitThereseisittstorehus.Serpåtelefonen,sendereimeldingtilfarsin,hanSverre,ogspørkorleis hanhardetidag,likemykjeforsineigendelsomfor hans,kunneeintenkeheroppefrå.OgderstårPaul. Deternåogsåeinkarakter!Midtuteiskogenstår hanogstirarpåeinstubbe.Kvagjerhandetfor?Og såmidtiarbeidstida,midtpålysedagen?Burdehan ikkjeiallfallsettesegpåstubben?Åstireslikkjemdet ikkjenokogodtutav.Oghei,sjådergårbrorhennar Thereseogså,hanIngar,iretningbusstasjonenmed einkoffertihanda,sådåsleppermeossnedder.Midt idetheile,sååseie,og blir Ingarderhantravariveg eitparskrittframforGertiogtenkertydeleg,menutan åhanokobestemtitankane:–Egvilikkjedetteher!
–Ikkjegåsåfort,då!seierGerti,ogIngarsakkar
fartenogtarendåtilhandahennar.Ateireiseskulle blandeseginnimåtenhanserbyenpå,varunderleg.Eireisesomikkjeeingongvarhans!Deihaustlegekastanjetreaiparken.Einsyklistpådamesykkel somferforbi.Einmannmedhatt.Einkvestaparaply stappanedieikommunalsøppelbøtte.Reklameskiltetmedbileteaveitflypåasurblåhimmel.Einhund iband.Einlastebilmeddaglegvarer.Tonarkomane somveiftarmedtelefonanesineogkranglaromnoko iundergangen.Detkopargrønekyrkjespiretoverdei skiferlagdehustaka.Luktaavsøtkveitebakstfråbakeriet,lydenavfløytatilcruiseskipetsomleggfråkai. Denlakserosabetong-trafoenpåandresidaavhovudvegen.Trafikken.Bilanesomflettarinnogutavrundkøyringaideiulikeretningane.Einstraumhandagleg ereindelav,mensomhannå,dåhanstårpåutsida, tenkerpåsomvakker.Trulegfordilivetibyenhans liknarlivetieinstørreby.Dethansernå,gåandemed langestegslikatGertimåsmåspringevedsidaav, kunnelikegodthavoreeinrolegdelavsentrumikva europeiskstorbysomhelst.
Eigentlegvarikkjedenneforklaringagod.Ogberre fordieiforklaringervakker,erhoikkjenødvendigvis sann.Detvarnokhellerdenkalde,fuktigehaustlufta kombinertmedeinmildbakrussomgjordeathan kjendesegløftautavdetkvardagslege.
–Takkforatdufølgdemeg,saGerti.–Ogforatdu tokkofferten.
Handyttakoffertenhennarinnibagasjerommetpå flybussenogrettasegopp.
–Duveitdetersliksomkjærastargjer? –Ja,sahan.–Egveitdet.
–Skrivmykjefintmedanegervekke,då,saho, kyssahanogsettefotenpåførstetrinnetibussen.
–Dukangånå,hosmilteogveiftahanvekkmed handa,ogsjølvomhaniåndaforlengstvarvekke,ja kanskjealdrihaddevorefulltogheilttilstades,stod detytreskalethanslikevelderpåbrusteinenogventa tilhohaddevistbilletttilsjåførenoggjekkbakoveri bussen,såhankunnevinketilhobakdeisotarutene.
Eitvinklikdeteinmonarksomharvinkatileinfolkemasseitimeettertime,villehavinka.Tilalle,tilingen, eitvinktømtformeining.
Hanburdevorevarmare.Meirhjarteleg.Etterpåklokskapenhaddealltidvoreeinavhansfremste eigenskapar,mengrunnentilathanvarsåfjerndenne gongen,varlikevelathanvarreddforåmistestemningaoggløymeideane.Føtenehansførtehanheimtil arbeidsrommetmedeinfartogviljehanikkjehadde kjentpåfleireår.
Hoforsindelvaropptattmedreisaogaltdetinnebar,ogsvaranettdåpåeimeldingfråeiavkollegaenesineførholatelefonenifangetogsåggjennom ruta,påIngarsomhaddesnuddoggjekkheimover.
Detvarnokolittkomiskmedgangarten,somhovar ganskesikkerpåhovillelagtmerketilsjølvomho ikkjehaddekjenthan.Nokofugleaktig?menlikevel kraftfulltsomhoikkjeklaraåvereannaennsvakfor. Ja,ganskesikkerpåhanvarho,menikkjeheilt.Framleisikkjeheilt,tenkteho.Mykjehaddeendrasegetter dagenpåstranda,iallfallhaddesynethennarpåhan gjortdet,menhoskullelikevelhatteitslagsendeleg bevispåomhanverkelegvarnokoåsparepå,om detvartakihanomdetbleialvor.Verkelegalvor.Ho
opnaveskaforåforsikresegeinsistegongomatalt varmed,kikkapåpulsklokkaoglahovudetsittmot nakkestøtta.Ieitforsøkpååakseptereverdalukkaho augoogpustadjuptinnoguttregonger.Trassireisa ogdenunødvendigefryktamedtankepåmobilbillettenoghandbagasjensinstorleik,varhonoksåroleg. Flyvarfandenogstressetsittfremsteframkomstmiddel.Deitosatallereiebakdenarmertedøra,flirte, drogispakaneogøvdepåpilotstemmenesine.
Tynnebøker
HusettilIngarlågieiblindgatelikeutanforbykjernenoghaddefortidatovarmerom.Badetogkontoret.Haddehanseltfleirebøkerellerlukkastpåandre måtar,haddesituasjonenvoreeinannan.Hanlikte slettikkjeåfryse,menhaddeakseptertatpådenne tidaavåretvarstovaberreeitstøveteromhanpassertepåvegtilkontoretellerforåhentebrødmatog kaffipådetiskaldekjøkenet.Omhanlågforlengei sengaoglasigulnaklassikararomkveldane,hende detatkuldagjordeathanmistakjenslaifingrane.Då vardeteinastehankunnegjere,åsleppebokaoggrave deiiskaldehendenelangtnedivarmeniunderbuksa.
Sliklåghanogfraustilsøvnenkompåletteføteri draumeskinogtryktebakhovudetdjuparenediputa, opnamunnenlittogskruddekroppstemperaturenein tankeopptiltrøystogglede,bleisittandeogvake nokreminuttførhanstraukdensovandeoverpanna ogløystesegoppiluftasomomdetheilehaddevore fantastiskmagi.
Kuldagjordeathanhelstikkjevarheimeomhan ikkjearbeidde.Idetsistehaddehanoftarefåttsove hosGerti,ogomdagenkunnehanlikegodtlesepå
biblioteketogkjøpebillegmiddagpåpuben,derhan kunnesittesamanmedfolkhanetterkvartkjende godt,ogsnakkeomhøgestraumprisar,krigenogkor uforståelegverdavar,ellerberresittestilleoghøyre andresnakke,omhumøretvarslik.
Kontoretvarlikeveltilålevemed,trongtogdermedbillegåhaldevarmt.Detlågpåloftet,ognettnå skubbahanstolensinlittutifråskrivebordet,lente segbakoveroglahendenebakhovudet.Hansågnøgd påskjermenframforseg.Dette!tenktehan.Dette er noko.Pådessesidenevardeteinheiltopenberrkvalitet.Kvarsetningsågjennomarbeiddathanskein, kvarrefleksjonsånyogsvimlandeateinlesarville kjennedetålesesom,ja,herhaddehanikkjeord.Og omnåberrelesaranevillestrøymetildennegongen, tenktehanvidareogkastaeitblikkbortpåsinsamla produksjonsomhanhaddeståandeihyllavedskrivebordet.Femtynnebøkerpåtilsamantihyllecentimeter.Ticentimeteravverdassamlabokproduksjonvar ikkjestort,menhanhaddehelleraldriforståttkvafolk villehatjukkebøkerfor.Bøkenesomseldemykje,var nestenutanunntakstoremursteinarmedflattspråk, drivneframavfiffigeidearogvondefamilierelasjonar.Påkvaannaområdeenniboksalvarstorteit teiknpåkvalitet?Fanneindeibesteskinkeneimeterlangefamiliepakningar?Varstoremenneskebetreenn småmenneske?Svaretgavsegsjølv,sjølvomeksemplakanskjeikkjevardeibeste,tenktehan.Haddehan ikkjeplagasegsåaltforoftemeddette?Hanforstod berreikkjekviforlesaranetenktemotsettnårdeiverkelegburdehasnusasegframtildeitynnastebøkene. Berrederkunneeinhåpepååfinneeinforfattarsom
haddekoktinnkraftailitteraturenlengenoktilat detverkelegsmaka.Kjøparanebleilurte.Rettogslett. Lesaraneleid.Hanknekteoppleddaifingraneogsette segtilåskriveigjen.
Utanforloftvindaugetsateikråkeogheldtauga meddetsomskjedde.Hoforstodforsindelikkjekorleiseitmenneskekunnesittesliktimeettertimeog berrestireinnieinflatfirkantogmedørsmå,nestenusynlegerørslertrykkenedandresmåfirkantar ogberreinnimellomhoste,reiseseg,gnisegiandletet ellerdrikkenokofråeinkopp.Menaugoderinne.Dei skein,svarteogglinsande,ogkråkaskulleikkjehatt nokoimotåpikkedeiderutfråhovudskallen!Hå, nei!Detvarsomomhokjendesmakenallereie,ogho smekkanebbethardtsamaneitpargonger.Deiville smeltepåtunga.
Seinarepåkvelden,førIngarsovna,merkahanat hansaknaGerti,iallfallvarmenhennar,ogkjendeseg såsvakathanlurtepååsendehoeimeldingderhan kallahokjærast,mengavopp.Kanskjemestfordi handåmåttehaløftahendenesineutavdynevarmenogbortpånattbordetdertelefonenlåg.Einoperasjonsomidennetemperaturenkravdevågemotog kunnskapompolareforholdpåhøgdemeddeibeste polfararane.BiletaavNansen,ScottogAmundseni selskinnsdrakterbegynteårøresegbakdeilukkaaugo ogliknemeirogmeireindraum.Deibaksamedeittelt isnøstormogropauklårekommandoartilkvarandre.
Ordsommerkelegnokliknadeihanhaddeskrive tidlegareidag,ogsomneppenokongongførhadde blittuttaltpåpol-isen.Nansenreknaoppulikevintergrønebuskar,oggjennomsnøføykabrølteAmundsen
utnokrekomplisertepoetiskestroferomhaustingav kaffibønneriåsanerundtKilimanjaro,fulleavinnskotneleddsetningarsomScottellerNansenumogleg kunnefåmedsegstortaviblåsten.Scottsågresignertoghalvdaudutallereie,ogtrekkhundaneuladå hanbråttskvattoppfrådraumenogerkjendeathan haddetenktdårlegogflattigjen.Sjølvsagtvardeti mangesituasjonaratstortvarbest.Storevåpen,store bilar,storeøl,storedører.Storebryst?Nei,hanvar ikkjeeinigmedsegsjølvidetteheller,mennåhadde denspanandedraumenforsvunneogmåttesjåseg fortrengdaveinforvirrandedraumompapirarbeid, reiserekningaroguklårepersonarsomstadigskifta kjønnogham.
